San Mateo

El SANTO EVANGELIO SEGÚN
SAN MATEO
Genealogia de Jesucristo
(Lc.3:23-38)
1 Librû nânj ꞌnaꞌ nej yìꞌnïnꞌ nej dùguiꞌ yi Jesucristo huin daꞌni̱n sìꞌnïn
David, huin daꞌni̱n sìꞌnïn Abraham.
2 Daꞌní Abraham huin Isaac, daꞌní Isaac huin Jacob, ni̱ daꞌní Jacob
huin Judá ngà nej dinḯn sꞌ.
3 Daꞌní Judá ngà nika sôꞌ Tamar huin Fares ngà Zara, ni̱ daꞌní Fares
huin Esrom, ni̱ daꞌní Esrom huin Aram.
4 Daꞌní Aram huin Aminadad, ni̱ daꞌní Aminadad huin Naasón, ni̱ daꞌní
Naasón huin Salmón.
5 Daꞌní Salmón ngà Rahab huin Booz, ni̱ da'ní Booz ngà Rut huin
Obed, ni̱ daꞌní Obed huin Isaí.
6 Daꞌní Isaí huin rey David, ni̱ rey David ganakaj nika Urias ni̱ daꞌní
ngue̱j nika sôꞌ huin Salomón.
7 Daꞌní Salomón huin Roboam ni̱ daꞌní Roboam huin Abías, ni̱ daꞌní
Abías huin Asa.
8 Daꞌní Asa huin Josafat, ni̱ daꞌní Josafat huin Joram, ni̱ daꞌní Joram
huin Uzias.
9 Daꞌní Uzias huin Jotam, ni̱ daꞌní Jotam huin Acaz, ni̱ daꞌní Acaz huin
Ezequias.
10 Daꞌní Ezequias huin Manasés, ni̱ daꞌní Manasés huin Amón, ni̱ dꞌní
Amón huin Josías.
11 Daꞌní Josías huin Jeconias ngà nej dinḯn sôꞌ diû nânj gaꞌnaꞌ ga̱yakaj
nej stâdu ni̱ gaꞌanj daranꞌ nej sij Babilonia.
12 Neꞌ rùku nga gaꞌanj nej sij Babilonia, ni̱ daꞌní Jeconias huin
Salatiel, ni̱ daꞌní Salatiel huin Zorobabel.
13 Daꞌní Zorobabel huin Abiud, ni̱ daꞌní Abiud huin Eleaquim, ni̱ daꞌní
Eleaquim huin Azor.
14 Daꞌní Azor huin Sadoc, ni̱ daꞌní Sadoc huin Aquim, ni̱ daꞌní Aquim
huin Eliud.
15 Daꞌní Eliud huin Eleazar, ni̱ daꞌní Eleazar huin Matán, ni̱ daꞌní
Matán huin Jacob;
16 Daꞌní Jacob huin José, ni̱ nika José huin María, ni̱ da'ní María huin
Ma̱ꞌan Señor Jesús gùꞌnaj Cristo.
17 Ni̱ daranꞌ nej yiꞌnïnꞌ nânj asìj nga gayiꞌij ngà Abraham ni̱ nda
guchij ngà David gisîj yìganꞌânj siyugui nej sij; asìj David ni̱ nda
gaꞌnaꞌ ga̱yakaj nej stâdu gaꞌanj daranꞌ nej sij Babilonia gisîj aꞌngô
yìganꞌânj siyu̱gui nej sij, ni̱ asìj nga gaꞌanj daranꞌ nej sij Babilonia ngà
nda Cristo gisîj aꞌngô yìganꞌânj siyu̱gui nej sij.
Nacimiento de Jesucristo
(Lc.2:17)
18 Nga gaꞌnga Ma̱ꞌan Jesucristo ni̱ huê dànanj gahuin: Ni̱ ga̱ꞌ hua̱
yu̱gui María ni̱ Jesús guendâ ga̱ran ra̱ꞌa ngà José, ni̱ nga nï̱nꞌ gàchin
ga̱yakaj duguiꞌ ngue̱j sij, ni̱ ga̱ꞌ nu̱n ri̱ki María giꞌhiaj Ma'an Espiritu
Santo.
19 Nika María huin José, ni̱ huin sôꞌ ꞌngo̱ sí giꞌhiaj sa ni̱kaa, ni̱ nun
ga̱ranꞌ ruhuâ sôꞌ ga̱ran ruhuâ sôꞌ rayiꞌî María guendâ ga̱ꞌ nuṉ ri̱ki, ni̱
ganïn ruhuâ sôꞌ gu̱dunâj huì sôꞌ.
20 Ni̱ nga ganïn ruhuâ sôꞌ dànanj, ni̱ ngaj sôꞌ atoj sôꞌ ni̱ giniꞌin sôꞌ
guyuman ꞌngo̱ si-ángel Maꞌan Señor riñan sôꞌ ni̱ gataj âꞌ gu̱nïn sôꞌ:
José, huin daꞌní David, si gahuin ña̱ꞌanj ruhuât ga̱nahuin raꞌât nikat
María, dadinꞌ neꞌej nu̱n ri̱ki dânj, ni̱ Ma̱ꞌan Espiritu Santo huin sa
gaꞌnḯn ruhuâ riki na̱nj ánj.
21 Ni̱ ga̱ꞌnga ꞌngo̱ daꞌnin neꞌej naꞌuu, ni̱ du̱guꞌnajt siyu̱gui JESUS dadinꞌ
huê Maꞌan gi̱ꞌhiaj ga̱nanin yiñan riñan nej gakï̱nꞌïn.
22 Daranꞌ nej nânj gahuin daꞌngaꞌa ni̱ gisîj nuguanꞌ gaꞌmin Ma̱ꞌan
Señor, nga gata: gu̱nïn si-profetaj,
23 Hìaj rûꞌhuaj, ni̱ ꞌngo̱ siya̱na ña̱an ni̱ nun gi̱niꞌin síi sani̱ gi̱nun ri̱ki
ni̱ g̱a̱ꞌnga daꞌnin neꞌej naꞌuu, ni̱ du̱guꞌnajt siyu̱gui neꞌej dânj Emanuel,
ni̱ Emanuel ruhuaj ga̱ta: Ñaꞌanj an huin ngà nêꞌ.
24 Ni̱ ganaꞌnïnj ñan José nga gisîj gatoj sôꞌ, ni̱ giꞌhiaj sôꞌ dàj rûnꞌ
ga'nïnꞌ ángel suun riñan sôꞌ, ni̱ ganahuin ra̱ꞌa sôꞌ nika sôꞌ.
25 Sani̱ nun gi̱ngaj sôꞌ ngà María nda gui gaꞌnga daꞌnin neꞌej ya̱huaꞌa;
ni̱ dugûꞌnàj sôꞌ siyu̱gui neꞌej dânj JESUS.
La visita de los magos
2 Nej gui ginikaj su̱n rey Herodes, gaꞌnga Jesús yumanꞌ Belén huin
doꞌó Estado Judea ni̱ neꞌ gisîj gui gaꞌnaꞌ nej sí digiꞌñûn nej atïꞌï ni̱
guyumân nej sôꞌ ciuda Jerusalén.
2 Ni̱ gataj nej sôꞌ: Danèꞌ ne Ma̱ꞌan Rey gi̱nikaj su̱n riñan nej judío,
dadinꞌ ga̱ꞌ gaꞌnga sôꞌ ra̱ꞌaj. Dadinꞌ giniꞌin nej ñûnj si-atïꞌ sij nda neꞌ
gisîj gui, ni̱ gaꞌnaꞌ gi̱nùn ña̱ꞌanj nej ñûnj riñan sij na̱nj ánj.
3 Ni̱ nga gunïn rey Herodes nuguanꞌ nânj, ni̱ nun ga̱ dïnꞌïnj ruhuâ sôꞌ,
ni̱ huê danj na̱nj nitaj si hua̱ dïnꞌïnj ruhuâ daranꞌ nej guì màn ciuda
Jerusalén.
4 Ni̱ nagi'hiaj chre̱ꞌ sôꞌ daranꞌ nej rej aꞌnïnꞌ doj, ngà nej siranûn màn
ruhuâ yumanꞌan, ni̱ ganachinꞌ naꞌanj sôꞌ danèꞌ ga̱ꞌnga Ma̱ꞌan Cristo.
5 Ni̱ gataj nej yíchìj dânj: Huê Belén huin hioꞌó Judea ga̱ꞌnga sij, dadinꞌ
huê dânj nunj riñan ñanj gachrûn sôꞌ gataj dàj ga̱huin na̱nj ánj:
6 Ni̱ so̱ꞌ, huînt yumanꞌ Belén, doꞌó Judá, ni̱ sê si huint yumanꞌ lij
siganïnj nej sí nikaj su̱n riñan hioꞌó Judá; dadinꞌ riñant ga̱hui ꞌngo̱ sí
na̱gaꞌhuiꞌ chrej e ni̱ du̱gumin sôꞌ yi̱ñân Israel.
7 Hiôꞌ ni̱ gakḯn huì Herodes, nej yíchìj digiꞌñun nej atïꞌï, ni̱ uta gu̱dado
ga̱nachinꞌ naꞌanj sôꞌ nej yíchìj dânj amàn asìj giniꞌin nej sôꞌ atïꞌ
giyiguï̀ïn.
8 Ni̱ gaꞌnḯn sôꞌ si ga̱ꞌanj nej yíchìj dânj yumanꞌ Belén, ni̱ gataj sôꞌ:
Ga̱'anj nej suj hiuj dânj ni̱ uta hueꞌê ga̱nachinꞌ naꞌanj nej suj rayiꞌî
silíj dânj; ni̱ nga ga̱nariꞌ nej suj sôꞌ ni̱ ga̱nataꞌ naꞌanj nej suj riñânj
daꞌnga ni̱ ga̱ꞌan ni̱ ginùn ña̱ꞌan riñan sô' na̱nj ánj.
9 Ni̱ nga gunïn nej yíchìj dânj, sa gataj rey, ni̱ gaꞌanj nej sôꞌ, hiôꞌ ni̱
atïꞌ giniꞌin nej sôꞌ neꞌ gisîj gui ni̱ huaj âꞌ neꞌ ña̱an riñan nej sôꞌ, nda
guchiꞌiꞌ ñan ngaj silíj dânj, ni̱ ganikï̱nꞌïnꞌ.
10 Ni̱ nga giniꞌin nej sôꞌ atïꞌ dânj, ni̱ uta gahuin nihiàꞌ ruhuâ nej sôꞌ.
11 Ni̱ nga gatûj nej sôꞌ ruhuâ hueꞌe, ni̱ giniꞌin nej sôꞌ silíj dânj ngà ni̱
sôꞌ María, ni̱ ganikïnꞌ rúdakoj nej sô, ni̱ ginun ña̱ꞌanj nej sôꞌ silíj dânj,
ni̱ ganaꞌnïnj nej sôꞌ chrún nikaj nej sôꞌ huaj nej sôꞌ, ni̱ gaꞌhuiꞌ nej sôꞌ
agaꞌ oro, ngà sikíi ni̱ ngà gonoꞌô gu̱ꞌnaj mirra:
12 Sani̱ nga gaꞌnïnꞌ nej sôꞌ ñanꞌ dânj, ni̱ gataj Ñaꞌanj an gu̱nïn nej sôꞌ
si nga ga̱nanikaj nej sôꞌ na̱nꞌ nej sôꞌ yiñán nej sôꞌ, ni̱ ga̱ꞌanj nej sôꞌ
aꞌngô chrej e ni̱ si-atïꞌ gachîn nej sôꞌ ñan ne Herodes.
Matanza de los niños
13 Neꞌ rùku nga gaꞌanj nej yíchìj dânj, ni̱ ngaj José atoj sôꞌ hiôꞌ ni̱
ganikïnꞌ ꞌngo̱ ángel gaꞌnḯn Ma̱ꞌan Señor riñan sôꞌ ni̱ gataj âꞌ gu̱nïn sôꞌ:
Ga̱nachi so̱ꞌ ni̱ ga̱nakaj silíj dan ngà ni̱ sij, ni̱ gu̱nanj ga̱ꞌanj nda ne'
Egipto, ni̱ ga̱net hiuj dan nda ga̱taj naꞌân gu̱nïnt; dadinꞌ ga̱yiꞌì Herodes
ni̱ na̱naꞌhuiꞌ sij silíj dan guendâ di̱gahuiꞌ sij na̱nj ánj.
14 Ni̱, nga ganaꞌnïnj ñan sôꞌ ñanꞌ dânj, ni̱ ganakaj sôꞌ silíj dânj ngà
María, ni̱ gaꞌanj sôꞌ nda neꞌ Egipto.
15 Ni̱ gane nej sôꞌ hiuj dânj nda gahuiꞌ Herodes; daꞌnga ni̱ gisîj
nuguanꞌ gataj Señor nga garânj sunj ga'min sí gataj dàj ga̱huin,
dadinꞌ gataj sí dânj: Neꞌ Egipto ga̱kïn gaꞌnaꞌ daꞌnîn.
16 Hiôꞌ ni̱, nga giniꞌin Herodes si si-atïꞌ gidigaꞌñuꞌunj nej sí digiꞌñûn
nej atïꞌï sôꞌ, ni̱ uta ginaꞌan ruhuâ sôꞌ, ni̱ gaꞌnḯn sôꞌ gaꞌanj di̱gahuiꞌ nej
stâdu daranꞌ nej silíj hua̱j gi̱sij hioꞌ hui̱j i nej silíj ne ruhuâ yumanꞌ
Belén ni̱ nda ganikaj nï̱nꞌ ga̱chraꞌ neꞌ rùku yumanꞌ dânj, dàj rûnꞌ hua
nuguanꞌ ganari sôꞌ duꞌhua nej yíchij digiꞌñûn nej atïꞌï.
17 Hiôꞌ ni̱ gisîj nuguanꞌ gataj Jeremias sôꞌ gataj dàj ga̱huin, nga
gaꞌmin sôꞌ:
18 Dugueꞌe nej guìi gunḯn nda Ramá, ni̱ uta gaguâj hia nej guìi, ni̱
ganarânj guchej ninj; Ni̱ dugueꞌe Raquel rayiꞌî guendâ gahuiꞌ nej
daꞌnin, ni̱ nun ga̱ꞌhue ga̱nadaꞌa chrej nu̱kuaj ruhuâ, dadinꞌ ganahuij nej
daꞌnin gahuiꞌ na̱nj ánj.
19 Sani̱ neꞌ rùku nga gahuiꞌ Herodes, ni̱ ganikïnꞌ si-ángel Señor riñan
José nga ngaj sôꞌ atoj sôꞌ nda Egipto,
20 ni̱ gataj âꞌ gu̱nïn sôꞌ: Ga̱nachî so̱ꞌ, ni̱ ga̱nakaj silíj dan ngà ni̱ sij, ni̱
na̱nikaj ni̱ na̱nꞌ riñan hioꞌó Israel, dadinꞌ ga̱ꞌ gahuiꞌ nej sí gahuin
ruhuâ di̱gahuiꞌ silíj dan na̱nj ánj.
21 Hiôꞌ ni̱ ganachi sôꞌ, ni̱ ganakaj sôꞌ silíj dânj ngà María, ni̱ ganaꞌnaꞌ
sij riñan hioꞌó Israel.
22 Sani̱ gunïn sôꞌ si Arquelao nikaj su̱n riñan Estado Judea dadinꞌ
ganakaj sôꞌ si-sun rej sôꞌ Herodes, ni̱ guyuꞌhuiꞌ José ga̱ꞌanj sôꞌ yumanꞌ
dânj; sani̱ gataj naꞌanj Ñaꞌanj an gu̱nïn sôꞌ nga ngaj sôꞌ atoj sôꞌ, si
dànanj ga̱ꞌanj sôꞌ riñan hioꞌó Galilea.
23 Ni̱ gaꞌnaꞌ sôꞌ ni̱ gane sôꞌ ciuda gu̱ꞌnaj Nazaret, daꞌnga ni̱ gisîj
nuguanꞌ gataj nej sí gataj dàj ga̱huin, si daꞌhui Ma̱ꞌan Jesús gu̱ꞌna
Nazareno.
Predicación de Juan el Bautista
(Mr.1:1̱8; Lc.3:19; 15̱17; Jn.1:19-28)
3 Nej gui dânj gaꞌnaꞌ Juan Bautista ni̱ ganata' sôꞌ si-nu̱guaꞌ Ñaꞌanj an
riñan nej guì màn riñan hioꞌó hua̱ niꞌnï̱nj huin Estado Judea.
2 Ni̱ gataj sôꞌ: Na̱nikaj ruhuâ nej suj rayiꞌî si-ga̱kïnꞌ nej suj, dadinꞌ ga̱ꞌ
gahuin nichrùnꞌ Ma̱ꞌan sa nikaj sun yàtaꞌa na̱nj ánj.
3 Huê rayiꞌî sí nânj huin sa gaꞌmin Isaias sôꞌ gataj dàj ga̱huin, nga
gataj sôꞌ: Gunïn nej suj gaꞌmin nu̱kuaj ꞌngo̱ sí dânj riñan hioꞌó hua̱
niꞌnï̱nj ïn: Ni̱ gataj sôꞌ gi̱ꞌhiaj yu̱gui nej suj si-chrej Ma̱ꞌan Señor, ni̱
na̱giꞌhiaj ni̱ka nej suj chrej ga̱che Ma̱ꞌan.
4 Ni̱ nun Juan ꞌngo atsîj huin duhuê yuku kameyu, ni̱ ꞌnï̱nj nïnj gatïn
sôꞌ; ni̱ yâ sôꞌ yirikí staꞌnaj a ngà gatsiꞌ màn riki kïj ï.
5 Ni̱ ꞌna̱ꞌ nej guì màn Jerusalén riñan sôꞌ, ni̱ ꞌna̱ꞌ daranꞌ nej guì màn
Estado Judea, ni̱ ꞌna̱ꞌ daranꞌ nej yumanꞌ màn ganikaj rukû kïn Jordán,
6 Ni̱ ganataꞌ nej guì dânj si-gakïnꞌ ninj, ni̱ duguataꞌ ne sôꞌ ninj ruhuâ
kïn Jordán,
7 Ni̱ nga giniꞌin Juan si uta gaꞌì nej sí fariseo ngà nej sí saduceo
gaꞌnaꞌ ga̱taꞌ ne riñan sô, ni̱ gataj sôꞌ: Nej Yiꞌnïnꞌ yukuá suj ga̱ꞌ manꞌ.
Ahuin si gidigân si gu̱nanj nej suj riñan sañun ꞌna̱ꞌ ra̱'aj.
8 Gi̱digân nej suj, si hia gu̱ruguiꞌ hueꞌê sa sa̱ꞌ giꞌhiaj nej suj, si
yangàꞌ hia ga̱ꞌ gananikaj ruhuâ nej suj ngà rayiꞌî si-ga̱kïnꞌ nej suj na̱nj
ánj,
9 ni̱ si-atïꞌ ganïn Ma̱ꞌan ruhuâ nej suj ngà nda ruhuâ nimân nej suj: Si
Abraham huin rej nej suj; dadinꞌ ñùnj taj si Ñaꞌanj an ni̱ ga̱ꞌhue
ga̱nachi nika da'ní Abraham siganïnj nej hiëj nânj na̱nj ánj.
10 Ni̱ ga̱ꞌ hua̱ yu̱gui agaꞌ aꞌneꞌ chrun nga guendâ ga̱ꞌnej hiaꞌa nej
chrun; hi̱aj rûꞌhuaj, ni̱ daranꞌ nej chrun nitaj si gahiu chruj sa̱ꞌa ra ni̱
gi̱yiꞌnej ni̱ ga̱ꞌan riñan ñaꞌaan.
11 Ñùnj ni̱ yangàꞌ hia duguataꞌ nêj ruhuâ nee nej suj guendâ na̱nikaj
ruhuâ nej suj ngà rayiꞌî nej si-ga̱kïnꞌ nej suj; sani̱ Ma'an sa ꞌna̱ꞌ neꞌ
rùkuj, ni̱ nàꞌaj ñânj gi̱rij kanj ꞌnïnj dako, dadinꞌ uta nikaj sunj ga̱ꞌ daꞌ
ñùnj; ni̱ Ma̱ꞌan du̱guataꞌ ne ngà Ma̱ꞌan Espiritu Santo ni̱ ngà ñaꞌaan
nej suj na̱nj ánj.
12 ꞌNgo̱ rasu̱n giri nanèe ꞌnïnj raꞌa, guendâ na̱giꞌhia sa̱ꞌaj si-triguj
siganïnj nej akòo; ni̱ nej trigû ga̱ꞌ ganahuin sa̱ꞌ ni̱ ga̱naꞌchra sa̱ꞌaj
ruhuâ ꞌngo̱ guchrùu, ni̱ ga̱chri ñaꞌan nej akòo riñan ña'an nitaj amàn
gi̱naꞌaj na̱nj ánj.
El bautismo de Jesús
(Mr.1:9-11; Lc.3:21-22)
13 Hiôꞌ ni̱ neꞌ Galilea gaꞌnaꞌ Ma̱ꞌan Jesús ni̱ guyumanj ñan ꞌna̱ꞌ kïn
Jordán, dadinꞌ hiuj dânj nu̱n Juan duguataꞌ ne sôꞌ nej guìi, ni̱ ruhuaj si
du̱guataꞌ ne sô' Ma̱ꞌan.
14 Sani̱ naꞌhuej ruhuâ Juan du̱guataꞌ ne sôꞌ Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gataj sôꞌ:
Ñùnj daꞌhui ga̱taꞌ ne gi̱ꞌhiaj Maꞌân rèꞌ, ni̱ ruhuâ rèꞌ si du̱guataꞌ nêj
Ma'ân rèꞌ na̱nj nîꞌ.
15 Sani̱ nanikàj Jesús ni̱ gata: Du̱guataꞌ ne so̱ꞌ ñùnj hiaj, dadinꞌ huê
dànanj da'huiꞌ digahuinꞌ daranꞌ sa nikaa. Hiôꞌ ni̱ garânj yina Juan ni̱
du̱guataꞌ ne sôꞌ Ma̱ꞌan Jesús.
16 Ni̱ neꞌ rùku, nga gisîj gataꞌ ne Jesús, ni̱ gahui ruhuâ nee; ni̱
ganayiꞌnïnj nej yàtaꞌa, ni̱ giniꞌin gininj si-Espiritu Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an gaꞌnaj
ni̱ huaj dàj rûnꞌ hua yaꞌàan, ni̱ gaꞌnaj riñan Ma̱ꞌan Jesús.
17 Ni̱ gaꞌmin Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an nda neꞌ yàtaꞌa, ni̱ gata: Huê nânj huin
daꞌnîn ni̱ uta ꞌì ruhuâj niꞌín Ma̱ꞌan, ni̱ uta garanꞌ ruhuâj niꞌín Ma̱ꞌan
na̱nj ánj.
Tentación de Jesús
(Mr.1:12-13; Lc.4:1-13)
4 Hiôꞌ ni̱ ginikaj Ma̱ꞌan Espiritu Santo gaꞌan Ma̱ꞌan Jesús riñan hioꞌó
hua̱ niꞌnï̱nj ïn guendâ ga̱yakaj sichre hiaa daꞌngaꞌa ngà Ma̱ꞌan.
2 Ni̱ ga gi̱ninej Ma̱ꞌan Jesús huìj xihia gui ni̱ huìj xihia ña̱ꞌan, ni̱ neꞌ
rùku ni̱ ganachinj yiꞌnaa riki Ma̱ꞌan.
3 Ni̱ gaꞌnaꞌ sichre duguaneꞌ gakïnꞌïn riñan Ma̱ꞌan, ni̱ gataj âꞌ gu̱nïn: Si
huînt Daꞌní Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ ga̱tajt gu̱nïn nej hiëj nânj si ga̱nahuin
ninj rachrúun aj nïnj.
4 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Huê danj nunj riñan ñanj: Ni̱ sê man
ꞌngo̱ rïn rachrúun ga̱ꞌhue gi̱ꞌhiaj ga̱ nìꞌnaꞌ síi, dadinꞌ ga̱ꞌhue ga̱ nìꞌnaꞌ
sij ngà daranꞌ nej nuguanꞌ ga̱hui duꞌhua Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
5 Hiôꞌ ni̱ ginikaj sichre hiaa gaꞌan Ma̱ꞌan Jesús ñan ngaj ciuda ge̱e, ni̱
ganïnj nda ra si̱hia nûhui,
6 Ni̱ gata: Si huînt Daꞌní Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, hiôꞌ ni̱ gue̱jt nikaꞌ man;
dadinꞌ huê danj nunj riñan ñanj: Ni̱ ga̱ꞌnïnj Ñaꞌanj an nej ángel ga̱ꞌnaꞌ
ninj riñant, ni̱ ngà raꞌa ninj ga̱raꞌhue' ninj so̱ꞌ, daꞌnga ni̱ si̱ gëꞌëj dakót
ngà nej hiëj mánj.
7 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Huê danj nunj riñan ñanj: Ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱yakaj
daꞌngaꞌa ngà Ma̱ꞌan Señor huin Daꞌanjt mánj.
8 Aꞌngô ñûn ni̱ ginikaj sichre hiaa gaꞌan Ma̱ꞌan Jesús ra̱ ꞌngo̱ kïj uta
yakàan, ni̱ gidiganj daranꞌ nej yumanꞌ màn ruhuâ yumiguìi ni̱ dàj ni̱ko
hua nej yumanꞌ dânj.
9 Ni̱ gata: Daranꞌ nej nânj ri̱kij raꞌât, si ga̱nikïnꞌ rúdakojt ni̱ ginùn
ña̱ꞌanj ñùnj.
10 Hiôꞌ ni̱ gataj Jesús: Gui̱j, Sichre yigï̀n, dadinꞌ huê danj nunj riñan
ñanj: Ni̱ riñan Ma̱ꞌan Señor huin Danꞌanjt ginùn ña̱ꞌanj, ni̱ ꞌngo̱ rïn
riñan Ma̱ꞌan gu̱nanj gi̱tsît na̱nj ánj.
11 Hiôꞌ ni̱ guxun sichre hiaa ma̱ꞌan riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gaꞌnaꞌ nej
ángel ni̱ gunânj gi̱tsi ninj riñan Ma̱ꞌan Jesús.
Jesús principia su ministerio
(Mr.1:14-20; Lc.4:14-15; 5:1̱11; 6:17-19)
12 Ni̱ nga gunïn Jesús si gatûj Juan dukuâ gaꞌa, ni̱ nanika gaꞌnaj
riñan hioꞌó Galilea;
13 Ni̱ guduna yumanꞌ Nazaret, gaꞌnaj ni̱ gane Capernaum, ciuda ngaj
duꞌhua ne ña̱ꞌanj, doꞌó Zabulón ngà Neftalí,
14 ni̱ gisîj nuguanꞌ gataj Isaias sôꞌ gataj dàj gahuin nga gaꞌmin sôꞌ:
15 Doꞌó Zabulón ngà doꞌó Neftalí, chrej hua̱j duꞌhua ne ña̱ꞌanj, neꞌ
ané kïn Jordán, Galilea huin yiñán nej sí na̱sinunj un;
16 Yumanꞌ giꞌhiaj gakï̱nꞌïn ni̱ gi̱niꞌin sa uta niko yiguï̱n; ni̱ nej guì ne
riñan gakï̱nꞌïn ni̱ ga̱ꞌ gahuiꞌ ninj, sani̱ gi̱yiguïn riñan ninj gi̱ꞌhiaj sa
yigïïn.
17 Hiôꞌ ni̱ asìj nej gui dânj ni̱ gayiꞌì Jesús ni̱ ganataj si-nuguanꞌ Ñaꞌanj
an, ni̱ gata: Na̱nikàj ruhuâ nej suj ngà rayi'î si-ga̱kïnꞌ nej suj, dadinꞌ
gaꞌ gahuin nichrunꞌ Ma'an sa nikaj su̱n neꞌ yàtaꞌa na̱nj ánj.
18 Aché nun Ma'an Jesús nichrùnꞌ duꞌhua ne ña̱ꞌanj gu̱ꞌnaj Galilea, ni̱
giniꞌin ngue̱j di̱nïnj sí dânj, ꞌngo̱ sôꞌ huin Simón, ni̱ huê sôꞌ huin sí
gu̱ꞌnaj Pedro, ni̱ aꞌngô sôꞌ huin Andrés, ni̱ nu̱n ngue̱j di̱nïnj sôꞌ gaꞌnḯn
ngue̱j sôꞌ nanj giri yukuaj a ruhuâ ne ña̱ꞌanj; dadinꞌ sun giriꞌ yukuaj
a giꞌnïnj ngue̱j di̱nïnj sôꞌ.
19 Ni̱ gataj Jesús gu̱nïn ngue̱j sôꞌ: Ga̱ꞌnaꞌ ngue̱j suj ni̱ gi̱nikoꞌ ngue̱j suj
rukû Ma'án, ni̱ gi̱ꞌhia si ga̱huin ngue̱j suj sí gi̱riꞌ nej sí gi̱nikoꞌ rukû
Maꞌán na̱nj ánj.
20 Hiôꞌ ni̱, nda nanè chre ni̱ gudunaj ngue̱j sôꞌ nanj giri yukuaj a, ni̱
ginikoꞌ ngue̱j sôꞌ gaꞌanj ngue̱j sôꞌ rukû Ma̱ꞌan Jesús.
21 Ni̱ gachinj hiuj dânj, ni̱ giniꞌin ahuij dinïnj sí dânj, ni̱ ꞌngo̱ sôꞌ huin
Jacobo, ni̱ aꞌngô sôꞌ huin Juan, ni̱ ne ngue̱j sôꞌ ngà Zebedeo huin rej
ngue̱j sôꞌ ruhuâ rio aché riñan nee, dadinꞌ si̱ ganachraj nej sôꞌ nanj
mân nej sôꞌ, ni̱ gakḯn Jesús gaꞌnaꞌ ngue̱j sôꞌ.
22 Ni̱ nda nanè chre gudunâj ngue̱j sôꞌ, rio aché riñan nee ngà rej
ngue̱j sôꞌ, ni̱ ginikoꞌ ngue̱j sôꞌ gaꞌanj ngue̱j sôꞌ rukû Ma̱ꞌan Jesús.
23 Ni̱ gaché Jesús gaꞌan nï̱nꞌ ga̱chraꞌ riñan hioꞌó Galilea, ni̱ gidiganj si-
nu̱guanꞌ Ña'anj an ruhuâ hueꞌ si-nuhui̱ nej sij, ni̱ gaꞌmin nuguanꞌ gi̱ꞌhiaj
ga̱nanin nej sij, ni̱ giꞌhia si ga̱nahuin daranꞌ nej guì aꞌngaj ngà nè kú
ruhuâ yumanꞌ dânj.
24 Ni̱ gayaꞌnïn sa sa̱ꞌ giꞌhia daꞌ hua̱ nï̱nꞌ ga̱chraꞌ riñan hioꞌó Siria, ni̱
ginikaj nej sij daranꞌ nej guì aꞌngaj nè kú, ngà nej guì ranꞌ sa̱ñun
giꞌhiaj gaꞌì nej yiꞌìi ni̱ nej guì giranꞌ sa̱ñun giꞌhiaj Sichre, ni̱ nej guì ne
Sichre ruhuâ nimân, ni̱ nej guì digahuiꞌ ꞌhuij ni̱ nej guì naꞌhue gi̱sikiꞌ
nè kú; ni̱ giꞌhia si ga̱nahuin daranꞌ nej guì dânj.
25 Ni̱ giniko̱ꞌ uta gaꞌì nej guì màn Galilea gaꞌnaꞌ ninj Jesús, ni̱ huê
danj na̱nj gaꞌna nej guì màn Decápolis, nej guì màn Jerusalén ni̱ nej
guì màn Judea ni̱ nej guì màn ané duꞌhua kïn Jordán.
