Professional Documents
Culture Documents
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
COnalllorYO"
PCtrlul'~O"
SA.
FBTS
'undacao Brasileira de Tecnologia da Soldagem
.~ .~ .1'"
Inspetor de Soldagem
Volume 1 Fasciculo 1
I
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PREFAC10
DA
3?
EDICAO
BRAS/LEfRA
DE TECNOLOGIA de lnsoetores
DA SOLDAGEM, da PETROBRAS.
apos
auetro
anos de a
de Soldaqem
eL e"
~
. ... .
-
ostrodo
ediciio
ssente
manual.
aUlOrizada as que
pet« Diretoris
mociiicsciies esrabelecidas oete PETROBRAs na sua norma N·1737c, fixa as condiciies mt'nimas para a auetiticeciio de aessaat ne area de
A FBTS menteve a iormsto de sprosentsciio semelhente so da 2"! eaicio, em Que os modulos de 1 8)ntegram 0 volume T - .isscicuto 1, as modules de 9 a 15 fo;mam (;, volume 1 :._tsscicuto 2 e as,de modalidades de 101 a 106, formam 0 volume 2.
'0
Foi msntide a convent;:ao de sssinster com uma terie prets na margem as p;iginas de essuntos que interessem so insaetor de nivet I. AJem disso, pela norma revists, a inspetor de nivel f este spenssdo dos conhecimenros constsntes dos modules 6 e 14, que Metalurgia da Soldagem e
sao
irmss
Tecnicas,
respecrivarnenre. os agradecimenros
A FBTS renove
a Oiretoria
da PETROBRAS a
e aDS tecnicos,
desse
modo
ditusio
de intormsciies
tecnotoqices
vet
'.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • e• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
••
PREFAclO No Brasil, este senao 7dustr;E; nacional 'uimico. nuclear, de sistemss seroneutico, ernpreerioido, nos ultim os enos, urn esiorco notsdemente notevet para doter a petro-
de garQntl3
as oustideae,
de orodutos.
treinsmerno industrisis.
ea
ceniticscio
de m~do
0
e operedores e instetsciies
de enssios nao-destrurivos,
oesemoentio de inspetores
o
istrumeoto
treinetttento
de so/dagem,
de certiiicscio.
e um
eticez Tendo
de prevenciio
de oeteitos
e conseoiierue
de custos de produ~§o.
e,• to
."
em portuques, cepez de abranger todos os de tnspetores no sentido de Soktsqem, a ·PETROLEO de tscilitsr a imptentscio e oetroauimico . de
essuntos
necessaries S/A -
rormacio
BRASILEIRO
PETROBRAS
sistemas oe garantia
da qualidade
do setor petroleo
A FUNDAr;AO 30 da ?ETROBPAS
0,
BRAS/LEIRA de promover
com a coteborsbresileire.
Que sutorizcu
coerer.,e
COr.7
seus objetivos
;l
out.ticsciic
iissico:
consts de
de aois votumes.
25
0 volume
I, suoaividido
11m 15·incdulos,abcrca
da queti-
soicecem e
tecnices
emprecedes
sofdada.
Coruem, cortento,
conhecimento!
a in:·-
petroleo
reouer resui-
0 VofL·.77e If trete ass normes tecnices, usastmente empreqeaes na inus",s do petroteo, seounoo seus vzrios tioos de eouipementos teis como: tsnaues de armazena")f!nto. .ssos de c-essio, cleocutcs e qi:.SCdU1CS, estruturss metal/cas msrttimss etc.
Pert.crpsrern
as orcpsrcctio
as sequmtes Kovslczuk,
tecniccs
da PETRO-
d,2
!...:.:iz Sa nt in , Jose
Mauricio
'tenter.
iqnoret:),
Sentcs
Zonenscnein.
Lui:
Beoini,
de Alme!ca
Zeitune.
A PETR08RAS,
iecnoloqis
dis-
cs.ciio
jo
soerteicoemento
:J~
at/tude
FUNDAr;AO
5RASILEJRA
0E
EC:VC:" :JG/A
SOLDAGE:H
Rio ae Jer.eirc,
i(joe/ro
ce
; '381
• • • • •
MODULO
01
INTRODUC;AO
'.
Revisao Fevereiro / 93
'. -• •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • •
.....
PROGRAMA
GERAL
DE TREINAMENTO
• • • • • • •,.
••
-
. MODULO
ASSUNTO
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
-•• •.
ENSAIOS NAO-DESTRUTIVOS QUAL! F!CACAO INSTRUMENTAL DOCUMENTOS NORMAS DE PROCEDIMENTOS E Tt:CNICAS TECNICOS E SOLDADORES
DE MEDIDAS
TECN ICAS
PROTECAO
INTRODUCAO
01
DE PESSOAL
NORMA
PETROBRAS
N-17J7
lNSPECAo
DE SOLOAGEM
aUALlFICAcAO
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •, .' • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
...
"
OBJET IVOS"
!r as atribui90es do'Inspetor de Soldagem, em seusdiferentes 'r 6s pre-requisitos necess~rios para que urn profissional lidato a Inspetor de Soldagemi !r a sistematica prevista para as provas d* qualifica9Ao~ !r a utiliza9ao dos ~odulos de treinamento.
possa- ser
".
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
INDICE
.,. •
.,.. ." ._
cr cducao
•.•••••.••....•••....•.....•.••.....................••••.
01 01
~ - u Inspetor
de Soldagem
- Conceito
sistema Nacional de Qualifica9ao e Certificac;::ao de Inspetores de Soldagem - SNQe-IS ....................•...•...... ~ - Qualificac;::aoe Certificac;::ao de Inspetores :-tificac;::ao Inspetores de de Soldagem de Soldagem .........••••
01 02
......•.•...................
05
06 07
08
• • •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
?BTS
:.3 c:!?~
QUALIFICA~Ao rnODUc;AO
E CERTIFICA~AO
DE INSPETORES
DE SOLDAGEM.
de fabricac;:ao amplarnente utilizado em diversos na ma i cz i a das vezes uma in! 1ueric i a significati va e no desernpenho do produto.
f
de normas NBR 19000 (ISO 9000) para Sistemas da Qualidade conSloera 3gem como urn processo especial que, dependendo da complexidade da lCaO soldada, requer metod as de contrale que podem abranger as Ides de projeto, de sele9ao de materiais, de fabrica930 e de inspe9ao, ie garan~ir que a qualidade especificada sera atingida. concerne a inspe9ao de soldagem e importante que esta atividade seja )lvida por profissional devidamente qualificado e certificado, cuja itica encon~ra-se estabelecida na norma FBTS N - 001 (Qualifica93o e ,ca930 de Inspetores de-Soldagem), abordada neste modulo. :NSPETOR DE SOLDAGEM - CONCErTO.
!-se por Inspetor de Soldagem 0 profissional qualificado e certificado, segundo os requisitos estabelecidos pelo Sistema Nacional de Qualifica9ao e 2e~tifica9ao de Inspetores .de Soldagem, empregado pela "executante -dos se~vi90S, para exercer as atividades de controle de gualidade relativos a scldagem.
], ""-~';o
do Inspetor de Soldagem e contribuir para a garantia da qualidade utos e servi90s que utilizam a soldagern como processo de fabricaqao :;em. Conseqilentemente, esta fun9ao deve ser exercida poz prof issionais de experiencia profissional e conhecimentos especializados em m. As atribui90es e responsabilidades basicas do Inspetor de Soldagem escritas no ANEXO 1.
TEMA NACIONAL DE QUALIFlCAc;AO E CERTIFlCAc;:AO DE
SOLDAGEH -
SHQC-IS
rnaNacional de Qualificayao
e Certificayao de Inspetores
basic05 para
do SNQC - IS compreendern:
ELHO DE QUALIFICA<:;AO E CERTIFICA<:;AO DE PESSOAL EM SOLDAGEM, que 0 )rrnati do SNQC - IS, administrativamente vo independente, abrigado pela ara efeito de funcionamento.
DE SOLDAGEM, que e 0 xecuti vo do SNQC - IS , atendendo as determina90es normati vas do ) e respondendo administrativa e tecnicamente a Institui930 que 0 3S0ES SETORIAIS, que sao osorgaos consultivos do SNQC -IS, junto ao
"
{O DE EXAMES DE QUALIFICA<:;AO (CEQUAL), orgao capacitado ie qualifica9ao a candidatos a Certifica9ao de Inspetores :ido pelo Conselho.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
FBTS IS 01/93
:CAr;.AO E CERTIFlCA<;:,AO :5 DE QUALIFlCA<;AO DE INSPETORES DE SOLDAGEH.
nica FBTS N-OOl preve dais niveis de qualificac;:ao e certificaC;:8o, pelos algarismos arabicos 1 e 2. ) a inspetor de soldagern devera atender .os, para 0 nivel que estiver pleiteando. aos requisi tos abaixo
do Inspetor de Soldagem Nivel 1 independe do tipo de equiparnento, base e/au dos consumiveis, objetos da inspe98o. Ja 0 Inspetor de vel 2, dado a maior responsabilidade de suas atribui90es, ~ is especi~zado.!-,;FUndamenEalmente, a diferenciac;:ao entre os dois i no fato de que 0 Inspetor de Soldagem Nivel 2 tern como adicionais, a interpretac;:ao de nomas tecnicas, a verifica9ao da e procedimentos de soldagem, a responsabilidade pela preparayao da document.acac tecnica relati va a soldagem e a analise d~s de ensaios naa-destruti vos . _ ~_. __ ~c;:ao e certificac;:ao do Inspetor- de Soldagem Nivel por normas/codigos conforme rnostrado na Tabela 1. ;ao e certificac;:ao do Inspetor de Soldagem e inerente deve demanstrar conhecimentos 2 esta
;sirn as normas indicadas na tabela abaixo referem-se aos a90s de ale No casa do aluminio, cobre, niguel, titanio e suas ligas, 0
.especificas .... para cada
a cada tipo
c
f
«
f
t
C C
,
t
C
C
G
C
._
• • • • • • • • • • • • • • • • • e • • • • • • • e. • • • • • • • • • • • • • • • e • • • • • •
~\:_./9:
ORMAS/CODlGOS
PRINCIPAlS
I
I
I
I I
I I
531.1 331.3 B31.4 B31.8 1104 620 650 I III Div. Div.2 1
IX
AS ME IX ASME
IX e API 1104
API 5L API 5L API ASTM ASTM ASME ASME ASME ASHE 5L Sec.l Sec."l II A II A II A
-------ASME IX
IX
IX
ASME IX ASHE IX
II A
VdTUV
I
J
lisitos de escolaridade e experiencia prefissional estao indicados no ) 1, admitindo-se menor escolaridade para candidatos mais experientes. "iencia deve ser au ter sido obtida em atividades relativas a soldagem, a menos uma das seguintes areas: Projeta, Controle de Qualidade 19ae, Constru9ao eu Montagem de Equipamentos e Manutenyao.
I
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
FBTS
T C'
.J: /9
E.x
per H~ntJ a
)C..:3
DrotlsSlonal
i=ieoue,r
46 -
Imes_e_s_:
~~-----------------------------_ 1-.11
36
p
,"
..;
,.-.. v
N,v81
0
-::::~ =-£::.!ar
:
=
::E.C=
,_"
Requisites
Minirnos de Escelaridade!Experi~ncia
Profissional
.~.
,
,_
l:to
:l=t!"~:e:::1:::~ ou Jl3'ial
e!lE~~enharia C~ ~oldage~
S:Jl,j3c::: Hiv~l
:3.
~Dldaaet
Soldaae!l
l;lV~l
• • • • • I• • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • • • •. .• • • •
::DIDADE VISUAL dato deve ~er acuidade ?isual, ~atural 1te de aeorao can cs seguintes padroes:
'c
.. .... ...
--.. ~
._.
-~
....
eu
corrlgloa,
JAEGER
avaliada
v i s ac proxima: ler as letras ..7-1do padr ao .a, ou pelo emprego de m~todo equivalente;
1
~o
en
de
visao
longinqua:
igual
au superior
a 20/40
da escala
SNELLEN.
exijaro distin9ao cromatica, pode ser solieitado exame que comprove a capac:dade do inspetor de soldagem de distin9aa.
~s
~i
DE QUALIFlCAc;Ao
:isfeitos os requisitos acima nenc:~~ados, 0 candidato a inspetor de deve se submeter aos exames de qualif I cacao . Esses exame s constam
•. .H.
e,;
~
.",-'
1 e 2 - exame escri to de conhecimentos t.ecz-Lcos , com base no de Conhecimentos Tecnicos Bas i coa Exigiveis, definidos na norma FBTS urn exame de conhecimentos praticos com base nos seguintes t6picos: Sir:-_.'Jolagia, Consumiveis, Qualificac;:oes, Documentos Tecni_cos, Acompanhamento de ~::Jldagem Chapa de Test_e, Enaa i o- Visual e Dimensional, Tratamento Tennicc, Dur~za Brinell Portatil e Ensaios Macrograficos.
l
I
)s candidatos a nivel 2 devem se submeter a um exame escri to de r.n~~p-cimentos praticos com base nas normas principais e suas norrnas !ntares optadas em conformidade com a Tabela 1.
.idato e considerado "qualificadon se obti ver nota igual ou superior :e) em 10 (dez), ern cada um dos exames de conhecimentos teorico e didato que nao obtiver grau :a9io deve aguardar no minima
idata reprovado ern qualquer exame pode requerer par duas vezes outro .em necessidade de refazer as provas em que obteve aprova9ao, desde .Qa num prazo maximo de 12 (doze) meses. 'IFlCAc,;AO DE INSPETORES DE SOLDAGEM RTIFlCADO
E CARTElRA
nos r~sultados des exarnes de qualificaQao, a BUREAU DE QUALIFICA~Ao ?ICAC;AO DE INSPETORES DE SOLDAGEM emi tira urn certif icado e uma de identifica930, indicando 0 nivel de qualificaQ30 e no caso do nivel 2, as normas principais utilizadas no exame de qualifica9ao. ica930, em qualquer dos dois niveis, tern validade de 60 (sessenta) contar da data da emissao do cer~ificado .
