Professional Documents
Culture Documents
Iba-iba ang pananaw ng mga Pilipino tungkol sa nasyonalismo. Kapag tinatanong sa mga
kabataang Pilipino kung ano ang kahulugan ng Nasyonalismo, ang kadalasang sinasagot nila ay
ang pagmamahal at pagiging tapat sa bayan o sa mas simpleng konteksto, ang pagiging
makabayan.
“nacion” o ang “pagpapangkat ng mga taong may iisang lahi na mas mataas kaysa pamilya
ngunit mas maliit kaysa sambayanan” at sa salitang “nasyon” na ang ibig sabihin ay “pangkat ng
sa isa’t isa” o “isang pangkat ng mga tao na may iisang mithiin at layunin sa buhay at
lamang” . “Higit na binibigyang-diin dito ang pagkakaisa ng mga taong naniniwala na kanilang
Ngunit ano nga ba ang kahulugan ng nasyonalismo para sa isang Pilipino? Ano
Sa mga susunod na pahina ay makakakuha tayo ng ideya kung ano ang sagot sa mga
tanong na ito.
1
Kahulugan ng Nasyonalismo
ibang bansa. Nagiging masama ito kung gagawing batayan ng militarismo at pagsakop sa ibang
pagkakatanto ng isang nilalang o lahi na mahalagang ipagtanggol ang kanyang bansa laban sa
panlulupig ng mga banyaga. Nangangahulugan din ito ng kamalayan ng isang lahi na sila ay
may iisang kasaysayan, wika, at pagpapahalaga. Ito ay nagsisilbing matibay na reaksyon laban
sariling bansa; ang masama ay ang pakikialam sa direksyong tuutunguhin ng iba pang bansa.
kultura.)
Ayon naman kay Dr. Ferdinand Dagmang, propesor ng agham panlipunan at pilosopiya,
“Kung titingnan mo ang kasaysayan ng ating bansa, lumabas ung isyu ng nasyonalismo nung
panahon nang tayo ay sinakop lamang. Bago tayo sinakop, wala pa tayong konsepto ng
nasyonalismo dahil bago dumating ang mga kastila ay hindi naman sila nakaranas ng
pagbabastos, pangaalipusta o pagaagaw ng mga lupain ng mga banyaga gaya ng mga dumating
na Portuges, mga arabo, intsik, bago pa man dumating ang mga kastila. Pero wala pa sa
panahong iyon ang isyu ng nasyonalismo. Ngunit pagdating ng mga Kastila, nakaranas tayo ng
2
mga hindi kaayaaya gaya ng pagsisingil ng sobrang buwis, pagkontrol sa mga tirahan ng mga
tao, na kailangan ay lumapit sila sa mga simbahan, at ang pagpapatupad ng mga order na ang
mga lalaki ay kailangang magsilbi ng walang bayad sa mga paggawa ng mga tulay, kalsada o
mga simbahan.
Kung ganoon, ang nasyonalismo ay isang namuong diwa at pag-uugali ng mga Pilipinong
dagdag pa dito ang pagsisikap na matayo din ang pansariling kapakanan ng buong bansang
Pilipinas dahil na rin sa mga bantang pananakop ng lahat ng aspeto ng ating pagiging isang
bansa. Ang pag-angat ng sariling wika, sariling kaugalian, sariling kapakanan, at lahat na ng
nasyonalismo.
Kaya ang mga Pilipino noon, naisip kung ano na ba ang nangyayari sa bansa natin noong
panahon kung kalian pumasok ang mga dayuhan dito. Ano bang nangyayari sa atin? (Noon),
simple lang ang buhay, ngayon, mahirap na, kinokontrol na tayo ng mga banyaga, hanggang
nagkaroon na ng pagiisip, lalong lalo na ang mga nakapag-aral sa ibang bansa, kagaya nina Jose
Rizal, Del Pilar, Juan Luna, at iba pa, tungkol sa mga maaari nilang gawin upang maipagtanggol
ang kanilang bansa. Kahit nga si Andres Bonifacio ay nakapagbasa ng mga kwento na may
kinalaman sa kalayaan o sa pagiisip na kritikal sa ibang mga bagay na hindi dapat na gawin sa
tao.
Pag sinabi mo naman ang nasyonalismo, ay meron din iyan sa Europa, isang halimbawa
ay ang pananakop ni Hitler. Matatawag parin iyong nasyonalismo. Pati ang pagusbong ng mga
3
Natzi, matatawag iyong negatibong nasyonalismo o eksklusibo na nasyonalismo. Sinasabi nila
na ang mga taga-Germany, mga Alemanya, ay ang dapat na magkontrol sa Germany, na lahat ng
tao sa loob ng Germany ay kokontrolin nila o kaya, ang konseptong nasyonalismo nila ay ang
pagpapalago sa sariling bansa, mananakop sila ng mga lupain dahil sa tingin nila ay sila ang
mga taong nananakop at sa ganoong paraan, nabubuo ang pagiisip na, bilang isang bansa, tayo’y
may sariling karapatan bilang bayan, at tayong lahat ay magkaisa dapat para isulong ang
karapatan na iyon para sagipin ang sarili nating pagkatao, ng mga Pilipino.”
Hindi lamang ito simpleng pagmamahal sa bayan. Ayon sa ilang aklat, ang nasyonalismo
ay hango sa salitang Latin na “natio” na ang ibig sabihin ay ang pagkakabuklodbuklod ng mga
tao na may iisang lahi. Mula sa salitang “nasyon” na isang katawagan sa pangkat ng mga tao na
may iisang layunin at mithiin sa buhay at pinag-iisa ng parehong wika, relihiyon, lahi, kaugalian
nagpapakita ng katapatan sa kanilang bayan. Ito ang pagkakaisa ng mga taong naniniwala na
Ang “Panatang Makabayan”, kung iintindihin at isasapuso ang nakasaad dito, ito ay isang
ang mga salitang “…Dahil mahal ko ang Pilipinas, diringgin ko ang payo ng aking
mamamayang makabayan….” At isa pa ang “…iaalay ko ang aking buhay, pangarap, pagsisikap
sa bansang Pilipinas.” Tanda ng nasyonalismo ang mga ito sapagkat mensahe nito ang pagiging
tapat ng mamamayang Pilipino sa kanyang sariling bayan at ibibigay at gagawin ang lahat para
dito.
4
“Ang nasyonalismo ang pagmamahal, paggalang at marami pang sangay sa bayan ngunit
dataptwat hindi lang sa bayan kundi sa sariling lahi rin, nasabi nang sa lahi maisasama rin dito
ang malalim na obligasyon ng isang indibidwal na maka nasyonalismo. Mahirap, yan ang
kalimitang nasasabi ng mga tao sa kadahilanan na maski ang mga tao ay nalimutan na ang
kahulugan ng nasyonsalismo at sa ngayon hindi na nila maipahayag kung ano nga ba ang tunay
nagtataglay ng nasyonalismo ang isang indibidwal.” -Mark Alvin BSE 2-2 (2006)
bayan. Sa modernong panahon ngayon, maipapakita mo ito sa paggawa ng mga simpleng bagay
tulad ng pagiging disiplinado at ang pagsunod sa mga batas. Ang batas na ipinapatupad ay para
sa ikabubuti ng bansa, kung susundin ito, tumutulong narin ang mamamayan sa pagpapabuti sa
bayan. Ang paglilingkod sa bayan ay isang paraan din upang makatulong sa pagsulong ng bansa
sa kaunlaran.
