Παρουσίαση της µεθοδολογίας ανάλυσης της ευστάθειας των

βραχωδών πρανών του Κάθετου Άξονα 75 της Εγνατίας Οδού

Presentation of the Rock Slope Stability Methodology applied to Egnatia

Odos 75 Vertical Axis

ΓΙΑΝΝΑΚΟΓΙΩΡΓΟΣ, A. Γεωλόγος MSc – DIC, ΓΕΩΣΤΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε.

ΚΩΜΟ∆ΡΟΜΟΣ, A. ∆ρ. Πολιτικός Μηχανικός, Αν. Καθηγητής, Π.Θ.
ΓΚΕΛΗ, Ε. Γεωλόγος MSc, Μ∆Ε, Εγνατία Οδός Α.Ε.
ΖΙΓΚΙΡΙΑ∆ΟΥ, Ε. Γεωλόγος, Εγνατία Οδός Α.Ε.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ : Αντικείµενο του παρόντος άρθρου αποτελεί η παρουσίαση της µεθοδολογίας βάσει
της οποίας εκπονήθηκε η µελέτη των βραχωδών ορυγµάτων στο 2ο υποτµήµα του Κάθετου Άξονα
75 της Εγνατίας Οδού "ΚΟΜΟΤΗΝΗ - ΝΥΜΦΑΙΑ - ΕΛΛΗΝΟΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ", µεταξύ των
ΧΘ 6+850 - 12+850. Ειδικότερα αναλύεται ο τρόπος και τα µέσα εργασίας που εφαρµόστηκαν
κατά τη διάρκεια των επιτόπου γεωτεχνικών ερευνών καθώς και το ειδικό µελετητικό αντικείµενο
(προσδιορισµός παραµέτρων διατµητικής αντοχής, κινηµατικές αναλύσεις, αναλύσεις ευστάθειας
κλπ.) µε στόχο την εξαγωγή συµπερασµάτων αναφορικά µε τον έλεγχο της ευστάθειας των
βραχωδών ορυγµάτων.

ABSTRACT : Scope of the article is to report the methodology applied to the rock cuts design in
the 2nd sub-section of the 75 Vertical Axis of Egnatia Odos "Komotini - Nimfaia – GreekBulgarian
Borders" between KP 6+850 to 12+850. Specifically, the means of work during geotechnical site
investigations and specific design object (such as selection of shear strength parameters,
kinematic analysis, stability analysis, etc.) are analyzed, in order to draw firm conclusions
regarding the stability of rock cuts.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ • έλεγχο γενικής ευστάθειας µε θεώρηση

Αντικείµενο του παρόντος άρθρου αποτελεί η
παρουσίαση της µεθοδολογίας ανάλυσης της
ευστάθειας βραχωδών πρανών µε παράδειγµα
εφαρµογής τα ορύγµατα στο 2ο υποτµήµα του
Κάθετου Άξονα 75 της Εγνατίας Οδού
"ΚΟΜΟΤΗΝΗ - ΝΥΜΦΑΙΑ - ΕΛΛΗΝΟ-
ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ", µεταξύ των ΧΘ
6+850 - 12+850.
Κατά τη φάση της µελέτης του έργου
εξετάσθηκαν συνολικά 14 βραχώδη ορύγµατα
µε ύψη που κυµαίνονται από 14 έως 42m. Ο
έλεγχος περιλάµβανε όλους τους πιθανούς
τύπους αστοχίας και συγκεκριµένα
• έλεγχο της γενικής ευστάθειας αυτών µε
θεώρηση κυκλικών επιφανειών ολίσθησης
µε χρήση συµβατικών µεθόδων ανάλυσης
ευστάθειας πρανών
ανισότροπης συµπεριφοράς των
γεωϋλικών, σε περιοχές όπου ευνοείται
γεωµετρικά η ολίσθηση επί
προκαθορισµένων επιφανειών ασυνεχειών
µε µεγάλη συνέχεια (π.χ. σχιστότητα).
• έλεγχο ευστάθειας σφηνών τόσο µε
προσδιορισµική προσέγγιση (Determi-
nistic), όσο και µε πιθανοκρατική
προσέγγιση (Probabilistic)
Ειδικότερα αναλύεται ο τρόπος και τα µέσα
εργασίας που εφαρµόστηκαν κατά τη διάρκεια
των επιτόπου γεωτεχνικών ερευνών καθώς και
το ειδικό µελετητικό αντικείµενο
(προσδιορισµός παραµέτρων διατµητικής
αντοχής, κινηµατικές αναλύσεις, αναλύσεις
ευστάθειας κλπ.), µε στόχο την εξαγωγή
συµπερασµάτων αναφορικά µε τον έλεγχο της
ευστάθειας των βραχωδών ορυγµάτων.
 Τέλος γίνεται σύγκριση των αποτελεσµάτων
των κινηµατικών αναλύσεων µε εκείνα της
θεωρίας των µπλοκ (Block Theory – Key block
analysis) κατά Goodman & Shi (1985).
2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΓΟΥ – ΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ,
ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Στη περιοχή αναφοράς του ΚΑ 75, η χάραξη
κινείται σε ορεινό έως έντονα ορεινό
ανάγλυφο. Οι κύριοι παράγοντες διαµόρφωσης
του αναγλύφου είναι ο έντονος τεκτονισµός, σε
συνδυασµό µε τη διαβρωτική - αποσαθρωτική
δράση των ρεµάτων και την ισχυρή
ανοµοιογένεια των επιµέρους λιθολογικών
σχηµατισµών. Το φυσικό ανάγλυφο
εµφανίζεται µακροσκοπικά ευσταθές, ενώ η
δασοκάλυψη - φυτοκάλυψη που αναπτύσσεται
στον επιφανειακό µανδύα εµποδίζει φαινόµενα
διαβρώσεων. Αναλυτικά στο υπό µελέτη
υποτµήµα περιλαµβάνονται, εκτός των
επιχωµάτων και των λοιπών τεχνικών έργων,
14 ορύγµατα, συνοπτικά γεωµετρικά στοιχεία
των οποίων παρουσιάζονται στον Πίνακα 1
που ακολουθεί.
θεωρούνται προκάµβριας έως κάτω
παλαιοζωικής ηλικίας.
Σύµφωνα µε την οριστική γεωλογική µελέτη
(∆ηµαράς, 2006) και σε συνδυασµό µε την
επιτόπια αναγνώριση και τα αποτελέσµατα του
συνόλου των γεωερευνητικών εργασιών, οι
σχηµατισµοί κατά µήκος της χάραξης είναι
κυρίως βραχώδεις και µπορούν να
διαχωρισθούν σε δύο βασικές κατηγορίες:
µέσης έως υψηλής διαγένεσης κροκαλο-
λατυποπαγή και γνευσιακά πετρώµατα
(κυρίως σχηµατισµός).
3. ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΥΣΤΑΘΕΙΑΣ
ΒΡΑΧΩ∆ΩΝ ΠΡΑΝΩΝ
Στον παρόν κεφάλαιο περιγράφονται τα κύρια
στοιχεία της µεθοδολογίας µελέτης, που
συνίσταται στην επίβλεψη των γεωερευνητικών
εργασιών, στην αξιολόγηση των
αποτελεσµάτων του συνόλου των γεωτεχνικών
και γεωλογικών δεδοµένων, καθώς και στους
προβλεπόµενους ελέγχους ευστάθειας των
βραχωδών ορυγµάτων για το σχεδιασµό των
µέτρων υποστήριξης αυτών.