OIGa DE E'rlCA
nspetor de So1dagem qua1ificado e certificado pelo sistern~ Na~ional ficaQao e Certifica930 e encaminhado um TERMO DE CONDUTA E ETICA, estabelecidas as regras de Conduta e Etica a serem atendidas pelo
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
FBTS IS 01!93
as pena.lidades no caso do. usa recomendac;:6es do BUREAt.:: DE QUALIFIChGAO E :)E SOLDAGEM, qUar:'t.o cer,::ficac;:ao. a a t r i bu.i coe s ,
.AO DA CERTIFICA<;.AO
efetuada atender
FICAc;Ao
num prazo de 30 (trinta) meses, a contar da data da aos requisitos prescritos na norma FBTS N - 001.
'riodo de 60 (sessenta) meses de validade da certificayao, 0 a renova-la por igual periodo, apes completar com sucesso urn :icado que permita verificar a atualiza~ao de seus
,.
\
'
o
de orientar e facilitar a aplica9ao do treinamento visando nacional foram preparadas apostilas abordando todo Conhecimentos Tecnicos Basicos Exigiveis para 0 Inspetor de s 1 e 2, estabelecidos na norma FBTS N - 001
a nivel
aterial
Progr 3JlIa
)2 )J
didatico
elaborado,
compreende
os seguintes
modulos:
Geral de Treinamento
.M6dulo eM6dulo
Jl - Introduc;ao
• • • • • • • • • • • • • • • • • • -. • •
_M6dU10
- Terminologia de Soldagem - Simbologia de Soldagem e de Exames Nao-Destrutivos Consuniveis de Soldagem Processos de Soldagem Metalurgia da Soldagem Controle de Deforma90es Metais de Base Ensaios Mecanicos e Macrograficos Ensaios Nao-Destrutivos ~ualifica9ao de Procedimen~os de Soldaaem e de Soldadores Instrumental e Tecnicas de Medidas Documentos Tecnicos NorIilasTecnicas Protec;:ao
~ 14
• • • • e
e c
devem se~ utilizados apenas para lais M6dulos devem ser utilizados para ando-se porem, que para 0 Inspetor de zada a parte que leva uma faixa preLa de Treinamento
par Normas/C6digos
,-
principais
AWS D1.1 AWS D1.1, N-1852, DNV API 1104, ANSI B Jl.4
API 650
Div
,.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
--.
suplementar
de Treinamenta
par tipo
de oe~al
Alu~inio e ligas ce Aluminio Cobre e ligas de Cobre Niauel e liaas de Nicuel Titanio e ligas de :{tanio
ERtNCIAS BIBLIOGRAFICOS
ma Tecnica N - 001 - Qualifica~ao Procedimentos mas Tecnicas 3 31. 3 3 31. 4 :d 1104 1.1 3 31.1 aoiler section Section Section e Cer~ifica~ao de Inspe~ores de Soldagem -
estraDgeiras:
1992 - structural Welding Code-Steel 1983 - Power Piping 1984 - Chemical Plant and Petroleum Refinery Piping 1979 - Liquid Pe~roleum Transportation Piping Systems 1983 - standard for Welding Pipelines and Related Facilities. and Pressure Vessels Code, Edition 1986: Division Division 1 2
VIII VIII IX
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
· •
•
•
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
FBTS IS 01/93
ANEXO 1 :DADES EXERCIDAS PELO INSPETOR DE SOLDAGEM NlVEIS 1E2
=1 2 - N2 - sao descritas
ibuiyoes
e responsabilidades basicas inerentes ao Inspetor de a seguir. Para 0 Inspetor de Soldagern - e~cluem-se as atribuicoes em negrito e sublinhadas.
os
requisitos
da§
nonas
<-v
a adequacao
dos procedimentos
Qjanejados
~e os procedirnentQs 'ICAcAO
foram qyalificados
"cAO.
"~,
. a adeguacao do programa de pecas de teste de producao, ~cucao e a conformidade COm a quantidade especificadaj
e analisar as resultados dos ensaios nao destrutivos: executados requerida; par
-~
.. ,) ver::icar
.;) ve r ; r i car
;ualif~~ado,
pessoal
"
.. --=~~~-
a conforrnidade. e. testernunhar as condi90es de prepara9ao dos ova e a execu930 dos ensaios mecanicos de tra~ao, fratura (nickia livre de peso. impacto, dureza e dobramento~ resultados dos ensaios mecanicos. em comparacao com as normas
lS
ansa i os macrograficos
ltes zonas das gualificacao
1
juntas
descontinuidades
3 soldagem efetuada, atraves da verificacao jos ensaios em pecas de t:.este de producao 5es tecnicas do produto.
lCA<;Ao
:!:"
DE SOLDADORES/OPRRADORES
DE SOLDAGEM
5e somente soldadoresjoperadores de soldagem qualificados e estao sendo utilizados, sa a crualificacao desses as autoriza a 3ervi~0 e se nao expirou 0 prazQ de validade da qualifica~aor de inst~~96es au documentos de registro:
3
na execuQao
dos
material
documentos
• • Ie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
I •
.......
__
-_ ........
-_ _,
.........
.. _
.a cor r et.c :
=as )rr.:icade::::::r.,
7:)5
~~j_s:
~ns~~~coe5 je exec~cao preparadas par org-ao cOT.lpe,:e;:t:e as nar~as e espec~=:=a96es tecnicas, se 0 ~ater:al de de naterial e se a material
:icar. nor ==nDare~~Q entre :::er~:-lcados da gualidade sitos das Domas e eSP~cificac6es ~ec~icas de £roduto, es"Cc! corre-r.c.
?JUFlCAc;AO DOS CONSUHlVEIS
'icar, por comparayao entre marca~6es e documentos aplicaveis, ~ con,:role dimensional, se 0 consunivel esta correto;
ensaio
:icar, por cornpara~ao entre certificados da qualidade de material e Lsitos das instruyoes de fabrica~ao e execU9aa, preparados por orgao Tce em conronnidade com as nor::tas e especificayoes tecnicas de , se Q consunivel esta correto; fiear. por cornparacao entre certificados da gualidade de material lisitos cas norpas e especificacoes tecnicas de produto. se vel es~a ccrre~oj ~ficar se 0 arxnazenamento, manuseio, ressecagem ressecagem do consumivel estae corretos, de acorde com fa::ricante do conswnivel.
U. I yc; ....
e
0
e manucencao da as instrut;:oes do
A. ~- -
INSPEf;.AO
DE EQUIPAKENTO
DE SOLDAGEM
"ficar 5e oS equipamentos de soldagem a serem utilizados no servi90 e acorde com 0 especificado e se ~ estao em condiyoes adequadas de
9200;
ficar 5e a aferiq30 e calibrat;:ao des instrumentos S, estao dentro dos prazos de validade.
NSPEc;:AO ANTES DA SOLDAGEH
de medi9ao,
quando
~f icar
se cs procedirnentos e as instruq6es estao disponiveis aos res/operadores de soldagem para referencia, se estao sendo eropregades agem e se somente procedimentos especificados e qualificados, quando rios, sao Us ados para cada servit;:o;
_ficar se as dimens6es, ajustagem e prepara9ao das juntas estaa de com as DOmaS e especi f icacoes tecnicas. as procediroentes de soldagem, :ruyoes de fabricayao e/ou execut;:2oo, os desenhes; e "ficar se 0 pre-aquecimento, quando necessario, esta sende efetuade e ~ de acorde cam as nomas e especificac6es tecnicas, as procediment05 iagem e as instruyoes de fabricaQ3e ejou execu9ao. :NSPE9AO DURANTE A SOLDAGEH :i!icar 5e a soldagem est~ sende conduzida de acorde com oS ~roentos de soldagem e com as inst=ut;:oesde fabrica~ao ejou execu~ao, ~ando a sequencia de soldagem, os requisitos de limpeza e a controle )nna<;:oes; L£icar se 0 controle da temperatura entre passes, quando necessario. ;endo aplicado e 5e 0 roesmo 0sta de acordo com a§ Domas e !icao:;oe§" ecnica§.., as procedimentos t de soldagem e as instruyoes de ~t;:ao e/au execut;:aoi ".'.
• •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
FBTS se e p6s-aquecl~ento, quando necessarlo, acordo CO!:i as nQrnas e espec if: cac6es fabrica~~o e!oU execu~~o. ) VISUAL E CONTROLE DIMENSIONAL
:i:S01,'93
10
APOS SOLDAGEH
lie visual e contrale dimensional da solda completa, de acordo ; e especifica90es tgcnicas. as ins~ru~oes de fabrica~ao e/ou ; desenhos. )S NAO-DESTRUTIVOS se os ensaios foram executados par pessoal qualificado, aprovado e na extensao requerida, de acordo com as normas e !s tecnicas. as instruyoes de fabricayao e/ou execu9ao;
e analisar. atraves de relat6rios, as resultados dos 'as dos serviyos de soldagem sob sua responsabilidade.
) DE DUREZA
ensaios
_yoes de dureza
IRNTO TERMICO
por meio
de aparelhos
portateis.
r.
AP6s SOLDAGEM
ensaios nao-destrutivos;
ao
se
as
pee as
ou
e e
Q Q
(1
III verir:car
acor co ~~atame~~o
'.1 -
se 0 tratamento termico, quando necessaria, esta sendo conduzido com as nonnas e especificac6es tecnicas. as procedimentos de termico e as instru90es de fabrica9ao e/ou execu9ao.
DA SOLDA
• o
• • •
PP'PlI.~O
as
marcac;:oes de
reparo
de
salda
de
acordo
com
as
laudos
• • • • • • • • • • • • • • • •
• •
se a soldagem ejou outros metodos de reparo estao de acordo com especificacoes tecnicas. as procedimentos de soldagem e as ! fabricac;:ao ejou execuc;:ao.
~o
,0
DE RESULTADOS
resultados, relatar nao confornidades e controlar e registrar dos soldadores/operadores, atraves de procedimentos
as
;;
• • • • • • • e
G
ensaios tes~emunhados na qualificac;:ao de procedimentas de saldadores!operadores de soldagem e as condic;:6esde preparac;:ao , pec;:asde testes e pe~as de teste de produc;:aa; e(ou emi t i r instruc;6es de inspecc1'.J de soldagem e )eradores de s o Ld ac em qualificados. com sua de aeardo con as normas e especificacoes tecnieasi , avaliar ~ reaistrar a organizacao ; tecnicos, no ~ccante ~ soldaaemj se as instruc6es de fabrica930 ; e esneci£:c3coes tecnicas. e a a~ualizacao relac;ao de respec~iva do arouivo
c
C
I'
G .....
,
'-~
_'
• • • • • • ie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • • • • •
MODULO
02
• • •
TERMINOLOGIA
DE SOLDAGEM
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
~ ~ ~
=rss ::. :. Z7
PROGRAMA
GERAL
DE
TREINAMENTO
MODULO
ASSUNTO
01
02
03 04 05 06 ro 08
SIM80LOGjA
CONSUMIVEIS PROCESSOS METALURG1A CONTROlE METAlS ENSAIOS ENSAIOS
SOLDAGEM
DE END
DE SOLDAGEM DE SOLDAGEM
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
DA SOLDAGEM
DE
DEFORMACOES
E MACROGRAF1COS
DE BASE
MECANICOS
09
10 "
QUALlF1CAC;Ao
12
13 14 15
INSTRUMENTAL E iECNICAS
DOCUMENTOS NORMAS PROTECAO TECNICOS
DE MEDIDAS
Tt.CNICAS
TERMIHOlOGln DE SOlDnGEM
02
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • , •
•
:'-~
.:
OBJETIVQS
tudO deste
:ermos 21 lCi::ltificar 3) iC:::1tificar
modulo
leiter
ceve tornar-se
aD:O a:
de soldagem
mais usuais:
f'
!t
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
4) ld"ntlficar
--
tipas de chanfras;
da junta soldada:
~ as varias zonas
t as varias
?osicoes
de sojdagem:
termos
de descontinuidaccs;
'. '. i.
I •
• •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •. .• • • • • • • • • • • • • •
fNDICE
"
25
em juntas soldadas. tundidos, fcrjadcs e laminados .• .' ..•.
J.173S
Descontinuidades
26
,.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
~INOLOGj;'" DE SOL.D";GEM :J!G3Sern ~:J cue ~e ~e~e~e ~ -.2·~:re:J;Q:;:C. e 'J:iic:; a a~incUlar:;.5o C:JS terrncs tecrucos cs i. E~es. serr::::~e cue cossrver. serso :T'.enC:C;laacs entre parenresis cars perml!lr urn parierto
) ca matena. rrnos re\acionaaos ; definicoes ~signac6es . na Tabera raiz (root processoS _
em Hngua
AWS A3.0. unidos por
mars completa
rnais usuais secara
AWS A 3.0.
abreviadas
de soidagem cue
2. j.
opening) afins distancia as cornponentes
lvet
Maauinario
empregado
~letrodo
(electrode
holder) dele. -
disoositivo
mecanic.amente revestico.
ejetrodo
en-
atraves
electrode)
E!etrcco
do eletrodo preparada
(bevel superiicie
anglel
angle)
angulo
-
formado
do componente
do eornoonente.
chaniTo
(groove
angu 10 integrai
An;'''::o de deslocamento ou de incfinat;.io do eJetrodo (travel angle) de --;ferencia. perpendicular ao eixo da solda. no plano comum
elE::-:::JO (ver
ao
angufo
eixe
.s.nc' .. :O de
trabalho plano
eixo do eletrodo
e a superficie
do metal
perpendicular
er definicao
de elenodo
de elenodo
tar.
protetora (protective atmosphere) - envolt6rio de gas que circunda a parte a ser soJdada sendo a gas de eomcosicso contrclada com rei ado sua comoostcao qu(mica, ponto de
temos:
hidroqenio.
(reducing
oxides
atmosphere)
de metals
- atmosfera
quimicamente
ias, reduz
) _ borda
metalieo.
preparado na forma angular
do componente
fig. 2.1).
de adic;ao sofre
se distribui par
- processo de unijio de materials onde apenas 0 metal base nao participa da zona tunolda. 0 metal de adil;ao pelas superiicies da junta, apes fundir-se. situ ados aproximadamente
na fresta
_
formada
Iyer)
decosicso
num mesmo
roove) _ abertura au sutco na suoerircie oe urna oeca au entre dais comoonentes. que deter· 31;0 para center a so Ida. Os princioais tipos de chanfros sao os seguintes (ver fig. 2.4). 'ro 'ra .ro fro fro fro fro em em em em J (singfe-J-groove) dunlo J (double-f-croovel U (single-U4droove) duplo U (double-U-groove) em V (single-V-groove) em X (doubleN-9roove) em rneio V (single-bevel-groove)
,.
