T.C.

GAZ OSMANPAA N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS

YEREL YNET MLERDE HALK KATILIMI: TOKAT L MERKEZ NDE UYGULAMALI B R ALIMA

Hazrlayan Halim Emre ZEREN

Kamu Ynetimi Ana Bilim Dal Yksek Lisans Tezi

Danman Yrd. Do. Dr. Ahmet ZK RAZ

TOKAT 2007

ii

T.C. GAZ OSMANPAA N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS

YEREL YNET MLERDE HALK KATILIMI: TOKAT L MERKEZ NDE UYGULAMALI B R ALIMA

Hazrlayan Halim Emre ZEREN

Kamu Ynetimi Ana Bilim Dal Yksek Lisans Tezi

Danman Yrd. Do. Dr. Ahmet ZK RAZ

TOKAT 2007

TEEKKR Bu almada katklarndan dolay, bata tez danmanm Yrd. Do. Dr. Ahmet ZK RAZa, yardmlarndan dolay kadim dostum Yunus GVER ye, Kamu Ynetimi Ana Bilim Dal retim yelerine ve aileme ok teekkr ederim.

Haziran, 2007

Halim Emre ZEREN

ii

ZET Demokrasi, gnmzde hemen her toplumun benimsedii bir deer olarak karmza kmaktadr. Demokrasinin varl, halk zaman ierisinde ynetime dhil olmaya zorunlu hale getirmektedir. Kreselleme ve teknolojinin de etkisiyle evresine duyarsz kalamayan halkn ynetime katlm zorunluluu, temsili demokrasinin yetersizliini ortaya karmtr. Yerel ynetimlerin halka yaknlndan ve yneten - ynetilen ilikilerinin geliimine uygun zeminler salamasndan dolay; halk katlmnn etkilerinin bu birimlerde etkin olarak grlecei dnlmektedir. Seimlere katlm gibi geleneksel katlm yntemlerinin yannda; halk toplantlar, ombudsman, mahalle toplantlar vs. gibi yntemlerle katlm bilinci glendirilmeye allmakta, halkn ynetime dahil edilmesi istenmektedir. Katlmn; ynetimin meruiyeti asndan bir hayli nemli olduu dnlmektedir. Dnya zerindeki birok ynetim sisteminde halk egemenliinin artarak srdrlmesi iin, halkn ynetim faaliyetlerine dhil olmas kanlmazdr. Anahtar Kelimeler: Demokrasi, Yerel Ynetimler, Katlm, Halk Katlm.

iii

ABSTRACT Democracy is met as value that is accepted almost every public. Democracys existence forces public being a part of management. By the effect of globalism and technology, public that cannot be unsensitive to their environment, their participation to management reveal democracys insufficiency. By the positive effect of public participation to the management, local

administrations closeness to the public and preparing suitable place for the relationship of the people that manage and that are managed. Besides traditional methods as participating to the election, public meetings, ombudsman, neighborhood meetings and etc work for strengthen the conscience of management participation, want to include public to the management. t is inevitable that publics participation to management for continuing public sovereignty, by the act of public is sovereignty in parliament systems.

Key Participation

Words:

Democracy,

Local

Administration,

Participation,

Public

iv

NDEK LER Sayfa TEEKKR... i ZET. ii ABSTRACT iii

NDEK LER iv TABLOLAR L STES xii

1. G R 1 2. L TERATR TARAMASI.... 4 3. DEMOKRAS VE KATILIM. 6 3.1. Demokrasi Kavram.....6 3.1.1. Demokrasi..6 3.1.2. Demokrasi Trleri......7 3.1.2.1. Otoriter Demokrasi...7 3.1.2.2. Hukuksal Demokrasi 8 3.1.2.3. oulcu Demokrasi..8 3.1.3. Demokrasinin Temel Kavramlar..8 3.1.3.1. zgrlk...8 3.1.3.2. Eitlik....9 3.1.3.3. Halkn Egemenlii10 3.1.3.4. atma ve Uzlama. 10 3.1.3.5. Yurtta ve Katlmc Demokrasi.. 11 3.1.3.6. Yurttan Demokratikletirilmesi. 11

3.2. Siyasal Katlm.. 12 3.2.1. Kavram ve Tanm..12 3.2.2. Siyasal Katlm Biimleri. 13 3.2.2.1. Olaan Katlm. 14 3.2.2.2. Olumsuz Katlm...... 15 3.2.2.3. Katlmama 15 3.2.3. Katlmn levi ve Amac. 15 3.2.4. Siyasal Katlm Etkileyen Faktrler........ 16 3.2.4.1. Cinsiyet ve Siyasal Katlm. 16 3.2.4.2. Eitim ve Siyasal Katlm 18 3.2.4.3. Meslek ve Siyasal Katlm..... 19 3.2.4.4. Sosyo-ekonomik Durum ve Siyasal Katlm.. 19 3.2.4.5. Ya ve Siyasal Katlm 20 3.2.4.6. Kentleme ve Siyasal Katlm.. 21 3.2.4.7. Kitle letiim Aralar ve Siyasal Katlm22 3.2.4.8. rgt yelii ve Siyasal Katlm 23 3.2.4.9. Psikolojik Faktrler ve Siyasal Katlm. 23 3.2.4.10. Siyasal Faktrler ve Siyasal Katlm.. 24 4. YEREL YNET MLER VE KATILIM.25 4.1. Yerel Ynetimler.25 4.1.1. Tanm...25 4.1.1.1. Merkezden Ynetim lkesi...26 4.1.1.2. Yetki Genilii lkesi26 4.1.1.3. Yerinden Ynetim lkesi.. 27

vi

4.1.2. Yerel Ynetimlerin Nitelii Ve nemi. 28 4.1.3. Trkiyede Yerel Ynetimlerin Tarihi Geliimi30 4.1.4. Anayasalarmzda Yerel Ynetimler. 36 4.1.4.1. 1876 Anayasas (Kanun-i Esasi) ..... 36 4.1.4.2. 1921 Anayasas.37 4.1.4.3. 1924 Anayasas.39 4.1.4.4. 1961 Anayasas.39 4.1.4.5. 1982 Anayasas 40 4.1.5. Yerel Ynetimlerde zerklik ve Denetim.. 41 4.1.5.1. zerklik 41 4.1.5.2. Denetim 42 4.1.6. Yerel Ynetim Trleri... 45 4.1.6.1. Kyler...45 4.1.6.1.1.Ky darelerinin Grevleri... 47 4.1.6.1.2. Ky daresinin Organlar......47 4.1.6.2. l zel dareleri.....48 4.1.6.2.1. l zel darelerinin Grevleri.. 49 4.1.6.2.2. l zel daresinin Organlar.51 4.1.6.2.2.1 Vali...51 4.1.6.2.2.2. l Genel Meclisi.. 52 4.1.6.2.2.3. l Encmeni.....52 4.1.6.3.Belediyeler 53 4.1.6.3.1. Belediyelerin Grevleri54 4.1.6.3.2. Belediyelerin Organlar56

vii

4.1.6.3.2.1. Belediye Meclisi..56 4.1.6.3.2.2. Belediye Encmeni..56 4.1.6.3.2.3. Belediye Bakan.57 4.1.6.4. Bykehir Belediyeleri... 58 4.1.6.4.1. Bykehir Belediyesinin Grevleri58 4.1.6.4.2. Bykehir Belediyesinin Organlar59 4.1.6.4.2.1. Bykehir Belediye Meclisi.. 60 4.1.6.4.2.2. Bykehir Belediye Encmeni.. 60 4.1.6.4.2.3. Bykehir Belediye Bakan..60 4.2. Yerel Ynetimlerde Halk Katlm...61 4.2.1. Yerel Ynetimlerde Katlmn Gereklilii..64 4.2.2. Yerel Ynetimlerde Halk Katlmnn Yntemleri.65 4.2.2.1. Seim.68 4.2.2.2. Kamuoyu Yoklamas.70 4.2.2.3. Halk Oylamas..71 4.2.2.4. Sivil Toplum rgtleri. 73 4.2.2.5. Mahalle Toplantlar 74 4.2.2.6. Muhtar Toplantlar.. 75 4.2.2.7. Semt Danma Merkezleri (Sedam) 75 4.2.2.8. Ombudsman.76 5. MATERYAL VE YNTEM.........77 5.1. Aratrmann Amac77 5.2. Aratrmann Snrllklar...77

viii

5.3. Aratrma Yntemi. 77 5.3.1. Aratrma rneklemi 78 5.3.2. Veri Toplama Arac...78 6. BULGULAR..... 79 7. SONU VE NER LER. 140 KAYNAKLAR 143 EKLER 147 ZGEM . 150

ix

TABLOLAR L STES Sayfa Tablo 6.1. Ankete Katlanlarn Mesleklere Gre Dalm........ 79 Tablo 6.2. Ankete Katlanlarn Yaa Gre Dalm...79 Tablo 6.3. Ankete Katlanlarn Cinsiyetlere Gre Dalm... 80 Tablo 6.4. Ankete Katlanlarn Eitim Seviyelerine Gre Dalm.. 80 Tablo 6.5. Ankete Katlanlarn Gelir Seviyelerine Gre Dalm. 81 Tablo 6.6. Meslek ve Gelir Dalm.. 82 Tablo 6.7. Meslek ile Gelir Dalm Arasndaki liki.. 82 Tablo 6.8. Ankete Katlanlarn Alt Yap Ve Kanalizasyon Sorunuyla lgili Dnceleri. 83 Tablo 6.9. Ankete Katlanlarn p Sorunu ile lgili Dnceleri. 83 Tablo 6.10. Ankete Katlanlarn evre Kirlilii ile lgili Dnceleri... 84 Tablo 6.11. Ankete Katlanlarn Konut Sorunu ile lgili Dnceleri.... 84 Tablo 6.12. Ankete Katlanlarn Su Sorunuyla lgili Dnceleri.. 85 Tablo 6.13. Ankete Katlanlarn Park ve Yeil Alanlarn Yetersizlii Sorunuyla lgili Dnceleri..85 Tablo 6.14. Ankete Katlanlarn Otopark, Trafik ve Ulam sorunu ile lgili Dnceleri..86 Tablo 6.15. Ankete Katlanlarn Kltrel Faaliyetler ile lgili Dnceleri....86 Tablo 6.16. Hizmetlerden Memnunluk... 87 Tablo 6.17. Kentsel Hizmetlerin Yeterlilii....87 Tablo 6.18. Belediye Kararlarnda Halka Danlmas....88 Tablo 6.19. Muhtar Tanma... 88

Tablo 6.20. Belediye bakanyla grme.. 89 Tablo 6.21. Halka Yakn Yerel Ynetici.89 Tablo 6.22. Belediyeye ikyet...90 Tablo 6.23. Dileke Verme..... 91 Tablo 6.24. Telefon Etme....91 Tablo 6.25. Yetkililerle Yzyze Grme.92 Tablo 6.26. Bakanla Grme .. 92 Tablo 6.27. Belediye Personeli Tandklarndan Yardm Alma. 92 Tablo 6.28. Kentsel Sorunlar in Zaman Ayrma.. 93 Tablo 6.29. Sivil Toplum Kurulularnn Katlm..94 Tablo 6.30. Sivil Toplum Kurulularna yelik. 94 Tablo 6.31. Sivil Toplum Kurulularnda alma. 95 Tablo 6.32. Siyasi Partilere yelik..... 95 Tablo 6.33. Mahalledeki Hizmetler in Gnll alma. 96 Tablo 6.34. Belediyede Gitme.... 96 Tablo 6.35. Belediyede Grme Yntemi 97 Tablo 6.36. mza Kampanyasna Katlm... 97 Tablo 6.37. Tokatta Oturma.. 98 Tablo 6.38. Katlm- Etkinlik likisi..98 Tablo 6.39. Belediyeye Gven....99 Tablo 6.40. Katlm Yeterlilii....99 Tablo 6.41. "Bana Bir ey Gelirse?" Korkusu...100 Tablo 6.42. Halkn Haklarnn Farknda Olmamas..100 Tablo 6.43. Byle Gelmi Byle Gider Dncesi101

xi

Tablo 6.44. Geim Sknts.......101 Tablo 6.45. Tokatta Yaam..102 Tablo 6.46. Elence ve Dinlenme Yerleri.....102 Tablo 6.47. Yerel Yneticilere Yaknlk...103 Tablo 6.48. Sanatsal ve Kltrel Faaliyetler.104 Tablo 6.49. Meslek ve Halka Danma.105 Tablo 6.50. Meslek ve Halka Danma likisi.105 Tablo 6.51. Ya ve Halka Danma......106 Tablo 6.52. Ya ve Halka Danma likisi..106 Tablo 6.53. Eitim ve Halka Danma. 108 Tablo 6.54. Eitim ve Halka Danma likisi. 108 Tablo 6.55. Gelir ve Halka Danma....109 Tablo 6.56. Gelir ve Halka Danma likisi....110 Tablo 6.57. Cinsiyet ve Halka Danma.. 111 Tablo 6.58. Cinsiyet ve Halka Danma likisi...111 Tablo 6.59. Tokatta Yaama ve Halka Danma.. 112 Tablo 6.60. Tokatta Yaama ve Halka Danma likisi.. 113 Tablo 6.61. Meslek ve Belediyeye ikyet..114 Tablo 6.62. Meslek ve Belediyeye ikyet likisi.. 114 Tablo 6.63. Ya ve Belediyeye ikyet... 115 Tablo 6.64. Ya ve Belediyeye ikyet likisi...116 Tablo 6.65. Eitim ve Belediyeye ikyet...117 Tablo 6.66. Eitim ve Belediyeye ikyet likisi.......117 Tablo 6.67. Gelir ve Belediyeye ikyet..... 118

xii

Tablo 6.68. Gelir ve Belediyeye ikyet likisi..119 Tablo 6.69. Cinsiyet ve Belediyeye ikyet.... 119 Tablo 6.70. Cinsiyet ve Belediyeye ikyet likisi.120 Tablo 6.71. Tokatta Yaama ve Belediyeye ikyet.. 121 Tablo 6.72. Tokatta Yaama ve Belediyeye ikyet likisi.. 122 Tablo 6.73. Meslek ve Memnuniyet.... 123 Tablo 6.74. Meslek ve Memnuniyet likisi.123 Tablo 6.75. Ya ve Memnuniyet.. 124 Tablo 6.76. Ya ve Memnuniyet likisi.. 125 Tablo 6.77. Eitim ve Memnuniyet..125 Tablo 6.78. Eitim ve Memnuniyet likisi..126 Tablo 6.79. Gelir ve Memnuniyet 127 Tablo 6.80. Gelir ve Memnuniyet likisi 127 Tablo 6.81. Cinsiyet ve Memnuniyet...128 Tablo 6.82. Cinsiyet ve Memnuniyet likisi... 128 Tablo 6.83. Tokatta Yaama ve Memnuniyet.....129 Tablo 6.84. Tokatta Yaama ve Memnuniyet likisi.....130 Tablo 6.85. Tokatta Yaama ve Yaam artlar..131 Tablo 6.86. Tokatta Yaama ve Yaam artlar likisi. 132 Tablo 6.87. Tokatta Yaama ve Elence-Dinlenme Yerlerinin Yeterlilii.133 Tablo 6.88. Tokatta Yaama Ve Elence-Dinlenme Yerlerinin Yeterlilii likisi... 134 Tablo 6.89. Tokatta Yaama ve Sanatsal Faaliyetlerin Yeterlilii..135 Tablo 6.90. Tokatta Yaama ve Sanatsal Faaliyetlerin Yeterlilii likisi......136

1. G R Dnyada demokrasi dncesi, gnden gne etkisini arttrmaktadr. Gnmzde neredeyse btn toplumlarda demokrasinin anayasal olarak benimsendii

grlmektedir. Kresellemenin ve teknolojik gelimelerin de etkisiyle demokrasi

uygulamalar, deien dnya dzenine ayak uydurmak durumunda kalmtr. Temsili demokrasinin eksiklikleri grlm, dorudan demokrasi aralarnn temsili

demokrasinin oluturduu boluklar doldurmas almalar hz kazanmtr. Dorudan demokrasinin uygulama alan bulabilecei yerler, halka en yakn olan ynetsel birimler olan yerel ynetimlerdir. Halkn ynetim faaliyetlerine katlmnn azami dzeyde salanaca birimler olan yerel ynetimlerin demokrasiye yapaca katklar sayesinde halkn siyasete olan ilgisinin de artaca dnlmektedir. Dnya zerindeki geliimini tamamlam ve gelimekte olan lkeler arasnda yaygn olarak kabul gren bir dier gr de kentsel siyasete ilginin gnden gne artmasdr. Gnmzde yerel siyasetin lke siyasetine de ciddi anlamda katklar yapt grlm, dolaysyla yerel siyasetin etkinliinin arttrlmas abalar

yaygnlatrlmtr. ukurayr (1999:5)a gre, kent yaanlr deilse, lke de yaanlr deildir. Ynetim halkla btnleemiyorsa, halk ynetsel eylem ve ilemlerin yaam kalitesini arttrmaya ynelik olduu ynnde bir inan tamyorsa, ynetimin meruiyeti olduka tartmal demektir. Temsili demokrasinin sunduu snrl katlm yntemlerine, eitli halk gruplarnn katlmn salayacak ilave katlm enstrmanlaryla destek verilmesinin ve

bu yolla yerel halk katlmnn yaygnlatrlmasnn lke siyasetine ok nemli katklar yapaca dnlmektedir. Katlmn vatandaa ykleyecei sorumluluk ve kentli olma dncesinin kentleme srecine de olumlu katklar salayaca dnlmektedir. Vatandalara salayaca ynetime dhil olma ve kendine gven dncesinin kiisel geliim srelerini olumlu ynde etkileyecei muhtemel grnmektedir. Yerel ynetimlerin vatandalara salayabilecei katlm olanaklarnn halk tarafndan karlan ve alglan eklinin, yerel ynetimlerin etkinliine yapaca katklarn ve karlkl etkileim srecinin aratrlmas bu almann amacn oluturmaktadr. Bu almann bir baka amac da, yerel ynetimlerde katlmn, demokrasinin ilevselletirilmesi asndan sahip olduu deerin incelenmesidir. Bu noktadan hareketle; almada katlmc demokrasi kltrnn uygulanabilirlii ve lkemizdeki yerel ynetim eklinin buna ne derece elverili olduu incelenmektedir. almann incelenmektedir. kinci blmde, katlmn yerel ynetimlerle ilikisi incelenmeye allmaktadr. Bu amala yerel ynetimlerin tanm yapldktan sonra Trkiyedeki yerel ynetimlerin tarihi geliimi ve Trkiyedeki yerel ynetim trleri incelenmektedir. Yerel katlmn gereklilii ve katlm yntemlerine vurgu yaplmaktadr. almann nc blmnde ise Tokat il merkezinde halkn yerel ynetimlere katlm ve katlm duyarllnn incelenmesi amalanmaktadr. Bu amala yaplan anket sonucunda elde edilen verilere Frekans Analizi ve Ki Kare Testi (Chi-Square Test) uygulanmtr. Yaplan analiz ve testlerin sonucu tablolar halinde sunulmu ve birinci blmnde, demokrasi ve katlm kavramlar

aklamalar yaplmtr. Testlerin ve analizlerin sonularna gre, halkn demografik zelliklerine bal olarak retilen hipotezlerin dorulanp dorulanmad incelenmitir.

2. L TERATR TARAMASI Kele (2000)in Yerinden Ynetim ve Siyaset eserinde yerel ynetimlerin tanm, varlk nedenleri ve trleri ayrntl olarak anlatlm, baz lkelerdeki yerel ynetim modellerinden bahsedilmitir. Yerel ynetimlerin Trkiyedeki tarihi de aklanm; il, ky, belediye ve anakent ynetimleri anlatlm, devlet ve yerel ynetim ilikileri; ynetsel ve siyasal olarak ele alnmtr. Yerel ynetim birlikleri ve belediye iletmelerine ayrntl olarak deinildikten sonra; yerel ynetimlerde yeniden dzenleme almalarna da yer verilmitir. Erylmaz (2001)a ait Kamu Ynetimi adl eserde; kamu ynetiminin tanm, kamu ynetimi dncesinin geliimi, rgtlenmesi ve ynetimin yaps ile ilgili ayrntl bilgiler yer almaktadr. Eserde merkezi ynetim ve yerel ynetimler ile ilgili aydnlatc bilgiler verilmekte, yerel ynetim kurulular aklanmaktadr. Eserde, ynetimin denetlenmesi ile ilgili aydnlatc bilgiler bulunmaktadr. Dier bir alma ise, ukurayr (1999) a ait Yerel Ynetimler ve Katlm: Halkn Katlm Duyarll ve Katlm Yollar Asndan Konya rnei konulu doktora tezidir. Bu almada, demokrasi, katlmc demokrasi, siyasal katlm ve katlmn ilevleri konular ele alnm; yerel dzeyde katlm ve Trkiyedeki yerel katlm incelenmitir. Konyada yerel ynetime katlm ve katlm duyarll da incelenmitir. Uygulanan rneklem yntemi, almamz iin yol gsterici nitelik tamaktadr. Bu konudaki dier bir alma ise, etiner (2001)in hazrlad Trkiyede Siyasal Katlm: Anayasal ve Kavramsal Bir nceleme isimli yksek lisans tezidir. Bu eser; siyasal katlm kapsamnda 1982 Anayasasn ve anayasada yaplan deiiklikleri inceleme konusu yapmtr. Siyasal katlm olgusu incelenmi, bu kapsamda siyasal katlmn tanm, biimleri, siyasal katlm etkileyen faktrler ele alnm, Trkiyedeki

anayasalar incelenerek, zellikle 1982 Anayasasnn halk katlmna ne derece imkn sunduu sorusunun cevab bulunmaya allmtr. Sarkoce (2002)ye ait olan Yerel Ynetimlerde Katlm ve stanbul

Bykehir Belediyesinde Beyaz Masa Uygulamas adl yksek lisans tezinde; yerel ynetim kavram ayrntl bir ekilde ele alnmtr. Bu balamda, dnyadaki ve Trkiyedeki uygulama biimleri karlatrlm, son yllarda halkn ynetime katlmn daha da aktif hale getirmeye ynelik olan uygulamalara deinilmitir. stanbulda 1994 ylndaki Beyaz Masa uygulamas incelenerek halk katlmn etkileme dzeyi aratrlmtr. 19841989 yllar arasnda Tokat Valilii grevi yapm olan Recep Yazcolu (2000) Bu Sistem Deimeli adl eserinde; Kalknma yerel ynetimlerin ve yeniden parti

yaplandrlmasn

konu

almaktadr.

planlarnda

siyasi

programlarnda yerel ynetimler incelenmektedir. nerilerin ve rnek uygulamalarn bulunduu eserde 19941998 yllar arasnda, Tokat ilinde yaplan pilot uygulama anlatlmaktadr. Arkboa (1998)ya ait Yerel Ynetimler, Katlm ve Mahalle Muhtarl balkl yksek lisans tezi de yerel ynetimleri ve ynetime katlm yntemlerini incelemesi asndan yol gsterici nitelik tamaktadr. Eserde; merkezden ynetim, yerinden ynetim vs. gibi ynetim ilkeleri aklanm, yerel ynetimlerin konumlar ve ileyileri ile ilgili bilgiler verilmitir. Merkezi ynetim- yerel ynetim ilikilerinin ayrntl olarak anlatlmasnn ardndan yerel ynetim ve halk ilikilerine vurgu yaplmtr.

3. DEMOKRAS VE KATILIM 3.1. Demokrasi Kavram 3.1.1. Demokrasi Demokrasi, klasik olarak halkn kendisini, kendi temsilcileri eliyle ynetmesi eklinde tanmlanabilir. Bu sistemin ilemesi iin; halkn kendi eliyle oluturduu ynetim gcne baz yetkiler verirken; baz haklar elde etmesi ve baz ykmllkleri de stlenmi olmas gerektii dnlmektedir. Gnmzde, bu kavramn snrlarn tam anlamyla izebilmek mmkn olmamakla birlikte; eitlilik arz etmesine ramen, dier ynetim ekillerine nazaran en ok kabul gren ynetim ekli olduu sylenebilir. Sartori (1993:78); nsanlar 1940lara gelinceye dein, ister beensinler, ister beenmesinler, demokrasinin ne olduunu biliyorlard; o tarihten beri hepimiz demokrasiyi beendiimizi, ondan holandmz ileri sryoruz ama artk onu ne biliyor, ne anlyor, ne de zerinde anlayoruz. Onun iin tipik bir demokrasi anda yayoruz. ifadeleri ile demokrasinin gnmzdeki eitliliine dikkat ekmektedir. Demokrasiden bahsedebilmek iin, toplumun tamamyla alkal temel kararlar almaya halkn yetkili olmas gerekmektedir. deal bir demokraside halkn isteklerini tam olarak karlayan bir ynetim vardr. Bu ynetim halkn tercihleri dorultusunda oluur ve halkn tercihlerine bal olarak etkinlikte bulunur. Bu gerekleri tam olarak karlayan bir demokrasi insanlk tarihi boyunca ulalamayan ve belki de ulalamayacak olan bir dtr. Ancak, ulalmak istenen bir dtr. (Lijphard, 1986: 1) Gnmzde demokrasi tanm, tarihsel geliimi ve srekli deikenlik gsteren dnya dzeni dnldnde demos ve kratos kelimelerinin birlikteliinden

anladmzdan farkllklar gsterdii sylenebilir. Yldz (1996:3)a gre; Uzunca bir sre kent devleti demokrasisi, halkn ynetime dorudan katlmna dayal bir tr yerel siyasi dzen olarak alglanmtr. Gnmzn temsili, dolayl ulus-devlet demokrasisi tipi 19. yzyln bir rndr ve gerek ileyii, gerekse boyutlar asndan tarihsel kklerinden nemli farkllklar gstermektedir. ukurayr (1999:1)a gre; Bugn, baz krallklar ve ada siyasal-toplumsal yaplara henz uyum salayamam kabileler dnda, demokrasiyi anayasal bir norm olarak benimsemeyen bir devlet ve toplum bulmak olduka gtr. Demokrasinin; yaan ve anlal ekli eitlilik gstermesine ramen, dnyada yaygn bir ekilde kabul gren ve halk iradesinin geliimine kreselleme olgusuyla srekli destek vermesinden dolay etkinliini gnden gne arttran bir ynetim ekli olduundan bahsedilebilir. 3.1.2. Demokrasi Trleri Demokratik sistemler; uyguladklar politikalara gre eitlilikler

gstermektedirler. Barber (1995: 185)a gre demokrasi trleri, kaynaklarna gre ayrlmaktadr. Bu ayrma gre demokrasi trlerinin ksaca ele alnmasnda fayda grlmektedir. 3.1.2.1. Otoriter Demokrasi Bu tr demokrasilerde, merkezi bir ynetim bulunmaktadr. Bu ynetimi belirleyen halktr. Ancak ynetim yrtme erkini elinde bulundurur ve bu gc siyasi bir elit vastasyla kullanr. Bu elitin stnl grlmektedir. Eitliki deildir ve zayf bir yurttalk temeline dayanmaktadr.

3.1.2.2. Hukuksal Demokrasi Bu demokrasi trnde; yargnn gc etkindir ve bu gcn hkmet organlar zerine kstlama ve zorunluluklar koyduu gzlenebilir. Bu demokrasi tr iin de Temsili bir yarg eliti egemendir. denilebilir. 3.1.2.3. oulcu Demokrasi zgrlk kavramnn ncelendii bu sistemde, zel karlarn, kamusal karlar da beraberinde getirecei dnlmektedir. Bu demokrasi tr de temsil ilkesine dayanr. Ancak; halk egemenliinin kullanmnn dnemsel bir nitelik tamas asndan demokrasiyi snrlandrmaktadr. Bu sistem; halk oy kullanma dnemleri dnda siyasal sre dnda tutsa da, halkn farkl kesimlerinin ve ounluunun temsiline olanak vermektedir. 3.1.3. Demokrasinin Temel Kavramlar zgrlk, eitlik, halk egemenlii, gibi kavramlar demokrasinin temel deerleridir. Katlmla da dorusal bir iliki ierisindedirler. Bu gibi kavramlar, demokrasi iin olmazsa olmaz denilebilecek bir nitelik tarlar. 3.1.3.1. zgrlk zgrlk, her eyden nce, egemen devletin karsnda ya da birey zerinde egemenlik kurmak isteyen oluumlar karsnda zgr davranabilmektir. Siyasal dncenin merkezinde yer alan zgrlk olgusu demokrasinin ilerlii iin vazgeilmezdir. Bireysel zgrlk kavramnn da; bireylerin devlet karsnda zgr olmalarnn yan sra, onunla ilgili etkinliklere katlabilmelerini ve oluumuna katkda

bulunabilmelerini ifade ettii dnlmektedir.

J.Stuart Mill; tek tek bireylerin dncelerini yayabilmelerinin ve bu zgrle sahip olabilmelerinin, yanllarn kurumsallamasn ve ounluun diktatrln nleyeceini savunmutur. nk bu durum, sadece bireyler iin dnlemez. Topyekn dnldnde; demokratik ussalln gelitirilmesi iin de korunmas ve zendirilmesi gerekmektedir. zgrlk; bilinli karar verebilme gc, bireylerin somut bir zgr alana sahip olmas, toplumun eitlilii, dncelerin, yaklamlarn, karlarn okluu gibi deerlerle yaar, bireysel sorumluluklarla var olur. (ukurayr, 1999:18) Ancak bu durumun, ayrmann ve tartmann ortadan kalkaca anlamn tamad dnlmektedir. Tartmayla bireysel yaamann anayasal temelleri oluturulabilir ve demokratik kuramsallama etkin olarak baarlabilir. Bireylerin hak ve zgrlklerinin zaman zaman inendiine ahit olsak da, demokrasinin kii hak ve zgrlklerinin gvencesi olduu sylenebilir. Demokratik sistemler; bireylerin hak ve zgrlklerinin genilemesine ve daha da artrlmasna olanak vermektedirler. 3.1.3.2. Eitlik Demokratik sistemlerde halkn btn, yasalar nnde eittir ve kimse bir dierinden daha fazla hak elde edemez. Bu durumu hukuk dzenler. rnein; seim dnemlerinde, toplumdaki btn bireylerin kullandklar oylar eittir. Demokrasilerde; halkn tamamnn yasalar nnde eitlii temel bir ilkedir. Bu ilkenin zaman zaman gz ard edildii grlse de; demokrasinin eitlik ilkesine ilerlik kazandrmaya msait bir yapsnn bulunduu bilinmektedir. Her eyden nemlisi demokratik yurttaln temelinde yasalar nnde eitlik vardr.