Πίνακας 1. Συγκεντρωτικός πίνακας 3.1 Γεωτεχνικές έρευνες

ορυγµάτων
Table 1. Summary table of cuts Στα βραχώδη γεωϋλικά και ειδικά στις
περιπτώσεις µελέτης υπογείων έργων ή
Χ.Θ. ΜΕΓΙΣΤΟ ορυγµάτων, καθίσταται κρίσιµη η ουσιαστική
ΥΨΟΣ καταγραφή των πυρήνων των γεωτρήσεων.
ΑΠΟ ΕΩΣ
(m) Στο συγκεκριµένο έργο, κατά τη διάρκεια της
O-8 7+030 7+166 25,8 επίβλεψης των γεωερευνητικών εργασιών και
O-9 7+321 7+494 23,0 σε συνεργασία µε τους αναδόχους εκτέλεσης,
O-10 7+863 8+065 14,8 καταβλήθηκε ιδιαίτερη προσπάθεια για την
O-11 8+611 8+714 16,6 επίτευξη του ανωτέρω. Έτσι, επικουρικά προς
O-12 8+741 8+905 27,0 τα ηµερήσια έντυπα καταγραφής, ο µελετητής
O-13 8+980 9+111 30,6 συνέταξε νέα έντυπα µε στόχο την λεπτοµερή
περιγραφή των τεχνικογεωλογικών
O-14 9+741 9+983 35,5
χαρακτηριστικών των λιθολογικών ενοτήτων
O-15 9+983 10+150 41,2
και ασυνεχειών, στα οποία περιλαµβάνονταν
O-16 10+685 10+792 29,0
τα ακόλουθα:
O-17 10+932 11+025 21,4  συνεκτικότητα (βαθµός χαλάρωσης ή
O-18 11+090 11+160 28,5 βαθµός συγκόλλησης)
O-19 11+200 11+408 26,5  έκταση και βαθµός αποσάθρωσης και
O-20 11+485 11+545 18,6 εξαλλοίωσης
O-21 12+467 12+850 30,0  βαθµός κερµατισµού
 αντοχή πετρώµατος (µακροσκοπική
Γεωλογικά, η ευρύτερη περιοχή του υπό εκτίµηση µε γεωλογικό σφυρί και µαχαιρίδιο
µελέτη τµήµατος εντάσσεται γεωτεκτονικά στη καθώς και µε χρήση κρουσιµέτρου Schmidt)
Μάζα της Ροδόπης και την Περιροδοπική  τύπος και αριθµός ασυνεχειών
ζώνη. Συγκροτείται από µέσου έως υψηλού  βαθµός αποσάθρωσης επιφανειών
βαθµού µεταµορφωµένα πετρώµατα, όπως  µέτρηση της κλίσης των επιφανειών µε
γνεύσιους µε πηγµατιτικές διεισδύσεις, χρήση εύκαµπτων µοιρογνωµονίων τα οποία
γνευσιακούς σχιστόλιθους, µάρµαρα, περιβάλλουν τον πυρήνα (wrap around
σχιστόλιθους, αµφιβολίτες κλπ, τα οποία protractors) για κάθε διάµετρο δείγµατος
 απόσταση, άνοιγµα (χρήση τυποποιηµένων
µεταλλικών ελασµάτων µέτρησης πάχους) και
υλικό πλήρωσης ασυνεχειών
 κατάσταση επιφάνειας (περιγραφή και
εκτίµηση της τιµής του δείκτη JRC µε χρήση
προφιλοµέτρου)
Τα ανωτέρω στοιχεία συνέβαλαν στην
καλύτερη εκτίµηση των παραµέτρων αντοχής
βραχόµαζας και ασυνεχειών, σε συνδυασµό µε
τις επί τόπου και εργαστηριακές δοκιµές,
καθώς και µε τα στοιχεία της γεωλογικής
µελέτης.
3.2 Αξιολόγηση γεωτεχνικών και γεωλογικών
δεδοµένων
Η στρωµατογραφία στη θέση κάθε ορύγµατος
καθορίστηκε µε βάση τις διαθέσιµες
γεωτεχνικές έρευνες και τη γεωλογική µελέτη.
Ο προσδιορισµός των παραµέτρων αντοχής
κάθε επί µέρους στρώσης, πραγµατοποιήθηκε
µε στατιστική επεξεργασία των
αποτελεσµάτων των επί τόπου και
εργαστηριακών δοκιµών. Πρέπει να σηµειωθεί
ότι το σύνολο σχεδόν των σχηµατισµών του
έργου, εµφανίζει µέση έως έντονη
ανισοτροπία, που οφείλεται είτε στον
κερµατισµό της βραχόµαζας, είτε στην ίδια τη
δοµή του πετρώµατος. Χαρακτηριστικό είναι
ότι, ιδιαίτερα στα µεταµορφωµένα πετρώµατα,
οι τιµές αντοχής του άρρηκτου βράχου που
προέκυψαν από τις δοκιµές µονοαξονικής και
σηµειακής φόρτισης, εµφανίζουν σηµαντικό
εύρος διακύµανσης που οφείλεται ακριβώς
στην ανισοτροπία της δοµής του. Τούτο
ελήφθη υπόψη κατά την αξιολόγηση.
Ως προς τις εµφανιζόµενες ζώνες - τµήµατα
εντονότερης αποσάθρωσης και κερµατισµού
τα οποία συναντήθηκαν κατά τόπους εντός της
βραχόµαζας, οι παράµετροι διατµητικής
αντοχής προέκυψαν κυρίως από
αναζυµωµένες (remolded) δοκιµές βραδείας
διάτµησης.
Για τον προσδιορισµό των γεωτεχνικών
παραµέτρων της βραχόµαζας εφαρµόστηκαν
διεθνώς αποδεκτά συστήµατα ταξινόµησης.
Πρωταρχικός, χρησιµοποιήθηκε ο Γεωλογικός
∆είκτης Αντοχής (Geological Strength Index –
GSI), κατά Hoek- Marinos, (2005) που
αποτελεί εύχρηστο εργαλείο για την εκτίµηση
της αντοχής της βραχόµαζας, λαµβάνοντας
υπόψη τη δοµή της και την κατάσταση των
επιφανειών ασυνεχειών. Για τον προσδιορισµό
του δείκτη GSI, ο οποίος δεν λαµβάνει
καθορισµένη διακριτή τιµή αλλά εύρος
διακύµανσης, απαιτείται ακριβής παρατήρηση
της λιθολογίας, της δοµής, καθώς και της
κατάστασης των επιφανειών ασυνεχειών της
βραχόµαζας. Για το σκοπό αυτό,
χρησιµοποιήθηκε το σύνολο των στοιχείων
που συλλέχθηκαν κατά τη γεωτεχνική έρευνα,
όπως αναφέρθηκαν στην προηγούµενη
παράγραφο, αλλά και οι αναλυτικές
περιγραφές της γεωλογικής µελέτης. Για την
ταξινόµηση χρησιµοποιήθηκαν τα διαγράµµατα