• • • • •
•
.J.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
, em K "COUDle-oeve !-groove) rete. cu sern C~.3n~!'"a ~Scuare_';;oove'l .te de jJroduc:lo :pr oouc non t2~t plate .:J:J '.. e~S~1 test ::lfatei - cnaoa so.cao ... e -cennficar .so ce urna cas .untas SOlcaC2S GO eC;';::2~err:G. com a finaiidaoe de execcrar ensair-:
l
uimlcos ou metai~;iajicos, ibo de teste (teste coupon) - pece so.cscs e identif icada dagem ou de soidacores ou de operecores :::e soicaqern.
para quafificacao
de crccect-
backing) - material (metal de base. soica. material granulado. cobre ou carvao}. colocado rnta a ser sclcada. com a finaiidade de suoortar 0 metal fundido durante a execucao :1.
_ material
empregado
na deposicao
au prctecao
da solda.
tais como:
etetrodc.
vareta.
an
surmvet. gas e ffuxo. Ilda (weld bead) 'ova deposito de solda resultante
(test specimen) - arnosrra retirada e identificada lias rnecanicos. qurrnicos OU rnetalocraficcs. (welding current) ccrr
tuba
de teste
par.
:rica de soJdagem
erite eletrica
num
circuito
de soidacern.
durant,
ie uma solda.
letrodo de carvao (carbon arc cutting} - orccesso de corte a areo eletrico no qual metais sar r fusso devido ao calor gerade pelo arco voitaico formado entre urn eletroco de graiite e C' solda (size of wetd] • ::::;,a solda em chanfro a penetr acso
qU2:1da esta
A c::mensao
da junta (profundidade
da raiz,
e a garganta
• pra soida em anguJo (ver fig. 2.10l. s em anqulo de pernas iquais, '2 0 comcr irneruo ue pace ser inscrirc na secao transversa: ca solda. s em angula de per nas desicuais. ~ 0 ccrnonrnentc ser i nSCil10 na secso transversa i oa SOIC2..
junta (join! efficiency) base. carvao I varets
catetos
rerangu!r retanqulo
dos catetos
reiacao
emfe
_ resistencia
de urns junta
e a -esisrencia
{carbon e!ecttodei - eie,~oC:::l csaco em corte au soidagem a arco eletrico. consis ce carbona au qrarite. cue pace ssr revestica com coore ou DUnGS revestrrnenrcs. (bare eiecHodef - metal de aciici'o ccns.snnco de urn metal ligado ou nso. em forma de
_.r"=
u barra.
e sem nannurn
revesrirnenro
ou :mitura
nele apficaco
alern dacuete
concornitante
~ au oreservacio. estjdo (covered alectroue l - metal de aoicao cornposto. consistindo de urns alma de aual C:).i revestlmentO e aciicac c. 5ufic:e~:= oara oroduzir urna carnada de esccrie no rnetai reve~:::-:.ento ecce center rnater ia.s c'Je "::;rmam uma strnostera pr ot et or a. cesoxidarn a iiizamJ arco e cue servern de 'ante ae ac.cces rnetalicas i; solda. a sotca
.te
OJ
arco
(arc welding
entre
0
electrode:
ce sietr occ
- ern comooneme
do circuito de
de soles
atraves
do
"_
ccncuzics
aticare
o arco.
cored elec::rodei
metal
aOICJo
cornoosto.
consrstmcc
C::::"1"', 'J;':::; eavicace interns. contendo orccutos C:Je formam ra 0;-0:2:-:):"a, cesoxicam a canr.c. ~:::z;~:'~'~:z::"" J ~rC8. ~aimam e~c6;ia au rJU~ CCi.::'"::;~ar., com , iiga cara 0 rnetar ce SOIC::;. ;:l~C:2::::Q 3C;::::-:::;! externa ecce au nao ser usacc. e~eu:::::: ::ediico usaco em solcacern au ccrts :; ar co e!e· tunqsrerno (tunqsten electro de J DrGOUW:;'::;
) (weiornent: cardeirar
J
fac.-::.:;c5c.
ra. tuouiacfio.
estrurur
sotcaca.
:::;'15
como: ecl.l:
de
:OIG<Joefr.
• • • •
•
•
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• •
•
fusion
t3CC)
::\JDe;f{c:~ do mets:
00
na soioacern.
ocrcfio ca face Jot face! if3ce at weidl - sccenic.e _ rnater iai usacc
, i ncese: aveis.
cr.aniro
raiz ca junta.
exnosrs
e outras
substan-
(effective
throat)
of a fillet
:ri3nguio
- cj~~;:~~o
inscrito
er::Jma
soida
na secao transversal
incia
entre
e':;T_iva: distancia entre a raiz da 5010a e c; face, exclusive oualcuer refereo (ver fig. 2.9 e 2.101. Gas de ~rotec;ao (shielding gas) - gas uriJizado para orevenir contarninacdc indeseiada pela atmosfera. Gas inerte (inert gas) - gas Que normal mente ae
:;0::::0.
ou.rnicarnente
junta
(joint
geometry]
forma
19in9) -
ooeracao
de tacricacso
co (arc gouging)
processo
tras Iback gouging) - rernocao do meta; de solda e do metal de base peJo lado onosto de c.atrnente soldada, para assequrar penetracao ccrnoteta pela subsequente soldagem pelo taco aca a goivagem. (welding inspector] - profissional cualificado. empregaao zer as arividades de controle de cualidace reiativas sofdagem.
tdagem
cela executante
dos servi-
regiao ande duas ou rnais pecas serao unidas par sotcaqern. ta (edge-ioint) - junta em que. numa sed'o tnnsversal, xirnacarnerne. urn angulo de 1800 (vet fig. 2.11).
110
as bordas
a sctdar a soicar
(corner joint, T·joint) - junta em que. numa sedo transversal, sob forma de urn angulo. As juntas pocern ser: (ver. fig. 2.13).
anQulo em quina; angula em L; anquio em T;
angulo.
Idissirniiar joint) .unta
50!C2CJ.
iar
:~Ja
cc;'-:;';OSiC30
qu rrnica
do
metal
oe
baseJQS que
(lao
joint)
_ junta
fig.
formada
SU3S
lreo6em·se
(ver.
2.14). zona
(welded joint) - uniao. obtida por soidagern, de dais au mais componentes incluindo de iiqacao. zona atetada terrnicarnente e metal de base nas proximidades da solda. ) (butt joint) _ junta entre dais membros alinhaoos aoroximadamente
:I •
• • • • •
uca .toe
of were.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
rnetst)
-
me!ai a
SE~ SOiC",::
:Jr;;;:a:JD au cortaco.
a ooeracao
;J" 50102
metal)
metal
ocrcao
ce solda que -
tOI
tur-cica
auranlE'
a soidagem. rnaquina
au equiparnento dl
(welding
operator)
e!emento
cscacitaco
a operar
efetuado
efewado
com rnov.merno
(oscilacao
transversal}.
nimento (temper bead) - passe ou carnada cecosnacos em condicces Que permitam ural do passe au camada anterior e de suas zonas afetadas rerrnicarnente. "'ass!: .~e smcaIwetd
bead) ver defini<;:ao de cordso de solca.
-e--
a modi
Penetracao da junta (joint penetration) profundidade minima da solda em juntas com chanfro au da solca :::e fechamento (flange weldt medida entre a face da sotda e sua extensao na junta. exclusive ieiorcos. t: oenetracao da junta pode incluir a nenetracao da raiz lver fig_ 2.9 e 2.15). a rarz [root penetration) e centro ca secao transversal
)t31
-;
proTundidade com cue a soida se oroJonga da ra.z (ver fig_ 2.9 e 2. i 5).
na raiz da junta
rneci-
alrnenre .iro.
da junta (complete joint penetration) - penerracao oe Junta na Qua! 0 metal de solca 0 chanir o. tundincose cornotetarnente ,,0 metal de case em toda a extensao cas
i3 (Jeg of a fillet
·.... !d) e
01$:3n::3
da
a.z ,:"
.'-.::--.:.0
iver
:1:.
ia
501d::
Ci3C::;
--:5,2['1.:2,
ou
2:
:;o:c:c,
reta (straIght
mTS-2
/.
:,::0
:;e:::
Sf
'J
':gilC20 :Jec:;
'::J
elet~c~:
con$!C?;2::3
Da~" ~:;;:sase:;--, corn C8~re:::e continua. once '::Jr"Q ooio DOSll~VO e 0 etetrccc
c s 2!""
::::r.C
versa
)CJr..-:::
're'Jerse
::~::'
=_
:::
ca De:::
~~e!"'iJCS
~g:;c:c -:2":: ::;:c:;~~~ cern corr enie ::)2C.3 9 ":C>~s:::=~::c~ :~~:J 8010 necauvo
cor t mua.
"3 CJ eretr
nt o
"c os rneannc.
~osl1!on .
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
jela
\chaln
:::::rC3C
wei d) - sores ern anguio comDOS!3 De corcoes 1~~aIrT~e;:~e ~~ozcaC~5' ::~'e COlnc)CE-r-; err r e SI, de :aj moco Que .3
Intermittent lillet
In,e~r.lltente~
:.J~ : ...~C:;:
oe
Infra
(groove
weidJ
sores
ex ecurana
em urna ;unra
com
oise: :lreVlamem€
;)re::'21;]00.
a ooce
sorca weld)
conur.ua - sotca
executaca
emre au em c.rna de rnernbr os 508reDOstOs. ser ie de soidas par pontes. (ver fig, ~.:::::;) e inrerrompida por escacamerucc
r:
r» ,"
31ao (staggered intermittent tar rnitentes que se alternam iada. (ver fig. 2.24 Bl
jenea
entre
weld) - solda em anqulo, usada nas juntas em T, cornposte si. de tal modo que a um trecno do corcao se oooe urns
da cots)
.ntos (spot weld) - solos exec: . tada entre ou sabre cornponentes sobrepostcs cuja fusao as superf icies em contato au SOOTe a suoertrcie exrerna de um dos cornpo nentes, A secao sotca no plano da jUnIa aprox irnacamente circular (ver fig. 2.27).
::iolda
;JfOVISOria (tack weld) - solda desunacs tacos ,,:e a conciusao da soldagem: qualquer sotca
a manter estabelecida
membros
ou cornponentes
adequadameme
ajus-
o a
I!'t 'Co
com a finalidade
principal
de impedir ou di-
-;ao (plug weld/slot weld) - SOH:::: executada atraves de um furo circular ou nao, num memo rrrta sobr eoosta au em T, unincc '..1r;"'1 memoro 00 outre. As pareces do furo podem ser au o a Iur o oooe parcial au :OlCilrneme preencnioo com metat de soida. rver fig. 2.2Si
• • •
@
ser
(butt weld)
(wetdabilirv]
- solda executaca
caoacicace
e::-,
ser sotoaoo. ~o.Q concicoes de taoricacso obricaetaca. e ce aoresentar cesernce nrio saustatorro err manual e/cu serni-autornat ica.
cer) ding]
rco
1
a exeC~:2~ sctcacern
oar z _;~:~ rnatenais
de cr ccessos ei~:":::=, com
procssso
welding)
utilizaao
gruoo
a G c e v
1"'~. : _..-.-:,..
•
~' ,.'
oe soicaqern
'JU
estes
rneio
de u marco welding) -
sern a
aoticacao
de oressao
,,~·:aaiC§o.
»rnatica ,teo
iua:
(autornanc
:'~cesso ~o
"'.0
cuai toea
operacao
_ executaca axecutada e
...
I manual
welding)
:JiCC,,~:::
'JU,,'
.oca
,3
-J_
oner acao
C:;;1!fOicCJ
'1'12,
passe a re ibacksteD
-::J 'J8~S:Q :0 ca
secuence
:Jrog:'"e~s30
- ::)Ica:::~ =: ::>:::;~r:~.
.
• -;_'r -
s'Jal
.....,
.........
·c: r :~3
'
cue
oe so.cs
:e;~I:r.~
»-
:a0 .;xes:..:
r-,
r;:C'.8
,:::.
r-autornauca :.ti:r.::;::;
leo ,:;2
-serruautornanc
rnetz.
I
arc
:'
',':e!cilnQI
eO:JID:;m~~~:
e.
i.
::'..1':!
",-_
-:J~ ;jO:C':C.
-
:: .• =,~:::
::: ::.;c:::;e;.'""'. -:
":!et r .cc.
C8:1";:rOlaCD ~5'U
mar.ccrrneru
'nrc blow
'J'2i I exao
:::;
oercurso
'lorm2:
::='::'~::
• • • • • • •. .• ..
•
~-.=:::::::::.,,-':;""'-
-<
.~
.:
.........
,- -., ~ ~ ~;
.. .. .. .. ..
Q
0.:::a5
• • .•. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
CJ
:ermlco
~il'.'!<;r
:2;.
rensoes
ter
oJU
fT, \C2
::JriS1S~e
.:=: 3c.:.::eC~~e:::G
carte
cers
2 :.. :~:
:::-.-:--:::9;,31:.;:-2
20eQUaOE.,
~~..r'3m8n:c:
de avarice
solda
nac
'::0
de deoosicio
tipo
0
do
~Ie;.ai
cecositaco
20
longo
de urns
jU:lt.=
curanre
(welding
de metal
orccesso.
de aOlcao urilizado
para soldagem
au brazagem.
0 qual
Zona afetada termlC;amente (heat·affected zone) regiao do metal oe our ante a soidaqem. mas Gulas propriedades rnecanicas e microestrutura
ge~::: :30 de carer iver
Jsao
~ig. ~.29),
(fusion
zonei
reglao
GO meta!
de base que
sofre
fusao
soicaqem
(ver
fig.
~egiao
que satre
que
fusao envoive
durante a zona
a soldagem
que sofre
regiaa
soldada
durante
a soldaqern
Tabela 2.1
Designacao
abreviada
-,
des
processes
de sotdaqern
AWS
A3.0·76
oe
::;Oloagem
:SW
electrosreq
flux cored
:CAW
:'i~iAW
~7AW ) "F"/J lP,W
~W
v" ,
;..',V
:.'iAV·J
oxvacet vlene ';;e!ding oxviuei gas weiding plasma arc welding resistance welding submerged arc '..... eiding
shielded
stud welding
idagem soldagem
so
soidaqern soldagem
" ;as
soidagem
-evest.co
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • -.•
•
"bon". "'''':
/
_'_
II:
/
"
ii I
: Y',/
,/~,-
'\An9U10 0;
~nanTrc Angulo
'\ Bisel
c,
I
Raio do cnantro
bise
-:1 ) -
Altura
I -:
B
Fig. 2.1 Abertura da rail. Angulo de nisei e Angulo do chanfro.