10

Bir bireyin inanc, kkeni, dili, dini, rk, mezhebi vs. ne olursa olsun demokratik sistemlerde yasalar nnde dierleriyle eittir ve bu ilke demokrasiyi ynetim biimi olarak benimsemi bir ok lkede anayasal bir kurum olarak somutlamtr. 3.1.3.3. Halkn Egemenlii Ynetim biimi demokrasi olan toplumlarda mutlak egemen halktr. Bu durum, birok devletin anayasalarnda da temel bir kural olarak bulunmaktadr. Halk, egemenliini temsilciler eliyle de kullanabilir. Bu durum halk egemenliinden vazgeildii anlamn tamamaktadr. Egemenlik; parlamento ve meclisler eliyle kullanlabilecei gibi, baka birok yntemle de kullanlabilir. ukurayr (1999:21)a gre katlm; halk egemenliinin somutlatrlmas bakmndan ayr bir deer tar. Bu egemenlik; belli bir snfn, rkn ya da toplumsal bir hareketin egemenlii deildir. Bireylerin, kamusal aralarn belirlenmesi ve gerekletirilmesi srecine katlabilmesi, egemen olabildiince tek tek bireylerce kullanlmas, belli bir toplumsal tabakann ya da kar grubunun egemenlik kurma tehlikesini nler. 3.1.3.4. atma ve Uzlama Bir toplumdaki bireyler arasnda farkllklar olmas kanlmazdr. Farkllklarn kanlmaz olduu bir dzende; bunlara ramen yaanabilir bir ortam bulabilmenin nemli olduu dnlmektedir. Demokrasinin amacnn; sosyal sorunlarn zmnde, olabildiince geni bir sosyal taban oluturarak; zgr eletiri ve hogrye dayanan bir tartma ortam salayabilmek ve toplumsal atmalar zebilecek ekilde sorun zme yeteneine

11

sahip olmak olduu sylenir. Uzlama salayabilmek iin de ilke olarak eit katlm ansnn varlndan sz edilebilir. 3.1.3.5. Yurtta ve Katlmc Demokrasi Yurtta olmak, kamusal bir takm haklara ve devlere sahip olmak anlamna gelmektedir. Sarbay (1992:8788)a gre: Yurttan bireysel karlarn korumasnn yolu toplumdan ve toplumsal karlar korumasndan gemektedir. Bu anlamda demokratik yurttalk, seimlere katlmktan te bir anlam tamaktadr. Seimler demokrasinin olmazsa olmaz kouludur. Ancak; katlm sadece seimle snrlamak, katlm hakkn yalnzca ayrcalkl gruplara vermek anlamna gelebilir ve bu yurttaln anlamn daraltabilir. Yurttalk toplum iinde katlm sayesinde bir anlam kazanr. (ukurayr, 1999:25) 3.1.3.6. Yurttan Demokratikletirilmesi Ynetime ve karar alma srecine katlm her yurttan yapmas istenilen bir davrantr. Bu durumun, yurttalarn niteliinin belirlenmesini salad

dnlmektedir. Katlm yalnzca siyasal sistemle alkal bir sorun deil, daha ok yurttala ilgili bir sorundur. Katlm, yurtta olmann nemli bir lt ve gstergesidir. (ukurayr, 1999:26) Katlm davrannn etkinlii, siyasal sisteme canllk ve ilerlik kazandraca gibi; yurttalarn da iinde yaadklar sistemi ekillendirebilmeleri asndan ok nemlidir. Zira yurttalarn siyasal kararlarn alnmasndaki katlm davrannn birok lkede gelenekselletii gzlemlenmektedir.

12

3.2. Siyasal Katlm 3.2.1. Kavram ve Tanm Bu kavram, yneten- ynetilen ayrmnn ortaya kt zamana kadar geriye gtrlebilir. Katlm; siyasetin daha belirgin kurallarla yrtld gnmzde; toplumlar iin olmazsa olmaz denilebilecek bir nitelik kazanmtr. Geni halk kitlelerinin birok lkede sandk bana giderek oy kullandklar amzda, siyasal katlm olayna iki yaklam sz konusudur. Bunlardan biri; siyasal katlm modernlemenin bir gstergesi olarak ele alan yaklamdr. kincisi ise; siyasal katlma kiisel zmleme dzeyinde yaklaan ve kiiyi oy vermeye, sorunlarn siyasal mercilere yanstmaya, siyasal gsterilerde yer almaya, ksacas tam bir siyasal katlma iten nedenlerin aratrlmasdr. (Kalaycolu,1983:9) Siyasal katlmla ilgili bugne kadar birbirinden farkl birok tanmlamalar yaplmtr. Bu tanmlarda siyasal katlm bir eylem olarak yer ald dikkati ekmektedir. Baz siyaset bilimcilerin katlm tanmlarna deinmenin konuya farkl bak alar kazandraca dnlmektedir. Siyasal katlm, toplum yesi kiilerin (vatandan) siyasal sistem karsnda durumlarn, tutumlarn ve davranlarn belirleyen bir kavramdr. Bu sadece seimlerde oy kullanmaktan ibaret deildir. Basit bir meraktan youn bir eyleme kadar uzanan geni bir tutum ve faaliyet alann kapsar. (Kapani,1997:130-131) Kalaycolu (1984:200201)da siyasal katlm bir davran olarak

tanmlamaktadr. Bu davran, bireyin kendisi iin znel bir anlam olan bir davrantr. Bireyin siyasal yaama katlmndan bahsedebilmek iin davranlarn otoritenin kararlarn etkilemek zere ynlendirmesi gerekmektedir.

13

am (1994: 169), siyasal katlm tanmlamasnda ilgin bir noktaya dikkat eker. Siyasal katlm, siyasal sistem iinde yurttalarn dorudan ya da dolayl olarak yneticilerin seimini ve kararlarn etkilemeyi ama edinen eylemler btn olarak tanmlar. Katlm konusundaki en kapsaml tanm Myron Weiner tarafndan derlenmitir denilebilir. Dierlerinden farkl olarak Weiner (1971:164), siyasal katlmy; Baarl ya da baarsz, rgtl ya da rgtsz, geici ya da srekli, meru ya da meru olmayan metodlar kullanan, kamusal politikalarn seimini, kamusal ilerin ynetimini ve hkmet, yerel, ulusal dzeydeki siyasal liderlerin seimini etkilemek niyetinde olan herhangi bir gnll eyleme karlk gelir.eklinde ifade eder. Katlm; bir eylem olarak, siyasi otoritelerin kararlarn etkileyebildii lde etkinlie sahip olan ve siyasal sistem iindeki temel ilikilerden birini oluturan bir unsurdur. 3.2.2. Siyasal Katlm Biimleri Siyasal katlm davran btn dnyada gnden gne artan bir eilim gstermektedir. Dolaysyla katlmn anlam ve katlm davrannn hayata geirilii eitlilik gstermektedir. Siyasal katlm, hem toplumdan topluma farkl biimler kazanmakta, hem de ayn toplum iindeki bireylerin katlm asndan farkl anlam ve biimler kazanmaktadr.(Ar,1993:5) Katlm, toplum iindeki bireylerin eitim, kltr, sosyo-ekonomik vs. durumlarna gre deiiklikler gstermektedir. Katlm, birok lte gre

biimlendirilebilir. Aada, katlm biimleri konusu; olaan katlm, olumsuz katlm ve katlm eklinde snflandrlacaktr.

14

3.2.2.1. Olaan Katlm Toplumda yasal olarak kabul edilmi yntemlerle gerekletirilen katlm biimi olarak deerlendirilebilir. Bunlar; oy verme, seimlerde aday olma, kamu ynetimine girme ve devlete kar dava ama eylemleri olarak sralayabiliriz.(Eroul,1999:178) Katlm denilince, phesiz ilk anda aklmza oy kullanma ynteminin gelecei varsaylmaktadr. Katlm konusunda en ok verim alnan modelin bu olmasnn, en kolay katlm yntemi olmasyla direkt olarak ilgili olduu dnlmektedir. Oy kullanma, sistemin ilerliini ve srekliliini saladndan dolay, birok toplumda zorunluluk olarak grlmektedir. Anayasal konularda halkn oyuna bavurma isteinin glenmesi ile oy verme eklindeki katlm yntemi daha byk nem kazanmaktadr.(etiner,2001:4) Oy kullanma kadar dorudan olmasa da, bireysel katlmn dolayl yollar da vardr. Bunlardan bazlarn anketlere katlm, dileke verme, mektup yazmak gibi rneklendirebiliriz. Gnmzde, hzla yaylan internet kullanmnn da, bireysel katlma olumlu ynde etkisinden bahsedilebilir. Seimlerde aday olmak, kamu hizmetlerine girmek, dava amak gibi katlm yollarnn da katlm ilikilerinde, bireyi resmen taraf kld ileri srlmektedir. Katlm yollarnn bireyselliinin yannda, bireylerin bir grup oluturmak suretiyle siyasal sisteme katlmndan da bahsedilebilir. Bunun en tipik rnei siyasal partilerdir. Siyasal partiler, demokratik dinamizmi tevik eden en geni apl rgtlerdir. Bunlar; hem bireysel dzlemde, hem de grupsal dzlemde sosyal kesimleri harekete geirir ve siyasetle btnletirirler.(Powell,1990:158159)

15

3.2.2.2. Olumsuz Katlm Bu katlma biimleri, mevcut siyasal dzene kar gerekletirilen katlm yollar olarak deerlendirilmektedir. Olumsuzluun en ars toplumsal dzene kar olumsuzluktur. kincisi, siyasal sisteme kartlk, ncs de devletin ald kararlara ve giritii uygulamalara kar olumsuzluktur. (Eroul,1999:244) Olumsuz katlm biimleri bildiri yaynlamak, gsteri yry yapmak, miting dzenlemek, barikatlar kurmak, toplu dilekeler vermek gibi rneklendirilebilir. Bu eylemler her ne kadar siyasal dzen tarafndan tasvip edilmiyor olsa da, ilgi ekicilii ve gndem yaratmaya etkisi ynnden dikkate deer olduu dnlmektedir. 3.2.2.3. Katlmama Tm toplumlarda siyasal sistemin ileyiine mdahale etmek istemeyen bir kesim gze arpmaktadr. Bunlar, eitli gerekelerle ynetime katlmk

istememektedirler ve bu topluluun says da birok toplum iin azmsanamayacak niteliktedir. Genel yaam seviyesinin ykselmesi ve halkn ynetimle ilgili konular fazla karmak bulmas da bu durumun sebepleri arasnda saylabilmektedir. 3.2.3. Katlmn levi ve Amac Siyasal katlmnn, rejimden rejime nem sralamas deien, birok ilevi vardr. Klalya gre (1993:86); hibir sonu vermese bile, katlm yollarnn ak bulunmas, toplumsal gerilimi azaltc, yurttalk duygularn glendirici bir etki yapar. Siyasal katlmn birok amac olduu dnlebilir. Bunlardan bazlar; Bireysel karlarn korumak, Arkada edinmek, eitli psikolojik tatminsizlikleri gidermek,

16

Toplumda bir yere sahip olabilmek, Toplumdan soyutlanmamak istei, Dnyaya anlam verebilmek istei olduu dnlebilir.

(Ycekk,1987:28) Katlmnn baz ilevlerinden bahsedilecek olunursa; Toplumsal istemlerin ve siyasal yneticilerin belirlenmesi, eitli toplum kesimlerine temsil olana salamas, Toplumda belirli bir dengenin ve uzlamann oluumunu kolaylatrmas, Sistemin bar yollardan zaman ierisinde deiimine olanak verirken,

kar gleri sistemle btnletirmesi ve sistemi de bu anlamda glendirmesi, Siyasal sistemin ve toplumsal dzenin deien koullara gre kendilerini

yenilemelerine olanak vermesi eklinde sralanabilir. (Klal,1993:187-188) 3.2.4. Siyasal Katlmy Etkileyen Faktrler Siyasal srete, btn vatandalarn ilgi dzeylerinin ayn olduundan bahsedilemese de, belirli deiken ve davranlar bu srete etkilidir. Kiilerin siyasal sisteme kar olan tutumlarn belirleyen, ekillendiren ve etkileyen eitli faktrler bulunmaktadr. Gelir dzeyi, eitim seviyesi, ya, cinsiyet, kiilik v.b. gibi birok etkenin bu konuda nem arzettii grlmektedir. Aada bu faktrler incelenmeye allacaktr. 3.2.4.1. Cinsiyet ve Siyasal Katlm Dnyada siyasal katlm sz konusu olduunda grlmektedir ki; erkekler kadnlara gre n plandadrlar. Eroula gre (1999:107) Gerek siyasal haklar, gerekse katlm haklar asndan genellikle her yerde erkekler n sralar igal etmektedirler.

17

Bu durum; aslna baklrsa ilgin grnmemektedir. Sosyal psikoloji aratrmalarnda, her topumda kadna zg ve erkee zg davran kalplar bulunmaktadr. Erkee zg olan roller; eitim, baar, alkanlk, kontroll saldrganlk, gibi eleri ierdii gibi, bu eler daha ok d evreyle ilintilidir. Buna karlk; kadna zg olan roller; aile, ev, akrabalk grubuna ynelik btnletirici ve uyarlamac eilimleri olan ancak mesleksel baaryla ve d dnyayla ilgili deil de, isel yaantyla daha ok ilgilidir. (Kalaycolu,1983:18) Kalaycolu (1983:19-20), bu konuyla ilgili hipotez ne srmektedir. Bu hipotezler unlardr: Kadnlarn erkeklerden daha dk bir sosyo-ekonomik statye sahip

olmalar, siyasal yaama daha az katlmlar sonucunu getirir. Kadnlar, statleri dolaysyla erkeklere nazaran kitle iletiim

aralarndan daha az yararlanrlar ve ilgileri daha az olmas sebebiyle siyasal yaama daha az katlrlar. Toplumun, kadndan aile-ev ile ilgili bir rol beklentisi olduundan

dolay, bunun dndaki davranlarn toplum tarafndan uygun grlmeyecei dncesi kadnlar katlmn dna itmektedir. Gnmzde siyaset erkek iidir. dncesi yava yava rmekte olsa da, yine de siyasal hayatta kadnn ekimserlii krlamam grnmektedir. Kadnn kamusal alanda almas uygun grlmekte, ancak karar alma mekanizmalarnda etkin rol oynamasnn henz hazmedilemedii dnlmektedir.

18

3.2.4.2. Eitim ve Siyasal Katlm Birok aratrmann sonucu, eitim seviyesinin siyasal katlm oran ile doru orantl olduunu gstermektedir. nk eitilmi insanlarn siyasal faaliyetler iin geerli olabilecek beceri ve bilgiye daha kolay ulaabilecei dnlmektedir. Eitim; bireyin toplum iindeki yeri ve baarsyla hkmet ve idarenin davranlar arasndaki ilikileri kurmasna yardmc bir etkendir. Eitim, bireye toplumsal gelir ve stat salamaktadr. Eitim, kiilerin siyasal olaylarla ilgili bilgi edinmelerini, edindikleri bilgileri yorumlamalarn, kendi toplumsal durumlar ve sorunlaryla balant kurmalarn kolaylatrd lde siyasal katlm eilimlerini de arttrmaktadr. (Acar,2002:42) Eitim, siyasal katlma birtakm etkiler yapar. Bu etkileri u ekilde sralamak mmkndr: haline getirir. Kiiye, evresindeki kurumlar ve yaplar mantksal erevede Eitim seviyesinin ykselmesi, siyasal katlm bir yurttalk grevi

kullanabilmek iin inan ve beceri kazandrr. Eitim, bireye gelir ve toplumsal bir stat salar. zellikle az gelimi

lkelerde bu durum daha belirgin olarak gzlemlenebilir. Eitilmi bireyler, kiisel yetenekler kazanma ve bu yetenekleri koruma

konusunda daha ok beceriye sahip olurlar. Eitilmi insanlar siyasal evrelerle iliki kurmak bakmndan katlm

noktasnda daha faaldirler. Eitimli insanlarn dhil olduklar grup ve snflarn says daha ok

olacandan dolay siyasal evreleri daha geni olmaktadr.(Kalaycolu,1983:26-28)

19

3.2.4.3. Meslek ve Siyasal Katlm Baykal, (1970:46) meslein siyasal davrana etki edeceini belirterek, meslein insana siyasal nemi olabilecek yetenekler kazandrmakla birlikte; belirli siyasal grten insanlar bir araya getirerek, etkileme imkan yarattn dnmektedir. Klal (1993:32); bu konuda en etkin katlmn genellikle serbest meslek gruplarnda grldn syleyerek, i evresinin de siyasal katlm asndan nem tayabileceini ifade etmektedir. 3.2.4.4. Sosyo-ekonomik Durum ve Siyasal Katlm Sosyo-ekonomik durum, siyasal katlmy belirlemede phesiz ok etkin bir rol oynamaktadr. Toplumda, yksek statye sahip insanlarn, en fazla imkndan faydaland dnldnde; toplumdaki yerlerinin devamlln salamak amacyla siyasal sistemi ve olaylarn geliimini yakndan takip etmeleri kanlmaz

grnmektedir. zbudun (1975:49)a gre; Sosyo-ekonomik eitsizliin siyasal katlm azaltt sylenebilir. Sosyo-ekonomik durumu dk olan toplumlarda, sistem kart radikal

partiler ynnde bir katlm, yksek olan toplumlarda ise siyasal sistemle daha zdelemi partiler ynnde bir katlm olduu sylenebilir. Sosyo-ekonomik durumu gelimi toplumlarda, siyasal katlmn snfsal

karlara ynelik olduu dnlmektedir.

20

3.2.4.5. Ya ve Siyasal Katlm Cinsiyet rolleri gibi bireylerin istemleri dnda belirlenen bir dier siyasal kaynak da yatr. eitli deerler, inanlar, ynelimler ve beklentilerle donanmas ve siyasal sistem iinde etkinlik gsterebilmesi iin, bireyin belirli bir ya snrn da amas gerekir. (ukurayr,1999:84) Yan nemi, ya gruplarnn farkl toplumsallama etkileri altnda, farkl ulusal ve uluslar aras olaylarn yaand dnyalarda farkl davranlara ynelebilmelerinde yatmaktadr: Genlerin geleneksel siyasal katlm trlerine daha az ilgi gstermeleri beklenir. Bununla birlikte, gl ve geleneksel yaplara kar olan ideolojilere daha ok yaknlk duyduklar gzlemlenmitir. lerleyen yala birlikte bireyin siyasal tercihleri yerlemekte ve etkilenebilirlii azalmaktadr. Bu da, yan ilerlemesiyle siyasal katlmn artmasn doru orantl bir hale getirir. Ya dier siyasal kaynaklardan olan meslek ve sosyo-ekonomik durum zerinde de etkili olabilir. Ya, dorudan doruya siyasal katlm etkiledii gibi, siyasal katlm zerinde etkili olabilecek dier siyasal kaynaklar aracl ile de siyasal katlm etkileyebilir. ( Kalaycolu, 1983:20-21) Genlerin siyasal katlm younluu zerine yaplan birok aratrmada; takribi yirmi be yana kadar olan genlerin, dzensiz ve daha dk dzeylerde katlm faaliyetleri gsterdikleri, orta ya grubuna girdikten sonra siyasetle daha yakndan ilgilendikleri, atm yandan sonra ilgilerinin yeniden azald saptanmtr. (Turan, 1986: 80)

21

3.2.4.6. Kentleme ve Siyasal Katlm Kentleme ile siyasal yap arasnda, kklerini kentlerin doularna kadar dayandrabileceimiz bir iliki mevcuttur. Devlet, siyaseti dourmutur. Devlet ile toplum arasndaki ayrm, modern devlet fikrinin domasndan sonra gndeme gelmitir. (Glksz ve Tekeli,1983) Kent havas insan zgr klar. sz, kentle siyasal davran arasndaki ilikiyi ortaya koymas asndan nemlidir. Kentler, her anlamda kendinden kk yerleim birimlerinden daha yksek oranda katlm serbestlii salar. (Acar,2002:40) Belki katlm oran asndan bakldnda bu durum deiebilir. Nitekim Trkiyede gelime ve katlm ile ilgili farkl sonular gzlemlenmektedir. Doulu semenin batl semenden daha fazla katlmc grnmesi, katlm serbestisinden deil, siyasal yaamn belirli glerin etkisi altnda olmasnn ve oylarn yn olarak bu glerce srklenmesinin bir sonucu olarak dnlebilir. Kentlerin zgrlkler anlamnda daha verimli yerler olduu dnldnde, siyasal katlm kamlayan bir kltrel ereve oluturduu kabul edilebilir. Ayrca kentsel yaamn salad eitim olanaklar ve youn bir ikincil grup faaliyetleri ortam oluturmas dolaysyla, siyasal olaylar izleme ve siyasal kararlara katlm olanaklarnn krsal yaama oranla ok daha fazla olduu bir evre oluturmaktadr.(Turan, 1986:82) nem tayan bir olgu da gecekondulama srecidir. Ky ve kent kltr arasnda skan ve ne kentle btnleebilen ne de kyne dnebilen bu insanlarn salksz kentlemenin, siyasal iddet olaylarnn ve olumsuz siyasal katlmnn, zellikle byk kentlerde younlamasnda nemli rol olduu

dnlebilir.(Klal,1993:65)

22

Kentleme bahsindeki en nemli sorun kentlileme kavramnda gizlidir. Bu sre kentlemeye gre daha ge ve zor gerekleir. rnein; ekonomik ve sosyal bakmdan kente zg davranlar, kentlileme srecinin niteliini gsterirler. Kiinin ekonomik ve sosyal meknnn deimesi, onu kentli yapmaz. Ancak; kente zg ilerde almas ve geimini bu ilerden salamas; bunun yan sra kentsel sosyal ilikiler edinmesi, ekonomik ve sosyal bakmdan kentlilemenin gstergeleridirler. Bu gstergelerin deimesi kentte yaay sresiyle alakaldr. (ukurayr,1999:85) Kent kltr, siyasal kltrn oluumunda ve geliiminde olduka baskn bir ileve sahiptir. Kent kltr, belirli bir corafyada yaayan insan topluluklarnn ekonomik, sosyal, siyasal ve ideolojik btn kazanmlarnn toplamn ifade etmektedir. Kent kltr, demokratik gelimeye katkda bulunur. Bu katklarn oluumu, bireysellemenin yannda, topluluklarn rgtlenmesine ve kentsel yaama katkda bulunmasna da baldr. 3.2.4.7. Kitle letiim Aralar ve Siyasal Katlm Kitle iletiim aralar amzn vazgeilmez bilgi alma ve bilgiyi aktarma kaynaklardr. Etkinlik seviyesi gnmzde ok yksek olan kitle iletiim aralar, toplum yelerinin olaylar hakkndaki bilgi seviyelerinin artmasna yardmc olmaktadrlar. Gelien teknolojik imknlarn, gerektiinde yaadmz dnyay kk bir ekrana sdrabildii, ciddi anlamda insanlar etkiledii ve etkileimlerinde olaanst faydalarnn bulunduu dnldnde, insanlarn kitle iletiim aralarna kaytsz kalmalar imknl grnmemektedir.

23

Kitle iletiim aralarnn propaganda etkisi olarak adlandrlabilecek dolaysz etkileri ile siyasal ilgi, siyasal bilgi ve rgtsel faaliyeti tevik eden dolayl etkileri bulunmaktadr. (Kalaycolu,1983:33); Sonu olarak kitle iletiim aralar; siyasal bilgi edinme, siyasal ilgi ve siyasal katlm asndan anlaml etkilere sahiptir denilebilir. 3.2.4.8. rgt yelii ve Siyasal Katlm rgtler, politik toplumun vazgeilmez unsurlar halini almlardr. rgtler, insanda bir arada yaama istei uyandrr. nsanlar bir arada hareket etmeye ve bir arada karar almaya yneltir. Dayanma; kendini ve birlikte yaad insanlar ounlua kar koruma duygusu rgte ye olanlarn siyasal yaama daha fazla katlmlarn salayacaktr. stelik siyasal yaama sadece katlmkla kalmayp, ayn zamanda ayn ynde katlm eilimi salayacaktr.(Klal, 1993: 191) Bir kararn aklanmas, bir oyun kullanlmas ya da bir kuruma bask yaplmas hususunda bireysellik yerine topluluk halinde olmann her zaman daha verimli olaca dnldnde; rgt yeliinin siyasal katlma anlaml bir etkisinin olduu sylenebilmektedir. 3.2.4.9. Psikolojik Faktrler ve Siyasal Katlm Sosyo-ekonomik konumlar itibariyle birbiriyle yaknlk gsteren bireylerin farkl siyasal davranlar, insan psikolojisinin siyasal davran zerine ciddi bir etki yaptnn gstergesidir. Psikolojik faktrler arasnda etkinlik duygusu nem tamaktadr. Kapani (1997:133)ye gre etkinlik duygusu, kiinin kendi eylem ve davranlaryla evresine ve olaylarn akna etkide bulunabilecei inancn tayp tamadn ifade eden bir

24

kavramdr. Siyasal etkenlik duygusunun zayf ya da gl oluuna gre, siyasal katlm da artmakta ya da dmektedir. Bundan baka sosyal girikenlik duygusunun da katlma etkisi olduu dnlmektedir. Giriken kimselerin katlm davrann daha etkin bir ekilde gerekletirecekleri kabul edilmektedir. Ayrca; kiinin iindeki gven duygusu ve empati yetenei, yani kendisini bakalarnn yerine koyabilme becerisi de siyasal katlm asndan nemli davranlardr. 3.2.4.10. Siyasal Faktrler ve Siyasal Katlm Siyasal deikenlerle siyasal katlm arasndaki ilikiler iki grupta toplanabilir. Sistemin yaps ve sistemin ileyii ile ilgili olanlar. Yasalarn siyasal ayrnty dzenlemesi, sistemin yaps, liderlerin kiilikleri, parti programlar, ideolojileri gibi faktrler de sistemin ileyii ile ilgili uyarc etkenler olabilmektedir. (Turan, 1986:90)

25

4.

YEREL YNET MLER VE KATILIM

4.1. Yerel Ynetimler 4.1.1. Tanm nsan, evresiyle srekli etkileim halinde olan sosyal bir varlktr. Etkileimi gerei topluluk halinde yaamas kanlmaz olan insann; yaad toplum iinde srekli bir rgtlenme gereksinimi duyduu grlmektedir. Bu durum, sistematik bir yapy zorunlu hale getirmitir. nsann topluluk halinde yaarken, hem ayn topluluun fertleri arasndaki ilikileri, hem de dier toplumlarla arasndaki ilikileri dzenlemek iin kurmu olduu st dzenleyici ve denetleyici merkezi yapya devlet adn vermitir.

(Sarkoce,2002:4) Devlet, halkn ortak ihtiyalarn, kar karya geldii sorunlar zmek ve mterek faydalarn gzetmek iin bir ynetim mekanizmas oluturmak

ykmllndedir. Devlet; ite bu grev ve ykmllklerini merkezi idare ya da merkezden ynetim ad verilen bir kurulu sistemi ierisinde yerine getirir.(Ayta,1994:3) Merkezi devletin oluumundan bu gne, lke zerindeki tm kamusal hizmetlerin, hizmet btnl ierisinde karlanabilmesi iin, balca klasik ynetim ilkesinden faydalanlmaktadr. Bunlar merkezden ynetim, yetki genilii, ve yerinden ynetim ilkeleri olmakla beraber; lke zerindeki rgtlenme biimi, bu ilkelerden sadece birisi dikkate alnarak oluturulmu deildir. Bu rgtlenme, lkelerin tarihsel oluum koullarnn, sosyo-ekonomik yaplarnn ve iinde bulunduklar konjonktrel durumun etkisi altnda ekillenen ve bu ilkelerin eitli oranlardaki bileiminden oluan bir zellie sahiptir. Bu srecin etkisiyle, kimi lkelerde yerinden

26

ynetime daha fazla arlk veren bir rgtlenme biimi bulunurken, bazlarnda da merkezden ynetimi ne karan bir ynetim yaps vardr.(Arkboa,1998:5) 4.1.1.1. Merkezden Ynetim lkesi Bu ilkeye gre; karar alma, emir verme ve icra yetkisi tamamen devletin tekelindedir. Bu sistemde yaplan i ve eylemlerin tamamnda, merkezden onay almak zorunluluu vardr. Bu ynetimin tek bana uygulanmas, Giritlinin Lamennaisden aktarmyla; (1993:15) merkezden ynetimin merkeze, sara hastalnn rpnlarn; merkezden uzak ularna ise fellinin hareketsizliini getirecei eklinde yorumlanmaktadr. Merkezden ynetimin, tekdzelik ve kaynaklarn kullanm ynndeki avantajlarnn olabilecei dnlse de, etkinlii ve verimlilii yok etmesi ve kendi kendisini alamaz duruma getirmesi gibi dezavantajlarnn olabilecei de kabul edilmektedir. Bu sorunlar gidermek veya hafifletmek iin yetki genilii ve yerinden ynetim ilkelerinden faydalanlmaktadr. 4.1.1.2. Yetki Genilii lkesi Bu uygulama merkezi ynetimin bir takm yetki ve sorumluluklarn ayn hiyerarik yapya sahip daha alt birimlere devretmesi anlamna gelmektedir. Merkezi idare bu sayede, yaanan younlamann azaltlmas ve ynetimde etkinliin salanmasn amalar. Merkez, ynetimi kendi adna kullanacak

emanetilere devretmektedir. Esas yetkili merkez olduu iin, yetki geniliinden yararlanan yneticilerin kararlar, merkezin hiyerarik denetimine tabidir.(Arkboa, 1998:5)

27

Bu ilkeyle anlatlmak istenen, merkezin salad yerinden ynetimdir. Merkezi ynetim, lke snrlar ierisinde bir takm haklar sakl tutmak artyla yetkilerini devreder ve kurumsallamay salar. 4.1.1.3. Yerinden Ynetim lkesi dem-i Merkeziyet denilen bu ilke; merkezi ynetime ait baz grev ve yetkilerin, devlet tzel kiiliinin dnda ayr tzel kiilie sahip birimlere devredilmesi anlamna gelmektedir. Yasama ve yarg glerinin bulunmamas bakmndan deerlendirildiinde, federalizmden ayr tutulur. Federal devletlerde, ulusal kimlie sahip olmayan ynetimlere tannan yar zerk ya da zerk statye dayanan trne Siyasal Yerinden Ynetimler, yalnz yrtmeye ilikin birtakm yetkileri bulunan trne Ynetsel Yerinden Ynetimler denmektedir. Yerel yerinden ynetim ilkesine gre oluan yerel ynetimler, merkezi ynetim hiyerarisi dnda rgtlenmeleri ve dolaysyla merkezle yerel arasnda bir ast-st ilikisi olmamas nedeniyle, hiyerarik denetim kapsamna girmezler. Ancak bu, yerel ynetimlerin, merkezi denetim ve gzetiminden tamamen uzak kurulular olduklar anlamna gelmez. Zira genel ynetim politikalarnn erevesi merkezi ynetimce izildii gibi, ayrca yerel ynetimler zerinde merkezi ynetimin bir vesayet denetimi de bulunmaktadr. Uluslararas Toplum Bilimleri Ansiklopedisi, yerel ynetimleri; Bir devletin ya da blgesel ynetimin alt birimi olan, greceli olarak kk bir alanda, snrl saydaki kamusal politikalarn belirlenmesi ve uygulanmas ile grevli ve yetkili klnm bir kamu kuruluu olarak tanmlamaktadr. (Kele,2000:21)

