MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 1

UNIT 10 MENGGUNAKAN TEOREM BERNOULLI

OBJEKTIF

Objektif am:

Mempelajari dan memahami penggunaan persamaan Teorem Bernoulli dalam aliran melalui paip
dan alat-alat penyukat aliran.

Objektif Kursus:

Di akhir unit ini pelajar akan dapat:-

1. Mengira kadaralir melalui paip seragam

2. Mengira kadaralir melalui paip tirus.
3. Mengira kadaralir melalui meter venturi.
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 2

INPUT

10.0 Pengenalan

Dalam sistem aliran bendalir jurutera kerapkali berusaha untuk mengetahui

kadaralir yang berlaku dalam sistem aliran paip mahupun dalam saluran terbuka.
Dengan mengetahui nilai kadaralir berkenaan seseorang jurutera itu dapat
mengawal aliran yang berlaku didalam sistem berkenaan.

Dalam unit 9 pelajar telah mempelajari secara mendalam tentang prinsip

keabadian tenaga dan Teorem Bernoulli. Pelajar telah mengetahui terdapat tiga
tenaga utama dalam aliran yang bergerak iaitu tenaga kinetik, tenaga upaya dan
tenaga tekanan. Ketiga-tiga tekanan ini akan digunakan untuk mengira kadaralir
dalam sistem paip.

10.1 Aliran Melalui Paip Seragam

Contoh 10-1-1
Air yang mengalir dalam satu paip bergarispusat 70 mm di bawah tekanan
350kN/m2 dengan halaju purata 1.5m/s. Kirakan jumlah tenaga jika ketinggian
paip ialah 7 m di atas garisan datum dan kadaralir yang melalui paip tersebut.

Penyelesaian,

P V2
Daripada persamaan tenaga, H = + +Z
w 2g
350 x10 3 1.5 2
= + +7
1000 x9.81 2 x9.81
= 42.79 m

x(0.07) 2
Kadaralir, Q = x1.5
4
= 5.77 x 10-3m3/s
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 3

10.2 Aliran Melalui Paip Tirus

Konsep aliran dalam paip seragam boleh juga digunakan bagi paip yang
mempunyai garispusat yang berlainan, perhatikan contoh seterusnya

Contoh 10-1-2

Sebatang paip tirus telah dipasang secara ufuk dengan mempunyai

garispusat paip berubah dari 25mm ke 50mm seperti yang ditunjukkan
dalam rajah dibawah. Tentukan nilai kadaralir di bahagian keluar yang
melalui paip berkenaan jika halaju bahagian masuk 3m/s.
2
 (0.025 2 )
1 A1 = = 4.91x10-4 m2
4
 (0.05 2 )
A2 = = 1.96x10-3 m2
v 4
V1 = 3 m/s

Penyelesaian,
A1
Halaju dibahagian keluar, V2 = xV1
A2
4.91x10 3
= x3
1.96 x10 3
= 7.52 m/s

 (0.05 2 )
kadaralir dibahagian keluar, Q2 = x7.52
4
= 0.015 m3/s
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 4

10.3 Aliran Melalui Meter Venturi

Jangka venturi mempunyai tiub pendek berbentuk kon yang bersambung

dengan tiub silinder dipanggil leher yang bersambung pula dengan tiub
membesar. Garispusat dikedua-dua hujung jangka venturi adalah sama
dengan garispusat paip dimana ia akan ditempatkan.

Sudut kon menirus ini biasanya 21 o, panjang leher adalah sama dengan
garispusatnya dan sudut tiub yang membesar ialah 5 0 hingga 70 dari garis
tengah jangka bagi mempastikan kehilangan tenaga adalah minima. Jika
kehilangan tenaga tidak begitu penting, sudut ini boleh ditambahkan
sehingga menjadi 140 dari garis tengah jangka. Tekanan diambil pada
tempat masuk dan leher. Untuk pengukuran tekanan, manometer tiub U
digunakan.

Dari persamaan keterusan, Q1 = Q2

A1V1 = A2V2
A
V2 = 1 .V1 -----------------------------( 1 )
A2

Dari persamaan Bernoulli,

Tenaga di keratan 1 = tenaga di keratan 2
2 2
P1 V1 P2 V2
Z1 + + = Z2 + +
w 2g w 2g
Jika paip dalam keadaan ufuk maka, Z1 = Z2
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 5

2 2
P V P V
 1 + 1 = 2 + 2
w 2g w 2g
P1  P2 V1  V2
2 2

= --------------------------(2)
w 2g

Masukkan (1) ke dalam (2)

 A1
.V1   V1
2 2

P1  P2 A2
=
w 2g
2 g ( P1  P2 ) A2 V1 ( A1  A2 )
2 2 2
= V1  1  1 =
 A2
w 2 2
A2

A2 2 g ( P1 P2 )
V1 =
( A1  A2 ) w
2 2

A1 A2 2 g ( P1  P2 )
Q = A1V1 =
( A1  A2 ) w
2 2

P1  P2
Tetapi = H
w
A1 A2
Q = 2 gH
( A1  A2 )
2 2

A1 2 gH
Jika = m,  Q = A1
A2 (m 2  1)