του σχήµατος 1.
Οι παράµετροι διατµητικής αντοχής της
βραχόµαζας προσδιορίσθηκαν µε εφαρµογή
του κριτηρίου Hoek and Brown (Hoek et al
2002). Με βάση το κριτήριο αυτό
πραγµατοποιείται αναγωγή της κερµατισµένης
βραχόµαζας σε οµοιογενές µέσο και εκτιµάται
η εξίσωση της περιβάλλουσας επιφάνειας
θραύσης, της οποίας η µορφή είναι αντίστοιχη
της εξίσωσης Mohr - Coulomb.
Αντίστοιχα, για τις περιπτώσεις όπου η
βραχόµαζα θεωρήθηκε ότι θα έχει
συµπεριφορά ανοµοιογενούς και ανισότροπου
µέσου, εποµένως και η αντοχή της ανάγεται
πρακτικά σε αντοχή ασυνεχειών, και για τον
προσδιορισµό της αντοχής αυτών, οι
παράµετροι διατµητικής αντοχής
προσδιορίστηκαν µε βάση τις θεωρητικές
καµπύλες του κριτηρίου Barton – Bandis
(1983), µε χρήση παραµετρικών τιµών της
βασικής γωνίας τριβής του πετρώµατος, του
συντελεστή τραχύτητας JRC και των τιµών
θλιπτικής αντοχής των τοιχωµάτων JCS. Στο
Σχήµα 2 δίνεται η συνθετική απεικόνιση των
παραµέτρων διατµητικής αντοχής των
επιφανειών ασυνεχειών. Στα ίδια σχήµατα
επίσης απεικονίζονται, για σύγκριση, τα
αποτελέσµατα των εκτελεσθεισών δοκιµών
διάτµησης βράχου, είτε στις επιφάνειες
διακλάσεων είτε στη σχιστότητα.
Πρέπει να αναφερθεί ότι το µεγαλύτερο
µέρος των ορυγµάτων συνίσταται από
γνεύσιους, που χαρακτηρίζονται τοπικά από
σαφή ανάπτυξη και αποχωρισµό των
επιπέδων σχιστότητας, καθώς από πυκνό
δίκτυο διακλάσεων, το οποίο και προκαλεί τον
σχετικά έντονο κερµατισµό της βραχόµαζας (η
τιµή του δείκτη RQD για το σύνολο του
γνευσιακού σχηµατισµού εκτιµάται της τάξης
του 25 µε 35%). Οι σχηµατισµοί αυτοί στις
περισσότερες περιπτώσεις θα πρέπει να
αντιµετωπισθούν τόσο ως οµοιογενές όσο και
ως ανισότροπο µέσο, καταδεικνύοντας
πρακτικά την ανάγκη διπλής ανάλυσης τόσο
ως προς την συνολική τους ευστάθεια όσο και
ως προς την ευστάθεια βραχοσφηνών.
Σχήµα 1. ∆ιάγραµµα υπολογισµού δείκτη GSI (Hoek-Marinos) και τροποποιηµένου δείκτη GSI
(Sonmez-Ulusay, 1999)
Figure 1. Geological Strength Index (Hoek-Marinos) and modified GSI determination (Sonmez-
Ulusay, 1999)
Barton Shear Strength Estimation Barton Shear Strength Estimation
Project: ΕΟΑΕ, Κάθετος Άξονας 75 "Κοµοτηνή-Νυµφαία-Ελληνοβουλγαρικά Σύνορα", Υποτµήµα 2 Project: ΕΟΑΕ, Κάθετος Άξονας 75 "Κοµοτηνή-Νυµφαία-Ελληνοβουλγαρικά Σύνορα", Υποτµήµα 2
Layer: gm (j_διακλάσεις) Layer: gm (sch_σχιστότητα - υφή)
Input: min max Input: min max
basic friction angle φb 27 29 basic friction angle φb 23 29
JRCo 8 16 JRCo 6 14
JRCn 4,4 4,9 JRCn 3,2 3,2
Ln (m) 4 Ln (m) 20
Lo (mm) 100 Lo (mm) 100
JCS (MPa) 10 20 JCS (MPa) 10 20
min σn (kPa) 10 min σn (kPa) 10
max σn (kPa) 600 max σn (kPa) 600
τ = σ n ⋅ tan( ϕ b + JRC n ⋅ log( JCS σ n ))
Barton-Bandis 1982 τ = σ n ⋅ tan( ϕ b + JRC n ⋅ log( JCS σ )) Barton-Bandis 1982
n
Output: 1 2 3 4 5 6 7 8 Output: 1 2 3 4 5 6 7 8
basic friction angle φb 27 27 27 27 29 29 29 29 basic friction angle φb 23 23 23 23 29 29 29 29
mean mean
JRCn 4,4 4,9 4,4 4,9 4,4 4,9 4,4 4,9 JRCn 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2 3,2
values values
JCS (MPa) 10 10 20 20 10 10 20 20 JCS (MPa) 10 10 20 20 10 10 20 20
σn (kPa) τ (kPa) τ (kPa) σn (kPa) τ (kPa) τ (kPa)
10 8 9 9 9 9 10 10 10 9 10 6 6 7 7 8 8 8 8 7
69 51 53 54 56 55 57 58 60 56 69 40 40 41 41 50 50 52 52 46
128 91 94 96 99 98 101 103 107 98 128 71 71 74 74 90 90 93 93 82
187 129 133 136 141 139 143 146 151 140 187 101 101 106 106 128 128 133 133 117
246 167 172 175 181 180 185 189 195 180 246 131 131 137 137 167 167 173 173 152
305 204 209 214 221 219 225 230 238 220 305 161 161 167 167 204 204 212 212 186
364 240 246 252 260 258 265 271 280 259 364 190 190 198 198 242 242 250 250 220
423 276 283 290 299 297 305 312 321 298 423 219 219 228 228 279 279 289 289 254
482 311 319 327 337 335 343 352 363 336 482 248 248 258 258 315 315 327 327 287
541 346 354 364 375 373 382 392 403 374 Estimated Design 541 276 276 287 287 352 352 365 365 320 Estimated Design
600 381 390 401 412 411 420 432 444 411 Parameters 600 304 304 317 317 388 388 402 402 353 Parameters
c(kPa)= 9 10 9 11 10 11 10 11 10 c(kPa)= 10 c(kPa)= 6 6 6 6 7 7 7 7 6 c(kPa)= 5
φ(Deg)= 32,1 32,6 33,4 34,1 34,1 34,6 35,4 36,1 34,1 φ(Deg)= 35,0 φ(Deg)= 26,7 26,7 27,6 27,6 32,6 32,6 33,6 33,6 30,2 φ(Deg)= 30,0