28

Kamu Ynetimi Aratrma Projesi Genel Raporunda yer alan yerel ynetimler tanm da kapsaml ve ilgi ekicidir. (1992:178) Buna gre yerel ynetimler; belirli bir corafi alanda (kent, ky, il, vb.) yaayan yerel topluluun bireylerine bir arada yaamak nedeniyle kendilerini en ok ilgilendiren konularda hizmet yrtmek amacyla, karar organlar (kimi durumlarda yrtme organlar) yerel topluluka seilerek greve getirilen, yasalarla belirlenmi grevlere ve yetkilere, zel gelirlere, bte ve personele sahip, merkezi ynetimle ilikilerinde ynetsel zerklikten yararlanan kamu tzel kiileridir. 4.1.2. Yerel Ynetimlerin Nitelii ve nemi Yerel ynetimler, belli amalara ulamak, belli gereksinimlere yant vermek zere, toplumlarn tarihsel geliimiyle birlikte ortaya kmlardr. Yerel ynetimlerin; bu beklentilere yant verebilmeleri iin baz zellikler tamalar gerekmektedir. Bunlarn en nemlilerinden birisi zerkliktir. zerklik; yerel idare kurulularnn, kendi ynetim organlarnca ynetilmesi anlamna gelmektedir. Yerel ynetimler bu hareket serbestliine idari ve mali alanda sahip olmaldrlar. zerk olmak, herhangi bir etki altnda kalmadan kararlar alabilmek ve bu kararlar yine herhangi bir etki altnda kalmadan uygulayabilmek anlamna gelmektedir. zerkliin olabilmesi; kesin kararlar alabilme, karar organlarnn bamsz olmas ve mali olanaklarn bu zerkliin korunmasna ve srdrlmesine elverili olmasna sk skya baldr. (Tortop,1991:3-5) Kele (2000:50); yerel zerkliin iki ynne vurgu yapar. Birincisi; yerel organlarn merkezle olan ilikilerini ilgilendirir. Yerel ynetimlerin, bu ilikilerinde merkezden tmyle bamsz olmalar beklenemez. Bamszlk, zerklikten farkl bir kavramdr. Asl olan yerel birimlerin, kendi ilerini, merkezin karmas olmakszn,

29

kendi olanaklaryla grebilmeleridir. Geni bir zerklikten yararlanlmas arttr. kincisi ise; yerel ynetimlerin, yerel toplulukla, yani halkla ilikilerini ilgilendirir. Seilmi yerel organlarn, halk gerei gibi temsil edebilmelerini, temsil ynteminin bu nitelikteki kiilerin seilmesine elverili olmasn anlatr. Yerel ynetimlerin yapacaklar her i ve ilem iin merkeze bamllklarnn gerekten de mantk d olduu dnlmektedir. Byle bir durum, hizmette etkinlii yok denilebilecek seviyelere indirecei gibi; yerel ynetim birimlerinin verimlilik orann da ok aalara drecektir. Yerel ynetimler kararlarn kendileri alrken; merkezi idarenin de tamamen yok saylmas dnlemez. Merkezi idarenin vesayeti olmaldr. Ancak bu yetki kanunlarla belirlenmeli ve sadece hukuka uygunlukla snrlandrlmaldr. Ne zerklikten, ne de vesayetten anlalmas gerekenler abartlmamaldr. Zira yerel ynetimlerin yapacaklar ilerde kararlar kendi bana almalar dnlrken, baz kiilere veya gruplara kar salamak deil, yerel hizmetlerde etkinlik ve kolaylk salamak dncesinden hareket edilmektedir. Bunun yannda; vesayetten de merkezi ynetimin srekli baskc tutumunun grlecei dncesi yerine, yaplacak iler iin hukuksal denetim mekanizmas ilevi grecek bir organ anlam karlmas yanl olmayacaktr. Yerel ynetimlerin, yerel nitelikteki ihtiyalar karlayabilmek iin gerekli kaynaklara sahip olmas da nem tamaktadr. Gnmzde; ekonomik, teknolojik, sosyal ve kltrel birok gelime, yerel ynetimlerin nemini de bir hayli arttrmtr. nsanlarn ihtiyalar artm ve sadece bunlarn zlebilmesi yeterli olamamtr. Artk hizmetlerde hz ve etkinlik, ok daha nemli bir hale gelmitir. Bu durum da, yerel ynetimlerin fonksiyonlarnn artmasn

30

kanlmaz hale getirmekte ve yerel ynetimlere gnden gne yeni ykmllkler getirmektedir. Yerel ynetimlerin, zellikle belediyelerin yrtt hizmetler, gnlk hayatmzda nemli yer tutmaktadr. Bu hizmetler; beikten mezara kadar hayatmzn eitli ynlerini kapsamaktadr. Bu kurulularn nemi, yle ya da byle yrtmeye altklar hizmetlerden ileri gelmektedir. (Erylmaz,1997:9) Yerel ynetimler; grece daha kk ynetim birimleri olduundan, yneten ve ynetilenler iin demokrasinin renilmesi ve yaanabilmesi iin daha uygun zeminler sunarlar.Demokrasi Okullar diye de tanmlanan yerel ynetimler, bu zelliklerini merkezi hkmete kar fren ve denge unsuru olmalaryla daha ok gn yzne karrlar. (Sarkoce,2002:6) Yerel ynetimlerin bir dier zellii de; tadklar zerk yap itibariyle, giriimci kurulular olabilmeleridir. Sahip olduklar teebbs gcn kullanarak yeni hizmetler gelitirebilirler. Nitekim lkemizde belediyeler; retici pazarlar, tanzim satlar ve halk konutlar ile halkn desteklenmesi ve tketicinin korunmas konusunda nemli katklar salamaktadrlar. (Erylmaz,2001:124) Yerel dzeyde; halkn

seviyesinin ve refah dzeyinin gelitirilmesi hususunda yerel ynetimlerin etkisi ok byktr. 4.1.3. Trkiyede Yerel Ynetimlerin Tarihi Geliimi Trkiye; Batl tarzdaki yerel ynetimler anlamnda ok eski bir gemie sahip deildir. Osmanl siyasal sisteminde; kentsel sorunlarn zmnde, halktan gelen bir yaplanma srecine rastlanmamaktadr. lk yllarda padiahlar, fethettikleri ehirlerde kendileri adna idari, adli ve mahalli hizmetleri yrtecek ve kendisine kar sorumlu olacak kadlar tayin etmeye

31

baladlar. Kadlar, yetkili olduklar blgenin tek otoritesiydiler. Belediye hizmetlerini yrten kadlar, imar ileri dnda ok geni bir sorumluluk alan sahibiydiler. Fetihlerle lke geniledike; askeri tekilatlanma, toprak rejimine (dirlik sistemi) paralel olarak farkllarken, kadlar da padiahlara dorudan bal olmaktan uzaklamaya baladlar. Ara baz unvanlar, makamlar getirildi.(Kazaskerlik, kad-l kudatlk gibi.) Bu makamlar da sadrazamla irtibatlandrldlar. stanbulun fethinden sonra da bu uygulama bu ekilde devam etti. Bylece Tanzimat Dnemine kadar merkezi idare yannda bir mahalli idare grmek mmkn olmamtr.( elik, 1995: 589) Batl anlamda yerel ynetim gelenei Osmanlda yoktu. Bu gelenekte, yerel ynetim-demokrasi ilikisi, tamamyla kendi kendini ynetme ilkesine dayanyordu. Tarihsel kkenleri balamnda, yerel lekte komnlerin kendi kendini ynetmesi biiminde olan yerel ynetim sistemi, Osmanl siyasal sistemine gecikmi ve takliti bir gelimenin sonucu olarak girmitir. Ky ynetimlerinin geleneksellii ve gll de, yine batdaki gibi gl bir yurttalk temeline dayanmyordu. (Hamamc,1981:9) Tanzimat Ferman (1839) ile birlikte; Trk Yerel Ynetim sistemi, kendi geleneksel rgt yapsndan vazgeerek, Bat standartlarnda bir ynetim modeli oluturmaya balamtr. stanbulda modern anlamda ilk belediye idaresi, stanbul ehremaneti adyla 1854 ylnda kurulmutur. Bu belediye idaresinin banda; merkezi hkmet tarafndan tayin edilen bir yksek memur bulunuyordu. Bu belediye kurumunda, ileri gelen memurlardan ve esnaf temsilcilerinden oluan; daha ok istiar grevleri olan bir ehremaneti meclisi de vard. (Ortayl, 1979: 296). Yeni kurulan bu belediye idaresi iin; 1855 ylnda 14 maddelik bir nizamnamenin kartldn gryoruz. Bu nizamnamenin ikinci maddesinde; Dersaadette bulunanlarn zaruri ihtiyalarnn

32

teminini kolaylatrmak, esnafn dzenini salamak, ehir olmann gerektirdii intizam ve temizlii temin etmek gibi grevler ehremanetine verilmitir. ehreminliinin; Osmanllarda Tanzimata kadar saraylarn bakm ve onarmyla megul olan, baz saraylarn iaesinden ve Haremi Hmayunun maa ve masraflarndan sorumlu olan nemli bir grev olduu bilinmektedir. (Pakaln, 1993: 322) Hatta zaman zaman ehremininin Divana arlarak grnn alnd da bilinir. ehreminlii, Tanzimat mteakip kaldrlm ve 1854de stanbula yeni belediye idaresi

kurulmasyla; belediye bakan olarak tekrar tesis edilmitir. Bu unvan Cumhuriyetten sonra yerini belediye reisliine/bakanlna brakmtr. Osmanl dneminde ilk belediye uygulamalarnn, Altnc Daire-i Belediye adyla stanbulun, Beyolu ve Galata semtinde yapld grlmektedir. Bu ilk belediye uygulamasna Altnc Belediye Dairesi denmesinin nedeni ise; rnek olarak alnan Paris Belediyesindeki uygulamada en baarl belediye hizmetlerinin, Altnc Belediye Dairesi olarak bilinen yerde verilmekte olmasdr. Altnc Daire-i Belediyenin tekili konusundaki teblide; stanbulun genel olarak 14 belediye dairesine ayrld belirtilmektedir. Ancak; Beyolu ve Galata semtlerinin gelir itibariyle iyi durumda olduu, buralarda iyi nitelikte binalarn yer ald, bu yrelerde yaayan halkn dier lkelerdeki belediye uygulamalarn da grd ve faydasn idrak ettii ifade edilerek; ilk beledi uygulamalarn burada yaplmasnn mnasip olaca belirtilmektedir. Dier belediye dairelerinin de, buradaki rnek uygulamadan sonra, faaliyete gemesi dnlmektedir. (Ergin, 1995:1307 1308). Altnc Daire-i Belediyenin banda yukarda da ifade ettiimiz gibi atanm bir memur bulunmaktayd.

33

Altnc Daire-i Belediye uygulamasndan sonra, stanbulda belediye saylar bazen artrlm bazen de azaltlmtr. Daha sonra, 1877 tarihli Dersaadet Belediye Kanunu ile stanbul iin yirmi adet belediye idaresi kurulmas hkm altna alnmtr (Ergin, 1995:1401) Ancak; Osmanl Devletinin iinde bulunduu sava artlar ve gelir yetersizlikleri, bu belediyelerin hemen kurulup faaliyete gemesine imkn vermemitir. Nihayet, 1864 Vilayet Nizamnamesi ile Osmanl Devletinin stanbul dndaki, kentlerinde de belediye tekilatnn kurulmaya baladn grmekteyiz. (Ortayl, 1979: 296). Bu nizamname; vilayet, liva, kaza, nahiye, ky blnmesini getirerek, her idari birimde belediye kurulmas hkmn getirmitir. Ancak ne tekilat, ne gelir ne de belediyelerin dier idari ve adli kurulularla ilikileri belirtilmediinden, verim alnamamtr. 1868 Dersaadet dare-i Belediye Nizamnamesi yrrle girerek on drt belediye dairesini tekrar gndeme getirmi ve bu daireleri stanbul ehremanetine balamtr.(elik, 1995:592) I. Merutiyet hareketi, Trkiyenin ilk yazl 1876 Anayasasn getirerek, bu anayasada belirtildii zere belediyeleri zel bir kanunla dzenleyecei ifade edilmi ve bu alanda almalar yaplarak 1877 ylnda Dersaadet Belediye Kanunu yrrle konmutur. Bu kanuna gre belediyeler; belediye reisi, belediye meclisi ve belediye cemiyeti olarak organa sahipti. nc organ, dier iki organn mtereken toplants ile yedek yelerden oluuyordu. Merkezi idare, belediye reisini meclis yeleri arasndan tayinle seiyordu. Bu rgt, klasik belediye grevleri dnda nfus saym, emlak yazm gibi bugn merkezi idarece grlen ileri de yrtyordu. 1877 tarihli Belediye Kanunu Trkiyenin ilk belediye tekilat kanunu olup eitli deiikliklerle 1930 ylna kadar

34

uygulanmtr. II. Merutiyetin ilann mteakip, Trk belediyecilii ynnden yararl ve olumlu bir gelime olmam ve hatta geici Vilayet Kanunu (1913) ile belediye zerklii kaldrlarak, devlete bal resmi bir daire hviyetine dntrlmtr. (Sarkoce, 2002:910) Cumhuriyet dnemindeki yerel ynetimlere bakldnda; Osmanl yerel Ynetim sisteminin bir devam olarak karmza kmaktadr. Trkiyede yerel ynetim yaps ve zellikle belediyecilik nemli bir evrim geirmise de ilk oluum yllarndaki yapsal zellikler genelde korunmutur. Aslnda bu durum, yani cumhuriyetin ilk dneminde oluan yaplarn genelde kendilerini koruduklar gerei; siyasal, ekonomik ve kltrel sistemin vasf olarak ne kmaktadr. (Dursun, 1996:14) Cumhuriyet dneminin yerel ynetim yapsnda da nemli bir merkeziyeti tutum dikkatimizi ekmektedir. Cumhuriyetin ilk yllarnda, tamamen stanbul model alnarak Ankara ehremaneti kurulmutur. Bu birime gre ehremini hkmete atanacak ve 24 ye bulunacakt. Mali zerklie sahip olmas sz konusu olmayan bu birimde hkmetin etkisinin bir hayli byk olduundan bahsedilebilmektedir. Hatta 28 Mays 1928de kurulan Ankara ehri mar Mdrl bile belediyeye deil, Dhiliye Vekletine balanmt. Bir ehrin belediyelere ait olan bir ii hkmetin kontrolnde bulundurulmutu. (Dursun,1996:14) 1930 ylnda kan Belediyeler Kanunu ve akabinde yrrle giren Umumi Hfzshha Kanunu, Belediyeler Bankas Kurulu Kanunu, Okturuva Vergisinin Kaldrlarak Gmrk Vergisine %10 Eklenmesine likin Kanun, Belediyeler Yap ve Yollar Kanunu, Belediyeler mar Heyeti Kurulu Kanunu gibi kanunlarla Cumhuriyet dnemi belediyeciliinin yasal ve kurumsal erevesi oluturulmutur. Esas itibariyle

35

bugn dahi bu ereve korunmakta ve yasal dzenlemeler srdrlmektedir. 1580 sayl yasa pek ok deiiklie uramasna ramen hala yrrlktedir. Bu alanda yaplm en nemli yenilik, 1984 ylnda karlan 3030 sayl yasa ile Bykehir Belediyelerinin kurulmalar olmutur. (Sarkoce,2002:12) Dier taraftan il zel ynetimlerine bakacak olursak; Osmanl dneminde 1864 Vilayet Nizamnamesiyle kurulmu olduklarn grmekteyiz. Bu nizamname ile eyalet yerine vilayet (il) dzeni benimsenmi ve iller iin biri genel, dieri zel (yerel) olmak zere iki tr ynetim kabul edilmitir. O tarihte il genel meclislerini, ile bal her sancaktan seilen 4er ye oluturuyordu. Bu yelerin ikisinin Mslman, ikisinin de Mslman olmayan nfustan seilmesi ngrlmt. (Kele,2000:139 ) 1870 dare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi, eski nizamnameyi yrrlkten kaldrarak yeni hkmler getirmitir. 1876 Anayasas dneminde balatlan yeni dzenleme almalar, parlamentonun (Meclis-i Mebusan) datlmas zerine yarda kalmt. Esasen, 1870 tarihli nizamname de, bu ynetimleri, zerk birer ynetim birimi olmaktan ok, bir tr danma meclisi olarak ngrmtr. 1908deki II. Merutiyetten sonra balayan giriimler 1913 Mart aynda, l zel Ynetimiyle ilgili temel yasann yrrle girmesiyle sonulanmtr. 1913 tarihli dare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-u Muvakkatinin ( llerin Genel Ynetimine likin Geici Yasa) 74. maddesinden sonra gelen maddeleri, l zel Ynetimiyle ilgilidir. 1914 ylnda yasalarda grevler, gelirler ve bte konusunda kimi deiiklikler yaplmsa da asl at deitirilmemitir. Cumhuriyet dneminde yaplan kimi kk deiikliklerden sonra; 1987de karlan 3360 sayl yasa ile sistemde, gnn deien koullarna yant vermesi beklenen kimi deiiklikler gerekletirilmitir.

36

Cumhuriyet dneminin yerel ynetim anlayndan, merkezi ynetime bal ve onun birtakm sorumluluklarn zerinden alan ve kontroln hibir zaman eksiltmeyen bir ynetim ekli anlalmaktadr. Yerel ynetimler; Trkiyede resmi olarak belediyeler, il zel idareleri ve kylerden olumaktaysa da, fiilen il zel idareleri ile kylerin nemini ve etkinliini kaybetmi, varlklar ile yokluklar arasnda bir fark kalmam birimler olduu dnlmektedir. Merkeze bal olarak alan ve saylar ok denilebilecek bakanlk birimleri de, il zel idarelerinin etkinliini nerdeyse tamamen yok etmilerdir. 4.1.4. Anayasalarmzda Yerel Ynetimler 1876 Anayasasndan bu gne kadar btn anayasalarmzda yerel ynetimler yer bulmaktadr. Kimi zaman yerel ynetimlerin yetkilerinin kstland gzlemlenen anayasalarmzda, kimi zaman da geni denilebilecek yetkiler tannd grlr. Aada; anayasalarmzda yer alan yerel ynetimler konular incelenecektir. 4.1.4.1. 1876 Anayasas (Kanun-i Esasi) Anayasa tarihimiz ierisinde Kanun-i Esasideki ilkelerin birtakm farkllklarla da olsa, her zaman yrrlkte kald grlmektedir. Kanun-i Esasideki ilkelere gre belediye ileri, stanbulda ve tarada, seimle oluturulacak belediye meclisleri eliyle ynetilecek ve bu meclislerin oluum biimleri ve yelerinin nasl seilecei zel yasalarla belirlenecekti. (Kele,2000: 130) Kanun-i Esasinin 108. maddesinde , illerin ilerinin yetki genilii ve grev ayrm esaslarna gre yaplacan belirtmektedir. Bu ayrm; yasama, yrtme ve yarg arasndaki ayrm ifade etmek iin deil, merkez ynetimle yerel ynetimler arasndaki ayr grev alanlarn ifade etmek iin kullanlmtr. (Kele, 2000:131)

37

4.1.4.2. 1921 Anayasas 1921 Anayasas, dier ilgin zelliklerinin yan sra, Trk Anayasa tarihinin, yerel ynetimlere ve yerinden ynetim ilkesine en fazla arlk vermi olan yasasdr. Bu anayasann ngrm olduu bir yerinden ynetim, Trkiyede bugn bile gereklemi deildir. (Yazcolu,2000:141-142) Yerel ynetimlerle ilgili ilkeler bakmndan cra Vekilleri Heyeti Tasarsyla (m. 1831), Encmen-i Mahsus Tasars arasnda nemli bir fark yoktur. Sadece Vekiller Heyeti Tasars (m. 20), vilayet meclislerinin 5000 nfusa bir ye olmak zere genel oyla vilayet halknca seileceini ngrd halde; Encmen, TBMM iin nerdii mesleki temsil ilkesini, il ynetimlerini de temsil ederek, vilayet meclislerinin meslekler temsil edilmek zere vilayetler halknca seilmesi hkmn

getirmitir.(m. 13) 1921 Anayasasnda; Trkiyenin, corafi durum ve iktisadi ilikiler asndan vilayetlere, vilayetlerin kazalara blnmesi, kazalarn da nahiyelerden olumas hkm bulunmaktadr. Vilayetler, yerel ilikiler bakmndan tzel kiilie ve tam zerklie sahip olacaklar, TBMMce konulacak kanunlar erevesinde btn eitim, salk, ekonomi, tarm, bayndrlk ve sosyal yardm ilerinin dzenlenmesi vilayet meclislerinin yetkisindedir. Vilayet meclisi tarafndan seilecek bir bakan ve yelerden kurulu idare heyeti, il zel idaresinin yrtme organ olarak grev yapacakt. Vilayetlerde ayrca TBMM tarafndan atanan bir vali bulunacak ve vali ancak devletin genel grevleri ile yerel grevler arasnda bir atma olmas durumunda mdahale edebilecekti.

38

Kazalar yalnz bir ynetim birimi niteliinde olup, tzel kiilie sahip olmayacaklard. Kazalarn ynetimi TBMM Hkmetince atanan ve valinin emri altnda bulunan bir kaymakam tarafndan yrtlecekti. Nahiyeler, (bucak) tzel kiilie sahip yerel ynetim birimleri olarak kabul edilmekteydiler. Bir veya birka kyden oluabilecekleri gibi, bir kasaba da nahiye saylmaktayd. Nahiye Meclisi, nahiye halknn genel oyuyla seilecek, nahiye idare heyeti ve nahiye mdr de nahiye meclisi tarafndan seilecekti. Nahiye Meclisi, kanunlar erevesinde yargsal, ekonomik ve mali yetkilere sahip olacakt. Vilayetler, ekonomik ve sosyal ilikileri bakmndan birleerek, umumi mfettilik mntkalar meydana getirebileceklerdi. Bu durumda, birleme salayan blgelerde vilayetlerin ortak ileri arasnda uyumun salanmas, umumi mfettilerin grevi olacakt.

39

4.1.4.3. 1924 Anayasas 1924 Anayasas da 1876 Anayasasna benzer zellikler tamaktadr. llerin ilerinin yetki genilii ve grev ayrm ilkesine gre yaplaca belirtilmi, bununla beraber belediye ilerinin seilmi meclisler eliyle yrtlmesi hkme balanmtr. Anayasann 89. maddesinde, Trkiyenin corafi ve ekonomik bakmdan illere, ilelere, bucaklara, kasabalara ve kylere blndnden sz edilmektedir. 90. maddesinde illere, kasaba ve kylere tzel kiilik verildii; 91. maddesinde de yukarda belirtilen il ilerinin yetki genilii ve grev ayrm esaslarna gre grlecei belirtilmitir. 4.1.4.4. 1961 Anayasas 1961 Anayasasnn 112. maddesinde: darenin kurulu ve grevleri merkezden ynetim ve yerel ynetim esaslarna dayanr. denilmektedir. (Kili ve Gzbyk, 2000:206) Bu maddedeki yerel ynetim kurulularna anayasann 116. maddesinde vurgu yapmaktadr. Bu anayasada yerel ynetimlerin tanm: l, belediye veya ky halknn mterek mahalli ihtiyalarn karlayan ve genel karar organlar halk tarafndan seilen kamu tzel kiileri eklinde yaplmtr. Bu maddede tzel kiilie sahip ve genel karar organlarn halkn seebilecei tr yerel ynetimden sz edilmektedir. Bunlar, l zel Ynetimleri, Belediyeler ve Kyler dir. Ayrca son fkrada, Mahalli idarelerin kurulular, kendi aralarnda birlik kurmalar, grevleri, yetkileri, maliye ve kolluk ileri ve merkezi idare ile karlkl ilikileri kanunla dzenlenir denilmektedir. (Kele, 2000:132),

40

4.1.4.5. 1982 Anayasas 1982 Anayasasnn 123. maddesinde ynetimin, merkezden ve yerinden ynetim esaslarna dayand belirtilirken; maddenin gerekesinde ise yle denilmektedir. Trkiyede idari yapnn olumasnda tarihi geliim ve deneyler sonucu merkezden ynetim ve yerinden ynetim birbirini tamamlayan ilkeler olarak ortaya km ve srekli uygulama bulmutur. Bunun sonucu olarak devlet; tzel kiiliinin yannda, eitli kamu tzel kiilerini ortaya karmtr. Bir baka deyimle; bugn kamu hizmetleri genel idare bata olmak zere mahalli idareler ve hizmet yerinden ynetim kurulular tarafndan ynetilmektedir.(Sarkoce,2002:13) 1982 Anayasasnda yerel ynetimlerin tanm yaplmtr. Yerel ynetimler; l, belediye veya ky halknn mahalli mterek ihtiyalarn karlamak zere, kurulu esaslar kanunla belirtilen ve karar organlar, gene kanunda gsterilen, semenler tarafndan seilerek oluturulan kamu tzel kiileridir. eklinde tanmlanmtr. Anayasann 127. maddesinde; idarenin btnl ilkesini korumaya ynelik idari vesayet denetimi grlmektedir. Baz hizmetlerin tzel kiiler eliyle yrtlmesi, onlarn denetlenmesini de zorunlu hale getirmektedir. darenin btnl ilkesi de bu ekilde ngrmektedir. Anayasamzn 67. maddesi gereince; yerel ynetim seimleri 5 ylda bir yaplr. Ancak milletvekili genel veya ara seimleriyle birlikte olmas amacyla bir yl ne ya da geriye de alnabilir. Mahalli idareler, merkezi idare ile olan ilikilerinde, idari vesayetin getirdii snrlamalar haricinde, idari ve mali zerklikten yararlanrlar.

41

Yerel ynetimlerin gelirleri de nemli bir konudur. Halkn mahalli ihtiyalarna cevap vermek amac gden yerel ynetimlerin, bu dorultuda harcamalar yapabilmek iin zel gelir kaynaklarna, ayr btelere, personel ve rgtlere sahip olmalar ngrlmtr. Ayrca etkinliin salanabilmesi iin, Bakanlar Kurulunun izniyle aralarnda birlik kurabilmeleri de salanmtr. Bu anayasayla mahalli idarelerin snrlar belirlenmi olmaktadr. Anayasal erevede yerel ynetimlerin haklarnn belirlendii yasalar kimi zaman yumuak, kimi zaman kat kurallar ierse de; yerel ynetimlerin ynetimdeki etkinlik; hizmetteki denge ve adalet konusunda merkezden ynetime gre ok daha fazla avantajl olduu hususu gz ard edilmemelidir. Yerel ynetimler, siyasal ve toplumsal dzenin salanmas anlamnda ok nemli etkilere sahiptirler. 4.1.5. Yerel Ynetimlerde zerklik ve Denetim 4.1.5.1. zerklik zerklik; yerel ynetimler denilince ilk akla gelen terimlerden biridir. Bu kavram; ynetsel anlamda kamusal kararlarn ve hizmetlerin tekellemesini ve bir merkezde toplanmasn deil, evrede bulunan ynetsel birimlere aktarlmasn ve yaylmasn salar. (ukurayr,1999:101) Yerel ynetimlerin temsil ettikleri toplumun ihtiyalarn etkin bir ekilde karlayabilmeleri, stlendikleri hizmetleri abuk, ucuz ve rasyonel bir ekilde grebilmeleri iin zerklie ihtiyalar vardr. Bir ynetim biriminin kendisiyle ilgili kararlar kendisinin alabilmesi kadar doal bir durumun olamayaca dnlmektedir. Kararlarn zgrce alnabilmesi, bu kararlarn sahibi olan kurumlarla yakndan ilgilidir. zerkliin olabilmesi, kesin karar alabilme, karar organlarnn bamsz

42

olabilmesi ve akal olanaklarn bu zerkliin korunmasna ve srdrlmesine elverili olmasna sk skya baldr. (Tortop,1991:36) Snrlar anayasa ve yasalarla belirlenen zerklik; baz gruplara kar salamak amac gtmez. Aksine yerel ynetimlerin hizmetlerini kolaylatrmak ve etkinliini arttrmak amac tar. Trkiyenin de baz maddelerine ekince koymak suretiyle de olsa onaylad Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnn 3. maddesinde zerk yerel ynetim kavram; Yerel makamlarn, kanunlarla belirlenen snrlar erevesinde, kamu ilerinin nemli bir blmn kendi sorumluluklar altnda ve yerel nfusun karlar dorultusunda dzenleme ve ynetme hakk ve imkn anlamn tar. eklinde aklanmtr. Bir ynetim biriminin zerkliinden bahsedebilmek iin, merkezi idarenin etkilerinden uzak ve seimle ibana gelmi organlara sahip olmas gerekir. Bunun yannda; yerel ynetimin merkezi ynetim organlarnn iznine ya da onayna bal olmadan tek bana kararlar alabilmesi ve kendine verilmi olan yetki ve sorumluluklar yerine getirebilmek iin mali olanaklara sahip olmas gerekmektedir. Bu durum yerel ynetimlerin denetlenebilirlii asndan bir engel tekil

etmemektedir. 4.1.5.2. Denetim Yerel ynetimlerin yaptklar iler ve uygulamalar, merkezi ynetimin denetlemesine tbidir. Yerinden ynetim kurulularnn, kendileri dnda baka bir idare tarafndan, yasalarn ngrd snrlar iinde denetlenmesine vesayet denetimi denilmektedir.

43

Vesayet denetimi, idarenin btnl ilkesinin doal bir sonucudur ve ynetimin bir btn olarak uyumlu almasn salamann temel aracdr. (Erylmaz, 2001: 309) Vesayet denetimi, merkezi ynetim ya da merkezi ynetime ait makamlar tarafndan uygulanr. Yasalarda ileri Bakanl, ileri Bakan veya valilik gibi birimler bu denetim iin yetkili klnabilirler. Vesayet denetimi, lkedeki yerel ve merkezi hizmetler ve yerel ynetimler arasndaki koordinasyonun salanmas asndan ve yaplan ilerin hukuka uygunluunun denetlenmesi asndan gereklidir. Anayasamzn 123. maddesindeki ynetimin btnl ilkesi de bunu amalamaktadr. Vesayet denetimi, hukuka uygunluk denetimi ve yerindelik denetimi olmak zere iki ekilde yaplmaktadr. Aslnda bu denetimin temel amac, yerel ynetimlerin yaptklar hizmetlerin ve ilemlerin hukuka uygun olup olmadnn denetlenmesidir. Bu sayede yerel ynetimlerin kanunlara uygun hareket etmesinin salanmas ve yetkilerini aan faaliyetlerinin kstlanmas ngrlmektedir. Yerindelik denetimi ise 1982 Anayasasnda yer bulan, toplum ihtiyalarnn gerei gibi karlanmas ve toplumun genel yararnn korunmas gibi amalarla merkezi ynetime geni yetkiler tanyan bir denetim biimidir. Ancak, bu durum, merkezi ynetim tarafndan her zaman ktye kullanlmaya msait bir ara haline gelebilmektedir. Yerel ynetimler, yerindelik denetiminden dolay eli kolu bal, ilevsiz birimler haline gelebilmektedirler. Yerel ynetimlerin zerklii nasl ulusal yararlarn aksine bir karar alma veya bir uygulama yapma hakk tanmamalysa; merkezi ynetimlerin denetim faaliyetleri de yerel ynetim grevlilerinin zlk ilerini bile denetlemeye varan haklar tanmamaldr.