Sa mga susunod na pahina ay tatalakayin natin ang iba’t ibang paraan na ginamit ng mga
ng Pilipinas.
5
marami pang iba (Hechter,2000, p.17). Ngunit ang lahat ng ito ay dalawa lamang ang
upang maipakita ang pagmamahal ng mga Pilipino sa bayan. Ang pinakakilalang taong
nagpakita ng nasyonalismo sa legal at tahimik na anyo ay si Jose Rizal. Bagamat hindi itinuring
na ligal ang pamamaraan niya ng mga Kastila, ang paraan parin na ginamit niya ay walang dahas
at dinaan lamang sa pagsusulat ng mga aklat upang maimulat ang kapwa niyang Pilipino sa
Kahalagahan ng Nasyonalismo
“Ang kahalagahan ng Nasyonalismo sa aking pagkatao ay may malaking dulot, dahil dito
nabuksan ang aking isip sa maraming bagay na dapat gawin sa ating bansa, isa na lang
ang isang estudyante sa kanyang mga kababayan kahit na walang sapat na pinansyal? Dumating
ang isang magandang pagkakataon upang ako’y makatulong sa mga nangangailangan, ito ay
nung ako’y napabilang sa isang organisasyon sa loob ng ating unibersidad na ang kanilang pakay
makipamuhay sa mga taong kapos palad, naramdaman ko na bakit mas marami ang naghihrap at
nasadlak sa mga siksikang lugar, napag isip isip ko na dapat mas lalo kong bigyan ng halaga ang
6
pakamakanasyonalismo dahil naramdaman ko na talagang kailangan ng ating mga kababayan
ang pagmamahal at pangunawa upang maintindihan din nila na kahit sila’y hirap sa pamumuhay
ay maaring gampanan na lang nila ang pagbibgay ng pagmamahal sa bayan at sa kanilang mga
pangkat ng mga tao na may iisang mithiin at layunin sa buhay at pinagbubuklod ng iisang lahi,
wika, relihiyon, kaugalian at tradisyon. Kung gayon, ang nasyonalismo ay makatutulong upang
umunlad ang bansa. Dahil kung may iisang mithiin ang mga Pilipino, mas madami ang
magtutulungan upang matupad ito at mas magiging madali itong matupad. Magkakaisa rin ang
mga Pilipino dahil sa iisa nilang wika, relihiyon at mga tradisyon. Mas madali silang
Ayon nga kay Dr. Ferdinand Dagmang, “Sa mga sitwasyon kung kailan tayo ay
sinasakop o inaabuso, ang nasyonalismo ang naguudyok sa damdamin na nagsasabi saating tayo
Pilipino. Mahalaga rin ang nasyonalismo para sa ating pride o dangal. Maipagmamalaki natin
ang pagiging Pilipino kung mayroon tayong nasyonalismo. Ang diwa ng nasyonalismo ang
7
Ngayon na alam na natin ang kahulugan, halaga at mga paraan kung paano maipapakita
ang nasyonalismo ng mga Pilipino, matutunghayan naman natin ngayon kung sa aling mga
pangyayari sa kasaysayan ng ating bansa naipakita ng mga Pilipino ang kanilang damdaming
Ilang tropa ng mga espanyol at mahigit 500 na sundalo ang sumakop sa bansa at
inatake si Tupas, ang anak ng dating raja na si Raja Humabon. Nang matalo ng mga
kastila si Raja Tupas, pinaglagda siya sa isang kasunduan na naglalahad na ang Pilipinas
ay napasasailalim na sa Espanya.
Hindi man nila natalo ang mga kastila, nakapagpakita parin sila ng nasyonalismo.
Taong 1570 nang maganap ang Labanan sa Bangkusay, isang lugar sa Tondo.
Libo-libong mga katutubo ang lumaban sa mahigit 300 na sundalong kastila. Walang
panama ang sandata ng mga katutubo sa sandata ng mga kastila kung kaya’t madaling
natalo ang hukbo nina Sulayman, Lakandula at Matanda at sinunog ang lugar. Ang
tatlong Raja ay hinuli ni Martin de Goiti. Ang mga buhay na alagad ni Sulayman kasama
ang mga sundalo ni Raja Lakandula at Matanda ay bumalik sa gubat ng Maynila at nang
8
lumaon ay nagsimula ng rebelyon. Matapos ang ilang buwang pakikipaglaban, sumuko
Wala mang kalaban-laban ang mga Pilipino, pinilit parin nilang makuha ang iisa
nilang mithiin, ang lumaya mula sa mga dayuhan na gusto silang baguhin at
impluwensyahan, gaya ng ginawa ng kanilang mga ninuno. Ipinakita nilang hindi sila
katutubo. Ngunit hindi natuloy ang plano sapagkat isang Pilipina na may asawang
Dinala ng Espanya sa bansa ang relihiyong katoliko. Isang prayle, si Padre Juan
de Placencia ay sumulat ng isang Christian Doctrine noong 1593. Halos lahat ng isla sa
Katoliko. Hindi payag ang mga Muslim sa pananakop ng mga Espanyol sa Pilipinas
9
Ipinakita rin ng mga Muslim ang pagmamahal sa bayan sapagkat lumaban sila
upang hindi masakop ng mga Kastila ang Pilipinas. Nanatili sila sa relihiyong islam,
Ngunit ang nasyon ay nasabi na isang pangkat ng mga tao na may iisang lahi,
wika, kultura, relihiyon at iba pa. Hindi iisa ang relihiyon ng mga mamamayan ng
Pilipinas dito. Hindi pa malinaw ang pagkakaisa sapagkat halos lahat ng mga Pilipino ay
nakipaglaban.
at Ilocus Sur noong taong 1589. Ang mga katutubo, kabilang ang mga Ilocano, Ibanag at
Natatangi ang aklasan na ito sapagkat may kaugnayan ito sa relihiyon. Matapos ang
isang labanan kung saan namatay ang kapatid ni Dagohoy, hindi pumayag ang pari na
bigyan ng isang burol ang kanyang kapatid sapagkat ang pakikipagduwelo ay isang
10
sa bansa sa kamay ng mga Kastila. Dahil sa pagnanais ni Dagohoy na mabigyan ng
Itinatag ni Rizal ang La Liga Filipina pagkabalik niya sa Pilipinas noong 1892.
makabayan. Hangad niya ang isang pagbabago tungo sa kaunlaran. Hindi lamang
magandang buhay para sa kanyang kapwa ang kanyang layunin kundi kaayusan at
Katipunan sa isang bahay sa Calle Azcarraga noong 1892. Layunin nito na magtatag ng
Matagumpay na nabawi ng mga Pilipino halos ang buong Pilipinas maliban lamang sa
Maynila.
