Hüseyn Arif
(Qazax, 1924 - Qazax, 1993)
Hüseyn Camal oğlu Hüseynzade (Hüseyn
Arif) 1924 yılında Qazax bölgesinde doğmuştur.
Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nin Şarqşünaslıq
Fakültesinde yüksek tahsilini tamamlamıştır.
Edebi çalışmalarına 1946 yılında başlamış, 1949 yı-
lında "Yeni Heyat Yollarında" adlı ilk şiir kitabını
yayınlamıştır.
Daha öğrencilik yıllarında kaleme aldığı "Mi-
leyla", "İbrahim Körpüsü" adlı eserleri; ilhamını
milli halk kaynaklarından alan, folklor çeş-
mesinden gıdalanan bir şairin gelişini haber ve-
riyordu.
1950'li yıllarda yayınladığı "Men Sülhe Ses Ve-
rirem", "Rus Dili Muallimi", "Dostluq Telleri" ve
"MehebbeL Neğmeleri" adlı kitapları özellikle saf
anadilin, tekrarı mümkün olmayan tabiat coş-
kusunun doğallığı ile büyük ilgi uyandırıyordu.
H.Ari f manevi-ahlaki değer ve servetler,
"İnsan-tabial birliği", insanlık ve halkların dost-
luğu konularında da bir dizi şiir ve destanlar yaz-
mıştır. "Bahar Çelende" (1959), "Yolda" (1962),
"Torpaq Eşqi" (1964), "Ömür Çeşmesi" (1965),
"Yollar ve Xa tireler" (1966), "Seçilmiş Eserleri"
(1969), "Söyle Yadında mı?" (1972), "Qocalan De-
yilem" (1974), iki ciltlik "Seçilmiş Eserleri" (1975)
gibi kitaplarında şairin iç dünyası, hayat, tabiat ve
sevgi felsefesi gayet açık bir şekilde aksettirilmiştir.
"Dağ Gölü", "Bahar Çelende", "Men Sulhe Ses Ve-
rirem", "Yolda" adlı şiir dergileri Moskova'da
Rusça olarak yayınlanmıştır.
Derin psikolojik teferruat, dil-ifade düz-
günlüğü, coşkulu ifadeler, "İslesen qebrini tap-
tamasınlar, yaşa torpağında, öl torpağında", "Ay-
rılanda uçup iter havada, birleşende sele döner
damalar" veyahut "Şimalda Puşkin'e atıldı gülle,
Cenubda Sebuhi qana bulandı" gibi mısralar Arif
Üslubuna özeldir. Arifin kendine has bu üslup,
nutukçuların akımından korunmada şaire adeta
zırh olmuştur. Onun "C'eyrantel", "Dilqem",
"Yolda" destanları bedii düşüncenin şiirle yoğ-
rulmuş ölümsüz öneklerindendir.
H.Arif folklorun çocuk edebiyatı ve el sa-
natları sahasında önemli eserler çevirmiştir. O,
aynı zamanda değerli bir mütercimdir. Hayyam'ın,
Sadi'nin, Puşkin'in, Lermonlov'un, Blok'un çeşitli
eserlerini Azerbaycan okuyucularına tanıtmıştır.
1976-1977 yıllarında belirlenmiş şiir ve des-
tanları 1978 yılında Azerbaycan Devlet Mükafatına
layık görülmüştür. Bakü'de vefat etmiş, Qazax'da
toprağa verilmiştir.
Başlıca eserleri: Seçilmiş Eserleri (iki cilt),
B., 1975; Seçilmiş Eserleri, (şiirler ve destanlar),
B., 1969; Qocalan Deyilem (nağmeler ve şiirler),
B., 1974; Yollar ve Xatireler (şiirler ve
destanlar), B., 1966; Ömür Gözlese (şiirler ve
destanlar), B., "Gençlik", 1978; Ömür Deyil
(şiirler), B., 1981; Söyle Yadındamı? (şiirler ve
destanlar), B., 1972.
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarihi.
Bakı,1988.
2. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarihi. 2
ciltte, cilt. 2. Bakı, 1967.
3. Edebi Proses - 76. Bakı, 1978.
 ŞE'RLER
(Hüseyn Arif. Ömür gözlese. Bakı, 7978, s. 158,163,225-236...)