44

lkemizde idari vesayetin genel ilkeler koyma, koordinasyon ve mali denetimden ok; atamalara, Belediye Bakan ve meclis yelerini grevden almaya ve belediyelerin teknik tasarruflarna mdahaleye ynelen bir ereve iinde yer almas, denetimin ilevselliini azaltmaktadr.(Ycel, 1994:33) Bu dnceden hareketle birok dnrn ortak gr, idari vesayetin kaldrlmas veya azaltlmas ve yerinden ynetime arlk verilmesi ynndedir. Merkezi ynetimin denetim yolunun hukuka uygunlukla snrlandrlm olmasnn en uygun ve etkili yntem olduunu dnmek yanl olmayacaktr. Merkezi ynetimlere de bu noktada den grev; denetimin erevesinin izilerek yerel zerklii snrlayc uygulamalardan kanmas olacaktr. Yerel ynetimlerde uygulanan denetimin ikinci ekli de mali vesayet denetimidir. Mahalli idareler, btelerini, merkezi idarenin yetkili kld otoritelere onaylattrmadan yrrle koyamamaktadrlar. Bu da mali vesayet denetimini, en belirgin ekliyle ortaya karan yntemdir. Aslnda merkezi ynetimle yerel ynetimler arasndaki mali ilikiler; hem hizmet, hem de gelir blmn kapsar ve ikisi arasnda bir dengeyi gerektirir. Sz konusu mali ilikilere lkemiz asndan bakldnda, bunun merkezi ynetime arlk veren bir yaklamla ele alnd grlmektedir.(Sarkoce,2002:18) Kamu ynetimin denetlenmesi ve kiilerin idare karsnda korunmasn amalayan metodlardan biri de ombudsman kurumudur. Kamu denetisi ya da hakemi de diyebileceimiz ombudsman, almalaryla ilgili raporunu yasama organna sunmak suretiyle yerel idarenin i ve eylemlerinin hukuka uygunluk ynnden denetlenmesine katk salar.

45

Ombudsman genellikle kamu ynetimine kar halkn ikyetlerini inceler; ynetimin aksayan, ilemeyen ve kusurlu yanlarn ortaya karr. kard sonular parlamentoya ve kamuoyunun bilgisine sunar. Kken itibariyle svete balayan ombudsman; 20. yzylda gncelleerek gnmzde gelimi lkelerde yaygn bir ekilde kullanlr hale gelmitir. Dierlerine gre ucuz, pratik ve ulalmas kolay olan bu denetim mekanizmasnn lkemizde benimsenmesi, hem kamu ynetimi, hem de yerel ynetimler asndan ok faydal grlmektedir. 4.1.6. Yerel Ynetim Trleri 1982 Anayasasnda yer alan yerel ynetim birimleri; Kyler, l zel dareleri ve Belediyeler dir. Bu ynetim birimlerinin grevleri, organlar ve bteleri incelenerek yerel ynetim sistemimizin ileyii hususunda fikir sahibi olunmas amalanmaktadr. 4.1.6.1. Kyler Trkiyede ky kavram; aklmza nfusu az, nemli yerleme

merkezlerinden uzak, ekonomik yaps byk lde tarm ve hayvancla dayal ve kendisine zg toplumsal ilikileri bulunan yerleme birimlerini getirmektedir. Kylerle ilgili ilk dzenleme 1864 Vilayet Nizamnamesi ile yaplmtr. Kylere tzel kiilikler tannmas ise 1924 tarihinde karlan 442 sayl Ky Yasas ile olmutur. Katlmc ve topyekn kalknma modellerinin benimsendii Kalknma Planlarnn ilkinde; (196367) ky kalknmas, toplum kalknmasyla edeerde anlmtr. Kylnn kalknmaya gnll katlmnn salanmas amalanmtr.

46

Ky ynetimleri, imece yntemiyle yurtta katlmna en fazla yer veren ve bu durumun da yasal zorunluluk olarak dzenlendii ynetim birimleridir. Bu durum, ekonomik anlamda kyller arasnda bir igc deiimi demektir. Gelenek hukukunun baskn olduu blgelerde yaamaya devam eden imece yntemi, para ekonomisinin girdii yerlerde olduka zayflamtr.

(ukurayr,1999:209) 18.03.1924 tarihinde kabul edilen, 7.4.1924 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanan 68 sayl Ky kanununa gre; a) b) Nfusu 2000den aa olan yurtlara ky denir.(m. 1) Cami, mektep, otlak, baltalk gibi orta mallar bulunan ve toplu veya

dank evlerde oturan insanlar ba, bahe veya tarlalaryla birlikte bir ky tekil ederler.(m. 2) c) Bir yerden bir yere gtrlebilen ve gtrlemeyen mallara sahip olan

ve ibu kanun ile kendisine verilen ileri yapan bal bana bir varlktr. Buna ahs manevi denir. (m. 7) 1924de karm olduu kanunu gelien zamana uyarlayamayan devlet, 1985 ylnda 346 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile katma bteli bir Ky Hizmetleri Genel Mdrl kurulmasna karar vermitir. Bu kurum; Tarm ve Ky leri Bakanlna bal bir kurulu olarak; ky idarelerinin yapmas gereken hizmetleri merkezi idare adna gerekletirmekteydi. 13.01.2005te kabul edilen, 28.01.2005 tarih ve 25710 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 5286 sayl Ky Hizmetleri Genel Mdrlnn Kaldrlmas ve Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakkndaki Kanun ile yrrlkten kaldrlmtr.

47

4.1.6.1.1. Ky darelerinin Grevleri a) Zorunlu iler: Topluca ve komuca yaamak gereiyle Ky Kanununun 13. maddesinde aklama bulur. Bu iler; salk, tarm, temizlik, bayndrlk, eitim gibi hususlar kapsar. Yukarda belirtildii gibi bu hizmetler, yerel ynetimlerin ilevsizletirilmesi dncesiyle paralel olarak merkezi idarece yaplmaktadr. b) Kylnn steine Bal Olan ler: 14. maddede yer bulan bu iler; pazar, hamam, amarlk gibi yerler yaptrmak, ky korusu olmayan yerlerde koru gelitirmek gibi ilerdir. 4.1.6.1.2. Ky daresinin Organlar Ky idaresinin organlar muhtar, ky dernei ve htiyar Meclisidir. a) Muhtar: Muhtar; merkezi idarenin kydeki grevlisidir. Ky ilerini de takip etmekle grevli kimsedir. Hem devletin hem de kyn ilerini yapmakla grevlidir. Be yllk bir sre iin seimle ibana gelir. b) Ky Dernei: Kydeki muhtar ve ihtiyar heyetini semek, yaplmas zorunlu olmayan ilerin yapmn zorunlu hale getirmek, gerekli grldnde dier kylerle birleme karar almak ve kyde belediye kurulmasna karar vermek gibi grevleri bulunmaktadr. c) htiyar Meclisi: Kyn her trl altyap ileri ve dier hizmetler imece yntemiyle zmlenebilmektedir. mecenin ne kadar srecei Ky htiyar Heyetinin kararna baldr. Kyn mli gereksinimlerinin karlanmasnda da salma ad verilen uygulama yaplmaktadr. Hane bana alnan salmann miktarn yine Ky htiyar Heyeti belirler.

48

Bunun dnda htiyar Heyetinin: a) Kye ait ileri grp ncelik srasna gre zmlemek, b) Hangi ilerin imece, hangi ilerin salma yoluyla yaplacana karar vermek, c) Kamulatrma karar almak, d) Zorunlu ilerin yaplmas hususunda yaptrmlar kullanmak gibi grevleri vardr. Kyler gelir kaynaklarnn yetersizlii sebebiyle, hemen hemen btn hizmetlerini devletten bekler hale gelmilerdir. Merkezi ynetim de kylere kaynak aktarmayarak, ky hizmetlerini fiilen stlenmek yoluna gitmektedirler.

(Erylmaz,2001:163) Bu durum; kendisine tzel kiilik atfedilen kylerimizin ilevlerini tamamen yitirmelerine sebep olmutur. 4.1.6.2. l zel dareleri Bir ilin snrlarnn tamamnda, halkn ortak ihtiyalarn karlayabilmek amacyla kurulan yerel ynetim birimidir. Belediye ve kylerin yetki alan dnda kalan btn ilerin yapmndan sorumludur denilebilir. Yasal olarak 1864 tarihli Tekil-i Vilayet Nizamnamesi, l zel idarelerinin balangc kabul edilebilir. 1870 ylndan sonra yerini dare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesine brakmtr. 1876 Kanun-i Esasi ile zerk bir yerinden ynetim birimi haline gelmi ise de, Osmanl Mebusan Meclisinin kapatlmasndan dolay uygulama alan bulamamtr. 20 Ocak 1921 de kabul edilen Tekilat- Esasiye Kanununda geni yetkilere sahip bir l zel daresi kurulmas ngrlm, ancak uygulama imkn bulamamtr. 1924 tarihindeki Tekilat- Esasiye Kanunu da iller iin tzel kiilik, yetki genilii ve

49

grev ayrm ilkelerini kabul etmitir. 1961 Anayasasnda baz dzenlemeler yaplmakla beraber kanunlamas sreci 1987de olmutur. Bu dzenleme; il zel idarelerine bakanlklarn il dzeyinde yapacaklar yatrmlarla ilgili uygulayclk zellii kazandrmtr. (Sarkoce,2002:23) l zel Ynetimlerinin varlna nemli bir muhalefet olagelmitir. Bunun da nedeni; katlm balamnda zellikle toplum kalknmas dncesine uygun birimler olmadklar, toplum kalknmasnn en uygun biimde ilelerde ve belediyelerde gerekleebilecei savdr. Ancak; l zel Ynetimlerinin, toplum kalknmas

dncesine uygun olduu da, 1970de ileri Bakanlnca hazrlanan bir tasarnn gerekesinde savunulmutur.(ukurayr,1999:208) 4 Mart 2005de kan l zel daresi Kanununda, bu idarelerin grevleri, yetkileri ve sorumluluklar, organlar, ynetimi, alma usul ve esaslar belirlenmitir. 4.1.6.2.1. l zel darelerinin Grevleri l zel daresinin grevleri; bayndrlk, tarm ve hayvanclk, eitim, salk ve sosyal yardmlama ve ekonomi ve ticaret olmak zere be ayr grupta incelenebilir. a) Bayndrlk: bu anlamdaki en nemli grevi; il snrlar iindeki ile ve bucaklar birbirine balayan yollar yapmak ve bunlarn onarm ileriyle ilgili almalar yapmaktr. Gelirle orantl olarak da gl ve bataklklarn slah veya kurutulmas gibi ilemler de l zel darelerine aittir. b) Tarm ve Hayvanclk: rnek ve deneme niteliinde iftlikler, fidanlklar ile ziraat mektepleri, damzlk hayvan ve tarm aletleri depolar kurmak; tartm rnleri sergileri amak, at yarlar dzenlemek, rn trlerini slah etmek, ilin iklimine uygun yeni rnler gelitirmek iin parasz tohum ve fidanlar datmak; tarmn gelimesi iin

50

tarm aletlerini kiraya vermek, tarm mzeleri ve tarmsal yardmlama irketleri kurmak, orman yetitirmek ve yabani aalar alamak gibi grevleri vardr. c) Eitim: lk ve orta dereceli okullar amak, retmen okullar ile alanlar ve fakirler iin gece okullar amak ve bunlara yardm etmek eklindeki hizmetlerin yrtlmesidir. d) Salk ve Sosyal Yardm Grevleri: l snrlar iinde hastane, akl hastanesi, dknler yurdu, huzurevi, ksz ve yetim ocuklar iin yuvalar gibi salk ve hayr kurumlar meydana getirmek l zel darelerinin grevleri arasndadr. e) Ekonomik ve Ticari Grevleri: Uygun yerlere Sanayi Odalar ve Sanayi Mektepleri amak, yerel ihtiyalar karlayabilecek nitelikte sanayi eitimi vermek, yerli sanayinin eitli sergiler, yarmalar gibi etkinliklerle desteklenmesini salamak gibi grevleri bulunmaktadr. l zel darelerinin; bir ilin ticaret potansiyelinin genilemesi ve ticari hacminin arttrlmas konusunda her trl tedbiri almak gibi grevleri bulunmaktadr.(ukurayr, 1999:208) l zel darelerine verilen bu kapsaml grevler, 1910lu yllarn artlar bakmndan ok anlamlyd. Sz konusu grevler, ili, mahalli ortak ihtiyalarn karlanmasnda etkili bir yerel ynetim birimi haline getirmekteydi. Ne var ki bu grevlerin tamamna yakn Cumhuriyetten sonra karlan eitli kanunlarla merkezi ynetim organlarnn grevleri kapsamna alnd. 1950den sonra kurulan bakanlklar ve katma bteli kurumlar, birer birer (Erylmaz,2001: 128129) Fakat bu grevler l zel daresi Kanunundan resmen karlmad. l iinde; merkezi ynetim kurulular ile l zel daresi arasnda yetki ve grevler bakmndan l zel daresinin grevlerini yklendiler.

51

bir karmaa yaanmaktadr. Ekonomik kaynaklar merkezi ynetimin elinde olduu iin sz konusu grevler merkezi ynetimin ildeki eitli birimleri tarafndan

gerekletirilmektedir. Bylece l zel daresi, kendine has grev dzeninden yoksun braklmaktadr. Zaten l zel dareleri yetkileri ve grevlerinin tamamna yaknn merkezi idarenin rgtlerine braktklar iin personel, ara- gere skntlar da ekmektedirler. Bu durum da l zel darelerinin grevlerini yerine getirememelerinin hakl gerekeleri vardr denilebilir. Bu adan bakldnda; bir yerel ynetim birimi olup olmadklar bile tartmaldr. Bu anlamda; 4 Mart 2005 tarihinde kan 5302 sayl l zel daresi Kanununun faydal olaca mit edilmektedir. l zel darelerinin personel ve ara- gere

skntsnn zm asndan dnldnde; 16 Mart 2005te 25710 Resmi Gazete sayl Ky Hizmetleri Genel Mdrlnn Kaldrlmas ve Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun km ve Ky Hizmetleri Genel Mdrl kaldrlmtr. Bu hizmetler; stanbul ve Kocaeli illerinde Bykehir Belediyelerine, dier illerde de l zel darelerine devredilmitir. 4.1.6.2.2. l zel daresinin Organlar l zel daresinin organlar vali , il genel meclisi ve il daimi encmenidir. 4.1.6.2.2.1. Vali l zel daresinin yrtme organdr. Bu sfatla l genel Meclisi ve l Daimi Encmeninin ald kararlar yrtr. Bu iki meclisin de kararlarn dzenler. l zel daresi btesinin amiridir. lin ilerinin ilelerde yapm iin kaymakamlardan faydalanr. Kaymakamlar, valinin ilelerde verecei zel idare hizmetlerini yapmakla ykmldrler.

52

Vali; merkezi idare tarafndan atama yoluyla ibana getirilmektedir. Ancak l Genel Meclisi ve l Daimi Encmeni seimle ibana gelmektedir. 4.1.6.2.2.2. l Genel Meclisi 22.02.2005 tarihinde kabul edilen, 04.03.2005 tarihinde 25745 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 5302 Sayl l zel daresi Kanununa gre, ileler adna seilen yelerden oluan bu meclisin sresi be yldr. ye seimi tek derecelidir ve nispi temsil yoluyla yaplr. l tzel kiiliine verilen grevlerle ilgili karar alma yetkisi l Genel Meclisine aittir. l Genel Meclisi her yl, Mays ve Kasm aylarnda normal olarak

30ar gn gememek zere toplanr. Gndemdeki konularn grlmesi bitmemise, ileri Bakanlna bilgi vermek suretiyle toplanma sresi 10 gn daha uzatlabilir. Ayrca l Genel Meclisinin, 5302 sayl l zel daresi Kanununun 9 ve 10. maddelerine gre; balanmas, Borlanma karar alnmas, Yllk programn incelenip karara balanmas, Ynetmelik yapm gibi grevleri de vardr. l zel daresinin bte ve kesin hesabnn kabul edilmesi, Vali tarafndan sunulan yllk faaliyet raporunun grlp karara

4.1.6.2.2.3. l Encmeni 5302 sayl l zel daresi Kanununun 25. maddesine gre l Encmeni, valinin bakanlnda, il genel meclisinin her yl kendi yeleri arasndan bir yl iin gizli oyla seecei be ye ile biri mal hizmetler birim amiri olmak zere valinin her yl birim amirleri arasndan seecei be yeden oluur. Valinin katlamad encmen toplantsna genel sekreter bakanlk eder. Encmen toplantlarna gndemdeki

53

konularla ilgili olarak, ilgili birim amirleri vali tarafndan oy hakk olmakszn grleri alnmak zere arlabilir. l Encmeninin kendi adna ald kararlara l Genel Meclisinin mdahale durumu yoktur. Vali gerekli grrse bu kararlarn yrtlmesini durdurarak, iptali iin yargya bavurabilir. Yine 5302 sayl Encmeninin: bildirilmesi, Acil durumlarda l Genel Meclisi yerine karar alnmas, Vali tarafndan havale edilen konular hakknda gr bildirilmesi zel idare tarafndan yaplacak hizmetler karl alnacak cret l btesinin incelenmesi, Ak arttrma ve eksiltme artnameleri hakknda gr bildirilmesi, Yerel hizmetlere ilikin meclise sunulacak projelerle ilgili gr l zel daresi Kanununun 26. maddesine gre l

tarifelerinin dzenlenerek meclise sunulmas, zel idarenin grevleri ile ilgili konularda yasaklayc nlemler ve

kararlar alnmas, halelerin yaplmas veya yaptrlmas gibi grevleri bulunmaktadr.

4.1.6.3. Belediyeler Yerel ynetimler arasnda halka yaknl bakmndan; ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel bakmlardan en ok ilgi eken ve en ok arlk tayan birimlerin, btn dnyada ve lkemizde olduu gibi belediyeler olduu dnlebilir. lkemizdeki modernleme hareketinin balad Tanzimatla birlikte belediye ve belediyecilik kavramlar etkinlik kazanmtr. Yerel ynetimlerin neminin gnden

54

gne artmasnn kanlmaz olduu dnldnde, belediyelerin de doru orantl olarak nem kazanmas kanlmazdr. Belediyelerin halka yaknl ve ilgi ekiciliinin bir sebebi de halkn belirleyici olmasdr. Belediye bakanl seimlerinin halk tarafndan yaplyor olmasnn, bu anlamda ciddi katklar salad dnlmektedir. Belediye Meclisi yeleri ve Belediye Bakan halk tarafndan be senelik bir dnem iin seilmektedirler. Ayrca Belediye Meclisi toplantlar da zel haller dnda halka aktr. Belediye Encmeninde de seilmi yeler bulunmaktadr. Btn bu faktrlerin, halkn belediyeleri kendisine daha yakn grmesinde azami nem tad dnlmektedir. Cumhuriyet dneminde, belediyelerle ilgili yasal dzenlemelerin ilkinin 1930 ylndaki 1580 sayl Belediye Kanunu ile olduu grlmektedir.. Ancak zamann srekli deien artlarnn ve kentleme gibi birok etkenin, Belediye Kanununun deitirilmesini zorunlu kld dnlebilir. 23 Aralk 2004te 5272 sayl Belediye Kanunu karlm, ancak bu kanun da yerini 3 Temmuz 2005 tarih ve 5393 sayl Belediye Kanununa brakmtr. Bu kanuna gre belediyelerin durumlar, organlar, grev ve sorumluklar incelenmeye

allacaktr. 4.1.6.3.1. Belediyelerin Grevleri 5393 sayl Belediye Kanununun 3. maddesinde ; Belde sakinlerinin mahalli mterek nitelikteki ihtiyalarn karlamak zere kurulan ve karar organ semenler tarafndan seilerek oluturulan, idari ve mali zerklie kamu tzel kiileri olarak tanmlanan belediyelerin birtakm grev ve sorumluluklarna dikkat ekilmektedir. Bu

55

grevlerin; 1580 sayl kanunda 77 bent eklinde sra ile saylm olduu grlrken, 5393 sayl kanunda genel bir biimde ifade bulmas dikkat ekicidir. 5393 sayl Belediye Kanununun 14. maddesine gre belediyelerin grev ve sorumluluklar; imar, su ve kanalizasyon, ulam, kentsel altyap, corafi ve kent bilgi sistemleri, evre ve evre sal, temizlik, zabta, itfaiye, tantm, genlik ve spor, sosyal hizmetler ve yardm, nikh, meslek ve beceri kazandrma, ekonomi ve ticaretin geliimi, ehir ii trafik, defin ve mezarlklar, aalandrma, park ve yeil alanlar, konut, kltr ve sanat faaliyetleri hizmetlerinin yrtlmesi eklinde karmza kmaktadr. Bunun yannda, kadn ve ocuklar iin koruma evleri ve okul ncesi eitim kurumlarnn tahsisi, okul binalarnn yapm, salk faaliyetleri, kltrel ve tarihi meknlarn korunup gelitirilmesi ile ilgili faaliyetler, sporun desteklenmesi ile ilgili faaliyetler ve gda bankacl faaliyetleri yrtlmesi de kanunda yer bulmaktadr. Kanunlarla baka kurumlara verilmemi olan mahalli ve mterek nitelikteki grevlerin de belediyeler tarafndan yaplmas ngrlr.(m.14) Vatanda ncelemesi ve deien dnya dzenine ayak uydurabilmesi asndan 5393 sayl Belediye Kanununun; gerek belediyelerin grev ve sorumluluklarn, gerekse hak ve imtiyazlarn dzenlemesi bakmndan olduka nemli maddeler bulundurduu dnlmektedir. Kanun, belde sakinlerinin mahalli mterek nitelikteki ihtiyalarnn

karlanmas amacyla her trl giriim ve faaliyet hakkn belediyelere tanmaktadr. Halkn gr ve dncelerinin tespit edilmesi amacyla kamuoyu yoklamalar yapmasna msaade etmektedir. Dolaysyla; halkn da katlm olanaklarnn nn am olduu dnldnde, bu kanunun hkmlerinin yerel ynetim dncesi paralelinde olduu dnlebilir.

56

4.1.6.3.2. Belediyenin Organlar 4.1.6.3.2.1. Belediye Meclisi Belediyenin karar organ olan belediye meclisi seilmi yelerden olumaktadr. Belediye Meclisinin grevleri 5393 Sayl Belediye Kanununun 18. maddesinde 20 fkra halinde belirtilmitir. Belediye Bakan bakanlnda toplanmaktadr. 5393 sayl Belediye Kanununun 19. maddesine gre Belediye Meclisi; seim sonularnn ilann takip eden beinci gn belediye bakannn bakanlnda kendiliinden toplanr. Meclis, bu toplantda yeleri arasndan gizli oyla meclis birinci ve ikinci bakan vekili ile en az iki ktip yeyi ilk iki yl iin grev yapmak zere seer. lk iki yldan sonra seilecek bakanlk divan, yaplacak ilk mahalli idareler seimine kadar grev yapar. Belediye Meclisinin her ayn ilk haftas nceden kararlatrld gnde toplanmas hkm 5393 Sayl Belediye Kanununun 20. maddesinde yer bulmaktadr. Ayrca yine bu maddeye gre; meclis toplantlarnn -gerekeli neriyle kapal oturum yaplmasna karar verildii durumlar hari- halka ak olduu da belirtilmektedir. Meclis; faaliyet raporunu deerlendirme, denetim komisyonu, soru, genel grme ve gensoru gibi aralarla bilgi edinme ve denetim yollarn kullanabilmektedir. 4.1.6.3.2.2. Belediye Encmeni Belediye Bakannn bakanlnda toplanan Belediye Encmeni, 5393 sayl Belediye Kanununun 34. maddesinde belirtilen grevleri, haftada bir defadan az olmamak kaydyla toplanmak suretiyle yapar. 5393 sayl Belediye Kanununun 33. maddesine gre il belediyelerinde ve nfusu 100.000in zerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yl kendi yeleri arasndan bir yl iin gizli oyla seecei ye, mali hizmetler birim amiri ve belediye

57

bakannn birim amirleri arasndan bir yl iin seecei iki ye olmak zere yedi kiiden oluan Belediye encmeni; dier belediyelerde de belediye meclisinin her yl kendi yeleri arasndan bir yl iin gizli oyla seecei iki ye, mali hizmetler birim amiri ve belediye bakannn birim amirleri arasndan bir yl iin seecei bir ye olmak zere be kiiden oluur. Encmen, ye tamsaysnn salt ounluuyla toplanr ve katlanlarn salt ounluyla karar verir. Bu toplantlarda ekimser oy kullanlmaz. 4.1.6.3.2.3. Belediye Bakan 5393 sayl Belediye Kanununun 37. maddesine gre Belediye Bakan, belediye idaresinin ba ve belediye tzel kiiliinin temsilcisidir. Belediye tekilatnn sevk ve idaresi, belediyenin haklarnn ve menfaatlerinin muhafaza edilmesi belediye bakannn grevlerindendir. 5393 sayl Belediye Kanununun 37. maddesine gre Belediye Bakan: * Belediye Meclisine ve Belediye Encmenine bakanlk eder. * Belediyenin tanr ve tanmaz mallarn idare eder * Belediyenin gelir ve alacaklarn takip ve tahsil eder. * Belediyeyi devlet dairelerinde ve trenlerde, davac veya daval olarak yarg yerlerinde temsil eder veya vekil tayin eder. * Belediyeyi hazrlanan stratejik plana gre ynetir. * Meclis ve encmen kararlarn uygular. * Bteyi uygular. Gerekli grld durumlarda yetkilerini bakanvekiline devredebilen Belediye Bakannn yetki devri, grevinin son bulmas ve yerine yeni grevlendirmenin

58

yaplmas gibi durumlarn 5393 Sayl Belediye Kanununun 37 ve 38. maddelerinde ifade bulduu grlmektedir. 4.1.6.4. Bykehir Belediyeleri 1982 Anayasasnn 127. maddesinin nc fkrasnda Byk yerleim yerleri iin zel ynetim biimleri getirilebilir. Hkm yer almaktadr. 1983 yerel seimlerinden nce, ilk olarak 2972 sayl yasada yaplan bir deiiklikle, merkez belediyesinin snrlar iinde birden ok ile bulunan yerlerde, anakent belediye meclislerinin seilmesi ve her biri iin seilecek birer belediye bakanyla birlikte anakent ynetimlerinin oluturulmas kararlatrlmtr. kinci olarak 1994 Martnda kan 195 sayl kanun hkmnde kararname ile anakent ynetimlerinin organlar, grevleri, gelir kaynaklar, rgtlenmeleri ve alma yntemleri dzenlenmitir. Bu kararnamenin yerini 1994 ylnda kan 3030 sayl yasa almtr.(Sarkoce,2002:35-36) 10.07.2004te, 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu kabul edilmitir. Bu kanunun 3. maddesinin a bendine gre Bykehir Belediyesi; En az ile veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasnda koordinasyonu salayan; kanunlarla verilen grev ve sorumluluklar yerine getiren, yetkileri kullanan, idari ve mali zerklie sahip ve karar organ semenler tarafndan seilerek oluturulan kamu tzel kiisidir. 4.1.6.4.1. Bykehir Belediyesinin Grevleri 10.07.2004 tarihinde kabul edilen 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanununun 7. maddesinde; bykehir belediyelerinin grev ve sorumluluklar Belediye Kanununda olduu gibi genel bir bak asyla ele alnmam, maddeler

59

halinde aklanmtr. Buna gre, Bykehir Belediyelerinin baz grevleri aadaki gibi sralanabilir: * le ve ilk kademe belediyelerinin grlerini alarak Bykehir belediyesinin stratejik plann, yllk hedeflerini, yatrm programlarn ve bunlara uygun olarak btesini hazrlamak, * mar planlar yapmak ve uygulamak, * 5393 Sayl Belediye kanununun 68 ve 72. maddelerindeki yetkileri kullanmak, * Bykehir ulam planlarn yapmak ve ya yaptrmak ve uygulamak, * Corafi ve kent bilgi sistemlerini kurmak, * Tarm alanlarn ve su havzalarnn korunmasn salamak, aalandrma yapmak ve evre kirliliini nleyici tedbirler almak, * Zabta ve trafik ilerini yrtmek, * Salk merkezleri, hastaneler, gezici salk niteleri ile yetikinler, yallar, engelliler, kadnlar, genler ve ocuklara ynelik her trl sosyal ve kltrel hizmetleri yapmak. Bykehir Belediyelerinin grevleri 5216 sayl kanunun 7. maddesinde 23 alt madde halinde sralanmtr. Ayn maddenin 2. fkrasnda da ile ve ilk kademe belediyelerin grev ve yetkileri sraland grlmektedir. 4.1.6.4.2. Bykehir Belediyesinin Organlar Bykehir Belediyesinin organlarnn, Bykehir Belediye Meclisi,

Bykehir Belediye Encmeni ve Bykehir Belediye Bakanndan olutuu grlmektedir.