Reta de reierencla
Anoulo de
,
\
Angulo
de
/" trabarno
i/
I _,......Rera oe referencia
..---Eixo co eletr oco
deSlo·carnento· - \
:,~'.~:~
~\
AnClt1iD De
.:
/
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ._ • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
~~,
I~
I
I
.~ .~
,2
I ;l
i
I
~ I
'\
\,
, \
-.
I : \
\' ~, , . I _._ ~
~-'
c
Angulo de O€siOC2.mento (ou de .nctinacao do etetrcco: e Angulo de trabalho.
!
!
I
ada; '-
A . ..;
')
B
Coraao ae solaa au Passe ae sotda e Sequencia de passes.
Carnada.
• • • • Ie • • • • • • • • • • • • • • • •
I •
l:___--Chanfro em duplo
: (single ~. groove)
7 /
L
I
J (doub'e
' J _ groovel
.
Chanfro em duplo
L
\
(.._
'_
U (double _U _groove'l
;l:,,-.....
__
_-_
·l •
:i
•
\
--.J
-j
V \single _ 'J _ groovel
{
~
Chanfrc
>
r:
... :I ~
'--
em X [double - V
groQvei
0.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
z
Chanfro em K (double _be'.'e: _,~roo\'e:
...,_ ....,-
"
i....
(
,,
'
/
c;-,::-,.; ..-
.','
.. -~.
_,
'. -_.' -
~..
• • I. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
I I I •
- .... .....
-"".
i.
B Es c.am as ,
t=ic passe osci.ant e
i::
_ .=-~c:;r.as de sores.
Face do chanfro
Face oa rail
;;~ce
00
e cnal'1:~o
ce
GO
chaniro
e Face ca
~;:;IZ.
Face de !usao
.
(Zona de fusao
\_. __ 'noicada
-----
Zona oe ligac;ao
I I
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• •
r:
Margem
ca ~olda
,...
\. ..
,,
Margem
da solda
\\
.-
__ z a 'ace ca
~~:c:"
~.
..
B
Rein ,," .._,rcoOa~Olaa
e Raiz
03
~OlC::;
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
-r'_
--'-
',:'; 0. r ::;1:';110
er-!~ ' .. 0,
::o:rO !Olda
em ::r.ordro;
_.
/"
.....
'>.
,..--~-
-------....7"";.----./
.'I
?~nerr:~~C (QOfQcnr~
I'·~
\ \-
\ \
do rOJ: em
01'9\,110
>. .
\_L:~ -~.:.----! \
\I B
Garganta
Fig. '2.9
ere1iv3. Penelrac50
03 :'..:nt3 e Penetrac.aO
da
raiz ,
G~fgant3
"eat
'.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Junta
de anguJo
em "\
/
J Junta em
angu 10
Fig.2.13
juntas de anguto
(vl
II
-'~
~ !
''.. I. • • I. •
I I
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
...
.'
~
i
C.:)m
..
-:3n~~C ,JU cc rr
a nf!":J
\(
cnaniro
~, ern
V
~ L.
I I
"
:t
Corr c:-:aniro
err
"e,O
l( '"
;
1
~ ~
I
-7
i
cnanfro ern K
< .'.
i
em duple U
[
~
\
~\
"i~
Com chaniro
!
/
'-
em U
_i)
Com chanfro
'
em J
Com chanfrc
Com cnanfro
em duple J
-'-r,
I
I \
I
Junta de angulo em quina
1'''''' 1
Junta de angulo
em L
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • •
I
I
Eixo
ca soles
ivertll:ai)
\ver1l!:ali
....
i
)
/
B A
Fig. 2.18 -
Posicao de soidagem
vertical
_--
,--- - _ ...
._'
>. .
• • • • • • • •
=;:""!'""!:
.... _ . _~.;;. -. s-
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
.....
i ./
I ,\'
'
\\
8
Vert:c::i1
A
_ C" sola' .3?em
:3 -
::l']sicao
Venlcal
I Vertical
\~~O"
i t/
~
\ \
',:
\
",',
r
/
'
1\ /
..>:'
"
B
:7
Posicao de
sotdage rn Diana .
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• •
.. -.
".
,--..,. _:
-_ .....
. ~.-c-:"
~i
_
--
.: _- _ _- - ,
r.s:c~G':::-
""'\C:.:
• • • •
•
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
. .
\
,
\
.,
'_)
!r
1/
"
~( 1/'
I! ~
'"' >
\
Jl
------
11
\.
~ ~ ~ ::.__-..
//,1 Iii
II':
\\
·
;...
\-
0-------
tS,~
I I
I I
.' I I / I
-,
--"">
Fig_ 2,20
_ posicoes
de soidagem
oe
;t..;f11:.as circunferenciais
de
tubes
'.
I • I •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
i·
Fig. 2.23
Sold;'! de costura
: IT:?7
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
A Fig. 2.:'4 Solda aesc::m-u'nua. A em
("'-+
caceia,
9 em
escaiao
I.
I •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
- .:..-
'-:
/
\
\',
'}-----
~
Rail da sotda
{
I
Rail
ca soica
Superficie
. \ da raiz __,
Raiz do sotda
Fig. :::.22 _
Raiz ca solca
I. I.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
2.
3. --:=:=I
Zon3 7undida
Zona de irgal';ao
Zona afetada ,erm!c:;meme Meta! de base
4.
Fig. 2.29 -
I.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •_ • . • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
:;~r.:'C~
~-I i
~
_ Sorcsqem
COm
.. .. .. •
passe a
~e
SalC3
par
panlOS
'.
li
Solda de
ar(_>~ra
I.
I • I •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
SOLDADAS.
FUiWIOOS,
FORJADOS
E LAMINADOS
(ter;r.i notocis 1
define
i5
au e\aborados,
os ~ermos emoregados
o~iundos
na c:ienorrnnacao c:ie aescontir.uidades Em mate:iais met, de processQS de fabrica~o eiou montagem: soldagem pc
jamento
e laminacao.
:1uidade e a in'terrupc;ao das cstruturas t(picas de urna peca, no que se refere a homageisticas flsicas. meciini~s au metaiurglcaS. Nao neeessariamente um defeito. A descar. ser considerada defeito, Quando, per sua naturez.a, dimensoes au efeita aC'Jmuladc .tavel. per naa satisfszer os reoulsitos minimas ca norma tE~cnica aplic2.ve\.
ES
es apr~e!itcc:ias
para as termo0elacio!1adcs
saO
as seguintes:
idade em Juntas Soldadas e area o local na superiicie cio metal de base resultante da abertura da area eletric~ .
D
') ,
A [0'.::.1[0 .excessivo de
,r2:_::l0 a panir
retoT¥o'
'0
,eiore
dr
padendo
estar !ocalizado
.z
03
solda
{Fig. 2b \.
c.a na raiz -ca scida. ;:::'Joer.oo ser : i. sltuaC3 ao longo co centro do core:;:! <t: :g. 3a); aJ. s;waaa nas laterais do careao (Fig. 3bi.
';0
iade exceSSlva 1 anguia cam a -e.ce excessivcrner.:e dade exce~sjva n angL:O ccrr. a face excessivamente
C:J,,~'''Q
(Fig. ~L
,:cnv,,:-:a
(Fig.
- ,,. ....
io anquli;,
.e
WPO
(ver
'2~
·e!ac.5c
:.50 insuf:cicnte
lhamento
SOlG3;:::;
.,;e
'G~:::.
cuias
SL::;:::;'c:e~
::::;;s :::~::;.
"moora
C)3fc\elas. Jore~en:':;':'oe
::::~s31Innaa"s,
;oniig'Jracilo
::llTl<:!ntc
Je
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
..
,.
'. I.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
::87
naoura
terrno nupe
tr inca.
a oe mela!
resuuante
ca ccntracao
ca zona
runcioa.
!ocalizada
na craters
00
C::lrC30 ae sole'
!O aloncaco situado entre cendritas da Zona fundida. arco excessive esse de metal da zona fundida.
;,ingos
localizado
oulos de metal
ona fundida
durante
a soldagem
e aderidos
"eposic;::ao
~5S0
metal
sobreposto
cuias pernas
sao signiticativameme
desiquais
em desacordo
com a conflquracar
bidimensional
proauzida
pela ruptura
local do material.
localizada
na cratera
do cordao
longitudinal (Fig. 25a); transversal (Fig. 25b); em estr eta (Fig. 25c·:.
.a em esrreia
.:; irrsciante De tarnar ho inferior i; !2~~!Jro ce urn nasse na so.da consicerada
'.. 3
,.
3 em ~orma ae aegraus. snuaccs em pianos car a.eros a direcao " proxima a ZOna fundica (~ig" 26).
Irradjante oe
'J!.:
no
occenco
estar 'ocaiizada:
a Zona 'undiaa iF:g. 27ai; a zona aietaca terrnicarnente o merat ce base l FiG. 27c:'.
) longitudinal
: Com oir eciio aorox.rnacarnem-
(F;~.
carare.a
ce 00:C3. ocoenco
:2:
3
zona
7UnaJCa
3 Zona ce iigacao
J
'.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
zona ae ligacao \ Fig. i OaI; re os paSSES (Fig. iObl;
• • • •
e penatracfio
(Fig. i 11.
rrinca,
I nao rnetalico retido na zona fundida, pgdendo ser: mada IFig. 12a e 12bl; ada (Fig. 12cl; upada (Fig. 12d). ) rnetalica stranho 2. t 16 \1icro:trinca Trinca 2.1.17 com dimensdes rnicroscopicas. retido na zona fundida,
~y'ordedura
ae sob a forma
ura na raiz ..
de entalhe,
no metal
de base accrnpannando
a margem
14).
;ao
I
solda durante
excessiva
Iocalizada
da perfuracdo
do
rredondado, periicial
isolado
e interno
a so Ida.
e emerge
lde
superiicie
da selda.
de rnaneira
uniforme,
entretanto
nao alinhado
{Fig. 17}.
l Fig. 18).
de poros
dispostos
em iinha,
segundo
longitudinal
da sotda
ide vermiforme
o de pores alongados ou em forma de esoinha de peixe situados na zona fundida (Fig.
'.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
::57
ucace
.rnto oe cores
a de boro
causaco
ceia retendo
ce gases curanre
a solidificacio_
JnlinUldaoe
provemerite
de esnoroarnento
centro 00 rncide.
de rate
~S5§O
do molde.
upe
J
resultante
da contracjio
de solidificacso.
9a~a
r
l
mtinuidade
,ntinuidades L3.1 Dobra
na superficie
em Forjados
da ceca. tendo
eJou
a aparencia
de um vinco,
causada
por mov;menta~r
C! .,.
e e
G
Descontinuidade
larninacao ou forjamemo.
loealizada
na superncie
da peca. resultante
do caldearnento
incompleto
durante
2.3.2
Dupla.laminacao
ntinuidade bidimensional paraleta a superficie que nao se caldeararn durante a larninacjio. da chapa, praveniente de porosidade au rechu
ntinuicace superficial
).
alinhaca
pr oveniente
de inciusao
duran
acao
ntracso
:0
locaiizada
de elementos
de liga au de impurezas.
lorma ccnrern dois anexos: 1exo I aoresenta rucces: as fi9u~:;S Gas cescontinuicaces necessarias ao entendimento das desconrinuidaaesdas defi-
'iexo II -
e ingles-porlugues
• • .•. • • • • • • o
c
()
•. . • • e o • •
Q'
<I ci
ca-
'.
I •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •v. • • • • • • • •
....... ,.
r
---
::s-:-
rmca
na :nargem
Trinca Trinca
(Fig. 30b)'
ramificada
de rrincas que cartern de lima trinca. podenco estar tccaltzacc:
(Fig. 31al; :b) na zona afetada terrnicarnente .c) no metal de base,(Fig. 31cl.
Irinca sob cordia na zona afetada
na zona fundida
(Fig. 31b);
termicamente
nao se estencendo
a superftcie
do
.~ . ."
""
2.2
??1
sprcximadarnente
perpendicular
ao eixo longitudinal
co~d~o de
soida,
co-
na zona fundida (Fig. 33al; (b) na zona afetada termicamente (c) no metal de base (Fig. 33cl .
{Fig. 33b};
Oescontinuidades
r.hapeJim iesccntinuidade
em Fundidos
proveniente
da tusao
incompleta
des suportes
de resfriadores
au machos.
hupagem
'er terma preferencia!: rechupe.
de metal
poroso.
• • • • • • • • • • • • • •
proveniente de deslocamento
nehimemo
isuficiencia
incompleto
de metal fundido na peca,
eta tria
16bulos parcial mente redes de mol de.
'.
superlicie
da peca, provenientes de respingos de metal Hqui-
incorporados
ciusio
no interior
da peca.
de areia
do molde e retida
·eia desprendida
no metal fundido.
terru~o
!r terrno rtal frio
~cont;nuidade
proveniente
do encontro
de duas
correntes
de metal
fundido
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
::S";
ANEXO I
( NORMAL· EXCESSIVA
Fig. 4 -
Cancavidade
excessiva
(
NORMAL Fig. 5 Convexidade excessiva
EXCEssrVA
.'.
:--.JOAMAL
- ::1. ~ -
EXCESSIVr..
:Jerormacjo
:::ngular
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
~I
~. , .
-.-
..;..:
~NEXO
~-------~
EXCESSrVQ
· .,. · •
\'''
'-.. \..,
\ I
))
• ;"_o" "-c'
Fig. 2 -
Cavidade
alongada
Fig. 3 -
Concavidade
I
, I
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•r
1'- -
.. ~. - .... '.v,:;
-I
ANEXO
b r:
• e
•• C
€
r; C
'.
.. Fig .. , a
Falta de fusao
..
• • • • • • • •
• • • • • •
\
\
.' _
0 0 0 0 0
0
-
• • • • • • • • • • • • •
-:
0
\,
\
)t
Y
.-.~ ~ ~i
'::
i
Faua ce
\
i
nanetracao
.. .. _
;-
_.