11
Kahit na wasak na ang ilang mga samahan, gumawa parin ng lihim na kilusan ang
mga Pilipino na may magandang layunin para sa bansa. Naging bunga ng hindi nila
pagbukas sa Kanal ng Suez noong 1869. Bukod sa mga produktong pumapasok, pumasok
din ang mga kaisipan tulad ng kalayaan at kasarinlan na dumaan mula sa Suez patungo sa
paring GOMBURZA. Si Padre Pedro Pelaez, isang paring Pilipino ang namuno ng isang
kilusang sekularisasyon. Layunin nito na ibigay sa mga paring katutubo ang mga
parokya na hawak pa noon ng mga kastilang pari. Matapos mamatay si Padre Pedro
Pelaez, itinuloy ng tatlong pari na sina Padre Mariano Gomez, Padre Jose Burgos at
12
Isang karikaturang pulitikal noong 1898
Espanya. Dahil sa magkakampi, binigyan ang mga sundalong Pilipino ng mga mahalagang
impormasyon at suporta para sa militar. Ngunit hindi sumuporta ang US sa hangarin ng mga
Pilipinas. Nasira ang mabuting relasyon ng dalawang bansa at nang lumaon ay lumabas din ang
13
Taong 1898 nang naitala na malaya na ang Pilipinas mula sa Espanya. Sa unang
1898 sa Paris, nabago ang landas ng kasaysayan at itinanghal ang Estados Unidos ng Amerika
bilang bagong superpower. Naging kolonya ng Amerika ang Cuba, Puerto Rico, Guam, mga isla
Pilipinong sundalo sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa
Itinatag ang Partido liberal na may layuning isali ang Pilipinas sa Estados Unidos.
14
Sa taong rin iyon ay naganap ang Balangiga Massacre kung saan nilusob
at nilipol ng mga Pilipino ang mga kawal Amerikano sa Balangiga. Gumanti ang mga
1903 nang pasimulan ni William Howard Taft ang polisiyang “The Philippines
1916 naman nang lagdaan ang Jones Act. Nilalaman nito ang pormal na pangako
binabalak nilang itatag sa bansa. Ang gobyernong ito ay nakabatay sa mga patakaran ng
Taong 1934, nilagdaan naman ang Batas Tydings-Mcduffie, kilala rin bilang
sampung taon.
Taong 1941 nang naglunsad ng isang biglaang pag-atake ang mga hapones sa Clark Air
Base sa Pampanga. Matapos ang mga pagbobomba, dumating na ang mga sundalong Hapones
sa Luzon.
15
Sinakop nila ang Pilipinas (na noon ay kinokontrol ng US) noong panahon ng World War
II.
Estados Unidos.
Sa taon ring ito naitatag ang Hukabalahap (Hukbong Bayan Laban sa Hapon).
Kasapi dito ang mga magsasaka at mga manggagawa na nagmula sa mga probinsya sa
Gitnang Luzon. Isa itong kilusan na ang layunin ay ang makamit ang kalayaan at ang
Naganap din ang tinaguriang Bataan Death March kung saan ipinamartsa ang mga
16
Sa dami ng mga kaganapan, hindi basta tumunganga ang mga nasakdal. Ang mga
Pilipino ay gumawa ng iba’t ibang aksyon. Tulad nga ng mga nabanggit, sila ay
lumaban.
Hukbalahap at marami pang iba. Ilang naman sa mga naging salik sa pag-usbong ng
mga kasapi na nagnanais putulin ang pang-aapi at pang-aabuso ng mga Kastila sa mga
Pilipino. Layunin nito ay maging malaya ang Pilipinas mula sa mga Kastila sa
Bayan ay isang lihim na samahan na itinatag ni Andres Bonifacio matapos mawasak ang
La Liga Filipina at iba pang organisasyon. Layunin nito na palayain ang bansa mula sa
mga Pilipino sa mga prayle (na kastila) at sa Espanya at sa sa pagnanais na paalisin ang
17
Ang sekularisasyon ay isang kilusan noong panahon ng pananakop ng mga
mga ito. Ang mga Pilipinong pari ang namuno sa mga simbahan sa Pilipinas, at dahil
simbahan.
Halimbawa ng mga Ilustrado ay sina Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena, Marcelo
del Pilar at iba pa. Sila ang mga Pilipino na nabigyan ng pagkakataon na mag-aral sa
ibang bansa. Natutunan nila ang konsepto ng liberalismo at dahil dito ay tinawag sila na
ambag sa lipunan at inaalis ang mga restriksyon dito. Dahil sa kaisipang ito ay nagkaroon
sila ng tiwala sa kanilang mga sarili at napangahas na kalabanin ang mga Kastila.
sarili. Ipinamahagi rin nila ito sa mga Pilipinong hindi nakapag-aral sa ibang bansa. Sila
dinaranas ng bansa sa kamay ng mga Kastila at sa kung paano nila ito mawawakasan.
Hukbalahap ay isang grupo ng mga Pilipinong kumakalaban sa mga hapon noong sakop
pa ng mga Hapones ang Pilipinas. Nais ng kilusan na ito na makamit ang kalayaan ng
18
Isa lamang ang pangyayari na nakatulong sa pagsulong ng mga kilusang
makabayan at ito ay ang pananakop ng mga dayuhan. Naging dahilan ang galit at lungkot
upang magkaisa ang lahat at gumawa ng aksyon. Iisa lamang ang naging layunin ng mga
ito, ang gawing mabuti ang kalagayan ng ating bansa at ng mga taong nakatira dito.
Hulyo 4, 1946 nang idineklara ng Amerika ang kalayaan ng bansang Pilipinas. Mahalaga
19
kalayaan ng mga mamamayan na pagtuunan ng pansin ang sariling kapakanan ng bansa at
mapaunlad ito.
Ngunit marami parin ang naghihinala kung tunay nga bang nakamit na natin ang
kalayaan sa pagdating ng petsang ito. Dahil ito sa sunod-sunod na mga kasunduang nilagdaan ng
naman sila ng makabagong paraan ng pananakop: ang neokolonyalismo. Ayon kay Renato
neokolonyal ng bansa ay ang Bell Trade Act, Tydings Rehabilitation Act, Military Bases
Agreement at ang Military Assistance Act.” Nagkaroon din ng mga Amerikanong taga-payo ang
(JUSMAG). Dito ay naranasan (at patuloy na nararanasan ngayon) ng Pilipinas ang pagkatali ng
dalawang pangyayari:
Una, ang matinding pagkawasak ng bansa bunga ng digmaan. Mahigit isang milyong
Pilipino ang namatay, malaking halaga ng mga ari-arian ang nawasak at marami ang naghirap.
ekonomiya, mga imprestraktura at pulitika. Kinailangan nila ang tulong ng United States upang
tuluyang makabangon mula sa mga digmaang pinagdaanan nito. Ipinasa sa Kongreso ng US ang
Tydings Rehabilitation Act kung saan binigyan ng US ng pondo ang Pilipinas bilang bayad-
pinsala. Iniwan din ng US ang lahat ng mga kagamitang pandigma nila sa bansa.