60

4.1.6.4.2.1. Bykehir Belediye Meclisi 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanununun 12. maddesine gre Bykehir belediyesinin karar organ olan meclis; kanunda gsterilen esas ve usullere gre seilen yelerden oluur. Belediye Bakan, meclise bakanlk eder, bykehir iindeki dier belediyelerin bakanlar, bykehir belediye meclisinin doal yesi durumundadr. Meclis, her ayn ikinci haftas nceden meclis tarafndan belirlenen gnde toplanr. Bykehir belediye meclisi, her dnem ba toplantsnda, yeleri arasndan seilecek en az be, en ok dokuz kiiden oluan ihtisas komisyonlar kurabilir. htisas komisyonlar arasndan bazlarnn kurulmas zorunludur. Bu

komisyonlar; imar ve bayndrlk komisyonu, plan ve bte komisyonu, eitim, kltr, genlik ve spor komisyonu ve ulam komisyonudur. Bu komisyonlar, almalarnda uzmanlarn grlerinden yararlanabilir. Gndemdeki konularla ilgili olarak davet edilen uzmanlar, oy haklar olmakszn ihtisas komisyonu toplantlarna katlabilir ve grlerini bildirebilirler. 4.1.6.4.2.2. Bykehir Belediye Encmeni 10.07.2004 tarihinde kabul edilen 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanununun 16. maddesine gre Bykehir Belediye Encmeni, belediye bakannn bakanlnda, belediye meclisinin her yln ilk olaan toplantsnda kendi yeleri arasndan bir yl iin gizli oyla seecei be ye ile biri genel sekreter, biri mali hizmetler birim amiri olmak zere belediye bakannn her yl birim amirleri arasndan seecei be yeden oluur. 4.1.6.4.2.3. Bykehir Belediye Bakan 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanununun 17 ve 18. maddelerine gre bykehir belediye bakan, bykehir belediye idaresinin ba ve tzel kiiliinin

61

temsilcisidir. Bakan, bykehir belediyesi snrlar iindeki semenler tarafndan dorudan seilir. Bakann grev ve yetkileri 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanununun 18. maddesinde belirtilmitir. Buna gre bykehir belediye bakannn; a) Belediye tekilatnn en st amiri olarak belediye tekilatn sevk ve idare

etmek, beldenin ve belediyenin hak ve menfaatlerini korumak, b) c) Belediyeyi stratejik plana uygun olarak ynetmek, Belediye meclisi ve encmenine bakanlk etmek, bu organlarn

kararlarn uygulamak, d) Bykehir Belediyesinin grev ve hizmetlerinin etkin bir ekilde

uygulanabilmesi iin gerekli nlemleri almak, e) f) g) Mahkemelerde ve resmi kurumlarda belediyeyi temsil etmek, Belediye personelini atamak, belediye ve bal kurulularn denetlemek, Gerektiinde grev ve yetkilerinden bir veya birkan ile veya ilk

kademe belediye bakanna devretmek gibi grev ve yetkileri bulunmaktadr. Nfusu iki milyonu aan bykehir belediyelerinde on; dier bykehir belediyelerinde bei gememek zere bakan danman grevlendirilebilir. 4.2. Yerel Ynetimlerde Halk Katlm Katlm; bireylerin kendilerini etkileyen ve ilgilendiren fiziksel evrelerde, programlarda ve kurumlarda retilen kararlara etkide bulunmalar; bu kararlarn oluumunda yer almalar olarak tanmlanmaktadr. (Sarkoce, 2002:42) Yalndan tanmyla katlm(1996: 129) ; halk topluluuna mensup kiilerin hkmet faaliyetlerine etki etmek, denetlemek veya dorudan doruya toplum ihtiyalarn salamak yoluyla gerekletirdikleri etkinlie denmektedir.

62

Gnmzde klasik demokrasinin ngrd uygulama ekillerinden (seim ve oy verme) daha farkl bir kontrol srecinden sz edilmektedir. Seimlere dayal temsil edici kurumlarn varl, salkl bir demokrasi iin gerekli olsa da yeterli kabul edilmemektedir. amzda demokrasi, artk oulculuk ve katlmclk boyutlaryla bir anlam tamaktadr. (Sarkoce, 2002:4243) Btn dnyada yaanan gelimelerin; ynetimde merkezileme yerine yerellemenin n plana ktn gstermekte olduu grlmektedir. Dnyann, insan haklar ve evre sorunlarna baknn deimi olmas sebebiyle, yerel ynetimlerin neminin bir derece daha artt dnlebilir. Teknolojinin gelimesi, ulam ve bilgi paylam gibi konularn nem kazanmas, yerel politikalara olan ihtiyac arttrrken; lkemiz gibi klasik temsili demokrasinin yaand toplumlarda yerelleme ihtiyacna ynetimin cevap verememesi sonucunu dourmutur. (2002:43) Btn dnyada yaanan gelimeler paralelinde, yerel ynetimlerin ve yerel politikalarn da deiim ve yeniden yaplanma srecine girmesi zorunluluunun ortaya kt dnlmektedir. Deien ve gelien ynetim sisteminde hizmetlerin halka en yakn birimlerce ve halkn katlmnn n plana alnarak yaplmasnn nem tad sylenebilir. Egemenliin kaytsz artsz milletin olduu anayasal olarak kabul edildiine gre, halkn da bu egemenlii etkin olarak ynetime katlm yoluyla kullanma hakknn bulunduu dnlmektedir. Ynetime katlm, idarenin herhangi bir konuda yapmak istedii alma ile ilgili olarak verdii bilgilerin, halk tarafndan deerlendirilmesi sonucunda oluan grlerin ynetime iletilmesidir. ou zaman yerel ynetimlerde ynetime katlmnn; siyasi

63

yneticileri seme, ynetimin kararlarna tepki gsterme ve temel haklara sahip olma gibi konularda snrl bir ekilde ele alnd ve algland grlmektedir.(Sarkoce, 2002:45) Hlbuki yerel ynetimlerde katlm kavram; Belediye Bakanl, Belediye Meclisi, l zel dare Meclisi, muhtar ve ihtiyar heyeti seimlerinden ibaret

saylmamal, daha da tesinde ynetimin btn eylem ve ilerinde geerli olabilen bir halkla ilikiler yaklam olarak kabul edilmelidir. Devlet Planlama Tekilatnn VI. Be Yllk zel htisas Komisyonu

Raporunda bu hususa u cmlelerle vurgu yaplmaktadr: znde demokratiklik olan yerel ynetimlerde halk katlm bambaka bir nem kazanmaktadr. nk bir mahalli ve mterek hizmeti grmekle ykml bir yerel ynetim, ayn zamanda o yre halknn kendisi iin karar alan, planlayan ve uygulayan bir st organdr. Onun iin halk katlmnn sadece seimden seime oy veren bir mekanizma dnda daha st ve gndelik katlmla da desteklenmesi gerekmektedir.(1991:52) Nitekim Trkiyede 3273 sayl yasayla kabul edilen ve 01.04.1993 tarihinde yrrle giren Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnn 4. maddesinin 3. fkrasnda : Kamu sorumluluklar genellikle ve tercihen vatandaa en yakn olan makamlar tarafndan kullanlacaktr. Sorumluluun bir baka makama verilmesinde, grevin kapsam ve nitelii ile yetkinlik ve ekonomi gerekleri gz nnde bulundurulmaldr. ifadesi yer almaktadr. 13 Mart 2005 tarihinde kan Belediye Kanununda, 4 Mart 2005 tarihli l zel daresi Kanununda, 1 Ocak 2005 tarihli Bykehir Belediyeleri Kanununda ve 11 Haziran 2005 tarihli Mahalli dare Birlikleri Kanununda yerel ynetimlerde halk katlm konusunda ciddi gelimelerin yer ald sylenebilir.

64

4.2.1. Yerel Ynetimlerde Katlmn Gereklilii Nadaroluna (1998:27) gre; Siyaset biliminde ve idare hukukunda gelitirilen yeni teorilerde, liberal demokrasinin temelinde komnal (beledi) hrriyetlerin, amzdaki zgrlk demokrasinin temelinde de mahalli zgrlklerin yer ald belirtilmektedir. Eitim kurumlar iindeki ilkokulun ilevini zgrlkler konusunda komn idareleri stlenmitir. Bu sebepledir ki mahalli idareler, sz geen grleri savunanlara gre, mahalli topluluklarn kamusal siyasi haklarn hep birlikte kullanmalarnn birer rn, birer aracdrlar. Yerel ynetimlerin halka daha yakn olmas dolaysyla, halkn ihtiyalarn belirlemesi ve bu ihtiyalara ynelik hizmetleri etkin bir ekilde yerine getirmesi muhtemel grnmektedir. Yerel ynetimlerdeki etkinliin salanabilmesi iin de halkn ynetime katlmnn gerektii dnlmektedir. Bu sayede halk ve ynetim arasnda ortaya kabilecek kopukluun da engellenmi olmas muhtemeldir. Blgesel olarak merkezi ynetimin belirleyemedii birtakm farklar ortaya kabilmektedir. Bu durum da hizmetlerin ncelik srasn etkilemektedir. Merkezi ynetimden blgesel sorunlarn ayr ayr tespiti beklenemezken, yerel ynetimler iin bu durum belirleyici olabilmektedir. nk bir yerel ynetim biriminin baarsn ynetmi olduklar blgenin sorunlarnn ve ihtiyalarnn doru tespiti ve zm ile lmek mmkn olabilmektedir. Yerel ynetimlere katlmn saland demokratik bir ortamda ihtiyalar ve zm yollar ok daha hzl bir ekilde belirlenip, hizmetler daha kaliteli, daha abuk ve daha verimli bir ekilde topluma sunulabilecektir. (Sarkoce, 2002:48)

65

Bireylerin sosyallemesi anlamnda en etkili yollardan birisi katlm olarak grnmektedir. Toplumsal yaknlamann kolaylamas ve ortak kararlar alnabilmesi asndan katlm ok byk nem tad sylenebilir. Yaplan uygulamalarn yerel topluluklarca desteklenmesinin ve

benimsenmesinin, yerel ynetimlerin baar ansn arttraca ngrlmektedir. Yerel ynetim birimlerinin halkla bark, halkn iinden olmas durumunda, karlkl olarak yneten- ynetilen ilikilerinin glenecei dnlmektedir. Demokrasinin renilmesi ve yaatlmas asndan ciddi bir okul grevi yapan yerel ynetimler iin halk katlm ok nemli ve gereklidir. Halkla btnleemeyen bir yerel ynetim biriminin baarl olabileceinden sz edilemez. Halkn desteini alamayan, sorunlarna zm retemeyen bir yerel ynetim biriminde; demokrasiden de sz etmek imkn haricidir.(ukurayr, 1999: 128) 4.2.2. Yerel Ynetimlerde Halk Katlmnn Yntemleri Biimsel katlm olanaklarnn bulunduu bir toplumda; ynetime katlm davranndan bahsetmek daha olanakl grlmektedir. Gnmz toplumlarnda youn olarak grlen katlm davrannn, yerel dzeyde birok biimde karar srelerinin oluumuna etki etti sylenebilir. Bir blgede ya da yrede yaayan insan topluluklarnn ihtiyac olan hizmetlerin en stn kalitede retilmesinin, bu hizmetleri talep edenlerin bu srelere ne kadar ilgi duyduklar ve bunun iinde ne kadar yer aldklaryla doru orantl olduu dnlmektedir. Halkn ynetime katlm kurumsal dzeyde temel iki ayrma tbi tutulur. Birincisi aktif katlm olarak tanmlanan, hemehrilerin bireysel olarak ya da gruplar halinde belediye almalarna ilgi duymalar ve bu almalar kendi talepleri

66

dorultusunda etkilemeye almas faaliyetlerini kapsar. Burada sz konusu talepler; hemehrilerden direkt olarak, rgtl/ rgtsz gruplar veya sivil toplum kurulular vastasyla ynetici snfna iletilmektedir. (Sarkoce, 2002:52) kincisi ise pasif katlm olarak adlandrlan, hemehrilerin belediye ileri ile ilgilenmelerini salamaya ilikin giriimlerin ynetenler ya da belediye tarafndan yaplmas ve bunun neticesinde de halkn ynetime katlmsnn salanmas faaliyetlerini kapsamaktadr. Burada halk talepleri deil, ynetilenlerin talepleri temel belirleyicidir. Birinci durumda halk zne iken, ikinci durumda nesne konumunda bulunmakta ve etkileyen deil etkilenen durumu gstermektedir.(2002:5253) Yerel ynetimlerde halk katlmnn salanmasnda hem halk, hem de yerel ynetimler iin karlkl faydalar mevcuttur. Bu faydalarn ilkinin maliyet konusunda yaandndan bahsedilebilir. Halkn igcn ve dncelerini kendi evreleri iin seferber etmesi maliyetlerin drlmesi ynnden nem tamaktadr. Halkn retime katlm hizmetlerin daha kolay benimsenmesini ve yaplan hizmetlere daha ok sahip klmasn salar. Recep Yazcolunun Tokat pilot uygulamasnda grlebilecei gibi; (Yazcolu, 2000:73) zellikle kylerde halk katlm sayesinde yaplan ilerin halk tarafndan benimsenmesi ilgi ekicidir. Halk katlmnn bir baka fonksiyonu halkn kendine gven duygularn gelitirmesi ve ynetim ve halk arasndaki kopukluu minimuma indirmesi olarak dnlebilir. Yerel ynetimlere katlm seviyesinin artmas uluslamay kolaylatrmas ve glendirmesi, devlete ball ve gveni arttrmas bakmndan nemlidir.

67

Geraya (1995:73) gre; katlm alanlar ve katlm trleri her lkenin toplumsal, siyasal, kltrel, ekonomik koullarna gre farkllk gstermekle birlikte yle bir sralama yaplabilir: Kent planlamas evre koruma Halk oylamas (referandum) Seilmileri grevden drme (geri arma) Halk oylamas Hemehrilerin ikyetleri Kentsel, toplumsal hareketler v.b

Bu sralama gz nnde bulundurularak, yerel ynetimlerde halk katlmnn eitli trlerinden bahsetmek mmkndr. Bunlar aada sralanm ve ayrntl olarak incelenmitir. Seim Halk oylamas Referandum Sivil toplum kurulular Mahalle toplantlar Muhtar toplantlar Semt danma merkezleri Ombudsman

68

4.2.2.1. Seim Seim; birden fazla seenek arasndan birini kiinin zgr iradesiyle tercih etmesi ilemidir. Bunun salanabilmesi iin de kiinin zgrle sahip olmasnn gerekliliinin yannda, alternatiflerinin de bulunmas gereklidir. Akgne gre (2002,7); Dahl: ada temsili demokrasileri gerek

demokrasilerden ayrmak iin oulcu (polyari) terimini kullanmaktadr. Temsili demokrasilerin en nemli zelliklerinden birisi; vatandalara dzenli olarak yaplan seimler yoluyla siyasi otoriteleri belirleme ve memnun kalmadklarnda da grevden uzaklatrma gcn vermesidir. Bu nedenle seimler demokrasinin kalbi niteliindedir. Btn toplumlarda birtakm siyasal, dinsel, ekonomik vb. farklar

grlebilmesine ramen, bu farkllklar seim sandnda bar yollarla zme ulatrlabilmesi nem tamaktadr. z (1996:24); toplumsal destein belli bal gstergelerinden birinin siyasal katlm olduunu dnmektedir. Katlmn en nemli gstergelerinden birinin de seim olduu kanaatine varlabilir. Halkn seime katlms otoriter rejimler dnda btn siyasal demokrasilerde mecburidir. Oy kullanmamak ihmalden, kaytszlktan, ilgisizlikten kaynaklanaca gibi, sunulan tercihleri protesto etmek iin bilinli olarak taknlan bir siyasi tavr da olabilir.(Sarkoce, 2002: 59) oulcu demokrasilerde seim; kolayl ve fazla aba gerektirmemesi asndan en yaygn katlm yolu olduundan yaygn ekilde bavurulan bir yntemdir. Seimlerin katlm salamak konusunda baz ilevleri bulunmaktadr.(2002: 59) Birincisi; siyasal otoritelerin deiimi sorununa srekli bir zm nermesidir. En basit biimi ile seim, bir tek bireyin bir lkenin belirli bir ksmnn ynetimi iin

69

grevlendirilmi olduunun onaylandnn ve yetkili klndnn tescili anlamna gelmektedir. kincisi; siyasal olarak yerel ynetim kurulularnn kararlarnn denetlenmesini salamaktadr. Seim tercihleri gibi; referandum ve halkoyu gibi sreler de kararlarn deiimine sebep olabilir. (2002: 59) Seimlerin bir baka ilevinin siyasal rejime meruluk salamak olduu sylenebilir. Aksi halde siyasi rejimleri reddetmek de seimin bir ilevi olarak saylabilir. Aslnda iin z udur: Seimler, semenle ynetici elitler arasnda bir alveri gibidir. Seimler sayesinde ynetici elit iktidar/gc bir sreliine meru olarak kullanma hakkn elde eder. Bunun karlnda ise, halka kar hesap verme ykmlln kabul etmi olur. Semenler ynnden olaya bakldnda ise, onlar da yneticilerin ald kararlara itaat etme ykmllne karlk hkmetin bu kararlarna etki etme hakkn kazanm olurlar. Bu pazarlk her iki taraf iin de krldr. nk seimler hkmetin yetkilerini geniletirken bu yetkinin ktye kullanlmas ihtimalini de azaltm olur. Bylece ynetenler, kaba gce dayanmak yerine meru otoriteye dayanarak ynetirler; halk ise sahip olduu oy gc sayesinde ynetimi srekli olarak denetler.(Akgn, 2002:12) Demokratik rejimlerde ynetimin meruiyetinin seimlerden getii phe gtrmemektedir. Siyasi partiler dncelerini hayata geirmek iin gerekli yetkiyi halktan almaktadrlar. Bunun da yolu seimlerden gemektedir. Ynetime kazandrd meruiyetin dnda Kalaycoluna (1984:254256) gre seimlerin ilevleri u ekilde sralanabilir:

70

Siyasal otoritelerin deiimi sorununa srekli bir zmdr. Yerel ynetim kurulularnn ald siyasi kararlarn denetimini salar. Hkmetin siyasi kararlarn etkiler. Siyasal rejimin veya ynetimin reddini salar. Siyasal rejimin meruluunu temin etmekle birlikte onu korur. Halkn siyasal eilimini salar.

lkemizde zellikle yerel ynetimler asndan bakldnda sosyal iliki alarnn; hemehri rgtlenmeleri ve dayanma alar veya dini cemaatler erevesinde dayanma alar eklinde bulunduu grlmektedir. Bu da doal olarak vatandalk bilincinin ve bunun gelimesinin nnde engel tekil etmektedir. Temsili demokrasinin bu eksiklii u artlarda yerel ynetimlerde zm aamasndan ok uzak bulunmaktadr. nk ynetime gelen cemaat, dierlerini yok sayma geleneini sk skya srdrmektedir.(Sarkoce, 2002: 63) 4.2.2.2. Kamuoyu Yoklamas Yerel ynetimler, yerel halka hizmet sunan anayasal kurumlar olduklarna ve demokratik kayglardan yola ktklarna gre, yerel halkn dncelerini renmek ve politikalarn bu dnce ve gereksinimlere gre oluturmak durumundadrlar. Demokratik deerlere dayal bir yerel ynetim yaplanmas iin, hizmet gtrlecek kitlenin tannmas ve retilecek siyasalarn buna gre belirlenmesi, yerel ynetimlerin baarsn etkileyecek nemli bir konudur. Halkn dnce ve gereksinimlerinin renilmesinin birka konuyla snrlandrlabilecei gibi, mmkndr. Bunlardan birka u ekilde sralanabilir: Halkn yerel ynetimlerden beklentileri, Halkn yerel hizmetler konusunda gerekli ve yeterli bilgiye sahip olmas gelitirilebilmesi de

71

Belediyenin imaj, Halkn yerel hizmetler konusundaki nerileri, Yrtlen etkinliklerden halkn ne kadar memnun olduu dncesidir.

(ukurayr, 1999: 166167) Bu yolla yerel ynetimlerin halk ynetim mekanizmasna dhil etmesi daha kolaylamaktadr. Kamuoyu yoklamalar demokratik yntemlerle halkn

gereksinimlerinin belirlenmesi, gelitirilecek mal ve hizmetlerin katlm yoluyla ekillendirilmesinin salanmas ve ynetimin yrtt etkinliklerde halkn tatmin seviyesinin llebilmesi gibi birok avantaj iermektedir. Kamuoyu yoklamalarnn pahal bir yntem olduu dnlse de yanl ve katlm eksikliiyle yaplan ya da uygulanan yatrmlarn geri dn maliyetlerinden her zaman daha az maliyetler oluturulaca dnlmektedir. 4.2.2.3. Halk Oylamas lkemizde belediyelerin zaman zaman halk oylamas yntemine bavurduu grlse de, bu konuda yasal bir zorunluluk yoktur. Demokrasinin ilerlik kazand lkelerde, ynetilenler ynetimden honut olmad takdirde yerel yneticileri grevden alabilmektedirler. Bunun iin yaplacak ilem, yerel semen saysnn kanunun ngrd oranda imzas ile bakann grevden drlp drlmeyeceini belirlemek zere halk oylamasna bavurulmas ve semen ounluunun oyu salanrsa, bakann grevden

ayrlmasdr.(Sarkoce,2002:64-65)

72

Referandumun birtakm faydalar bulunmaktadr. Bunlardan bazlar: salanmas, Referandum kampanyalarnn halk eitici yn, ok partili siyasal sistemde karlkl denge ve denetim srecinin Halkn dorudan karar vermesinin salanmas, Hemehrilerin kent sorunlaryla daha yakndan ilgilenmesinin

ilemesini salamas gibi belirtilebilir. Referandum ynteminin faydalarnn yannda birtakm sakncalar da vardr. Bunlardan da bahsedilecek olursa: Politikaclarn nemli konularda sorumluluklar halka yklemeleri, Sorunlar karsnda iki cevaptan baka bir alternatif yntemin

gelitirilmesinin mmkn olmay, Semenin bu esnadaki teknik ve karmak konularda yeterince bilgi

sahibi olamamas, Temsili demokrasi iin zayflatc etkide bulunmas riski, Referandum srecinin gerektirdii uzun hazrlk dneminin karar alma ve

uygulama noktasnda gecikmelere sebebiyet vermesi, Ekonomik olarak gl olan grubun medya eliyle kendi zel

gndemlerini oluturup, birtakm kararlar alnmasna etkide bulunabilmeleri gibi sakncalar bulunmaktadr. (2002:66-67) Gelimi lkelerde referandum sistemine zaman zaman bavurulduunun grlmesine ramen, lkemizde kanunlarla getirilen snrlamalar dolaysyla bu yntemin kullanldna rastlanmamaktadr.

73

4.2.2.4. Sivil Toplum rgtleri Sivil toplumdan, siyasal otoriteyi etkileyebilecek konumda olan ve isteklerini siyasal otoritenin varlndan bamsz olarak biimlendiren, otoritenin mdahale edemeyecei alanlara sahip alanlar anlalmaktadr. Bir baka tanma gre ise sivil toplum, kendi kendine olumu, gnll, devletten zerk, zel alan ile devlet arasnda, arac niteliinde rgtl bir sosyal yaplanmadr. (Yksel, 2003:177) Bireylerin tek balarna eylemlerinin yetersiz kalaca dnldnde, kolektif kararlarn etkili klnabilmesi ve temsil edilebilmesi asndan sivil toplum kurulular nem tamaktadr. Sivil toplum rgtleri; temsilcileri olduklar deerlerin kamuoyuna duyurulmas ve benimsetilmesi iin faaliyetlerde bulunmalarnn yan sra ynetime ve topluma kar denetleyici faaliyetlerde de bulunurlar. Yksele (2003:181) gre sivil toplum kurulularnn zelliklerini yedi balk altnda toplamak mmkndr: zerklik, Siyasi otoriteyi eletirebilmek, Bask mekanizmas olmak, Katlma imkn vermek, Serbeste kurulabilmek, Bireysel istekle ye olabilmek, Kamu ynetimi tekilatnn dnda olmak.

Sivil toplum kurulularna sendikalar, vakflar, dernekler ve eitli meslek gruplarn dhil etmek mmkndr. Gnmzde sivil toplum rgtleri ynetime etki etmek hususunda nemli almalar yapmaktadrlar. kar ortaklklarnn bulunduu birtakm konularda baz sivil toplum kurulular birleerek st kurullar oluturmakta ve

74

taleplerini de st seviyelerde dile getirerek etkili zmler bulabilmektedirler. (Kalaycolu, 1983:75) Baz hizmetlerin salanabilmesi iin yerel ynetimler de gnll kurulularla ibirlii yaparak, bu konuda hemehrilerin bilgi, deneyim ve tecrbelerinden faydalanmakta; ayrca bu kurulularn desteini de almaktadr. Buna ek olarak bu kii ve kurulularn hizmet sunumuna dorudan katlmlar ok nemli bir insan gc potansiyeli oluturmaktadr. (Sarkoce, 2002:70) Yerel ynetimleri de sivil toplum kurulular arasnda deerlendiren birtakm grler olmasna ramen; bu snflandrmaya gre Trkiyede yerel ynetimler iin sivil toplum yerine siyasal toplum yorumunu yapmak daha yerinde olacaktr. Son kanunlarda hukuka uygunluk denetimine daha ok nem verildii grlse de, yerel ynetimlerin zerindeki ar vesayet, personel almna kadar hala etkisini

gstermektedir. ( Tekeli,1983:8) lkemizdeki bu sorunun, yerel ynetimler zerinde sivil toplum rgtlerinin gcn arttrmas dorultusunda zlebilecei dnlmektedir. Saylar ve etkileri gnden gne artan sivil toplum rgtlerinin ynetime katlm konusunda gsterdikleri aba dikkat ekici grnmektedir. 4.2.2.5. Mahalle Toplantlar Belediyeler, halkn katlmn arttrmak ve sorunlara daha yakn zmler bulabilmek iin evvelden belirlenen zamanlarda mahalle halkyla grmeler yapabilirler. Mahallelerde oluturulacak belli saydaki gruplarla direkt olarak bakanlka yaplacak grmeler, sorunun ilk elden zme ulatrlmas amacn tamaktadr.

75

Bununla birlikte mahalle toplantlar, kentlilerle girilen etkileim yannda, belediyede yaplan hizmetlerle ilgili bilgilendirme almalar olarak da deerlendirilebilir. 4.2.2.6. Muhtar Toplantlar Muhtarln ynetsel yapdaki rol olduka karmaktr. Muhtarlk; ne merkezin tara kuruluu, ne de bir yerel ynetim birimidir. ounlukla devletin merkezden ynetime zorunluluk duyduu ve ilk elden halledilmesi gereken iler iin oluturulduu sylenebilir. Muhtarln bir yerel ynetim birimi haline gelmesinde muhtarla verilen grevlerin yannda ihtiyar meclislerinin kurulmas etkili olmutur. Ynetim biriminin en kn oluturan muhtarlar; blgeleri ile ilgili sorunlar daha kolay tespit etmekte ve bunu belediye ynetimine daha kolay

ulatrabilmektedirler. Artk Belediye bakanlar mahalle muhtarlarna kentlilerle iki ynl iletiim kurabilmek asndan byk nem vermektedirler. Mahalle muhtarlar iin belediyede ortak bir alma odas dzenleyen, sekreter grevlendiren ve her muhtar iin belediyede zel dolaplar bulunduran belediyeler vardr. (Sarkoce, 2002:74-75) 4.2.2.7. Semt Danma Merkezleri (SEDAM) Son yllarda yerel ynetimlerin yeniden yaplanmas konusunda gerekletirilen hemen her etkinlikte sz edilen demokratik katlm yntemi olarak byk nem verilen oluumlardan biridir. Bu merkezler, uygulamada belediyelerin mahalle brosu gibi almakta; ok ilevli birimler olarak etkinlikte bulunmaktadrlar. Birtakm hizmetlerin daha kk leklerde halka sunulmas, bir anlamda halka yaknlama olana olarak grlmesi, bu birimlerin ekicilini arttrtan zellikler olarak gze arpmaktadr. SEDAMlar; salk, eitim, ev ekonomisi ve eitli kltrel etkinlikler bata olmak zere eitli alanlarda etkinliklerde bulunmaktadrlar. Bu birimler halkn belediyelerle

76

iletiimini salamakta byk nem tamaktadrlar. Gerekletirilen projelerde eitli kurulularn yardm ve katklar salanmaktadr. Sistemin ilk basaman muhtarlklar oluturmakta, muhtarlardan gelen bilgi ve yaknmalar, Basn ve Halkla likiler Mdrlne aktarlmaktadr.(ukurayr, 1999:225-226) 4.2.2.8. Ombudsman Ombudsman; ynetim tarafndan yaplan eylem ve ilemler zerinde, icraat esnasnda belirlenememi yanllarn dzeltilmesini salayan denetim mekanizmasdr. Ynetime ulamasnn kolayl ve halkn isteklerini dile getirmek hususundaki yaknl dolaysyla ombudsmanlk kurumu nem tamaktadr. Halkn gerektiinde yargya bavurmasn salamak, idari kararlar halka aklamak ombudsmann grevleri arasndadr. Yerel, sektrel, zel amal ve merkezi ombudsman olmak zere drt ekilde grlmektedir. Sarkoceye (2002:77) gre; lkemizde ombudsman kurumunun fikri ve hukuki zemini yetersiz kalmaktadr. Ancak; hukuki denetimlerin yetersiz oluundan ve bireylerin daha geni hak ve zgrlklere sahip olmasnn gerekliliinden dolay, Ombudsmanlk lkemiz asndan da fayda salayacana inanlan bir kurumdur. Ombudsman hakkndaki bilgi ve dalmn halka verilmesi ve sonrasnda alnacak kamuoyu destei ile, ombudsman kurumunun oluturulmas daha demokratik olacaktr.

77

5. MATERYAL VE YNTEM Tez almasnn bu blmnde, Tokat halknn yerel ynetimlere katlm duyarllklar aratrlacaktr. Aratrmann amac aklandktan sonra, aratrmann n kabulleri ve snrllklar ile yntemine ve ardndan aratrmadan elde edilen bulgulara yer verilmektedir. 5.1. Aratrmann Amac Bu aratrmada; Tokat halknn, yerel demokrasinin en nemli gstergelerinden biri olan ynetime katlm davrannn ve halkn ynetime katlm duyarllnn tespit edilebilmesi ve bu balamda halkn yerel demokrasiye bak asnn, kentsel sorunlara yaklamnn amalanmtr. 5.2. Aratrmann Snrllklar Aratrmada Tokat Merkez ilesinde ikamet eden vatandalar ana ktleyi oluturmaktadr. Anketler, eitim verilen niversite rencileri tarafndan yzyze uygulanmtr. Anket 2006 Kasm ve Aralk aylar boyunca uygulanmtr. 425 anket yaplmas planlanm, ancak 412 denek anketi cevaplamay kabul etmitir. Bu 412 anket iinden 12 tanesinde eksikler saptand iin iptal edilmitir. Bu durumda aratrma tesadfi olarak belirlenen 400 kii ile snrldr. 5.3. Aratrma Yntemi 5.3.1. Aratrma rneklemi rneklem kentin farkl noktalarndan tesadfi rneklem metoduyla ve sorun zme konusundaki ilgi dzeylerinin betimlenmesi

oluturulmutur. Geici olarak hizmetlerden faydalandklar iin, Tokatta ikamet etmeyen kiiler ana ktleye dahil edilmemitir.

78

Ayrca oy kullanma yann 18 olduu gz nnde bulundurularak, 18 yandan kk kiilere anket uygulanmamtr. almann evrenini Tokat merkez ilesinde ikamet eden 114.000 kii oluturmaktadr. rneklem hatasn %0.5 olarak aldmzda, almann rneklemi iin 383 kii yeterli olmaktadr. 2006 ylnn Kasm ve Aralk aylarnda anketler yz yze grme yntemi ile tesadfi olarak seilen 412 kiiye uygulanmtr. Anketlerin 12 tanesi verilerindeki eksiklikler ve hatalar sebebiyle iptal edilerek 400 anket deerlendirmeye alnmtr. Bu durumda anketlerin geri dnm oran %97 olarak tespit edilmitir. 5.3.2. Veri Toplama Arac Aratrmada veri toplama arac olarak, M. Akif ukurayrn 1999 ylnda hazrlam olduu Yerel Ynetimler ve Katlm: Halkn Katlm Duyarll ve Katlm Yollar Asndan Konya rnei balkl, yaynlanmam doktora tezindeki anket rnek alnmtr. Anket toplam 32 sorudan olumaktadr. Bunlarn 5 tanesi demografik soru olup, 27 tanesi vatandalarn yerel ynetimlerde ynetime katlm eilimlerini belirlemek zere dzenlenmitir. Memnuniyet dzeyini lmek iin kullanlan 400 denee ilikin veriler SPSS/PC (11.5) (Statistical Package of Social Science) paket programnda deerlendirilmitir. Deerlendirmede frekans analizi ve Ki-Kare Testi kullanlmtr.