I-I _
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • ." .,..
ANEXO
Fig. 7 -
Oeposic;ao
insuficiente
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
."..
'"
- -55>--_.-_.-_-_--4-~
Fig. 8 -
Desatinhamento
t-'--'
Fig. 9 - Embicamento
--------
.,.;
.;--
_".'"'
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
ANEXO
r:
r ._
e e
(
Fig. 15 -
Penetracao excessive
I
\ Furo
• • • • • • • •. • _ • • •
o
G
o
Q
j
i
"
.
0 t> I
• "
\,
\
.
'\
\
;
,_,
.,
e
_J
..
,
.,
"
,)
,
..
..
c
~
\
'_
C'
.
4
C).
• • • • •
• • • • • • • • • • • • • •
•
..
':"NEXO
-_
\
~
-\
.~ ·r. .~ •
e,..:
Fig. 12 -
Inclusao de escoria
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
./
\
"
\
':
' .. /
'\ '
,
J I
\
~
:' .. 1 .',.
l
Fig. 13 Mordedura
,/
.'
,_
//
• .1 ,"
r;
• •
• •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
. •
~:S7 _
ANEXO
r:
r:
A : A'
(
(
C
r:
Fig. 21 -
Rechupe de cratera
• • • • • • • • • • • •
0
I
c e
(
\
0
G
.\
(
NORf.i;"'L. rig. 22 Reforeo excessive
e
C
0
,
E;<CESSIVO
__
.,
:~;
"7
,
.J
't
•
•
I
I
• • • • • • • • • • • • • • • • • -r·, e!,
• • •
':"'NEXO
'
\ ' I \
Fig. 18 I
Porosidade
agrupada
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
... .(.
,
r
Fig. 19 Porosidade alinhada
~ ..
Fig. 20 -
Porasidade
vermiforme
I. I.•
• • • • •
-, 1
".
• '
-"':-:' .-
.....
ANEXO
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Fig. 26 -
Trines inrerJamelar
le)
-,
-,
\,
\
• • • • • • • • • •
C
\bi
c e
e o c o
e
• •
rig.
::
Trmca
:~:(J:an~,:
I.
;
•
• . .
• • • • • • • • • • • • • • • • • •\,. .e·
(
\
,..------------,
j~------------~~~--------------~)
!
Fig. 22 -
,/
'\
Scorecos.cso
• • • • • • • • • • • • • • •
-t. ec • • • • • • •
I
Fig. 24 -
Solda em snquto
assirnernca
} ) ))\ (])
(a)
) ) ] <3-) ) ) ]
(b)
I
,/
Ie}
Fig.
25
• •• • •
I •
'.•
I I •
~NEXO
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Fig. 30 -
Trinca
na raiz
\
,..'
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •~ .
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•.. ._
,:; • 1(.
',-
..
Fig. 28 -
Trinca
longitudinal
Fig. 29 -
Trinca
na margem
,. ,
'.
I
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
u""CSS":"R1C
JE.
D:":::CO:\!T!NU;o..:..DES
areD - arc str ike De reiorco - uac 'el n iorcernen: ang,e )ngaoa - elongatea cavil Y :ngada na raiz - hollow bead moicaol - chapler iundidiol - shrinkage cavity - concavity central - rOOt concavity latera I - shrinkage groove excessive - excessive concavi ty excess.va - excessive convex ilY icaoi scrab angular - dngular rnisa: ignmenr .suiicrerue - incornoiete iy filled 9roove 1m - linear misaiiqnrnern. high-low (fundicao; - shih
~SIVD
E~,:::c:;memo
"
Fissu-a
fissure naicaoi
- cold snut
sr.u:
'":'ie\:
("
- 'Jnaerc;.J t
XCESSlva )Dre excessive oenetr z [J 0 ~
melt
:J low
:n~L:
- gas
::'OCXE!.
I -
;u~a,cic
;r:,;D3C"
~a\e
Cluste~ea
:JO[C~I'"
.
!
I.
• • • • Ie • • • • • • • • • • • • • • • • •• e. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
......
Fig.
32
Trines
sob corcao
Fig. 33
Trinca
transversa.
I.
I I
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• •
N- j 735 ANEXO II
loroslry - porosidaoe alinnaca jjnaJ crack - trinca iong ituo inal inclusion - indusao metalica
<lck rnicro-trinca (tundicao)
- robe de rate (fundicao) rcavuv - concavidade central ck - trinca na raiz lusion - inclusao de areia (fundicao) :rosta (fundi~o) lasca (forjamento - laminicao) on - segregacao (fundicao - forjamento - larninacac) :lesencontro (fundir;aol. ! cavity rechupe, chupagem (fundir;ao) ! groove concavidade lateral al - metal frio, jnterru~o de vazamento (fundicao) lsion - inclusao de esccria
vO-JDUl:f -
r ,.
r:
respingos
• veio (fundic;:ao I
Ie -
c
c
i_ , ,--..,_
".
. '. ;• • -• •
,
• • •
;!
crate:
cracl<
• • • • • • • • • • •• ._ • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
{fundicao)
not tear
rradiarue
onqituoinal
13
- radiating
-
crack
crack
longitudinal
margem
- toe crack
.'
•• .,.
1a raiz - root crack ·arnificaca - branching crack .ob cordao - underbead crack ransversal - transverse crack mdit;:3o) - veining, fin
) Ingh~s·Portugues
misalignment - embicamento, deforrnacao angu lar ce - abertura de area , rical fillet weld - solda em angulo assirnetrica Bad reinforcement angle - anguJo excessive de referee
Blow hole - porosidade Branching crack - trinca ramificada Surn thru - perfurac;:ao Chaolet - Chapeiirn (fundicao) j porosity - porosidade agrupada
It -
y - concavidade trinca -ack - trinca de cratera ipe - rechupe de cratera queda de bolo (fundic;:ao) d cavity - cavidade alongada ! concavity - concavidade excessiva I convexity - convexidade excess iva
! !
melt thru -
perfuracfio
excessiva
excessive
- fissura
(et - porosidade : - poro
- desalinhamento
lead cavidade aiongada na raiz
inc/usaa
(fundic;ao)
fritic shrinkage - recnupe interdendritico fusion - falta de fusao penetration - falta de penetracic tearing - trinca interlamelar on - dupta laminac;ao (laminac;:ao) obra (larrunaciio - forjamento) iisaliqnrnent - desalinhamento
:1
!.
I. I. •
• • •
• • • • • • • • • • • • • • • • .• r-
.r .r
ef
MODULO
03
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
SIMBOLOGIA DE
SOLDAGEM
E· DE END
• •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
--
PROGRAMA
GERAL
DE
TREINAMENTO
MODULO
ASSUNTO
01 02 03
INTRODUCAO
1
04
05 06
07 08
09
10
'1
12 13
DE MEDIDAS
14
15
PROTEC;Ao
03
DE PESSOAL
aUALIFICAcP.O
---_._--
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
OBJET1VOS
deste modulo,
leiter
deve tornar-se
apto a:
as sfrnbolos os sfrnbolos
0
de soldagem; de exames de sotdaqem de ensaio nao-destrutivos: para uma dada situacao: nao-destrutivo para uma dada situacao.
3] Estabelecer
4)
simbolo
Estabelecer
a simbolo
'.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
fNDICE
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. nao·aesIrutivos
1 10
SimboJogia
soldagem
Resumo
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
13
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
-----------------------
.s.
3:67
).uando
:0
c seta
da junta
E "oueorao.." au em ":::;1-za;", significa que a mesma que deve ser cnantracc (ver exernptos na tig(;ra 3.3).
apanta
desejada
Vista lateral
Vista de frente
A-
LADO DA SeTA
e r; c
«
v
desejada
Vista lateral
.•.
trente
Vista de
• •
B-
LADO OPOSTO
II
desejada
Vista latera:
-. •
It
• • • •
• I
Vista de frente
• • • • •
C - AMBOS OS LADOS Fig. 3.3 a seta nao Exernpics de aoiicacoes de seta quebrada da junta pade ser chantraco.
.. a
sem Que
"quebrada",
siqruiica
que qualquer
um dos membros
tar Que a seta nods partir de uma ersao nos simbolos de sores.
au de outra
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
....
-:--
z : ~8~:~:
~=
~:::::::;:e~
:7.:.Jr~3~::-
-:_:. ...
·e::-- ::
~-
-:_l:":-:2~~~~:3
~J;~ .~r=r.Sr.-'i:l~'"
:~. OS S;:7l:JOIOS io:necen-: ":::'r:3:;:' ~~ ;~:~~""",~·:C::'S i'i=:~:;~-·~5·~ s·:::8:·;~i ':2:S - ::::~O: ;::';·'~~~.~Ia. e '::0 cnaniro. c:::lmp"!mento ca scrcs. :;;;: a 50,w" ceve ser execuraca F.:; cameo. etc. =:sre Item se norrnas AI,'1S ;"2.1, ,A.WSA2.4 e AaNI i6·:, cue :~,,::::;";". esuecificame=te oeste assunto.
'Igura
3.1
rnostra
05 iocais
DaarOTlIZJOOS
elementos
de
urn
SI'r.;bOiO
de soldaqern.
A5i.rr.bOJO
or penH exte:nv
~Et F -
,,_
ST1_
2 -
""umuo de ~O;-=d$ oor poruos ou de selda eor pro,~io ~~D..carnenro entre centres 08 somas OUcontinua$ Auertura da raiz: a.rura 00 encnimen,O oara SOIC~Sde :ampao e ae t9noa Protun-:::iidaoe de pleparaclo; dimensio 01.1 r.si$t~nti. para certas sOl:las ~s::>~cJf:CiJol;iio, prOteUD ou ourre tete,entla Cautla 00 simbolo, Pode ser omllida auando 'liD III "Wlr nenhuma re;t:rencia 5i",0010 b;is'CD de solda IJu teferincia dll dlltS.ln. da ao lado mdicado dl Junta ,Os elementoS constantes deHa area. oermanec,m inal· t!rado~ mumo n05 casas em Que a cauda ~ a $Ita dO nmecic ~o inv.rudos.
''llda a set CO"sutladO L,nha oe reierel'1cla Sera II~anoo a unna de referentia
.;, J_
5-
Fig. 3.1 -
Localizacao
dos elementos
no srrnboto
de soldagem.
significado de "lado da seta" e "Iado oposto" se referem posic;:ao da seta em relayEo junta a ser soldada. 0 simbolo de soldagem para uma solda a executar do lado da seta, desenhado no lado inierior da linha de referencia (Iinna horizontal) do strnbolo de soldagem. Assim, urn sfmbolo de soldagem desenhado na parte superior da linha de referencia, significa que a solda neve ser executada no outro lado Soldas envolvendo operacbes em ambos as lados da junta, possuem strnbolos nos dois lados da
~ferencia. !ferencias tais como especificacces, orocesso de soldagem, nurnero do procedimento, dlrecdes e dos quando usados com urn simbolo de soldagem, devem ser indicados na cauda do simbolo. Se ncias nao sao usadas, a cauda pede ser dispensada, nbolos de soldas, em angulo, soldas em chanfro ern meio V, em K, em J, em duplo J e com urns .xa e soldas de fecharnento au de aresta entre urna peca curva au flangeada e urna peca piana, sao iicados com uma perna perpendicular a esquerda do sirnbolo (ver figura 3.2).
J'...
-'-1
,w
c",,.IiI'we
4 t ~::':'':.._''-,-~ _- __
i v'I'
- _ • -_"_I;_" -_-_" _
l-;:;:/! ~j ~I ~l
II
...... • - ..... ;
--=_:._-_+jl
"'__ __
-I
I~
.... --
! ....
-..0
;i .......... I .......-:
."'........
: i
...... ---
__ . ~---~"-'
~..I~
__
h-'4-~
:
I
...~........oo
~ ..~~
.. w:.~',
'
~'IA.IraIQ
,""""""'"
//;
1//
'I
•
I "'1o.O~1I61""'-
Fig.
3.2 - Sfmbolos
basicos de solda
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
-------------~-------- -----r/
-,
S
Solda desejada
1D
35
10
I
'1
t
Simbolo
10
10
I t
j
Sotda desejada
Sfmbolo
(
o
Solda desejada
<;r----+--( _7\_~
Strnbolo
r
;
'.
Fig. 3.6 -
Exernplos
de incicecoes
de garganta etetiva
r '.
(
n reracao a profundidade da preparacao do chanfro e a garganta efetiva, sao indicados a esquer:'010 de solda, conforme exemplos da figura 3.6. Para juntas com chanfros em V ou em X, ) houver indicacso cuanto a dirnensoes, significa que a solda deve ser executada com penetra-
'.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
;f
__:.6........:,_~~ __ //
mm e a perna
aa sotda
12 rnrn
oreparacao
a profundidade
ce
do chanfro
L '" Ccmprirnento
(Ienght) da soida
P "" Espacamento (pitch) entre centres de soldas descontrnuas Fig. 3.4 iertura
).
Exemplos
de sirnbctos de dirnensoes
de soldas
nos exemplos
da raiz e
'.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
//
dos (
r
Localizer soldas nas extremidades da junta
:('
-r
(
(
l__
r:
I It I 1-5-1-5-1
dalsolda Solda desejada locali1.2r soldas nas extremidades da junta
\"
(
5(mbolo Comprimento e espacarnento incrementos de soldagem descontinua coincidente des
(
Localizar
soldas
nas
~3.tO
'.
S(mbolo
1--
10-"-'--10-_!
I
Solda desejada
dDS
Fig. 3.B -
Exemplos
de simbolos
de soidagem descontmua
t
...... ,.
)S de soldas descontfnuas, que sao utilizadas com certa freqliencia ern juntas de anquio em sncontracos na fig. 3.B. Como se ve nas figuras 3.B B e 3.8 C, e obnqatorio constar as olda em amoos as lados da linna de referencia. rnesrno Que as dirnensdes sejam iguai~.
'. J.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
..
t~/""
,
Solda desejada
<c
etetivt
6
I
Sfrnboto
-,
11 mm de garganta
12 mm de garganta
etiVil
~
(HI
$--,;;--;-1_1\
L 12 mm
de gargantll efetiva
Solda desejada
Simbolo
de
; dirnensoes
A garganta efetiva indicada entre parentesis. que no caso dos exemplos da figura 3.7. situa-ss da profundidade do chanfro e o sfmbolo de solda,
-;
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
ih }
:. l-:
~
Simbolo Solda desejada
Solda em todo 0 contorno do membro 1 cuja extremidade fai usinada Notar a indicacao D/2 e as srmbolos combinadas, 0 primeiro relativo comoternentada com uma solda em anqu!o.