700,00 700,00
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
600,00 6 600,00 6
7 7
8 8
mean values mean values
Estimated Design Parameters Estimated Design Parameters
lower bound envelope lower bound envelope
500,00 upper bound envelope
500,00 upper bound envelope
Rock Shear test data Rock Shear test data
Shear Stress τ (MPa)

Shear Stress τ (MPa)

400,00 400,00

300,00 300,00

200,00 200,00

100,00 σ'n 100,00 σ'n

τ τ

0,00 0,00
0,00 100,00 200,00 300,00 400,00 500,00 600,00 700,00 0,00 100,00 200,00 300,00 400,00 500,00 600,00 700,00
Normal Effective Stress σ'n (MPa) Normal Effective Stress σ'n (MPa)

Σχήµα 2. Προσδιορισµός παραµέτρων διατµητικής αντοχής διακλάσεων και σχιστότητας (γνεύσιος)

Figure 2. Determination of joint and schistosity strength parameters (gneiss)

3.3 Μεθοδολογία µελέτης βραχωδών βραχόµαζας που αναµενόταν να συναντηθεί.

ορυγµάτων Όταν ο βαθµός κερµατισµού της βραχόµαζας
οδηγεί σε "ρεαλιστική" υπολογιστική θεώρηση
Το είδος των ελέγχων που οµοιογενούς και ισότροπου µέσου
πραγµατοποιήθηκαν σε κάθε όρυγµα πραγµατοποιήθηκαν έλεγχοι γενικής ευστά-
καθορίζονταν κυρίως από την ποιότητα της θειας µε θεώρηση κυκλικών επιφανειών
ολίσθησης. Για τις αναλύσεις αυτές χρησιµοποιείται από το πρόγραµµα για την
χρησιµοποιήθηκε το πρόγραµµα GSTABL7 εισαγωγή των επιφανειών καθώς επίσης και η
(with STEDwin v. 2.002). γεωµετρία των σφηνών.
Στις περιπτώσεις όπου από τη γεωλογική Κατά την προσδιορισµική ανάλυση, είναι
µελέτη προβλέπεται ανάπτυξη συγκεκριµένου δυνατό να γίνει αντίστροφη ανάλυση
συστήµατος ασυνεχειών, µεγάλης συνέχειας, (διαδικασία trial & error), µε στόχο να
µε δυσµενή προσανατολισµό ως προς το καθοριστούν οι παράµετροι αντοχής για µια
πρανές (π.χ επίπεδη ολίσθηση επί επιφανειών επιθυµητή ασφάλεια και για συγκεκριµένο
σχιστότητας), πραγµατοποιήθηκε έλεγχος συνδυασµό επιφανειών ασυνεχειών. Κατά την
γενικής ευστάθειας µε θεώρηση ανισοτροπίας, πιθανοκρατική ανάλυση, εξετάζονται όλοι οι
µε χρήση των παραµέτρων διατµητικής δυνατοί συνδυασµοί επιφανειών και
αντοχής των επιφανειών ασυνεχειών στις µεταβλητών παραµέτρων, τόσο αντοχής, όσο
αντίστοιχες περιοχές τάσεων. Οι έλεγχοι έγιναν και φόρτισης, και δίνονται όλοι οι πιθανοί
µε το ίδιο ως άνω πρόγραµµα GSTABL7 (with συνδυασµοί µε τους αντίστοιχους συντελεστές
STEDwin v. 2.002) και θεωρήσεις σεισµικών ασφαλείας και της πιθανότητας εκδήλωσης
δράσεων αλλά και ανάπτυξης υδροστατικών αστοχιών.
north
πιέσεων. Wedge Geometry
azimuth of plunge=315
Στα ορύγµατα πραγµατοποιήθηκε επίσης
plane
ανάλυση σφηνών µε εκτίµηση του όγκου και d
f
e
Plane
=4
5
90
strike=45
dip=45-SE
e B
ike
του συντελεστή ασφάλειας. Για την ανάλυση µε top slope
d
Plane
A

b
c
slope
str
normal vector
90 east
Plane

την προσδιορισµική προσέγγιση των f

Plane
A
c
B

b
a

overlapping
wedge
dip vector

plunge
αναµενόµενων δοµικών αστοχιών a

cube

dip
χρησιµοποιήθηκαν τα τεκτονικά διαγράµµατα
open
wedge

και η κινηµατική ανάλυση της Oριστικής Convention to describe the geometry of a plane in

Γεωλογικής Μελέτης (∆ηµαράς 2006). Σε geographical space. Both plunge and dip vectors point
downward and both are in the plane, which is
perpendicular to the strike.
Strike of Plane = Azimuth of Plunge + 90
κάποια από τα ορύγµατα πραγµατοποιήθηκαν Dip of Plane = 90 - Plunge of Normal