MEŞEBEYİ1 SEN DERSE GELMEYENDE

Kef2 üstünde kefimizi Düşür yadıma herden14:

Geldi, sordu meşebeyi. - Mekteb heyetinde15 men
Buyur! - dedik, atdan enib, Yoluna göz dikerdim...
Bardaş3 t[urdıı meşebeyi. Qelbim sızlardı her dem
Sen derse gelmeyende.
Qamçısmı atdı sola,
Çantasını çekdi dala. Durub-durub anardım,
Şirin-şirin, bala-bala Gizli-gizli yanardım.
Bizle vurdu meşebeyi. Nece dostun içinde
Özümü10 tek sarardım
İsti4 kabab, teze Sen derse gelmeyende.
Doymaq olmur, yene getir,
Bığlarım6 aradabir Zeng17 sesi ucalardı18,
Eşib burdu meşebeyi. Uşaqlar19 söz alardı.
Gözlerim boş masada,
Altımışı verib yele, Fikrim sizde qalardı
Düşmeyibdir ruhdan hele7. Sen derse gelmeyende.
Qarşıdakı bir gözele
Göz de vurdu meşebeyi. Dözmeyib20 buna be'zen,
Düşüb gah da hevesden,
Yaldı biri keflenerek Nedanım21 heqiqeti,
Birini de yıxdı küleks. Oaçardım men de dereden
Hüseynle axıradek Sen derse gelmeyende.
Möhkem durdu meşebeyi.
GÖREN DAĞLAR MENSİZ QERİBSEYİRMİ

QOY "BIZE OLSUN Verirmi hökmünü axşam kuleyi22?

Soyuqdan23 donurmu xezan çiçeyi?
A duru çeşmeler, bulanmayin siz, Ocağı qaralmış ocaq yerinin
Bağlar, bağ gelirin, bar10 ve'desinde11. Kesirmi üstünü payız24 çiseyi?
A dolu budaqlar, takınmayın siz, Şimşekden od25 tutub paralanırmı2"
Heyva ve'desinde, nar ve'desinde. Qaralmış göylerin bıılud örpeyi?
Alırmı ağzına dar dereleri
A doğan ulduzlar, saralmayın siz, Gali enib, gah qalxan duman denizi?
Üfüq qizarmamış, dan sökülmemiş, Ot-alaq basıbmı bu vaxta kimi
A yanan ocaqlar, qaralmayın siz, Enişde, yoxuşda açdığım izi?
Külek sengimemiş12, qar çekilmemiş.
Aymı daldalanır, güneşmi batır?
Ey damla, quruma, ey meh, çekilme, EHkmi27 tövşüyür2S, maralmı20 yatır?
Sübhün nefesini çemen duymamış. Qartalmı qıy vurub qalxır tjayadan,
Ey bahar yağışı - dayandım deme, Meğrur dağ kelimi qaşım çatır?
Torpağın sinesi sudan doymamış. Atlımı yolunu açıb keçidde.
Ne elim yetişir, ne ünüm çatır30,
Qayalar, bölünüb paralanmayın13, Möhnet sınağından31 keçe bilmirem,
Qartalîar baş-başa, üz-üze olsun. Bir anlıq yuxu da mene naz satır.
Dağlar, siz yarılıb, yaralanmayın, Dağlarsiz neylesin dağlar hemdenû32.
İnsanıq: ne olur qoy bize olsun. Dağlarsız ne yaman33 qeribsemişem,
Gören dağlar mensiz qeribseyirmi?!