".
da figura
B. oossuern
disoosicao
identica
da
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
. _:.
:.3·:
j
5;:1LO;"
7000
E1.~ :
CO~TORNO
SOLD;..
C;"MPC
com wm
!Sf! :!D DPo
CONCAVe
I~
Fig, 3.9
!
I
il I
! ';..
!r~~
suplernentarss
\....../
S irnboros
Ha
ainda
uma grande
variedade
de srrnboios
e notacdes
relatives
a processos
de soldaqern,
Douce
na industria do petroleo. ~azao pera qual serjio aqui ornitidos. AWS A2.4., quando necesssr ios,
Apresentamos no Anexo um resumo cos srrnbctcs de soldaqern. com explicacao
Estes,
oocern
ser encontrados
na
• • • • • • •
.... • • • • • • • • • • • • • • •
... •• ._
serjio mosuados
suscinta
para mefhor
cornpreensso
~j
, ,5
<t
1.5
n :'r
Fig. 3.10 -
Dimensoes
do referee
da raiz
'.
2
contorno
do membro 1
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Mela,
a~::>a~ltac:;)
/
i
,/"
L--
G- (Grinding!
esmerilhamento
Fig. 3.18 -
Exernptos
de sfrnbolos
de acabamento
de soldas,
......
,...
.........
"J; .......
Na lnterpretacso de simbolos pouco usuais ou de elevado grau de complexidade, recomen· da-se utilizer a norma AWS A 2.4, que apreserrta um eonjunto bastante grande de exemplos de situacoes relacionadas aos simbolos corresponcentes.
30LOGIA
DE ENSAIOS
NAO-DESTRUTIVOS
ts.
nao anaioqos
aos de soldagem
e tern os elementos
dispos-
de
/'
INI
OPOSTO
C~OO
:Jl
~ t:2
<:
}
l
J
I
",
L
..,/
• '•. •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Exarne
/"
em tooo
a executar 0 ccntornc
{
",::::,,..
CIl
LADO
DA
c
~
<:
\
.>
---....____
SETA
~~
Notado
oc exame
• :1 • • • .1 • •. .
• •
4f
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ...
•
..
.....
..
1 ./
<,
..
,/
, ~L
~
~~
1/
/
1
~----------------!,.
.~/
<,
IV
3.15 -
Solda a ser
1-15-1
"
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
.... .
•
r-\"/
i
__ lit
----6
~,' 6 -
".
Junta de angulo em T, soldas em angulo. Notar que as pernas das soldas estao indicacas ao lado do simbolo. A abertura da raiz nao e indicada. pais, trata-se de urna solda em anquio onde se pressupoe nao existir abertura de
raiz,
A penetrac;ao
60C!
entre parentesis.
>
_[
,,~\
~
10
40°
o s:
60" 3
i
:
.17 -
Junta de Topo, chanfro em V e em U. Nestes casas, 0 simbalo pode possuir mais cutra linha de referencia, xima da seta. indica a primeira operac;:ao a executar. Ap6s conclusao oposto da seta, iniciar as operacoes do lado da seta com a goivagem.
• • • •
• • •
A - Raciiograiia. laao ca seta B - Particulas magneticas, sem lade esoecifico C - Ensaics cornoinacos carucutas magnet ~~s
DE F G H Ensa.os cornomacos ce ultra-sam e
'2
.. :::-_;;::::
oenerranre.
:';00
'.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
raolc::r;;;~
:::
;::'0
lado
oposto
Ensaio de parncuias magneticas a ser executacc nurna extensao de 100 mm Ensaio de liquido penetrante a ser executaco numa extensio de 200 mm Ensaio parcial de radiografia em 25% de toda a extensso soldaoa. em locais selecionados Ensaio parcial de paruculas rnapneticas em 50% ce toea a extensao soldada, em locals selecianados t - Quantidade:; 5 de radiografias a serem executadas J - Quantidade = 2 de exames de ultra-sam a serern executados L - Ensaio de partrculas magneticas a ser executado em todo 0 contorno da peca, segundo
em todo
contorno
da junta
so/dada
sao utilizados
em cornbinacso
com os sfrnholcs
,
•
f f
PM PM
us,
us
• • •. ,•
EV
.j-
• •
• •• t
RAO
de ensaios nao<lestrutivo~
com simbolos
'.
de soldagem,
;•)-
Apos operacces de soldagem, soldagem do cnanrro em V e soldagem da rail, executar ensaio de panicutas msqneticas em arnbas as sucerncies da solda. Aoos soldagem. executar no campo ensalo com ultra-sam em arnbas as superficies da solda. Aoos soldagem, examinar a solda par inspec;.aa visual e radiografia. Soldar pel a lado do chanfro em V, goivar peio outre taco. soldar pela chanfra inspecionar este ultimo lado ou superncls com ultra-scm. em U e
• • • • J
tt
~
• • • • •
I.
I •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ••
ernor ecscas
cars os
f.-:s..;j::~
;-;ao-aes:~u~!VOS
em usc
RAD
US
Uqu:oo
Teste
penetr ante
PM LP
TP
RT UT MT PT
LT
ES
EV
dos simbolos
VT
de ensaios nao-des!futivos com os diversos
0
nos que cs cornpoern (ver fig. 20), Notar que quando nao houver obrigaroriedade de executar n lado esoecifico. 0 posicionamento dos srmbolos sera na interrupcao da linha de referencia.
ensaio
RAD
(3)
PM+ LP
0
/
/
us+
EV
RAD
P~
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
.1
eJ ej eJ
(0
PM 100
0
r_p 200
0·
RAD 25%
/
/
'.
/
/
0)
Oimens5es em mm
0
PM 50%
0
US (21
L
~
(5)
(0
PM ~,OJ
RAD
7
significando:
(0
Fig. 3.20 -
~oe,~
US
• • • • • • •
2.'87
• •
UII~Ui..C
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
----,'!/ v
~
~,l.O UUDC
(/-c-
-..-~..
•. ~< ..
flC.Al.' ~ IV_t.l
••
~.or,.::
..
~I_-
, ..... ,---
.. .:.0
... .. ~ -
-""'!)
i~
"'
___Q___/\
I.
"
\ 1
...,.i.,D :,.rSA~
.,.01.0 UliADO
~.l.O
USA-DO
d.O
USAOC
// .-'/
,1
I
TODO
H"r.., ;J~.DO
\ ~...o
!
I
USA-DO
.. 1.o u:r.;.oc
~ ~
\. ~
USADOS
"'L.i.o us.....cc
I
I
N"O uSAOO
""'0
uuoo
.....0 LlSADO
SU"~EMENT""IES CONIIEXO
COM
SIMBO~OS
SIMBOlO
Co CONTORNO
tcdt>pf1a
)1
Si .......
ca.
W.
I00I01 ."'"
ItId." ......
no.::.tc.Q
K.a~""'"'.o •
III CIW'I'OI'na
'DCIO w;llcil
"'
aoudlot.
............
C;DmplitUrtWt'lll
i
n ...tOM
CDDRE·JUNTA JUNTA COM
ES7ACADOR
NO LAOO
CIt 101111 1l1'l'i-
c.....
~."'trmID
ChM.tra
rnoGltlt.-.o
0.4 ......
Jt.IQT,I. ........... fM, I 01...
IXIOIla
"Of"
.......e..DO~can'
.,. .... IAIMC·t'~
nIo.
.,o~
011' ...
01'..,""
'to I.Mo
·
GIl ............
I0'I0 •••
CI'10 •• II~"
SIMBOLO C
::..
DE PERFIL
EXTERNO
NIVEUlOO
au
PL"HO
UNHAS
DE
RHERt""CIA
MtJL nPLAS
''''O.u,
~I,.....O""""''''D. "
IiIIWltM;.l-AItcI> Nt ..... .. t ......
c....noa .............
t./'TICIDtD
I:
~"'
......
ac.atM-..wn-
,f'IGICiI,.a-d,f
~~I.~"*,
SlMao~o
DE SOLOA
"'0
CA"'I'O
'ENETRACAO
TOTA.L au COM~L£TA
1~1.
)'~
!
SIMBDlOS
te -0 1-··
ow..
~fd1:l1l
~III~ eM \l1li1.11
/'
go 0tI I'CIao __
tOIOt
SuPlEMENT ..". ~
ARES ,t
i
LOC:... lIZACAO
III ,_1 l :.. ,..._A"hQI,IIO O"b t"'lIn'hO IE'''' ; ~ uollr91t"!t. __. S.~'l'N:lD1O ~1f'llwil
OOS
ElEMENTOS
NO
SIMBOto
DE
SOLDAGE'"
t.:::.. ~
-
..... t •• ~
Ill'-=--
I JliHVUAiDO
CCWvI.O InCh,lInOo.o
If"'I9ulO
de
t'K.Ifl'~O
D,r.
Jrj]-I[U ee
"mp.jo
-ot
.... ':'~"htt"""f"r1tO
DC(
Im,nl
oonrOI
Ou
Ilr
1010.a.
po.
P ... ZI ..-.
so.u:rntn1
C tnrrr
C'!".,trOl or
S()lall
CD t'flCn1i"1'te"IO d!'t'T\f"".yo
"'U,,. 501,,,.
I naD
PIO~r-t;.iO
Or
t.moio
DII'"
(it'
tena.
P'PPIUI(.iO.
i"~itr"'C:I"
erniU
IoOldlS
DttlCl'DO
ou Dut'.
wr
r-rte'''"C~1
Qu"ndO
(If"
Poor
ornltl(UI
Ie uyr
neo"t'luml
rtftt'n.c~ contul,.,O
..
d!fl.lhr
ee !IoOIO,-i pr
- ;.. ~I'\"'I
at'
tf'trtnel.
reff"";'r.c~.10
l.oa
,nOllullO
corrn.lntpsoml ..tt •.
f • s.e"C1 aD ". rnDo 10 lila
iPC'f".,.n~t'1'T1 11'1"1".",''''01.
:: ",I" I CluO'
BIo.SICAS
IDfNTIFICACAO
DO
~ADO
DA SET.:. DE A~au~o
E 00
l:'OO
01'0$10.
U"
RElACAO
A JUNTA OE ANGULO E~ 1
JUNTA
EM L
JUNTA
,
t
.:»:".
.J
.' • 2·
, .-
:1 •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
" • •
~
I.
I
• • • • • • •
•
!~
I.
,
,I
;J
Ow Gioia.,
~~""f
• • •
/i
I,
,
i
r
1, __ --
• • • • • • • • •
--'-i
!
",
----, __
I
)
I! --)-1--',;
'! I
,.. ~
"
i
AlONGADO Orwtuc.io.
oI ! ~"o us... o \
~AO USA DO
!
I
NAo USADC
,
COM UMA fACE CONVEXA fACES COIVVE x.AS
ri"P1COS SOLOA
OE
SOlOAGEM RETO
EM CMANfRO
SOLO", EM CHANFRO
OU COM
.•• .. ... •
e_
)E TAMPAO
EM fURO ~o
~'~.OI~
1OCAI.:t.·
,r
I
I
1
em,aio ...
diu
... ............,
.. [0'1.
~taUo
UCllt'.IQ.I
CCft'II) •• \Q.
"
on,,,,
1i!''i''I(III .... ~ a
CIRCULAR
i
ornfIlI
SOlOA
EM CADEIA
IOIiSCONTINUA
COINCIO£'oI1E)
SOLOA
Of
FECHAMfNTO
au
DE ARESTA
,CIaUnc"
"'_
"
Ch " -t-Q.\ ~r'D'OCI
lOf""iQi,to.../
GOIVAGEM
lIl"
~I"""'"
~
LAOO OPO$TO
.........
........
II';""-:=':
"-'
Qu
"
50-125
so;.12~
\ CorncwIft'MmtD
Of
IOHUI
-ClOt
~::"::::
.......
,no
SOLOA
__ ~
GO
SUPORTE
HA
RAil
,."....11',..
ou. ...,.._vftl
/,=
Oi...-loDloi ..
,.., ... t .. GO Qioau,,,,1
~_ I'IIa
It .. ,..,..,
_.o.........r..DIIIr ....
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
c.
1II'fI'I~""""'" .....
POR RES1SlENCIA ELETRICA
~CIO""D-
....
.. ·
"lr.I
/
Ina,CiI
0tnIHI0
1::.........
EM V,
II
,/
/~
--JHI--<'\_'"
............ ",_0_
-au paR PROJE(;AO
SOLDA IDf$CONTINUA
EM ESCAlAO
JNTfRC.o.LAOAt
SOLDA INDICANDO
EM CHANFRD
fENETRACAO
OA RAIZ
~.I'I'tII'fII~O
... ~ ..
'CMI1t01:J
SOLOA
I'OR
PONTO
SOLDA
EM CHAN
FRO EM K
IIIftI".CIIII~Ga.LCa~.u.......... ~
-----,._ R~
\
..tllll·
~_D.__!__DO~
~
...... ...._.
nu
/!Mom._
,--
... _
~~
id.·
tIftI't
II"",
cw .... .
a.re __
(IQIMD .......
SOLDA D~ COSTURA
COLD"
I'OR PROJECAo
'LOS DE SOLOAGEM
PARA
COMBI"'ACAO
DE
SOLDAS
\
JUNTAS JUN1"A BASICAS SOBREPOSTA
/\---~I'-,--,~
IDENTIFICACAO
00 LADD
SOLDA
EM
AMGULD
DE AMBOS
OS
LADOS
~ '-'l1lI ".,
tn;:IIIC:A ftW" c.Q-
c.........
~._...."'
::: 4jIII,I out.r.
~~Df'I"DI"..
CO«'Or","",,",UI-.
"""._"'-I1'1III1
...
"". /
""I~
I __
....
ISO ~ 100
1 .f
~.
lon.ao
0110SETA E eo
~ADO
Of'OSTO.
EM RELACAO
A JUNTA
JUNTA
DE .dIRESTA
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ••
•w
----
---
---
---_.
__
-----_---_
:E":':::
<
(9)
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
.'-' .~ •
MODULO 04
CONSUMIVEIS
DE
SOLDAGEM
"
Revisao Fevereiro / 93
• I.