El sermón del monte
las bienaventuranzas
(Lc.6:20-23)
5 Giniꞌhiaj Jesús si màn uta gaꞌì nej guìi, ni̱ gahui gaꞌan ra̱ ꞌngo̱ kïj ï,
ni̱ gaꞌanj ga̱ne, ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj.
2 Gayi̱ꞌij gaꞌmin ni̱ gidiganj riñan nej guìi:
3 Ga̱ nihiàꞌ ruhuà nej guì na̱j hua̱ ruhuâ nimân, dadinꞌ ga̱ꞌhue gu̱chiꞌ
ninj ga̱ne ninj ñan ne Ma̱ꞌan sa ni̱kaj sun yàtaꞌa.
4 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej guì dugueꞌe, dadin' ga̱nahuin ra̱ꞌa ninj sa gi̱ꞌhiaj
ga̱nahuin nihiàꞌ ruhuâ ninj.
5 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej guì nìn ꞌhiaj, dadinꞌ ga̱nahuin ra̱ꞌa ninj hioꞌóo
ga̱nahuin siꞌhiaj ninj.
6 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej guì ganachinj yiꞌnaa riki ni̱ ganakô ninj nee
guendâ gi̱ꞌhiaj ninj sa nikaa, dadinꞌ ga̱chra nï̱nꞌ ruhuâ nimân ninj ngà
nuguanꞌ sa̱ꞌaj.
7 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej guì guruguñuꞌunj aꞌngô nej guìi, dadinꞌ
gu̱ruguꞌunj Ñaꞌanj an ninj na̱nj ánj.
8 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej guì ga̱ꞌ ganahui ruhuâ nimân, dadinꞌ gi̱niꞌin ninj
Ñaꞌanj an.
9 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej guì, ꞌhiaj si ga̱naꞌmin nej guì unïnꞌ ngà Ñaꞌanj
an, dadinꞌ huê ninj gu̱ꞌnaj daꞌní Ñaꞌanj an.
10 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej guì gata ra̱ꞌa nej sij rayiꞌî guendâ dunaꞌhue̱j
ninj rayiꞌî nuguanꞌ nika̱a dadinꞌ ga̱hue gu̱chiꞌ ninj g̱a̱ne ninj ñan ni̱kaj
sun Ma̱ꞌan sa ne neꞌ yàtaꞌa.
11 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej suj si rayiꞌí ni̱ ga̱nari ninj nej síi ni̱ uta ga̱ta
ruhuâ nej sôꞌ niꞌin nej sôꞌ nej suj, ni̱ uta ga̱ꞌmin aꞌnanꞌ nej sôꞌ rayiꞌî
nej suj, ngà nej nuguanꞌ gidigaꞌñuꞌunj un.
12 Ga̱nahuin nihiàꞌ ruhuâ nej ni̱ du̱guꞌnïnꞌ nej suj ga̱ꞌanj nej suj neꞌ
ña̱an dadinꞌ sa ga̱nahuin ra̱ꞌa nej suj ni̱ uta niko huaj ga̱nahuin ra̱ꞌa
nej suj neꞌ yàtaꞌa; dadinꞌ huê dànanj gata ru̱hua nej sij nej sôꞌ gataj
dàj ga̱huin nej sôꞌ gane diû ri̱ki nej sí gaꞌnaꞌ si̱nïn ga̱ꞌ daꞌ nej suj
na̱nj ánj.
La sal de la tierra
13 Dàj rûnꞌ huin ñaan huin nej suj riñan nej guì màn ruhuâ yumiguìi:
Sani̱ si ga̱narëꞌ ñan dânj ni̱ ahuin si ngà ga̱ꞌhue na̱giꞌhiaj ni̱ꞌ ra̱ꞌaj.
Nitaj nunj guenda̱ ni̱ꞌñan ga̱ꞌ mánj, man guendâ ge̱rëꞌëꞌ neꞌ ye̱ꞌe ni̱
gu̱run nej guìi ni̱ꞌñanj na̱nj ánj.
La luz del mundo
14 Dàj rûnꞌ huin sa yiguï̱n ruhuâ yumiguìi huin nej suj, ꞌngo̱ ciuda tàj
ra̱ ꞌngo̱ kïj ï ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱chri huìꞌ mánj.
16 Ni̱ huê danj gi̱yiguïn daꞌan nej suj riñan nej guìi, daꞌnga ni̱ giniꞌin
ninj sa sa̱ꞌ giꞌhiaj nej suj, ni̱ ga̱ꞌmin hueꞌê ninj rayiꞌî Ma̱ꞌan Rê ne
yàtaꞌa na̱nj ánj.
Jesús y la ley
17 Si̱ ganïn ruhuâ nej suj si gaꞌná guendâ du̱rëꞌë si-ley Maꞌan Ñaꞌanj
an ngà si-nu̱guanꞌ nej sôꞌ gataj dàj ga̱huin mánj, gaꞌná guendâ
digahuín daranꞌanj na̱nj ánj.
18 Dadinꞌ yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ ni̱ si hua̱ na̱nj ga̱ yàtaꞌa ngà hioꞌóo, ni̱ si̱
giyiꞌnej ga̱ꞌ si ꞌngo̱ tsin lij nej letra hua̱ lij doj ni̱ si̱ giyiꞌnej ga̱ꞌ si
ꞌngo̱ si-ley Ma̱ꞌan Ña'anj an, dadinꞌ daranꞌanj daꞌhui gi̱sij dàj rûnꞌ gataj
Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
19 Ni̱ ahuin na̱nj sí gudurëꞌ ꞌngo̱ rïn nej nuguanꞌ hua̱ lij doj giyiꞌnïnꞌ
su̱n giꞌhiaj Ñaꞌanj an, ni̱ huê danj gidigân sôꞌ riñan aꞌngô nej guìi, sí
nânj ga̱huin sí hua̱ lij nga ga̱ne sôꞌ ñan gi̱nikaj su̱n Ma̱ꞌan Ñaꞌanj ne
yàtaꞌa; sani̱ daranꞌ nej sí digahuin ni̱ huê danj gidigân sôꞌ ni̱ sí nânj
ga̱huin sí achij i nga ga̱ne sôꞌ ñan ne Ma̱ꞌan Ñaꞌanj ni̱kaj sun neꞌ
20 Dadinꞌ ñùnj taj ni̱ si sa ni̱ka giꞌhiaj nej suj ni̱ nitaj si gachinj doj
riñan sa ni̱ka giꞌhiaj nej maestru chru̱n sa̱ꞌ ley ngà nej sí Fariseo, ni̱
si̱ gaꞌhue ga̱tu nej suj ñan ne Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ yàtaꞌa mánj.
Jesús y la ira
(Lc.12:57-59)
21 Ga̱ꞌ gunïn nej suj dàj gataj Ñaꞌanj an gu̱nïn nej guì gimân diû ri̱ki:
Si̱ di̱gahuiꞌ nej suj mánj, ni̱ ahuin na̱nj guì digahuiꞌ ni̱ ga̱nanikïnꞌ ninj
riñan guesì guendâ ga̱nahuin ra̱ꞌa ninj kastîgu na̱nj ánj.
22 Sani̱ ñùnj taj ni̱ ahuin na̱nj sí ginaꞌan ruhuâ niꞌin dinḯn nga nun
giriꞌ sôꞌ sa gaꞌnḯn ñan sôꞌ, ni̱ daꞌhui sôꞌ ni̱ gu̱nïn gaꞌì sôꞌ gi̱ꞌhiaj sí
achij nikïnꞌ riñan nûhui; sani̱ ahuin na̱nj sí gataj gu̱nïn dinḯn nitaj
rakïnj so̱ꞌ nun ga̱ꞌ mánj ni̱ daꞌhui gi̱yi'nïnꞌ si-ga̱kïnꞌ sôꞌ riñan nej yi̱ꞌnïnꞌ
nej sí nikaj su̱n riñan nûhui, ni̱ ahuin na̱nj sí gataj gu̱nïn dinḯn: Hayaꞌ
so̱ꞌ sinún hia na̱nj ánj, ni̱ da'hui sôꞌ ni̱ ga̱ꞌanj sôꞌ riñan ñaꞌan nâko
gi̱nun niganj sôꞌ na̱nj ánj.
23 Huê danj, ni̱ si hua̱j gu̱tat ꞌngo̱ rasuun riñan si-na Ñaꞌanj an, ni̱
gananun ruhuâꞌ si hua̱ ꞌngo̱ nuguanꞌan gachint riñan dinḯnt,
24 gu̱dunâj so̱ꞌ rasu̱n dânj neꞌ ña̱n si-na Ña'anj an, ni̱ na̱nikajt ga̱ꞌanjt,
ni̱ ga̱naꞌmint ngà dinḯnt, hiôꞌ ni̱ ga̱ꞌnatꞌ ni̱ ga̱ꞌhuit rasu̱n dânj riñan
25 Ni̱ si niꞌinꞌ si ga̱ꞌanj ga̱ran ruhuâ sí gunïnꞌ ngàt rayiꞌît, ni̱ râꞌñanj
gi̱ꞌhiaj hiat ngà sij rayiꞌî si-ga̱kïnꞌ nga nï̱nꞌ huaj ga̱ꞌhue, dadinꞌ sinuhuij
ni̱ sí gunïnꞌ ngàt dânj ni̱ ga̱ran ruhuâ sôꞌ rayiꞌit riñan guesì, ni̱ guesì
dânj na̱gaꞌhuiꞌ so̱ꞌ raꞌa nej sí policia ni̱ ga̱chri nej sôꞌ dukuâ gaꞌa so̱ꞌ
na̱nj ánj.
26 Yangàꞌ hia gatâ ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱huit ruhuâ dukuâ gaꞌa, nda
gu̱nukuât na̱ruꞌhuet aꞌngô rïn sa̱ndû daꞌhuit riñan sôꞌ na̱nj ánj.
Jesús y el adulterio
27 Ga̱ꞌ gunïn nej suj dàj gataj Ñaꞌanj an: Si̱̱gaꞌhue gi̱nikajt nika duguît
mánj.
28 Sani̱ ñùnj taj ni̱ ahuin na̱nj sí ni̱ꞌhiaj riñan ꞌngo̱ siyana̱a guendâ
ruhuâ sôꞌ gi̱ninj sôꞌ gakï̱nꞌïn ngà siya̱na dânj, ni̱ ga̱ꞌ giꞌhiaj sôꞌ gakï̱nꞌïn
ngà ruhuâ nimân sôꞌ na̱nj ánj.
29 Huê danj ni̱, si rune ñant neꞌ hua̱t ꞌhiaj guendâ gi̱ninjt riñan
gakï̱nꞌïn, gi̱ri ni̱ ge̱rëꞌëjt; dadinꞌ dànanj du̱gunaj huaj si ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia
doj nè kút, ga̱ꞌ daꞌ si ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia daꞌ hua̱ ge̱ nè kuꞌ ni̱ gi̱nunꞌ riñan
ñaꞌan nâko ni̱ganj na̱nj ánj.
30 Ni̱ si raꞌât neꞌ hua̱t ꞌhiaj gi̱ninjt riñan gakï̱nꞌïn, ni̱ ga̱ꞌneꞌ, ni̱
ge̱rëꞌëjt; dadinꞌ dànanj du̱gunaj huaj si ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia doj nè kút; ga̱ꞌ
daꞌ si ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia daꞌ hua̱ ge̱ nè kûꞌ ni̱ ga̱ꞌanjt riñan ñaꞌan nâko
gi̱nun ni̱ganj na̱nj.
Jesús y el divorcio
31 Ni̱ huê dânj gataj Ña̱ꞌanj an: Ahuin na̱nj sí gu̱dunâj nika, ni̱ ga̱ꞌhue
ga̱ꞌhuit ñanj acta guendâ gu̱dunâj duguiꞌ ngue̱j nika sôꞌ.
32 Sani̱ ñùnj taj ni̱ sí gu̱dunâj nika, ni̱ si sê rayiꞌî guendâ gininj
siya̱na dânj riñan gakï̱nꞌïn ngà aꞌngô síi huin ruꞌhuaj, ni̱ giꞌhiaj sôꞌ si
gi̱ninj siya̱na dânj riñan gakïnꞌ ni̱kaj ni̱ka duguiꞌ; dadin' sí ga̱ran ra̱ꞌa
ngà siya̱na ga̱ꞌ gunâj dânj, ni̱ gininj sôꞌ riñan gakïnꞌ ni̱kaj ni̱ka duguiꞌ
na̱nj ánj.
Jesús y los juramentos
33 Ni̱ ga̱ꞌ gunïn nej suj dàj gataj Ña'anj an gu̱nïn nej guì gimân diû
ri̱ki: Si̱ gaꞌhue gu̱dunâjt guendâ gu̱dusîjt nej nuguanꞌ gatajt gu̱nïn
Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an mánj, dadinꞌ daꞌhuit ni̱ di̱gahuint nej nuguanꞌ gatajt
gu̱nïn Ma̱ꞌan na̱nj ánj.
34 Sani̱ ñùnj taj: Ni̱ si̱ gaꞌhue gu̱taꞌ chre̱ nej suj rumêndu; ni̱ ga̱ꞌ neꞌ
yàtaꞌa, dadinꞌ hiuj dânj nikïnꞌ chrun yîla ne Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an.
35 Ni̱ ga̱ꞌ si̱ gaꞌhue gu̱taꞌ nej suj rumêndu riñan hioꞌóo, dadinꞌ hiuj
dânj huin ñan ni̱kïnꞌ dakó Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ ga̱ꞌ si̱ gaꞌhue gu̱taꞌ nej
suj rumêndu ne̱ꞌ Jerusalén, dadin' hiuj dânj huin si-ciuda Ma̱ꞌan Rey
na̱nj ánj.
36 Ni̱ ga̱ꞌ si̱ gaꞌhue gu̱tat rumendu ngà ahuit, dadinꞌ si̱ gaꞌhue gi̱ꞌhiât
ga̱nahuin gatsi̱ huê ahuit ni̱ si gaꞌhue gi̱ꞌhiât ga̱nahuin maru̱ ꞌngo̱ rïn
huê lij màn ahuit mánj.
37 Sani̱ sa ga̱ꞌmin nej suj huin: Si ga̱taj nej suj ga̱ꞌhue, ni̱ di̱gahuin
nej suj nuguanꞌ garânj yina nej suj dânj. Ni̱ si ga̱taj nej suj, si̱ gaꞌhue,
ni̱ huê danj gi̱ꞌhiaj nej suj; dadinꞌ ga̱ꞌhue gataj nej suj sani̱ nitaj si
digahuin nej suj, ni̱ gakï̱nꞌïn huin dadinꞌ gahui riñan sa kï̱j huaa na̱nj
ánj.
El amor hacia los enemigos
(Lc.6:27-36)
38 Ga̱ꞌ gunïn nej suj dàj gataj Ña'anj an: Si giri ꞌngo̱ sí dânj rune ñan
nej suj ni̱ gi̱ri nej suj rune ñan sôꞌ, ni̱ si giri ꞌngo̱ sí dânj ñanꞌ nej
suj ni̱ gi̱ri nej suj ñanꞌ sô'.
39 Sani̱ ñùnj taj: Ni̱ si̱ gu̱nïnꞌ nej suj ngà nej guì kï̱j huaa mánj; sa
si̱nïn gi̱ꞌhiaj nej suj huin, si hua̱ ꞌngo̱ guì ruhuâ ga̱ꞌhuiꞌ yiꞌnḯn riñan nej
suj neꞌ hua̱t nej suj, ni̱ du̱nikaj nej suj yiꞌnḯn riñant neꞌ suj neꞌ chrïnt
nej suj ga̱ꞌhuiꞌ ninj na̱nj ánj.
40 Ni̱ si hua̱ ꞌngo̱ sí ruhuâ gu̱nïnꞌ ngàt, ni̱ ruhuâ sij ga̱ꞌne sij si-gatôt,
ni̱ gu̱dunaj so̱ꞌ si ga̱ꞌne sij si-chamarat nej na̱nj ánj.
41 Ni̱ ahuin na̱nj sí giꞌhiaj guesâ ga̱tât rasu̱un ꞌngo̱ kilometru ni̱
ga̱ꞌhue ga̱tât huìj kilometru ga̱ꞌanjt ngà sij na̱nj ánj.
42 Ni̱ si hua̱ ꞌngo̱ sí ga̱chinj ꞌngo̱ rasuun riñant, ni̱ ga̱ꞌhuit na̱nj ánj; ni̱
si ruhuâ sij ga̱ꞌhuiꞌ yikḯnꞌ ꞌngo̱ rasuun riñan sij, ni̱ ga̱ran yinat na̱nj
ánj.
43 Ga̱ꞌ gunïn nej suj dàj gataj Ña'anj an: Ga̱ ꞌì ruhuât niꞌînt nej duguît
ni̱ gi̱ninj ꞌì nej sí gunïnꞌ ngàt riñant.
44 Sani̱ ñùnj taj: Ga̱ ꞌì ruhuâ nej suj niꞌin nej suj nej guì gunïnꞌ ngà
nej suj, ni̱ ga̱ꞌmin hueꞌê nej suj riñan nej guì gaꞌmin kï̱j riñan nej suj,
gi̱ꞌhiaj nej suj sa sa̱ꞌa riñan nej guì nun huin yi̱ñanꞌ ruhuâ niꞌin nej
suj, ni̱ ga̱chinj ni̱ꞌhiaj nej suj riñan Ñaꞌanj an rayiꞌî nej guì ranꞌ nej suj,
ngà nej guì gata raꞌa nej suj.
45 Daꞌnga ni̱ gaꞌhue ga̱huin nej suj daꞌní Ma̱ꞌan Rê ne yàtaꞌa dadinꞌ
huej huin sa giꞌhiaj gisîj gui riñan nej guì kï̱j huaa ngà riñan nej guì
guiꞌhiaj sa ni̱kaa, dadinꞌ huej huin sa giꞌhiaj amanꞌ riñan nej guì
giꞌhiaj sa ni̱kaa ngà riñan nej guì giꞌhiaj gakï̱nꞌïn na̱nj ánj.
46 Dadinꞌ si ꞌì ruhuâ nej suj niꞌin nej suj nej guì ꞌì ruhuâ niꞌin nej
suj, hiôꞌ ni̱ ahuin ꞌngo̱ sunuj ga̱nahuin ra̱ꞌa nej suj ra̱ꞌaj. Sê huê
dànanj giꞌhiaj nej sí aꞌnej sanꞌanj an guendâ nej sí ni̱kaj suun ra̱ꞌ saj
ûnꞌ.
47 Ni̱ si man ngà dinḯn nej suj gaꞌmin nej suj, ni̱ nunj huin saj ni̱
giꞌhiaj nej suj dànanj ra̱ꞌaj. Sê dànanj giꞌhiaj nej sí na̱sinunj un ra̱ꞌ saj
ûnꞌ.
48 Ga̱huin nej suj guì gi̱ꞌhiaj sa ni̱kaa, dàj rûnꞌ huin Rej nej suj ne
yàtaꞌa dadinꞌ ꞌhia sa ni̱kaa na̱nj ánj.
Jesús y la limosna
6 Ga̱ gu̱dadû nej suj ni̱ si̱ giꞌhiaj nej suj si gi̱niꞌin nej guìi sa sa̱ꞌ
giꞌhiaj nej suj, ni̱ si̱ gidigân nej suj sa sa̱ꞌ giꞌhiaj nej suj riñan
nej guìi; si dànanj giꞌhiaj nej suj ni̱ si̱ ganahuin ra̱ꞌa nej suj
nani̱ꞌhiaj nej suj gi̱ꞌhiaj Ñaꞌanj ne yàtaꞌa mánj.
2 Nga, gu̱ruguꞌñunj nej suj, riñan nej guì ranꞌ àko, ni̱ si̱ duyingâꞌ nej
suj riñan aꞌngô nej guìi si guruguñuꞌunj nej suj, dàj rûnꞌ giꞌhiaj nej sí
gidigañuꞌunj nga nikïnꞌ nej sôꞌ ruhuâ hueꞌ huin nûhui nej si nga huaj
nej sôꞌ ñan ganachranꞌ chrej ga̱chraꞌa, guendâ ruhuâ nej sôꞌ si
ga̱ꞌmin hueꞌê nej guìi rayiꞌî nej sôꞌ; yangàꞌ ni̱ nitaj nu̱nj ga̱nahuin ra̱ꞌa
nej sôꞌ mánj.
3 Sani̱ nga guruguñuꞌunjt nej guì ran àko, ni̱ si gananïnꞌ rayiꞌî sa
giꞌhiâꞌ dânj riñan nej guì ni̱kaj duguiꞌ doj ngàt mánj.
4 Nga gu̱ruguꞌunjt nej guì ga̱niki ni̱ ni̱ꞌhiaj si si̱ giniꞌin nej guìi sa
gi̱ꞌhiat mánj; sani̱ Ma̱ꞌan Rêt ni̱ g̱a̱ꞌ ni̱ꞌin sa hui̱ giꞌhiát dânj ni̱ na̱rikij
nani̱ꞌhiat ni̱ gi̱ni̱ꞌin nej guì yu̱manꞌan na̱nj ánj.
Jesús y la oración
(Lc.11:2-4)
5 Ni̱ nga aꞌmint ngà Ma̱ꞌan Ña'anj an, ni̱ si giꞌhiât dàj rûnꞌ ꞌhiaj nej sí
diga'ñuꞌunj un; dadinꞌ ꞌhiaj nej sôꞌ si uta aꞌmin nej sôꞌ ngà Ma̱ꞌan
Ñaꞌanj an ni̱ nikïnꞌ ga̱hia nej sôꞌ ruhuâ hueꞌ huin nûhui ni̱ huê danj
nikïn' nej sôꞌ neꞌ ganachranꞌ sikûj ꞌngo̱ chrej ga̱chraꞌ hua̱j riki
yumanꞌan, guendâ ruhuâ nej sôꞌ gi̱niꞌin nej guìi sa ꞌhiaj nej sôꞌ;
yangàꞌ tâ ni̱ g̱a̱ꞌ hua̱ yu̱gui kastîgu ga̱nahuin ra̱ꞌa nej sôꞌ na̱nj ánj.
6 Sani̱ so̱ꞌ, ni̱ nga aꞌmint ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ ga̱tut ruhuâ dukuât,
ni̱ ga̱narát riñan rahueꞌe, ni̱ ga̱ꞌmint ngà Rét ñan hua̱ huìi ni̱ na̱rikij
ni̱ko doj raꞌât ni̱ gi̱niꞌin nej guì yuma̱nꞌan na̱nj ánj.
7 Ni̱ nga achín ni̱ꞌhiaj nej suj riñan Ñaꞌanj an ni̱ si̱ giꞌhiaj nej suj, dàj
rûnꞌ giꞌhiaj nej sí na̱sinunj un; dadinꞌ ganïn ruhuâ nej sôꞌ si guendâ
nanikaj ñûn nej sôꞌ, ni̱ nanikaj ñûn nej sôꞌ gaꞌmin nej sô' riñan Ñaꞌanj
an ni̱ uta hio gu̱nïn nej nuguanꞌ gaꞌmin nej sô ganïn ruhuâ nej sô'.
8 Ni̱ si̱ giꞌhiaj nej suj, dàj rûnꞌ giꞌhiaj nej sôꞌ; dadinꞌ ga̱ꞌ niꞌin rej nej
suj ahuin sa ga̱chin riñan nej suj, nga nï̱nꞌ ga̱chin gàchinj nej suj
riñanj na̱nj ánj.
9 Dànanj gàchinj nìꞌhiaj, nej suj ánj: Tâj rej nej ñûnj huin Maꞌân rèꞌ ni̱
ne Maꞌân rèꞌ yàtaꞌa, hua̱ sa̱ꞌ nï̱nꞌ siyugui Maꞌân rèꞌ.
10 Ga̱ꞌnaꞌ rèꞌ ni̱ gi̱nikaj su̱n rèꞌ riñan nej ñûnj. Ni̱ gi̱ꞌhiâ rèꞌ dàj rûnꞌ
garanꞌ ruhuâ rèꞌ, dàj rûnꞌ nikaj su̱n rèꞌ yàtaꞌa, ni̱ huê danj gi̱nikaj su̱n
rèꞌ ruhuâ yumiguì nânj.
11 Ni̱ ri̱ki rèꞌ hi̱aj ya̱ nej ñûnj, rachrún yâ nej ñûnj daranꞌ nej gui.
12 Ni̱ gi̱nikaj rèꞌ nimân ni̱ko rayiꞌî nej gakïnꞌ gi'hiaj nej ñûnj riñan
Ma̱ꞌan rèꞌ, dàj rûnꞌ ginikaj nej ñûnj nimân ni̱ko rayiꞌî nej sí gꞌhiaj
gakï̱nꞌïn riñan nej ñûnj.
13 Ni̱ si̱ gaꞌnïn raꞌâ rèꞌ si gi̱ninj nej ñûnj riñan gakï̱nꞌïn nga duguaneꞌ
Sichre riñan nej ñûnj, ni̱ gi̱ꞌhiá rèꞌ si ga̱nanin nej ñûnj riñan sa
aꞌnanꞌan; dadinꞌ huê Ma̱ꞌan rèꞌ huin sa ni̱kaj sun, ni̱ Ma̱ꞌan rèꞌ huin sa
nu̱kuaj, ni̱ sa giyigï̱n chre ni̱ huê rèꞌ huin daranꞌ diû. Ni̱ huê dan huin
na̱nj ánj.
14 Dadinꞌ si gi̱nikaj nej suj nimân ni̱ko ngà nej guì gachin nuguan'an
riñan nej suj, ni̱ gi̱nikaj Ñaꞌanj an nimân ni̱ko rayiꞌî nej si-ga̱kïnꞌ nej
suj na̱nj ánj;
15 sani̱ si si̱ gi̱nikaj nej suj nimân ni̱ko rayiꞌî nej guì gachîn
nuguanꞌan riñan nej suj, ni̱ si̱ ginikaj Ñaꞌanj an nimân ni̱ko rayiꞌî nej
si-ga̱kïnꞌ nej suj mánj.
Jesús y el ayuno
16 Nga ga gi̱ninej nej suj, ni̱ si̱ nagiꞌhiaj àko chre nej suj riñan nej
suj, dàj rûnꞌ giꞌhiaj nej sí digañuꞌunj un; dadinꞌ nda rùguiꞌi chre giꞌhiaj
nej sôꞌ riñan nej sôꞌ guendâ gi̱digan nej sôꞌ riñan nej guìi si hua̱
gi̱ninej nu̱gui nej sôꞌ, yangàꞌ tâ ni̱ ga̱ꞌ hua̱ sa ga̱nahuin ra̱ꞌa nej sôꞌ
na̱nj ánj.
17 Sani̱ so̱ꞌ, ni̱ nga hua gi̱ninejt, ni̱ gu̱tat ne ahuît ni̱ ga̱nanꞌ na̱nj ánj.
18 Daꞌnga ni̱ si̱ giniꞌin nej guìi si hua̱ gi̱ninej, dadinꞌ ga̱ꞌ niꞌin Ma̱ꞌan
Rê ne ñan hua̱ hui̱ si hua̱ gi̱ninej; ni̱ Ma̱ꞌan niꞌin sa hua̱ huì giꞌhiât ni̱
gi̱rikij sa gachínt gi̱niꞌin nej guì na̱nj ánj.
Tesoro en el cielo
(Lc.12:32-34)
19 Ni̱ si̱ giꞌhiaj nej suj si ga̱ gaꞌì nej ra̱sun du̱ꞌhuee riñan nej suj
riñan hioꞌó nânj, dadinꞌ màn nej yahuì lij ni̱ ya̱ nej xuj ni̱ g anun
dakïn hio nej agaꞌ dânj ni̱ gi̱rëꞌëj, dadinꞌ màn nej sí tu̱u ni̱ ga̱nahui
gi̱ꞌhiaj tu̱ nej sôꞌ na̱nj ánj;
20 ni̱ gi̱ꞌhiaj nej suj si ne̱ꞌ yàtaꞌa ni̱ ga̱huin ni̱ko nej rasuun, ñan nitaj
si màn nej yahuì lij ni̱ nitaj si huaj ya̱ dakïn hio ni̱ gu̱durëꞌëj nej
rasu̱n dânj, ni̱ nitaj si huaj ga̱nahui giꞌhiaj tu̱ nej sí tu̱u mánj.
21 Dadinꞌ ñan gimàn nej rasu̱n huin siꞌhiaj nej suj dânj, ni̱ hiuj dânj
ga̱ne nimân nej suj na̱nj ánj.
La lámpara del cuerpo
(Lc.11:33-36)
22 Sa gu̱dugun nè kut huin rune ñunt; huê danj ni̱, si giyigï̱n hueꞌê
ni̱ꞌhiajt, hiôꞌ ni̱ nï̱nꞌ ga̱chraꞌ nè kút gi̱yigïn na̱nj ánj;
23 sani̱ si rune ñant huin sa kï̱j huaa, hiôꞌ ni̱ nï̱nꞌ ga̱ꞌchraꞌ nè kút hua
ru̱minꞌ. Huê danj ni̱, si sa yiguï̱n riñan nè kút dânj huin sa ru̱minꞌin,
ni̱ yangàꞌ ni̱ nda ru̱minꞌ chre hua nè kút na̱nj ánj.
Dios y la riqueza
(Lc.16:13)
24 Ga̱ꞌ si ꞌngo̱ síi si̱ gaꞌhue ga̱ huìj rikiꞌ; dadinꞌ ga̱ ꞌì ruhuâ sôꞌ niꞌin
sôꞌ ꞌngo̱ sí dânj ni̱ aꞌngô sí dânj ni̱ si̱ gahuin yi̱ñanꞌ ruhuâ sôꞌ niꞌin
sôꞌ sí dânj mánj, nej si gi̱ninj hueꞌê ꞌngo̱ sí dânj riñan sô' ni̱ aꞌngô sí
dâ gininj ꞌì riñan sôꞌ na̱nj ánj. Huê danj ni̱ si̱ gaꞌhue di̱gahuin nej suj
riñan Ñanj an ni̱ si̱ gaꞌhue di̱gahuin nej suj riñan nej rasu̱n du̱ꞌhue
mánj.
El afán y la ansiedad
(Lc.12:22-31)
25 Huê danj ni̱ gata gu̱nïn nej suj: Ni̱ si̱ giriñun ruhuâ nej suj rayiꞌî sa
ya̱ nej suj ni̱ sa go̱ꞌo nej suj guendâ ga̱ nìꞌna' nej suj; ni̱ si̱ giriñun
ruhuâ nej suj rayiꞌî nej atsîj garán nej suj nè kú nej suj, ni̱ sê dànanj
du̱ꞌhue doj sa ga̱ nìꞌnaꞌ nej suj ga̱ꞌ daꞌ sa ya̱ nej suj ni̱ sê dànanj
du̱hue doj nè kú nej suj ga̱ꞌ daꞌ siganꞌ nej suj raꞌ saj ûnꞌ.
26 Gi̱niꞌhiaj nej suj nej yataj aché neꞌ yàtaꞌa, dadinꞌ nitaj si gunun nej
xuj, ni̱ nitaj si naranꞌ nej xuj, ni̱ nitaj si ganachra sa̱ꞌ nej xuj ruhuâ
guchrùu sa yâ nej xuj; sani̱ Ma'an Rej nej suj ne yàtaꞌa gaꞌhuiꞌ yâ
nej xuj. Ni̱ sê dànanj du̱ꞌhue nej suj doj gaꞌ da' nej xuj raꞌ saj ûnꞌ.
27 Ni̱ ahuin goꞌngo̱ nej suj ga̱ꞌhue gi̱ꞌhiaj, ni̱ nu̱nj huin si uta ga̱huin
ruhuâ nej suj, ni̱ ga̱ꞌhue gu̱nutaꞌ nej suj ni̱ ga̱chij nej suj aꞌngô dane
na̱nj nîꞌ.