79

6.BULGULAR 6.1. Ankete Katlanlarn Demografik zellikleri 6.1.1.Meslek Tablo 6.1. Ankete Katlanlarn Mesleklere Gre Dalm Frekans i Memur S.Meslek siz Dier Toplam 44 146 75 31 104 400 Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde 11.0 36.5 18.8 7.8 26.0 100.0 11.0 36.5 18.8 7.8 26.0 100.0 11.0 47.5 66.3 74.0 100.0

Bu sonulara gre ankete katlanlarn %36,5ini memurlar, %18,8ini serbest meslek sahipleri, %11ini iiler, %7,8ini isizler ve %26sn da ev hanmlar, emekliler v.b. kimselerden oluan dierleri oluturmaktadr. Her meslekten ve deiik kesimlerden birbirine yakn oranda vatandala grlmtr.1

6.1.2. Ya Tablo 6.2. Ankete Katlanlarn Yaa Gre Dalm Frekans 1830 3145 4660 60+ Toplam 170 149 75 6 400 Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde 42.5 37.3 18.8 1.5 100.0 42.5 37.3 18.8 1.5 100.0 42.5 79.8 98.5 100.0

Ankete katlanlar %42,5 orannda 1830 ya aralndadr. Bu durum da genlerin arlkta olduunu gstermektedir. Ancak; 3145 yandaki %37.3 ve 4660

ukuayr (1999:249)n yapt katlm aratrmasnda da mesleklerin dalm, gerekletirilen anketlerin sonucundan elde edilen meslek verileriyle yakn oranlar iermektedir. Konyada gerekletirilen 430 ankete katlm yledir: i %15,1, memur % 28,8, serbest meslek %26, dier %30.

80

ya aralndaki %18.8 oranlar birbirine eklendiinde %56 gibi bir oranla karlalmaktadr. Bu durum da; ounluu orta yataki vatandalarn oluturduunu gstermektedir. Bu saptamann yaplan alma iin olumlu bir anlam ifade ettii dnlmektedir. nk orta ya grubunun belirli bir yaam bilinci dzeyine ulam bireylerden olutuu ve siyasal dncelerinin daha belirgin olduu dnlmektedir. almadaki en az katlm ise 60 yan zerindeki vatandalardan %1,5 orannda salanabilmitir.2

6.1.3. Cinsiyet Tablo 6.3. Ankete Katlanlarn Cinsiyetlere Gre Dalm Frekans Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde Erkek Kadn Toplam 243 157 400 60.8 39.3 100.0 60.8 39.3 100.0 60.8 100.0

Ankete katlanlarn arlkl kesimi %60,8 ile erkeklerden olumaktadr. Ancak kadnlarn katlm da yaklak %40 ile azmsanmayacak dzeydedir denilebilir.

6.1.4. Eitim Tablo 6.4. Ankete Katlanlarn Eitim Seviyelerine Gre Dalm Frekans lkokul Ortaokul Lise niversite Lisansst Toplam
2

Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde 13.5 7.8 30.0 44.3 4.5 100.0 13.5 7.8 30.0 44.3 4.5 100.0 13.5 21.3 51.3 95.5 100.0

54 31 120 177 18 400

ukuayr (1999:249)n yapt katlm aratrmasnda da benzer sonulara ulamak mmkndr: 18-30 %33, 31-45 %46, 46-60 %17, 60 ve zeri % 3.7

81

Eitim; katlm davrann etkileyen en nemli deikenlerden biridir. Bu noktadan hareketle anket almasnn en az ilkokul mezunlarna uygulanmasna azami nem verilmitir. rneklemi oluturanlarn byk ounluu %44,3 oranla niversite

mezunlarndan olumaktadr. niversite mezunlarnn ardndan %30 oranla lise mezunlar gelmektedir. Bu oran ise %13,5 ile ilkokul ve %7,8 ile ortaokul mezunlar takip etmektedir. Ankete katlanlarn %4,5ini de lisansst eitim alm vatandalar oluturmaktadr.

6.1.5. Gelir Tablo 6.5. Ankete Katlanlarn Gelir Seviyelerine Gre Dalm Frekans 0-500 501-1000 1001-2000 2001+ Toplam 126 152 96 26 400 Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde 31.5 38.0 24.0 6.5 100.0 31.5 38.0 24.0 6.5 100.0 31.5 69.5 93.5 100.0

Gelir durumuna gre yaplan snflandrmada ncelik %38le 500- 1000 YTL aralndadr. kinci olarak 0-500 YTL aralndaki %31,5lik kesim grlmektedir. 1000-2000 YTL arasnda gelire sahip olan vatandalar %24 olutururken; 2000 YTL ve st gelir elde eden vatandalar da rneklemin %6,5ini oluturmaktadr. Gelir beyanlarnn doruluunun salamasn yapabilmek iin meslek ve gelir karlatrlmas yaplmtr. Bu sonular; Tablo 6.6. ve 6.7de grlmektedir.

82

Tablo 6.6. Meslek ve Gelir Dalm Gelir Toplam 1001-2000 2001+ 6 0 44 13.6% .0% 100.0% 62 11 146 42.5% 7.5% 100.0% 12 12 75 16.0% 16.0% 100.0% 0 0 31 .0% .0% 100.0% 16 3 104 15.4% 2.9% 100.0% 96 26 400 24.0% 6.5% 100.0%

Meslek

i memur s.meslek siz Dier Toplam

0-500 501-1000 27 11 61.4% 25.0% 3 70 2.1% 47.9% 17 34 22.7% 45.3% 29 2 93.5% 6.5% 50 35 48.1% 33.7% 126 152 31.5% 38.0%

Tablo 6.7. Meslek ile Gelir Dalm Arasndaki liki Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 169.906(a) 193.601 24.674 400 df Asymp. Sig. (2-sided) 12 12 1 .000 .000 .000

Tablo 6.7de anlamllk 0.00 gsterdiinden gelir ve meslek gruplar arasnda anlaml bir ilikinin varlndan bahsedilebilmektedir. Bu anlaml durum ; ankete katlanlarn gelirleri konusunda doru beyanlarda bulunduklarn gstermektedir.

83

6.2. Kentsel Sorunlar le lgili Dnceler 6.2.1. Alt Yap ve Kanalizasyon Sorunu

Tablo 6.8. Ankete Katlanlarn alt yap ve kanalizasyon sorunuyla ilgili dnceleri Geerli Yzde 65.7 34.3 100.0 Kmlatif Yzde 65.7 100.0

Frekans Yok Alt yap ve kanalizasyon Toplam 263 137 40 0

Yzde 65.7 34.3 100.0

Alt yap ve kanalizasyon sorunu, yurttalarn kentsel hizmetler ile ilgi dzeylerini deerlendirmekte nemli katklar salamaktadr. Bu hizmetlerin etkinliinin llmesinin amaland soruda; katlmclarn % 65,7 si byle bir sorunun olmadn beyan ederken, % 34,3 de bu sorunun varlndan sz etmektedirler.

6.2.2. p Sorunu Tablo 6.9. Ankete Katlanlarn p Sorunu ile lgili Dnceleri Frekans Yok p sorunu Toplam 332 68 400 Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde 83.0 17.0 100.0 83.0 17.0 100.0 83.0 100.0

Yukardaki tablodan, yurttalarn kentte p sorunu olmadn dndkleri anlalmaktadr. Bunun sebebinde ise; kentteki p toplama organizasyonunun zel bir irkete devredilmesinin etkisinin byk olduu dnlmektedir.

84

6.2.3. evre Kirlilii Tablo 6.10. Ankete Katlanlarn evre Kirlilii ile lgili Dnceleri Frekans Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde Yok evre kirlilii Toplam 302 98 400 75.2 24.8 100.0 75.2 24.8 100.0 75.2 100.0

Tokatta zellikle k aylarnda nemli derecede evre kirlilii yaanmaktadr. Bu durum rnekleme katlan vatandalarn yaklak %25ince beyan edilirken, halkn %75i ikyeti grnmemektedir.

6.2.4. Konut Sorunu Tablo 6.11. Ankete Katlanlarn Konut Sorunu ile lgili Dnceleri Frekans Yok Konut sorunu Toplam 332 68 400 Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde 83.0 17.0 100.0 83.0 17.0 100.0 83.0 100.0

Tokatta zellikle son yllarda konut sorununun nemli bir hale geldii dnlse de rnekleme katlan vatandalarn %17 si konut sorununun olduunu dnmektedir. Buna karn, vatandalarn %83lk ksm byle bir sorun olduunu dnmemektedir.

85

6.2.5. Su Sorunu Tablo 6.12. Ankete Katlanlarn Su Sorunuyla lgili Dnceleri Frekans Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde Yok Su sorunu Toplam 318 82 400 79.5 20.5 100.0 79.5 20.5 100.0 79.5 100.0

Tokatta su sorununun olup olmadyla ilgili katlmclara yneltilen soruya, vatandalarn nemli bir ksm (% 79,5) su sorununun olmad ynnde yant vermilerdir. Katlmclarn %20,5lik ksm ise su sorununun olduunu beyan etmektedirler. Anket sonularna gre; su halkn bete biri tarafndan bir sorun olarak grlse de Tokattaki ime suyunun salk asndan her geen gn byyen bir problem haline geldii sylenebilir.

6.2.6. Park ve Yeil Alan Sorunu Tablo 6.13. Ankete Katlanlarn Park ve Yeil Alanlarn Yetersizlii Sorunuyla lgili Dnceleri Frekans Yok Park ve yeil alan sorunu Toplam 312 88 400 Yzde 78.0 22.0 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 78.0 78.0 22.0 100.0 100.0

Tokatta var olan park ve yeil alanlar; ankete katlanlarn % 78ince yeterli grlmtr. Katlmclarn %22si ise bu alanlar yetersiz bulmaktadr. Corafi artlar itibariyle yeil alan konusunda yeterli olduu sylenebilecek olan Tokatta; yurttalar park ve dinlenme alanlarnn varl konusunda olumlu beyanlarda bulunmulardr. ehir iindeki parklarn gnden gne artmasnn, bu konuda

86

kaydedilen nemli gelimeler olarak saylabilmesinin yan sra, kompleks halindeki tesislerin Tokat iin yetersiz olduu dnlebilir.

6.2.7. Otopark, Trafik ve Ulam Sorunu Tablo 6.14. Ankete Katlanlarn Otopark, Trafik ve Ulam sorunu ile lgili Dnceleri Frekans Yok Otopark trafik ve ulam sorunu Toplam 211 189 400 Yzde 52.8 47.3 100.0 Geerli Kmlatif Yzde Yzde 52.8 52.8 47.3 100.0 100.0

Tokatta otopark, trafik ve ulam sorununun olduunu dnen katlmclar, %47,3 olutururken; bu sorunun olmadn dnen kesim %52,8 olarak karmza kmaktadr. Tokatta halkn yarsnn bu sorunun varlndan bahsetmesinin nemli olduu dnlmektedir. ehirde yaanan trafik ve park sorununun sebebi; trafiin tek bir cadde zerinde seyretmesi olarak belirtilebilir. Alternatif yollarn kullanlmasnn tevik edilmesinin de; yollarn geecei yerlerin canllk kazanmas, ehir trafiinin rahatlamas ve park sorununun nne geilmesi asndan nemli olduu

dnlmektedir.

6.2.8. Kltrel Faaliyetler Tablo 6.15. Ankete Katlanlarn Kltrel Faaliyetler ile lgili Dnceleri Frekans Yok Kltrel faaliyetler Toplam 265 135 400 Yzde 66.3 33.8 100.0 Geerli Kmlatif Yzde Yzde 66.3 66.3 33.8 100.0 100.0

87

Tablo 6.15te grld gibi, kltrel etkinliklerin yeterli olduunu dnenler, halkn %66,3n olutururken, yetersiz olduunu dnenler %33,8ini

oluturmaktadr. Bunun da azmsanamayacak bir oran olduu dnlebilir.

6.3. Genel Kentsel Hizmetler Hakkndaki Dnceler 6.3.1. Kentsel Hizmetlerden Memnunluk Tablo 6.16. Hizmetlerden Memnunluk Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 79 273 48 400 Yzde 19.8 68.3 12.0 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 19.8 68.3 12.0 100.0 19.8 88.0 100.0

Belediyenin son bir yl ierisindeki hizmetlerinden memnun musunuz? eklinde katlmclara yneltilen soruya %19,8 orannda evet cevab alnmtr. Bu durum; katlmclarn yaklak %80inin memnun olmad veya kararsz olduunu gstermektedir.

6.3.2. Kentsel Hizmetlerin Yeterlilii Tablo 6.17. Kentsel Hizmetlerin Yeterlilii Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 35 340 25 400 Yzde 8.8 85.0 6.3 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 8.8 85.0 6.3 100.0 8.8 93.8 100.0

Belediyenin yrtt hizmetleri yeterli buluyor musunuz? sorusuna katlmclarn %8,8i evet cevab verirken, katlmclarn yaklak %90nn kararsz

88

olduu veya hayr cevab verdii grlmektedir. Bu durum, genel kannn yetersiz olduu ynndedir.

6.3.3. Halka Danma Tablo 6.18. Belediye Kararlarnda Halka Danlmas Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 344 43 13 400 Yzde 86.0 10.8 3.3 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 86.0 10.8 3.3 100.0 86.0 96.8 100.0

Yerel ynetimlerde halk katlm bu almann temel konusu olduundan dolay, vatandalara Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? eklinde bir soru yneltilmitir. Yurttalarn byk bir ksm (%86) halkn karar alma srelerine dhil edilmesini desteklemektedir. rnekleme giren vatandalarn %10,8lik ksm ise aksi ynde gr bildirmektedirler. Fikir beyan etmeyenlerin says ise %3,3tr. Bu durum; halkn byk bir ksmnn katlm eilimlerinin ok gl olduunu gstermektedir.

6.3.4. Muhtar Tanma Tablo 6.19. Muhtar Tanma Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 286 112 2 400 Yzde 71.5 28.0 .5 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 71.5 28.0 .5 100.0 71.5 99.5 100.0

rnekleme girenlerin %71,5i mahalle muhtarn tandklarn beyan ederken, %28i de tanmadklarn belirtmilerdir. Bu sonular; yurttalarn kendilerine en yakn

89

olan yerel yneticileri ne kadar tandklarn tespit etmeye yardmc olmaktadr. %70i geen bir ounlukla da mahalle muhtarlarnn tannd tespit edilmitir.

6.3.5. Bakanla Grme Tablo 6.20. Belediye bakanyla grme Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 64 332 3 400 Yzde Geerli Yzde Kmlatif Yzde 16.0 83.0 .8 16.0 99.0 100.0

16.0 83.0 .8 100.0 100.0

rnekleme girenlerin yerel yneticilere ve ynetime ne kadar ilgili olduklarnn lm iin Belediye bakanyla yzyze grtnz m? eklinde bir soru sorulmutur. Bu soruya alnan evet cevab, muhtar tanmadaki kadar yksek grnmemektedir. %16lk kesim bakanla grtn, %83lk kesim ise grmediini beyan etmitir. Fikir beyan etmeyenler ise %1lik dilimi oluturmaktadr. Bu durum da; yerel ynetimlere katlm eilimi gsteren halkn, belediye bakanyla grme konusunda yeterli olmadn gstermektedir.

6.3.6. Halka Yakn Yerel Ynetici Tablo 6.21. Halka Yakn Yerel Ynetici Frekans Muhtarlar Belediye bakan Belediye meclisi Vali F.yok Toplam 69 189 53 51 38 400 Yzde 17.3 47.3 13.3 12.8 9.5 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 17.3 47.3 13.3 12.8 9.5 100.0 17.3 64.5 77.8 90.5 100.0

90

Tablo 19da grld gibi, belediye bakan %47,3 ile halka en yakn olan yerel ynetici olarak grlmektedir. Belediye bakann %17,3 ile muhtarlar izlerken, Belediye Meclisi %13,3 ile nc srada gelmektedir. rnekleme katlan vatandalarn nemli saylabilecek bir ksm da (%12,8); halka yakn yerel ynetici olarak merkezi ynetimin tara temsilcisi olan valiyi grmektedirler.3

6.3.7. Belediyeye ikyet Tablo 6.22. Belediyeye ikyet Frekans Evet Hayr Toplam 118 282 400 Yzde 29.5 70.5 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 29.5 70.5 100.0 29.5 100.0

Katlm yollarndan biri olarak kabul edilen ikyet yntemine, halkn %29,5inin bavurduu, %70,5lik bir kesimin ise herhangi bir sorun iin belediyeye hi bavurmad grlmektedir.

ukurayr (1999)n aratrmasndaki sonular ise aadaki gibidir: %41,9 Muhtar, %38,1 Belediye Bakan, % 12,8 Belediye Meclisi, %3,3 Vali, %4 Fikrim Yok. Gnmzde muhtarlk kurumunun daha az etken grnmesinin, bu farklln nedeni olduu dnlebilir.

91

6.3.8. Belediyeye Bavuru Yntemi: Belediyeye herhangi bir i iin bavuranlarn kullandklar metodun renilmesi amacyla yneltilen soruya aadaki gibi cevaplar alnmtr.

6.3.8.1. Dileke Verme Tablo 6.23. Dileke Verme Frekans Yok Dileke verdim Toplam 343 57 400 Yzde 85.8 14.3 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 85.8 14.3 100.0 85.8 100.0

rnekleme katlan vatandalarn %14,3nn dileke verdii grlmektedir. Buna karn dilekeyle bavuruda bulunmayanlar, vatandalarn %85,8ini

oluturmaktadr.

6.3.8.2. Telefon Etme Tablo 6.24. Telefon Etme Frekans Yok Telefon ettim Toplam 337 63 400 Yzde 84.3 15.8 100.0 Geerli Kmlatif Yzde Yzde 84.3 84.3 15.8 100.0 100.0

Yurttalarn %15,8inin telefonla ikyette bulunduu, buna nazaran %84,3 lk bir kesimin de telefonla bavuru yntemini kullanmad grlmektedir.

92

6.3.8.3. Yetkililerle Yz yze Grme Tablo 6.25. Yetkililerle Yz yze Grme Frekans Yok Yzyze grtm Toplam rnekleme katlan 353 47 400 yurttalarn Yzde 88.3 11.8 100.0 %11i Geerli Yzde 88.3 11.8 100.0 yetkililerle Kmlatif Yzde 88.3 100.0

yzyze

grerek

ikyetlerini dile getirmiler, %88,3 ise bu yolu kullanmamlardr.

6.3.8.4. Bakanla Grme Tablo 6.26. Bakanla Grme Frekans Yok Bakanla grtm Toplam 386 14 400 Yzde 96.5 3.5 100.0 Geerli Yzde 96.5 3.5 100.0 Kmlatif Yzde 96.5 100.0

Tablo 26da grld gibi; rnekleme katlanlarn %3,5inin bakanla grerek problemlerini zmeye alt, dier %96,5lik ksmn ise bu yolu kullanmad grlmektedir.

6.3.8.5. Belediye Personeli Tandklarndan Yardm Alma Tablo 6.27. Belediye Personeli Tandklarndan Yardm Alma Frekans Yok Belediye personeli tandklarmn yanna gittim Toplam 375 25 400 Yzde 93.8 6.3 100.0 Geerli Yzde 93.8 6.3 100.0 Kmlatif Yzde 93.8 100.0

93

Belediye personeli tandklarndan yardm aldn syleyenler, rnekleme katlanlarn %6,3n oluturmaktadrlar. Bu yolu kullanmayanlar ise %93,8 olarak karmza gelmektedir.

6.3.9. Kentsel Sorunlar in Zaman Ayrma Tablo 6.28. Kentsel Sorunlar in Zaman Ayrma Frekans 1 saat 2 saat 3 saat 4+ saat Hi zamanm yok Toplam 122 88 42 46 102 400 Yzde 30.5 22.0 10.5 11.5 25.5 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 30.5 22.0 10.5 11.5 25.5 100.0 30.5 52.5 63.0 74.5 100.0

Mahalle ya da kent sorunlaryla ilgili sizden yardm istense haftada ne kadar zaman ayrabilirsiniz? eklinde vatandalara yneltilen soruya; katlmclarn %30,5i bir saat, %22si 2 saat, %10,5i 3 saat, %11,5i 4 saat ve daha fazla cevabn vermilerdir. Hi zamanm yok diyenler ise katlmclarn %25,5ini oluturmaktadr. Bu oranlar, vatandalarn drtte nn kentsel sorunlar iin zaman ayrma eiliminde olduunu gstermektedir.4

ukurayr (1999)n aratrmasnda Konya iin bu oranlar; %33,5 bir saat, % 14,7 saat, % 10 be saatten fazla, % 41,9 hi zamanm yok eklindedir. Bu durumun Tokattaki katlm eiliminin daha kuvvetli olduunu gsterdii dnlebilir.

94

6.3.10. Sivil Toplum Kurulularnn Karar Srelerine Katlm Tablo 6.29. Sivil Toplum Kurulularnn Katlm Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 291 49 60 400 Yzde 72.8 12.3 15.0 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 72.8 12.3 15.0 100.0 72.8 85.0 100.0

Sivil toplum kurulularnn karar alma srelerine katlmna; katlmclarn %72,8i olumlu bakmaktadr. Bu konuda olumsuz gr beyan eden vatandalar ise %12,3lk bir oran tekil etmektedirler. Vatandalarn %15lik ksm ise bu hususta fikir beyan etmek istememilerdir.

6.3.11.Sivil Toplum Kurulularna yelik Tablo 6.30. Sivil Toplum Kurulularna yelik

Frekans Evet Hayr Toplam 103 297 400

Yzde 25.8 74.3 100.0

Geerli Yzde Kmlatif Yzde 25.8 74.3 100.0 25.8 100.0

rnekleme katlan vatandalarn %25,8i sivil toplum kurulularna ye iken, %74,3 herhangi bir sivil toplum kuruluuna ye deildir. Sivil toplum kurulularnn karar alma srelerine katlmn destekleyen yurttalarn, ortaya kan oran azmsanamayacak gibi grnse de bu rgtlere katlmlarnn snrl olduu dnlebilir.

95

6.3.12.Sivil Toplum Kurulularnda alma Tablo 6.31. Sivil Toplum Kurulularnda alma Frekans Evet Hayr Toplam 44 356 400 Yzde 11.0 89.0 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 11.0 89.0 100.0 11.0 100.0

Yukarda bahsettiimiz sivil toplum kurulularna yelikteki snrlln bu rgtlerde alma hususunda da grld sylenebilir. Vatandalarn %11i sivil toplum kurulularnda altn beyan ederken, %89u byle bir alma

yapmadklarn beyan etmektedirler.

6.3.13.Siyasi Partiye yelik Tablo 6.32. Siyasi Partilere yelik Frekans Evet Hayr Toplam 51 349 400 Yzde 12.8 87.3 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 12.8 87.3 100.0 12.8 100.0

Sivil toplum kurulularna yeliin snrll gibi; siyasi partilere yelik iin de ayn yorumun yaplabilecei dnlmektedir. Vatandalarn %12,8i bir siyasi partiye ye iken, %87,3nn herhangi bir yelii bulunmamaktadr.5

ukurayr (1999)n katlm aratrmasnda da Herhangi bir siyasal parti ya da toplulua ye misiniz? sorusuna; katlmclarn % 18,8i evet cevab verirken, % 78,8i hayr cevab vermitir. Katlmclarn % 2,3 de fikir beyan etmek istememitir. Bu sonular; ukurayr (1999:278)a gre yerel dzeyde yurttalarn siyasi partilerle zdelemekten kamas olarak yorumlanmaktadr.

96

6.3.14.Mahalledeki Hizmetler in Gnll alma Tablo 6.33. Mahalledeki Hizmetler in Gnll alma Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 236 107 57 400 Yzde 59.0 26.8 14.3 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 59.0 26.8 14.3 100.0 59.0 85.8 100.0

rnekleme katlan vatandalarn; mahalledeki kentsel hizmetlere gnll katlm konusuna da olumlu baktklar dnlebilir. Zira katlmclarn %59u bu almalara katlabileceini belirtirken, %26,8i olumsuz gr beyan etmektedirler. Bu konuda fikir belirtmek istemeyen katlmc oran ise %14,3 tr.

6.3.15. Belediyeye Gitme Tablo 6.34. Belediyede Gitme Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 344 38 18 400 Yzde 86.0 9.5 4.5 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 86.0 9.5 4.5 100.0 86.0 95.5 100.0

Belediyede herhangi bir iiniz olduunda ekinmeden gider misiniz? eklinde sorulan soruya katlmclarn %86s evet cevab vermitir. Vatandalarn %9,5i ise belediyeye ekinmeden gidemeyeceini belirtmektedir. %4,5lik bir kesim ise fikir beyan etmekten ekinmektedir. Bu sonularn; halkn byk bir ounluunun kendi sorunlarn zmek iin ekinmeksizin ilgili yerlere gidip, gerekli bavurular yapabilecei grn ortaya karabilecei dnlebilir.

97

6.3.16. Belediyede Grme Yntemi Tablo 6.35. Belediyede Grme Yntemi Frekans Kendim grrm Arac bulurum. F. yok Toplam 316 49 35 400 Yzde 79.0 12.3 8.7 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 79.0 12.3 8.7 100.0 79.0 91.3 100.0

Aratrmaya katlan vatandalarn nemli bir blm (%79), belediyede ileri olduunda bizzat yetkililerle grp, sorunlarn zdklerini belirtmektedirler. Buna karn %12,3 lk bir kesim ise bu tr ilerin zmnde araclara bavuracaklarn belirtmektedirler. Konuyla ilgili fikir beyan etmek istemeyenlerin oran ise %8,7dir.6

6.3.17. mza Kampanyasna Katlm Tablo 6.36. mza Kampanyasna Katlm Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 333 34 33 400 Yzde 83.3 8.5 8.3 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 83.3 8.5 8.3 100.0 83.3 91.8 100.0

Vatandalarn kentsel sorunlara sahip kma eilimini deerlendirebilmek amacyla yneltilen Kent sorunlaryla ilgili bir imza kampanyas dzenlense katlr msnz? eklindeki soruya yneltilen cevaplar da olumlu grnmektedir. Katlmclarn %83,3 olumlu cevap verirken, imza kampanyasna katlmyacan belirtenlerin oran ise %8,5tir. Bu konuda fikir beyan etmeyenler ise katlmclarn %8,3n oluturmaktadr.
6

Konuyla ilgili ukurayr (1999)n aratrmasnda u sonular elde edilmitir: Kendim grrm: %69,5, Arac bulurum: % 17,2, Fikrim Yok: % 13,3.

98

6.3.18. Tokatta Oturma Tablo 6.37. Tokatta Oturma Frekans Bir yldan az 13 35 510 10+ Toplam 23 26 27 45 279 400 Yzde 5.8 6.5 6.8 11.3 69.8 100.0 Geerli Yzde 5.8 6.5 6.8 11.3 69.8 100.0 Kmlatif Yzde 5.8 12.3 19.0 30.3 100.0

rnekleme katlan %69,8i oluturan kesim 10 yl akn bir sredir Tokatta oturmaktadr. %11,3lk kesim ise 5 ile 10 yldr Tokatta yaamaktadr. Katlmclarn %6,8i de 35 yldr Tokatta oturmaktadr. 13 yl arasnda Tokatta oturanlar ise %6,5tir. Bir yldan ksa sredir Tokatta ikamet edenlerin oran ise %5,8dir. Bu sonular, Tokata yeni yerleenlerin saysnn dk olduunu gstermektedir.

6.3.19. Katlm - Etkinlik likisi Tablo 6.38. Katlm- Etkinlik likisi Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 332 30 38 400 Yzde 83.0 7.5 9.5 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 83.0 7.5 9.5 100.0 83.0 90.5 100.0

"Vatandalarn ynetime eitli yollarla dhil olmas, yerel hizmetlerin etkinliine olumlu katk salar." Fikrine katlyor musunuz? biiminde yneltilmi olan soruya, rnekleme katlan vatandalarn olumlu cevaplar verdii grlmektedir. Buna gre; vatandalarn %83 olumlu cevap verirken, %7,5i olumsuz beyanda bulunmulardr. Fikir beyan etmek istemeyen katlmclar ise %9,5i oluturmaktadr.

99

6.3.20. Belediyeye Gven Tablo 6.39. Belediyeye Gven Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 91 224 85 400 Yzde 22.8 56.0 21.3 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 22.8 56.0 21.3 100.0 22.8 78.8 100.0

rnekleme katlanlara Belediyeye (bakan ve personeline) gveniyor musunuz? biiminde yneltilmi olan soruya %22,8 orannda evet cevab alnmtr. %56 orannda hayr cevab alnmtr. Ankete katlanlarn %21,3 de bu konuda fikir beyan etmek istememitir.

6.3.21. Katlmn Yeterlilii Tablo 6.40. Katlm Yeterlilii Frekans Yeterli Yetersiz F.yok Toplam 24 301 75 400 Yzde 6.0 75.3 18.7 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 6.0 75.3 18.7 100.0 6.0 81.3 100.0

Tokatta halkn yerel yneticilerin karar alma srecine katlmn yeterli buluyor musunuz? eklinde yneltilen soruya katlmclarn %6s yeterli cevabn verirken, %81,3 orannda yetersiz cevab alnmtr. rnekleme katlanlarn %18,7si ise fikir beyan etmemilerdir. Genel olarak katlm eilimi gsteren vatandalarn var olan katlm srelerini yeterli bulmadklar grlmektedir.

100

6.3.22. Yetersizliin Sebepleri Tablo 6.40.da grld gibi, katlmclarn yaklak drtte halkn yerel yneticilerin karar alma srecine katlmn yetersiz bulmaktadr. Aada rnekleme katlan yurttalarn yetersizliin sebepleri ile ilgili dnceleri incelenmeye

allacaktr.

6.3.22.1. Bana Bir ey Gelirse Korkusu Tablo 6.41. "Bana Bir ey Gelirse?" Korkusu Frekans Yok Bana birey gelirse korkusu Toplam 351 49 400 Yzde 87.8 12.3 100.0 Geerli Yzde 87.8 12.3 100.0 Kmlatif Yzde 87.8 100.0

rnekleme katlan 49 kii; (%12,3) halkn yneticilerin karar alma srecine katlamamalarnn nedeninin bana bir ey gelmesi korkusu olduunu dnmektedir. Yurttalarn yerel yneticilere sorunlarn anlatamamasnn, katlmclara gre bana bir ey gelmesi korkusuyla ok da balantl grnmedii dnlebilir.

6.3.22.2. Halkn Haklarnn Farknda Olmamas Tablo 6.42. Halkn Haklarnn Farknda Olmamas Frekans Yok Halkn haklarnn farknda olmamas Toplam 249 151 400 Yzde 62.3 37.8 100.0 Geerli Yzde 62.3 37.8 100.0 Kmlatif Yzde 62.3 100.0

101

Tablo 6.42.de grld gibi; katlmclarn %37,8i halkn haklarnn farknda olmadn dnmektedir. Dier katlmclar ise (%62,3) byle bir sorun olduunu dnmemektedirler.

6.3.22.3. Byle Gelmi Byle Gider Dncesi Tablo 6.43. Byle Gelmi Byle Gider Dncesi Frekans Yok Byle gelmi byle gider dncesi Toplam 260 140 400 Yzde 65.0 35.0 100.0 Geerli Yzde 65.0 35.0 100.0 Kmlatif Yzde 65.0 100.0

Katlmclarn %35i; sorunun dzenin deiimine inancn kalmamas eklinde dnlebilecek olan Byle gelmi byle gider! dncesinden kaynaklandn dnmektedir. Bu sorunun olmadn dnen 260 katlmcyla grlmtr. (%65)

6.3.22.4. Geim Sknts Tablo 6.44. Geim Sknts Frekans Yok Geim sknts Toplam 370 30 400 Yzde 92.5 7.5 100.0 Geerli Yzde 92.5 7.5 100.0 Kmlatif Yzde 92.5 100.0

rnekleme katlan vatandalarn %7,5i, halkn geim skntsndan dolay yneticilerin karar alma srecine katlamadn dnmektedir. %92,5i de byle bir skntnn olmadn dnmektedir.

102

6.3.23. Tokatta Yaam Tokatta yaam gittike kolaylayor mu, zorlayor mu? eklinde katlmclara yneltilen soruya katlmclarn verdii cevaplar ve oranlar Tablo 6.45.de gsterilmektedir. Bu soru genel evre anlamnda dnlerek sorulduu iin, nedenleri zerinde durulmamtr. Tablo 6.45. Tokatta Yaam Frekans Daha kolaylayor Fark yok Daha zorlayor Fikrim yok Toplam 45 77 261 17 400 Yzde 11.3 19.3 65.3 4.3 100.0 Geerli Yzde 11.3 19.3 65.3 4.3 100.0 Kmlatif Yzde 11.3 30.5 95.8 100.0

rnekleme katlan vatandalarn %65,3 Tokatta yaamn gittike zorlatn dnmektedir. Tokatta yaamn kolaylatn dnenlerin oran ise %11,3tr. Fark olmadn dnenlerin oran %19,3tr. Katlmclarn %4,3 ise fikirlerini beyan etmemilerdir.

6.3.24. Elence ve Dinlenme Yerleri Tablo 6.46. Elence ve Dinlenme Yerleri Frekans Evet Hayr F.yok Toplam 23 351 26 400 Yzde 5.8 87.8 6.5 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 5.8 87.8 6.5 100.0 5.8 93.5 100.0

Tokattaki elence ve dinlenme yerlerinin katlmclar tarafndan yetersiz bulunduu grlmektedir. Yurttalarn %87,8i olumsuz gr beyan etmilerdir.

103

Elence ve dinlenme yerlerini yeterli bulanlarn oran %5,8dir. Gr bildirmek istemeyenler ise %6,5 oranndadr.

6.3.25. Yerel Ynetime Yaknlk Tablo 6.47. Yerel Yneticilere Yaknlk Frekans ok yakn hissediyorum Yakn hissediyorum Orta dzeyde Yakn hissetmiyorum Kesinlikle yakn hissetmiyorum F.yok Toplam 8 24 59 104 179 26 400 Yzde 2.0 6.0 14.8 26.0 44.8 6.5 100.0 Geerli Yzde 2.0 6.0 14.8 26.0 44.8 6.5 100.0 Kmlatif Yzde 2.0 8.0 22.8 48.8 93.5 100.0

Tokattaki yerel yneticileri kendinize ne kadar yakn hissediyorsunuz? Biiminde katlmclara yneltilen soruya %2 orannda ok yakn hissediyorum cevab alrken, %6 orannda yakn hissediyorum cevab ile karlalmtr. Yerel yneticileri kendilerine yakn ya da uzak hissetmeyen, orta dzeyde eklinde cevap veren kesim ise %14,8dir. Buna karn katlmclarn %26s yerel yneticileri kendilerine yakn hissetmemektedirler. Kendilerini kesinlikle yakn hissetmeyenlerin oran ise %44,8dir. %6,5lik bir kesim ise bu konuda fikir beyan etmek istememilerdir.

104

6.3.26. Sanatsal ve Kltrel Faaliyetler Tablo 6.48. Sanatsal ve Kltrel Faaliyetler Frekans Yeterli Yetersiz F.yok Toplam 18 352 30 400 Yzde 4.5 88.0 7.5 100.0 Geerli Yzde Kmlatif Yzde 4.5 88.0 7.5 100.0 4.5 92.5 100.0

Tokattaki sanatsal ve kltrel faaliyetleri halkn %4,5i yeterli bulmaktadr. Katlmclarn %7,5i de bu konuda fikir bildirmemilerdir. Tokattaki sanatsal ve kltrel faaliyetleri yetersiz bulanlarn orannn bir hayli yksek olduu grlmektedir. (% 88)

105

6.4. Katlm Eilimleri ve eitli Sosyo-ekonomik Deikenler 6.4.1. Meslek ve Halka Danma Tablo 6.49. Meslek ve Halka Danma Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? Evet Mesleiniz? Count % within Mesleiniz? Memur Count % within Mesleiniz? S.meslek Count % within Mesleiniz? siz Count % within Mesleiniz? Dier Count % within Mesleiniz? Count % within Mesleiniz? i 39 88.6% 124 84.9% 63 84.0% 24 77.4% 94 90.4% 344 86.0% Hayr 2 4.5% 18 12.3% 10 13.3% 5 16.1% 8 7.7% 43 10.8% F.yok 3 6.8% 4 2.7% 2 2.7% 2 6.5% 2 1.9% 13 3.3% 44 100.0% 146 100.0% 75 100.0% 31 100.0% 104 100.0% 400 100.0% Toplam

Toplam

Tablo 6.50. Meslek ve Halka Danma likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 8.167(a) 8.024 .607 400 df 8 8 1 Asymp. Sig. (2-sided) .417 .431 .436

106

Tablo 6.49.da grld gibi; btn meslek sahipleri, %77,4 ile %90,4 arasnda deien oranlarda halka danlmas taraftardr. Tablo 6.50.deki anlamllk gstergesi 0.417 olduundan meslek gruplar ve halka danlmas arasnda anlaml bir ilikinin varlndan bahsetmek mmkn grnmemektedir.

6.4.2. Ya ve Halka Danma Tablo 6.51. Ya ve Halka Danma Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? Evet Yanz? 18-30 Count % within Yanz? Count % within Yanz? Count % within Yanz? Count % within Yanz? Count % within Yanz? 150 88.2% 123 82.6% 68 90.7% 3 50.0% 344 86.0% Hayr 18 10.6% 20 13.4% 4 5.3% 1 16.7% 43 10.8% F.yok 2 1.2% 6 4.0% 3 4.0% 2 33.3% 13 3.3% 170 100.0% 149 100.0% 75 100.0% 6 100.0% 400 100.0% Toplam

31-45

46-60

60+

Toplam

Tablo 6.52. Ya ve Halka Danma likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 23.999(a) 14.230 2.893 400 df 6 6 1 Asymp. Sig. (2-sided) .001 .027 .089

107

rnekleme katlan 18-30 ya aralndaki 170 kiinin %88,2si Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? eklinde yneltilen soruya evet cevab verirken; %10,6s hayr cevab vermektedir. %1,2lik kesim ise fikir beyan etmemitir. 31-45 ya aralndaki vatandalarda ise durum daha farkl grnmektedir. Belediyenin karar ve uygulamalarnda halka danlmasna olumlu bakan kesim %82,6 iken, olumsuz bakanlarn oran %13,4 olarak karmza kmaktadr. Bu konuda fikir beyan etmeyenler ise %4tr. 31-45 ya aralnda, kararlarn halka danlarak alnmasna olumlu bakmayanlarn orannda, 18-30 ya aralndakilere gre art grlmektedir. 46-60 ya aralnda ise halka danma konusuna olumlu bakanlar %90,7 iken, olumsuz bakanlar %5,3 oluturmaktadr. Bu ya aralndaki %4lk kesim ise fikir beyan etmemektedir. 60 yan zerindeki vatandalarda halka danlmamas gerektii dncesinin dier ya gruplarna nazaran daha yksek bir oran arzettii belirtilebilir. (%16,7) Olumlu gr beyan edenler ise, sz konusu ya grubundaki yurttalarn yarsn tekil etmektedir. (%50) Vatandalarn %33,3 de bu konuda fikir beyan etmemilerdir. Sonulara gre; genlerin ve yetikinlerin halka danmaya daha olumlu bakt grlrken; orta yataki vatandalarn ve 60 yan zerindekilerin halka danmaya baknn daha az olumlu olduu sylenebilir.

108

6.4.3. Eitim ve Halka Danma Tablo 6.53. Eitim ve Halka Danma Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? Toplam Evet Eitiminiz? lkokul Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? 45 83.3% 23 74.2% 105 87.5% 156 88.1% 15 83.3% 344 86.0% Hayr 4 7.4% 7 22.6% 11 9.2% 18 10.2% 3 16.7% 43 10.8% F.yok 5 9.3% 1 3.2% 4 3.3% 3 1.7% 0 .0% 13 3.3% 54 100.0% 31 100.0% 120 100.0% 177 100.0% 18 100.0% 400 100.0%

Ortaokul

Lise

niversite

Lisansst

Toplam

Tablo 6.54. Eitim ve Halka Danma likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 14.111 (a) 12.001 3.889 400 f Asymp. Sig. (2-sided) .079 .151 .049

109

niversite mezunlarnn %88,1 ile halka danlmasn en ok onaylayan kesim olduu, Tablo 6.53.te grlmektedir. Bu oran %87,5 ile lise mezunlar takip etmektedir. Lisansst eitim grenler ve ilkokul mezunlar nc srada gelmektedir. (83,3) Ortaokul mezunlar ise, %74,2 ile halka danlmasn daha az onaylar grnmektedirler. Bu sonular ve Tablo 6.54teki signifikans deerinin 0,079 olarak belirlenmesi; eitim ve karar srelerinde halka danlmas arasnda anlaml bir iliki olmad kanaatine varlmasna sebep olmaktadr.

6.4.4.

Gelir ve Halka Danma

Tablo 6.55. Gelir ve Halka Danma Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? Geliriniz 0500 Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Evet 109 86.5% 131 86.2% 85 88.5% 19 73.1% 344 86.0% Hayr 9 7.1% 18 11.8% 11 11.5% 5 19.2% 43 10.8% F.yok 8 6.3% 3 2.0% 0 .0% 2 7.7% 13 3.3% 126 100.0% 152 10 0.0% 96 100.0% 26 100.0% 400 100.0% Toplam

5011000

10012000

2001+

Toplam

110

Tablo 6.56. Gelir ve Halka Danma likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 13.244(a) 15.121 .001 400 df 6 6 1 Asymp. Sig. (2-sided) .039 .019 .980

Tablo 6.55.te grld gibi; 10002000 aras gelir sahipleri, halka danmay en ok onaylayan kesimdir. (%88,5) Bu vatandalar 0500 aras gelir sahipleri takip etmektedir.(86,5) 5001000 aras gelire sahip olan kesim ise 0500 aras gelir sahipleriyle ok yakn bir deer gstermektedir.(%86,2) rneklem ierisindeki yurttalarn 2000 ve zeri gelire sahip olan blmnn, halka danmaya daha dk oranda olumlu baktklar grlmektedir.(%73,1) Yksek miktarda gelir elde edenlerin ynetime dhil olmak konusunda daha az istekli olduklar dnlebilir. st gelir gruplaryla alt gelir gruplar arasnda ok net ifade edilebilecek farklar grlmemekle birlikte, daha az gelir elde edenlerin halkn fikirlerinin deerlendirilmesi konusunda daha olumlu dndkleri sylenebilir. Tablo 6.56. da gelir ile karar srelerinde halka danma arasndaki iliki belirtilmektedir. Buna gre signifikans 0.039 olduundan, Gelir ile karar alnmas srecinde halka danlmas arasnda anlaml bir iliki vardr. denilebilir.

111

6.4.5. Cinsiyet ve Halka Danma Tablo 6.57. Cinsiyet ve Halka Danma Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? Count % within Cinsiyetiniz Count % within Cinsiyetiniz Count % within Cinsiyetiniz Evet 207 85.2% 137 87.3% 344 86.0% Hayr 27 11.1% 16 10.2% 43 10.8% F.yok 9 3.7% 4 2.5% 13 3.3% 243 100.0% 157 100.0% 400 100.0% Toplam

Cinsiyetiniz

Erkek Kadn

Toplam

Tablo 6.58. Cinsiyet ve Halka Danma likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases .515(a) .528 .478 400 f Asymp. Sig. (2-sided) .773 .768 .489

Tablo 6.57.de belediye kararlarnn alnmasnda halka danlmasna olumlu bakan erkeklerin oran %87,3iken; ayn dnceye sahip olan bayanlarn oran %85,2 olarak belirlenmitir. Katlm fikrini onaylamayan erkekler %11,1, bayanlar ise %10,2dir. Bu durum Tablo 6.58.deki signifikans deerinin 0,773 gstergesiyle Cinsiyetle belediye kararlarnda halka danlmas arasnda anlaml bir iliki yoktur. eklinde yorumlanabilir.

112

6.4.6. Tokatta Yaama ve Halka Danma Tablo 6.59. Tokatta Yaama ve Halka Danma Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? Evet Ka yldan Bir beri Tokat'ta yldan oturuyorsun az uz? Count 22 % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 1 0 23 Hayr F.yok

Toplam

95.7% 21 80.8% 20 74.1% 35 77.8% 246 88.2% 344 86.0%

4.3% 4 15.4% 6 22.2% 10 22.2% 22 7.9% 43 10.8%

0% 1 3.8% 1 3.7% 0 .0% 11 3.9% 13 3.3%

100.0% 26 100.0% 27 100.0% 45 100.0% 279 100.0% 400 100.0%

13

35

510

10+

Toplam

113

Tablo 6.60. Tokatta Yaama ve Halka Danma likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 16.294(a) 16.819 .021 400 df 8 8 1 Asymp. Sig. (2-sided) .038 .032 .884

Tablo 6.59.da grld gibi, Tokatta bir yldan az zamandr oturan vatandalar, halka danlmasna en ok taraftar olan grup olarak grlmektedir.(%95,7) Buna karn 35 yldr Tokatta yaayanlarn, halka danlmasna baklar daha az olumlu grnmektedir. (%74,1) Kentlileme davrannn kentte yaamayla doru orantl olduu

dnlmektedir. ukurayr (1999:300)a gre bu durum; kiinin bir kentte yaamasndan ok, bir kentli gibi gnlk yaamn ve dnce biimini dzenlemesi ve buna gre yaamasdr. Kentte kal sresiyle alnacak kararlarda halka danlmas arasnda anlaml bir ilikinin varl; Tablo 6.60.da gsterilen anlamllk deerinden anlalmaktadr.(0,038)

114

6.4.7. Meslek ve Belediyeye ikyet Tablo 6.61. Meslek ve Belediyeye ikyet Kentle, mahalleyle veya kendinizle ilgili bir sorun iin belediyeye son bir yl iinde ikyette bulundunuz mu? Evet Count % within Mesleiniz? Count Memur % within Mesleiniz? Count Mesleiniz S.meslek % within Mesleiniz? Count siz % within Mesleiniz? Count Dier % within Mesleiniz? Toplam Count % within Mesleiniz? i 5 11.4% 47 32.2% 30 40.0% 6 19.4% 30 28.8% 118 29.5% Hayr 39 88.6% 99 67.8% 45 60.0% 25 80.6% 74 71.2% 282 70.5% 44 100.0% 146 100.0% 75 100.0% 31 100.0% 104 100.0% 400 100.0%

Toplam

Tablo 6.62. Meslek ve Belediyeye ikyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 12.999(a) 14.259 .353 400 df 4 4 1 Asymp. Sig. (2-sided) .011 .007 .552

115

Tablo 6.61.de en az bavuruya sahip olduklar grlen iilerin %11,4, herhangi bir sorun iin belediyeye ikyette bulunmu, %88,6s ise hi ikyette bulunmamtr. Serbest meslek sahiplerinin ise; %40 oranla bu konuda en ok giriimde bulunan grup olduu grlmektedir. Bu durum; dier meslek gruplarna gre daha bamsz olan serbest meslek sahiplerinin, bir ikyet iin belediyeye endie duymadan mracaat edebilmeleri eklinde deerlendirilebilir. Tablo 6.62.deki anlamllk deerinden hareketle (0.011); Meslekler ile belediyeye ikyette bulunma arasnda anlaml bir iliki vardr. deerlendirmesi yaplabilmektedir

6.4.8. Ya ve Belediyeye ikyet Tablo 6.63. Ya ve Belediyeye ikyet Kentle, mahalleyle veya kendinizle ilgili bir sorun iin belediyeye son bir yl iinde ikyette bulundunuz mu? Evet Yanz 1830 Count % within Yanz? Count % within Yanz? Count % within Yanz? Count % within Yanz? 31 18.2% 63 42.3% 22 29.3% 2 33.3% 118 29.5% Hayr 139 81.8% 86 57.7% 53 70.7% 4 66.7% 282 70.5% 170 100.0% 149 100.0% 75 100.0% 6 100.0% 400 100.0%

Toplam

3145

4660

60+

Toplam Count % within Yanz?

116

Tablo 6.64. Ya ve Belediyeye ikyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 22.121(a) 22.376 7.232 400 df 3 3 1 Asymp. Sig. (2-sided) .000 .000 .007

rnekleme katlan 3145 ya aralndaki vatandalarn %42,3 belediyeye ikyette bulunduklarn beyan etmektedirler. Orta ya grubundaki vatandalarn daha ok hak arama eiliminde odlular grlmektedir. Buna karn; genleri (1830) oluturan gruptaki yurttalarn ikyette bulunma oranlarnn en dk olduu grlmektedir. Tablo 6.64.te, ya ile belediyeye ikyette bulunma arasndaki iliki gsterilmektedir. Buna gre anlamllk 0,00dr ve ya ile belediyeye ikyette bulunma arasnda bir ilikinin varlndan sz edilebilmektedir.

117

6.4.9. Eitim ve Belediyeye ikyet Tablo 6.65. Eitim ve Belediyeye ikyet Kentle, mahalleyle veya kendinizle ilgili bir sorun iin belediyeye son bir yl iinde ikyette bulundunuz mu? Evet Hayr 16 38 29.6% 16 51.6% 32 26.7% 48 27.1% 6 33.3% 118 29.5% 70.4% 15 48.4% 88 73.3% 129 72.9% 12 66.7% 282 70.5%

Toplam

Eitiminiz

lkokul Ortaokul Lise niversite Lisansst

Toplam

Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Count % within Eitiminiz?

54 100.0% 31 100.0% 120 100.0% 177 100.0% 18 100.0% 400 100.0%

Tablo 6.66. Eitim ve Belediyeye ikyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 8.362(a) 7.696 .961 400 df 4 4 1 Asymp. Sig. (2-sided) .079 .103 .327

Eitimle seviyesiyle ikyette bulunma arasnda doru orant olduu dncesinden hareketle sz konusu deerler arasnda bir iliki kurulmaya allm,

118

ancak signifikans deeri 0,079u gsterdii iin anlaml bir ilikinin varlndan sz edebilmek mmkn olmamtr. Anlaml bir iliki bulunamamasnn nedeni; eitim seviyesiyle ikyet oranlarnn doru orant gstermemesi olarak dnlebilir. lkokul mezunlarnn

%29,6s ikyette bulunmu; ortaokul mezunlarnda bu oran beklendii zere art gstermitir.(%51,6) Ancak lise mezunlarnn oranlarnda tekrar d gzlenmektedir. (%26,7) niversite ve yksek lisans mezunlarnn oranlarnda kademeli artlar grlse de, ( % 27,1-% 33,3) genel olarak eitlilik grld sylenebilir.

6.4.10.Gelir ve Belediyeye ikyet Tablo 6.67. Gelir ve Belediyeye ikyet Kentle, mahalleyle veya kendinizle ilgili bir sorun iin belediyeye son bir yl iinde ikyette bulundunuz mu? Evet Hayr 30 96 23.8% 38 25.0% 40 41.7% 10 38.5% 118 29.5% Topla m 126

Geliriniz

0500

5011000

10012000

2001+

Toplam

Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz?

76.2% 100.0% 114 152

75.0% 100.0% 56 96

58.3% 100.0% 16 26

61.5% 100.0% 282 400

70.5% 100.0%

119

Tablo 6.68. Gelir ve Belediyeye ikyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 11.279(a) 10.937 8.162 400 df 3 3 1 Asymp. Sig. (2-sided) .010 .012 .004

Tablo 6.67.de grld gibi 0500 YTL gelire sahip olanlarn %23,8i, 5001000 YTL aras gelir sahiplerinin %25i, 10002000 YTL aras gelire sahip olanlarn %41,7si ve 2000 YTLnin zerindeki gelir sahiplerinin de %38,5i belediyeye ikyette bulunmutur. Burada gelir seviyeleri ve belediyeye ikyet arasnda; Tablo 6.68.deki signifikans deerinin 0,010 oluundan anlalaca zere anlaml bir ilikinin varlndan sz edilebilmektedir.

6.4.11. Cinsiyet ve Belediyeye ikyet Tablo 6.69. Cinsiyet ve Belediyeye ikyet Kentle, mahalleyle veya kendinizle ilgili bir sorun iin belediyeye son bir yl iinde ikyette bulundunuz mu? Evet Hayr 79 164 32.5% 39 24.8% 118 29.5% 67.5% 118 75.2% 282 70.5%

Toplam

Cinsiyetiniz Erkek

Kadn

Toplam

Count % within Cinsiyetiniz? Count % within Cinsiyetiniz? Count % within Cinsiyetiniz?

243 100.0% 157 100.0% 400 100.0%

120

Tablo 6.70. Cinsiyet ve Belediyeye ikyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Continuity Correction(a) Likelihood Ratio Fisher's Exact Test Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 2.698(b) 2.341 2.734 2.691 400 df Asymp. Sig. Exact Sig. Exact Sig. (2-sided) (2-sided) (1-sided) 1 .101 1 .126 1 .098 .116 .062 1 .101

rnekleme katlan erkeklerin %32,5i belediyeye ikyet iin bavurmutur. Buna karn kadnlarn bavurma oran %24,8 eklinde saptanmtr. Bu iki deer arasnda bir iliki kurulamamaktadr. (0,062)

121

6.4.12.Tokatta Yaama ve Belediyeye ikyet Tablo 6.71. Tokatta Yaama ve Belediyeye ikyet Kentle, mahalleyle veya kendinizle ilgili bir sorun iin belediyeye son bir yl iinde ikyette bulundunuz mu? Evet Ka yldan beri Bir Tokat'ta yldan oturuyorsunuz? az Count 6 % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 17 23 Hayr

Toplam

26.1% 5 19.2% 5 18.5% 17 37.8% 85 30.5% 118 29.5%

73.9% 21 80.8% 22 81.5% 28 62.2% 194 69.5% 282 70.5%

100.0% 26 100.0% 27 100.0% 45 100.0% 279 100.0% 400 100.0%

13

35

510

10+

Toplam

122

Tablo 6.72. Tokatta Yaama ve Belediyeye ikyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 4.621(a) 4.817 1.490 400 df 4 4 1 Asymp. Sig. (2-sided) .328 .307 .222

Tablo 6.71.de grld gibi en az ikyet Tokatta 3 ile 5 sene arasnda oturanlardan gelmektedir. Bunu 1ile 3 yldr Tokatta oturanlar izlemektedir.(%19,2) 1yldan ksa sredir Tokatta oturanlarn ikyetlerinin yukarda

bahsedilenlerden daha yksek bir oranda olduu grlmektedir.( %26,1) Bunu, 10 yldan fazla Tokatta oturanlar takip etmektedir.(%30,5) En ok ikyetin ise %37,8 oranla 510 senedir Tokatta oturanlardan geldii grlmektedir. Anlamllk deerinin 0,328 olarak saptanmasndan dolay Tokatta yaama ve belediyeye ikyette bulunma arasnda anlaml bir iliki olmad belirlenmitir.

123

6.4.13.Meslek ve Memnuniyet Tablo 6.73. Meslek ve Memnuniyet Belediyenin son bir yl iindeki hizmetlerinden memnun musunuz? Evet Mesleiniz? Count % within Mesleiniz? Memur Count % within Mesleiniz? S.meslek Count % within Mesleiniz? siz Count % within Mesleiniz? Dier Count % within Mesleiniz? Toplam Count % within Mesleiniz? i 7 15.9% 30 20.5% 16 21.3% 3 9.7% 23 22.1% 79 19.8% Hayr 29 65.9% 94 64.4% 56 74.7% 25 80.6% 69 66.3% 273 68.3% F.yok 8 18.2% 22 15.1% 3 4.0% 3 9.7% 12 11.5% 48 12.0% 44 100.0% 146 100.0% 75 100.0% 31 100.0% 104 100.0% 400 100.0% Toplam

Tablo 6.74. Meslek ve Memnuniyet likisi Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 10.623(a) 12.099 1.015 400 df 8 8 1 Asymp. Sig. (2-sided) .224 .147 .314

Tablo 6.73.de grld gibi; %80,6 oranla belediye hizmetlerinden en ok honutsuz olanlarn isizler olduu grlmektedir. siz vatandalar rnekleme katlan serbest meslek sahipleri izlemektedir.(% 74,7) Dier meslek sahipleri %66,3 orannda memnun deilken, iilerde ise bu oran %65,9 olarak belirlenmitir. Memurlarn da

124

%64,4 belediyenin son bir yl iindeki hizmetlerinden memnun olmadklarn belirtmilerdir. Belediyenin son bir yl ierisindeki hizmetlerinden memnuniyetsizlik genel olarak yksek denilebilecek seviyede grlmektedir. Tablo 6.74.teki anlamllk deerinin 0,224 olmas, mesleklerle belediye hizmetlerinden halkn memnuniyeti arasnda anlaml bir iliki olmadn gstermektedir.

6.4.14.Ya ve Memnuniyet Tablo 6.75. Ya ve Memnuniyet Belediyenin son bir yl iindeki hizmetlerinden memnun musunuz? Evet Yanz? 1830 Count % within Yanz? Count % within Yanz? Count % within Yanz? Count % within Yanz? Count % within Yanz? 30 17.6% 35 23.5% 13 17.3% 1 16.7% 79 19.8% Hayr 113 66.5% 100 67.1% 57 76.0% 3 50.0% 273 68.3% F.yok 27 15.9% 14 9.4% 5 6.7% 2 33.3% 48 12.0% 170 100.0% 149 100.0% 75 100.0% 6 100.0% 400 100.0% Toplam

3145

4660

60+

Toplam

125

Tablo 6.76. Ya ve Memnuniyet likisi Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 9.777(a) 9.214 1.132 400 df 6 6 1 Asymp. Sig. (2-sided) .134 .162 .287

Ya ve memnuniyet arasnda da anlaml bir iliki kurulamamaktadr. nk memnuniyet dereceleri btn ya aralklar iin dk deerler gstermektedir. Herhangi bir oransal ilikinin kurulmas da mmkn grnmemektedir. Signifikans deerinin 0,134 gstermesi de yukardaki sylemi destekler niteliktedir.

6.4.15.Eitim ve Memnuniyet Tablo 6.77. Eitim ve Memnuniyet Belediyenin son bir yl iindeki hizmetlerinden memnun musunuz? Evet Eitiminiz? Count % within Eitiminiz? Ortaokul Count % within Eitiminiz? Lise Count % within Eitiminiz? niversite Count % within Eitiminiz? Lisansst Count % within Eitiminiz? Toplam Count % within Eitiminiz? lkokul 7 13.0% 10 32.3% 25 20.8% 30 16.9% 7 38.9% 79 19.8% 61.1% 273 68.3% 12.0% 66.7% 121 68.4% 11 .0% 48 14.7% 0 54.8% 80 12.5% 26 Hayr 44 81.5% 17 12.9% 15 F.yok 3 5.6% 4 Toplam

54 100.0% 31 100.0% 120 100.0% 177 100.0% 18 100.0% 400 100.0%

126

Tablo 6.78. Eitim ve Memnuniyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 15.351(a) 16.961 .020 400 df 8 8 1 Asymp. Sig. (2-sided) .053 .031 .888

Eitim ve memnuniyet arasnda da bir iliki bulunmad Tablo 78deki signifikans deerinin 0,053 olarak grlmesinden anlalmaktadr. Tablo 6.77. ; ilkokul mezunlarnn belediye hizmetlerinden memnuniyet orann %13, ortaokul mezunlarnn memnuniyet orann %32,3, lise mezunlarnn memnuniyet orann %20,8,niversite mezunlarnn memnuniyet orann %16,9 ve lisansst eitim grm olanlarn orann da %38,9 olarak gstermektedir. Eitim durumu ile memnuniyet arasnda anlaml bir iliki yoktur.

127

6.4.16.Gelir ve Memnuniyet Tablo 6.79. Gelir ve Memnuniyet Belediyenin son bir yl iindeki hizmetlerinden memnun musunuz? Evet Geliriniz? 0500 Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? Count % within Geliriniz? 21 16.7% 28 18.4% 23 24.0% 7 26.9% 79 19.8% Hayr 93 73.8% 104 68.4% 60 62.5% 16 61.5% 273 68.3% F.yok 12 9.5% 20 13.2% 13 13.5% 3 11.5% 48 12.0% 126 100.0% 152 100.0% 96 100.0% 26 100.0% 400 100.0% Toplam

5011000

10012000

2001+

Toplam

Tablo 6.80. Gelir ve Memnuniyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 4.497(a) 4.451 .525 400 df 6 6 1 Asymp. Sig. (2-sided) .610 .616 .469

Tablo 6.80.e gre anlamllk 0,610 olduundan gelirle belediye hizmetlerinden memnun olma arasnda bir iliki bulunmad grlmektedir.