Ie
I •
• •
• • • • • • • • • • • • • • • • • .1'" .'.r• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PROGRAMA
GERAL
DE TREINAMENTO
MODULO
ASSUNTO
01 02 03 04 05
.r
06 07
~.
08
09 10 11 12 13
DE BASE E MACROGRAFICOS
ENSAIOS MECANICOS
DE MED1DAS
14 15
COHSUMiVEIS DE SOlDAGEM
04
DE PESSOAL
NORMA
PETROBRAs
N.1737
INSPECAo
OE SOLOAGEM
aUALIFICACAO
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •_ .
OB.1F:TTVO
; do estudo ~inir
0
oeste
m6dulo,
lei=oc
jeve tornar-se
ap~c a;
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
.~ ._ .
__
campo de aplica~io .
v~~inir
que
a classificaGao
4 - Interpretar
a classificaG~o·AWS
as
e dimensional
lisar 0 sistema de centrole de armazenamento, secagem sumiveis a partir de plano previamente elaborado. tuar inspe9ac nas condi90es secagem de armazenamento,
manus e i o e manuseio.
dos
secagem
-,
i1 -!'
il,·
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
CEITOS
~e!s s~o ~odos os materiais ernprega60s ~a ~eposic§o ou prote~§o da :ais comO: ele~rodos revestidos, ~are~as. arames solijos e tubulares, ~ases e aneis consunivels.
~o dos consuniveis
jo em fun~ao
de varios
depende
de base; tria e tipa de junta; sura da pe9a a ser £oldada; 3.0 de soldagem; ja fonte de energia;
tividade:
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
-lit ... •• ._
idade do soldador.
LGUNS TIPOS 1.2.1 - utilizados DE CONSUMlVEIS
energia
em Soldagem termoquimica)
Gas
(processo
de
soldagem
que
utiliza
- Gases - Gases
-
combustfveis
comburentes s (Fundentes).
",O,""'''+-3S;
Eletrieo
(processo
de
soldagem e pe9a:
entre
Eletrodo Refratario
(nao consumivel)
\rgonio e/au Helio) - Area eletrico entre eletrodo consurnivel e pe9a: Revestido (SHAW)
'.
Jem manual com Eletrodo )do Revestido - Arca eletrico 1em Jem 1em 1em
nu e pe9a:
a Area Submerso (SAW) - Arame e Fluxo com Prote9ao Gasosa (MIG) - Arame e gases (Argonio e/eu Helio) (MAG) - Arame e gases (C021 misturas de argonio e CO2) com Arame Tubular (FCAW) com ou sem Proteqao Gasosa
\SES DE PROTEcAO
5
de prote9ao
para soldagem
,.
Gases Inertes
)5
que nao reagem cam 0 metal liquido da p09a de utilizados na soldagem sao: Argonia e Helio.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
93
dos gases, ~odos os co~sumlveis co~umenLe usados es~ao cobertos flcac§~ A~S: eS~a n~o ~~ev~ ~Od05 OS ~;P05 de ~Etais de adicao pOlE alguns teE ~Drrnulac~o recen~e _ o~~~cs ~~~ suas leas ~an~idas como segredo de fabrica~ao.
J fornece exemplos de algumas especific3yoes AWS. 0 c6digo ASME cc i e+y for Mechanical Engineering) utiliza-se da espe c i f i cac ao AWS a abreviatura SF (do ingles, Specification) antes do c6digo de ao A\'5.
( ~
• • • • • • • • • • • • •. .
• ••
• • « • • • • • • • • • • •
" J
,~
I. .
~ INDICE
• • • • • • • • •• • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• r.
· .,. ·
"".-
01
"..~
A \': S • • • • • • • • • • •.• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 03
.,
- r~Diliariza~ao
as classifica96es
AWS de Consumiveis
07 29 30
e Dimensional
Armazenamento,
Secagem
37
Secagern e Manuten~ao
da Secagem ..... 38
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
~/93
(Ar' uri q a s ::,c'"i:;'tonlCD pesaoc. CD," peso a t.orn i c c ~C. Po ssu i Jeer i~nJzante que favoreee a abertura e estabilidade do areo. Esse ido da atmosfera pela liguefa~ao do ar e purificado ate 0 estagio
e nu i t.o utilizado ria soldagen de nat.e i a l de f i na e media r , e em ligas de a~o, aluminio, eobre, titanio e 2irc6nio. Em metais o aroonio, no estado puro t nao pode ser utilizado, dev i do t mente, - a ba i xa f1uidez da poca de fusiw. Procura-se, ent ao , urn gas reativo como, par exemplo, 0 oxigenio au CO~ (dioxido de para supcrar essa dificuldade.
», mi sturado com pequenas quantidades de ox i qen.i , melhora o a ade do area e a fluidez dando, como resultado final, urn born cordao as de Ar + O~ ma i s utilizadas diferentes tipos de materiais, ,a Tabela 4. L...... 1 - Composi96es da Mistura foram desenvolvidas ern f unc ao de estando, hoje, definidas conforme ern func;:&odos Metais de base de (
, ~
( (
Ar + 0: usuais Base.
% de O2 na mistura 1 a 2%
3 a 5%
Tipo de metal
~, misturado ao dioxido de carbono CO~, proporciona maior ~de do areo, sendo muito utilizado na soldagem MAG de a90 carbona. sturado ao argonia em porcentagens variaveis de 8 a 25%, melhorando ~nte as propriedades mecanieas da junta soldada. A mistura 75% Ar :t e empregada no processo - arame tubular pois propore iona una 11 estabilidade do area e aeelera a solidifiea9&0 da po~a de fusao.
'e) ~ u~ gas monat6mieo muito leve, tendo peso at6mico 4·.Possui uma jade termica elevada e exige uma tensao no area mais alta que 0 :avorecendo, portan'to, ~aiores velocidades de s01dagem. Esse gas ~ Jartir do gas natural e purifieado at~ alcan~ar 99,99% de purez3. ~antagem 0 maior rendimento, poren, seu uso e limitado a soldagens ~em corrente continua. ,-"C ,. seu naior' em re1ae&o ao arg6nie, 0 gas h~lio ~ mais empregado na HIG t onde ha im:eresse en so i ca r a Lun i n i o e cobre em grandes ; e soldagens com altas correnLes. lses Reati vos ':le
..
reati vo s sao aguel es que reage~ con 0 me t a l liquide da poca jendo alterar as propriedades necanlC:::'S do metal depositado. :ivos pod em ser de dois Lipos: as aLivos e os redutores.
c~
, • • • • • • • • • • • • « • • e
«
t
CI G
~
• ••
t
3
oj
i ·
I: I.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
FETS 15 ~/9:
5
~:.~ .. !.-:.:
C~:-C>Dno
;; ='::0
j~
aces ao
E:.!..:~.-:.2
~'-~~·:::,~_'·:3Sd=
sees
30
ii
srco d; aces de
~1;trodos nus e
inoxidaveis
..... -.,
Sf.l.IA-5.17
arco subnerso
COD
gas de
Eletrodos Tubulares para soldagec a area de a905 carbono £letrodos Tubulares para a soldage~ a areo de a905 tesistentes a corrosao, ao cro~o e ao cromo-nfquel
£letrodos e Fluxos para 501dageo a area submerso de a905 baixa-liga Eletrodos e Fluxos para soldageo por Eletro-esc6ria de a90s carbono e baixa 1iga. Eletroaos para solaagem por tletrogas de a90s carbono e baira liga Metais de adi9ao para soldageo por area com gas de prote9ao de a90s baixa liga Eletrodos Tubulares para soldagem a area de a90s
baixa liqa
rA: Quanto a aceitayao dos gases de proteyao, o que se exige dos mesmos e que atendam a criterios de pureza previamente estabelecidos no procedimento de soldagem. rFERENCA ENTRE nESPECIFICA~Aon E nCLASSIFICAcAon para as consumiveis a se a solda produzida
as condi90es de testes =alizados pelo fabricante, a fim de verificar :a as propriedades mecanicas minimas exigidas.
,.
II.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
4/93 6
·rna,a especificac30 ale~ de classificar smos a~endam a requisi~os de: c;:ao; os de aceitacao; c;:ao quimica do metal depositado; dades mecanicas do metal depositado: adiografico do me~al depositado: em; icac;:ao; a, etc.
os consumlveis,
deterrnina
lado, a classificac;:ao AWS refere-se a urn consumivel e a respeito fornece, em valores aproximados, seu limite de resistencia, suas jes mecanicas quanto a trac;:ao, irnpacto, composic;:ao quimica e ~idades relativas ao revestimento, isto 9, fornecendo ao consumivel nac;:aol6gica que perroita identifica-lo mais facilmente e as suas 5ticas principais. a diferenya entre especificac;:ao e classificayao
e:
de um
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • •
Lcacao AWS determina de maneira exata as caracteristicas l e da garantias sobre suas propriedades.
~UE:
Dent~e todos
'r'-,r"!."'t ,_ ... _
os consumiveis listados na especificayao AWS - AS.l.91 podemos enccr."'.:rar classifica90es: as AWS - E6010, AWS - E 6013, AWS - E7016, AWS _
._----------------------------------------------------------------------------------------------------------------~--------.--------------------------
-------------------------------------._---------_._------------------------
• , • • • • • • • • • • • • • • ---------------------------------------------------------------------------• I • •
uma maneira logica de designar um consumivel.
AIrIS AS.1-91
f t
•• « •
, ,
(
..
representam
sub-con Juntos
do
con junto
AWS E7018 produz urn limite de resistencia do metal depositado de Jente 70.000 psi (E7018), pade ser utilizado em .todas as posi90es m . (E7018) e seu r eve s t i rae nr.o e de baixo n i dr-oueni o (E70.ll). , quando nos referimos ao eletrodo E7018, nao signifi~a que ele
especificacao.
a uma
o ct (J.
:J
.J
(j
• • . • .•. · • • • • • • • • • • • • • • •
•
FBTS IS
:-:aca eSDec':":ica~3::
.&.j ........ """
4(93
_':'~;'·I::,
e.:~
de"1e:::-~ c.::'end,e!"
........
t odc s
as
ex i o enc i as
J"").
adas oor es~a. Cna ~e~~s, =or exe~=lc. serlS center ~a ernbalaoem a ,,,_ no"';""a-o· L..._...... .. "l:"le~~"~- ""e ""';"'Grl"~"-e,"":';o 1-'4."'_ .~-. 1-01 E""7u~~2n • )'tend-eno'o .... ,__ c ".'C: ),"', s exig~ncias da ncr~a, es~e podera cer'tificado, ou seja, receber ~ado de qualifiea~§c. ccnfcrne exigincias da especif~=a~&o AWS.
......_,_
ser
:ILIARIZA~O
)ecificac;:6es AWS, as ccrisuruve i s sao designados mos e letras com urn dos sequintes prefixos: :letrodo para soldagern a areo eletrico; areta para soldagem a aNt; tJtrr1.r t gas; etal de adic;:aopara brasagem: luxo para areo submer50~ ldica a possibilidade de aplicac;:aocomo eletrodo r, serao-aados exemplos de criterios veis listados na tabela 4.3. e sistemas
conjunto
de
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
.: · •
• t
>
LASSIFlCA~O DOS ELETRODOS REVEST!DOS DE A~O CARBONa E BAlXA LIGA, PARA SOLDAGEM A ARCO DE ESPECIFlCA~OES AWS AS.1-91 (OU NBR 10614/89) E AWS A5.5-86, RESPECTIVAMENTE). 3.1.1 - Criterio de Classifica9ao
('-
as eletrodos sao classificados tendo como base as propriedades rnecan1cas do metal depositado na condi<;:ao "como soldado", posic;:ao de soldagem, tipo de mento e tipo de corrente. ~nsiderac;:bes sao validas para consumiveis da especifica9ao AWS AS.la os consumiveis da espec i r i cacao AWS AS. 5-86, sao validas tambem s cons i.der-acoe.s cima deseri tas, acrescidas do controle_.da comEosi<;:ao a do metal depositado. Sistema ~fica9ao de'Classificac;:ao generica de urn eletrodo
-- ~
tern a seguinte
forma:
'.
atra E designa
um eletrodo.
~s digitos, em numero de dois au tres, indicam 0 limite de resistencia ~ minima de metal de solda depositado em "psi" (1 ksi = 1.000 psi). ~xemplos podem ser vistos na Tabela 4.5(a).
:.1.:
; "
'"
• • • I. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
,;93_
dlcito
na codifica9&o
(11
para
LIHITE
DE RESISTENClh
Ib/pol ~ 60.000 70.000 80.000 90.000 100.000 110.000 120.000
f".
XX XX ) XX ) XX a XX 0 XX 0 XX
)
(1)
os
..~ -:-;_. :..~..;:.:_ £~. 1 til b§"a sao preparados em cond i coe s padroni zadas especialmente no que se ref ere ao preaquecimento, temperatura interpasses e tratamentos terrnicos.
c
*'
---
{
( ( (
igito indica as pos~90es em que 0 eletrodo pode ser empregado s satisfat6rios. Vei exemplos na Tabela 4.5(b). (b) - Significado do 3~ digito na codifica<;ao para
com
AWS
classifica<;ao
o
E-XXlX E-XX2X
POSI~Ao DE SOLDAGEH Todas as posi<;:oes(exceto a vertical descendente para os eletrodos E-XXlS, E~XX16, E-XX18 e E-XX19) Plana e horizontal~ (especial~ente filete-horizontal) Todas as posi<;:6es(especialmente a vertical descendente para os eletrodos de bai~o hidrogeniol
If
igito
pode
variar
de
(zero)
a 9 (nove)
e fornece
inforna~6es
io do ar co :
empregada
(ee·, ec'
4' digita,
consultar
a Tabela
Q.
.. •
~
e"
1$;
'-~ I~
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •. e
C
al ~
j
"" .,)1
~~
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •:. . • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
PETS IS
~/93
C!
::. t ~__:
. --=
...
I
~~g .= ,~
.;r-:.
--
tr-
u '-' u
...
N
"':u
UU
,'-_
10E
"'"'
. .",
~ '-QJ
co
C
C'"
1::Z::--
N N
-I
ic--· i .g I~ -
I·s -e
~Lr\
...._
-
::c _
.', •.
-.
0:;
._
'U ..._z:
"'C
u~
E 0--
.....
0'0
...
...
,
I
-
1 :lot:; .""
._
I
.",
.,..