28 Ni̱ nu̱nj huin saj ni̱ uta huin ruhuâ nej suj rayiꞌî siganꞌ nej suj
ra̱ꞌaj. Na̱digiꞌñun nej suj dàj ꞌhiaj hiaj lirio màn riñan hioꞌóo, nga
gachi: Ni̱ nitaj si ꞌhiaj sunj ni̱ nitaj si ganan atsi̱j i mánj;
29 Sani̱ ñùnj taj, ni̱ ga̱ꞌ Salomón ngà daranꞌ nej sa du̱ꞌhue xi ga riñan
sôꞌ ni̱ nun ga̱nasij sôꞌ gi̱nun sôꞌ ꞌngo̱ atsîj sa̱ꞌ doj ga̱ꞌ daꞌ nej hiaj
nânj mánj.
30 Ni̱ si dànanj nihiàꞌ hua nej hiaj màn ra nej koj màn riñan hioꞌó,
ni̱ si hi̱aj hua nìꞌnaj ni̱ aꞌhioj ga̱ꞌnïnj nej sôꞌ ruhuâ guchrúun, ni̱ Ma̱ꞌan
Ñaꞌanj an huin sa giꞌhiaj ni̱ gi̱riꞌ nej suj atsîj i gi̱nun nej suj, sani̱ nunj
huin saj ni̱ doj nï̱nꞌ guyumân ruhuâ nej suj ra̱ꞌaj.
31 Ni̱ si̱ gahuin staꞌu ruhuâ nej suj, ni̱ ga̱taj nej suj: Nunj huin sa yo̱'
ni̱ nunj huin sa go̱ꞌoꞌ. Ni̱ danèꞌ gi̱riꞌ atsîj i gi̱nunꞌ ra̱ꞌaj.
32 Dadinꞌ nej sí na̱sinunj un ni̱ uta ganahuij ruhuâ nej sôꞌ si ga̱
daranꞌ nej rasu̱un riñan nej sôꞌ; sani̱ nej suj ni̱ hua̱ Rej nej suj ne'
yàtaꞌa ni̱ ga̱ꞌ ni̱ꞌin sa ga̱chin riñan nej suj na̱nj ánj.
33 Sani̱ na̱naꞌhuiꞌ si̱nïn nej suj Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ni̱ giꞌhiaj nej suj sa
ni̱kaa, ni̱ riki Ñaꞌanj an daranꞌ nej rasu̱n ga̱chin riñan nej suj na̱nj ánj.
34 Huê danj ni̱ si̱ giriñun ruhuâ nej suj nunj huin si ga̱chin riñan nej
suj gui aꞌhioj, dadinꞌ gui aꞌhioj ni̱ ga̱ diû guendâ ga̱huin ruhuâ nej
suj. Ni̱ daꞌ goꞌngo̱ gui ni̱ ga̱ꞌnaꞌ sa aꞌnanꞌan nej sij ga̱ꞌnaꞌ sa sa̱ꞌa
riñan nej suj na̱nj ánj
El Juzgar a los demás
(Lc.6:37-38,41-42)
7 Si̱ gu̱taꞌ nej suj gakï̱nꞌïn nej dugui nej suj, hiôꞌ ni̱ si̱ gaꞌminꞌ gakïnꞌ
Ñaꞌanj an riñan nej suj mánj.
2 Dàj rûnꞌ gutaꞌ nej suj gakï̱nꞌïn duguiꞌ nej suj, ni̱ huê danj ga̱ꞌmin
gakïnꞌ Ñaꞌanj an riñan nej suj, ni̱ dàj rûnꞌ giriñun nej suj nej duguiꞌ
nej suj. Ni̱ huê danj gi̱riñun Ñaꞌanj an nej suj na̱nj ánj.
3 Ni̱ nu̱nj huin saj ni̱ niꞌhiajt chrinꞌ nu̱n ruhuâ rune ñan dinḯnt, ni̱ nitaj
si ni̱ꞌhiajt kaj nu̱n ruhuâ rune ñant ra̱ꞌaj.
4 Ni̱ si ruhuâ rune ñant nun ꞌngo̱ kaj a. Ni̱ ga̱ꞌhue ga̱tajt gu̱nïn dinḯnt:
Guhua̱ꞌ sôꞌ ni̱ gi̱rij chrinꞌ nu̱n ruhuâ rune ñanꞌ dan na̱nj ánj,
5 Sí digaꞌñuꞌunj so̱ꞌ ga̱ꞌ manꞌ, gi̱ri si̱nïn so̱ꞌ kaj nu̱n ruhuâ rune ñan
dânj hiôꞌ ni̱ g̱a̱ꞌhue gi̱niꞌin hueꞌêt ni̱ gi̱rit chrinꞌ nu̱n ruhuâ rune ñan
dinḯnt râj.
6 Si̱ gaꞌhuiꞌ nej suj sa ge̱e ya̱ nej yuhue, ni̱ si̱ guduguej nej suj hiëj
sa̱ꞌ huin siꞌhiaj nej suj riñan nej yakáa, dadinꞌ gu̱run nej xuj, ni̱
ga̱nariñun yiꞌî nej xuj riñanj ni̱ gi̱yiꞌchraj gi̱ꞌhiaj nej xuj na̱nj ánj.
La oración y la regla de oro
(Lc.11:9-13; 6:31)
7 Ga̱chinj nej suj ni̱ ri̱ki Ñaꞌanj an; na̱naꞌhuiꞌ nej suj ni̱ ga̱nariꞌ nej suj;
gi̱ta raꞌa nej suj riñan rahueꞌe, ni̱ ga̱nayiꞌnïn riñanj ga̱tu nej suj râj.
8 Dadinꞌ daranꞌ sí gachín ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa sôꞌ, ni̱ sí nanaꞌhuiꞌ ni̱
ga̱nariꞌ sôꞌ; ni̱ sí gita raꞌa ni̱ ga̱nayiꞌnïn riñan rahueꞌe ga̱tu sôꞌ.
9 Ni̱ si gachín daꞌní ꞌngo̱ nej suj, rachrúun ya̱ sôꞌ, ni̱ gi̱sij ruhuâ nej
suj ga̱ꞌhuiꞌ nej suj ꞌngo̱ hiëj ya̱ sôꞌ na̱nj nîꞌ.
10 Ni̱ si ga̱chinj sôꞌ ꞌngo̱ yukuaj a ya̱ sôꞌ, ni̱ gi̱sij ruhuâ nej suj ga̱ꞌhuiꞌ
nej suj ꞌngo̱ yukuáa ya̱ sôꞌ na̱nj nîꞌ.
11 Sani̱ si nej suj, ni̱ huin nej suj sí aꞌnanꞌan, ni̱ chru̱n nej suj ga̱ꞌhuiꞌ
nej suj sa sa̱ꞌa raꞌa daꞌní nej suj, dàj ga̱ꞌ Ma̱ꞌan Rej nej suj ne yàtaꞌa
ni̱ chrunj ga̱ꞌhuij sa sa̱ꞌa riñan nej guì gachín riñanj na̱nj ánj.
12 Huê danj ni̱ daranꞌ sa garanꞌ ruhuâ nej suj gi̱ꞌhiaj nej síi ngà nej
suj, ni̱ ga̱ si̱ꞌnïn gi̱ꞌhiaj nej suj sa sa̱ꞌa ngà nej sôꞌ; dadinꞌ huê dànanj
giyiꞌnïnꞌ suun riñan si-ley Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ni̱ huê dànanj gidigân nej
sôꞌ gataj dàj ga̱huin nu̱nj ánj.
La puerta estrecha
(Lc.13:24)
13 Ga̱tu nej suj riñan rahueꞌ hua̱ chruj riñan; dadinꞌ hua̱ ga̱ꞌchraꞌ
riñan rahueꞌe, ni̱ hua̱ ya̱chij chrej e sani̱ ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia nej guìi gi̱ꞌhia, ni̱
uta gaꞌì nej guìi aché ruhuâ chrej nânj na̱nj ánj.
14 Dadinꞌ hua̱ chruj riñan rahueꞌe, ni̱ hua̱ chruj chrej gi̱nikaj gu̱chiꞌ
ninj ñan ga̱ne nìganj ninj, sani̱ doj ninj huin sa ga̱nariꞌ chrej nânj
na̱nj ánj.
Por su frutos los conocereis
(Lc.6:43-44)
15 Ga̱ gu̱dadû nej suj ngà nej sí gidigaꞌñu'unj un dadinꞌ gataj nej sôꞌ
si huin nej sôꞌ sí ganataꞌ dàj ga̱huin, ni̱ dàj rûnꞌ hua matsïj ï hua nej
sôꞌ ꞌnaꞌ nej sôꞌ riñan nej suj, sani̱ ruhuâ nimân nej sôꞌ ni̱ huin dàj
rûnꞌ hua ꞌngo̱ yuku stuj hu̱e na̱nj ánj.
16 Ngà nej sa giꞌhiaj nej sij ni̱ ga̱ꞌhue gi̱niꞌin nej suj ahuin guì huin
nej sij na̱nj ánj. Ga̱ꞌhue ga̱hiu chruj uva ra̱ chrun tanj an na̱nj nîꞌ, ni̱
ga̱ꞌhue ga̱hiu chruj îgu ra̱ tanj hia̱ꞌa na̱nj nîꞌ.
17 Huê danj ni̱, daranꞌ nej chrun sa̱ꞌa ni̱ ga̱hiu chruj sa̱ꞌa raj, sani̱
chrun aꞌnanꞌan ni̱ ga̱hiu chruj aꞌnanꞌan raj na̱nj ánj.
18 Ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱hiu chruj aꞌnanꞌan ra̱ chrun sa̱ꞌa mánj, ni̱ si̱ gaꞌhue
ga̱hiu chruj sa̱ꞌaj ra̱ chrun aꞌnanꞌan mánj.
19 Daranꞌ nej chrun nitaj si gahiu chruj sa̱ꞌa ra̱ ni̱ gi̱yiꞌnej ni̱ ga̱ꞌnïnj
nej sij riñan ñaꞌaan gi̱nunj na̱nj ánj.
20 Huê danj ni̱ ngà nej chruj ga̱hiu raj ni̱ gi̱niꞌin nej suj si huin ꞌngo̱
chrun sa̱ꞌa nej si huin ꞌngo̱ chrun aꞌnanꞌan na̱nj ánj.
Nunca os conocí
(Lc.13:25-27)
21 Sê daranꞌ nej guì gataj: Señor, Señor, ga̱tu ga̱ne ñan ni̱kaj su̱n
Ma̱ꞌan sa ne yàtaꞌa mánj, man nej guì giꞌhiaj sa garanꞌ ruhuâ Ma̱ꞌan
Rê ne yàtaꞌa huin sa ga̱tu ga̱ne ñan ni̱kaj su̱n Ma̱ꞌan sa ne yàtaꞌa
mánj.
22 Uta gaꞌì nej guìi ga̱taj gu̱nḯn nga gu̱yuman gui dânj: Señor, Señor,
sê ngà siyuguî Ma'an rèꞌ gataj nej ñûnj dàj ga̱huin, ni̱ ngà siyuguî
Ma'an rèꞌ giri nej ñûnj nej nanè kï̱j huaa ruhuâ nimân nej guìi, ni̱
garânj sun nej ñûnj siyuguî Ma'an rèꞌ ni̱ uta ganahuin nej guìi giꞌhiaj
nej ñûnj ra̱ꞌ saj ûnꞌ.
23 Hiôꞌ ni̱ ga̱ta gu̱nïn nej suj: Nitaj amàn giniꞌín nej suj mánj; gu̱xun
nej suj Ma̱ꞌan nej suj riñánj, dadinꞌ huin nej suj sí giꞌhiaj sa kï̱j huaa
na̱nj ánj.
Los dos cimientos
(Lc.6:46-49)
24 Ahuin na̱nj guì, gunïn nej nuguanꞌ nânj, ni̱ digahuin ninj, ni̱ giꞌhiâ
si ga̱huin ninj dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱ guì uta sa̱ꞌ gayakaj guendâ, dadinꞌ
giꞌhiaj ninj dukuâ ninj riñan huej e.
25 Ni̱ gamanꞌ gumàan, ni̱ gaché kïn, ni̱ ga'huij nanèe, ni̱ gaganꞌanj
ngà hueꞌ dânj; sani̱ nun ga̱natu, dadinꞌ ne ran yi'ij riñan huej e na̱nj
ánj.
26 Sani̱ ahuin na̱nj guì gunïn nej nuguanꞌ nânj ni̱ nitaj si digahuin
ninj, ni̱ gi̱'hiâ si ga̱huin ninj dàj rûnꞌ huin nej guì naꞌhue ga̱nakaj
guendâ, dadinꞌ giꞌhiaj ninj dukuâ ninj riñan hioꞌó chruu.
27 Ni̱ gamanꞌ gumàan, ni̱ gaꞌhuij nanèe, ni̱ uta nu̱kuaj gaganꞌanj ngà
hueꞌ dânj, ni̱ ganatu, ni̱ uta niko rasuun girëꞌ giꞌhia dadinꞌ ga̱ꞌ ꞌngo̱
gane daranꞌanj na̱nj ánj.
28 Ni̱ nga gisîj gaꞌmin Jesús nej nuguanꞌ nânj, ni̱ uta gahuin ñaꞌanj
ruhuâ nej guìi niꞌin ninj rayiꞌî nej nuguanꞌ gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús na̱nj
ánj.
29 Dadinꞌ gidiganj dàj rûnꞌ gidigân ꞌngo̱ sí ni̱kaj suun, ni̱ nitaj si
gidiganj dàj rûnꞌ gidigân nej maestru chru̱n sa̱ꞌ ley mánj.
Jesús sana a un leproso
(Mr.1:40-45; Lc.5:12-16)
8 Nga gananinj Ma̱ꞌan Jesús ra kïj dânj, ni̱ uta gaꞌì nej guìi ginikoꞌ
gaꞌnaꞌ rukû Ma̱ꞌan.
2 Ni̱ gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ sí nùn yꞌì lepra ni̱ ganikïnꞌ rúdakoj sôꞌ riñan Ma̱ꞌan
Jesús, ni̱ gataj sôꞌ: Señor, si ruhuâ rèꞌ, ni̱ ga̱ꞌhue gi̱ꞌhiâ rèꞌ si ga̱nahuin
sa̱ꞌ ne kû riñan yiꞌì nùn ñùnj na̱nj ánj.
3 Ni̱ gaganꞌ raꞌa Jesús nè kú sí dânj, ni̱ gata: Ruhuâj si̱ ganahuin sa̱ꞌ
nè kút. Ni̱ ora chre ni̱ giyiꞌnej yiꞌì lepra ni̱ ganahuin sa̱ꞌ nè kú sí
dánj.
4 Hiôꞌ ni̱ gataj Jesús gu̱nïn sí dânj: Ni̱ꞌhiaj so̱', ni̱ si̱ ganatâꞌ gu̱nïn ga̱ꞌ
si ꞌngo̱ guìi mánj; sani̱ ga̱ꞌanjt, ni̱ gi̱digânt Ma̱ꞌant riñan nej yíchij rej,
ni̱ ga̱ꞌhuit ꞌngo̱ ofrenda riñan Ñaꞌanj an dàj rûnꞌ gaꞌnïnꞌ Moisés suun,
daꞌnga ni̱ gi̱niꞌin nej sij sa sa̱ꞌ giꞌhiaj Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ngà na̱nj ánj.
Jesús sana al siervo de un centurión
(Lc.7:1-10)
5 Nga gatûj Jesús ruhuâ yumanꞌ Capernaum, ni̱ gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ sí stadû
huin capitan riñanj, ni̱ uta àko gachín ni̱ꞌhiaj sôꞌ,
6 ni̱ gataj sôꞌ: Señor, sí huin si musûj ngaj aꞌnanꞌ ñan ne dukuá, ni̱
naꞌhue gi̱sikiꞌ nè kú sij, ni̱ uta ranꞌ sa̱ñun sij na̱nj ánj.
7 Ni̱ gataj Jesús: Ga̱ꞌan ni̱ gi̱ꞌhiâ ga̱nahuin sij na̱nj ánj.
8 Nanikàj yíchìj kapitán dânj ni̱ gataj sôꞌ: Señor, nitaj guendàj si gatu
rèꞌ ruhuâ dukuá mánj, man si ga̱ꞌnïnꞌ rèꞌ suun, ni̱ ga̱nahuin si-musûj
na̱nj ánj.
9 Dadinꞌ ñùnj ni̱ hua sí aꞌnïnꞌ riñânj, ni̱ huê danj na̱nj ni̱kaj ñuꞌun
riñan nej stâdu nej; ni̱ gatâ gu̱nïn ꞌngo̱ sí dânj: Ga̱ꞌanj so̱ꞌ ꞌngo̱ suun
gata gu̱nïn sôꞌ, ni̱ gaꞌanj sôꞌ; ni̱ gatâ gu̱nïn aꞌngô sôꞌ: Gu̱huaꞌ so̱ꞌ, ni̱
gaꞌnaꞌ sôꞌ; ni̱ gatâ gu̱nïn sí huin si-musûj: Gi̱ꞌhiá so̱ꞌ su̱n nânj gatâ
gu̱nïn sôꞌ, ni̱ giꞌhiaj sôꞌ su̱n gatâ gu̱nïn sôꞌ.
10 Ni̱ nga gunïn Jesús nej nuguanꞌ nânj, ni̱ uta gahuin ñaꞌanj ruhuaj,
ni̱ gatâ gu̱nïn nej sí ginikoꞌ ru̱kuj: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ, ni̱ ga̱ꞌ yumanꞌ
Israel nun ga̱nari'ij ꞌngo̱ sí guyumân ruhuâ ni̱ko doj ga̱ꞌ daꞌ sí nânj
mánj.
11 Ni̱ tâ gu̱nïn nej suj si ga̱ꞌnaꞌ uta gaꞌì nej sí ꞌna̱ꞌ neꞌ gisîj gui ngà
nej sí ꞌna̱ꞌ neꞌ gatûj gui, ni̱ ga̱ꞌanj ga̱ne nej sij ngà Abraham, ngà
Isaac ni̱ ngà Jacob ñan gi̱nikaj su̱n Ma̱ꞌan sa ne yàtaꞌa na̱nj ánj;
12 sani̱ nej sí huin daꞌní Sichre ni̱ ga̱ꞌnïnj Ñaꞌanj an ga̱ꞌanj nej sôꞌ ñan
hua̱ ru̱minꞌ neꞌ ye̱ꞌe; ni̱ hiuj dânj ga̱ne nej sôꞌ ni̱ du̱gueꞌe nej sôꞌ ni̱
nda ya̱ rùj ñanꞌ nej sôꞌ.
13 Hiôꞌ ni̱ gataj Jesús riñan sí huin stadû centurión: Gui̱j na̱nꞌ so̱ꞌ
dukuât, ni̱ dàj rûnꞌ guyumân ruhuât, ni̱ huê danj gi̱ꞌhia na̱nj ánj. Ni̱
ganahuin sí huin
si-musû sí dânj huê ge̱ ora nga gaꞌmin Ma'an Jesús.
Jesús sana a la suegra de Pedro
(Mr.1:29-34; Lc.4:38-41)
14 Gaꞌanj Jesús dukuâ Pedro, ni̱ giniꞌin si ngaj ni̱ yi̱chej sôꞌ riñan na,
ni̱ nu̱n gachiꞌi sachij dânj.
15 Ni̱ gaganꞌ raꞌa Jesús sachij dânj, ni̱ giyiꞌnej gachiꞌi; ni̱ ganachi
sachij dânj, gunânj gi̱tsi riñan nej sij.
16 Ni̱ nga ꞌnaꞌ ga̱huin rùminꞌ, ni̱ ni̱kaj nej sij uta gaꞌì nej sí nu̱n nanè
kï̱j huaa ruhuâ nimân gaꞌnaꞌ nej sij riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ ngà
nuguanꞌan girij daranꞌ nej nanè kï̱j huaa, ni̱ giꞌhia si ga̱nahuin daranꞌ
nej guì aꞌnanꞌan;
17 daꞌnga ni̱ gisîj si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an dàj rûnꞌ gataj Isaias sôꞌ gataj
dàj ga̱huin, nga gaꞌmin sôꞌ: Ni̱ huê Ma̱ꞌan gidaꞌa garaꞌhueꞌ ñu̱nꞌ nga
gininaj ruhuôꞌ, ni̱ ginika gaꞌan si-yi'ìꞌ na̱nj ánj.
Los que querían segir a Jesús
(Lc.9:57-62)
18 Ni̱ giniꞌin Jesús si nda ganikaj chre mân uta gaꞌì nej guìi ru̱kuj, ni̱
gaꞌnïnj suun ni̱ gata si gi̱nikaj nej sij ni̱ ga̱chinj ané duꞌhua dahue̱
dânj ga̱ꞌan.
19 Ni̱ gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ sí Maestru niꞌin sa̱ꞌ si-ley Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ni̱ gataj
sôꞌ gu̱nïn: Maestruj, ruhuâj ginikoj rukû Maꞌân rèꞌ ga̱ꞌan ni̱ danèꞌ
gahuin ga̱ꞌanj rèꞌ ni̱ ga̱ꞌan ngà rèꞌ na̱nj ánj.
20 Ni̱ gataj Jesús gu̱nïn sí dânj: Nej yune ni̱ hua̱ ñan ganarânj ruhuâ
nej yôꞌ, nej yataj aché yàtaꞌa ni̱ hua̱ sigîtïnj ïn nun nej yôꞌ; sani̱ ñùnj
ni̱ nitaj danèꞌ hua gu̱taj ahui mánj.
21 Ni̱ gataj aꞌngô sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un: Señor, ri̱ki rèꞌ permisu si
ga̱ꞌanj si̱nïnj ni̱ ga̱chinj rê ni̱ ga̱ꞌnaj ni̱ gi̱nikó rukû Maꞌan rèꞌ na̱nj ánj.
22 Gataj Jesús gu̱nïn sí dânj: Gi̱nikoꞌ so̱ꞌ rukú; ni̱ gu̱dunâj so̱ꞌ si nej sí
ga̱ꞌ gahuiꞌi ni̱ ga̱chinꞌ nej sôꞌ sí gahuiꞌi na̱nj ánj.
Jesús calma la tempestad
(Mr.4:35-41; Lc.8:22-25)
23 Ni̱ gatûj Jesús ruhuâ rio aché riñan nee, ni̱ ginikoꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ
ga̱huin chru̱n riñanj gaꞌanj nej sôꞌ rukuj.
24 Ni̱ uta nu̱kuaj gaꞌhuij nanèe ruhuâ ne ña̱ꞌanj ni̱ uta nayumàn ne
ña̱ꞌanj giꞌhiaj nanèe ni̱ nda gachîn nee yichrá rio nu̱n nej sij huaj nej
sij, sani̱ doꞌ si atôj Ma̱ꞌan Jesús nga ruhuâ rio dânj.
25 Ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan Jesus ni̱ ganari nej sôꞌ nej
e riñanj, ni̱ gataj nej sôꞌ: Señor, gi̱ꞌhiâ rèꞌ si ga̱nanin nêꞌ, dadinꞌ
ga̱nahuij nêꞌ ga̱huiꞌ na̱nj ánj.
26 Ni̱ gataj Ma'an Jesús: Nunj huin saj ni̱ uta guyuꞌhuiꞌ nej suj ra̱ꞌaj,
ayaꞌ nej suj dadin' doj nï̱nꞌ guyumân ruhuâ nej suj ga̱ꞌ mánj. Hiôꞌ ni̱
ganayumanj ni̱ raꞌanj nej nanèe ngà ne ña̱ꞌanj, ni̱ dḯn chre gahuin nï̱nꞌ
ga̱chraꞌ.
27 Ni̱ uta gahuin ñaꞌanj ruhuâ nej sí huaj ruhuâ rio dânj ni̱ gataj nej
sôꞌ Ahuin sí huin nânj, dadinꞌ nej nanèe ngà ne ñaꞌanj ni̱ digahuin
ninj sa gaꞌmin sôꞌ ra̱ꞌaj.
Los endemoniados gadarenos
(Mr.5:1-20; Lc.8:26-39)
28 Nga gachinj ané duꞌhua ne ña̱ꞌanj, riñan doꞌó nej sí gu̱ꞌnaj
gadarenos, ni̱ gaꞌnaꞌ hui̱j sí dânj ni̱ nu̱n nanè kï̱j huaa ruhuâ nimân
ngue̱j sôꞌ ni̱ ne ngue̱j sôꞌ ñan gachinꞌ nej sij nej nimân, ni̱ uta hue̱
ngue̱j sôꞌ, ni̱ ga̱ꞌ si ꞌngo guìi nitaj si gachîn chrej hua̱j hiuj dânj.
29 Ni̱ gaguâj nu̱kuaj ngue̱j sôꞌ ni̱ gataj ngue̱j sôꞌ: Nunj huin si gaj
ruhuâ rèꞌ niꞌîn rèꞌ ngue̱j ñûnj, ra̱ꞌaj Jesús, huê rèꞌ huin Daꞌní Ma'an
Ña'anj an. Gaꞌnâꞌ rèꞌ nêꞌ dànanj guendâ gi̱ꞌhiâ rèꞌ si gi̱ranꞌ sa̱ñun
ngue̱j ñûnj sani̱ hua nï̱nꞌ ga̱chin ga̱nahuij diû na̱nj ánj.
30 Ni̱ nda anêj doj ñan ne nguej sí dânj mân uta gaꞌì yakáa ya nej
yôꞌ.
31 Ni̱ gachín ni̱ꞌhiaj nej nanè kï̱j hua dânj riñan Jesús ni̱ gataj ninj: Si
gi̱ri rèꞌ ga̱ꞌanj nej ñûnj ruhuâ nimân ngue̱j sí nânj, ni̱ ri̱ki rèꞌ permisu
ga̱tu nej ñûnj ruhuâ nimân nej yaká màn hiuj mânj na̱nj ánj.
32 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ga̱ꞌhue ga̱ꞌanj nej suj na̱nj ánj, ni̱ gahui nej
nanè kï̱j hua dânj ruhuâ nimân ngue̱j sí dânj; hiôꞌ ni̱ gaꞌanj ninj ni̱
gatûj daranꞌ ninj ruhuâ nimân nej yaká rigì màn hiuj dânj ni̱ gunânj
nej yoꞌ ni̱ gaꞌanj nej yoꞌ ñan ni̱kïnꞌ ꞌngo̱ huej yakàan ni̱ guduninj nej
yoꞌ Ma̱ꞌan nej yoꞌ riñan ganee ni̱ gininj nej yoꞌ ruhuâ ne ña̱ꞌanj, ni̱
nga gininj nej yoꞌ ruhuâ nee ni̱ gahuiꞌ nej yoꞌ na̱nj ánj.
33 Ni̱ gunânj nej sí màn guduya nej yakáa, ni̱ gaꞌanj nej sôꞌ ñan ngaj
ciuda huin yiñán nej sôꞌ, ni̱ ganataꞌ nej sôꞌ daran nej sa giniꞌin nej
sôꞌ gahuin hiuj dânj, ni̱ dàj giranꞌ ngue̱j sí ginun nanè kï̱j huaa ruhuâ
nimân.
34 Ni̱ gahui daranꞌ nej guì màn ciuda dânj ni̱ ganariꞌ duguiꞌ ninj ngà
Ma̱ꞌan Jesús; ni̱ nga giniꞌin ninj Ma̱ꞌan, ni̱ gachín ni̱ꞌhiaj ninj riñanj si
gu̱xunj Ma̱ꞌan ni̱ ga̱ꞌanj ane riñan doꞌó ninj.
Jesús sana a un paralítico
(Mr.2:1-12; Lc.5:17-26)
9 Hiôꞌ ni̱ gatûj Jesús ruhuâ rio aché riñan nee, ni̱ gachinj ané duꞌhua
ne ña̱ꞌanj gaꞌan ni̱ gunukuij yiñan.
2 Hiôꞌ ni̱ nikaj nej sij ꞌngo̱ sí naꞌhue gi̱sikiꞌ nè kú, gaꞌnaꞌ nej sij riñanj
ni̱ ngaj sôꞌ riñan ꞌngo̱ na; ni̱ nga giniꞌin Jesús si guyumân yi̱tïnj ruhuâ
nej sij, ni̱ gata gu̱nïn sí naꞌhue gi̱sikiꞌ nè kú dânj: Ga̱nahuin nihiàꞌ
ruhuâ so̱ꞌ, daꞌninj; dadinꞌ ga̱ꞌ giniká nimân ni̱ko rayiꞌî nej si-ga̱kïnꞌ na̱nj
ánj.
*3 Hiôꞌ ni̱ gaꞌmin da̱ꞌaj nej sí siranûn yiꞌî Ma̱ꞌan Jesús siganïnj nej
Ma̱ꞌan nej sôꞌ ni̱ gataj nej sôꞌ: Gaꞌmin kï̱j sí nan riñan Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an
na̱nj ánj.
4Ni niꞌin Jesús dàj ganïn ruhuâ nej sij ni̱ gata gu̱nïn nej sij: Nunj huin
saj ni̱ ganïn aꞌnanꞌ ruhuâ nej suj ra̱ꞌaj.
5 Dadinꞌ, ahuin sa nitaj si hua̱ chi̱ꞌ, ga̱ꞌhue ga̱ꞌmin ra̱ꞌaj: Si ga̱ta: Ga̱ꞌ
ginika nimân ni̱ko ngà nej si-ga̱kïnꞌ nej si ga̱ta ga̱nachî so̱ꞌ ni̱ ga̱che
ráj.
6 Guendâ giniꞌin nej suj si ñùnj ni̱ ni̱kaj sunj riñan hioꞌóo guendâ
ga̱ꞌhue gi̱nika nimân ni̱ko rayiꞌî nej gakï̱nꞌïn (hiôꞌ ni̱ gata gu̱nïn sí naꞌhue
gi̱sikiꞌ nè kú dânj) Ga̱nachî so̱ꞌ, ni̱ ga̱nakajt si-nât, ni̱ na̱nt dukuât na̱nj
ánj.
7 Hiôꞌ ni̱ ganayuman sí naꞌhue gi̱sikiꞌ nè kú dânj ni̱ nanꞌ sôꞌ dukuâ
sôꞌ.
*8 Ni̱ nga giniꞌin nej guìi sa gahuin dânj, ni̱ uta gananun yuꞌhuiꞌ
ruhuâ ninj niꞌin ninj Ñaꞌanj an ni̱ gaꞌmin hueꞌê ninj rayiꞌî Ma̱ꞌan Ñaꞌanj
an, guendâ gaꞌhuij sun nu̱kuaj gi̱nikaj nej síi.
Llamamiento de Mateo
(Mr.2:13-17; Lc.5:27-32)
9 Ni̱ gaꞌanj Ma̱ꞌan Jesús hiuj dânj, ni̱ giniꞌin ꞌngo̱ sí dânj ni̱ gùꞌnaj sôꞌ
Mateo, ni̱ ne sô yiꞌnḯn mesa guendâ gaꞌnej sôꞌ sanꞌanj ga̱huin sí
dukuâ suun, ni̱ gataj Jesús gu̱nïn sí dânj: Gu̱huaꞌ sôꞌ ni̱ gi̱nikôꞌ rukú
ánj, ni̱ nayuman sí dânj ni̱ ginikoꞌ sôꞌ rukû Ma̱ꞌan Jesús.
10 Ni̱ nga ne Jesús yiꞌnḯn mesa ruhuâ dukuâ Mateo, hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ uta
gaꞌì nej sí gaꞌnej sanꞌanj an ngà nej sí gakï̱nꞌïn, ni̱ gaꞌanj ga̱ne nej sôꞌ
yiꞌnḯn mesa ngà Ma̱ꞌan ni̱ huê danj na̱nj ne nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un
ngaj.
11 Ni̱ nga giniꞌin nej sí fariseo nej nânj, ni̱ gataj nej sôꞌ gu̱nïn nej sí
ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj: Nunj huin saj ni̱ yâ si-Maestru nej suj ngà
nej sí giꞌhiaj gakï̱nꞌïn ra̱ꞌaj.
12 Ni̱ nga gunïn Jesús nej nuguanꞌ nânj, ni̱ gata: Nej sí hua̱ sa̱ꞌa ni̱
nitaj si nanaꞌhuiꞌ nej sôꞌ sí gonoꞌòo mánj, sani̱ nej sí aꞌnanꞌan ni̱
nanaꞌhuiꞌ nej sô' sí gonoꞌòo na̱nj ánj.