Jika kehilangan tenaga diambil kira, angkali kadaralir dimasukkan,

2 gH
 Kadaralir sebenar Q = Cd A1
(m 2  1)

Turus venturi H, di dalam sebutan diatas telah diambil sebagai turus cecair.
Tetapi biasanya turus ini diberi dalam turus raksa. Dalam perkara ini turus raksa
harus ditukar kepada turus cecair di dalam paip.
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 6

(  '   ).x
Turus Venturi, H =


di mana,  ' = ketumpatan cecair di dalam manometer

 = ketumpatan cecair dalam paip
Contoh 10-1-2 x = turus cecair di dalam manometer

Sebuah jangka venturi yang digunakan secara ufuk mempunyai paip masuk
bergarispussat 20 cm, manakala lehernya bergarispusat 12.5cm. Jika manometer
raksa menunjukkan bacaan 87.8cm, kirakan nilai kadaralir dan halaju di leher.

Penyelesaian,


Q =
A1 A2
2 gH A1 = (0.2) = 0.03 m2
4
( A1  A2 )
2 2

A2 = (0.125) = 0.012 m2
(  '   ).x 4
H =

(13.6 x10 3  1x10 3 )
= 3
x 0.8 x103
1x10
= 11.063 m

0.03x0.012
Q = x 2 x9.81x11.063
(0.03) 2  (0.012) 2

= 0.196 m3/s
Q 0.196
Halaju di leher, V2 = = = 16.33 m/s
A2 0.012
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 7

Aktiviti 10.0

1. Nyatakan tiga jenis tenaga yang terlibat dalam Teorem Bernoulli

i. …………………………
ii. …………………………
iii. …………………………

2. Nyatakan alat yang digunakan untuk mengukur kadaralir dalam sistem paip.

3. Lukis dan labelkan satu alat meter venturi.

4. Dengan menggunakan Teorem Bernoulli kirakan turus tenaga yang melalui satu
paip yang bergarispusat 50mm dibawah tekanan 300kN/m2 dengan halaju aliran
2m/s .Kedudukan paip ialah 10m dari datum.

10m
Datum

5. Satu jangka venturi 160mm dibahagian masuk dan 80mm di leher dipasang
mengufuk untuk mengukur kadaralir minyak yang berketumpatan bandingan 0.8.
Dapatkan bacaan pada manometer merkuri jika kadaralir minyak ialah 50liter/s.

6. Jangka venturi 15cm pada ruang masuk dan 10 cm di bahagian leher dalam
keadaan ufuk, digunakan untuk mengukur kadaralir minyak (berat tentu=0.9).
Bacaan manometer adalah 20cm. Jika pekali kadaralir adalah 0.98, tentukan nilai
kadaralir dalam liter per minit.
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 8

MAKLUMBALAS AKTIVITI 10.0

1. i. Tenaga kinetil, ii. Tenga keupayaan, iii. Tenaga tekanan

2. Alat Venturi meter
3. Rujuk rajah 10.0 venturi meter
4. 45.82m
5. 29.6 cm
6. 3835.8 liter/min.
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 9

 
PENILAIAN
KENDIRI

1. Kirakan jumlah tenaga jika halaju air adalah 8 m/s. Tekanan dalam paip adalah
2.5kg/cm2 pada paras 30m dari datum.

2. Sebatang paip tirus sepanjang 100m yang dipasang secara mengufuk mengecil
dari garispusat 30cm dan 20cm. Dapatkan tekanan pada bahagian paip yang kecil
jika tekanan pada bahagian paip besar ialah 1 kg/cm2. Kadaralir adalah 50 liter/s.

3. Satu paip panjang 300m mengecil dari garispusat 1.2m di A ke 0.6 di B iaitu titik
yang lebih rendah dengan kecerunan 1:100. Tekanan di A ialah 69kN/m2.
Tentukan tekanan di B jika kadaralir ialah 5.5m3/min

4. Sebuah jangka venturi bergarispusat 1.0m di paip masuk dan 60 cm di leher,

mengukur perbezaan tekanan 50mm raksa. Jika angkali kadaralir (Cd) bagi venturi
ialah 0.98, tentukan kadaralir melaluinya.

5. Dalam satu ujikaji, garispusat paip masuk dan leher jangka venturi ialah 95mm dan
30mm. Manometer raksa menunjukkan perbezaan tekanan 120mm. Tentukan
kadaralir minyak (ketumpatan bandingan 0.9) melalui jangka venturi
(ambil angkali kadaralir = 0.98)

6. Sebuah jangka venturi dipasang pada paip pugak membawa minyak dengan
ketumpatan bandingan 0.9. Garispusat paip masuk dan leher masing-masing ialah
30cm dan 20cm. Leher berada 40cm di atas paip masuk. Jika halaju minyak di
dalam paip masuk ialah 4m/s, kirakan;
i. perbezaan tekanan antara bahagian masuk dan leher.
ii. bacaan manometer raksa yang dipasang pada jangka venturi.
MENGGUNAKAN PERSAMAAN BERNOULLI C3009/ UNIT 10 / 10

MAKLUMBALAS PENILAIAN KENDIRI

1. 31.27m
2. 0.989kg/cm2
3. 98.5kN/m2
4. 1.045m3/s
5. 0.004m3/s
6. i. 3.716m ii. 0.26m