~g~tf)
00--
."
~ 8.~ 8
-0'_ro
~ ....
::::I
.~ ..,
'111 %
u u
.......
...
c~ '-' '-'
-~
I I
o ..........
:EJi;
:z: -
--
......
N
...:~
'-' v
._ ""
Q",-
...... ....
es
I .", I .",
...
I ::::1-
-.....
-111'0 III
u-
c:> ......
...
u u
Q",-
85
'"
0,,,,
<11
QJ
.....
.... _.
<1.1
.. '"
o
V
-'"
;:::><1.1
I
"0
'-'
oI w-_
i-I
~4_ =
.<1.1 <:::n
0 0 "'C I:::::
~.
r-------------.--------------------------------.--------------------------------------------------------
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
/93
10
sabre a Fabrica~ao
de Eletrodos
ce abservar que 0 eletrado revestido e cornposto de duas partes: uma alma) e outra na forma de rnassa (revestimento). ~mum aos diferentes tipos de eletrodos e sao aplicados a todos os tanto para os a90s carbono ou baixa-liga, como para os inoxidaveis . Trata-se de urn a~o de baixo carbona do tipo efervescente. No to estao contidos os elementos para a estabilizac;:iiodo areo, es, forrnadores de escoria e de liga. ) dos gases contidos no a90 efervescente da alma mais outros ~ue integram 0 revestimento do eletrodo, favorecern a transferencia ~rante a sua fusao, sobretudo na posi9ao sobre-cabec;:a e vertical. ~icayao dos eletrodos, primeiro mistura-se os diferentes elementos o revestimento. A seguir, de acordo com 0 tipo de eletrodo que se borar I se agrega 0 a'glomerante que pode ser silicato de aod i c (Na) ass i c (K). Consti tuida a massa e remetida para as prensas de nde, 0 revestimento e prensado em torne da~lma metalica, tem-se . Apos esta etapa, procede-se a secagem a temperaturas que variam com 0 tipo de revestimento.
n~oes do Revestimento
.'
e e
C
••
o revestimento
Fun9ao
-
e metalurgica.
eletrica: abertura e estabilidade do area eletrico, tanto em corrente continua como em alternada. Para esse fim utiliza-se silicate de sodio (Na)
--+---<--.: ......(K).
iea: forma9ao de fumos mais dens os que 0 ar para proteger, tanto transferencia durante soldagem como 0 banho de metal fundido, de ao pelo hidrogemio (H), ni trogemio (N) e ox i qen i o (0) atrmos f er i cos , tambem na transferencia metalica nas posiqoes de soldagern ida pelo efeito da gravidade. A esc6ria que cobre 0 metal fundido te deposita¢o da sustento aos cordces de solda depositados tanto vertical, como na sobre-cabe9a. alurgica: refinar a estrutura do metal depositado concertando as em forma de escorias, provenientes do metal de base e do proprio ad i cao assim como os oxi dos originados durante a opar-acao de Prover de elementos de liga 0 metal corn a fim de manter, a quimica conforme desejado.
pos
• • • • • • • • • • • • •
~
de Revestimente
I
• •
a
~
• •
da consti t.u cao quimica do revestimento podemos distinguir i as tipos de eletrodos revestidos: ac i.dc eel u Los i.co ruti 1ico e ,
to ac.i : estes revestimentos sao consti tuidos principalmente ( por do 2rro (Fe20)) mais elementos escorificantes a base de silica (SiO~) de caulim, feldspato equartzo. Podem ter po de ferro .no to com 0 que aumen~a 0 rendimento. Sao de facil manuse~o, ent~ nas posi90es plana e filete horizontal. as depositos com estes tern boas propriedades mecanicas, sempre que utilizados em aGos de ade, do contrario sao suscetiveis a formar trincas.
I
• •
<I
~
• • • •
•. .
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
4/93
11
:-evest:::::entcs
ccris
i t u i cos
par
na t e r i a s
::assobr-et:udocel ulose l C:.H,.,Cc)' 5e ce s t a c am por f avor e c e r em a soidagem as as posi90es, Frincipal~en~e na vert::cal descenaent:e. Pernite uma 39&0 profunda,urna escoria fina e de relativamente f~cil rem09ao e 3. IiQld:fi!~~ cDeratoria. Dada as caracteristicas cue acabamos de ~tar ~ a eletrodo'preferido para soldar oleodutos e g~sodutos.
~. ~ ,. .~" I -:-~ • • _
imento rutilico: sao revestinentos com alta percentagem de di6xido de ~ (Tio.), comumente chamado de rutilo. Suas caracteristicas sao: facil >.1.TriaR!e-:·em qualquer po s i cao , arco e sc ave I e de f ac i I reabert:.ura, iado para juntas mal preparaaas. Sua escoria e de rapida solidifica9ao 1 r-emocao , permi te born acabarnento, e apresenta de media a pouca 19ao. Lmento basico: sao as revestimentos que contem, preponderantemente, :os calcarios (carbonato de calcio, dolomita (C03Mg.CO~Ca), fluorita etc ... e ferros ~iga (ferro-mangan~s, ferro-silicio, etc). Estes imentos podem- apresentar au nao a pr as enca de p6 de ferro.' Tern ltes propriedades rnecanicas, inclusive nos ensaios de impacto a baixas lturas; Apresentam os melhores resultados na,~abT~~dos a90s de .s i s t enc i a e/ou qr ao fino. Per serem al tamente higrosc6picos abserverem :ilidade a urnidade do arnbiente estes eletrodes devem ser conservados .entes secos e ressecados antes de sua utiliza~ao. A soldagern e feita, ~,." '1 ...alquer pos i cao e preferencialrnente com corrente continua polaridade indireta (eletrodo positivo); por apresentarem forma de transferencia met:alica globular, requerem mao de.Dbra perfeitamente treinada e qualificada. ~~ )-, .... -..~
3.1.6
Caracteristicas
eletrodo COm alto contetido de celulose (C~H1t10!!»1I no revestimento, :uido basicamente por silicato de sadie (Na), 0 que permite seu uso 56 'ente continua (polaridade positiva). Sua transferencia metalica e do :pray", 0 que permi te uma profunda e r ap i da penet racao r solda em todas i~oes, particularrnente em tecnica de passes mu Lt.Lp l.os tanto· na , l1 descendente como em sobre-cabe9a. E indicado para juntas de a90 Dado suas caracteristicas operacionais e 0 eletrodo preferido para ~os e gasodutos.
I.
este eletrodo e similar ao anterior, porem, possui em seu mento silicato de potassio (K) 0 que permite que possa soldar tanto rente continua polaridade direta (eletrodo negativo) como corncorrente da.
-........_
·13~: eletrodos cujo revestimento esta consti tuido por urna a l.tia:agernde di6xido de titanio (TiD2), tarnbem conhecido com 0 nome de Devido a propriedade do rutilo como estabilizador do arco, estes os soldam tanto com corrente alternada como com corrente continua, em ade positiva como negativa. Adicionada a est a caracteristica,ao se r silicato de potassio, caso de E-6013, obtem-se um areo eletrico ais estavel e torna estes eletrodos indicados para sol dar chapa fina. 24: estes eletrodos sao similares aos E-6012/13, porem com adic;ao de erro no revestimento para obten9ao de maiores taxas de deposic;ao. A agem de p6 de ferro no E-7014 pode oscilar entre 25 e 40% do peso do mento, no entanto no E-7024 essa percentagem pode chegar a 50% porque le~.rodos s6 podem ser utilizados ern pos Lcoes plana e horizontal em Dutra caracteristica, inerente principalmente ao eletrodo E-7024, e 1 das soldas ern angulo que tende a sel' plano ou ligeiramente convexo, esc6ria de facil remo9ao e em alguns casos, auto-descartavel, E ideal soldas por gravidade.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
f
'9)
_ 12
~e eletrodo compoe a familia dos eletrodos basicos ou de baixo e seu revestimento foi prepar ado con silicato de s6dio (Na) , )1da so ern corrente continua, polaridade positiva e nas posi~6es czonta1, vertical ascendente e sobre-cabe9a. ~trode cujas caracteristicas sao identicas ao anterior, porem, na do revestimento utiliza-se 0 silicate de po t ass i o (K). Solda tanto continua, polaridade positiva, como cern corrente alternada.
:0
pertencem ao mesmo grupo dos eletrodos E-7015/16. possuem basico ou de baixo hidrogenio, com agregadc de p6 de ferro. No !rcentagern de p6 de ferro pode oscilar de 25 a 40% do peso de seu ~, e no E-7028 essa percentagern pode alcan9ar 50%, 0 que dd a' nos eletrodos a condi9ao de soldar somente nas posi90es plana e ,zontal. Tanto 0 E-7018 como a E-7028 operam em corrente alternada continua, polaridade positiva. !trodo similar ao E-7018 56 que 0 revestirnento foi formulado soldagem, tambem, na posi9ao vertical descendente.
I
I'
( (
para
f
(
.e eletrodo possui urn novo tipo de revestimento a base de titanato (TiO~.Fe20)) ma i s conhecido pelo nome de ilmenita. suas :icas podem ser definidas como intermediarias entre urn eletrodo Elico) e um E-6020 (ac i.doj, apropriado para soldar em passes anto em corrente alternada como continua, com polaridade negativa a. Pode ser usado em todas as pos i coee exceto na vertical
ut=;:'~~!lu~n~e.
~-6020/27! eletrodos de revestimento 'cido de faeil operacionalidade tanto em corrente alternada como continua e nesta ultima preferencialmente com _Jolaridade negativa. Sao usados nas pos i coes plana e filete horizontal. 0 E~027 se diferencia do £-6020 pelo conteudo de p6 de ferro no revestimento, r este ate 50% do peso do revestimento, 0 que Ihe confere :icas de alto rendimento gravimetrico. trodo similar ao E-6020 recornendado para soldas em passes simples 'elocidade de depos Lcao em juntas de topa au sohrepostas nas ana, horizontal e filete ernchapa fina. ,6 mostra a eOmpOSlyaO gnificado dos sufixos ,specificados na norma qUimiea depositado enquanto a tabela com relayao as propriedades mecanieas AWS A 5.1-91. 4.7 dos
• • , • • • • • ,• _ • • • • • • • • • • • '• _ • •
I
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •.. . • • • • • • • • • • •
FRTS ~S
_ ~.c -
l/93
13
par2 os
r ,.
~~~ 1
Si
I
I;ao ES:I~::~: ::::c
(:
r- .. :
..
,,
,
,
~r,
o•
".1 ,,)
•• T
i I
j
i
i:
Li1:1t~
er,-Ho·
I
I
..
... •• ....
" "
s.t.
:-7018
: -702i ::-7028
"
,0
" ,
0,75
• ,.
1I.E.
"
"
I
I
:'l
"r"'-
It:
"
,.
I!
I
:~13(1
·
"
0,30 "
0,08
n
1,~O
"
"
0,08
1,60
•
N.E.
"
• •
•
• •
Il.L
" •
Ii.L
s.t. ,
"
N.E.
u,20
• •
0,30
·
" •
0,30
"
• •
1,75
" "
1,75
::-7048
"
1,60 0,40
0,90
"
0,030
0,20
0,30 0,:15
0,30
0,08
"
H.E.
0,12
1,6r}
0,80
0,020
0,15
0,25
0,05
representarn valores
maximos.
• • • • • • •
• • • •
r
~-
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
'93
14
o '" ~:=.
-.; t: :
== =Wo
.0
~-
000-
C)
'tl
'0 0 _
i..< .oJ
QJ .....; QJ
,,~ 0
, ,
; :
.._
= _
<::
-::::' E
..0
.._ ""
.... .s ...,
>
~
I
~ .....
'-'
....::
I -.... ...,
-0-
J')~~
'" -In
i
i
-,I
U"I
,
I
0:>
[;.
Q.
'" e
0"> N
,,
'" ('oJ
::;
, == ~ !:;! ~
0[oJ <Xl
<:>
-.
[oJ
<:>
""
("'oj
I.)
til
o·
IC \..i It!
a.
0 "C
.-t
CIJ .""
Iii
.s a
L>
I
I
..
..." 0 N N
.::
!@
0 N
'->J
:=
t;;!
<:>
N
... N = ~ N
.:
1;0 N <:0
"
.'
'"
<::>
In
.,. ...... 0
0 N
'""j
01
r:
+J
IC
-""
0
tI)
tn 0 c, I
r:: ~
~ ~ ._
.""
Q.
00 <:> .::>
'""
I
N
I
1§
==
[oJ
'->J
:=
0 0 N
t
~ '"
." <:0 NN
Q I I
'", ==
<:0 N to>
C>
00
N I
0 0 N
.,.
r
0
f: .'
0 N
I
..... "" ,
Qc:>
I
'" =
-I
01
NI
C
'-'
'.
,.,
C
QJ 'C
...-1
IC rl +J 0'1 Q) I
.::z: -= _~
-11> X
.c
I
-"
..... .....
I
'"" = =
<=> W
t..l
0 N
::::
'"" ~
<:0 N
0 N
0 N
0 N
'""
0 N
<::> .....
0 N
= N
I
I
,
Erl
oU') "C
tr.I U .....
Eo
>
...
...
aU
I t=.
Q.
~'O"\
w , , =~
N
00"
0 :0
, -
to>
=:;
...
l@
--;-
".,
.,.
N
I
"., N
co ~ '" , ..,. ,
0""
I
C>
... -I 0-
{/,)
IC 0<1;
s:: Ira
ctl
....,
.....
..... ~ ~
N
.._
N
~~
'0 Cl
'C
U IC QJ U
o-
'"
,._
....
~I I
,
1
I
I
...
0
0
CIJ
r:: c:.
Iii
I "'='
<"oJ N
<'oJ N
....
ra o,
W OJ
til
--
~ '""
N
,._
L..!
r-s
I'J N
N C"J
....
N N
N N
<"oJ N
...
N N
'"" _.
,_ I
"
V>
.......
i..<
~ c.
0
0..
....
'v
'0
~'j
...
!lJ ::::;
= 0"
:----
-=-;:;
..Q
--~--~-------------------------------:
'"
'.)
..:.~ :-
o ,.~
V
\~ '_'
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
fI
,4
_.
:0
-e-r"J
r.... J
.;:() ::0
('"J ~
:0 .~
-=0
,_,. '""
~~~:~~~3:~
-::::C::-=C~
=C"~o
()
~
G.
\.iii