13 Ga̱ꞌanj nej suj, ni̱ ga̱huin chru̱n nej suj sa ga̱ta: Ni̱ sa garanꞌ ruhuâj
huin si gu̱ruguñuꞌunj nej suj nej guìi, ni̱ nun garanꞌ ruhuâj si di̱gahuiꞌ
nej suj yuku ganaminj in mánj. Dadinꞌ nun g̱à'naj guendâ ga̱kïn nej sí
gi'hiaj sa ni̱kaa mánj, gaꞌná guendâ nej sí giꞌhiaj gakï̱nꞌïn, guendâ
na̱nikaj ruhuâ nej sôꞌ rayiꞌî si-ga̱kïnꞌ nej sôꞌ na̱nj ánj.
La pregunta sobre el ayuno
(Mr.2:18-22; Lc.5:33-39)
14 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí gahuin chru̱n riñan Juan ni̱ gataj nej sôꞌ: Nunj
huin saj ni̱ nej ñûnj ni̱ nej sí Fariseos ni̱ uta gaꞌì ni̱ ga gi̱ninej nu̱gui
nej ñûnj, sani̱ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan rèꞌ ni̱ nitaj amàn ga
gi̱ninej nu̱gui nej sôꞌ ra̱ꞌaj.
15 Hiôꞌ ni̱ gataj Jesús: Ga̱ꞌhue ga̱nanïn ruhuâ nej guì màn giꞌñanj ñan
ga̱ran ra̱ꞌa ꞌnga nï̱nꞌ ne sí ga̱yakaj nika siganïnj nej sij na̱nj nîꞌ. Sani̱
gu̱yuman ꞌngo̱ gui nga ga̱ꞌne nej sij sí nânj, hiôꞌ ni̱ ga̱nanïn ruhuâ nej
sij ni̱ ga̱yiꞌì nej sij ni̱ ga̱ gi̱ninej nu̱gui nej sij na̱nj ánj.
16 Ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej guìi nitaj si ganaꞌnḯn atsîj na̱kaa riñan ꞌngo̱ atsîj
reꞌè guyutù; dadinꞌ atsîj na̱ka ganaꞌnḯn ninj ñan guyutù dânj na̱giꞌhiaj
ni̱ko ñan ga̱ꞌ giyiꞌneꞌ, hiôꞌ ni̱ dànanj ga̱nahuin ni̱ko doj ñan ga̱ꞌ guyutù
dânj gi̱ꞌhia na̱nj ánj.
17 Ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej guìi nitaj si gachra ne vino na̱kaa ruhuâ nïnj reꞌèe;
dadinꞌ gu̱yutu nïnj reꞌe dânj gi̱ꞌhiaj ne vino naka̱a, ni̱ ga̱ñanj nï̱nꞌ ne
vino dânj ni̱ girëꞌ nïnj reꞌe dânj gi̱ꞌhia; sani̱ ga̱chra nej sij ne vino
naka̱a ruhuâ nïnj naka̱a, daꞌnga ni̱ gu̱ñan chre gu̱nukuaj ngue na̱nj
ánj.
La hija de Jairo, y la mujer que
tocó el mando de Jesús.
(Mr.5:21-43; Lc.8:40-56)
18 Nga nï̱nꞌ aꞌmin Jesús nej nuguanꞌ nânj; ni̱ gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ sí aꞌnïnꞌïn ni̱
ganikïnꞌ rúdakoj sôꞌ riñanj, ni̱ gataj sôꞌ: Hi̱aj gisîj gahuiꞌ daꞌnin yànaj
na̱nj ánj; sani̱ si ga̱ꞌnaꞌ rèꞌ ni̱ gu̱ta rèꞌ raꞌâ rèꞌ ahui ni̱ ga̱nahuin nìꞌnaj
ni̱ ga̱ne na̱nj ánj.
19 Ni̱ ganayumàn Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gaꞌan, ni̱ huê danj na̱nj gaꞌanj nej
nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj ngaj.
20 Gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ siya̱na dânj ni̱ ga̱ꞌ gisîj yuhuìj hioꞌo gañanj tun, ni̱
gahuin nìchrunj rukû Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gaganꞌ raꞌa atsîj ni̱ke Ma̱ꞌan Jesús.
21 Dadinꞌ ganïn ruhuâ siyana̱ dânj: (Hiôꞌ si man si ga̱ganꞌ raꞌá atsîj
nikej hiôꞌ ni̱ ga̱nahuín saj áj).
22 Sani̱ nanikàj Jesús, ni̱ giniꞌhia riñan siyana̱ dânj ni̱ gata: Ga̱nahuin
nihiàꞌ ruhuâ, sô' nanj da'nin', dadin' guendâ guyumân ruhuâ' ni̱
ganahuint nan ânj. Ni̱ asìj ora dánj ni̱ ganahuin siya̱na nânj na̱nj ánj.
23 Nga gatûj Jesús ruhuâ dukuâ yíchij aꞌnïnꞌ dânj, ni̱ giniꞌin si màn
nej sí achrá chraꞌa ngà rihiaa ni̱ màn nej guì dugueꞌe ni̱ màn nej guì
aguâj hia.
24 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ga̱hui nej suj ni̱ ga̱ꞌanj nej suj neꞌ ye̱ꞌe,
dadinꞌ sê si̱ gahuiꞌ sin dan mánj, man si ato nga na̱nj ánj. Hiôꞌ ni̱
gaꞌmin duku nej guìi màn hiuj dânj riñan Ma̱ꞌan Jesús.
25 Sani̱ nga gahui nej guì màn hiuj dânj gaꞌanj ninj neꞌ ye̱ꞌe, ni̱ gatûj
Jesús ne ru̱hua hueꞌ dânj, ni̱ gidaꞌa raꞌa sinꞌ ya̱na dânj hiôꞌ ni̱
ganayumàn sinꞌ ya̱na dânj giꞌhia.
26 Ni̱ gayaꞌnï̱n sa giꞌhiaj Ma̱ꞌan Jesús nï̱nꞌ gachraꞌ riñan hioꞌó dânj.
Dos ciegos reciben la vista
27 Ni̱ nga gahui Jesús hiuj dânj, ni̱ ginikòꞌ hui̱j sí duchri rukuj, ni̱
gaguâj nu̱kuaj ngue̱j sôꞌ ni̱ gataj ngue̱j sôꞌ gu̱nïn: Daꞌní David
ruguñuꞌunj rèꞌ ngue̱j ñûnj ánj.
28 Ni̱ nga gunukuij hueꞌe, ni̱ gaꞌnaꞌ ngue̱j sí duchri dânj riñanj; ni̱
gata gu̱nïn ngue̱j sôꞌ: Yumân ruhuâ ngue̱j suj si ga̱ꞌhue gi̱ꞌhiâ ga̱nahuin
ngue̱j suj nîꞌ. Ni̱ gataj ngue̱j sí dânj: Yumân ruhuâ ngue̱j ñûnj Señor
gataj ngue̱j sôꞌ.
29 Hiôꞌ ni̱ gaganꞌ raꞌa rune ñan ngue̱j sôꞌ, ni̱ gata gu̱nïn ngue̱j sôꞌ:
Guendâ guyumân ruhuâ ngue̱j suj hiôꞌ ni̱ ga̱nahuin ngue̱j suj na̱nj ánj.
30 Ni̱ ganayiguïn rune ñan ngue̱j sí dânj, ni̱ uta gaꞌnïnj suun riñan
ngue̱j sô, ni̱ gata: Si gananïn ngue̱j suj riñan nej guìi si ganahuin
ngue̱j suj giꞌhiâ mánj.
31 Sani̱ nga gahui ngue̱j sôꞌ hiuj dânj, ni̱ gayiꞌì ngue̱j sôꞌ ni̱ duyiꞌnanj
ngue̱j soꞌ sa sa̱ꞌ giꞌhiaj Ma'an Jesús ngà ngue̱j sòꞌ nï̱nꞌ ga̱chraꞌ riñan
hioꞌó dânj.
Un mudo habla
32 Nga nï̱nꞌ gahui nej sij huaj nej sij hiuj dânj, hiôꞌ ni̱ ginikaj nej sôꞌ
ꞌngo̱ sí ꞌminj in gaꞌnaꞌ nej sôꞌ, ni̱ nu̱n nanè kï̱j huaa ruhuâ nimân sí
dânj.
33 Ni̱ giri Jesús nanè kï̱j hua nu̱n ruhuâ nimân sí dânj, hiôꞌ ni̱ gaꞌmin
sí ꞌminj dânj: Ni̱ uta gahuin ña̱ꞌanj ruhuâ nej guìi ni̱ gataj ninj: Nitaj
amàn giniꞌinꞌ si dànanj gahuin Israel mánj.
34 Sani̱ gataj nej sí Fariseos: Sichre aꞌnïnꞌïn gaꞌhuiꞌ suun raꞌa sí nânj
rayiꞌî dânj ni̱ gaꞌhue giri sôꞌ neꞌ ye̱ꞌe aꞌngô nej Sichre na̱nj ánj.
La mies es mucha
35 Aché nun Ma̱ꞌan Jesús daranꞌ nej ciuda ngà daranꞌ nej yumanꞌan,
ni̱ gidiganj ruhuâ hueꞌ nuhuî ne ñan guchij, ni̱ ganataj nuguanꞌ gi̱ꞌhiaj
ga̱nanin nej guìi, ni̱ giꞌhia si ganahuin daranꞌ nej guì aꞌnanꞌan ngà nej
yiꞌìi ni̱ ganahuin nej guì aꞌngaj ngà nè kú giꞌhia.
36 Ni̱ nga giniꞌin uta gaꞌì nej guìi, ni̱ gananîn àko ruhuaj ni̱ꞌin ninj;
dadinꞌ gininaj ruhuâ ninj ni̱ gayaꞌnï̱n ninj dàj rûnꞌ giranꞌ nej matsïj ï
dadinꞌ nitaj sí du̱gumîn ninj mánj.
37 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús gu̱nïn nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj:
Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ni̱ uta gaꞌì nej yumanꞌan ga̱chin gi̱niꞌin si-nu̱guanꞌ
Ñaꞌanj an, sani̱ doj nï̱nꞌ nej síi hua yu̱gui ga̱nataꞌ si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an
na̱nj ánj.
38 Ga̱ꞌmin àko nej suj, ngà Ma̱ꞌan Señor, huin siꞌhiaj nej sa gunun nej
sij ni̱ ga̱ꞌnïn ga̱ꞌnaꞌ nej sí hua̱ yu̱gui ga̱naranꞌ nej sa gununj dânj na̱nj
ánj.
Elección de los doce apóstoles
(Mr.3:13-19; Lc.6:12-16)
10 Hiôꞌ ni̱ gakḯn Ma̱ꞌan Jesús nej yuhuìj nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n
riñanj, ni̱ gaꞌhuij si gi̱nikaj su̱n nej sôꞌ riñan nej nanè kï̱j huaa, ni̱ gi̱ri
nej sôꞌ nej nanè kï̱j huaa ruhuâ nimân nej guìi, ni̱ gi̱ꞌhiaj nej sôꞌ si
ga̱nahuin nej guì aꞌnanꞌ ngà daran nej yiꞌìi ni̱ huê danj giꞌhiaj nej sôꞌ
si ga̱nahuin daranꞌ nej guì aꞌngaj ngà nè kú.
2 Nânj huin nej siyu̱gui nej yuhuìj nej sí gaꞌanj gi̱digân si̱nïn si-
nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an: Ga̱ꞌ si̱nïn ꞌna̱ꞌ siyugui Simón, ni̱ huê sôꞌ huin sí
gu̱ꞌnaj Pedro, ni̱ Andrés huin dinḯn sôꞌ; ni̱ Jacobo ngà Juan huin daꞌní
Zebedeo;
3 Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo, sí aꞌnej sanꞌanj an, Jacobo huin
daꞌní Alfeo, Lebeo, ni̱ huê sôꞌ gu̱ꞌnaj Tadeo,
4 ni̱ Simón sí ꞌna̱ꞌ riñan hioꞌó Canán ngà Judas Iscariote, ni̱ sí nánj
huin sí guduꞌhuej Ma̱ꞌan Señor.
Misión de los doce
(Mr.6:7-13; Lc.9:1-6)
5 Ni̱ gaꞌnïn gaꞌanj nej yuhuìj sôꞌ, ni̱ gaꞌnïnj suun riñan nej sôꞌ, ni̱ gata
gu̱nïn nej sôꞌ: Si̱ gaꞌanj nej suj ñan màn nej sí na̱sinunj un, ni̱ si̱ gatûj
nej suj ruhuâ si-ciuda nej sí màn Samaria mánj.
6 Ga̱ꞌanj ga̱nataꞌ si̱nïn nej suj si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an riñan nej matsïj
gaꞌanj ni̱ꞌhia huin dukuâ Israel na̱nj ánj.
7 Gaꞌanj nej suj, ni̱ gataj nej suj: Ga̱ꞌ gahuin nichrunꞌ Ma̱ꞌan sa ni̱kaj
sun neꞌ yàtaꞌa na̱nj ánj.
8 Gi̱ꞌhiaj nej suj si ga̱nahuin nej guì aꞌnanꞌan, ni̱ gi̱ꞌhiaj nej suj si
ga̱nahuin nej guì nùn yiꞌì lepra, gi̱ꞌhiaj nej suj si ga̱nahuin nìꞌnaꞌ nej
guì ga̱ꞌ gahuiꞌi, ni̱ gi̱ri nej suj nanè kï̱j huaa ruhuâ nimân nej guìi; si
ganahuin raꞌa chre nej suj sunuj u, ni̱ gaꞌhuiꞌ chre nej suj sunuj dânj
riñan aꞌngô nej guìi.
9 Ni̱ nga ga̱ꞌanj nej suj ni̱ si̱ gaꞌhue gi̱nun sanꞌanj plata, ngà sanꞌanj
cobre ruhuâ si-gosa nej suj mánj;
10 Ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱ta nej suj yichra̱ꞌan guendâ gi̱nun sa ya̱ nej suj
nga huaj nej suj chrej e, ni̱ si̱ gaꞌhue gi̱nikaj nej suj aꞌngô atsi̱j
guendâ gi̱nun nej suj, ni̱ si̱ gꞌhue gi̱nikaj nej suj aꞌngô kanj guendâ
giꞌnïnj dakó nej suj, ni̱ ga̱' si̱ gaꞌhue gi̱nikaj nej suj ꞌngo̱ chrun
guendâ du̱guꞌnïnꞌ nej suj riñan hioꞌóo; dadinꞌ sí giꞌhiaj suun ni̱ hua̱
ni̱ñan si ga̱ duꞌhue sôꞌ na̱nj ánj.
11 Sani̱ nga guchiꞌ nej suj ñan hua̱ ꞌngo̱ ciuda nej si ñan hua̱ ꞌngo̱
yumanꞌan ni̱ ga̱tu nej suj, ni̱ naꞌhuiꞌ guendû nej suj ahuin ꞌngo̱ nej
guì màn hiuj dânj huin ꞌngo̱ guì sa̱ꞌa, ni̱ ga̱ne nej suj ruhuâ dukuâ
guì dânj nda gui ga̱hui nej suj ruhuâ yumanꞌ dânj.
12 Ni̱ nga ga̱tu nej suj ruhuâ ꞌngo̱ hueꞌe, ni̱ ga̱'min nej suj ngà guì
du̱kua hueꞌ dânj.
13 Ni̱ si guì sa̱ꞌa huin guì du̱kua hueꞌ dânj, ni̱ sa dïnꞌïnj hua̱ riñan nej
suj dânj ga̱ꞌanj riñan guì dânj; ni̱ si sê guì sa̱ꞌa huin guì ne ruhuâ
hueꞌ dânj, ni̱ na̱nikaj sa dïnꞌïnj dânj ga̱ꞌnaj riñan nej suj na̱nj ánj.
14 Ni̱ si nun ga̱ꞌhuej nej guì màn ruhuâ hueꞌ dânj ga̱nahuin ra̱ꞌa ninj
nuguanꞌ gaꞌmin nej suj riñan ninj, ni̱ ga̱ꞌ nun ga̱ꞌhuej ninj gu̱nïn ninj
nej nuguanꞌ gaꞌmin nej suj, ni̱ ga̱hui nej suj ruhuâ hueꞌ dânj ngà
ruhuâ ciuda dânj, ni̱ na̱gunanꞌ nej suj hioꞌó hiaj màn riki dakó nej suj
na̱nj ánj.
15 Yangàꞌ hiaꞌ nï̱nꞌ ga̱ta ni̱ gui nga ga̱nachinꞌ Ñaꞌanj an guenda riñan
nej guìi, ni̱ dànanj uta ni̱ko gi̱ranꞌ sa̱ñun nej guì màn yumanꞌ nânj ga̱ꞌ
daꞌ nej guì gimân Sodoma ngà Gomorra na̱nj ánj.
Persecución venidera
16 Niꞌhiaj nej suj, dadinꞌ ga̱ꞌnïn ga̱ꞌanj nej suj ni̱ ga̱huin nej suj dàj
rûnꞌ huin nej matsïj ï siganïnj nej yuku stuj u; ni̱ gi̱niꞌhiaj nej suj; ni̱
dàj rûnꞌ hio yukuáa huê danj ga̱ hio nej suj, ni̱ ga̱huin nej suj guì
nìin dàj rûnꞌ ꞌhiaj yaꞌàan.
17 Ga̱ gudadû nej suj Ma̱ꞌan nej suj, dadinꞌ ga̱ran ruhuâ nej guìi rayiꞌî
nej suj riñan yiꞌnïnꞌ nej sí ni̱kaj su̱n riñan yumanꞌan, ni̱ ga̱ꞌhuiꞌ nej sôꞌ
ni̱ꞌhiaj nej suj ruhuâ hueꞌ huin si-nuhuì nej sôꞌ.
18 Ni̱ gi̱nikaj nej sôꞌ ga̱ꞌanj nej sôꞌ nej suj riñan nej sí huin rej rayiꞌî
Maꞌán, guendâ ga̱huin nej suj sí ga̱nikïnꞌ ga̱nanïn rayiꞌí daꞌnga ni̱
gi̱niꞌin nej sôꞌ ñùnj, ni̱ huê danj na̱nj ga̱nanïn nej suj rayiꞌî riñan nej
guì na̱sinunj un na̱nj ánj.
19 Sani̱ nga gi̱nikaj nej sôꞌ ga̱ꞌanj nej sôꞌ nej suj riñan nej sí nikaj
suun, ni̱ si̱ giriñun ruhuâ nej suj dàj ga̱taj nej suj ni̱ dàj ga̱ꞌmin nej
suj riñan nej sí dânj mánj; dadinꞌ ora nga ga̱nikïnꞌ nej suj hiuj dânj ni̱
Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an huin sa ri̱ki nuguanꞌan dàj ga̱ꞌmin nej suj riñan nej
sôꞌ na̱nj ánj.
20 Dadinꞌ sê nej suj huin sa ga̱ꞌmin ora dânj mánj, Ma'an Espiritu
Santo huin sa ga̱ran sun ga̱ꞌmin nej suj na̱nj ánj.
21 Ni̱ ga̱ran ruhuâ ꞌngo̱ sí dânj rayiꞌî dinḯn sꞌ riñan nej sí ni̱kaj suun
guendâ di̱gahuiꞌ nej sôꞌ sí dânj, ni̱ ga̱ran ruhuâ aꞌngô sí dânj rayiꞌî
daꞌní sôꞌ; ni̱ ga̱ran ruhuâ aꞌngô sí dânj rayiꞌî rej sôꞌ, ni̱ di̱gahuiꞌ sôꞌ
rej sôꞌ.
22 Ni̱ gi̱ninj ꞌì nej suj riñan daranꞌ nej guìi rayiꞌî si-yuguí; sani̱ nej guì
gu̱nukuaj ga̱nikïnꞌ ran nda gui ga̱huiꞌ ninj, ni̱ nej guì nânj huin sa
ga̱nanin na̱nj ánj.
23 Nga ga̱ta ra̱ꞌa nej síi nej suj ꞌngo̱ ciuda ni̱ ga̱ꞌanj nej suj aꞌngô
ciuda; dadinꞌ yangàꞌ hia nï̱nꞌ ga̱ta, ni̱ si̱ ganahuij nej suj ga̱che nej
suj daꞌ hua̱ nï̱nꞌ ga̱chraꞌ riñan hioꞌó Israel ni̱ ga̱ꞌnaꞌ ñûn na̱nj ánj.
24 Ga̱ꞌ si ꞌngo̱ sí chru̱un nitaj si huin doj ga̱ꞌ daꞌ si-maestru sôꞌ, ni̱ sí
ꞌnïnj ꞌhiaj sun chre riñan rikiꞌ ni̱ sê si̱ huin sôꞌ doj ga̱ꞌ daꞌ rikiꞌ sôꞌ
mánj.
25 Sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un ni̱ ga̱ꞌhue ga̱huin sôꞌ dàj rûnꞌ huin si-Maestru
sôꞌ, ni̱ sí ꞌnïnj ꞌhiaj sun chre ni̱ ga̱ꞌhue ga̱huin sôꞌ dàj rûnꞌ huin rikiꞌ
sôꞌ. Ni̱ si dugûꞌnàj nej sij Belzebú sí ni̱kaj ñuꞌunj hueꞌ dânj, ni̱ si̱
gaꞌhue dànanj kï̱j doj ga̱ꞌmin nej sij riñan daꞌní sí dânj ra̱ꞌ saj ûnꞌ.
A quién se debe temer
(Lc.12:2-9)
26 Huê dânj, ni̱ si̱ guyuꞌhuiꞌ nej suj niꞌin nej suj nej guìi, dadinꞌ ga̱ꞌ si
ꞌngo̱ nej rasuun nitaj si huaj gi̱yiꞌij huì, ni̱ nunj huin si ꞌnïnj huij sani̱
da̱ñun gu̱ruguiꞌij gi̱niꞌin nej guìi na̱nj ánj.
27 Sa ganatá ñan hua̱ ru̱minꞌin riñan nej suj, ni̱ ga̱nataꞌ nej suj neꞌ
guniꞌñanj an riñan nej guìi; nuguanꞌ ganatá nichrùnꞌ yiꞌnïn rakïj nej suj,
ni̱ ga̱nataꞌ nu̱kuaj nej suj nda yichrá hueꞌe riñan nej guìi.
28 Si gu̱yuꞌhuiꞌ nej suj niꞌin nej suj nej guì di̱gahui nè kú nej suj,
dadinꞌ si̱ gaꞌhue digahuiꞌ ninj nimân nej suj mánj; gi̱nun yuꞌhuiꞌ ruhuâ
nej suj niꞌin nej suj Ma̱ꞌan Ña'anj an dadinꞌ ga̱ꞌhue gu̱durëꞌëj nimân nej
suj ngà nè kú nej suj ni̱ ga̱ꞌnïn ga̱ꞌanj nej suj riñan ñaꞌan nâko gi̱nun
29 Sê ꞌngo̱ sanꞌanj an du̱ꞌhue hui̱j yilihio ra̱ꞌ saj ûnꞌ. Sani̱ nitaj si gininj
ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej xuj riñan hioꞌó, si nitaj permisu riki Ma̱ꞌan rê mánj.
30 Sani̱ ni̱kaj Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an guenda andaj ni̱ko huê mân ahui nej
suj na̱nj ánj.
31 Huê danj, ni̱ si̱ guyuꞌhuiꞌ nej suj, dadinꞌ dànanj du̱ꞌhue nej suj ga̱ꞌ
daꞌ uta ga'ì nej yilihio na̱nj ánj.
32 Ahuin na̱nj nej guì ganata, si niꞌin ninj ñùnj riñan nej guì, ni̱ huê
danj na̱nj ga̱nataj si niꞌín ninj riñan Ma̱ꞌan Rê ne ya̱taꞌa na̱nj ánj.
33 Sani̱ ahuin na̱nj nej guì nitaj si ganadigân Ma̱ꞌan si niꞌin ninj ñùnj
riñan nej guìi, huê danj na̱nj ñùnj ni̱ ga̱ta si niꞌin ninj riñan Ma̱ꞌan Rê
ne yàtaꞌa mánj.
Jesús, causa división
(Lc.12:49-53; 14:26-27)
34 Si̱ ganïn ruhuâ nej suj si gaꞌná guendâ ga̱ dïnꞌïnj ruhuâ yumiguìi
mánj, sê si̱ gaꞌná guendâ ga̱ dïnꞌïnj mánj, gaꞌná guendâ gu̱nïnꞌ nej
guìi ngà nej duguiꞌ ninj na̱nj ánj.
35 Dadinꞌ gaꞌná guendâ gi̱ꞌhiâ si gu̱nïnꞌ ꞌngo̱ síi ngà rej sôꞌ, ni̱ gu̱nïnꞌ
ꞌngo̱ siya̱naa ngà ni̱, ni̱ gu̱nïnꞌ ꞌngo̱ siya̱na ya̱koꞌo ngà ni̱ yi̱che.
36 Huê danj ni̱ nej guì ga̱ta ru̱hua ꞌngo̱ síi ga̱huin nej Ma̱ꞌan nej guì
màn ruhuâ dukuâ sij.
37 Guì ꞌì ruhuâ niꞌin doj rej ngà ni̱ g̱a̱ꞌ daꞌ ñùnj, ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱huin
ninj daꞌnîn; ni̱ guì ꞌì doj ruhuâ niꞌin daꞌnin naꞌu ngà daꞌnin ya̱na ga̱ꞌ
daꞌ ñùnj, ni̱ si̱ gaꞌhue gahuin ninj daꞌnîn mánj.
38 Ni̱ guì nitaj si hua̱ ruhuâ gi̱ranꞌ sa̱ñun ni̱ nitaj si ni̱koꞌ ninj rukú,
hiôꞌ ni̱ si gaꞌhue ga̱huin ninj daꞌnîn mánj.
39 Ni̱ guì naꞌhuej ruhuâ ga̱huiꞌ rayiꞌí, hiôꞌ ni̱ ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia ninj; ni̱ guì
gaꞌnïn' ruhuâ ga̱huiꞌ rayiꞌí, ni̱ gu̱nukuiꞌ ninj ga̱ne ninj ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj
an na̱nj ánj.
Recompensas
(Mr.9:41)
40 Sí ganahuin ra̱ꞌa nej suj ni̱ ñùnj ganahuin ra̱ꞌa nej sôꞌ; ni̱ sí
ganahuin ra̱ꞌa ñùnj, ni̱ ganahuin ra̱ꞌa sôꞌ Ma̱ꞌan sa gaꞌnḯn gaꞌná.
41 Sí ganahuin ra̱ꞌa ꞌngo̱ sí ganataꞌ dàj ga̱huin ni̱ guendâ huin sí dânj
sí ganataꞌ dàj ga̱huin, ni̱ gu̱ñan ga̱ nani̱ꞌhiaj ngue̱j sôꞌ ga̱nahuin ra̱ꞌa
ngue̱j sôꞌ; ni̱ sí ganahuin ra̱ꞌa ꞌngo̱ sí giꞌhiaj sa ni̱kaa ni̱ guendâ huin
sí dânj sí giꞌhiaj sa ni̱kaa, ni̱ gu̱ñan ga̱ nani̱ꞌhiaj ngue̱j ga̱nahuin ra̱ꞌa
ngue̱j sôꞌ.
42 Ni̱ ahuin na̱nj guì gaꞌhuiꞌ ꞌngo̱ basû ne nu̱huij goꞌo nej sí hua̱ lij
nânj, ni̱ guendâ huin nej sôꞌ sí ni̱koꞌ rukú, yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ ni̱ si̱
gahuin chre ꞌngo̱ sun giꞌhiaj guì dadinꞌ da̱ñun ga̱nahuin raꞌa ninj
nani̱ꞌhiaj ninj na̱nj ánj.
Los mensajeros del Juan el Bautista
(Lc. 7:18-35)
11 Nga gisîj gaꞌnïnꞌ Jesús suun riñan nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj,
gahui ni̱ gaꞌanj gi̱diganj ni̱ ga̱nataj si-nu̱guanꞌ Ma̱ꞌan Ña'anj an riñan
nej guì màn
si-ciuda nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj.
2 Ni̱ dukuâ gaꞌa ne Juan, nga gunïn sôꞌ nej sa giꞌhiaj Ma̱ꞌan Cristo, ni̱
gaꞌnḯn sôꞌ gaꞌanj nej sí gaꞌnaꞌ ga̱huin chru̱n riñan sôꞌ,
3 guendâ ga̱chinj naꞌanj nej sôꞌ riñan Ma̱ꞌan Jesús: Ni̱ gataj nej sôꞌ nga
guchiꞌ nej sôꞌ, huê Ma̱ꞌan rèꞌ huin sa ga̱ꞌnaꞌ nîꞌ, si ga̱naꞌhuij nej ñûnj
aꞌngô síi sa̱ꞌ.
4 Nanikàj Jesús, ni̱ gata: Ga̱ꞌanj ngue̱j suj ni̱ ga̱nataꞌ ngue̱j suj riñan
Juan sa gunïn ngue̱j suj ni̱ sa giniꞌin ngue̱j suj giꞌhiâ na̱nj ánj.
5 Ga̱taj nej suj gu̱nïn Juan ganayiguï̱n rune ñan nej sí du̱chri, ni̱
gaché nej sí go̱chroj o, ganahuin sa̱ꞌ nè kú nej sí nùn yiꞌì lepra,
ganayiꞌnïnj hiuꞌuj tàj rakïj nej sí so̱ꞌo, ganahuin nìꞌnaꞌ nej sí ga̱ꞌ
gahuiꞌi, ni̱ gunïn nej sí ranꞌ àko nuguanꞌ gi̱ꞌhiaj ga̱nanin nej sôꞌ na̱nj
ánj.
6 Ni̱ uta ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej guì nun ga̱chej ruhuâ ni̱ nun ga̱natu ninj
rayiꞌí.
7 Nga gaꞌanj nej sí dânj, ni̱ gayiꞌì Ma̱ꞌan Jesús ganataj rayiꞌî Juan
riñan nej guì màn hiuj dânj ni̱ gata: Nga gaꞌanj nej suj riñan hioꞌó
hua̱ nîꞌnï̱nj ïn ni̱ ahuin sa giniꞌin nej suj ra̱ꞌaj. Giniꞌin nej suj ꞌngo̱ hio
nagunanꞌ nanèe nîꞌ.
8 Nga gaꞌanj nej suj ni̱ ahuin sa giniꞌin nej suj ra̱ꞌaj. Giniꞌin nej suj
ꞌngo̱ sí nu̱n atsîj sa̱ꞌ xi nîꞌ. Ni̱ ga̱ꞌ niꞌin nej suj si nej sí nu̱n atsîj sa̱ꞌ
xi, ni̱ ne sôꞌ dukuâ nej sí huin rey na̱nj ánj.
9 Sani̱ nga gaꞌanj nej suj. Ni̱ ahuin sa giniꞌin nej suj raꞌaj. Giniꞌin nej
suj ꞌngo̱ sí gataj dàj ga̱huin nîꞌ. Yangàꞌ hia, ni̱ ga̱ta, si giniꞌin nej suj
ꞌngo̱ sí dànanj huin doj ga̱ꞌ daꞌ sí gataj dàj ga̱huin na̱nj ánj.
10 Dadinꞌ huê rayiꞌî Juan huin si gaꞌmin riñan ñanj: Ni̱ ta: Ni̱ ga̱ꞌnïn
ga̱ꞌanj si̱nïn ꞌngo̱ sí dânj neꞌ ña̱an riñant, ni̱ sôꞌ gi̱ꞌhiaj yu̱gui si-chrej
na̱nj ánj.
11 Yangàꞌ hia ni̱ ga̱ta: Si siganïnj nej sí gaꞌnga riki siya̱naa ni̱ Juan
huin sí ginikaj sun ni̱ko doj ga̱ꞌ daꞌ aꞌngô nej síi; sani̱ Ma̱ꞌan sa lij doj
ñan ni̱kaj su̱n Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ dànanj huin sa ni̱ko doj ga̱ꞌ daꞌ
Juan na̱nj ánj.