επίσης αναλύσεις και µε πιθανοκρατική Σχήµα 3. Απεικόνιση γεωµετρίας

προσέγγιση, µε χρήση του συνόλου των
µετρήσεων του τεκτονικού διαγράµµατος.
Οι αναλύσεις ευστάθειας βραχοσφηνών
έγιναν µε χρήση του προγράµµατος EzSlide
ver. 2.06 (University of Manitoba, Feng & Lajtai
1998), το οποίο παρέχει τη δυνατότητα
εφαρµογής της διπλής µεθόδου ανάλυσης,
τόσο προσδιορισµικής (Deterministic) όσο και
πιθανοκρατικής (Probabilistic) τυχαίων
αστοχιών (εκλογή επιφανειών βάση
προσοµοίωσης Monte Carlo) από λίστα
προκαθορισµένων επιφανειών ασυνεχειών.
Στο πρόγραµµα εισάγονται τα γεωµετρικά
στοιχεία του πρανούς ως πόλοι επιφανειών και
το ύψος του, καθώς επίσης και οι παράµετροι
αντοχής των επιφανειών ασυνεχειών, είτε ως
Μohr – Coulomb δηλαδή ζεύγος τιµών
συνοχής και γωνίας τριβής για κάθε επιφάνεια,
είτε σύµφωνα µε τον µη γραµµικό νόµο του
Barton-Bandis δηλαδή µε τιµές για τον
συντελεστή τραχύτητας και την αντοχή των
τοιχωµάτων των ασυνεχειών καθώς και την
βασική γωνία τριβής. Ιδιαίτερα, δίνεται η
δυνατότητα κατά την πιθανοκρατική ανάλυση
να εισαχθούν οι παράµετροι αντοχής και
συνθηκών φόρτισης ως µεταβλητές δίνοντας
την ελάχιστη, µέγιστη και πιθανή τιµή και
καθορίζοντας το είδος της κατανοµής. Στο
σχήµα 6 δίνεται η γεωµετρία που
εξεταζόµενων σφηνών µε το EzSlide
Figure 3. Wedge geometry analysis with
EzSlide
Σε ότι αφορά τις υδροστατικές συνθήκες, για
τον έλεγχο της ευστάθειας σφηνών σε
υδροστατική πίεση η οποία προκύπτει από την
ανώτατη στάθµη του υπόγειου ορίζοντα της
50ετίας (περίπτωση που ισοδυναµεί επίσης µε
αστοχία όλων των αποστραγγιστικών µέτρων),
θεωρήθηκε πλήρωση της τάξης του 50% του
υπερκείµενου ύψους, ενώ στις αναλύσεις
γενικής ευστάθειας έγινε χρήση της
παραµέτρου ru=0.1.
Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί σε
σχέση µε τις αναλύσεις συνολικής ευστάθειας
ότι, παρά τα υψηλά χαρακτηριστικά αντοχής
που έχουν οι βραχώδεις σχηµατισµοί, εξαιτίας
του υψηλού βαθµού αποσάθρωσης και
τεκτονισµού της βραχόµαζας, σε συνδυασµό
µε την σχιστότητα που δρα επιβαρυντικά,
εφόσον έχει δυσµενή προσανατολισµό και τα
µεγάλα ύψη κάποιων πρανών, προέκυψαν
κατά περίπτωση συντελεστές ασφαλείας
µικρότεροι από τους αντίστοιχους των
σφηνών.
Σηµειώνεται επίσης ότι σε τέτοιου ύψους και
µήκους βραχώδη πρανή είναι πιθανό η
ποιότητα της βραχόµαζας, καθώς και άλλες
παραδοχές της µελέτης που αφορούν στον όρυγµα Ο10, από Χ.Θ. 7+863 έως Χ.Θ. 8+065,
τεκτονισµό, στο πάχος και έκταση των µέγιστου ύψους 14.8m. Το όρυγµα αναµένεται
διατµητικών ζωνών, του µανδύα να εκσκαφθεί σε γνεύσιο, ελαφρά έως µέτρια
αποσάθρωσης κλπ να διαφέρουν σηµαντικά αποσαθρωµένο, κερµατισµένο µε παρεµβολές
σε µικρές αποστάσεις αλλά και µε το βάθος. Οι οφιολιθικών σωµάτων και ασβεστολίθων.
συνθήκες που αποκαλύπτονται σε Για την κινηµατική ανάλυση στη θέση του
υπάρχουσες εκτεθειµένες επιφάνειες κατά τη ορύγµατος έγινε χρήση του τεκτονικού
φάση µελέτης (όταν δηλαδή τα ορύγµατα δεν διαγράµµατος της Οριστικής Γεωλογικής
είναι υπό κατασκευή) ή σε σηµειακές Μελέτης (∆ηµαράς 2006), όπως δίνεται στο
γεωτρήσεις µπορεί να µην είναι σχήµα 4, µαζί µε τα αποτελέσµατα της
αντιπροσωπευτικές των συνθηκών στο τελικό αναλυτικής επεξεργασίας µε το πρόγραµµα
βραχώδες µέτωπο. Για το λόγο αυτό, οι EzSlide.
παράµετροι διατµητικής αντοχής καθορίσθη- Στη θέση του εξεταζόµενου ορύγµατος
καν στη µελέτη µε ελαφρά συντηρητική επικρατούν επτά συστήµατα ασυνεχειών. Από
θεώρηση. Επιπρόσθετα, θεωρείται απαραίτητη τις αναλύσεις, προκύπτει ότι από τους 21
η χαρτογράφηση των εκσκαφών κατά την δυνατούς συνδυασµούς επιφανειών µόνο 9
πρόοδο της κατασκευής, µε τρόπο σχεδόν είναι κινηµατικά ελεύθεροι να ολισθήσουν (3
παρόµοιο µε την διαδικασία που εφαρµόζεται ολισθήσεις σφήνας κατά µήκος της τοµής των
στις διανοίξεις σηράγγων, µε στόχο την ασυνεχειών J3/S1-J3/SF1-J4/SF1, 5
διαπίστωση της πραγµατικά αποκαλυπτόµενης σφηνοειδείς επίπεδες J4/J1-J2/SF1-J4/J2-
ή/και της προκύπτουσας κατάστασης λόγο J4/J3-J2/J3 ως προς το 1ο επίπεδο, και 1
πιθανής διατάραξης της βραχόµαζας, και επίπεδη ολίσθηση ως προς J3) για κλίση
αναλόγως την επιβεβαίωση ή την πρανούς 2:1. Αντίθετα για κλίση πρανούς 3:2,
τροποποίηση των παραδοχών της µελέτης από τους πιθανούς συνδυασµούς επιφανειών
µόνο 6 είναι κινηµατικά ελεύθεροι να
4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ολισθήσουν (5 ολισθήσεις σφήνας κατά µήκος
ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ ΒΡΑΧΟΣΦΗΝΩΝ της τοµής των ασυνεχειών J3/S1-J3/SF1-
J2/J4-J1/J4-J2/SF1, και 1 επίπεδη ολίσθηση
Για την παρουσίαση των αποτελεσµάτων θα ως προς J3).
ληφθεί χάριν παραδείγµατος το αµφίπλευρο
Συστήµατα ασυνεχειών Παράµετροι υπολογισµού
πόλοι επιφάνειες Αρχική ανάλυση Παραµετρική ανάλυση
α/α Τύπος
azimuth plunge dip dip direction c (kPa) φ(deg) c (kPa) φ(deg)
1 j1 355 32 58 175 10 35 5-15 (10) 32-36 (34)
2 j2 62 45 45 242 10 35 5-15 (10) 32-36 (34)
3 j3 113 47 43 293 10 35 5-15 (10) 32-36 (34) N

4 j4 147 40 50 327 10 35 5-15 (10) 32-36 (34) Orientations

5 SF1 225 18 72 45 10 35 5-15 (10) 32-36 (34) ID Dip / Direction Type

6 SF2 271 37 53 91 10 35 5-15 (10) 32-36 (34) 1 58 / 175 J1

7 s1 247 23 67 67 5 30 5 27-34 (30) 2 45 / 242 J2

3 43 / 293 J3
Στοιχεία Πρανούς azimuth plunge dip dip direction J4 4 50 / 327 J4

slope face 110 27 63 290 90 5 72 / 045 SF1

J345/2 /290 90
(2:1) Hmax= 15m 56 63/2 SF1 6 67 / 067 S1
upper face 290 87 3 110 W
S1
SF2 E 7 53 / 091 SF2

Κινηµατική ανάλυση
J2
Συστήµατα ασυνεχειών 7 wedge on intresection wedge on single plane plane sliding J1

Πιθανοί συνδυασµοί 21 (wdgI) (wdg1,Α,Β...) (plane1,Α,Β...)