20
Pangalawa, ang pagtatanaw ng utang na loob ng mga Pilipino sa mga Amerikano. Bilang
pasasalamat sa “pagtulong” ng mga Amerikano upang “makalaya” ang bansa mula sa kamay ng
mga Hapones, ang mga pinuno ay naging tapat sakanila at iniisip palagi ang kanilang kapakanan.
mula sa mga patakarang ipinapatupad ng mga Amerikano na balak nilang gawin ang Pilipinas na
kuhanan nila ng likas na yaman at tambakan ng mga produktong Amerikano. Makikita ito sa
ipinatupad na Bell Trade Act kung saan inilulunsad ang “malayang” kalakalan sa pagitan ng US
US. Ang US ang lubos na nakinabang sa panukalang ito at hindi naging makatarungan sa panig
ng mga Pilipino.
restorasyon, ginawa ang pag-aamyenda ng Konstitusyon ng Pilipinas upang mas maging malaya
ang US sa paggamit ng likas-yaman ng bansa. Dahil dito ay natamasa ng mga Amerikano ang
parity rights o ang pantay na karapatan ng mga Amerikano sa mga Pilipino sa paglinang ng likas-
yaman ng bansa. Napapayag ang mga Pilipino sa pagbibigay ng parity rights dahil sa inaasahan
nilang dadagsa ang mga mamumuhunang Amerikano sa bansa at dadami ang trabaho para sa
lahat. Bunga nito ay nakapasok sa bansa ang mga mapangabusong mga Amerikano at natabunan
Dalawa pa sa mga panukala na ipinatupad nila ay ang Military Bases Agreement (ika-14
Pinahayag ni Manuel Roxas, ang unang presidente pagkalaya ng Pilipinas, noong 1946
ng mga base-militar ng mga Amerikano sa bansa. Ngunit makikita sa Military Bases Agreement
21
na ang mga Amerikano ang higit na nakakikinabang nito. Ang mga base sa Pilipinas ay
gagamitin ng mga Amerikano upang nadepensahan at maisulong ang interes nila sa bahagi ng
Asya at mapigilan ang komunismo sa rehiyon. Ngunit sa katunayan, ayon sa ilang historyador,
ito bilang panakip sa layunin ng U.S. na panatilihin ang relasyong kolonyal nito sa Pilipinas.
pagpapahintulot sa mga Amerikano upang magtayo ng mga base sa aming bansa. Bumili
Pinuna nya rin dito ang hindi pagbanggit sa kung kaninong bandila ang
lamang kung ang suspek at biktima ay parehong mga Pilipino na kapwa hindi kabilang sa
Armed Forces of the United States. Ngunit ano naman ang gagawin ng mga Pilipino na
hindi kabilang sa pwersa ng E.U. o nagtatrabaho para dito sa loob ng mga base?
gawin ng mga miyembro ng Armed Forces of the United States sa loob ng Pilipinas ay
22
digmaan, tayo ay mapapasailalim na ng Estados Unidos at ang bansa ay
dahil sa mga kasulatan na ito. Pinalala pa ito nang sinubukang ipagtanggol ng mga
Amerikano ang mga kriminal na miyembro ng pwersa nila na ginawa ang mga krimen sa
labas ng base at sa oras ng kanilang duty. At ang may pinakalaking epekto ay ang
Nagkaroon ng ilang mga protesta at mga Pilipinong nais na palabasin ang mga
Pilipino. Naging malinaw sakanila na balak muling sakupin ng Amerika ang Pilipinas at
sa pagkakataong ito ay lumaban na sila bago pa man maging huli ang lahat.
Sinubukang angkinin ng Amerika ang mahigit 199,580 ektarya na lupain na ginamit para
sa mga base nito sa bansa. Nang malaman ito ng sambayanang Pilipino ay agad itong
tinugunan ng mga nasyonalistang Pilipino at naging nalaman nila na hindi totoo ang
Humina ang mga kritisismo at akusasyon sa Amerika nang ibinigay nito “ang
23
Anti-Americanism, 1960’s
noong 1964 at ang pagpatay naman sa isang Pilipinong mangingisda sa loob ng Olongapo
Naval Base sa taong ring iyon. Pinagtanggol ng Amerika ang unang pagpatay. Sinabing
sinabing ginagamit lamang ito upang masira ang reputasyon ng Pilipinas at maipakita sa
naman na ang bombang ipinakita ng mga Amerikano ay mula pa noong World War II at
imposibleng sumabog. Dahil rito ay naging target ng mga kritisismo ang American
kundi pati na rin ang mga Pilipinong sumasali sa kanilang panig ng Amerika. Maging ang
Presidente noon na si Diosdado Macapagal ay tinanong ng mga ito kung aling panig siya
24
nasyonalistang Pilipino at dapat nilang tugunan ang mga daing nito. Nakita ng maraming
Ayon sa mga Amerikano, ang ginagawa nilang ito ay upang matulungan lamang
ang mga Pilipino na umahon mula sa mga digmaang nagdaan sakanila, lalo na at hindi pa
sila marunong kung paano pamahalaan ang sariling bansa (tinatawag nilang benevolent
Pilipinas at si Roxas naman ay nagiging parang isang papet lamang nila. Ngunit para sa
iba, nagiging praktikal lamang siya dahil sa kagustuhang maging matagumpay ang
pulitikal ng bansa. (Mateo, Boncan, Balonso, Tadena, Jose, Ponsaran, Ong, 2006, p.320)
Si Roxas ay hindi naging isang magandang ehemplo para sa mga Pilipino. Hindi siya
interes) ng dayuhan.
naging dahilan lamang upang bumaba ang tingin ng mga Pilipino sa sariling bayan.
tumayo sa sarili nitong mga paa at masyado pang mahina upang makaahon mula sa
digmaan nang magisa. Ang mga panlalait na ito ay malaki ang naging epekto sa kanilang
25
nila ang lumalaking agwat ng mayayaman at mahihirap, konsentrasyon ng lupang
kung susuriing mabuti ay hindi naman ang pagbagsak ng pamahalaan ang layunin ng mga
rebelde. Ang hinihingi lamang nila ay reporma sa lupa at pigilan ang katiwalian sa
pamahalaan para sa ikabubuti nito. Makatarungan ang kanilang mga hinihingi, ngunit
malawakang pagaresto sa mga kasapi. Dahil dito ay lalong sumiklab ang rebelyong Huk
sa sumunod na administrasyon.
walang halaga ang “kalayaang pampulitikal” na ibinigay sakanila kung wala namang
para sa rehabilitasyon ng bansa. Ang problema sa mga rebelyon ay lalo lamang lumala.
Bago pa man ang digmaan, nagbalak na ang mga magsasaka ng Gitnang Luzon na
labanan ang mga may-ari ng lupa upang makuha ang kanilang mga karapatan. Ngunit sa
at hinarap naman ang mga bagong mananakop. Ngunit nang makamit ng Pilipinas ang
lupa. Lalo pa silang nagalit nang siningil sila ng back rent, o ang bayad sa renta nila sa
26
lupa sa mahigit tatlong taon na pamamalagi ng mga Hapones sa bansa. Dahil sa paglaban
Pinapakita lamang nito na walang utang na loob ang pamahalaan sa mga kabayanihan ng
HUKBALAHAP gayong malaki ang nagawa nila upang maipagtanggol ang kapwa nila
Pilipino pero malaki ang kanilang utang na loob sa mga dayuhan na wala sakanilang
ginawa kundi ang paniwalain ang mga Pilipino na tunay nang lumaya ang ating bansa sa
para sa restorasyon.
Sa naganap na halalan para sa lehislatura noong 1945, nanalo ang ilang miyembro
Luis Taruc. Ngunit hindi sila pinayagang umupo sa puwesto ng pamahalaan dahil sa
Lalong nagalit ang mga magsasaka dahil sa nawalan sila ng kinatawan sa Kongreso. Ang
ay mahirap na matupad ang mga ito sapagkat karamihan ng mga nasa posisyon ay mga
may-ari ng lupa, nakadepende sa mga Amerikano at may mga pansariling interes. Ang
27
layunin lamang nila sa kanilang pagupo sa mga pwesto sa pamahalaan ay ang
Tulad ng inaasahan, hindi natupad ang mga ipinangako. May mga kasapi parin ng
Huks ang nakakulong, wala paring reporma sa lupa, at ang pamahalaan ay nanatiling
sunod-sunuran sa US.
ang pagsugpo sa rebelyon. Naging tanyag siya dahil sa kanyang pakikisalamuha sa masa.