12 Asìj nej gui gane Juan Bautista ni̱ nda gui hi̱aj, ni̱ giranꞌ sa̱ñun nej
guì ni̱koꞌ rukû Ma̱ꞌan sa ni̱kaj sun yàtaꞌa, ni̱ nej guì gunukuaj ganikïnꞌ
ran ngà si-nu̱guan' Ma̱ꞌan Ña'anj an ni̱ gu̱nukuaj ninj ga̱tu ninj ñan ne
Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ Yàtaꞌa na̱nj ánj.
13 Dadinꞌ daranꞌ sa gaꞌmin nej sôꞌ gataj dàj ga̱huin ngà si-ley Ma̱ꞌan
Ñaꞌanj an, ni̱ gaꞌmin nej sôꞌ rayiꞌî yiñán Ñaꞌanj an, nda gui guyumân
Juan.
14 Ni̱ si ga̱ranꞌ ruhuâ nej suj ga̱nahuin ra̱ꞌa nej suj, ni̱ huê sôꞌ huin
Elias sí ga̱'na' na̱nj ánj.
15 Sí tàj hi̱uꞌuj u rakïj guendâ gu̱nïn, ni̱ gu̱nïn sôꞌ na̱nj ánj.
16 Sani̱ ngà ahuin si na̱giꞌhiaj gu̱ñanj yiꞌnïnꞌ màn diû nânj ra̱ꞌaj. Ni̱
huin ninj dàj rûnꞌ huin nej silîj ne ñan hua̱ raꞌhuee, ni̱ gaꞌmin nu̱kuaj
nej sôꞌ riñan aꞌngô nej guì ni̱kaj duguiꞌ ngà nej sôꞌ.
17 Ni̱ gataj nej sôꞌ: Gachrá nej ñûnj chraꞌa ngà rihiaa, sani̱ nun
gi̱ranꞌanj nej suj; ni̱ gachrá nej ñûnj chraꞌ rùguiꞌi, sani̱ nun gu̱dugueꞌe
nej suj mánj.
18 Dadinꞌ gaꞌnaꞌ Juan, ni̱ nitaj si yâ sôꞌ ni̱ nitaj si goꞌo sôꞌ, ni̱ gataj
nej suj: Sichre nun ruhuâ nimân sí dânj na̱nj ánj.
19 Gaꞌná, ni̱ yaj ni̱ goꞌoj, ni̱ gataj nej sí dânj: Sí nânj uta gachîn ga̱ꞌ
yâ ni̱ gachîn ga̱ꞌ goꞌo sôꞌ ne vino ni̱ gidaꞌa duguiꞌ sôꞌ ngà nej sí aꞌnej
sanꞌanj an ni̱ gidaꞌa duguiꞌ sôꞌ ngà nej sí giꞌhiaj gakï̱nꞌïn. Sani̱ sa
chru̱n nï̱nꞌ ruhuâ Ñaꞌanj an ganadigân sôꞌ ngà nej sa sa̱ꞌ giꞌhiaj sôꞌ
na̱nj ánj.
Ayes sobre las ciudades impenitentes
(Lc.10:13-16)
20 Hiôꞌ ni̱ gayiꞌì Ma̱ꞌan Jesús ni̱ ranꞌanj nej yumanꞌ ñan giꞌhia uta
ganahuin nej guìi, dadinꞌ nun ga̱nanikaj ruhuâ ninj ngà rayiꞌî nej si-
ga̱kïnꞌ ninj, ni̱ gata:
21 Uta gi̱ranꞌ sa̱ñun so̱ꞌ huint yumanꞌ Corazín, ni̱ uta gi̱ranꞌ sa̱ñun so̱ꞌ
huint yumanꞌ Betsaida, dadinꞌ si nu̱n gihiaj Ñaꞌanj an ga̱nahuin nej guì
gimân yumanꞌ Tiro ngà yumanꞌ Sidón, dàj rûnꞌ giꞌhia ganahuin nej guì
màn siganïnj nej suj ni̱ ga̱ꞌ nâ gananikaj ruhuâ ninj, ni̱ ga̱ꞌ gananun
ninj atsîj nu̱n nej guì gananïn ruhuâ ni̱ gaꞌanj ga̱ne ninj riñan hiaj
na̱nj ánj.
22 Rayiꞌî dan, ni̱ gatâ gu̱nïn nej suj ni̱ nga gu̱yuman gui ga̱nanikïnꞌ
nej suj riñan Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ dànanj uta gi̱ranꞌ sa̱ñun nej suj ga̱ꞌ
daꞌ nej guì gimân yumanꞌ Tiro ngà yumanꞌ Sidón na̱nj ánj.
23 Ni̱ so̱ꞌ, huint yumanꞌ Capernaum, ni̱ ganayumant nda yàtaꞌa, sani̱
gu̱dunin so̱' ga̱'anj gi̱nunꞌ nda ni̱kaꞌ ñan ruminꞌ xi; dadin si nu̱n giꞌhia
ga̱nahuin nej guì gimân yumanꞌ Sodoma dàj rûnꞌ gi'hiâ ganahuin nej
gui gimân siganïnj nej suj ni̱ hua̱ na̱nj màn nej guìi yumanꞌ dânj nda
gui hi̱aj saj áj.
24 Sani̱ ga̱ta gu̱nïn nej suj ni̱ nga gu̱yuman gui ga̱nanikïnꞌ nej suj
riñan Ñaꞌanj an, ni̱ dànanj doj gi̱ranꞌ sa̱ñun nej guì gimân yumanꞌ
Sodoma, ga̱ꞌ daꞌ nej suj na̱nj ánj.
Venid a mí y descansad
(Lc. 10:21-22)
25 Diû dânj ni̱ nanikàj Ma'an Jesús ni̱ gata: Narikij si guruhuâ Maꞌân
rèꞌ na̱nj Taꞌ, dadinꞌ huê Maꞌân rèꞌ nikaj su̱n yàtaꞌa ngà riñan hioꞌóo,
dadinꞌ gachrij huì rèꞌ nej nuguan nânj riñan nej sí chru̱un ngà riñan
nej sí garánj daꞌngaꞌ ruhuâ, ni̱ ganadigan rèꞌ riñan nej sí giꞌhiaj dàj
rûnꞌ giꞌhiaj nej síli̱j hua̱ lij na̱nj ánj.
26 Huê danj Yangàꞌ, rû'huaj na̱nj Tâꞌ, dadinꞌ huê dànanj huin sa
garanꞌ ruhuâ rèꞌ na̱nj ánj.
27 Daranꞌ nej rasuun ganarikî Ma̱ꞌan Rê riñânj; sani̱ ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej
guìi nun niꞌin ñùnj mánj, man ꞌngo̱ rïn Ma̱ꞌan Rê huin sa niꞌin ñùnj, ni̱
ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej guìi nun niꞌin Ma̱ꞌan Rê, man ꞌngo̱ rḯn huin sa niꞌin
Ma̱ꞌan Rê, ni̱ man ñùnj huin sa ga̱ꞌhue ga̱nadigân rayiꞌî Ma̱ꞌan Rê
riñan aꞌngô nej guì garanꞌ ruhuâj na̱nj ánj.
28 Ga̱ꞌnaꞌ daranꞌ nej suj gininaj rayiꞌî guendâ giꞌhiaj sun nej suj ni̱
rayiꞌî guendâ a'ì gata nej suj, ni̱ ñùnj giꞌhiaj ni̱ ga̱naran ruhuâ nej suj.
29 Ga̱ta nej suj si-igûj, ni̱ ga̱huin chru̱n nej suj sa ꞌhiâ, dadinꞌ huín
ꞌngo̱ sí nìin ni̱ àko hua nimânj, ni̱ ga̱nariꞌ nej suj ñan ga̱naran ruhuâ
30 Dadinꞌ nitaj si chi̱ꞌ hua si-igûj, ni̱ hio hua rasu̱n atá na̱nj ánj.
Los discipulos recogen espigas en el día de reposo
(Mr.2:23-28; Lc.6:1-5)
12 Nej gui dânj ni̱ aché Jesús hua ñan gunun nej sij trigu ni̱ huin
ꞌngo̱ gui ganarânj ruhua; ni̱ ganachinj yiꞌnaa riki nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin
chru̱un ni̱ gayi'ì nej sôꞌ; ni̱ girihiâj nej sôꞌ kaa ni̱ yâ nej sôꞌ.
2 Ni̱ giniꞌin nej sí fariseos, ni̱ gataj nej sôꞌ: Niꞌhiaj rèꞌ dadinꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ
ga̱huin chru̱n riñan rèꞌ ni̱ giꞌhiaj nej sij sa nun daꞌhui nej sij gi̱ꞌhiaj
nej sij, dadinꞌ gui ganarânj ruhua huin gui nânj na̱nj ánj.
3 Nanikàj Maꞌan Jesús ni̱ gata: Nun ga̱hia nej suj riñan ñanj si-nu̱guanꞌ
Ñaꞌanj an dàj giꞌhiaj David, nga ganachinj yiꞌnaa riki sij ni̱ ganachinj
yiꞌnaa riki nej sí hua̱j ngà sij ra̱ꞌ saj ûnꞌ;
4 gatûj sij ruhuâ hueꞌ huin dukuâ Ñaꞌanj an, ni̱ gidaꞌa sij rachrún ge̱
huin si-rachrùnj Ñaꞌanj an ni̱ ya sij ngà nej sí huaj ngà sij, ni̱ nitaj si
giyiꞌnïnꞌ suun si ya̱ nej sij nej rachrún dânj, dadinꞌ man ꞌngo̱ rïn rej
ga̱ꞌhue ya̱ nej rachrún dânj na̱nj ánj.
5 Nun ga̱hia nej suj dàj taj ley gachrûn Moisés, si gui gueta̱nꞌan ni̱
nej rej ꞌnï̱nj nûhui ni̱ nitaj si ganarânj ruhuâ nej sij gui gui gueta̱nꞌan,
sani̱ nitaj si giꞌhiaj nej sij ga̱kïnꞌïn mánj.
6 Sani̱ ñùnj gataj si hiuj nânj nikïnꞌ Ma̱ꞌan sa ni̱kaj sun ni̱ko doj ga̱
daꞌ hueꞌ nûhui na̱nj ánj.
7 Ni̱ si ga̱ꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj nunj huin si ga̱taj nuguanꞌ
nânj ruhuaj, dadinꞌ sa garanꞌ ruhuáj huin si gu̱ruguñuꞌunj nej suj nej
guìi ni̱ nun garanꞌ ruhuáj si di̱gahuiꞌ nej suj yuku ganaminj in riñânj
mánj, hiôꞌ ni̱ si̱ gutaꞌ chre nej suj gakï̱nꞌïn yichrá nej guì nun niꞌin sa
mánj.
8 Dadinꞌ ni̱kaj su̱n riñan gui gueta̱nꞌan na̱nj ánj.
El hombre de la mano seca
(Mr.3:1-6; Lc.6:6-11)
9 Huê danj ni̱ gaꞌanj Jesús hiuj dânj, ni̱ gaꞌnaj ruhuâ hueꞌ huin si-
nu̱huì nej sij.
10 Ni̱ ni̱kïnꞌ ꞌngo̱ sí ganako raꞌa hiuj dânj; ni̱ gachín naꞌanj nej sí
fariseo Ma̱ꞌan Jesús, guendâ ruhuâ nej sôꞌ gi̱riꞌ nej sôꞌ sa guruꞌman
yiꞌî nej sôꞌ Ma'an ni̱ gachín naꞌanj nej sôꞌ ni̱ gataj nej sôꞌ: Du̱gunaj
huaj si gi̱ꞌhioꞌ ga̱nahuin nej guì aꞌnanꞌan gui gueta̱nꞌan ruhuâ rèꞌ nîꞌ.
11 Ni̱ nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Ahuin goꞌngo̱ nej suj, ni̱ si hua̱
ꞌngo̱ dân nej suj matsïj ï, ni̱ si gui gueta̱nꞌan ni̱ gininj yoꞌ ruhuâ ꞌngo̱
hiuꞌuj u, ni̱ si̱ ganari nej suj yoꞌ ruhuâ hiu'uj u ra̱ꞌ saj ûnꞌ.
12 Sê dànanj du̱ꞌhue ꞌngo̱ síi doj ga̱ꞌ daꞌ ꞌngo̱ matsïj ï ra̱ꞌ saj ûnꞌ. Huê
danj ni̱ du̱gunaj huaj, si gi̱ꞌhioꞌ sa sa̱ꞌa gui gueta̱nꞌan na̱nj ánj.
13 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús gu̱nïn sí ganako raꞌa dânj: Du̱nukuâ so̱ꞌ
raꞌât râj. Ni̱ dunukuâ sí dânj raꞌa sôꞌ, ni̱ ora chre ni̱ ganahuin nìꞌnaꞌ
raꞌa sôꞌ ni̱ huaj dàj rûnꞌ hua aꞌngô raꞌa sôꞌ sa hua̱ sa̱ꞌaj na̱nj ánj.
14 Ni̱ nga gahui nej sí fariseos neꞌ ye̱ꞌ hueꞌ huin nûhui, ni̱ gayiꞌì nej
sij ni̱ nadigiꞌñûn nej sij dàj gi̱ꞌhiaj nej sij guendâ di̱gahuiꞌ nej sôꞌ Ma̱ꞌan
Jesús.
El siervo escogido
15 Ni̱ nga giniꞌin Jesús si dànanj ganïn ruhuâ nej sij niꞌin nej sij
Ma̱ꞌan, ni̱ guxunj Ma'an hiuj dânj; ni̱ ginikoꞌ uta gaꞌì nej guìi rukuj, ni̱
giꞌhia si ganahuin daranꞌ nej guìi.
16 Ni̱ uta gaꞌnïnꞌ su̱n Jesús riñan nej sí ni̱kaj duguiꞌ ngaj si si̱ gananïn
nej sôꞌ riñan aꞌngô nej guìi ahuin sa huin Ma̱ꞌan.
17 Huê dànanj gahuin daꞌnga ni̱ gisîj nuguanꞌ gaꞌmin Isaias sôꞌ gataj
dàj ga̱huin, nga gataj sôꞌ:
18 Huê Ma̱ꞌan sí nânj huin sa gu̱nânj gi̱tsi riñánj, ni̱ Ma̱ꞌan sôꞌ huin sa
ganaguîj; ni̱ 'ì ruhuâj niꞌîn Ma̱ꞌan sôꞌ, ni̱ uta garanꞌ ruhuâj sa giꞌhiaj
sôꞌ; ni̱ ga̱ꞌhuij si-Espiritu riñan sôꞌ, ni̱ ga̱taj sôꞌ riñan nej guì na̱sinunj
un si daꞌhui ninj gi̱ꞌhiaj sa ni̱kaa.
19 Ni̱ si gunïnꞌ Ma̱ꞌan sôꞌ ngà nej guìi, ni̱ si̱ gaguâj nu̱kuaj sôꞌ, ni̱ ga̱ꞌ
si gunïn nej guìi nga gaꞌmin sôꞌ nga huaj sôꞌ ruhuâ chrej ga̱chraꞌ
huaj riki yumanꞌan.
20 Hio ga̱ꞌ gataꞌ gaché ni̱ si̱ duguachranj, ni̱ nunj huin si man gatseꞌe
ahui ra̱ ꞌhuej tàj ra̱ kantil sani̱ si̱ dunâꞌa ñaꞌan aka ra̱ ꞌhuej dânj
mánj, nda gu̱nukua na̱giꞌhiaj ni̱kaj na̱nj ánj.
21 Ni̱ ginùn ña̱n ni̱ ganaꞌhuij nej sí na̱sinunj un Ma̱ꞌan na̱nj ánj.
La blasfemia contra el Espiritu Santo
(Mr.3:20-30; Lc.11:14-23)
22 Hiôꞌ ni̱ ginikaj nej sij gaꞌnaꞌ nej sij riñan Ma̱ꞌan Jesús ꞌngo̱ sí nu̱n
Sichre ruhuâ nimân, ni̱ huin sô' 'ngo̱ sí du̱chri ni̱ naꞌhue ga̱'min sô';
ni̱ ganahuin sôꞌ giꞌhiaj Ma̱ꞌan, ni̱ ganayiguï̱n rune ñan sôꞌ ni̱ gaꞌmin
sôꞌ.
23 Ni̱ uta gahuin ñaꞌanj ruhuâ daranꞌ nej guìi, ni̱ gataj ninj: Daꞌní
David huin sí nan na̱nj nîꞌ.
24 Sani̱ nga gunïn nej sí fariseo, ni̱ gataj nej sôꞌ: Beelzebú Sichre
aꞌnïnꞌ riñan nej nanè kï̱j ï, guruguñuꞌunj rukû sí nânj rayiꞌî dan gaꞌhue
giri sij nej Sichre ruhuâ nimân nej guìi na̱nj ánj.
25 Ni̱ niꞌin Jesús dàj ganïn ruhuâ nej sí dânj, ni̱ gata gu̱nïn nej sôꞌ:
Daranꞌ nej rey ni̱kaj su̱n ni̱ si gu̱nïnꞌ nej Ma̱ꞌan nej guì dugumin sôꞌ
ni̱ gi̱yichraꞌ da̱ꞌaj nej guì riñan ni̱kaj ñuꞌunj sôꞌ ni̱ ga̱nahui, ni̱ daranꞌ
nej ciuda ngà daranꞌ nej hueꞌ ñan gunïnꞌ nej Ma̱ꞌan nej guì màn
ruhuaj, ni̱ si gaꞌhue ga̱ne naj doj ga̱ꞌ mânj.
26 Ni̱ si Sichre yigï̀ïn girij neꞌ ye̱ꞌe aꞌngô Sichre yigï̀ïn, ni̱ gunïnj ngà
Ma̱ꞌan ni̱ giyichraꞌ da̱ꞌa; ni̱ dàj gi̱ꞌhia, ga̱ꞌhue gi̱nikaj sunj ra̱ꞌaj.
27 Ni̱ si ñùnj ni̱ girîj neꞌ ye̱ꞌe nej Sichre ngà siyu̱gui Beelzebú, ni̱
ahuin si ngà si̱yugui giri nej guì ni̱ko rukû nej suj ra̱ꞌaj. Hi̱aj ruꞌhuaj,
ni̱ nej sôꞌ ga̱huin nej guì ga̱yakaj guendâ dàj giꞌhiaj nej suj na̱nj ánj.
28 Ni̱ si girîj neꞌ ye̱ꞌe nej Sichre ngà si-Espiritu Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, hiôꞌ
ni̱ ruhuaj ga̱ta si yangàꞌ ni̱ gaꞌ guyumân diû gi̱nikaj su̱n Ma̱ꞌan Ñaꞌanj
an na̱nj ánj.
29 Dàj gi̱ꞌhiaj ꞌngo̱ síi ga̱ꞌhue ga̱tu sôꞌ ruhuâ dukuâ ꞌngo̱ sí nu̱kuaj, ni̱
ga̱ꞌhue gi̱ꞌhiaj tu̱ sôꞌ siꞌhiaj sí dânj, sê ga̱ꞌ si̱nïn daꞌhui sij gu̱min sij sí
dânj ra̱ꞌ saj ûnꞌ. Daꞌnga ni̱ gaꞌhue gi̱ri sij sa màn ruhuâ dukuâ sôꞌ
na̱nj ánj.
30 Sí nitaj si huin ngàj, ni̱ huin sôꞌ sí gunïnꞌ ngàj; ni̱ sí nitaj si
nagiꞌhiaj chre̱ꞌ ngàj, ni̱ dànanj duyaꞌnïn sôꞌ na̱nj ánj.
31 Huê danj ni̱ gatâ: Ga̱ꞌhue gi̱nikaj Ñaꞌanj an nimân ni̱ko rayiꞌî daranꞌ
nej gakï̱nꞌïn ngà rayi'î nej nuguanꞌ gaꞌmin kï̱j nej guìi riñanj, sani̱ nej
guì gaꞌmin kï̱j rayiꞌî Ma̱ꞌan Espiritu Santo ni̱ si̱ gaꞌhue gi̱nika nimân
ni̱ko rayiꞌî ninj mánj.
32 Ga̱ꞌhue gi̱nikaj Ñaꞌanj an nimân ni̱ko rayiꞌî nej guì gaꞌmin kï̱j riñan
Ma̱ꞌan Jesús; sani̱ nej guì gaꞌmin nuguanꞌ kï̱j huaa rayiꞌî Ma̱ꞌan Espiritu
Santo, ni̱ Si̱ gaꞌhue ginika nimân ni̱ko rayiꞌî si-ga̱kïnꞌ ninj mánj, ni̱ ga̱ꞌ
diû hi̱aj ni̱ ga̱ꞌ diû ga̱ꞌnaꞌa mánj.
33 Dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱ chrun sa̱ꞌa huin nej guì sa̱ꞌaj, ni̱ huê danj
guruguiꞌ sa sa̱'a giꞌhiaj ninj; ni̱ dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱ chrun a'nan'an huin
nej guì giꞌhiaj sa aꞌnanꞌan ni̱ huê danj na̱nj gu̱ruguiꞌ sa aꞌnanꞌan
giꞌhiaj ninj; dadinꞌ nda ga̱hiu chruj ra̱ ꞌngo̱ chrun ni̱ gi̱niꞌinꞌ si huin
ꞌngo̱ chrun sa̱ꞌaj nej si huin ꞌngo̱ chrun aꞌnanꞌ na̱nj ánj.
34 Dàj rûnꞌ huin nej yi̱ꞌnïnꞌ yukuáa huin suj. Ga̱ꞌhue ga̱ꞌmin nej suj
nuguanꞌ sa̱ꞌa, nga huin nej suj guì kï̱j huaa na̱nj nîꞌ. Dadinꞌ nej
nuguanꞌ màn ni̱ko doj ruhuâ nimân nej suj ni̱ huê nej nuguanꞌ dânj
huin sa gahui ruhuâ duꞌhua nej suj na̱nj ánj.
35 Sí sa̱ꞌa ni̱ nej nuguanꞌ sa̱ꞌ màn ruhuâ nimân sôꞌ huê nej nuguanꞌ
dânj huin sa giri sôꞌ nga ga̱ꞌmin sôꞌ; ni̱ sí kï̱j huaa, ni̱ nej nuguanꞌ kï̱j
hua màn ruhuâ nimân sôꞌ huê nej nuguanꞌ dânj huin sa giri sôꞌ nga
gaꞌmin sôꞌ.
36 Sani̱ ñùnj taj si na̱gaꞌhuiꞌ nej síi guenda rayiꞌî daranꞌ nej nuguanꞌ
kï̱j gaꞌmin nej sôꞌ, nga gu̱yuman gui ga̱nachinꞌ Ñaꞌanj an guenda riñan
nej sôꞌ na̱nj ánj.
37 Dadinꞌ ngà rayiꞌî nej nuguanꞌ gaꞌmint ni̱ ga̱nakaj Ñaꞌanj an guenda
ahuin guì huinꞌ, ga̱ꞌhue si tàj gakï̱nꞌïn yichrát ni̱ ga̱ꞌhue si nitaj
gakï̱nꞌïn tá yichrát mánj.
La generación perversa demanda señal
(Lc.11:29-32)
38 Hiôꞌ ni̱ nanikàj da̱ꞌaj nej sí siranûn ngà nej sí fariseos, ni̱ gataj
nej sôꞌ: Maestruj, ruhuâ nej ñûnj gi̱niꞌin nej ñûnj si gi̱ꞌhiá rèꞌ ꞌngo̱
daꞌngaꞌa.
39 Nanikàj Ma'an Jesús ni̱ gata: Yiꞌnïnꞌ aꞌnanꞌan ni̱ yiꞌnïnꞌ giꞌhiaj gakï̱nꞌïn
gachín ꞌngo̱ daꞌngaꞌa; sani̱ si̱ gaꞌhue gi̱digán daꞌngaꞌa riñan ninj mánj,
sani̱ sa giranꞌ Jonás sôꞌ ganataꞌ dàj ga̱huin dânj huin ꞌngo̱ daꞌngaꞌa
riñan ninj na̱nj ánj.
40 Dàj rûnꞌ ginun Jonás hua̱ꞌnïnj gui ni̱ hua̱ꞌnïnj ñanꞌan ruhuâ riki
yukuaj yachìj xi, huê danj ni̱ gi̱nûnj ruhuâ nimân hioꞌóo hua̱ꞌnïnj gui
ni̱ hua̱ꞌnïnj ñanꞌan.
41 Nga gu̱yuman gui ga̱nachinꞌ Ñaꞌanj an guenda riñan nej guìi ni̱
ga̱nayuman nej guì gimân yumanꞌ Ninive ni̱ ga̱ran ruhuâ ninj rayiꞌî nej
guì nânj, guendâ ga̱huin kastîgu ninj dadinꞌ nun ga̱nanikaj ruhuân ninj;
dadinꞌ nej guì nânj ni̱ ga̱nanikàj ruhuâ ninj nga gunïn ninj nej nuguanꞌ
gaꞌmin Jonás sôꞌ gataj dàj gahuin. Sani̱ dànanj ni̱ko huin sa ni̱kïnꞌ hiuj
nânj ga̱ꞌ daꞌ Jonás na̱nj ánj.
42 Nga gu̱yuman gui ga̱nachinꞌ Ñaꞌanj an guenda riñan nej guìi ni̱
ga̱nuyuman reina ꞌna̱ꞌ neꞌ ri̱ki ni̱ ga̱ran ruhuâ ñûnꞌ rayiꞌî nej guì nânj,
guendâ ga̱huin kastîgu ninj dadinꞌ nun ga̱nanikàj ruhuâ ninj; dadinꞌ
uta ga̱nꞌ gaꞌnaꞌ ñûnꞌ gu̱nïn ñûnꞌ dàj ni̱ko niꞌin Salomón, sani̱ dànanj
ni̱ko huin sa ni̱kïnꞌ hiuj nânj gaꞌ daꞌ Salomón na̱nj ánj.
El espiritu inmundo que vuelve
(Lc.11:24-26)
43 Nga gahui nanè kï̱j huaa ruhuâ nimân ꞌngo̱ guìi, ni̱ aché nunj
riñan hioꞌó hua̱ niꞌnï̱nj ïn, ni̱ nanaꞌhuij ñan ga̱naran ruhuaj, sani̱ naꞌhue
gi̱riꞌij i ñan ga̱naran ruhuaj.
44 Hiôꞌ ni̱ gata: Na̱nika ni̱ na̱ꞌanj dukuá ñan gahui gaꞌná, ni̱ nga
gu̱nukuij, ni̱ hua̱ nîꞌnïnj ruhuâ hueꞌ dânj ga̱nariꞌij, ni̱ ga̱ꞌ ganakaꞌ nej
sôꞌ ni̱ nda nihiàꞌ chre hua ruhuâ hueꞌ dânj.
45 Hiôꞌ ni̱ gaꞌanj nanè kï̱j hua dânj ni̱ nagiꞌhiaj chrej aꞌngô chij nej
nanè kï̱j hua doj ga̱' daꞌaj, ni̱ gatûj daranꞌ ninj gane ninj ruhuâ nimân
sí dânj; ni̱ dànanj kï̱j doj ga̱nahuin sôꞌ ga̱ꞌ daꞌ sa ga si̱nïn sôꞌ. Ni̱ huê
dànanj gi̱ranꞌ yiꞌnïnꞌ kï̱j hua nânj na̱nj ánj.
La madre y los hermanos de Jesús
(Mr.3:31-35; Lc.8:19-21)
46 Nga nï̱nꞌ aꞌmin Ma̱ꞌan Jesús ngà nej guì màn hiuj dânj, ni̱ guchiꞌ ni̱
ngà nej dinïn ni̱ ni̱kïnꞌ nej sôꞌ neꞌ ye̱ꞌe, ni̱ ruhuâ nej sô' ga̱ꞌmin nej
sôꞌ ngà Ma̱ꞌan.
47 Ni̱ gataj ꞌngo̱ sí dânj gunïn Ma̱ꞌan: Nî rèꞌ ngà nej dinḯn rèꞌ nikïnꞌ
neꞌ ye̱ꞌe, ni̱ ruhuâ nej sij ga̱ꞌmin nej sij ngà Ma̱ꞌan rèꞌ na̱nj ánj.
48 Nanikaj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata gu̱nïn sí gataj dànanj, ni̱ gata: Ahuin
sa huin nî ni̱ ahuin sa huin nej dinïn ra̱ꞌaj.
49 Ni̱ gidigân raꞌa riñan nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj ni̱ gata gu̱nïn
nej sôꞌ: Nej suj màn hiuj nânj huin nî ngà nej dinïn na̱nj ánj.
50 Dadinꞌ daranꞌ nej guì giꞌhiaj sa garanꞌ ruhuâ Ma̱ꞌan Rê ne yàtaꞌa,
ni̱ huê ninj huin nej dinï̂n, ni̱ nej yugue, ni̱ huin ninj nî na̱nj ánj.
Parábola del sembrador
(Mr.4:1-9; Lc.8:4-8)
13 Gui dânj ni̱ gahui Jesús ruhuâ hueꞌe ni̱ gaꞌanj ga̱ne nichrùnꞌ
duꞌhua ne ña̱ꞌanj.
2 Ni̱ ñan uta ganaraꞌhuiꞌ nej guìi riñanj; ni̱ gatu ruhuâ rio aché riñan
nee, ni̱ gaꞌanj ga̱ne ruhuâ rio dânj, ni̱ màn daranꞌ nej guìi nichrùnꞌ
duꞌhua ne ña̱ꞌanj.
3 Hiôꞌ ni̱ gayiꞌij ni̱ gaꞌmin rayiꞌî uta nej gaꞌì rasuun ni̱ garânj sunj
nuguanꞌ ráan ni̱ gata: Gahui ꞌngo̱ sí dânj ni̱ gaꞌanj gu̱nun sôꞌ.
4 Ni̱ nga nï̱nꞌ unun sôꞌ huaj sôꞌ, ni̱ da̱ꞌaj nej ka̱n dânj gininj duꞌhua
chrej e; ni̱ gaꞌnaꞌ nej yataj a ni̱ yâ nej yôꞌ nej ka̱n dânj.
5 Ni̱ aꞌngô da̱ꞌaj nej ka̱n dânj gininj riñan hioꞌó hiëj, ni̱ ñan nitaj si
hua̱ ni̱ko hioꞌóo; ni̱ uta hio giyichraj, dadinꞌ nitaj si hua̱ gu̱nun ga̱ꞌanj
hiaꞌaj riki hioꞌóo;
6 Sani̱ nga gisîj gui, ni̱ gochroj man ni̱ ginitïnj; dadinꞌ nun ga̱ꞌanj
gu̱nun hiaꞌaj riki hioꞌóo, huê danj ni̱ ganakoj.
7 Ni̱ aꞌngô da̱ꞌaj nej ka̱n dânj gininj siganïnj nej koj tanj an; ni̱ gachij
nej koj tanj dânj ni̱ gahuij giꞌhiaj nej eꞌ.
8 Sani̱ aꞌngô da̱ꞌaj nej ka̱n dânj gininj riñan hioꞌó sa̱ꞌa, ni̱ gahiu chruj
raj, da̱ꞌaj nej ka̱n dânj gahiu ꞌngo̱ sientu chruj ra̱, aꞌngô da̱ꞌaj nej ka̱n
dânj gahiu hua̱ꞌnïnj xihia chiꞌ chruj ra̱, ni̱ aꞌngô da̱ꞌaj nej ka̱n dânj
gahiu ko chiꞌ chruj raj.
9 Sí tàj hiuꞌuj u rakïj guendâ gu̱nïn, ni̱ gu̱nïn sô'.
Propósitos de las parábolas
(Mr.4:10-12; Lc.8:9-10)
10 Hiôꞌ ni̱, gahuin nichrùnꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un riñan Ma̱ꞌan
Jesús, ni̱ gataj nej sôꞌ: Nunj huin saj ni̱ gaꞌmin rèꞌ nuguanꞌ ráan riñan
nej guìi ra̱ꞌaj maestruj.