Κινηµατικά ελεύθεροι συνδυασµοί 9 3 5 1
Equal Angle
Στοιχεία Πρανούς azimuth plunge dip dip direction Lower Hemisphere

slope face 110 34 56 290 65 Poles

(3:2) Hmax= 15m 65 Entries

upper face 290 87 3 110

S
Κινηµατική ανάλυση
Συστήµατα ασυνεχειών 7 wedge on intresection wedge on single plane plane sliding
Πιθανοί συνδυασµοί 21 (wdgI) (wdg1,Α,Β...) (plane1,Α,Β...)
Κινηµατικά ελεύθεροι συνδυασµοί 6 5 1

Ανάλυση ως προς ανατροπή Ανάλυση ως προς επίπεδη ολίσθηση Ανάλυση ως προς σφηνοειδή ολίσθηση

N N N

Orientations
TYPE TYPE ID Dip / Direction Type

F [2] F [2] 1 58 / 175 J1

J [37] J [37] 2 45 / 242 J2

0
/29 90 3 43 / 293 J3
45 /2 90 S [26] S [26]
IT 56 3/2 4 50 / 327 J4
L IM IT 6
IP LIM IMIT J4
SL IP L 5 72 / 045 SF1
SL LIP 90 0 26 6 90
S /2
45 6/29/2 90
/3
45 6/32/326 J345/2 /290 90 6 67 / 067 S1
5 63 5 63 56 63/2 SF1
S1 7 53 / 091 SF2
W E W E W SF2 E

J2
J1

Equal Angle Equal Angle Equal Angle

Lower Hemisphere Lower Hemisphere Lower Hemisphere
65 Poles 65 Poles 65 Poles
65 Entries 65 Entries 65 Entries

S S S

Σχήµα 4. Πίνακας µέσων συστηµάτων ασυνεχειών, παράµετροι σχεδιασµού και αποτελέσµατα