geyik 30. ulaşır 31. sıkıntı sınavından 32. dostu,arkadaşı 33. kötü, şiddetli
 TEBİET DÜŞÜNÜR Deye27 yaş, alaçıq28 dar,
Dere sessiz, qulaq kar,
Gel çıxaq seyrine uca1 dağların, Deyinerdi2Q qarılar
Çemen olan yerde xalça2 ne lazım, Dağlara çen düşende,
Gözünden su içek, buz bulaqların3,
Lilpar4 olan yerde dolça5 ne lazım. Evlerde sus talar dıq30,
Çal-çağırdan31 qalardıq,
Ne kaman götürek, ne tar, ne qaval, Köçden sohbet salardıq
Orda neğme de var, neğmekar da var. Dağlara çen düşende.
Yarıb buludlan dinende6 qartal
O sese beraber bir ses harda7 var. Alışıram, sönürem,
Oda32, buza dönürem,
Gahdan yağış8 yağıb, külek9 esse de, Anamı düşünürem
Qoruyar çardaqlı qayalar bizi, Dağlara çen düşende.
Etrafı çen10 tutub, duman kesse de
Beledçi11 ağırlar aparar12 bizi.
XEZAN ÇİÇEYİ
Torpağın etrini fakirleşende,
İpek tellerine çiçek taxarsan. Sürüler, naxırlar33 enib arana,
Seherler yadına güzgü13 düşende, El köçüb, bulaqlar34 qonaqsız35 qalıb.
Maral14 baxan göle sen de baxarsan. Çekilib el-ayaq, çekilib işıq,
Ocaq daşları da ocaqsız qalıb.
Titreme soyıığa15, yanma sazağa16,
Üşüsek otlardan yorgan isterik. Dolu ara verib, yağış kesse de,
Daş-kesek17 toxunsa ele, ayağa Dumanlar, çiskinler36 vermeyir ara,
Loğman çiçeklerden derman isterik. Dağın sinesi boz, kellesi dümağ37,
Veles38 qıpqırmızi, palıd39 qapqara,

Tufanlar şahidi qayaların da

Deyişib soyuqdan rengi, görkemi
DAĞLARA ÇENi18 DÜŞENDE Esebi40 dağ çayı haray41 qoparır
Qefilden vurulmuş dağ keli42 kimi43.
Qaralardı19 buludlar,
İslanardı göy20 otlar, Tikanlar, qanqallar44 tab getirmeyib45,
Kişnerdi harındı atlar Elvida, - söylerken torpağa, suya:
Dağlara çen düşende. Şaxtadan46 göyermiş payız47 çiçeyi
Gözünü yenice acır dünyaya.
Göyler22 yere enerdi,
Deli çaylar dinerdi23, Ezelden hemdemi4^ teklik49, çen50,
Yal-yamac gizlenerdi Bir de seher yeli, axşam kuleyi52;
Dağlara çen düşende. Acı taleyini53 düşünüb ona
Çobanlar ad verib: xezan çiçeyi.
Göz seçmezdi uzağı,
Ne solu, ne de sağı, Gözeller toplayıb deste bağlamaz,
Kül basardı ocağı Bülbüller xebersiz, neğmeden uzaq...
Dağlara çen düşende. Yorgun ayıların pençesi altda
Yerle yeksan olur vaxtından qabaq54.
Çobanlar darıxardı24,
Üreyi qem25 sıxardı, Payız güneşinden canı qızmamış,
Qurd şikara2b çıxardı, Başımn üstünü alan qar olur;
Dağlara çen düşende. İşığa, istiye55 gecikenlerin
Heyatda qismeti son bahar olur.
1. yüce2. kilim 3. pınarların 4. sulak yerlerde yetişen bir tür ot,yarpuz 5. ibrik 6. seslendiğinde, öttüğünde?, nerde, nerede8. yağmur 9,
rüzgar 10. sis 11 rehber, yol gösterici 12. götürür 13. ayna 14. dişi geyik 15. soğuğa ll>. şiddetli soğuğa, sert havaya 17. taş-tezek 18. sis
10. kararırdı 20. yeşil, gök 21. kızgın 22. gökler, gökyüzü 23. çağlardı 24. sıkılırdı 25. gam, keder 26.açığa, ortalığa 27. söz ve kargıyla
çevrilmiş yer, ağaçlık 28. meydan, alan 29. söylenirdi, deyinirdi 30. hareketsiz kalırdık, kapanırdık 31. müzikten, eğlenceden 32. sohbet
başlatırdık 33. otlayan hayvanlar 34. pınarlar 35. misafirsiz, ziyaretçisiz 36. yağışlar, yağmurlar 37. bembeyaz. 38. meşe ağacı 39.
palet ağacı 40. şüpheli 41- feryad, imdad 42. dağlarda yaşayan bir tür hayvan 43. gibi 44. kangallar 45. devam edemiyor, güç
yetiremiyor 46. tünel, uzun boşluk 47. sonbahar, havan 48. dostu, arkadaşı 49. yalnızlık 50. sis 51. çiseleyerek yağan yağış 52. rüzgarı 53.
talihini 54. önce, evvel 55. sıcağa, ısıya