11 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Dadinꞌ nej suj ni̱ rikî Ñaꞌanj an si
gaꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj nej nuguanꞌ hua̱ hui̱ rayiꞌî Ma̱ꞌan
sa ni̱kaj su̱n yàtaꞌa, sani̱ nun gi̱riꞌ ni̱ꞌhiaj nej guì nânj guendâ ga̱ꞌhue
ga̱ran daꞌnga' ruhuâ ninj mánj.
12 Dadinꞌ nej guì garânj daꞌngaꞌ ruhuâ niꞌin si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an, ni̱
ga̱ꞌhuij doj si-nu̱guanꞌanj riñan ninj, ni̱ ga̱ꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ ninj
doj; sani̱ nej guì do̱j garânj daꞌngaꞌ ruhuâ, ni̱ do̱j nuguanꞌ garânj
daꞌnga ruhuâ ninj dânj ni̱ ga̱ꞌne Ñaꞌanj an riñan ninj na̱nj ánj.
13 Rayiꞌî dan ni̱ gaꞌmînj nuguanꞌ ráan riñan ninj: Dadinꞌ giniꞌhiaj ninj
sani̱ si̱ gi̱niꞌin ninj, ni̱ ga̱nanïn rakïj ninj sani̱ si gaꞌhue gu̱nïn ninj, ni̱
ga̱ꞌ si garânj daꞌngaꞌ ruhuâ ninj mánj.
14 Hiôꞌ ni̱ gisîj nuguanꞌ gaꞌmin Isaias sôꞌ gataj dàj ga̱huin rayiꞌî ninj,
nga gaꞌmin sôꞌ: Nunj huin si uta gu̱nïn ninj, ni̱ ga̱ꞌ danj ni̱ si̱ gaꞌhue
ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ ninj; ni̱ gi̱niꞌhiaj ninj sani̱ si gaꞌhue gi̱niꞌin ninj
mánj.
15 Dadinꞌ ganaminj nimân yumanꞌ nânj ngà nej gakï̱nꞌïn, ni̱ ganarán
hiuꞌuj tàj ruhuâ rakïj ninj, ni̱ gadï̱n ninj; guendâ naꞌhuej ruhuâ ninj
gi̱niꞌin ninj, ni̱ naꞌhuej ruhuâ ninj na̱duna ninj Ma̱ꞌan ninj ni̱ naꞌhuej
ruhuâ ninj ga̱ꞌnaꞌ ninj riñânj, ni̱ ga̱nahuin ninj gi̱ꞌhiâ mánj.
16 Sani̱ ga̱ nihiàꞌ ruhuâ nej suj, dadinꞌ giyigï̱n rune ñan nej suj, ni̱
hua̱ sa̱ꞌ ꞌnín rakïj nej suj guendâ gu̱nïn hueꞌê nej suj.
17 Yangàꞌ hia nï̱nꞌ gatâ, ni̱ uta gaꞌì nej sí gataj dàj ga̱huin ngà nej sí
giꞌhiaj sa ni̱kaa gahuin ruhuâ gi̱niꞌin sa niꞌin nej suj, sani̱ nun gi̱niꞌin
nej sôꞌ; ni̱ gahuin ruhuâ nej sôꞌ gu̱nïn nej sôꞌ sa gunïn nej suj, sani̱
nun gunïn nej sôꞌ mánj.
Jesús explica la parábola del sembrador
(Mr.4:13-20; Lc.8:11-15)
18 Gu̱nïn nej suj, nunj huin si ga̱taj, nuguanꞌ rán gaꞌmin rayiꞌî sí
gunuun.
19 Nej guì gunïn nuguanꞌ gi̱hiaj ga̱nanin ninj ni̱ nun ga̱ꞌhue ga̱ran
daꞌngaꞌ ruhuâ ninj, ni̱ huin ninj dàj rûnꞌ huin ka̱n gininj duꞌhua chrej
e, ni̱ gaꞌnaꞌ Sichre ni̱ gaꞌne si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an ruhuâ nimân ninj
na̱nj ánj.
20 Ni̱ ka̱n gunun nej sôꞌ siganïnj nej hiëj, huin nej guì gunïn si-
nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an, ni̱ uta nihiàꞌ hua ruhuâ ninj ngà gunïn ninj si-
nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an;
21 Sani̱ ñan nitaj si guyuman ni̱ko ruhuâ ninj, hiôꞌ ni̱ do̱j nïnꞌ diû
gunukuaj ninj, dadinꞌ nga gaꞌnaꞌ sañuun ni̱ gata rùhua nej guì ninj
rayiꞌî si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an ni̱ ganatûj ninj.
22 Ni̱ ka̱n gunun nej sôꞌ siganïnj nej koj tanj an, huin nej guì gunïn
si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an, sani̱ ñan uta huin ruhuâ ninj ga̱ nej rasu̱n màn
ruhuâ yumiguì nânj riñan ninj ni̱ gidigañuꞌunj ûnꞌ ninj ni̱ uta huin
ruhuâ ninj ga̱huin yi̱ruꞌhue ninj huê danj ni̱ giꞌhia si gi̱niꞌñun ninj si-
nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an ni̱ rayiꞌî dan nitaj si guruguiꞌ si huin ninj daꞌní
Ñaꞌanj an mánj.
23 Sani̱ ka̱n gunun nej sôꞌ riñan hioꞌó sa̱ꞌa, huin nej guì gunïn si-
nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an ni̱ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ ninj, ni̱ guruguiꞌ sa sa̱ꞌaj
giꞌhiaj ninj; ni̱ da̱ꞌaj ninj giꞌhiaj guyumân ruhuâ ꞌngo̱ sientu guìi, aꞌngô
da̱ꞌaj ninj giꞌhiaj guyumân ruhuâ hua̱ꞌnïnj xihia guìi, ni̱ aꞌngô da̱ꞌaj ninj
giꞌhiaj guyumân ruhuâ ko̱ chi̱ꞌ guìi niꞌin ninj Ñaꞌanj an.
Parábola del trigo y la cizaña
24 Ni̱ gaꞌmin ñûn Ma̱ꞌan Jesús aꞌngô nuguanꞌ ráan, ni̱ gata: Ma̱ꞌan sa
ni̱kaj su̱n yàtaꞌa huin dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱ sí gunun ka̱n sa̱ꞌa riñan doꞌó;
25 Sani̱ nga nï̱nꞌ ngaj daranꞌ nej sôꞌ gatoj nej sôꞌ, ni̱ gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ sí
gunïnꞌ ngà nej sôꞌ ni̱ gunun sí dânj ka̱n aꞌnanꞌan siganïnj nej trigu, ni̱
gaꞌanj sí dânj.
26 Ni̱ nga gachij chrinꞌ trigu ni̱ gachra trigu raj, huê danj na̱nj gachij
chrinꞌ trigu aꞌnanꞌan.
27 Hiôꞌ ni̱ gaꞌanj ga̱taj nej sí huin musu riñan sí huin rikiꞌ nej sôꞌ ni̱
gataj nej sôꞌ: Señor, sê ka̱n sa̱ꞌa huin sa gunun rèꞌ riñan doꞌó rèꞌ ûnꞌ.
28 Ni̱ gataj sí huin rikiꞌ dânj: ꞌNgo̱ sí gunïnꞌ ngàj huin sa giꞌhiaj na̱nj
ánj gataj sô', ni̱ gataj nej si huin musû: Ruhuâ rèꞌ; si ga̱ꞌanj gi̱rihia
nej ñûnj nej chrinꞌ aꞌnanꞌ dan nîꞌ.
29 Si̱ gaꞌhue mánj gataj sí huin rikiꞌ dânj: Dadinꞌ ga̱ꞌhue si nga huaj
nej suj gi̱rihia nej suj chrinꞌ aꞌnanꞌ dânj, ni̱ ga̱'hue ni̱ gi̱rihia nej suj
nej trigû sa̱ꞌaj na̱nj ánj.
30 Du̱gunaj huaj si gu̱dunâj nej suj si ga̱chij gu̱ñan ngue nda
gu̱yuman gui ga̱ꞌnej; ni̱ gaꞌnïn ga̱naranꞌ si̱nïn nej sí ꞌhiaj suun chrinꞌ
aꞌnanꞌan, ni̱ gu̱min nej sôꞌ daꞌ yihiâ guendâ ga̱ka man; ni̱ neꞌ rùku ni̱
ga̱naranꞌ nej sôꞌ si-trigûj ni̱ ga̱nachra sa̱ꞌ nej sôꞌ ruhuâ si-gu̱chruj na̱nj
ánj.
Parábola de la semilla de mostaza
(Mr.4:30̱32; Lc.13:18̱19)
31 Ganataꞌ Jesús aꞌngô nuguanꞌ ráan, ni̱ gata: Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n ne̱ꞌ
yàtaꞌa huin dàj rûnꞌ huin ka̱n kuej staj, dadinꞌ gidaꞌa ꞌngo̱ sí dânj ka̱n
dânj ni̱ gunun sôꞌ riñan doꞌó sôꞌ;
32 Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ni̱ ka̱n nânj huin sa hua̱ lij doj ga̱ꞌ daꞌ daranꞌ nej
ka̱an sani̱ nga gachi ni̱ huej huin sa yakàn doj, ni̱ huej huin sa ni̱ko
doj riñan aꞌngô nej kuej e, ni̱ gahuin ꞌngo̱ chrun, hiôꞌ ni̱ ga̱ꞌnaꞌ nej
yataj aché yàtaꞌa ni̱ gi̱ꞌhiaj nej yôꞌ sigaka̱ꞌ nej yôꞌ raꞌa chrun dânj
na̱nj ánj.
Parábola de la levadura
(Lc.13:20-21)
33 Ni̱ gataj Jesús aꞌngô nuguanꞌ ráan: Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ yàtaꞌa
huin dàj rûnꞌ huin kïnj ga̱ꞌ gahiu ni̱ gidaꞌa ꞌngo̱ siya̱naa, ni̱ gachri hui̱j
hua̱ꞌnïnj daꞌngaꞌ giriñunꞌ chru arina, hiôꞌ ni̱ ganahuij daranꞌ kïnj arina
hua̱ sa̱ꞌa gahiu giꞌhiaj kïnj ga̱ꞌ gahiu dânj na̱nj ánj.
El uso que Jesús hace de las parábolas
(Mr.4:33-34)
34 Daranꞌ diû ni̱ nga gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús riñan nej guìi ni̱ ni̱nanj
nuguanꞌ ráan garânj sunj nga gaꞌminj, ni̱ si nitaj nuguanꞌ ráan nika
nga ga̱ꞌminj ni̱ nitaj si gaꞌmin mánj;
35 Huê Dànanj ga̱huin daꞌnga ni̱ gisîj nej nuguanꞌ gaꞌmin nej sôꞌ gataj
dàj ga̱huin asìj ri̱ki, nga gataj nej sôꞌ: Ga̱ꞌmin nuguanꞌ ráan ngà
duꞌhuá; ga̱nataj nej nuguanꞌ ꞌnïnj hui̱ asìj nga gayi̱ꞌij gaꞌanj gi̱ngaj
yumiguìi na̱nj ánj.
Jesús explica la parábola de la cizaña
36 Hiôꞌ ni̱, ganaꞌnḯn Jesús nanꞌ nej guìi, ni̱ ganatu ruhuâ hueꞌe; ni̱
gaꞌnaꞌ nichì nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj, ni̱ gataj nej sôꞌ gu̱nïn:
Ruhuâ nej ñûnj si ga̱nataꞌ rèꞌ gu̱nïn nej ñûnj nunj huin si ga̱taj
nuguanꞌ rán gaꞌmin rayiꞌî nej chriꞌ trigu aꞌnanꞌ màn siganïnj nej trigu
sa̱ꞌaj.
37 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Ni̱ ñùnj huin sa gunun ka̱n sa̱ꞌa.
38 Hioꞌó ñan gununj huin ruhuâ nimân nej guì màn ruhuâ yumiguìi;
nej ka̱n sa̱ꞌa huin nej guì huin daꞌní Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n yàtaꞌa, nej
chrinꞌ trigû aꞌnanꞌan huin nej sí huin daꞌní Sichre.
39 Ni̱ sa gunun ka̱n aꞌnanꞌ dânj huin sichre hiaa ni̱ huin sa gunïnꞌ
ngaj. Ni̱ nga na̱giꞌhiaj chrej nej trigu huin nga ga̱nahuij yumiguìi; ni̱
nej sa na̱giꞌhiaj chre̱ꞌ nej trigu huin nej ángel.
40 Dàj rûnꞌ giꞌhiaj nej síi nga girihiâj nej sôꞌ nej koj aꞌnanꞌan, ni̱
gaꞌnḯn nej sô' riñan ña'aan, ni̱ huê danj ga̱huin nga ga̱nahuij
yumiguìi.
41 Ni̱ ga̱ꞌnïn nej ángel gunânj gi̱tsi riñanj, ni̱ ga̱naranꞌ ninj ñan ni̱kaj
sunj daranꞌ nej guì gidigân gi̱ꞌhiaj aꞌngô nej guìi gakï̱nꞌïn, ngà nej guì
giꞌhiaj gakï̱ꞌïn,
42 ni̱ ga̱ꞌnïnj nej ángej ga̱ꞌanj nej guì dânj riñan ñaꞌan nâko; ni̱ hiuj
dânj gi̱nun ninj ni̱ du̱gueꞌe ninj ni̱ uta sa̱ꞌ ga̱huin ruhuâ ninj ni̱ nda ya
rùj ñanꞌ ninj.
43 Hiôꞌ ni̱ nej sí giꞌhiaj sa nika̱a ni̱ nda giran chre ga̱nahuin nej sôꞌ
ni̱ ga̱ nej sôꞌ dàj rûn' giràn riñan gui nga ga̱ne nej sôꞌ ñan gi̱nikaj
su̱n Ma̱ꞌan Ñaꞌanj huin Rej nej sôꞌ. Sí tàj hiuꞌuj ruhuâ rakïj guendâ
gu̱nïn, ni̱ gu̱nïn sôꞌ na̱nj ánj.
El tesoro escondido
44 Huê danj ni̱, Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ yàtaꞌa huin dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱
sanꞌanj ꞌnï̱nj huì riki hioꞌóo, ni̱ ganariꞌ ꞌngo̱ síi, ni̱ gachrîj huì ñûn sôꞌ
riki hioꞌóo; ni̱ uta gahuin nihiàꞌ ruhuâ sôꞌ, huê danj ni̱ gaꞌanj sôꞌ ni̱
naduꞌhuej sôꞌ daranꞌ nej rasu̱n huin siꞌhiaj sôꞌ, ni̱ ganaranj sôꞌ hioꞌó
ñan ꞌnï̱nj huì sanꞌanj dânj.
La perla de gran precio
45 Huê danj ni̱, Ma̱ꞌan sa ni̱kaj sun neꞌ yàtaꞌa huin dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱
sí ganarânj ni̱ naduꞌhuèj nej rasuun ni̱ nanaꞌhuiꞌ sôꞌ nej hiëj sa̱ꞌ gu̱ꞌnaj
perla.
46 Ni̱ nga ganariꞌ sôꞌ hiëj sa̱ꞌ guꞌnàj perla, ni̱ uta yakàn duꞌhue man,
huê danj ni̱ gaꞌanj sôꞌ ni̱ guduꞌhuej sôꞌ daranꞌ nej rasu̱n hua̱ riñan
sôꞌ, ni̱ giranj sôꞌ hiëj sa̱ꞌ dânj.
La red
47 Huê danj na̱nj Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ yàtaꞌa huin dàj rûnꞌ huin
ꞌngo̱ nanj màn yukuaj a, dadinꞌ nga gaꞌnḯn nej síi ruhuâ ne ña̱ꞌanj, ni̱
ganaraꞌanj daranꞌ yi̱'nïnꞌ nej yukuaj a;
48 Ni̱ nga gachra ruhuâ nanj màn yukuaj a, ni̱ giri nej sij nanj dan
duꞌhua ne ña̱ꞌanj; ni̱ gaꞌanj ga̱ne nej sij, ni̱ ganagui nej sij yukuaj hua̱
sa̱ꞌaj ni̱ ganachra nej sij ruhuâ ꞌngo̱ yugûti, sani̱ nej yukuaj nitaj si
hua̱ sa̱' ni̱ guërë'ëj nej sij na̱nj ánj.
49 Huê danj ga̱huin nga ga̱nahuij yumiguìi: Ni̱ ga̱hui nej ángel, ni̱
gi̱ꞌhiaj anêj ninj nej sí kï̱j huaa siganïnj nej sí giꞌhiaj sa nika̱a na̱nj
ánj,
50 ni̱ ga̱ꞌnïnj nej ángel nej guì kï̱j huaa ni̱ gi̱nun ninj riñan ñaꞌan
nâko; ni̱
Gu̱dugueꞌe ninj ni̱ uta sa̱ꞌ ga̱huin ruhuâ ninj ni̱ nda ya̱ rùj ñanꞌ ninj
na̱nj ánj.
Tesoros nuevos y viejos
51 Ni̱ gachín naꞌanj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Garânj daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj
daranꞌ nej nuguanꞌ nânj nîꞌ. Ni̱ gataj nej sij: Garânj daꞌngaꞌ ruhuâ nej
ñûnj, Señor.
52 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Huê danj ni̱ daranꞌ nej maestru chru̱n
ley, ni̱ huin nej sij dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱ sí dugumin nej daꞌní, dadinꞌ niꞌin
sôꞌ amàn ga̱ran sun sôꞌ rasu̱n naka̱a ni̱ niꞌin sôꞌ amàn ga̱ran sun sôꞌ
rasu̱n hua̱ reꞌèe.
Jesús en Nazaret
(Mr.6:1-6; Lc.4:16-30)
53 Nga gisîj gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús nej nuguanꞌ rán nânj, ni̱ gaꞌan aꞌngô
hiuj u.
54 Huê danj ni̱ gunukuiꞌ Ma̱ꞌan Jesús riñan doꞌo, ni̱ gidiganj ruhuâ
hueꞌ huin nûhui ne hiuj danj, ni̱ uta gahuin ñaꞌanj ruhuâ nej guì màn
yiñan, ni̱ gataj ninj: Danèꞌ gahuin chru̱n sí nânj nej nuguanꞌ nânj ni̱
danèꞌ gahuin chru̱n sôꞌ guendâ gi̱ꞌhiaj sôꞌ ga̱nahuin nej guìi ora chre
ra̱ꞌaj.
55 Sê daꞌní sí akôj chrun huin sí nânj ra̱ꞌ saj ûnꞌ. Ni̱ sê ni̱ sij gu̱ꞌnaj
María, ni̱ nej dinḯn sij huin, Jacobo, José, Simón, ni̱ Judas ra̱ꞌ saj ûnꞌ.
56 Ni̱ sê ne daranꞌ nej yuguej sij siganïnj nêꞌ nânj ra̱ꞌ saj ûnꞌ. Danèꞌ
gahuin chru̱n sij, daranꞌ nej nuguanꞌ nânj ra̱ꞌaj.
57 Ni̱ ginaꞌan ruhuâ nej sij niꞌin nej sij Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gataj Ma̱ꞌan
gu̱nïn nej sij: Daranꞌ hiuj u ni̱ ni̱kaj chrej nej síi riñan ꞌngo̱ sí gataj dàj
gahuin, sani̱ nitaj si ni̱kaj chrej nej guì màn yiñán sôꞌ ngà nej duguiꞌ
Ma̱ꞌan sôꞌ riñan sôꞌ mánj.
58 Ni̱ ñan nitaj si guyuman ruhuâ nej guì màn yiñan niꞌin ninj Ma̱ꞌan,
huê danj ni̱ do̱j nej guì aꞌnanꞌan ganahuin giꞌhia na̱nj ánj.
Muerte de Juan el Bautista
(Mr.6:14-29; Lc.9:7-9)
14 Nga diû dânj ni̱ gunïn Herodes tetrarca, si uta hua sa giꞌhiaj
Ma̱ꞌan Jesús,
2 Ni̱ gataj sôꞌ gu̱nïn nej sí giꞌhiaj sun riñan sôꞌ: Sí nânj huin Juan
Bautista; ni̱ ganahuin nìꞌnaꞌ sôꞌ siganïnj nej nîman, rayiꞌî dan gaꞌhue
nikaj sôꞌ sun nu̱kuaj.
3 Dadinꞌ Heródes huin sí gidaꞌa Juan, ni̱ gumînj sôꞌ ngà agaꞌ kadena
ni̱ gachrij sôꞌ dukuâ gaꞌa, rayiꞌî Herodias, yugûnꞌ ya̱na huin nika dinḯn
sôꞌ yíchij Felipe;
4 dadinꞌ gataj Juan gu̱nïn sôꞌ: Nitaj si du̱gunaj huaj si ga̱nakajt nika
dinḯnt mánj.
5 Ni̱ huin ruhuâ herodes di̱gahuiꞌ sôꞌ Juan, sani̱ yuꞌhuiꞌ sôꞌ niꞌin sôꞌ nej
guì yu̱manꞌan; dadinꞌ Juan huin ꞌngo̱ sí ganataꞌ dàj ga̱huin riñan nej
guì màn yumanꞌ dânj.
6 Sani̱ nga ganasîj Herodes aꞌngô hioꞌo ni̱ gahuin giꞌñanj an giꞌhiaj sôꞌ,
ni̱ giranꞌânj da̱ꞌnin ya̱na yugûn Herodías da̱nïn ñan ne nej guì màn
hiuj dânj, ni̱ gahuin nihiàꞌ ruhuâ Herodes.
7 Rayiꞌî dânj ni̱ gataj sôꞌ si yangàꞌ hia ga̱ꞌhuiꞌ sôꞌ, ahuin na̱nj rasu̱n
ga̱chinj siya̱na dânj riñan sôꞌ.
8 Sani̱ ga̱ꞌ gachrîj si̱nïn yugûnꞌ Herodias chrej e dàj gaꞌmin siya̱na
dânj, ni̱ rayiꞌî dan ni̱ gata: Ga̱ꞌnïnj rèꞌ ahui Juan Bautista ni̱ gi̱nunj
ruhuâ ꞌngo̱ goꞌo ni̱ ri̱ki rèꞌ riñânj.
9 Ni̱ nga gunïn Herodes nuguanꞌ nânj ni̱ gananïn ruhuâ sôꞌ; sani̱ ñan
ga̱ꞌ gataj sôꞌ si yangàꞌ ga̱ꞌhuiꞌ sôꞌ ꞌngo̱ rasuun raꞌa siya̱na dânj, ni̱
ñan ga̱ꞌ gunïn nej sí ne ngà sô yiꞌnḯn mesa, ni̱ garânj yina sôꞌ ga̱ꞌhuiꞌ
sôꞌ ahui Juan,
10 Ni̱ gaꞌnïnꞌ sôꞌ suun riñan nej sí ꞌhiaj sun riñan sôꞌ si ga̱ꞌanj ga̱ꞌneꞌ
nej sôꞌ ahui Juan nda ruhuâ dukuâ gaꞌa.
11 Ni̱ ni̱kaj nej sôꞌ ahui Juan ni̱ nunj ruhuâ ꞌngo̱ goꞌo ni̱ gaꞌhuiꞌ nej
sôꞌ raꞌa siya̱na dânj; ni̱ nagaꞌhuij riñan yugûnꞌ nin ahui Juan.
12 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí gahuin chru̱n riñan Juan ni̱ ganakaj nej sôꞌ nè
kú Juan ni̱ gaꞌanj ga̱chinꞌ nej sôꞌ; ni̱ neꞌ rukù ni̱ gaꞌanj ga̱nataꞌ nej
sôꞌ dàj giranꞌ Juan riñan Ma̱ꞌan Jesús.
Alimentación de los cinco mil
(Mr.6:30-44; Lc.9:10-17; Jn.6:1-14)
13 Ni̱ nga gunïn Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gatu ruhuâ rio aché riñan nee ni̱
guxunj Ma̱ꞌan ni̱ gaꞌan nda ñan ga̱nꞌ doj, riñan hioꞌó hua̱ niꞌnï̱nj ïn;
sani̱ nga gunïn nej guìi si hiuj dânj hua̱j Ma̱ꞌan, ni̱ nda ciuda ñan
màn ninj gaché da̱koj ninj ni̱ gaꞌanj ninj ñan hua̱j Ma̱ꞌan Jesús.
14 Ni̱ nga gananinj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ giniꞌin si ga̱ꞌ màn uta gaꞌì nej guìi
hiuj dânj, ni̱ gananïn àko ruhuaj niꞌin ninj ni̱ giꞌhia si ganahuin nej guì
aꞌnanꞌan.
15 Nga ginìn ni̱ gaꞌnaꞌ nichì nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan Jesús, ni̱
gataj nej sôꞌ gu̱nïn: Nitaj nun mân hiuj nânj yo̱ꞌ mánj ni̱ ga̱ꞌ ginìn ni̱
ga̱ꞌnïnj rèꞌ ga̱ꞌanj nej guìi ñan ngaj nej yumanꞌ lij nan ni̱ gi̱ran ninj sa
ya̱ ninj na̱nj ánj.
16 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Nitaj si uta ña̱ꞌan huaj si na̱nꞌ ninj
mánj; Ga̱ꞌhuiꞌ nej suj ya̱ ninj na̱nj ánj.
17 Ni̱ gataj nej sí gaꞌnaꞌ gahuin chru̱un gu̱nïn Jesús: Nitaj ni̱ko sa yo̱ꞌ
nikaj nej ñûnj ꞌna̱ꞌ nej ñûnj mánj, man unꞌu̱nꞌ ge̱ rachrúun ngà hui̱j
ge̱ yukuaj a nikaj nej ñûnj ꞌna̱ꞌ nej ñûnj na̱nj ánj.
18 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Gìnikaj nej suj nej rasu̱n dânj ga̱ꞌnaꞌ nej suj
riñânj na̱nj ánj.
19 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnïnꞌ su̱n Ma̱ꞌan Jesús riñan nej sí gaꞌnaꞌ gahuin chru̱n
riñanj si ga̱taj nej sôꞌ si ga̱ꞌanj ga̱ne nej guìi riñan koj o; ni̱ gidaꞌa nej
unꞌu̱nꞌ rachrúun ngà hui̱j nej yukuaj a, ni̱ ganachi nikaj ñanj neꞌ yàtaꞌa
ni̱ gaꞌhuij si guruhuâ Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ guchraꞌ da̱ꞌa ni̱ gaꞌhuij
rachrúun raꞌa nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj, ni̱ gadaꞌngaꞌ nej sôꞌ yâ
daranꞌ nej guì màn hiuj dânj.
20 Ni̱ yâ daranꞌ nej guìi, ni̱ gachra riki ninj; ni̱ ganaranꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ
ga̱huin chru̱un nej dasû lij gunâj dânj, ni̱ ganachraꞌ aꞌngô yuhuìj
yugûti ganaranꞌ nej sôꞌ na̱nj ánj.
21 Ni̱ daꞌngaꞌ ꞌngo̱ si unꞌu̱nꞌ mîn nej síi huin sa yâ, sani̱ nitaj guendâ
gahuin nej siya̱naa ngà nej sílij i mánj.
Jesús anda sobre el mar
(Mr.6:45-52; Jn.6:15-21)
22 Ni̱ nga gisîj yâ nej guìi ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús si ga̱tu nej sí ꞌna̱ꞌ
ga̱huin chru̱n riñanj ruhuâ rio aché riñan nee, ni̱ ga̱taꞌ ña̱n nej sôꞌ
ga̱ꞌanj nej sôꞌ ni̱ ga̱chin nej sôꞌ ané duꞌhua ne ña̱ꞌanj ni̱ gunâj Jesús
aꞌmin ngà nej guì màn hiuj dânj.
23 Nga gisîj ganaꞌnḯn Ma̱ꞌan Jesús nanꞌ nej guì riguìi yiñán ninj huê
danj ni̱ gahui ra̱ kïj ni̱kïnꞌ hiuj dânj ni̱ gaꞌmin ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an; ni̱
ga̱ꞌ gahuin rumi̱nꞌ, ni̱ ꞌngo̱ rïn gunâj hiuj dânj.
24 Ni̱ ga̱ꞌ huaj rio aché riñan nee nda da̱ꞌaj ne ña̱ꞌanj, sani̱ uta
nu̱kuaj gaganꞌ ne ña̱ꞌanj riñan rio dânj, dadinꞌ dànanj gaꞌhuiꞌ nanèe ne
ri̱ñan nej sij.
25 Sani̱ ga̱ꞌ gisîj ꞌngo̱ si aga̱ꞌ gaꞌânj neꞌ ruhuâ si̱ꞌnïnꞌ mânj, ni̱ aché
Ma'an Jesús riñan ne ña̱ꞌanj gaꞌnaj riñan nej sij.
26 Ni̱ nga giniꞌin nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un, sí aché Jesús hua riñan
nee, ni̱ uta gahuin ruhuâ nej sôꞌ, ni̱ gaguâj nu̱kuaj nej sôꞌ ni̱ gataj
nej sôꞌ, ꞌngo̱ staꞌnaj a ꞌna̱ꞌ na̱nj ánj, huê danj ni̱ uta guyuꞌhuiꞌ nej sôꞌ.
27 Sani̱ ora chre ni̱ gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gata: Si guyuꞌhuiꞌ nej suj
mánj, ñùnj huin na̱nj ánj.
28 Hiôꞌ ni̱ nanikàj Pedro ni̱ gataj sôꞌ: Señor si huê Ma̱ꞌan rèꞌ huin, ni̱
gi̱hia rèꞌ si ga̱ꞌhue ga̱che riñan nee ni̱ gu̱chij ñan ꞌna̱ꞌ Maꞌân rèꞌ na̱nj
ánj.
29 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Gu̱huaꞌ so̱ꞌ aj nïnj, ni̱ gananinj Pedro ruhuâ
rio aché riñan nee, ni̱ gaché sôꞌ riñan nee ni̱ gaꞌanj sôꞌ ñan ꞌnaꞌ
Ma̱ꞌan Jesús.
30 Sani̱ nga giniꞌin Pedro si uta nu̱kuaj gaꞌhuij nanèe, ni̱ guyuꞌhuiꞌ sôꞌ;
ni̱ gayi'ij ni̱ ganagaꞌ sôꞌ riki nee, ni̱ gayiꞌì sôꞌ ni̱ gaguâj sôꞌ, ni̱ gataj
sôꞌ: Señor gi̱ꞌhiá rèꞌ si ga̱naninj ánj.
31 Ora chre ni̱, gidaꞌa Jesús raꞌa Pedro ni̱ gata gu̱nïn sôꞌ: Doj nï̱nꞌ
guyumân ruhuât na̱nj ánj. Nunj huin saj ni̱ guruguiꞌ chi̱ꞌ ruhuât ra̱ꞌaj.
32 Ni̱ nga gatûj ngue̱j sij ruhuâ rio aché riñan nee ni̱ ganikïnꞌ si
gaꞌhuij nanèe.
33 Hiôꞌ ni̱ ganikïnꞌ rûdakoj nej sôꞌ màn ruhuâ rio aché riñan nee
riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gataj nej sôꞌ: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ni̱ huê Ma'an rèꞌ
huin Daꞌní Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
Jesús sana a los enfermos Genesaret
(Mr.6:53-56)
34 Ni̱ gachîn nej sij ané ne ña̱ꞌanj, ni̱ guyuman nej sij riñan hioꞌó
Genesaret.
35 Ni̱ gananiꞌin nej guì màn riñan hioꞌó dânj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gayaꞌnïn
ninj nuguanꞌan gaꞌanj nï̱nꞌ ga̱chraꞌ riñan nej guì màn ganikàj riñan
hioꞌó dânj, ni̱ ni̱kaj ninj daranꞌ nej guì aꞌnanꞌan gaꞌnaꞌ ninj riñan Ma̱ꞌan
Jesús.
36 Ni̱ gachín ni̱ꞌhiaj ninj si ga̱ꞌhuej Ma̱ꞌan Jesús ni̱ ga̱ganꞌ raꞌa ninj
si-chamaraj; ni̱ daranꞌ nej guìi gaganꞌ ra'a si-chamaraj ni̱ ganahuin ninj
giꞌhia na̱nj ánj.
Lo que contamina al hombre
(Mr.7:1-23)
15 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nichì da̱ꞌaj nej sí siranûn ngà nej sí fariseo ꞌna̱ꞌ
Jerusalén riñan Ma'an Jesús, ni̱ gataj nej sô':
2 Nunj huin saj ni̱ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan rèꞌ ni̱ nitaj si ni̱kaj
chre̱j nej sôꞌ nej nuguanꞌ gidigân nej yíchij achij i ra̱ꞌaj. Dadinꞌ nitaj si
naniꞌhiaꞌ nej sij raꞌa nej sij nga yâ nej sij únj.
3 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gata: Nunj huin saj ni̱ nitaj si ni̱kaj chre̱j nej
suj daranꞌ nej nuguanꞌ gaꞌnïnꞌ su̱n Ñaꞌanj an ra̱ꞌaj, Sê dànanj ni̱kaj
chre̱j nej suj nej nuguanꞌ giri ra̱ nej yíchij achij i ra̱ꞌ saj ûnꞌ.
4 Dadinꞌ gaꞌnïnꞌ su̱n Ñaꞌanj an ni̱ gata: Gi̱nikaj chre̱j riñan rét ni̱ huê
danj na̱nj gi̱nikaj chrej riñan nit: Ni̱ ahuin na̱nj sí gaꞌmin kï̱j riñan rej
ngà riñan ni̱ ni̱ hua̱ ni̱ñan si du̱guaꞌì nej sôꞌ daꞌhui sij ga̱huiꞌ sij na̱nj
ánj.
5 Sani̱ gataj nej suj: Si ga̱ꞌhue ga̱taj ꞌngo̱ síi gu̱nïn rej sôꞌ ngà gu̱nïn
ni̱ sôꞌ: Si-a gaꞌhue gu̱ruguñuꞌun so̱ꞌ mánj, dadinꞌ daranꞌ nej sa hua̱
riñânj ni̱ huin ofrenda ga̱ꞌ ga̱ꞌhuí riñan Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj,
6 ni̱ ahuin na̱nj sí gataj dànanj, ni̱ nitaj si daꞌhui sôꞌ gu̱ruguñuꞌunj sôꞌ
rej sôꞌ ngà ni̱ sôꞌ mánj. Huê danj ni̱ gudurëꞌ nej suj nej nuguanꞌ
gaꞌnïnꞌ su̱n Ña'anj an riñan nej suj dadinꞌ dànanj nikaj chre̱j nej suj
nej nuguanꞌ giri ra̱ nej yíchij achij i na̱nj ánj.
7 Sí digañuꞌunj un huin nej suj, ni̱ du̱gunaj hua nuguanꞌ gaꞌmin Isaias
sôꞌ gataj dàj ga̱huin rayiꞌî nej suj nga gataj sôꞌ:
8 yumanꞌ nan ni̱ man ngà nïnj duꞌhua nikaj chre riñânj; sani̱ uta ga̱nꞌ
ne nimanj riñânj na̱nj ánj.
9 Nitaj nunj guenda̱ ni̱ꞌñanj si ni̱kaj chre̱j ninj riñânj, dadinꞌ sa gidigân
ninj huin nej nuguanꞌ giri ra̱ nej síi na̱nj ánj.
10 Ni̱ gakḯn Jesús nej guì rigìi, ni̱ gata gu̱nïn ninj: Gu̱nïn nej suj, ni̱
ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj ánj:
11 Sê sa gatûj ruhuâ duꞌhua síi huin sa ga̱ꞌhuiꞌ yiꞌì sôꞌ mánj; nej
nuguanꞌ kï̱j gahui ruhuâ duꞌhua sôꞌ danj, huê nej nuguanꞌ dânj huin
sa ga̱ꞌhuiꞌ yiꞌì so̱ꞌ na̱nj ánj.
12 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nichi nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un riñan Jesús ni̱ gataj
nej sôꞌ: Giniꞌîn rèꞌ si ginaꞌan ruhuâ nej sí fariseos nga gunïn nej sôꞌ
nej nuguanꞌ nânj nîꞌ.
13 Nanikàj Ma'an Jesús, ni̱ gata: Daranꞌ nej koj nun gu̱nun Ma̱ꞌan Rê
ne yàtaꞌa, ni̱ gi̱rihia na̱nj ánj.
14 Gu̱dunaj nej suj nej sij; dadinꞌ duchri huin nej sij ni̱ huê danj na̱nj
hua du̱chri nej guì riñan gidigân nej sij; ni̱ si gidigân ꞌngo̱ sí du̱chri
aꞌngô sí du̱chri, ni̱ gu̱ñan chre ni̱ gi̱ninj ngue̱j sij ruhuâ ꞌngo̱ hiuꞌuj u
na̱nj ánj.
15 Nanikàj Pedro, ni̱ gataj sôꞌ: Ga̱nataꞌ rèꞌ riñan nej ñûnj, nunj huin si
ga̱taj nuguanꞌ rán gaꞌmin rèꞌ ánj.
16 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Hua̱ na̱nj naꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ
nej suj mînj.
17 Nun garânj daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj si daranꞌ nej sa gatûj ruhuâ
duꞌhua nej guìi ni̱ huaꞌan ruhuâ riki ninj, ni̱ neꞌ rùku ni̱ huaꞌan ruhuâ
bañun mínj.
18 Sani̱ nej nuguanꞌ kï̱j gahui ruhuâ duꞌhua nej guìi; ni̱ ruhuâ nimân
ninj gahui; ni̱ nej nuguanꞌ kï̱j hua nânj huin sa gaꞌhuiꞌ yiꞌì aꞌngô nej
guìi na̱nj ánj.
19 Dadinꞌ ruhuâ nimân nej guìi gahui nej nuguanꞌ kï̱j huaa, ganïn
ruhuâ ninj di̱gahuiꞌ ninj, ganïn ruhuâ ninj gi̱nikaj ninj nika duguiꞌ ninj,
ruhuâ ninj ga̱ne sigichraꞌ ninj, ni̱ ganïn ruhuâ ninj giꞌhiaj tu̱ ninj, ni̱
ganïn ruhuâ ninj ga̱nataꞌ ninj nuguanꞌ digañuꞌunj, ganïn ruhuâ ninj
ga̱ꞌmin ki̱j ninj yiꞌî Ñaꞌanj an.
20 Nej gakïnꞌ nânj huin sa gaꞌhuiꞌ yiꞌì nej guìi; sani̱ guendâ yâ ninj
nga nun na̱niꞌhiaꞌ ninj raꞌa ninj ni̱ sê gakï̱nꞌïn huînꞌ mánj.
La fe de la mujer cananea
(Mr.7:24-30)
21 Gahui Jesús hiuj dânj, ni̱ gaꞌan riñan hioꞌó Tiro ngà riñan Sidón.
22 Ni̱ gaꞌnaꞌ nichì ꞌngo̱ siya̱na ꞌna̱ꞌ riñan hioꞌó Canan, ni̱ gaꞌmin nu̱kuaꞌ
ni̱ gata: ( Señor, huê Ma̱ꞌan rèꞌ huin daꞌní David, ni̱ ga̱nanïn àko ruhuâ
rèꞌ niꞌîn rèꞌ ñùnj. Dadinꞌ uta giranꞌ sa̱ñun daꞌnin ya̱naj giꞌhiaj ꞌngo̱
nanè kï̱j huaa na̱nj ánj ).
23 Sani̱ nun du̱nanikaj Ma̱ꞌan Jesús ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nuguanꞌan riñan siya̱na
nânj. Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nichì nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un, ni̱ gachín ni̱ꞌhiaj
nej sôꞌ riñan Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gataj nej sôꞌ: Ga̱naꞌnïnj rèꞌ na̱nꞌ siya̱na
nânj, dadinꞌ nitaj si yichinꞌ ga̱ꞌmin riñunꞌ mânj.
24 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gata: Gaꞌnḯn Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an gaꞌná man
riñan nej matsïj gaꞌanj ni̱ꞌhia huin dukuâ Israel na̱nj ánj.
25 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ siya̱na nânj ni̱ ganikïnꞌ rûdako riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱
gata: ( Señor, gu̱ruguñuꞌunj Maꞌân rèꞌ ñùnj ánj ).
26 Ni̱ nanikaj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gata: Nitaj si du̱gunaj huaj si ga̱ꞌneꞌ
rachrún ya̱ nej daꞌninꞌ, ni̱ ga̱ꞌhuiꞌ ya̱ nej yuhue mánj.
27 Ni̱ gataj siya̱na dânj: ( Yangàꞌ, Señor; sani̱ nej yuhue ni̱ ganaranꞌ
nej xuj yâ nej xuj nej dasû rachrún gininj riki si-mesa rikiꞌ mnej xuj
na̱nj ánj ).
28 Hiôꞌ ni̱ nanikàj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gata: Ayaꞌ siya̱na so̱ꞌ ga̱ꞌ mánj, uta
ni̱ko guyumân ruhuât na̱nj ánj; ga̱ꞌhue gi̱ꞌhiâ sa gachínt na̱nj ánj. Ni̱
asìj ora nga gaꞌmin Jesús dànanj ni̱ ganahuin daꞌní siya̱na nânj.
Jesús sana a muchos
29 Gahui Jesús hiuj dânj gaꞌan ni̱ guchij nichrùnꞌ duhua ne ña̱ꞌanj
gu̱ꞌnaj Galilea; ni̱ gahui gaꞌan ra̱ kïj ni̱kïnꞌ hiuj dânj, ni̱ gaꞌanj ga̱ne.
30 Ni̱ ganaraꞌhuiꞌ uta gaꞌì nej guìi ñan ne Ma̱ꞌan Jesús. Ni̱ nikaj ninj
gaꞌnaꞌ ninj nej guì naꞌhue ga̱che, nej guì go̱ꞌoj, nej guì naꞌhue ga̱ꞌmin,
nej guì hua̱ ru̱ꞌu nè kú, ni̱ huê danj na̱nj giꞌhia si ganahuin uta gaꞌì
nej sí aꞌnanꞌan; ni̱ gaꞌanj rëꞌëj ninj nej guì aꞌnanꞌ dânj yiꞌî Ma̱ꞌan
Jesús, ni̱ giꞌhia ga̱nahuin nej guì dânj;
31 Ni̱ uta gahuin ñaꞌanj ruhuâ daranꞌ nej guì màn hiuj dânj, nga
giniꞌin ninj gaꞌhue gaꞌmin nej guì la̱ꞌñanꞌan, ni̱ ganahuin nè kú nej
guì hua̱ ruꞌu nè kú, ni̱ gaꞌhue gaché nej guì go̱chroj o, ni̱ gaꞌhue
gi̱yïguïn gi̱niꞌhiaj nej guì go̱ꞌoj ni̱ gaꞌmin hueꞌê nej guìi niꞌin ninj Daꞌanj
yumanꞌ Israel.
Alimentación de los cuatro mil
(Mr.8:1-10)
32 Ni̱ ganakḯn Jesús, nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj, ni̱ gata: Gananïn
àko ruhuâj niꞌín nej guìi, dadinꞌ ga̱ꞌ gisîj hua̱ꞌnïnj gui ne ninj ngàj; ni̱
nitaj nùnj nikaj ninj ya̱ ninj; ni̱ si̱ ganaꞌnïn na̱nꞌ ninj dukuâ dadinꞌ nï̱nꞌ
hua gi̱ninej ninj ruꞌhuaj na̱nj ánj, dadinꞌ gaꞌhue si gi̱ninj ruminꞌ ninj
nga aché ninj huaj ninj na̱nj ánj.
33 Hiôꞌ ni̱ gataj nej sí gaꞌnaꞌ gahuin chru̱n riñan Ma̱ꞌan Jesús: Dàj
gi̱ꞌhioꞌ gaꞌhue giriꞌ ga̱ꞌhuiꞌ sa ya̱ nej guì rigì mánj hiuj nânj, dadinꞌ
nitaj nùnj mân riñan hioꞌó hua̱ niꞌnï̱nj nânj ra̱ꞌaj.
34 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Andàj rachrúun nikaj nej suj ra̱ꞌaj. Ni̱ gataj nej
sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un: Chi̱j rachrúun nikaj nej ñûnj, ni̱ doj nï̱nꞌ nej
yukuaj a nikaj nej ñûnj na̱nj ánj.
35 Ni̱ gaꞌnïnꞌ sunj riñan nej guìi si ga̱ꞌanj ga̱ne ninj riñan hioꞌóo.
36 Ni̱ gidaꞌa nej chi̱j rachrúun ngà nej yukuaj a, ni̱ gaꞌhuij si guruhuâ
Ñaꞌanj an, ni̱ gaꞌneꞌ da̱ꞌa nej rachrúun ni̱ gaꞌhuij raꞌa nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin
chru̱n riñanj, ni̱ ga̱daꞌngaꞌ nej sôꞌ raꞌa daranꞌ nej guìi.
37 Ni̱ yâ daranꞌ nej guìi, ni̱ gunumân riki ninj; ni̱ hua̱ na̱nj ganachra
nda chi̱j yugûti rachrúun ganaranꞌ nej sij, nânj huin nej dasû lij
rachrún gunâj.
38 Gaꞌânj mîn nej síi, huin sa yâ sani̱ nun ga̱hia nej sij nej siyanaa
ngà nej sîlij i mánj.
39 Neꞌ rùku nânj, ni̱ ganaꞌnḯn Ma̱ꞌan Jesús na̱nꞌ nej guìi dukuâ ninj, ni̱
gatu ruhuâ rio aché riñan nee, ni̱ gaꞌnaj riñan hioꞌó Magadán.
La demanda de una señal
(Mr.8:11-13; Lc.12:54-56)
16 Gaꞌnaꞌ nej sí fariseos ngà nej sí saduceos guendâ ga̱ran hue̱ nej
sôꞌ Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gachín nej sôꞌ ꞌngo̱ daꞌngaꞌ guendâ ruhuâ nej sôꞌ
gi̱niꞌin nej sôꞌ si Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an gaꞌnḯn gaꞌnaꞌ Ma̱ꞌan Jesús.
2 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Nga ginìn, ni̱ gataj nej suj: Uta hueꞌê
hua diû, dadinꞌ ganahuin ma̱re nga màn yàtaꞌa.
3 Nga gayiguï̱n neꞌ ni̱ganꞌan ni̱ gataj nej suj: Hi̱aj ni̱ ga̱manꞌ gumàn
nanèe; dadinꞌ ganahuin ma̱re nga màn yàta'a. Sí digaꞌñuꞌunj un huin
nej suj. Dadinꞌ chru̱n nej suj ga̱naniꞌin daꞌngaꞌ nej suj dàj hua yàtaꞌa,
sani̱ nej sa hua̱ diû nânj ni̱ nitaj si chru̱n nej suj ganakaj guendâ nej
suj mánj.
4 Nej guì kï̱j hua nânj ni̱ nej guì gudunâj Ñaꞌanj an nânj gachín
daꞌngaꞌa gi̱niꞌin ninj; sani̱ si̱ gaꞌhue gi̱niꞌin ninj aꞌngô daꞌngaꞌa ga̱ꞌ
mánj, ga̱nanun ruhuâ ninj dàj giranꞌ Jonás sôꞌ gataj dàj ga̱huin. Huê
danj ni̱ guduna nej sij, ni̱ gaꞌan aꞌngô yumanꞌan.
Levadura de los fariseos
(Mr.8:14-21)
5 Ni̱ gachin nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan Jesús neꞌ ané duꞌhua ne
ña̱ꞌanj, ni̱ giniꞌñûn nej sôꞌ gi̱nikaj nej sôꞌ rachrúun ga̱ꞌanj nej sôꞌ.
6 Ni̱ gataj Jesús gu̱nïn nej sij: Gi̱niꞌhiaj nej suj, ni̱ ga̱ gudadû nej suj
ngà kïnj gahiu huin siꞌhiaj nej sí fariseos ngà nej sí saduceos.
7 Ni̱ ganarïsnaꞌanj nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un siganï̂nj nej sôꞌ ni̱ gataj
nej sôꞌ: Gataj Ma̱ꞌan Jesús dànanj dadinꞌ nun gi̱nikaj neꞌ rachrúun
ga̱ꞌnaꞌ neꞌ mánj.
8 Ni̱ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ Ma̱ꞌan Jesús dàj gaꞌmin nej sij, ni̱ gata
gu̱nïn nej sij: Nunj huin saj ni̱ ganïn ruhuâ nej suj si rayiꞌî guendâ
nitaj si ni̱kaj nej suj rachrúun gaꞌminj ra̱ꞌaj, doj sînj guyuman ruhuâ
9 Hua̱ na̱nj naꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj, ni̱ nun ga̱nanun ruhuâ
nej suj dàj giꞌhiâ ngà nej unꞌu̱n' rachrúun ni̱ gisi yâ nda unꞌu̱nꞌ mîn
nej síí, ni̱ andàj yugûti ganachra ganaranꞌ nej suj ra̱ꞌaj.
10 Ni̱ nun ga̱nanun ruhuâ nej suj rayiꞌî nej chi̱j rachrúun nga gisi yâ
gaꞌânj mîn nej guìi giꞌhia, ni̱ andaj yugûti ganaꞌchra ganaranꞌ nej suj
ra̱ꞌaj.
11 Nunj huin saj ni̱ naꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj si sê rayi'î
rachrúun huin sa gaꞌminj si ga̱ gu̱dadû nej suj ra̱ꞌaj, ga̱ gudadû nej
suj ngà kïnj ga̱ꞌ gahiu huin sa gidigân nej sí fariseos ngà nej sí
saduceos nânj ánj.
12 Hiôꞌ ni̱ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ nej sij si sê rayiꞌî kïnj gahiu huin sa
gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús, dadinꞌ gaꞌmin si ga̱ gudadû nej sij ngà nej
nuguanꞌ gidigân nej sí fariseos ngà nej sí saduceos na̱nj ánj.
La confesión de Pedro
(Mr.8:27-30; Lc.9:18-21)
13 Nga guchiꞌ Jesús riñan hioꞌó Cesarea huin doꞌó Filipo, ni̱ gachín
naꞌan riñan nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj ni̱ gata gu̱nïn nej sôꞌ: Ahuin
si huín gataj nej guìi ra̱ꞌaj.
14 Ni̱ gataj nej sí gaꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un: Da̱ꞌaj nej guìi gataj si huê rèꞌ
huin Juan Bautista; ni̱ aꞌngô da̱ꞌaj ninj gataj si huê rèꞌ huin Elias; ni̱
aꞌngô da̱ꞌaj ninj gataj si huê rèꞌ huin Jeremías, ni̱ aꞌngô da̱ꞌaj ninj
gataj si huê rèꞌ huin goꞌngo̱ nej sôꞌ gataj dàj ga̱huin na̱nj ánj.
15 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús gu̱nïn nej sij: Ahuin sa huín taj, nej suj ra̱ꞌaj.
16 Nanikàj Simón Pedro, ni̱ gataj sôꞌ: Huê Ma̱ꞌan rèꞌ huin Cristo, Daꞌní
Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an hua̱ nìꞌnaꞌa na̱nj ánj.
17 Hiôꞌ ni̱ nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ so̱ꞌ, na̱nj
Simónꞌ, dadinꞌ huêt huin daꞌní Jonás, dadinꞌ sê nej guìi huin sa
gidigân riñant mánj, dadinꞌ Ma̱ꞌan Rê ne yàtaꞌa huin sa gidigân riñant
na̱nj ánj.
18 Ni̱ ñùnj ga̱taj, si huet huin Pedro, ni̱ riñan huej nánj ga̱nachi nikâ
si-nùhuij; ni̱ si̱ giꞌhiaj ganân Sichre ni̱ si̱ giꞌhiaj ga̱nan nej sa ni̱kaj
duguiꞌ ngaj si-nùhuij mánj.
19 Ni̱ ri̱kij raꞌât nej gagaꞌ ra̱ꞌa guendâ gi̱nikaj su̱nꞌ riñan nej guì
gi̱nikoꞌ rukú; ni̱ daranꞌ nej nuguanꞌ nun ga̱ꞌhue giꞌhiaj hiaꞌ riñan hioꞌóo
nânj ni̱ hua̱ nîꞌnïnj man riñan Ñaꞌanj an ne̱ꞌ yàtaꞌa; ni̱ daranꞌ nej
nuguanꞌ gaꞌhue giꞌhiaj hiât riñan hioꞌó nânj ni̱ gahuin hia riñan Ñaꞌanj
an ne̱ꞌ yàtaꞌa na̱nj ánj.
20 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnïnꞌ sunj riñan daranꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj si
si̱ ganataꞌ nej sôꞌ riñan ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej guìi si huê Ma̱ꞌan huin Cristo.
Jesús anuncia su muerte
(Mr.8:31; 9:1; Lc.9:22-27)
21 Asìj ora dânj ni̱ gayiꞌì Jesús ni̱ ganataꞌ nî'nïn riñan nej sí ꞌna̱ꞌ
ga̱huin chru̱n riñanj si hua̱ ni̱ñan gaꞌan Jerusalén ni̱ uta gi̱ranꞌ sa̱ñunj
giꞌhiaj nej yíchìj achij i, nej rej huin ña̱an ni̱ nej sí siranûn; ni̱ di̱gahuiꞌ
nej sôꞌ Ma'an sani̱ ga̱chin hua̱ꞌnïnj gui ni̱ ga̱nahuin nìꞌnaj siganï̂nj nej
nîman.
22 Hiôꞌ ni̱ ginikaj anêj Pedro gaꞌanj sôꞌ Ma̱ꞌan, ni̱ gayiꞌì sôꞌ ni̱ ranꞌ sôꞌ
Ma̱ꞌan, ni̱ gataj sôꞌ: Señor, si̱ gaꞌnïnj Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an; ni̱ si̱ gi̱ranꞌ
sa̱ñun rèꞌ ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej sa̱ñun na̱nj mánj.
23 Sani̱ nanikàj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gata gu̱nïn Pedro: Gu̱xun Sichre yigï̀n
so̱ꞌ, maꞌânt riñánj. Dadinꞌ huînt ꞌngo̱ sa garanꞌ ñuꞌunj un, dadinꞌ nitaj si
niꞌhiajt riñan nej rasu̱un dàj rûnꞌ niꞌhiaj Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an mánj, dadinꞌ
dànanj gaꞌnḯn ñant riñan nej rasu̱n garanꞌ ruhuâ nej síi na̱nj ánj.
24 Hiôꞌ ni̱ gataj Jesús gu̱nïn nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj: Si hua̱
ꞌngo̱ nej suj huin ruhuâ gi̱nikoꞌ rukú, ni̱ gi̱niꞌñun nej suj sa garanꞌ
ruhuâ nè kú nej suj, ni̱ gi̱daꞌa nej suj rugutsi̱i, ni̱ gi̱nikoꞌ nej suj
gaꞌnaꞌ nej suj rukú na̱nj ánj.
25 Dadinꞌ daranꞌ nej guì naꞌhuej ruhuâ ga̱huiꞌ rayiꞌí, ni̱ gi̱ranꞌ sa̱ñun
ninj, ni̱ daranꞌ nej guì hua̱ ruhuâ ga̱huiꞌ rayiꞌí, ni̱ ga̱nariꞌ ninj yiñán
Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ga̱ne nìganj ninj na̱nj ánj.
26 Dadinꞌ ahuin guenda̱ niꞌñanj, si gi̱ꞌhiaj ganân síi daranꞌ nej rasu̱n
màn ruhuâ yumiguìi ga̱ riñan sôꞌ, si ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia nimân sôꞌ ra̱ꞌaj.
Ga̱ꞌhue ga̱naruꞌhue sij rayiꞌî nimân sij na̱nj nîꞌ
27 Dadinꞌ ga̱ꞌnaj neꞌ yàtaꞌa ngà sun ni̱kaj su̱n Ma̱ꞌan Re, ni̱ huê danj
na̱nj ga̱ꞌnaꞌ nej ángel ngà Ma̱ꞌan, hiôꞌ ni̱ na̱ruꞌhue Ma̱ꞌan riñan daꞌ
goꞌngo̱ nej guìi dàj na̱nj hua Ma̱ꞌan sa giꞌhiaj ninj.
28 Yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ si hua̱ da̱ꞌaj nej guì màn hiuj nánj, ni̱ si̱ gahuiꞌ
ninj, dadinꞌ da̱ñun gi̱niꞌin ninj nga ga̱ꞌnaꞌ gi̱nikaj su̱n Ma̱ꞌan Daꞌní síi
riñan ninj na̱nj ánj.
La transfiguración
(Mr.9:2-13; Lc.9:28-36)
17 Gachîn hua̱tanꞌ gui, ni̱ ni̱kaj Jesús Pedro, Jacobo ni̱ Juan huin dinḯn
Jacobo, ni̱ gaꞌanj anêj nej sij ñan ni̱kïnꞌ ꞌngo̱ kïj yakàan;
2 ni̱ nikïnꞌ nej sij hiuj dânj ni̱ nadunaj Ma̱ꞌan riñan nej sij, ni̱ nda ran
chre ganahuin riñanj ni̱ huaj dàj rûnꞌ hua riñan gui, ni̱ ganahuin gatsi̱
siganꞌanj ni̱ nda giyigïn chre riñanj.
3 Ni̱ giniꞌin nej sij nikïnꞌ Moisés ngà Elías ni̱ ganarïsnaꞌanj ngue̱j sôꞌ
ngà Ma̱ꞌan.
4 Hiôꞌ ni̱ gataj Pedro gu̱nïn Ma̱ꞌan Jesús: Señor, du̱gunaj huaj si ga̱ne
neꞌ hiuj nânj; ni̱ si ruhuâ rèꞌ, ni̱ gi̱ꞌhiaj nej ñûnj hua̱ꞌnïnj hueꞌ rekoj o
hiuj nan: ꞌNgoj ga̱ne Maꞌân rèꞌ, ni̱ aꞌngoj ga̱ne Moisés ni̱ aꞌngoj ga̱ne
Elías.
5 Nga nï̱nꞌ aꞌmin Pedro nikïnꞌ sôꞌ, ni̱ guyumân ꞌngo̱ nga yiguï̱ïn ni̱
garan riñan nej sij; ni̱ riñan nga dânj gaꞌmin Ñaꞌanj an, ni̱ gata: Huê
nan huin Daꞌnin ni̱ uta garanꞌ ruhuâj niꞌín Ma̱ꞌan; ni̱ gu̱nïn nej suj sa
ga̱ꞌmin Ma̱ꞌan na̱nj ánj.
6 Ni̱ nga gunïn nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan Jesús nej nuguanꞌ nânj,
ni̱ ganikïnꞌ rûdakoj ni̱ ganun ahui nej sôꞌ riñan hioꞌóo, ni̱ uta guyuꞌhuiꞌ
nej sôꞌ.
7 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nichì Jesús riñan nej sij ni̱ dusikij nej sij, ni̱ gata:
Na̱yuman nej suj ni̱ si guyuꞌhuiꞌ nej suj mánj.
8 Ni̱ ganachi nikaj ñan nej sij ni̱ giniꞌhiaj nej sij sani̱ nitaj ga̱ꞌ si ꞌngo
ngue̱j sôꞌ nikïnꞌ ngà Ma̱ꞌan Jesús ga̱ꞌ mánj.
9 Nga gananinj nej sij ra̱ kïj dânj, ni̱ gaꞌnïnꞌ Jesús suun riñan nej sij
ni̱ gata: Si ganataꞌ nej suj sa giniꞌin nej suj riñan ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej guìi
mánj, nda ga̱nahuin nìꞌnaj siganï̂nj nej nîman hiôꞌ ni̱ ga̱ꞌhue ga̱nanïn
10 Hiôꞌ ni̱ gachín naꞌanj nej sí ꞌna̱ꞌ gahuin chru̱n riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱
gataj nej sôꞌ: Nunj huin saj ni̱, gataj nej siranûn si ña̱ꞌan huaj si
ga̱ꞌnaꞌ si̱nïn Elias ra̱ꞌaj.
11 Nanikàj Ma̱ꞌan ni̱ Jesús, ni̱ gata: Yangàꞌ, ni̱ ga̱ꞌ si̱nïn ga̱ꞌnaꞌ Elías ni̱
na̱giꞌhiaj nika sôꞌ daranꞌ nej chrej aꞌnanꞌ giꞌhiaj nej guìi.
12 Sani̱ ñùnj taj si ga̱ꞌ gaꞌnaꞌ Elias, sani̱ nun ga̱naniꞌin nej sij sôꞌ, ni̱
giꞌhiaj nej sij dàj garanꞌ ruhuâ nej sij ngà sô'. Ni̱ huê danj na̱nj giranꞌ
sa̱ñunj gi̱ꞌhiaj nej sij na̱nj ánj.
13 Hiôꞌ ni̱ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un si gaꞌmin
Jesús rayiꞌî Juan Bautista.
Jesús sana a un muchacho lunatico
(Mr.9:14-29; Lc.9:37-43)
14 Nga guchiꞌ nej sij ñan màn nej guì riguìi, ni̱ gaꞌnaꞌ nichì ꞌngo̱ síi
riñan Ma̱ꞌan Jesús ꞌngo̱ síꞌ ni̱ ganikïnꞌ rûdakoj sôꞌ riñan Ma̱ꞌan Jesús ni̱
gataj sôꞌ:
15 Señor, ga̱nanïn àko ruhuâ rèꞌ niꞌin rèꞌ daꞌnin, dadinꞌ uta digahuiꞌ
ꞌhuij sij, ni̱ uta giranꞌ sa̱ñun sij giꞌhia; ni̱ uta gaꞌì ni̱ ganatûj sij riñan
ñaꞌaan, ni̱ uta gaꞌì ganatûj sij ruhuâ nee giꞌhia na̱nj ánj.
16 Ni̱ nika sij gaꞌná riñan nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan rèꞌ, sani̱ nun
ga̱ꞌhue ga̱nahuin sij giꞌhiaj nej sô' mánj.
17 Nanikàj Jesús, ni̱ gata: Ayaꞌ nej guì suj ni̱ nitaj si guyuman ruhuâ
nej suj ni̱ huin nej suj guì ga̱kïnꞌ staꞌuu. Nda andàj diû daꞌhuí ga̱né
ngà nej suj ra̱ꞌaj. Ni̱ nda andàj daꞌhuí ga̱ nu̱kuaj ruhuâj niꞌín nej suj
ga̱ꞌ únj. Gi̱nikaj nej suj ga̱ꞌnaꞌ nej suj neꞌ dànanj na̱nj ánj.
18 Ni̱ ranꞌ Ma̱ꞌan Jesús Sichre dânj, ni̱ girij ruhuâ nimân silîj dânj, ni̱
ganahuin sôꞌ ora chre na̱nj ánj.
19 Hiôꞌ ni̱ neꞌ rùku doj ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un, ni̱ gataj
nej sôꞌ: Nunj huin saj ni̱ nun ga̱ꞌhue gi̱ri nej ñûnj neꞌ ye̱ꞌe nanè kï̱j
hua dânj ra̱ꞌaj.
20 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Guendâ doj nï̱nꞌ guyumân ruhuâ nej suj ni̱
rayiꞌî dan ni̱ nun ga̱ꞌhue gi̱ri nej suj mánj; dadinꞌ yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ,
ni̱ si gu̱yuman yi̱tïnj ruhuâ nej suj ni̱ oꞌ si man dàj rûnꞌ hua ka̱n kuej
staj danj gu̱yuman ruhuâ nej suj, ni̱ gataj nej suj gu̱nïn kïj nânj:
Gu̱xun Ma̱ꞌant ni̱ ga̱ꞌanjt ne' da̱manj, ni̱ gu̱xun kïj dânj Ma̱ꞌan; ni̱ nitaj
ga̱ꞌ si ꞌng̱o̱ sa chi̱ꞌi hua mánj.
21 Sani̱ nej yiꞌnïnꞌ nej nanè kï̱j nan ni̱ si̱ gahui ninj si nitaj si gaꞌmin
nej suj ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ni̱ si nitaj si ga gi̱ninej nej suj mánj.
Jesús anuncia otra véz su muerte
(Mr.9:30-32; Lc.9:43-45)
22 Nga nï̱nꞌ ne nej sij nda Galilea, ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ni̱ na̱gaꞌhuiꞌ
nej sij ñùnj raꞌa nej síi,
23 ni̱ di̱gahuiꞌ nej sij ñùnj; sani̱ ga̱chin huaꞌnï̱nj gui ni̱ ga̱nahuin nìꞌnaj
siganï̂nj nej nîman na̱nj ánj. Ni̱ nga gunïn nej sí naꞌ ga̱huin chru̱un
nuguanꞌ nânj ni̱ uta gananï̂n ruhuâ nej sôꞌ.
Pago del impuesto del templo
24 Nga guchiꞌ nej sij yumanꞌ Capernaum, ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí gaꞌnej
sanꞌanj huin kuestu riñan Pedro, ni̱ gataj nej sôꞌ: Sê guruꞌhue sí
gidigân riñan nej suj kuestu guendâ hueꞌ nûhui ra̱ꞌ saj ûnꞌ.
25 Ni̱ gataj Pedro: Ga̱ꞌhue gu̱ruꞌhue sij na̱nj ánj, ni̱ nga gunukuiꞌ sôꞌ
ruhuâ hueꞌ ne Jesús, ni̱ gaꞌ sinïn Ma̱ꞌan Jesús gaꞌmin, ni̱ gata: Dàj anïn
ruhuâ so̱ꞌ ra̱ꞌaj Simónj. Ahuin si ri̱ñan gaꞌnej nej sí ni̱kaj suun kuestu
ngá saꞌanj gaché ra̱ꞌaj. Gaꞌnej nej sij riñan nej guì màn yiñán nej sij
nîꞌ si gaꞌnej sij riñan nej guì ꞌnaꞌ aꞌngô yumanꞌan sa̱ꞌ.
26 Nanikàj Pedro ni̱ gataj sôꞌ: Gaꞌnej nej sij kuestu riñan nej guì ꞌna̱ꞌ
aꞌngô yumanꞌan na̱nj ánj. Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Hiôꞌ ni̱ nitaj si gaꞌnêj
nej sij riñan nej guì yiñán nej sij mánj.
27 Sani̱ guendâ, si̱ giꞌhiôꞌ si gi̱naꞌan ruhuâ nej sij, ni̱ ga̱ꞌanjt ruhuâ ne
ña̱ꞌanj, ni̱ gu̱duguêjt ganchû giri yukuaj a, ni̱ yukuaj giriꞌ sinïnt, ni̱
gidaꞌat xuj ni̱ nga na̱guchraꞌ ruhuâ duꞌhua xuj ni̱ ga̱nariꞌ ngo̱ sanꞌanj
gu̱ꞌnaj estatero, ni̱ ga̱nakaj sanꞌanj dânj, ni̱ guruꞌhueꞌ riñánj ngà riñant
na̱nj ánj.
¿Quién es el mayor?
(Mr.9:33-37; Lc.9:46-48)
18 Ni̱ diû dânj ni̱ gaꞌnaꞌ nichì nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan Ma̱ꞌan
Jesús, ni̱ gachín naꞌanj nej sôꞌ ni̱ gataj nej sôꞌ: Ahuin goꞌngo̱ nej sôꞌ
gi̱nikaj su̱n ya̱kan doj nga ga̱ne sôꞌ ñan gi̱nikaj su̱n Ma̱ꞌan sa ni̱kaj
sun yàtaꞌa ra̱ꞌaj.
2 Hiôꞌ ni̱ gakḯn Jesús gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ síli̱j i riñanj; ni̱ ganïnj ga̱nikïnꞌ sôꞌ
da̱nïn ñan màn nej sij.
3 Ni̱ gata: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ, ni̱ si si̱ ganaduna nej suj Ma̱ꞌan nej suj
ni̱ si si̱ giꞌhiaj nej suj dàj rûnꞌ giꞌhiaj nej síli̱j i, ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱tu nej
suj ni̱ ga̱ne nej suj ñan ni̱kaj sun Ma̱ꞌan Cristo mánj.
4 Sí gi̱nikaj sun yakàn doj ñan ni̱kaj su̱n Ma̱ꞌan Cristo, huin sí ganakaj
guendâ si huin sôꞌ sí gakï̱nꞌin ni̱ nagiꞌhiaj lij sôꞌ Ma̱ꞌan sôꞌ na̱nj ánj.
5 Ni̱ sí ganahuin ra̱ꞌa ꞌngo̱ sílij i ngà siyuguí dàj rûnꞌ hua silîj nânj, ni̱
ñùnj ganahuin ra̱ꞌa sôꞌ na̱nj ánj.
Ocasión de caer
(Mr.9:42-48; Lc.17:1-2)
6 Ni̱ ahuin na̱nj sí gidigân gi̱ꞌhiaj nej silíj ga̱ꞌ guyumân ruhuâ niꞌin
ñùnj gakï̱nꞌïn, ni̱ du̱gunaj huaj si du̱nikòꞌ nej sôꞌ ꞌngo̱ hiëj to guduguâj
uruj u yihiâ sí nânj, ni̱ gu̱duguej nej sôꞌ ga̱ꞌanj sij nda gu̱nun daki ne
ña̱ꞌanj.
7 Uta aꞌnanꞌ hua nej gakïnꞌ màn ruhuâ yumiguìi. Ni̱ hua̱ ni̱ñan si
gu̱yuman gakï̱nꞋïn riñan nej guìi, sani̱ uta gi̱ranꞌ sa̱ñun sí gi̱digân
gi̱ꞌhiaj aꞌngô nej guìi gakï̱nꞌïn na̱nj ánj.
8 Rayiꞌî dan, ni̱ si raꞌât ngà dakót giꞌhiaj gi̱ninjt riñan gakï̱nꞌïn, ni̱
ga̱ꞌneꞌ ni̱ gu̱xunt riñan nè kút; dadinꞌ dànanj du̱gunaj huaj si ga̱tut
ñan ni̱kaj sun Cristo, nunj huin si ga̱chin ꞌngo̱ raꞌât ngà ꞌngo̱ dakót,
dadinꞌ nunj huin si hua̱ ngue̱j raꞌât ni̱ hua̱ ngue̱j dakót sani̱ ga̱ꞌanjt
riñan ñaꞌan nâko gi̱nun ni̱ganj chret na̱nj ánj.
9 Ni̱ si rune ñant giꞌhiaj gi̱ninjt riñan gakï̱nꞌïn, gi̱ri ni̱ guxun riñan nè
kút; dadinꞌ dànanj du̱gunaj huaj si ga̱tut ñan ni̱kaj sun Ma̱ꞌan Cristo
ngà ꞌngo̱ rïn rune ñant, dadinꞌ nunj huin si hua̱ ngue̱j rune ñant sani̱
ga̱ꞌanjt riñan ña'an nâko gi̱nun ni̱ganj na̱nj ánj.
Parábola de la oveja perdída
(Lc.15:3-7)
10 Ni̱ꞌhiaj nej suj ni̱ si gininj ꞌì ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej silíj nânj riñan nej suj;
dadinꞌ gatâ gu̱nïn nej suj si ni̱kïnꞌ si-ángel nej sij ne̱ꞌ yàtaꞌa ni̱ daranꞌ
diû ganataj gu̱nïn Ma̱ꞌan Rê ne yàtaꞌa sa giꞌhiaj nej suj ngà nej sij
na̱nj ánj.
11 Dadinꞌ ga̱ꞌná guendâ giꞌhia si ga̱nanin nej guì ga̱ꞌ gaꞌanj ni̱ꞌhia.
12 Dàj huin ruhuâ nej suj ra̱ꞌaj. ꞌNgo̱ sí dânj ni̱ ni̱kaj sôꞌ ꞌngo̱ sientu
matsïj ï, ni̱ gaꞌanj ni̱ꞌhia ꞌngo̱ yuku dânj, ni̱ gu̱dunaj sôꞌ gaꞌânj xihia
yi̱nunꞌ gaꞌânj nej matsïj dânj riki kïj ï ni̱ ga̱ꞌanj na̱naꞌhuiꞌ sôꞌ aꞌngô
matsïj gaꞌanj ni̱ꞌhia dânj na̱nj ánj.
13 Ni̱ asa̱ꞌ ganariꞌ sôꞌ matsïj gaꞌanj ni̱ꞌhia dânj, yangàꞌ hia nï̱nꞌ ga̱ta ni̱
dànanj uta ganahuin nihiàꞌ ruhuâ sôꞌ ni̱ꞌin sôꞌ matsïj gaꞌanj ni̱ꞌhia dânj,
ga̱ꞌ daꞌ aꞌngô gaꞌânj xihia yi̱nunꞌ gaꞌânj nej matsïj nun ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia
dânj na̱nj ánj.
14 Huê danj ni̱, nun ga̱ranꞌ ruhuâ Ma̱ꞌan Rêj nej suj ne yàtaꞌa, si
ga̱ꞌanj ni̱ꞌhia ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej guì gananiꞌin si-ga̱kïnꞌ na̱nj ánj.
Como se debe perdonar al hermano
15 Ni̱ si giꞌhiaj dinḯn gakï̱nꞌïn, ni ga̱ꞌanjt ni̱ ga̱ꞌmin ꞌngo̱ rïnt ngà sôꞌ,
ni̱ si ganakaj guendâ sij ni̱ gunïn sij nuguanꞌ gaꞌminꞌ, ni̱ giꞌhiaj ga̱nânt
dinḯnt na̱nj ánj.
16 Sani̱ si nun gu̱nïn sij nuguanꞌ gatajt gu̱nïn sij, hiôꞌ ni̱ gi̱nikajt ꞌngo̱
síi, nej si hui̱j ranꞌ nej sôꞌ ga̱ꞌanjt, daꞌnga ni̱ nuguanꞌ ga̱ꞌmin hui̱j
hua̱ꞌnïnj ranꞌ nej suj ni̱ huê nuguanꞌ dânj gahuin ꞌngo̱ sa yi̱tïnj huaa
na̱nj ánj.
17 Ni̱ si nun ga̱nakaj guendâ sij sa gataj nej suj gu̱nïn sij, ni̱ ga̱nataꞌ
riñan nej dinïnꞌ ni̱kïnꞌ riñan nûhui rayiꞌî siga̱kïnꞌ sij, ni̱ si nun ga̱nakaj
guendâ sij nuguanꞌ gataj nej sôꞌ gu̱nïn sij, hiôꞌ ni̱ gi̱ꞌhiaj nej suj si
ga̱huin sij sí gakï̱nꞌïn ni̱ sí na̱sinunj un na̱nj ánj.
18 Yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ ni̱ daranꞌ nej nuguanꞌ nun ga̱hue gi̱hiaj hia nej
suj riñan riñan hioꞌóo ni̱ hua̱ nîꞌnïnj man riñan Ñaꞌanj an neꞌ yàtaꞌa, ni̱
daranꞌ nej nuguanꞌ gaꞌhue giꞌhiaj hia nej suj riñan hioꞌóo ni̱ gahuin
hia man riñan Ñaꞌanj an neꞌ yàtaꞌa na̱nj ánj.
19 Aꞌngô ñûn gatâ gu̱nïn nej suj, ni̱ si hui̱j ranꞌ nej suj hua ni̱ka
ruhuâ ni̱ gu̱ñan gachín nej suj riñan Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an rayiꞌî ꞌngo̱ rasuun
riñan hioꞌóo nânj. Ni̱ ga̱ꞌhue ri̱ki Ma̱ꞌan Rê ne yàtaꞌa riñan nej suj na̱nj
ánj.
20 Dadinꞌ ñan naraꞌhuiꞌ hui̱j nej guìi nej si hua̱ꞌnïnj nej guìi ngà
siyuguí, ni̱ né siganïnj ninj na̱nj ánj.
21 Hiôꞌ ni̱ gaꞌanj nichì Pedro ni̱ gataj sôꞌ: Señor, nda andàj daꞌhuí
gi̱nikâ nimân ni̱ko ngà dinïn nga giꞌhiaj sôꞌ gakï̱nꞌïn riñânj ra̱ꞌaj. Nda
chij nîꞌ.
22 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús. Sê man nda chij gi̱nikajt nimân ni̱ko gatâ
mánj, daꞌhuít gi̱nikajt nimân ni̱ko nda hua̱ꞌnïnj xihia chij sa chij i gatâ
na̱nj ánj.
Los dos deudores
23 Huê danj ni̱ Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ yàtaꞌa huin dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱
sí rey nagiꞌhiaj guenda ngà nej sí giꞌhiaj sun riñan sôꞌ.
24 Ni̱ gayiꞌì sôꞌ ni̱ nagiꞌhiaj sôꞌ guenda ngà nej sí giꞌhiaj sun riñan
sôꞌ, huê danj ni̱ ni̱kaj nej sôꞌ gaꞌnaꞌ nej sôꞌ ꞌngo̱ sí daꞌhui uta niko xi
sanꞌanj an riñan rey nânj.
25 Sani̱ ñan nitaj sanꞌanj an hua riñan sí nânj ga̱naruꞌhue sôꞌ yikḯn
daꞌhuiꞌ sôꞌ riñan rey, ni̱ gaꞌnïnꞌ rey suun sí gu̱duꞌhue nej sij sí nânj
ga̱huin sôꞌ sí gi̱ꞌhiaj sun chre, huê danj na̱nj guduꞌhue nej sij nika sí
nânj, ngà nej daꞌní sòꞌ, ni̱ daranꞌ nej rasu̱n hua̱ riñan sôꞌ, daꞌnga ni̱
naruꞌhue nej sij sanꞌanj daꞌhui sí danj riñan rey dânj.
26 Sani̱ ganikïnꞌ rûdakoj sí dânj riñan rey; ni̱ gaꞌmin àko sôꞌ, ni̱ gataj
sôꞌ: Ga̱ nu̱kuaj ruhuâ rèꞌ niꞌîn rèꞌ ñùnj, ni̱ ne̱ꞌ rùku ni̱ na̱ruꞌhuej daranꞌ
sa daꞌhuí riñan rèꞌ na̱nj ánj.
27 Huê danj ni̱ gananïn àko ruhuâ sí yi̱ruꞌhue dânj niꞌin sôꞌ sí dânj; ni̱
giri sôꞌ sí dânj ruhuâ dukuâ gaꞌa, ni̱ gi̱nikaj sôꞌ nimân ni̱ko rayiꞌî nej
si-yikïnj sí nânj.
28 Sani̱ nga gahui sí dânj ruhuâ dukuâ gaꞌa, ni̱ ganariꞌ sôꞌ aꞌngo̱ sí
giꞌhiaj sun ngà sôꞌ ni̱ daꞌhui sí nânj ꞌngo̱ sientu sanꞌanj plata riñan sij
ni̱ gidaꞌa sij sí nânj ni̱ ganïn sij yihiâ sôꞌ, ni̱ gataj sij gu̱nïn sôꞌ:
Na̱ruꞌhue so̱ꞌ saꞌanj daꞌhuît riñânj àj nïnj.
29 Huê danj ni̱, ganikïnꞌ rûdakoj sôꞌ riñan sij, ni̱ uta àko gachín ni̱ꞌhiaj
sôꞌ ni̱ gataj sôꞌ: Ga̱ nu̱kuaj ruhuâ so̱ꞌ niꞌinꞌ ñùnj ni̱ na̱ruꞌhuêj daranꞌ
saꞌanj daꞌhuí riñant na̱nj ánj.
30 Sani̱ nun ga̱ꞌhuej sij ga̱ran yina sij nuguanꞌ gachín ni̱ꞌhiaj sôꞌ riñan
sij, ni̱ gaꞌanj ga̱ran ruhuâ sij yiꞌî sôꞌ ni̱ gatûj sôꞌ dukuâ gaꞌa, ni̱ da̱ñun
giꞌhiaj sij ganaruꞌhue sôꞌ daranꞌ sanꞌanj daꞌhui sôꞌ riñan sij.
31 Ni̱ giniꞌin aꞌngô da̱ꞌaj nej sí giꞌhiaj sun ngà sij dàj giꞌhiaj sij, ni̱ uta
gananïn ruhuâ nej sôꞌ rayiꞌî sa giꞌhiaj sij, Huê danj ni̱ gaꞌanj ga̱nataꞌ
nej sôꞌ riñan rey daranꞌ sa giniꞌin nej sôꞌ giꞌhiaj sij.
32 Hiôꞌ ni̱, gaꞌnḯn rey gaꞌanj ganakïnj nej sij sí dânj, ni̱ gataj sôꞌ
gu̱nïn sí dânj: Musû kï̱j huaa huint dadinꞌ daranꞌ nej sa daꞌhuit riñânj
ni̱ ginikâ nimân ni̱ko rayiꞌît, dadinꞌ uta àko gachín ni̱ꞌhiât riñânj.
33 Asaꞌ ni̱ nu̱n ga̱nanï̂n àko ruhuât niꞌînt sí daꞌhui riñant, dàj rûnꞌ
gananï̂n àko ruhuâj niꞌín so̱ꞌ saj áj.
34 Hiôꞌ ni̱ uta ginaꞌan ruhuâ rey niꞌin sôꞌ sí danj, ni̱ ganachrij sôꞌ raꞌa
nej sí nikaj ñuꞌunj dukuâ gaꞌa ni̱ gachrîj nej sôꞌ dukuâ gaꞌa sí dânj,
nda naruꞌhue sôꞌ daranꞌ saꞌanj daꞌhui sôꞌ riñan sí yi̱ruꞌhue dânj.
35 Huê danj na̱nj gi̱ꞌhiaj Ma̱ꞌan Rê ne yàtaꞌa ngà daꞌ goꞌngo̱ nej suj si
si gi̱nikaj nej suj nimân ni̱ko rayiꞌî nej gakïnꞌ giꞌhiaj daꞌ goꞌngo̱ nej
dinḯn nej suj ngà nej suj na̱nj ánj.
Jesús eneña sobre el divorcio
(Mr. 10:1-12; Lc.16:18)
19 Ni̱ neꞌ rukù nga gisîj gaꞌmin Jesús nej nuguanꞌ nânj, ni̱ gahuin
ane riñan hioꞌó Galilea ni̱ gaꞌan riñan hioꞌó Judea ni̱ gachinj gaꞌan neꞌ
ané duꞌhua kïn Jordán.
2 Ni̱ giniko̱ꞌ nej guì riguìi ni̱ gaꞌanj ninj ngaj, ni̱ giꞌhia si ganahuin nej
guì aꞌnaꞌan hiuj dânj.
3 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí fariseos riñan Ma̱ꞌan Jesús guendâ ga̱ran huè
nej sôꞌ Ma̱ꞌan ni̱ gachín naꞌanj nej sôꞌ ni̱ gataj nej sôꞌ: Du̱gunaj huaj si
gudunâj síi nika sij ngà ahuin na̱nj rayiꞌì nuguanꞌ gunïnꞌ ngue̱j nika sij
na̱nj nîꞌ.
4 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Nun ga̱hia nej suj riñan ñanj si-nu̱guanꞌ
Ñaꞌanj an dadinꞌ asìj sinï̱ïn ni̱ Ñaꞌanj an huin sa giꞌhiaj, síi ngà siya̱naa
ra̱ꞌ saj ûnꞌ.
5 Ni̱ gata: Rayiꞌî dânj ni̱ gu̱dunâj síi rej sôꞌ ngà ni̱ sôꞌ, ni̱ ga̱nahuin
du̱guiꞌ sôꞌ ngà nika sôꞌ, ni̱ ga̱nahuin ngue̱j nika sôꞌ ꞌngo̱ rïn nèe na̱nj
ánj.
6 Huê danj ni̱ sê hui̱j guìi huin ga̱ꞌ mánj, ganahuin ꞌngo̱ rïn guìi na̱nj
ánj; huê danj ni̱ si̱ gaꞌhue gi̱ꞌhiaj anêj síi sa nagiꞌhiaj du̱guiꞌ Ñaꞌanj an
ga̱ꞌ mánj.
7 Ni̱ gataj nej sí dânj: Nunj huin saj, ni̱ gaꞌnïnꞌ Moisés suun si g̱a̱ꞌhue
ga̱nachi nikaj ñanj ata guendâ ga̱ꞌhue gu̱dunâj duguiꞌ síi ngà nika sôꞌ
ra̱ꞌaj.
8 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Guendâ gahuin rumìn sij sa huin duꞌhua nej
suj huê dânj ni garânj yina sij si ga̱ꞌhue gu̱dunâj nej suj nika nej suj;
sani̱ asìj si̱nïïn ni̱ sê danj gaj mánj.
9 Sani̱ ñùnj taj ni̱ ahuin na̱nj sí gudunâj nika, ni̱ si sê rayiꞌî guendâ
gininj siya̱na dânj gakï̱nꞌïn ngà aꞌngô síi huin ruꞌhuaj, ni̱ ganakaj sí
dânj aꞌngô siya̱naa, ni̱ gininj sôꞌ gakïnꞌ ni̱kaj nika duguiꞌ na̱nj ánj.
10 Ni̱ gataj nej sí ꞌna̱ꞌ gahuin chru̱n riñan Jesús: Ni̱ si dànanj daꞌhui
gaj siganïnj síi ngà nika sôꞌ, ni̱ du̱gunaj huaj si si̱ gayakaj sôꞌ nika
sôꞌ ga̱ꞌ mánj.
11 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Sê daranꞌ nej síi ga̱ꞌhue ga̱ne ꞌngo̱ rïn
mánj, man nej sí giriꞌ ni̱ꞌhiaj giꞌhiaj Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an huê nej sôꞌ huin
nej sí gu̱nukuaj ga̱ne ꞌngo̱ rïn na̱nj ánj.
12 Hua̱ nej sí ni̱ ga̱ꞌ giriꞌ ni̱ꞌhiaj asìj ginun nej sij ruhuâ riki ni nej sij
huê danj ni̱ nitaj si gananaꞌhuiꞌ nej sij siya̱naa ga̱yakaj nej sij mánj,
hua̱ nej sí naꞌhuej ruhuâ ga̱yakaj nika dadinꞌ nitaj si hua̱ sa̱ꞌ nè kú
nej sij giꞌhiaj aꞌngô nej síi, ni̱ hua̱ nej sí naꞌhuej ruhuâ ga̱yakaj nika
guendâ ruhuâ nej sij giꞌhiaj sun nej sij si-su̱n Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n
yàtaꞌa ni̱ sí gu̱nukuaj digahuin nej nânj, ni̱ huê danj giꞌhiaj nej sij
na̱nj ánj.
Jesús bendice a los niños
(Mr.10:13-16; Lc.18:15-17)
13 Hiôꞌ ni̱ ni̱kaj nej guìi nej silíj hua̱ lij gaꞌnaꞌ ninj riñan Ma̱ꞌan Jesús,
guendâ gu̱taj raꞌa ahui nej sôꞌ; ni̱ ga̱chinj ni̱ꞌhia rayiꞌî nej sôꞌ riñan
Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, sani̱ ranꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n nej guì ni̱kaj gaꞌnaꞌ
nej síli̱j hua̱ lij nânj.
14 Sani̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ga̱ꞌnïn nej suj ga̱ꞌnaꞌ nej silíj dânj riñânj ni̱
si̱ garanꞌ ñuꞌunj nej suj mánj; dadinꞌ huê nej sij huin gu̱chiꞌ ga̱ne ñan
ni̱kaj sun Ma̱ꞌan Cristo na̱nj ánj.
15 Ni̱ nga gisîj gutaꞌ Jesús raꞌa ahui nej silîj dânj, ni̱ gaꞌan aꞌngô hiuj
u.
El jovén rico
(Mr.10:17-31; Lc.18:18-30)
16 Hiôꞌ ni̱ gaꞌanj ꞌngo̱ sí dânj ni̱ gataj sôꞌ: Ahuin sa sa̱ꞌ gi̱ꞌhia ni̱
ga̱ꞌhue ga̱ne ni̱gan ñan ne Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ra̱ꞌaj.
17 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Nunj huin saj ni̱ gachín naꞌanj rayiꞌî sa
sa̱ꞌaj ra̱ꞌaj. Man ꞌngo̱ rïn Ñaꞌanj an huin sa sa̱ꞌa na̱nj ánj. Sani̱ si
ruhuât ga̱tut yiñan Ñaꞌanj an ni̱ di̱gahuint nej nuguanꞌ gaꞌnïnꞌ su̱n
18 Ni̱ gataj sí dânj: Ahuin nej nuguanꞌ gaꞌnïnꞌ su̱n Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an
ra̱ꞌaj. Ni̱ gataj Jesús: Si̱ digahuit mánj. Si̱ ginikajt nika duguit mánj. Si̱
giꞌhiaj tu̱t mánj. Si gaꞌmint nuguanꞌ digaꞌñuꞌunj un rayiꞌî nej duguit
mánj.
19 Ginikaj chre̱jt riñan rét ngà riñan nît; ni̱ ga̱ ꞌì ruhuât ni̱ꞌînt nej
duguit dàj rûnꞌ ꞌì ruhuât ni̱ꞌînt Ma̱ꞌant na̱nj ánj.
20 Gataj sí ña̱n dânj: Daranꞌ nej nuguanꞌ gataj rèꞌ dânj ni̱ ga̱ꞌ
digahuín. Ni̱ ahuin sa ga̱chin di̱gahuín ra̱ꞌaj.
21 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Si ruhuât gahuînt ꞌngo̱ sí gi̱hiaj sa ni̱ka nï̱nꞌïn,
ni̱ ga̱ꞌanjt, ni̱ gu̱duꞌhuet daranꞌ nej rasu̱n huin siꞌhiât, ni̱ ga̱ꞌhuit raꞌa
nej guì ga̱niki, ni̱ ga̱nahuin raꞌât sa sa̱ꞌ doj nga gu̱chiꞌ yàtaꞌa; ni̱
ga̱ꞌnat ni̱ gi̱nikôt rukû Maꞌán na̱nj ánj.
22 Nga gunïn sí yi̱ruꞌhue hua̱ lij dânj nej nuguanꞌ nânj, ni̱ nda
gananïn chre ruhuâ sôꞌ ni̱ gaꞌanj sôꞌ, dadinꞌ hua̱ yi̱ruꞌhue nï̱n ruhuâ
sôꞌ.
23 Hiôꞌ ni̱ gataj Jesús gu̱nïn nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj: Yangàꞌ hia
nïnꞌ tâ, si uta chi̱ꞌ huaj ga̱tu ꞌngo̱ sí yiruꞌhue ga̱ne sôꞌ ñan ni̱kaj su̱nj
na̱nj ánj.
24 Aꞌngô ñûn tâ, si dànanj nitaj si chi̱ꞌ huaj si ga̱chin ꞌngo̱ yuku
kamêyu hiuꞌuj tàj dakḯn ꞌngo̱ ganuhuâ, ga̱ꞌ daꞌ si ga̱tu ꞌngo̱ sí yi̱ruꞌhue
ga̱ne sôꞌ ñan ne Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
25 Ni̱ nga gunïn nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un nej nuguanꞌ nânj, ni̱ uta
gahuin ña̱ꞌanj ruhuâ nej sôꞌ, ni̱ gataj nej sôꞌ: Hiôꞌ ni ahuin nej guì
ga̱nanin ga̱ꞌ ûnj.
26 Ni̱ giniꞌhiaj Jesús riñan nej sij, ni̱ gata gu̱nïn nej sij: Guendâ nej síi
ni̱ nitaj amàn huaj ga̱nanin nej sij mánj, sani̱ guendâ Ñaꞌanj an ni̱
nitaj si chi̱ꞌ huaj dadinꞌ ga̱ꞌhue ga̱nanin nej sij na̱nj ánj.
27 Hiôꞌ ni̱ nanikàj pedro, ni̱ gataj sôꞌ: Gudunâj nej ñûnj daranꞌ sa hua̱
riñan nej ñûnj, ni̱ ginikoꞌ nej ñûnj rukû Ma̱ꞌan rèꞌ; hiôꞌ ni̱ nunj huin si
ga̱nahuin ra̱ꞌa nej ñûnj ra̱ꞌaj.
28 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ ni̱ nga ga̱nahuin na̱ka
daranꞌanj, ni̱ ga̱ꞌanj ga̱né riñan ꞌngo̱ chrun yîla guendâ gi̱nika su̱n
yakàan, ni̱ nej suj ginikòꞌ rukú ni̱ giriꞌ ni̱ꞌhiaj nej suj ga̱ꞌanj ga̱ne nej
suj riñan yu̱huij chrun yîla; guendâ ga̱nakaj guendâ nej suj si-ga̱kïnꞌ
nej yu̱huij yiꞌnïnꞌ huin daꞌní Israel na̱nj ánj.
29 Ni̱ daranꞌ nej sí gudunâj dukuâ, ni̱ gudunâj nej sij nej dinḯn nej sij,
ni̱ gudunâj sij nej yuguej nej sij, ni̱ gudunâj nej sij rej nej sij ngà ni
nej sij, ni̱ gudunâj nej sij nika nej sij ngà nej daꞌní nej sij, ni̱ gudunâj
nej sij doꞌó nej sij, rayiꞌí, ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa nej sij ꞌngo̱ sientu nej sa
gudunâj nej sij, ni̱ gu̱chiꞌ nej sij ñan ne Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ga̱ne ni̱ganj
nej sij na̱nj ánj.
30 Ni̱ uta gaꞌì nej sí giniꞌin si̱nïn si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an ni̱ ga̱nahuin nej
sôꞌ sí gi̱nikoꞌ neꞌ rùkuu, ni̱ nej sí ginikoꞌ neꞌ rùkuu ni̱ ga̱nahuin nej sôꞌ
sí si̱nïïn.
Los obreros de la viña
20 Dadinꞌ Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ yàtaꞌa huin dàj rûn huin ꞌngo̱ sí
huin rikiꞌ nej guìi, ni̱ gahui sôꞌ ni̱ gaꞌanj sôꞌ neꞌ niganꞌan guendâ
na̱naꞌhuiꞌ sôꞌ nej sí gi̱ꞌhiaj sun riki nej chrun uva.
2 Ni̱ giꞌhiaj hia sôꞌ ngà nej sí gaꞌnaꞌ gi̱ꞌhiaj su̱n riñan sôꞌ ni̱ gataj sôꞌ
si gu̱ruꞌhue sôꞌ dàj hua duꞌhue nej síi daꞌ gui riñan nej sí dânj, huê
danj ni̱ gaꞌnḯn sôꞌ gaꞌanj gi̱ꞌhiaj su̱n nej sí dânj riki chrun uva.
3 Daꞌnga ꞌngo̱ si agaꞌ ꞌï̱ïn neꞌ ni̱ganꞌan gahui sôꞌ gaꞌanj na̱naꞌhuiꞌ sôꞌ
nej sí gi̱ꞌhiaj suun, ni̱ giniꞌin sôꞌ si màn nej sí hua̱ niꞌnï̱nj riñan ñan
hua̱ raꞌhue dânj.
4 Ni̱ gataj sôꞌ gu̱nïn nej sí danj: Ga̱ꞌanj gi̱ꞌhiaj su̱n nej suj riki nej
yichrûn chrun uva, ni̱ gu̱ruꞌhue hueꞌé duꞌhue nej suj, huê danj ni̱
gaꞌanj gi̱ꞌhiaj su̱n nej sí dânj.
5 Ni̱ Daꞌngaꞌ ꞌngo̱ si agaꞌ yuhui̱ij gahui ñûn sí dânj ni̱ gaꞌanj
ga̱nanaꞌhuiꞌ sôꞌ nej sí gi̱ꞌhiaj sun, ni̱ daꞌnga ꞌngo̱ si agaꞌ huaꞌnï̱nj ïn
gahui ñûn sí dânj ni̱ gaꞌanj ga̱nanaꞌhuiꞌ sôꞌ nej sí gi̱ꞌhiaj sun.
6 Ni̱ ruhuâ gìsij ꞌngo̱ si agaