KATA PINJAMAN BAHASA ARAB YANG SAMA DI DALAM BAHASA

INGGERIS DAN BAHASA MELAYU: SATU KAJIAN MAKNA

WAN SALSA BIILA BINTI WAN NORUDIN

DISERTASI YANG DIKEMUKAKAN UNTUK MEMENUHI SEBAHAGIAN

DARIPADA SYARAT MEMPEROLEHI IJAZAH
SARJANA PENGAJIAN ISLAM

FAKULTI PENGAJIAN ISLAM

UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA
BANGI

2008
 ii

PENGAKUAN

Saya akui karya ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan
ringkasan yang tiap-tiap satunya telah saya jelaskan sumbernya.

16 JANUARI 2008 WAN SALSA BIILA BINTI WAN NORUDIN

P 33894
 iii

PENGHARGAAN

Syukur Alhamdulillah saya panjatkan ke hadrat Ilahi kerana memberikan kekuatan

serta keazaman yang tinggi kepada saya dalam proses menyiapkan kajian ini. Tanpa
konsep ‘cuba dan salah’ tidak mungkin saya mendapat hasil kajian sebegini. Kalungan
penghargaan dan jutaan terima kasih saya ungkapkan buat penyelia saya, Dr. Hajah
Salmah Ahmad yang tidak putus-putus memberikan tunjuk ajar, kritikan dan cadangan
membina ke arah penghasilan kajian yang baik. Tidak dilupakan pensyarah-
pensyarah, P.M. Dr. Tengku Ghani, P.M. Dr. Husaimi Othman dan P.M. Dr. Idris
Abdullah, yang turut memberikan tunjuk ajar serta idea dalam penulisan ini. Begitu
juga Dr. Idris Aman dari Jabatan Linguistik UKM yang sudi meluangkan masa
berdiskusi mengenai Linguistik Melayu serta Profesor Dr. H.M. Bukhari Lubis yang
turut memberikan komen membina dalam kajian ini.

Terima kasih tiada hujungnya dititipkan buat Datin Mariam Arifin dan Mr.
Rolv yang sudi berbicara mengenai bahasa Inggeris dan memberikan kritikan
membina ke arah mutu penulisan yang lebih baik. Begitu juga Datuk Arifin, Teuku
Fuziah dan Datin Lina yang senantiasa memberikan dorongan kepada saya untuk
menekuni pengkajian ini. Buat teman yang memahami, Nikma’ dan Sarah Tee yang
senantiasa sudi memberikan pertolongan tepat pada masanya. Buat teman-teman
seperjuangan, Farhana Idris, Imad, dan Ainul Rifqi, terima kasih di atas diskusi ilmu
yang kita ongkahi bersama.

Junjungan kasih tiada akhirnya saya persembahkan buat mak dan wan
tersayang, Wan Radziah Che’ Derahman dan Wan Norudin Wan Md. Zin yang
senantiasa mendoakan keberhasilan kajian ini serta dorongan tidak berbelah bagi buat
diri ini. Buat suami tersayang, Ronizam Zakaria, terima kasih di atas sumbangsaran,
kritikan dan nasihat yang dititipkan.Untuk abang, Wan Muhammad Adam dan kakak,
Wan Asma’ Husna yang senantiasa meniupkan semangat buat diri ini serta adik-adik
yang memahami, Wan Ahmad Syahid, Wan Abdul Salam Muzakkir, Wan Zakiah
Darajah, Siti Wan Aminah dan Wan Humaira’ Zahra yang senantiasa memberikan
bantuan berbentuk tenaga.

Kepada staf-staf Perpustakaan Tun Sri Lanang, PATMA, British Council dan
Perpustakaan Universiti Malaya terima kasih di atas bantuan maklumat mengenai
buku-buku serta rujukan-rujukan lain sepanjang pengkajian ini. Untuk akhirnya,
segala kebaikan yang kalian lakukan hanya Allah yang mampu membalasnya,
jazakAllahu Khairu jaza’.
 iv

ABSTRAK

Semua bahasa meminjam perbendaharaan kata daripada bahasa-bahasa lain. Bahasa

Arab sebagai lingua franca agama Islam menyumbangkan perbendaharaan kata dan
istilah kepada bahasa-bahasa yang dipertuturkan oleh masyarakat di Asia dan Afrika.
Bahasa Inggeris dan bahasa Melayu merupakan dua bahasa yang mendapat manfaat
daripada kata pinjaman bahasa Arab. Pengkajian ini bertujuan mengkaji sudut makna
leksikal pada kata pinjaman bahasa Arab yang sama di dalam bahasa Inggeris dan
bahasa Melayu. Data diperolehi dengan menganalisa tiga buah kamus utama iaitu al-
Mu’jam al-Wasi>t} sebagai sumber bahasa Arab, Oxford Advanced Learner’s
Dictionary of Current English untuk bahasa Inggeris dan Kamus Dewan untuk bahasa
Melayu. Skop peminjaman ini dikhususkan berdasarkan ciri-ciri penyerapan di dalam
bahasa Melayu di kenali ‘Kata Pinjaman Penyerapan, penyesuaian (matching) dalam
bahasa Inggeris dan al-ta’ri>b atau al-tadki>l dalam bahasa Arab. Ini dikesani dengan
sedikit pengubahsuaian dari segi ejaan dan penyebutan bunyi pada perkataan pinjaman
tersebut. Hasil kajian ini mendapati bahawa kata pinjaman bahasa Arab yang didapati
sama di dalam bahasa Inggeris dan bahasa Melayu boleh dibahagikan kepada dua
kategori. Kategori pertama ialah kata pinjaman bahasa Arab yang sama di dalam
bahasa Inggeris dan bahasa Melayu yang masih mengekalkan makna asal bahasa
sumber. Kategori kedua ialah kata pinjaman bahasa Arab yang sama di dalam bahasa
Inggeris dan bahasa Melayu yang mengalami perubahan makna sama ada kepada
penyempitan, perluasan, tambahan atau penyimpangan makna. Secara umum,
fenomena peminjaman bahasa ini menunjukkan interaksi dan hubungan sejarah di
antara bangsa Inggeris dan bangsa Melayu dengan bangsa Arab. Pengkajian ini
bermanfaat bagi memahami perkembangan bahasa Inggeris dan bahasa Melayu dan
hubungannya dengan bahasa Arab. Sesungguhnya, bahasa Arab menyumbangkan
kepada pengkayaan perbendaharaan kata di dalam bahasa Inggeris dan bahasa
Melayu.
 v

KATA PINJAMAN BAHASA ARAB YANG SAMA DI DALAM BAHASA

INGGERIS DAN BAHASA MELAYU: SATU KAJIAN MAKNA

ABSTRACT

All languages has loan-words from other languages. Arabic, the lingua franca of Islam
has contributed words and terms to several languages spoken by communities in Asia
and Africa. English and Malay are two languages of the important beneficiaries of
Arabic loan-words. This study of Arabic loan-words is aimed to explore lexical
meaning in the similar Arabic loan-words in English and Malay. It is accessed in three
primer dictionaries, al-Mu’jam al-Wasi<t} for Arabic source, Oxford Advanced
Learner’s Dictionary of Current English for English and Dewan for Malay. Focus on
assimilation process known ‘kata pinjaman penyerapan’ in Malay, al-ta’ri<b or al-
tadki<l in Arabic and ‘matching’ in English, the selected words profound Arabic’s
features with a few changes in the spelling and speech sounds that might be traced
easily. As a result, this study found that the similar Arabic loan-words in English and
Malay could be classified to two categories. First category is the similar Arabic loan-
words in English and Malay with unchanged meaning. Second category is the similar
Arabic loan-words in English and Malay language changed the meaning. This
category might be divided into four divisions. They are extending of meaning,
narrowing of meaning, addendent of meaning and diverging of meaning. In general, it
is mentioned that an interaction and historical relation between English people and
Malay people with Arab people is the vital factor loan-words phenomenon. The study
benefited to understand the development of two languages, English and Malay with
the Arabic contact. Indeed, Arabic contributed the richness of the words in English
and Malay.
 vi

KANDUNGAN

Halaman
PENGAKUAN ii

PENGHARGAAN iii

ABSTRAK iv

ABSTRACT v

KANDUNGAN vi

SENARAI JADUAL ix

SENARAI ILUSTRASI xiv

SENARAI SIMBOL xv

SENARAI SINGKATAN xvi

SENARAI ISTILAH xvii

JADUAL TRANSLITERASI xviii

BAB I PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan 1
1.2 Permasalahan Kajian 3
1.3 Matlamat Kajian 5
1.4 Objektif Kajian 5
1.5 Skop kajian 6
1.6 Metodologi kajian 7
1.7 Kajian kepustakaan 7

BAB II PERKEMBANGAN BAHASA ARAB DAN PENGARUHNYA KE

ATAS BAHASA-BAHASA LAIN

2.1 Pengenalan 12
2.2 Perkembangan dan pengaruh bahasa Arab 12
2.3 Definisi kata pinjaman 18
 vii

2.3.1 Bahasa 18
2.3.2 Istilah 18
2.4 Faktor-faktor peminjaman bahasa secara umum 20
2.5 Kesimpulan 24

BAB III KEMASUKAN BAHASA ARAB KE DALAM BAHASA

INGGERIS

3.1 Pengenalan 26
3.2 Peminjaman kata bahasa Arab di dalam bahasa
Inggeris 26
3.3 Perkataan-perkataan pinjaman bahasa Arab di dalam
bahasa Inggeris dan pengkategoriannya 32
3.4 Faktor-faktor khusus peminjaman kata bahasa Arab di
dalam bahasa Inggeris 39
3.5 Kesimpulan 42

BAB IV KEMASUKAN BAHASA ARAB KE DALAM BAHASA

MELAYU

4.1 Pengenalan 43
4.2 Peminjaman kata bahasa Arab di dalam bahasa
Melayu 43
4.3 Perkataan-perkataan pinjaman bahasa Arab di dalam
bahasa Melayu dan pengkategoriannya 49
4.4 Faktor-faktor khusus peminjaman kata bahasa Arab di
dalam bahasa Inggeris 56
4.5 Kesimpulan 59

BAB V KATA PINJAMAN BERCIRIKAN PENYERAPAN DAN ASPEK

PENGEKALAN ATAU PERUBAHAN MAKNA DI DALAM
MAKNA LEKSIKAL

5.1 Pengenalan 60
5.2 Kata pinjaman bercirikan Penyerapan 60
5.3 Kedudukan ejaan dan bunyi di dalam bahasa Inggeris 62
5.4 Kedudukan ejaan dan bunyi di dalam bahasa Melayu
Inggeris 66
 viii

5.5 Takrif makna 71

5.6 Kata pinjaman dan makna 74
5.6.1 Perluasan makna 75
5.6.2 Penyempitan makna 75
5.6.3 Makna tambahan 76
5.6.4 Penyimpangan makna 76
5.7 Aplikasi analisis komponensial dalam analisa kata pinjaman 77
5.8 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris dan bahasa
Melayu yang masih mengekalkan makna asal bahasa sumber 78
5.9 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris dan bahasa
Melayu yang mengalami perubahan makna sama ada kepada
penyempitan makna, perluasan makna, makna tambahan atau
penyimpangan makna 83
5.10 Perbincangan dapatan kajian analisa kata pinjaman
bercirikan penyerapan dari aspek makna 119
5.10.1 Golongan dan pengkelasan perkataan 119
5.10.2 Pengekalan dan perubahan makna di dalam
perkataan berkaitan pensyariatan Islam 120
5.11 Kesimpulan 128

PENUTUP 130

RUJUKAN 135

LAMPIRAN

A Senarai kata pinjaman bercirikan penyerapan bahasa Arab

yang sama di dalam bahasa Inggeris dan bahasa Melayu 141
B Senarai makna di dalam bahasa Arab, bahasa Inggeris dan
bahasa Melayu 143
 ix

SENARAI JADUAL

No. Jadual Halaman

3.3.1 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris

berkaitan bidang perubatan dan bahan kimia 33
3.3.2 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan urusan perang 33
3.3.3 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan aktiviti perdagangan 34
3.3.4 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan aktiviti perkapalan 34
3.3.5 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan aktiviti keagamaan 34
3.3.6 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan kegiatan Muzik 35
3.3.7 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan nama tempat 35
3.3.8 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan pekerjaan atau jawatan 35
3.3.9 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan Makanan dan minuman 36
3.3.10 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan nama orang 36
3.3.11 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan bidang botani 36
3.3.12 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan bidang matematik 37
3.3.13 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan bidang geografi 37
3.3.14 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan warna dan pewarnaan 37
3.3.15 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan pakaian 38
3.3.16 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan bidang astronomi 38
3.3.17 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan binatang dan burung 38
3.3.18 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris
berkaitan peralatan 38
 x

3.3.19 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Inggeris

berkaitan binaan 39
4.3.1 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan tempat 49
4.3.2 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan pekerjaan/ penyifatan seseorang 49
4.3.3 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan sifat 50
4.3.4 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan tahun/masa 50
4.3.5 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan fenomena alam 51
4.3.6 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan keagamaan 51
4.3.7 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan peralatan 52
4.3.8 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan buah-buahan 52
4.3.9 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan minuman 52
4.3.10 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan anggota badan 53
4.3.11 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan haiwan 53
4.3.12 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan nama orang 53
4.3.13 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan nama tempat 54
4.3.14 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan kegiatan perdagangan 54
4.3.15 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan bidang Sains 54
4.3.16 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan perhubungan manusia 55
4.3.17 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan pemikiran 55
4.3.18 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan keilmuan 55
4.3.19 Kata pinjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu
berkaitan undang-undang dan hukum 56
 xi

5.3.1 Kehampiran bunyi abjad di antara bahasa Arab dengan

bahasa Inggeris 62

5.8.1 Perkataan bahasa sumber: Alla>h (‫)ﺍﷲ‬

78

5.8.2 Perkataan bahasa sumber: al-ghazal (‫ﺰﺍﻝ‬ ‫ﻐ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 79

5.8.3 Perkataan bahasa sumber: al-mu’azzin (‫ﺫﻥ‬ ‫ﺆ‬ ‫)ﺍ ﹸﳌ‬ 80

5.8.4 Perkataan bahasa sumber: al-Muslim (‫ﻠﻢ‬‫ﺴ‬

 ‫)ﺍ ﹸﳌ‬ 80

5.8.5 Perkataan bahasa sumber: al-kuh{l (‫ﺤﻞ‬

 ‫)ﺍﻟ ﹸﻜ‬ 81

5.8.6 Perkataan bahasa sumber: Ramada>n (‫ﻀﺎﻥ‬

 ‫ﻣ‬ ‫ﺭ‬ ) 82

5.8.7 Perkataan bahasa sumber: al-Isla>m (‫ﻼﻡ‬

‫ﺳ ﹶ‬ ‫)ﺍ ِﻹ‬
82

5.9.1 Perkataan bahasa sumber: al-zara>fah (‫ﺭﺍﹶﻓﺔ‬ ‫ﺰ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 83

5.9.2 Perkataan bahasa sumber: al-mawla (‫ﻮﹶﻟﻰ‬ ‫)ﺍ ﹶﳌ‬ 84

5.9.3 Perkataan bahasa sumber: al-madrasah (‫ﺳﺔ‬

 ‫ﺭ‬ ‫ﺪ‬ ‫)ﺍ ﹶﳌ‬ 85

5.9.4 Perkataan bahasa sumber: al-sult{a>n (‫ﺴ ﹾﻠ ﹶﻄﺎﻥ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 86

5.9.5 Perkataan bahasa sumber: al-‘anbar (‫ﺒﺮ‬‫ﻨ‬‫ﻌ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 86

5.9.6 Perkataan bahasa sumber: al-sala>m (‫ﺴ ﹶﻼﻡ‬ ‫)ﺍﻟ‬

87

5.9.7 Perkataan bahasa sumber: al-ka>fir (‫ﻓﺮ‬‫)ﺍﻟ ﹶﻜﺎ‬ 88

5.9.8 Perkataan bahasa sumber: al-sunnah (‫ﻨﺔ‬‫ﺴ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 89

 xii

5.9.9 Perkataan bahasa sumber: al-mana>rah (‫ﺭﺓ‬ ‫ﻨﺎ‬‫)ﺍ ﹶﳌ‬

90

5.9.10 Perkataan bahasa sumber: al-qur’a>n (‫ﺮﺁﻥ‬ ‫)ﺍﻟ ﹸﻘ‬

91

5.9.11 Perkataan bahasa sumber: al-shi>’ah (‫ﻌﺔ‬ ‫ﺸﹺﻴ‬ ‫)ﺍﻟ‬

92

5.9.12 Perkataan bahasa sumber: al-qiblah (‫ﺒﹶﻠﺔ‬ ‫ﻘ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 92

5.9.13 Perkataan bahasa sumber: al-mawsim (‫ﺳﻢ‬

 ‫ﻮ‬ ‫ﺍ ﹶﳌ‬ ) 93

5.9.14 Perkataan bahasa sumber: al-sifr (‫ﺼ ﹾﻔﺮ‬

 ‫)ﺍﻟ‬ 94

5.9.15 Perkataan bahasa sumber: al-sayk (‫ﻴﺦ‬ ‫ﺸ‬

 ‫)ﺍﻟ‬ 95

5.9.16 Perkataan bahasa sumber: al-ima>m (‫ﻣﺎﻡ‬ ‫)ﺍ ِﻹ‬ 96

5.9.17 Perkataan bahasa sumber: al-Ami>r (‫ﻣﲑ‬ ‫ﻷ‬

َ ‫)ﺍ‬ 97

5.9.18 Perkataan bahasa sumber: al-‘Arab (‫ﺮﺏ‬ ‫ﻌ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 98

5.9.19 Perkataan bahasa sumber: al-jinn (‫ﻦ‬

‫ﳉ‬ ‫)ﺍ‬ 99

5.9.20 Perkataan bahasa sumber: al-hijrah (‫ﺮﺓ‬ ‫ﺠ‬ ‫ﳍ‬ ‫)ﺍ‬ 100

5.9.21 Perkataan bahasa sumber: al-faqr (‫)ﺍﻟ ﹶﻔﻘﹾﺮ‬ 101

5.9.22 Perkataan bahasa sumber: al-badw (‫ﺪﻭ‬

 ‫ﺒ‬‫)ﺍﻟ‬ 102

5.9.23 Perkataan bahasa sumber: al-khali>fah (‫ﻠﻴ ﹶﻔﺔ‬‫)ﺍ ﹶﳋ‬ 103

5.9.24 Perkataan bahasa sumber: Muh}ammad (‫ﻤﺪ‬ ‫ﻣ‬ )

‫ﺤ‬ 103

5.9.25 Perkataan bahasa sumber: al-qahwah (‫ﻮﺓ‬ ‫ﻬ‬ ‫)ﺍﻟ ﹶﻘ‬ 104
 xiii

5.9.26 Perkataan bahasa sumber: Muja>hid (‫ﻫﺪ‬ ‫ﳎﹶﺎ‬

) 105

5.9.27 Perkataan bahasa sumber: al-Ka’bah (‫ﺒﺔ‬‫ﻌ‬ ‫)ﺍﻟ ﹶﻜ‬ 106

5.9.28 Perkataan bahasa sumber: al-jabr (‫ﺮ‬‫ﳉﺒ‬

‫)ﺍ ﹶ‬ 107

5.9.29 Perkataan bahasa sumber: al-qirmiz (‫ﻣﺰ‬ ‫ﻟ ﹾﻘﺮ‬‫)ﺍ‬ 108

5.9.30 Perkataan bahasa sumber: al-‘itr (‫ﻌ ﹾﻄﺮ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 109

5.9.31 Perkataan bahasa sumber: al-hari>m (‫ﳊ ﹺﺮﱘ‬

‫)ﺍ ﹶ‬ 109

5.9.32 Perkataan bahasa sumber: al-rizmah (‫ﻣﺔ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺮ‬ ‫)ﺍﻟ‬ 111

5.9.33 Perkataan bahasa sumber: al-jiha>d (‫ﻬﺎﺩ‬ ‫ﳉ‬ ‫)ﺍ‬ 112

5.9.32 Perkataan bahasa sumber: al-s{affa (‫ﺼﻒ‬

 ‫)ﺍﻟ‬ 113

5.9.33 Perkataan bahasa sumber: al-mufti (‫ﺘﻰ‬‫)ﺍ ﹸﳌ ﹾﻔ‬ 114

5.9.34 Perkataan bahasa sumber: al-khat (‫ﻂ‬‫)ﺍ ﹶ‬

‫ﳋﹼ‬ 114

5.9.35 Perkataan bahasa sumber: al-H{a>kim (‫ﻛﻢ‬ ‫)ﺍ ﹶ‬

 ‫ﳊﺎ‬
116

5.9.36 Perkataan bahasa sumber: al-h{ala>l (‫ﳊﻼﹶﻝ‬

‫)ﺍ ﹶ‬
117

5.9.37 Perkataan bahasa sumber: al-h{ija<b (‫ﺠﺎﺏ‬ ‫)ﺍ‬

‫ﳊ‬
118
 xiv

SENARAI ILUSTRASI

No. Rajah Halaman

5.5.1 Segi tiga Ogden-Richard 72

 xv

SENARAI SIMBOL

+ Fitur makna yang terdapat pada perkataan tersebut

- Fitur makna yang tidak terdapat perkataan tersebut
 xvi

SENARAI SINGKATAN

‘
a.s alayh al-sala>m
BA bahasa Arab
BI bahasa Inggeris
bil. bilangan
BM bahasa Melayu
cet. cetakan
ed. Edisi
H. Hijrah
hlm. halaman
jil. jilid
KA kata adjektif
KK kata kerja
KN kata nama
no. nombor
r.a radialla>h ‘anh/ ‘anha>
s.a.w. s}allallah ‘alayh wasallam
SWT. Subh{a>nah Wa Ta’a>la>
t.pt. tanpa penerbit
t.th. tanpa tarikh
t.tp. tanpa tempat terbit
terj. Terjemahan
 xvii

SENARAI ISTILAH

Analisis komponensial Satu pendekatan analisis makna dalam bidang Semantik

yang bertujuan menghuraikan makna perkataan
berdasarkan komponen perkataan tersebut

Kata Pinjaman Kata yang telah digunakan (terserap) di dalam sesuatu

bahasa tetapi berasal dari bahasa lain

Kata Pinjaman Penyerapan Sesuatu perkataan yang telah sebati di dalam bahasa
yang meminjam

Komponen makna Ciri-ciri perkataan

Leksikal Makna sebagaimana dicatatkan di dalam kamus

Leksikon leksikal, kamus, sesuatu yang berkaitan dengan kegiatan

Perkamusan

Makna Konotasi perkataan tertentu

Semantik Salah satu cabang daripada ilmu Linguistik yang

membincangkan sudut makna perkataan atau ayat
 xviii

JADUAL TRANSLITERASI

Huruf Arab Huruf Latin Contoh Asal Contoh Transliterasi

‫ﺀ‬ , ‫ﺳﺄﻝ‬ sa’ala

‫ﺏ‬ b ‫ﺑﺪﻝ‬ badala

‫ﺕ‬ t ‫ﲤﺮ‬ tamr

‫ﺙ‬ th ‫ﺛﻮﺭﺓ‬ thawrah

‫ﺝ‬ j ‫ﲨﺎﻝ‬ jama>l

‫ﺡ‬ h{ ‫ﺣﺪﻳﺚ‬ h{adi>th

‫ﺥ‬ kh ‫ﺧﺎﻟﺪ‬ kha>lid

‫ﺩ‬ d ‫ﺩﻳﻮﺍﻥ‬ di>wa>n

‫ﺫ‬ dh ‫ﻣﺬﻫﺐ‬ Madhhab

‫ﺭ‬ r ‫ﺭﲪﻦ‬ rah{ma>n

‫ﺯ‬ z ‫ﺯﻣﺰﻡ‬ zamzam

‫ﺱ‬ s ‫ﺳﺮﺍﺏ‬ sara>b

‫ﺵ‬ sh ‫ﴰﺲ‬ shams

 xix

‫ﺹ‬ s} ‫ﺻﱪ‬ s}abr

‫ﺽ‬ d{ ‫ﻀﻤﻴﺭ‬ d{ami>r

‫ﻁ‬ t{ ‫ﻁﺎﻫﺭ‬ t{a>hir

‫ﻅ‬ z} ‫ﻇﻬﺮ‬ z{uhr

‫ﻉ‬ ‘ ‫ﻋﺒﺪ‬ ‘
abd

‫ﻍ‬ gh ‫ﻏﻴﺐ‬ ghayb

‫ﻑ‬ f ‫ﻓﻘﻪ‬ fiqh

‫ﻕ‬ q ‫ﻗﺎﺽ‬ qa>d}i>

‫ﻙ‬ k ‫ﻛﺄﺱ‬ ka’s

‫ل‬ l ‫ﻟﱭ‬ laban

‫ﻡ‬ m ‫ﻣﺰﻣﺎﺭ‬ mizma>r

‫ﻥ‬ n ‫ﻧﻮﻡ‬ nawm

‫ﻩ‬ h ‫ﻫﺒﻂ‬ habat}a

‫ﻭ‬ w ‫ﻭﺻﻞ‬ wasa}l

‫ﻱ‬ y ‫ﻳﺴﺎﺭ‬ yasa>r

Vokal

Vokal Pendek

Huruf Arab Huruf Latin Contoh Asal Contoh Transliterasi

___َ___ a ‫ﻌ ﹶﻞ‬ ‫َﻓ‬ fa’ala

 xx

______ i ‫ﺐ‬
 ‫ﺴ‬
ِ ‫ﺣ‬ h}asiba
ِ
___ُ___ u ‫ﺐ‬
 ‫ﺘ‬‫ﹸﻛ‬ kutiba

Vokal Panjang

Huruf Arab Huruf Latin Contoh Asal Contoh Transliterasi

‫ﻯ‬,‫ﺍ‬ a> ‫ﻀﻰ‬

 ‫ ﹶﻗ‬,‫ﺗﺐ‬‫ﹶﻛﺎ‬ ka>tib, qad}a>

‫ﻯ‬ i> ‫ﹶﻛ ﹺﺮﱘ‬ kari<m

‫ﻭ‬ u> ‫ﺮﻭﻑ‬ ‫ﺣ‬ h}uru>f

Diftong

Huruf Arab Huruf Latin Contoh Asal Contoh Transliterasi

‫ْﻭ‬ aw ‫ﻗﻮﻝ‬ qawl

ِ‫ﻱ‬ ay ‫ﺳﻴﻒ‬ sayf

‫ﻱ‬ iyy ‫ﻰ‬ ‫ﺭﺟﻌ‬ raj’iyy, ra’i<

‫ﻭ‬ uww ‫ﻭ‬ ‫ﻋﺪ‬ ‘

aduww, ‘adu>
Pengecualian

1. Huruf Arab ‫ﺀ‬ (hamzah) pada awal perkataan ditranliterasikan kepada ‘a’ bukan

kepada ’a. Contoh: ‫ ﺃﻛﱪ‬, transliterasi : akbar bukan ’akbar.

 xxi

2. Huruf Arab ‫ﺓ‬ (ta’ marbu>t}ah) pada perkataan tanpa ‫ﺍﻝ‬ (al) yang bersambung

dengan perkataan lain ditransliterasikan kepada ‘t’. Contohnya: ‫ﻭﺯﺍﺭﺓ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ‬ ,

transliterasi: wiza>rat al-ta’li>m, bukannya wiza>rah al-ta’lim. Tetapi sekiranya

terdapat pada perkataan yang ada ‫ﺍﻝ‬ (al) atau pada perkataan tunggal atau pada

perkataan terakhir, ta’ marbu>t}ah ditransliterasikan kepada h.

Contoh Transliterasi

1. ‫ﺍﻷﻫﻠﻴﺔ‬ ‫ﺍﳌﻜﺘﺒﺔ‬ al-Maktabah al-Ahliyyah

2. ‫ﻗﻠﻌﺔ‬ qal’ah

3. ‫ﻭﻫﺒﺔ‬ ‫ﺩﺍﺭ‬ Da>r Wahbah