128

6.4.17. Cinsiyet ve Memnuniyet Tablo 6.81. Cinsiyet ve Memnuniyet Belediyenin son bir yl iindeki hizmetlerinden memnun musunuz? Cinsiyetiniz Erkek Count % within Cinsiyetiniz Count % within Cinsiyetiniz Count % within Cinsiyetiniz Evet 55 22.6% 24 15.3% 79 19.8% Hayr 164 67.5% 109 69.4% 273 68.3% F.yok 24 9.9% 24 15.3% 48 12.0% 243 100.0% 157 100.0% 400 100.0% Toplam

Kadn

Toplam

Tablo 6.82. Cinsiyet ve Memnuniyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 4.986(a) 5.019 4.971 400 df 2 2 1 Asymp. Sig. (2-sided) .083 .081 .026

Tablo 6.81.e gre; rnekleme katlan erkeklerin %22,6s belediyenin yrtt hizmetlerden memnunken, kadnlarn ise %15,3 memnun grnmektedir. Tablo 6.82.de ise genel olarak cinsiyet ve belediye hizmetlerinden memnuniyet arasnda anlaml bir ilikinin varlndan bahsedilemeyecei grlmektedir.(0,083)

129

6.4.18.Tokatta Yaama Ve Memnuniyet Tablo 6.83. Tokatta Yaama ve Memnuniyet Belediyenin son bir yl iindeki hizmetlerinden memnun musunuz? Evet Ka yldan beri Bir Tokat'ta yldan oturuyorsunuz? az Count 8 % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 10 5 23 Hayr F.yok Toplam

34.8% 43.5% 5 17

21.7% 100.0% 4 26

13

19.2% 65.4% 11 13

15.4% 100.0% 3 27

35

40.7% 48.1% 11 26

11.1% 100.0% 8 45

510

24.4% 57.8% 44 207

17.8% 100.0% 28 279

10+

15.8% 74.2% 79 273

10.0% 100.0% 48 400

Toplam

19.8% 68.3%

12.0% 100.0%

130

Tablo 6.84. Tokatta Yaama ve Memnuniyet likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 21.496(a) 19.716 .965 400 df 8 8 1 Asymp. Sig. (2-sided) .006 .011 .326

Tablo 6.83.de grlen Tokatta yaama ve hizmetlerden memnun olma deerleri kendi aralarnda tutarllk gstermektedir. Tablo 6.84.deki anlamllk deerinin 0,006y gstermesi de Tokatta yaama sresi ve belediye hizmetlerinden memnun olma arasnda bir ilikinin varln gstermektedir.

131

6.4.19. Tokatta Yaama Ve Yaam artlar Tablo 6.85. Tokatta Yaama ve Yaam artlar Tokat'ta yaam gittike kolaylayor mu, zorlayor mu? Daha Fark Daha Fikrim kolay yok zor yok Ka yldan beri Tokat'ta oturuyor sunuz? Bir yldan az Count 2 3 12 6 23 Toplam

13

35

510

10+

Toplam

% within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyor sunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz?

8.7% 13.0% 52.2% 1 6 14

26.1% 5 19.2% 2 7.4% 0 .0% 4 1.4% 17 4.3%

100.0% 26 100.0% 27 100.0% 45 100.0% 279 100.0% 400 100.0%

3.8% 23.1% 53.8% 8 6 11

29.6% 22.2% 40.7% 7 10 28

15.6% 22.2% 62.2% 27 52 196

9.7% 18.6% 70.3% 45 77 261

11.3% 19.3% 65.3%

132

Tablo 6.86. Tokatta Yaama ve Yaam artlar likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 63.933(a) 45.377 1.819 400 df 12 12 1 Asymp. Sig. (2-sided) .000 .000 .177

Tablo 6.85.te grld gibi; rnekleme katlanlarn Tokatta yaama sreleri ile yaam artlarnn zorluk dereceleri hakkndaki dnceleri karlatrlm, verilen cevaplarn (daha kolay, daha zor, fikrim yok) kendi aralarnda bir tutarlla sahip olduu grlmtr. Anlamllk deerinin 0,00 olmas da Tokatta yaama sresi ve yaam artlar arasnda anlaml bir ilikinin kurulabileceini gstermitir.

133

6.4.20.Tokatta Yaama ve Elence-Dinlenme Yerlerinin Yeterlilii Tablo 6.87. Tokatta Yaama ve Elence-Dinlenme Yerlerinin Yeterlilii Tokattaki elence ve dinlenme yerlerini yeterli buluyor musunuz? evet Ka yldan beri bir Tokat'ta yldan oturuyorsunuz? az Count 2 % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 8.7% 1 3.8% 3 19 2 23 100.0% 26 100.0% 27 100.0% 45 100.0% 279 100.0% 400 100.0% hayr f.yok

Toplam

82.6% 8.7% 24 1

1-3

92.3% 3.8% 23 1

3-5

11.1% 85.2% 3.7% 3 6.7% 14 5.0% 23 5.8% 40 2

5-10

88.9% 4.4% 245 20

10+

87.8% 7.2% 351 26

Toplam

87.8% 6.5%

134

Tablo 6.88.Tokatta Yaama Ve Elence-Dinlenme Yerlerinin Yeterlilii likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 3.606(a) 3.420 .699 400 df 8 8 1 Asymp. Sig. (2-sided) .891 .905 .403

Tokatta yaama sresi ne olursa olsun genel olarak rnekleme katlan vatandalar elence ve dinlenme yerlerini yetersiz bulmaktadrlar. Tablo 6.88.deki anlamllk deeri de 0,891i gstermektedir. Bu durum Tokatta yaama sresi ve Tokattaki elence ve dinlenme yerlerinin yeterlilii arasnda anlaml bir ilikinin var olmadn gstermektedir.

135

6.4.21. Tokatta Yaama ve Sanatsal Faaliyetlerin Yeterlilii Tablo 6.89. Tokatta Yaama ve Sanatsal Faaliyetlerin Yeterlilii Tokattaki sanatsal ve kltrel faaliyetleri yeterli buluyor musunuz? Yeterli Ka yldan beri Bir Count Tokat'ta yldan oturuyorsunuz? az % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 13 Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 35 Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 510 Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 10+ Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? Toplam Count % within Ka yldan beri Tokat'ta oturuyorsunuz? 3 13.0% 2 7.7% 3 11.1% 0 .0% 10 3.6% 18 4.5% Yetersiz 15 65.2% 19 73.1% 23 85.2% 43 95.6% 252 90.3% 352 88.0% F.yok 5 23

Toplam

21.7% 100.0% 5 26

19.2% 100.0% 1 27

3.7% 100.0% 2 45

4.4% 100.0% 17 279

6.1% 100.0% 30 400

7.5% 100.0%

136

Tablo 6.90. Tokatta Yaama ve Sanatsal Faaliyetlerin Yeterlilii likisi Chi-Square Tests Value Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Geerli Cases 24.792(a) 21.562 .701 400 df 8 8 1 Asymp. Sig. (2-sided) .002 .006 .403

Tokatta yaama sresine bal olarak sanatsal ve kltrel faaliyetlerle ilgili dncelerin kendi aralarnda tutarllk gstererek artma eiliminde olduundan bahsetmek mmkndr. Tablo 6.90.daki anlamllk deerinin 0,002 oluu da Tokatta yaama sresi ve sanatsal faaliyetlerin yeterlilii arasnda anlaml bir ilikinin var olduunu gstermektedir.

137

6.5.

Sonular

Tokat il merkezinde 400 kii ile grmek suretiyle gerekletirilen anket uygulamasndan elde edilen bulgulara dayanlarak aadaki sonulara ulalmaktadr. a) eitli meslek, cinsiyet, eitim, ya ve gelir gruplarndan yurttalarla

grlm, bu yurttalarn kentsel konularla genel olarak ilgili olduklar grlmtr. Temel hizmetlerin yeterlilii ile ilgili ak gr belirtmilerdir. Bu verilerden hareketle yurttalarn ilgi ve merak dzeylerinin yeterli seviyede olduu belirtilebilir. Halkn evresine kar yeterince duyarl olduu grlmektedir. b) Yurttalara yerel siyasi aktrlerle ilgili yneltilen sorularda da benzer

cevaplar alnm, yurttalarn belediye bakan gibi siyasi aktrlerle ilgilendikleri grlmtr. Ayrca kentsel hizmetlerin yeterlilii ve hizmetlerden memnunluk gibi birtakm sorulara alnan yantlar da, vatandalarn bu hususlarda ekinmeden fikir beyan edebildiklerini gstermektedir. Bu durum, halkn kent sorunlarna yeterli ilgiyi gsterdiine iaret olarak dnlebilir. rnein; Belediyenin yrtt hizmetleri yeterli buluyor musunuz? eklinde yneltilen bir soruya, rnekleme katlanlarn % 85,5i hayr, % 8,8i evet yant vermitir. Halkn dncelerini ekinmeden ortaya koyduu grlmektedir. Yerel hizmetlere kar ilgi ve duyarllk seviyesinin bir hayli yksek olduu dnlebilir. c) Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? eklinde

yneltilen soruya rnekleme katlanlarn % 86s evet cevab vermilerdir. Buradan halkn demokratik dnd ve karar srelerine dhil olma fikrini benimsedii yargsna varlabilir. Halkn, katlmc ynetim dncesini gerekli grld anlalmaktadr. Bu durum da katlmn demokrasiyle ilikilendirilebilmesi asndan

138

anlamldr. Yerel ynetimlerin bu anlamda gerekli altyapy oluturmasnn katlm fikrinin yaama geirilmesinde olumlu katklar salayaca dnlmektedir. d) Meslek, eitim ve cinsiyet deikenleri ile katlm arasnda anlaml bir

ilikiye rastlanamamas; katlmn ya, cinsiyet, eitim ve meslek gibi deikenlerden birebir etkilenmediini gstermektedir. Sadece ya ve gelir deikenleri ile katlm arasnda anlaml ilikiler grlmektedir. e) Snrl da olsa ynetime katlm imknlarnn halk tarafndan

kullanlmad, kullanan kesimin de genellikle bireysel sorunlarn zm iin bu yollara bavurduklar grlmektedir. rnekleme katlanlarn birden ok yolla da bavuru yaptklar dnldnde; dileke verenler % 14,3 olutururken, telefon ederek ikyette bulunanlar % 15,8i oluturmaktadr. Yetkililerle grenler %11,8, bakanla grenler % 3,5 ve belediye personeli tandklar vastasyla ikyetlerini belirtenler % 6,3 olarak saptanmtr.7 Bu bulgular nda Yerel ynetimler katlm imkn verse bile, bu imknlar kullanma olasl olduka dktr. eklinde bir yorum yaplabilmektedir. f) Halkn genelinde sivil toplum rgtlerine ve siyasi partilere katlm

konusunda ekingenlik olduu sylenebilir. Sivil toplum rgtlerine yelik % 25,8 olarak grlrken; siyasi partilere yelik %12,8 olarak grlmektedir. Ancak sivil toplum rgtlerinin belediye kararlarnn oluumuna katlmnn %72,8lik bir oranla desteklendii grlmektedir. Bu sonular halkn katlm fikrini benimsedii, ancak katlm davran gsteremediini destekler niteliktedir. g) rnekleme katlan yurttalarn sorun zme yntemleri de ilgi ekicidir.

Halkn %79u sorunlarn bizzat yetkililerle grerek zeceklerini belirtmilerdir. Bu

Kentle, mahalleyle veya kendinizle ilgili bir sorun iin belediyeye son bir yl iinde ikyette bulundunuz mu? eklinde yneltilen soruya rnekleme katlanlarn % 29,5i evet cevab verirken, %70,5i ise hayr cevab vermitir.(Bkz. Tablo 22)
7

139

durum; halkn kendi sorunlarn zme bilincine sahip olmas asndan anlaml grnmektedir. h) almaya katlan vatandalarn %83,3 kent sorunlaryla ilgili

dzenlenecek bir imza kampanyasna katlm konusunda olumlu gr bildirmilerdir. i) rnekleme katlan vatandalara yneltilen elence ve dinlenme yerlerinin

yeterlilii, yerel yneticilere yaknlk, sanatsal ve kltrel faaliyetlerin yeterlilii gibi konularda alnan cevaplarn da dikkate deer olduu dnlmektedir. nk vatandalar; birok konu gibi yukarda deinilen hususlarda da fikirlerini rahatlkla beyan etmektedirler. Halkn yaad evre ile ilgili ekinmeden yorumlar yapabilmesi ve evresine olan ilgisi katlm asndan istekli olduklarn gstermektedir.

140

7.SONU VE NER LER 20. yzyln sonundan itibaren dnya dzeninin hzla deimesiyle birlikte, bildiimiz btn sistemlerin srekli olarak yenilenme abas ierisinde olduklar grlmektedir. Bu durumda, ynetim sistemlerinin de srekli olarak deiime ak olmak zere yenilenmesi gerektii dnlmektedir. Hikmet-i hkmet sylemleri yerine bugnlerde daha ok effaflk ve saydamlk sylemleri duymaktayz. Mevcut snrlar hukuksal olarak hala geerliliini korusa bile, kresellemenin ve teknolojik gelimelerin etkisiyle fiilen hkmn yitirdii dnlmektedir. nsanlarn dnyadaki gelimelere duyarsz kalamamalarndan dolay kapal kaplar ardnda i grme yntemi birok alanda etkisini kaybetmitir. Bu gelimeler, demokratiklemenin bir zm stratejisi olarak grlmesini, toplumsal dncenin ve dayanmann glendirilmesini, halk egemenliinin kurumsallamasn, yerel zerkliin bir anayasal deer olarak grlmesini de zorunlu klmaktadr. (ukurayr,1999:318) Ynetilenleri, ynetim srecine dhil etmek dncesi bu noktada n plana kmaktadr. Bunun da en iyi eklinin ynetimin yerellemesi olduu kabul grmektedir. Halka en yakn olan birimlerin yerel ynetimler olduu dnldnde; hizmetlerin sunumunda etkinlik, verimlilik, hz ve birincil ihtiyalarn belirlenmesi gibi faktrler, yerel ynetimlerin siyasi hayatta aktif bir rol oynamasn kanlmaz hale getirmitir. Demokrasinin okullar eklinde deerlendirilen yerel ynetim birimlerinin halk tarafndan en ok ilgi gsterilen birimlerinin belediyeler olduu grlmektedir. Belediyeler, yerel nitelikli problemleri ve zm yollarn daha hzl tespit edebilmenin yannda bireylere daha yakndr. Belediyeler, dier yerel ynetim

141

kurumlaryla karlatrldnda ilerinin ve seilmi organlarnn daha fazla olduu grlmektedir. Bundan dolay da belde halknn ortak ihtiyalarn karlayan belediyeler, belde sakinlerinin denetiminin, dier bir deyile kamuoyu denetiminin yaygn olduu kurululardr. Bu da doal olarak, halkn ynetime en fazla katld kurum olarak belediyeleri n plana karmaktadr. (Sarkoce,2002:144) Demokrasinin halka en ok hissettirilebilecei alan olan bu yerel ynetim birimlerinde, temsili demokrasinin yetersiz kald aklkla grlmektedir. Bunun zmnn de; yeni ynetim modelleri gelitirmekten ve gelitirilen bu ynetim modelleriyle halkn azami katlmn salamaktan getii dnlmektedir. Bilinen ombudsmanlk, katlm semt uygulamalar; danma internet kullanm, halk mahalle gibi toplantlar, faaliyetlerle

merkezleri,

gnleri

desteklenmektedir. Bu yolla vatandalara sunulan olanaklar; bireysel gelimeyi, yurttalk bilincini ve halkn karar srelerinde rol oynamasn destekleyecei gibi, yerel ve ulusal demokrasiye de kazanmlar salayacaktr. Herkes kendi kapsnn nn temizlese tm mahalle temiz olur. kabulnden hareketle, her mahallenin temizlii de kentin temizliine olumlu katk salar karm yaplabilecektir. vatandalarn; Yani katlm bilincine sahip, demokrasiyi zmsemi olan

kentlileme bilincini ortaya karaca ve bu durumun lkenin

demokratiklemesine ok ciddi katklar salayaca dnlmektedir. almann bulgular; halkn ok yksek seviyede katlm eiliminin bulunduunu gstermektedir. Vatandalar; evrelerinde gerekleen ynetim

etkinliklerine yeterince duyarllk gstermektedirler. Doru, yanl ya da eksik bulduklar uygulamalar rahatlkla ortaya koyabilmekte, dncelerini aklkla ifade edebilmektedirler. Dier taraftan katlmc kltrn eitli nedenlerle geliememi

142

olmas sonucu, almadaki verilerden hareketle bahsedilen yksek katlm eilimi bir katlm davran ekline dnemedii sylenebilir. Halkn ynetime katlm kurumsal dzeyde iki temel ayrma tabii tutulmaktadr. Birincisi, aktif katlm olarak tanmlanan, hemerilerin bireysel olarak veya gruplar halinde belediye almalarna ilgi duymalar ve bu almalar kendi talepleri dorultusunda etkilemeye almas faaliyetini kapsar. kincisi ise pasif katlm olarak adlandrlan, hemerilerin belediye ileri ile ilgilenmelerini salamaya ilikin giriimlerin ynetenler ya da belediye tarafndan yaplmas ve bunun neticesinde de halkn ynetime katlmnn salanmas faaliyetlerini kapsamaktadr. (Yalnda, 1996:131) Yerel ynetimlerin halk katlmn desteklemesinin ve bu ynde faaliyetlerde bulunmasnn, halk ilk etapta pasif katlma ynlendirecei, zamanla aktif katlmn da salanaca sylenebilir. Bu durum, gerekli zeminin oluturulabilmesiyle de ilgilidir. Katlmn anayasal ve yasal olarak temellendirilmesi ve ancak bu dzenlemelerden sonra bir davran halini almas beklenebilir. lkemizde; bu dnemde geirdiimiz Avrupa Birlii Uyum Srecinde; yerel ynetimlerde katlmn salanmas ile ilgili yasalama sreci ve yerel ynetimlerin gelecei ve katlm konusunun gzlemlenmesi, ilgi uyandracak bir konu olarak karmzda durmaktadr.

143

KAYNAKLAR

Acar, E. (2002), Siyasal Kltr-Siyasal Katlm likisi ve Ktahya l Merkezinde Uygulamal Ktahya. Akgn, B. (2002), Trkiyede Semen Davran, Partiler Sistemi ve Siyasal Gven, Nobel Yaynlar, Ankara. Arend, L. (1986), ada Demokrasiler, Yale niversity Press, ( ev. E. zbudun Bir alma, Dumlupnar niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,

E. Onulduran), Trk Demokrasi Vakf ve Siyasi limler Dernei Ortak Yayn, Ankara. Ar, M. (1993), Siyasal Katlm,1980 Sonras Trk Siyasal Srecinde ANAP ve ANAP Semen Profili, Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. Arkboa, E. (1998), Yerel Ynetimler, Katlm ve Mahalle Muhtarl, Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul. Arslan, S. (1978), Trkiyede ve ngilterede Merkezi darenin Mahalli dareler zerindeki Denetimi, A. .T. .A. Yaynlar, Ankara. Ayta, F. (1994), Merkezi dareden Mahalli darelere Devredilecek Hizmetler, Mahalli dareler Eitim Aratrma ve Gelitirme Merkezi, Ankara. Barber, B. (1995), Gl Demokrasiler, (ev. M.Beiki), Ayrnt Yaynlar, stanbul. Baykal,D. (1970), Siyasal Katlm, ASBF Yaynlar No:302, Ankara. am E. (1994), Siyaset Bilimine Giri, Der Yaynlar, stanbul. elik, B. (1995), Trk Belediyeciliinin Tarihi Geliimi, Yeni Trkiye Dergisi, Yl:1, Say 4.

144

etiner, H. (2001), Trkiyede Siyasal Katlm, Anayasal ve Kavramsal Bir inceleme, Abant zzet Baysal niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Bolu. ukurayr, M. Akif (1999), Yerel Ynetimler ve Katlm: Halkn Katlm Duyarll ve Katlm Yollar Asndan Konya rnei, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. DPT, Mahalli Hizmetlerin Yerinden Karlanmas, (VI. Be Yllk . .K. Raporu), (1991), T.C. Babakanlk DPT Mstearl, Yayn No: DPT: 2245- . .K.: 370, Ankara. Dursun, D. (1996), Cumhuriyet Dneminde Yerel Ynetim Anlay, slam Geleneinden Gnmze ehir ve Yerel Ynetimler, lke Yaynevi, stanbul. Ergin O. Nuri, (1995), Mecelle-i Umur- Belediye, stanbul Bykehir Belediyesi Yayn, stanbul. Eroul,C. (1999), Devlet Ynetimine Katlm Hakk, mge Kitapevi Yaynlar, Ankara. Erylmaz, B. (1997), Yerel Ynetimlerin Yeniden Yaplandrlmas, Birleik Yaynclk, stanbul. Erylmaz, B. (2001), Kamu Ynetimi, Erkam Matbaas, stanbul. Geray, C. (1995), Trk Belediyeciliinin Tarihi Geliimi, Yeni Trkiye Dergisi, Yl:1, Say 4. Giritli, . (1993), Trkiyenin dari Yaps, Der Yaynlar, 9. Bask, stanbul. Glksz, Y. , . Tekeli (1983), Kentleme, Kentlileme ve Trkiye Deneyimi,

Cumhuriyet Dnemi Trkiye Ansiklopedisi, letiim Yaynlar, stanbul. Hamamc, C. (1981), Merkezi Ynetim- Yerel Ynetim Ekseninde Belediyelerimizin Yaps ve Demokratikleme Eilimi, yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara.

145

Kalaycolu, E. (1983), Karlatrmal Siyasal Katlm (Siyasal Eylemin Kkenleri zerine Bir nceleme), stanbul niversitesi Siyasal Bilimler Fakltesi

Yaynlar, stanbul. Kalaycolu, E. (1984), ada Siyasal Bilim, (Teori, Olgu ve Sreler), Beta Yaynclk, stanbul. Kapani, M. (1997), Politika Bilimine Giri, Bilgi Yaynlar, stanbul. Kele, R.(2000), Yerinden Ynetim ve Siyaset, Cem Yaynevi, stanbul. Klal, A.Taner (1993), Siyasal atma ve Uzlama, mge Kitabevi ve Yaynclk, 2. Bask, Ankara. Kili, S. ve . Gzbyk (2000), Trk Anayasa Metinleri ( Sened-i ttifaktan Gnmze), Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, stanbul. Nadarolu, H. (1998), Mahalli dareler, Beta Yaynlar 6. Bask, stanbul. Ortayl, . (1979), Trkiye dare Tarihi, Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits yayn, Doan Basmevi, Ankara. z, E. (1996), Otoriterizm ve Siyaset ( Trkiyede Tek Parti Rejimi ve Siyasi Katlm 19231945), Yetkin Yaynlar, Ankara. zbudun, E. (1975), Trkiyede Sosyal Deime ve Siyasal Katlm, Ankara niversitesi Siyasal Bilimler Fakltesi Yaynlar, Ankara. Pakaln, M. Zeki (1993), Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, Cilt 3, Milli Eitim Bakanl Yayn, stanbul. Powell,G.Bingham (1990), ada Demokrasiler, ev: Mehmet Turan, TDEV ve Siyasal limler Dernei Ortak Yayn, Ankara. Sarbay,A.Yaar (1992), Siyasal Sosyoloji,Gndoan,Ankara.

146

Sarkoce, A.

hsan (2002), Yerel Ynetimlerde Katlm ve

stanbul Bykehir

Belediyesinde Beyaz Masa Uygulamas, Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul. Sartori, G. (1993), Demokrasi Teorisine Geri Dn, (ev. T. Karamustafaolu M. Turhan), Trk Demokrasi Vakf, Ankara. Tekeli, . (1983), Yerel Ynetimlerde Demokrasi ve Trkiyede Belediyelerin Geliimi, A D, Cilt. 16, Say. 2, Ankara. TODA E (1992), Kamu Ynetimi Genel Raporu (KAYA), TODA E Yaynlar, Ankara. Tortop, N. (1991), zerk, retken ve Katlmc Mahalli dare Anlay, A D, Cilt.24, Say. 4, Ankara. Turan, . (1986), Siyasal Sistem ve Siyasal Davran, Der Yaynlar 3. Bask, stanbul. WEINER, M. (1971), Political Participation; Crisis of the Political Process,Crisis & Sequences in Political Development,Princetown University Pres, New Jersay. Yalnda, S. (1996), Belediyelerimiz ve Halka likiler, TODA E Yaynlar, Ankara. Yazcolu, R. (2000), Bu Sistem Deimeli, Birey Yaynclk, 5. Bask, stanbul. Yldz, M. (1996), Yerel Ynetimler ve Demokrasi, ada Yerel Ynetimler Dergisi, Cilt: 5,Say: 4, Ankara. Ycel, A. (1994), Bykehir Ynetimi, stanbul in Model ve Glerin

Ynlendirilmesi, T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat Yapsal Uyum Sosyal Politikalar ve Koordinasyon Genel Mdrl Yayn, Ankara. Yksel, F. (2003), Sivil Toplum ve Yerel Ynetimler, Liberal Dnce Dergisi, Say:29.

147

EKLER ANKET FORMU RNE

Gazi Osman Paa niversitesi Sosyal Bilimler Enstits adna bilimsel almalarda kullanlmak zere Yerel Ynetimler ve Halk Katlm konulu bir anket almas yapmaktayz. Verdiiniz bilgiler sakl tutulacaktr. Yardmlarnz iin teekkr ederiz. Halim Emre ZEREN G.O.P. N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS YEREL YNET MLER VE HALK KATILIMI ARATIRMASI 1. Cinsiyetiniz? 2. Yanz? 3. Mesleiniz? 4. Eitiminiz? 5.Geliriniz? 1.( ) Erkek 1.( ) 18-30 1.( ) i 4.( ) siz 1.( ) lkokul 1.( ) 0-500 2.( ) Kadn 2.( ) 31-45 2.( ) Memur 5.( )*Dier 2.( ) Ortaokul 2.( ) 501-1000 3.( ) Lise 3.( ) 1001-2000 4.( ) 2001 ve zeri 3.( ) 46-60 3.( ) S.Meslek 4.( ) 60 +

4.( ) niversite 5.( ) Lisans st 6.ehrimizde belediye tarafndan ele alnmas gereken ncelikli sorun aadakilerden hangisidir? 1.( ) Alt yap ve kanalizasyon 2.( ) p sorunu 3.( ) evre kirlilii 4.( ) Konut sorunu 5.( ) Su6. ( )F.Yok 7.( ) Park ve Yeil alanlarn yetersizlii 8.( ) Otopark, trafik ve ulam 9.( ) Kltrel faaliyetler 7. Belediyenin son bir yl iindeki hizmetlerinden memnun musunuz? 1.( ) Evet 2.( ) Hayr3.( )F.Yok 8. Belediyenin yrtt hizmetleri yeterli buluyor musunuz? 1.( ) Evet 2.( ) Hayr3.( )F.Yok 9. Belediye karar ve uygulamalarnda halka danmal m? 1.( ) Evet 2.( ) Hayr3.( )F.Yok 10. Mahalle muhtarnz tanyor musunuz? 1.( ) Evet 2.( ) Hayr3.( )F.Yok 11. Kent sorunlarnn zmnde halkn karlarn kim daha ok temsil eder? 1.( ) Muhtarlar 4.( ) Vali 2.( ) Belediye Bakan 5.( ) F.Yok 3.( ) Belediye Meclisi

148

12. Belediye bakanyla yzyze grtnz m? 1. ( )Evet 2.( )Hayr 3.( )F.Yok 13. Kentle, mahalleyle veya kendinizle ilgili bir sorun iin belediyeye son bir yl iinde ikyette bulundunuz mu? 1.( ) Dileke verdim. 4.( ) Bakanla grtm 1.( ) Evet 2.( ) Hayr 14. Belediyeye bavurduysanz, aadaki yollardan hangisini kullandnz? 2.( ) Telefon ettim. 3.( ) Yzyze grtm. 5.( ) Belediye personeli tandklarmn yanna gittim.

15. Mahalle ya da kent sorunlaryla ilgili sizden yardm istense, haftada ne kadar zaman ayrabilirsiniz? 1.( ) 1 saat ye misiniz? 1.( ) Evet 2.( ) Hayr 17. Sivil toplum kurulularnn belediye kararlarnn oluumuna katlmlarn destekliyor musunuz? 1.( ) Evet 1.( ) Evet 2.( ) Hayr 2.( ) Hayr 1.( ) Evet 2.( ) Hayr 3.( )F.Yok 18. Herhangi bir siyasal ya da toplumsal dernekte veya toplulukta alyor musunuz? 19. Herhangi bir siyasi partiye ye misiniz? almalara katlr mydnz? 1.( ) Evet 2.( ) Hayr 3.( ) F. Yok 21.Belediyede herhangi bir iiniz olduunda; ekinmeden gider misiniz? 1.( ) Evet2.( ) Hayr 3.( ) F.Yok 22.Belediyede herhangi bir iiniz olduunda; iinizi yapmak iin hangi yolu kullanrsnz? 1.( ) Bizzat yetkililerle grrm.2.( ) Belediyede sz geen birini arac yaparm. 3.( ) Fikrim yok. 23. Kent sorunlaryla ilgili bir imza kampanyas dzenlense katlr msnz? 1.( )Evet2.( )Hayr3.( )F.Yok 24. Ka yldan beri Tokatta oturuyorsunuz? 1. ( )Bir yldan az 2.( )1-3 3.( )3-5 4.( )5-10 5.( ) 10+ 25. Vatandalarn ynetime eitli yollarla dhil olmas, yerel hizmetlerin etkinliine olumlu katk salar. Fikrine katlyor musunuz? 1. ( ) Evet 2.( ) Hayr 3.( ) F. Yok. 2.( ) 2 saat 3.( ) 3 saat 4.( ) 4 + saat 5.( ) Hi zamanm yok 16. Herhangi bir sivil toplum kuruluuna(meslek odalar, dernekler, vakflar)

20. Mahallenizde mahallenin sorunlaryla ilgili bir danma brosu kurulsa

149

26. Belediyeye (bakan ve personeline) gveniyor musunuz? 1. ( ) Evet 2.( ) Hayr 3.( ) F. Yok 27. Tokatta halkn yerel yneticilerin karar alma srecine katlmn yeterli buluyor musunuz? 1. ( ) Yeterli 2.( ) Yetersiz 3.( ) F.Yok (27.soruya yetersiz cevab verenler iin) 28. Halkn yneticilerin karar almalarna katlamamalar ya da ilgililere sorunlarn anlatamamalar neden kaynaklanmaktadr? 1.( ) Bana bir ey gelirse? korkusu 3.( ) Byle gelmi byle gider. dncesi 1. ( ) Daha kolaylayor 1. ( ) Evet 2.( ) Fark yok. 2.( ) Halkn haklarnn farknda olmamas 4.( ) Geim sknts 3.( ) Daha zorlayor 3. ( ) F. Yok 2.( ) Yakn hissediyorum 3.( ) Orta dzeyde 6.( ) F. Yok. 5. ( ) F. Yok. 4.( ) Fikrim yok

29. Tokatta yaam gittike kolaylayor mu, zorlayor mu? 30. Tokattaki elence ve dinlenme yerlerini yeterli buluyor musunuz? 2. ( ) Hayr 31. Tokattaki yerel yneticileri kendinize ne kadar yakn hissediyorsunuz? 1.( ) ok yakn hissediyorum 4.( ) Yakn hissetmiyorum 5.( ) Kesinlikle yakn hissetmiyorum. 1. ( ) Yeterli buluyorum

32. Tokattaki sanatsal ve kltrel faaliyetleri yeterli buluyor musunuz? 2. ( ) Yetersiz buluyorum 3. ( ) Fikrim yok

150

ZGEM 1982 ylnda Tokatta dodu. lk ve orta renimini Tokatta tamamlad. 2000 ylnda Seluk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Kamu Ynetimi

Blmn kazand. 2004 ylnda niversiteden mezun oldu. Ayn yl Gaziosmanpaa niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kamu Ynetimi Anabilim Dalnda yksek lisans programna balad.