κινηµατικών αναλύσεων στο όρυγµα O10
Figure 4. Mean discontinuity sets, design parameters and kinematic analysis results at O10 cut
 Στο σχήµα 5 παρουσιάζεται η τυπική
διατοµή του ορύγµατος µε απεικόνιση της
αναµενόµενης επίπεδης ολίσθησης ως προς
το σύστηµα J3, όπου σχεδιάζονται οι µέγιστες
δυνητικά πιθανές επίπεδες ολισθήσεις για
κλίσεις 2:1 και 3:2, µε παράλληλη διερεύνηση
του απαιτούµενου µήκους ανάπτυξης της
ασυνέχειας. Σηµειώνεται ότι δεν προκύπτει
κίνδυνος ανατροπών για τις εξεταζόµενες
κλίσεις του πρανούς.
Πιθανές ολισθήσεις επίπεδης µορφής
(W=10tn/m)
Μέγιστη δυνητικά πιθανή επίπεδη
ολίσθηση (W=52tn/m)
2:1
∆ΙΑΤΟΜΗ Α'24
7+918.54 m
Σχήµα 5. Τυπική διατοµή µε γεωλογικά και
γεωτεχνικά στοιχεία
Figure 5. Typical geological & geotechnical
cross section
Επικουρικά, στο πλαίσιο της παρούσας
εργασίας, πραγµατοποιήθηκε ανάλυση µε την
θεωρία των µπλοκ (Block Theory – Key block
analysis) σύµφωνα µε τις προτάσεις και τη
µεθοδολογία των Goodman & Shi (1985). Η
βασική ιδέα της θεωρίας των µπλοκ είναι ότι
κατά τις αναλύσεις ευστάθειας µπορούν
αρκετοί από τους πιθανούς συνδυασµούς των
επιφανειών ασυνεχειών να περιορισθούν και
να προσδιορισθούν µόνο οι συνδυασµοί οι
οποίοι δηµιουργούν κρίσιµα ή "ρυθµιστικά"
βραχώδη τεµάχια (key blocks).
Στη θεωρία των µπλοκ παράλληλα µε τα
στοιχεία των µέσων συστηµάτων ασυνεχειών
που διατρέχουν την βραχόµαζα, λαµβάνονται
υπόψη τα πεπερασµένα όρια των µπλοκ,
όπως αυτά διαµορφώνονται από
ασυνέχειες και τις προβλεπόµενες εκσκαφές,
σε συνδυασµό µε την δυνατότητα µετακίνησης
τους (Kulatilake, 2007). Στο Σχήµα 6 δίνεται η
γραφική απεικόνιση των πέντε διακριτών
κατηγοριών µπλοκ: άπειρα ή µη
σχηµατιζόµενα (infinite), πακτωµένα (tapered),
κινηµατικά ευσταθή (stable), ευσταθή λόγω
τριβής - δυνητικά ρυθµιστικά τεµάχια (stable
with friction - potential key blocks), και ασταθή
ή ρυθµιστικά τεµάχια (unstable - key blocks).
Ρυθµιστικά µπλοκ (key blocks) είναι όλα τα
πεπερασµένα και κινηµατικά ελεύθερα τεµάχια
ή µπλοκ η µετακίνηση των οποίων δίνει την
δυνατότητα σε περαιτέρω ολίσθηση των
υπολοίπων.
27.37
Σχήµα 6. Κατηγορίες µπλοκ σε επιφανειακή
3 :2
2:1
εκσκαφή (Um & Kulatilake, 2001)
Figure 6. Blocks in a surface cut (Um &
3 :2
Kulatilake, 2001)
Για τις ανάγκες ανάλυσης στο πλαίσιο της
παρούσας εργασίας, έγινε χρήση του
προγράµµατος KBSlope (PT Computional
Workshop, Pantechnica Corporation).
Στο σχήµα 7 δίνονται τα αποτελέσµατα των
αναλύσεων για το όρυγµα Ο10, για κλίση
ορύγµατος 2:1 και 3:2 αντίστοιχα. Τα
παραπάνω στερεογραφικά διαγράµµατα
προέκυψαν για τα συστήµατα ασυνεχειών που
δίνονται στο σχήµα 4 και τα αποτελέσµατα
τους δίνουν 84 πακτωµένα µη µετακινήσιµα
µπλοκ (tapered – non removable blocks), 6
ευσταθή (removable – stable), 5 ευσταθή για
γωνία τριβής 35ο (removable – stable with
friction) και 4 µε συντελεστή ασφάλειας <1.0
(unstable key - blocks) ως προς J3, J4, J2/J3
και J3/J4. Επιπρόσθετα για κλίση πρανούς 3:2
από την ανάλυση προκύπτουν επίσης 84
πακτωµένα µη µετακινήσιµα µπλοκ (tapered –
non removable blocks), 7 ευσταθή (removable
– stable), 5 ευσταθή για γωνία τριβής 35ο
(removable – stable with friction) και 3 µε
συντελεστή ασφάλειας <1.0 (unstable key -
blocks) ως προς J3, J2/J3 και J3/J4.
Παράλληλα πραγµατοποιήθηκε διερεύνηση για
τις κλίση πρανούς 40ο (σχήµα 7γ) σύµφωνα µε
την οποία προκύπτουν µόνο δυνητικά
ρυθµιστικά µπλοκ ως προς J2/SF1, J1/J4 και
J2/J4.
Σηµειώνεται ότι µεταξύ των βασικών
χαρακτηριστικών - πλεονεκτηµάτων της
παρούσας ανάλυσης (Block Theory - Key
block analysis) αποτελεί και η δυνατότητα που
παρέχεται, στην περίπτωση όπου είναι εφικτή
η επιλογή της διεύθυνσης ή/και της κλίσης του
προβλεπόµενου πρανούς κατά την αρχική
διερεύνηση της χάραξης, για την επιλογή των
βέλτιστων γεωµετρικών χαρακτηριστικών µε
στόχο την αποφυγή σχηµατισµού κρίσιµων
σφηνών.
Σχήµα 7. Ανάλυση ορύγµατος Ο10 κατά τη
θεωρία των µπλοκ
Figure 7. Analysis according to block theory for
O10 cut
5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Σε κάθε περίπτωση, οι κλασσικές
κινηµατικές αναλύσεις και η εφαρµογή της
θεωρίας των µπλοκ δεν λειτουργούν
ανταγωνιστικά. Ο συνδυασµός τους δίνει την
δυνατότητα εξαγωγής χρήσιµων
συµπερασµάτων για τους πιθανούς τύπους
αστοχίας ιδιαίτερα κατά τον αρχικό σχεδιασµό,
καθορίζοντας πρακτικά περιοχές ή τµήµατα τα
οποία χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης και
µέτρων υποστήριξης. Βασική προϋπόθεση για
τη διεξαγωγή αξιόπιστων αναλύσεων
ευστάθειας είναι η πλήρης και λεπτοµερής
καταγραφή όλων των παραµέτρων των
τεκτονικών ασυνεχειών (άνοιγµα, συνέχεια,
τραχύτητα, εµµονή, αποστάσεις, αντοχή
επιφάνειας κλπ.).
6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΓΕΩΣΤΑΤΙΚΗ Α.Ε. (2006), "Γεωτεχνική Μελέτη
Χωµατουργικών Έργων & Μελέτη
Θεµελίωσης Τεχνικών µεταξύ των ΧΘ
6+850 - 12+850 (Υποτµήµα 2) Κοµοτηνή
Νυµφαία Ελληνοβουλγαρικά σύνορα"
∆ηµαράς, Κ. (2006), "Οριστική Γεωλογική
µελέτη Κοµοτηνή – Νυµφαία -
Ελληνοβουλγαρικά σύνορα"
Barton, N., Bandis, S. (1983), "The effect of
block size on the shear behaviour of jointed
rock", Keynote paper, 23rd U.S. Symp.
Rock Mech., pp. 739-759
Feng, P. & Lajtai, Ε. Ζ. (1998) "Probabilistic
treatment of the sliding wedge with
EzSlide", Engineering Geology, 50, pp.
153–163
Goodman, S.E. & Shi, G. H. (1985), "Block
Theory and its application to rock
engineering", Prentice Hall, London, p. 338
Hoek, E. Carranza-Torres, C.T. Corkum, B
(2002) "Hoek-Brown failure criterion - 2002
edition" Proc. 5th North American Rock
Mechanics Symposium, Toronto. 1:267-273
Kulatilake, P.H.S.W., "3-Day Short Course on
Applications of Stereographic Projections,
Block Theory and Limit Equilibrium
Analyses for Surficial and Underground
Rock Excavations (Course Notes)", Vienna
13-15/12/2007
Marinos, V., Marinos, P. & Hoek, E., (2005),
"The geological strength index: Applications
and limitations", Bulletin of Engineering
Geology and the Environment, 64, pp. 55-
65
Sonmez, H. & Ulusay, R., (1999),
"Modifications to the geological strength
index (GSI) and their applicability to stability
of slopes", International Journal of Rock
Mechanics and Mining Science, 36 (6), pp.
743-760
Tinucci, J. P. (Pantechnica), PT Computional
Workshop, KBSlope, Pantechnica
Corporation
Um, J. & Kulatilake, P.H.S.W., (2001),
"Kimenatic and Block Theory Analyses for
Shiplock Slopes of the Three Gorges Dam
Site in China", Geotechnical and Geological
Engineering, 19, pp. 21-42