Ayon kay Magsaysay, “Yaong mas mahirap sa buhay ay dapat may higit na pakinabang
sa batas” (“Those who have less in life should have more in law”)( Mateo, Boncan,
at mga programang pangkabuhayan kung kaya’t minahal siya ng masa. Ang mga
talumpati niya ay nasa wikang Tagalog upang makarating ang kanyang mensahe sa
inumin mula Ilocos, at ang pagsuot ng Barong Tagalog. Nagluksa ang sambayanang
28
niyang panunungkulan bilang presidente na naging solusyon sa suliranin sa
niyang makiisa ang masa sa kanyang mga hangarin para sa bansa kung kaya’t
ang Filipino First Policy. Layunin nitong paigtingin ang nasyonalismo sa mga Pilipino.
Mas binigyan ng oportunidad ang mga negosyanteng Pilipino kaysa sa mga dayuhang
produktong Pilipino. Pinatupad rin ang pagtitipid sa pagangkat ng mga produkto mula sa
ibang bansa. Layunin nito na palakasin ang industriyang Pilipino upang makapagipon ng
nito ang pagkamabayan ng mga Pilipino. (Mateo, Boncan, Balonso, Tadena, Jose,
Marami sa mga Pilipino ang natuwa sa polisiyang ito bagamat binatikos ito ng
mga Amerikano at Tsino dahil ito ay naging isang balakid sa kanilang mga pansariling
interes.
29
mga mamamayan at malabanan ang nepotismo (pagtatalaga ng kamag-anak sa anumang
umunlad nang walang tulong mula sa mga dayuhan. Ito rin ay nakakatulong upang
ang nasyonalismo ng bansa. Dahil noong Hulyo 4, huwad na kalayaan lamang ang ating
ito. Samantala noong Hunyo 12 naman ay nakatanggap tayo ng kalayaan nang walang
tulong ng sinuman bagamat agad na pumasok ang mga bagong mananakop. Isa pa, ang
sapagkat ang mga sarili lamang nila ang kanilang iniisip. Wala silang pakialam kung ang
30
panig na sinasamahan nila ay may magagandang layunin para sa bansa. Ang mahalaga
Rehimeng Marcos
rehiyonalisasyon ng bansa. Hinati niya ang bansa sa 12 rehiyon batay sa mga pagkakaiba
isa’t isa. Ang kahulugan ng nasyon ay “isang pangkat ng mga tao na may iisang mithiin
ipinapalaganap natin ang ideya ng pagkakaiba-iba ng mga Pilipino sa isa’t isa? Hindi
naman masamang isagawa ang rehiyonalisasyon sapagkat nakatutulong rin ito upang mas
mas madaling masolusyonan ang mga problema ng bawat rehiyon. Ngunit hindi dapat
mapasok sa isipan nating mga Pilipino na magkakaiba ang bawat rehiyon kung kaya’t
hindi na kailangan pang magsama-sama ang mga ito dahil sa magkakaiba naman ang
binawi rin niya ito. Makikita dito na patuloy paring kinokontrol ng US ang Pilipinas sa
Carlos Garcia ng Filipino First Policy. Pinilit lamang ng Amerika si Ferdinand Marcos
31
na kumampi sa kanilang panig sa isasagawang digmaan laban sa Vietnam upang
ipamukha itong isang “demokratikong” digmaan kung saan kasama nila ang ilang
Martial Law
ng takot at pangamba.
tumataas na bilang ng mga krimen (Mateo, Boncan, Balonso, Tadena, Jose, Ponsaran,
Ong, 2006, 338). Inakusahan ang mga rebeldeng grupo (Communist Party of the
ni Marcos upang mapatay ang mga katunggali niya sa kabilang partido, upang maipakita
32
1. Ang pagpapaalis ng mga opisyal sa pamahalaan na napatunayang tiwali at
mapang-abuso;
Ang paninisi niya sa mga Pilipino ay nakasisira lamang sa kanilang puri. Makikitang
hindi lamang ang mga dayuhan ang nagmamaliit saatin, kundi pati na rin ang kapwa
Pilipino. Maaaring nakasisira ito sa tiwala ng mga Pilipino sa kanilang mga sarili at
bayan.
Ngunit hindi ito sapat upang pigilan ang mga Pilipino na mangahas na lumaban sa
mga aksyon ng kanyang administrasyon, kaliwa’t kanan parin ang nagsusulputan na mga
rebelyon tulad ng Communist Party of the Philippines (CPP) at New People’s Army
(NPA).
Bunga ito ng laganap na paglabag sa mga karapatang pantao. Lalo na ang sa mga
33
ang mga kalaban nito. Dahil rin dito ay napadali ang pagpapalit ng Konstitusyon ng 1973
Tinatayang 22,287 na sibilyan ang ikinulong at 2,491 naman ang naging biktima
International, umabot ng 759 ang bilang ng mga desaparecidos o ang mga idinampot na
kaaway ng gobyeroat hindi na natagpuan pa. Pinaniniwalaan na ang mga ito ay pinaslang
na at itinago ang mga bangkay.( Mateo, Boncan, Balonso, Tadena, Jose, Ponsaran, Ong,
2006, p. 342)
ng Batas Militar. Mula 1,000 ay naging 30,000 ito. (Mateo, Boncan, Balonso, Tadena,
Noong 1975, tinatayang 30,000 tropa ang pinamunuan ni Nur Misuari, isang Muslim na
dating nagtuturo sa Unibersidad ng Pilipinas. Libo libo ang napaslang sa rebelyong ito
kung kaya’t nilagdaan ang Tripoli Agreement noong 1976 kung saan pinagkalooban sila
pagrerebelde ng grupo. Nahati rin ang MNLF at nabuo ang Moro Islamic Liberation
Front o MILF. (Mateo, Boncan, Balonso, Tadena, Jose, Ponsaran, Ong, 2006, p.345)
34
Lumawak naman ang mga kilos-protesta ng mga mamamayan. Tinugunan ito ng
pamahalaan sa marahas na paraan. Sinuhulan nila ang ilang Pilipino upang sumali sa mga
pulis at militar.
Lumabas rin ang ilang mga akda na may temang pulitikal gaya ng Dekada ’70 ni
Hernandez. Ang tulang Prometheus Unbound naman na isinulat ni Jose Lacaba na may
alyas na Ruben Cuevas ay tumuligsa rin kay Marcos. Ngunit malaya itong naipalathala
Promentheus Unbound
Ni Ruben Cuevas
I shall never exchange my fetters for slavish servility.
‘Tis better to be chained to the rock than be bound to
the service of Zeus.—AESCHYLOUS, Promentheus
Unbound
35
Mapapansin na sa mga unang letra sa bawat linya ay mababasa ang MARCOS
HITLER DIKTADOR TUTA, ang mga katagang madalas na isinisigaw ng mga nagpo-
protesta. (Mateo, Boncan, Balonso, Tadena, Jose, Ponsaran, Ong, 2006, p.358) May mga
pahayagan rin na laban kay Marcos na lumabas gaya ng We Forum ni Jose Burgos, Mr.
& Ms. Ni Eugenia Apostol at Malaya, ang pahayagang tinatawag ni Marcos na mosquito
press.
Nagkaroon din ng mga impersonator ng mga pulitiko at mga dulang may temang
mga Pilipino ang mga kanta ni Bob Marley na may karaniwang tema na tungkol sa
People Power
Aquino sa bansa mula U.S. noong Agosto 21, 1983, ay pinaslang siya sa Manila
ang tunay na nasa likod ng pagpatay ay sina Imelda Marcos at Fabian Ver.
mga Pilipino. Mahigit isang milyong Pilipino ang nagsama-sama sa paghahatid kay
Ninoy Aquino sa kanyang huling hantungan. Dito ay ipinakita nila ang kanilang
36
pamamahala ni Marcos. Si Aquino ay naging simbolo ng nasyonalismo noong panahon
ng Batas Militar.
Upang ipakita na may suporta parin siya ng mga Pilipino ay nagsagawa si Marcos
ng isang Snap Election noong 1986. Sa kabila ng kanyang pandaraya, nanalo ang
Elections (COMELEC), si Cory Aquino parin ang tinanggap na pangulo ng mga Pilipino.
pati na rin sa iba’t ibang lugar sa Pilipinas. Nanguna sa kilos-protesta ang civil society
kung saan ang mga kasapi ay mula sa iba’t ibang sektor ng lipunan. Dalawa sa mga
popular na samahang nagsasagawa ng mga rally ay ang Justice for Aquino, Justice for All
mga panahong iyon. Naging simbolo siya ng pakikipaglaban kay Marcos, ng mapayapa at
relihiyosong pakikibaka. Ikinampanya rin niya ang pagboboykot sa mga bangko at mga
produkto ng mga crony ni Marcos. Maging ang kompanya ng kanyang pinsan na San
Miguel Beer at Coca-Cola ay kinampanya niyang boykotin dahil sa isa ito sa mga crony
ni Marcos.
Naging isa siyang magandang imahe ng nasyonalismo. Maging ang mga kamag-
anak niya ay nakaya niyang kalabanin dahil sa mga pagkakampi nito sa taong dahilan ng
kaguluhan sa bansa. Wala siyang pinapanigan. Ang iniisip lamang niya ay ang kapakanan
ng Pilipinas.
37
Pebrero 22, 1986 nang kumalas sina Fidel Ramos at Juan Ponce Enrile mula sa
Avenue (EDSA) bilang tugon sa paghingi ng tulong ng dalawa at ni Jaime Cardinal Sin
upang bigyan sila ng proteksyon mula sa pag-atake ni Marcos. Iba’t ibang uri ng
propesyunal, manggagawa at iba pa. Hindi lamang mahihirap ang sumama kundi pati na
People Power ay naipamalas ng mga mamamayan ang kakayahan nila bilang mga
Pilipino, na kaya nilang magkaisa upang makamit nila ang iisa nilang mithiin. Sa
pangyayaring ito isinabuhay ng mga Pilipino ang diwa ng nasyonalismo. Dahil dito ay
Pebrero 25, 1986 nang nagtagumpay ang mga Pilipino na patalsikin si Marcos sa
kanyang puwesto.
Pagbabalik sa Demokrasya
ng Constitutional Commision ang president mula sa iba’t ibang sektor ng lipunan upang
palitan ang Konstitusyon ni Marcos. Binigyan rin niya ng kalayaan ang iba’t ibang
38
Sa pamamahala ni Aquino ay nanumbalik ang demokrasya. Marahil ay ito na ang
pagtatalaga ng mga mamumuno sakanila. Dito mahihinuha kung ano ang kagustuhan ng
nakararaming Pilipino at nang sa gayon ay magtulungan ang lahat para matupad ito.
Hindi parin nawala ang mga rebelyon. May nagaganap parin na labanan sa
pagitan ng mga komunista at mga may-ari ng lupa. Mayroon ding mga rebeldeng
rebelyong Muslim at komunista at itinatag ang Southern Philippine Council for Peace and
Pilipino.
39
SouthEast Asian Nations (ASEAN), ASEAN Free Trade Area (AFTA), Asia-Pacific
niya ng pansin ang relasyon ng Pilipinas sa ibang mga bansa. Sa pagsunod niya sa
Kanluraning Bansa at ipinapasok ang mga ito sa bansa. Naipalaganap nito ang
kolonyalismo sa bansa.
People Power II
Agreement (VFA) kung saan pinahintulutan ang mga sundalong Amerikano sa Pilipinas
upang magsanay ng military exercises kasama ng mga sundalong Pilipino. Marami ang
Nagpatuloy parin ang rebelyon ng MILF at Abu Sayyaf Group (ASG) sa rehimen
nawawala lamang ang kapayapaan sa bansa at naging mas watak-watak ang mga Pilipino.
Power II noong Enero 11, 2001. Dito ay natunghayan nating muli ang damdaming
rin ito ng mga bansang Poland, Czechoslovakia, Germany, Germany, U.S.S.R. at South
40
Korea. Ang People Power ay isa sa mga bagay na maipagmamalaki natin tungkol sa ating
bansa.
Pamahalaang Arroyo
Bilang tulong ay nagpadala ang Pilipinas ng mga sundalong Pilipino sa mga kritikal na
bansa gaya ng Iraq. Ngunit mayroong mga Overseas Filipino Workers ang nabihag ng
mga terorista at hininging kapalit ang pagpapabalik ng mga sundalong Pilipino sa sarili
ang pananagutan nito sa U.S. at ang magiging imahe ng Pilipinas sa ibang bansa. Nang
hindi parin tiyak kung mayroon pa nga bang nasyonalismo ang mga Pilipino o tuluyan na
41
NASYONALISMO SA KASALUKUYAN
Maraming mga dahilan kung bakit patuloy na dumadami ang bilang ng mga Overseas
Una, dahil sa pagnanais na umahon mula sa kahirapan. Dahil sa mababa ang sweldo sa
Pangalawa, ang pagnanais nila na tumakas mula sa mga problemang bumabalot sa sarili
nating bansa. Dahil sa mga kaguluhang nagaganap sa Pilipinas ay mas nanaisin pa ng mga
Pilipino na lumuwas ng bansa (madalas ay kasama ang buo nitong pamilya) kaysa ang tiisin ang
42
kahirapan sa sarili nilang bansa. Mayroon pa ngang mga doctor na nagaral pa ng nursing para
Ang mga OFW ay itinuturing na mga bagong bayani. Ngunit paano sila magiging mga
Bagong bayani kung hindi nila ipinapakita ang pinakamahalagang katangian ng isang totoong
Unang una, hindi ang kapakanan ng bansa ang kanilang iniisip nang napagpasyahan
nilang magtrabaho sa ibang bansa kundi ang kapakanan lamang ng sarili nilang pamilya.
Pangalawa, hindi nila naipapakita ang pagiging makabayan, pagmamahal at pagiging tapat sa
bayan sa pamamagitan ng pagalis nila sa bansa. Nasilaw sila sa malaking sweldo na makukuha
nila sa ibang bansa at iniwanan ang kanilang tungkulin sa sarili nilang bayan. Hindi na nila inisip
ang mga naiwan nilang responsibilidad na dapat sana ay pambayad sa utang na loob nila sa
Pilipinas.
MGA REBELYON
(ELECTION2010)
damdaming nasyonalismo ng mga Pilipino at ang mga pangyayaring nagudyok ng mga ito.
Pilipinas.
43
Una, ang konsepto ng nasyon, kung saan nakapaloob ang nasyonalismo, na binibigyang
Ang nasyon na itinatag ng mga nasyonalistang Pilipino noong pananakop ng mga Kastila
ay umiikot sa orihinal na kulturang Pilipino. Ang gusto nilang itatag ay isang bansa kung saan
walang nanghihimasok na dayuhan at ang mga layunin ay para lamang sa mga mamamayan nito.
Ngunit sa pakikipagtulungan ng mga Amerikano sa mga Pilipino upang makamit nito ang
kalayaan, unti-unting nawala ang orihinal na konsepto ng nasyon. Ang layunin nilang makamit
ang kalayaan ay inakala nilang maisasakatuparan gamit ang wikang Ingles (bilang media sa
Ang konsepto ng nasyon (o ang sarili nilang pangkat ng mga tao na may iisang mithiin at
mga elite na Pilipino ay naimpluwensiyahan ng mga dayuhan. Ang wika, relihiyon, kaugalian,
tradisyon at maging ang kanilang lahi ay halos kapareho na ng mga mga mananakop, lalo na ng
mga Amerikano. Ang itinatag nilang edukasyon ay batay sa wikang Ingles, sa pagtuturo ng
simbahang Katoliko, at sa mga tradisyon ng mga Amerikano gaya ng Mother’s day at Halloween
Pilipino. Maaaring napuna na ito ng ilang mga nasyonalistang Pilipino ngunit mahirap nang
baguhin pa ang sistema ng edukasyon sa Pilipinas dahil sa ito na ang ating nakasanayan at
Makikita naman na ang masang Pilipino ngayon ay malaki ang paghanga sa mga elite at
mga banyaga. Para sakanila ay “sosyal”, mas disente, mas umaangat sa buhay at mas mataas
kaysa sakanila ang mga ito. Masasabi lamang ng mga magulang na matalino ang kanilang anak
44
kung marunong itong magingles. Karamihan rin ng mga Pilipino ay nagpapaputi, nagpapakulay
ng buhok at gumagamit ng contact lens upang mabago ang kulay ng kanilang mga mata dahil sa
gusto nilang maging katulad ng mga dayuhan na modelo ng mga umaasensong elite. Pangarap
naman ng maraming Pilipino ang makapunta sa ibang bansa upang doon ay matutunan nila ang
kultura ng mga hinahangaan nilang dayuhan at maging isa sa mga Pilipinong elite.
Kung ito ang iiral na konsepto ng nasyon sa Pilipinas, ang nasyonalismo na madedebelop
sariling atin. May tendensiyang ang mga Amerikano ang makikinabang sa mga kalalabasan ng
“nasyonalismo” na ito. Ang iisipin ng mga Pilipino sa kanilang mga layunin ay ang kapakanan
nakararaming Piliipino (mga masa at mga Pilipinong tumangging tanggapin ang mga
mga elite naman ang siyang naghahari sa bansa at ang kumokontrol sa pulitika, ekonomiya,
mga bansa sa daigdig [depenisyon mula sa WikiAnswers]), naging malapit ang bansa sa mga
45
prosesong ito sa ating bansa. Kasabay ng mga produktong banyaga ay ang mga kaisipan, wika at
Napasok sa mga isipan ng mga Pilipino na ang imported na mga produkto ay mas mataas
ang kalidad at may epektong nakaaangat sa posisyon nila sa lipunan. Ang mga produktong
sariling atin ay minamaliit na ng mga Pilipino at sa halip na ipagbili ang mga ito sa Pilipinas ay
Isa pang salik ay ang tugon ng mga Pilipino sa mga aksyon ng kapwa nila Pilipino, lalo
kapakanan at ang laging inuuna ay ang mga Kristiyano lamang. Para naman sa mga Kristiyano,
Pangalawa, ang labanan ng mga magsasaka at mga may-ari ng lupa. Hanggang ngayon ay
isyu parin ang Land Reform at ang mga magsasaka ay unti-unting nawawalan ng lupang
sasakahan. Ang pangyayari sa Hacienda Luisita ay isa sa mga magpapatunay rito. Ang mga
magsasaka ay lumusob sa Hacienda upang ipaglaban ang lupaing dapat ay sakanila habang ang
mga namumuno naman sa Hacienda ay gumamit ng dahas upang pigilan ang mga nagpoprotesta.
Ang pamilyang may-ari ng Hacienda Luisita ay mayroong mataas na posisyon sa pulitika kung
Makikita rin sa pangayayaring ito ang isa pang tunggalian na nagaganap sa ating bansa,
46
karaniwang nakakakuha ng posisyon sa pulitika ay ang mga mayayaman at ang mga may-ari ng
lupa at mga korporasyon. Gaya ng mga Muslim, ang tingin ng mga mahihirap ay hindi sila
naaasikaso ng pamahalaan at ang mga mayayaman lamang ang napagtutuunan ng pansin. Para
sakanila ay ang mga mayayaman at pamahalaan ang may kasalanan sa kanilang kahirapan.
mga kudeta.
Ang mga tunggaliang ito ay nakasisira sa pagkakaisa ng mga Pilipino. Ang mga Pilipino
Muslim ay gustong humiwalay sa mga Katolikong umaabuso sakanila, ang mga magsasaka ay
nakikipaglaban sa mga may-ari ng lupa at ang mga mahihirap ay galit sa mga mayayaman at
Mahalaga rin na magkaroon ng pride o magandang tingin sa sarili ang mga Pilipino para
mapaigting ang kanilang damdaming nasyonalismo. Kung hindi nila kayang maipagmalaki ang
Ang mga ideolohiyang nakapasok sa Pilipinas ay malaki rin ang naging epekto sa
ng mga nakaraang henerasyon (Mateo, Boncan, Balonso, Tadena, Jose, Ponsaran, Ong, 2006, p.
321). Tumatanggi sila sa mga makabagong paraan na hindi pa malinaw ang magiging resulta at
47
ipinipilit na panatilihin ang mga kaugaliang subok na. Kung ito ang iiral sa ating mga Pilipino,
tatanggihan natin ang anumang pagbabago na gustong gawin saatin ng mga dayuhan.
upang magkaroon ng tiwala ang bawat Pilipino sa kanyang sarili at magamit ang mga kakayahan
Una, dapat na matuto tayong tanggapin ang ating nasyonalidad. Tingnan ang mga naging
tagumpay at magagandang nagawa ng mga ninuno natin sa kasaysayan. Hindi dapat maging
layunin natin ang maging presentable sa mga dayuhan at umayon sa kanilang mga batayan (kung
ano ang tingin nila na maganda at katanggap-tanggap). Hindi dapat natin palaging ikinukumpara
Dapat ay pumili tayo ng isang nararapat na lider na magiging isang magandang imahe
saatin at hindi iniisip ang imahe nito at ng Pilipinas sa paningin ng mga dayuhan. Hindi isang
lider na sunud-sunuran lamang sa mga banyaga at ang isinusulong lamang ay ang sarili nitong
pananaw at hindi ang gumagamit pangkaming pananaw (kung saan ang laging bida ay ang mga
48
dayuhan). Kung papansinin lamang natin ang mga nagging tagumpay ng mga ninuno natin ay
Mahalagang ipalaganap ang paggamit ng wikang Tagalog lalo na sa edukasyon. Dapat na gawing
pangunahing wika sa pagtuturo ang Tagalog upang maipasok sa isipan ng mga estudyante na
dapat gamitin ito sa pangaraw-araw. Hanggang ngayon ay sinusunod parin natin ang sistema ng
edukasyon na itinatag ng mga Amerikano kung saan isa sa pinakamahahalagang sabjek ay ang
pagaaral ng wikang Ingles. Mas makatutulong kung mas malaki ang matatanggap na insentib.
Dapat ay maging prayoridad rin ang negosyo ng mga Pilipino. Kung lalago ang mga
negosyong ito ay hindi na natin kakailanganin pang magangkat ng mga produkto mula sa ibang
APENDIKS
49
Panayam kay Dr. Ferdinand Dagmang:
- “Kung titingnan mo ang kasaysayan ng ating bansa, lumabas ang isyu ng nasyonalismo
noong panahon nang tayo ay sinakop lang. Bago tayo sinakop, wala pa yang konsepto ng
nasyonalismo kasi ang mga tao noon, bago dumating ang mga kastila ay hindi naman sila
ung binabalasubas, binabastos o inaagawan ng mga lupain o kaya inaalipusta ng mga tao
mula sa ibang bansa gaya ng mga nakasulat sa kasaysayan na may mga Portuguese na
dumating, o mga arabo, intsik. Pero wala pa ung isyu ng nasyonalismo. Ngayon,
pagdating ng mga kastila, nakaranas tayo ng mga hindi kaayaaya gaya ng pagpapatupad
mga lalaki ay kailangang magsilbi sa mga pagawaan ng tulay o kaya daanan o mga
simbahan.
So ung mga Pilipino noon, naisip na ano ba ang nangyayari dito sa bansa natin. Ano bang
nangyayari sa ating sitwasyon sa buhay dahil (noon), simple lang ang buhay, ngayon,
lalong lalo na ang mga kabataan na nagaral sa ibang bansa. Kahit nga si Andres
medyo kritikal sa ibang mga bagay na hindi karapatdapat na gawin sa tao. So may mga
Pilipinong nasasaktan, an gating pride bilang mga Pilipino, nang ang bansa natin ay
nasakop, naisip nila na, “ano nang nangyayari sa bansa natin?” So ngayon, umusbong
50
Pag sinabi mo naman ang nasyonalismo, ay meron din yan sa Europa, kagaya, halimbawa
nung panahon ni Hitler, nasyonalismo rin un, e. (Pati) ung pagusbong ng mga Natzi, pero
sa loob ng Germany ay sasakupin nila o kaya, ang konseptong nasyonalismo nila ay ang
pagpapalago sa sariling bansa at magiging parang sila ang mananakop ng sariling bayan
dahil sa tingin nila ay sila ang pinakamataas sa lahat. Ibang klase ng nasyonalismo un,
sa mga taong nananakop at sa ganoong paraan, nabubuo ang pagiisip na , bilang isang
bansa, tayo’y may sariling karapatan bilang bayan, at tayong lahat ay magkaisa dapat
para isulong ang karapatan na iyon para sagipin ang sarili nating pagkatao, ng mga
Pilipino.”
- “Ang nasyonalismo sa Europa, ung mga Natzi, nationalism rin un,e. Kaya pag sinabing
nasyonalismo sa Europa, hindi maganda ang tingin nila doon kasi lagi nilang naaalala
ung pananakop ni Hitler, ung pananakop ni <?> sa Italy—kasi magkasama sila,e. O kaya
Samantala ang nasyonalismo sa mga Pilipino, depensa sa ating pagkatao iyon, bilang mga
- Paano ung mga rebelde, kahit na nananakit sila ng kapwa Pilipino, nasyonalismo parin ba
Muslim. Kung titingnan mo, hindi naman nila ginagamit ung katagang nasyonalismo, e.
51
Ang sinasabi nila, kailangan nila magkaroon ng sariling bayan, na independent, na
mga pilipino. Kundi ang konsepto ng pagiging isang grupo ng mga tao na gustong
magtatayo sila ng sarili nilang estado, ang pagiging Muslim nila, ay magbubunsod rin
iyan ng pagiisip sa sarili nilang bayan. At later on, magkakaroon rin sila ng konsepto ng
kung meron mang halimbawa manakit sa iyo, bilang isang Pilipino, may manakit saiyo
bilang isang Muslim, may karapatan kang lumaban at depensahan ang sarili mong bayan.
Iyon ang isang konsepto ng nasyonalismo na ang pinagugatan ay ung mga negatibong
experience.
- Bakit mahalaga ang nasyonalismo? Ano ang magagawa nito para saatin?
- Pag may mga sitwasyon, halimbawa na negatibo gaya ng pananakop, ung nasyonalismo
siyempre, ay magiging maganda iyon sa ating mga Pilipino. Maganda rin ang
nasyonalismo para saating pride. Tayo ay magiging proud maging Pilipino kung mayroon
tayong nasyonalismo. Hindi lamang dahil tayo ay sinakop kundi dahil rin tayo ay
mayroong tinatawag na identity. Mahalgang mahalaga kasi ang identity, eh. So un, ang
pagkatao. Ang iniisip kasi ng iba, ano pa ang kahalagahan ng nasyonalismo kung ang
52
bansa naman natin ay minamata ng ibang tao? Pero kung tayo ay magkaisa, mababago
- Sa ngayon, meron parin bang nasyonalismo, dahil sabi nyo, ang nasyonalismo ay
- Mahirap nga na asahan na ang mga Pilipino ay magkaroon ng ganoong pananaw. Kasi,
ang mga Pilipino, hindi nila nararamdaman masyado ung dating nadama ng mga taong
lumaban sa mga mananakop. At mahirap na maalala iyon (araw ng kalayaan) dahil hindi
lubos na naaalala ng mga tao ang pangyayari na iyon dahil nang lumaya tayo mula sa
mga Kastila, pumasok naman ang mga Hapon, mga Amerikano at hindi natin nakita ang
hanggang ngayon ay hawak parin ang ating kultura. Sa TV, sa pananamit, nagiingles ang
mga guro, mga aklat, mga gamit, mga kinakain, mga dollar, anime… Nawawala na ang
pagiging makabayan. Ang mga Pilipino ngayon ay hindi na nakaugat sa mga karanasan
ng mga Pilipino noon na sana dapat ay makaimpluwensya sakanila. E ang tanong nga ay
- May paraan ba para mapalakas uli ang nasyonalismo natin? Kailangan ban a may
- Hindi naman kailangang may sumakop. Kailangan lang, maging aware tayo na ang
kultura na ating sinusunod, ay parang pananakop na rin. Bagong pananakop iyan na hindi
mo nakikita. Walang sandata pero ang kultura nila, pumasok sa atin. Kaya ang hirap
maging makabayan. Ang mga magulang, tinuturuan ang mga anak nila magingles at ng
mga kaugalian Amerikano, at sa paglaki nila, litonglito sila kung ano ba talaga ang
53
mahalaga para sakanila. Kasi ang mahalaga nalang ay ang paghahanap ng trabaho, hanap-
54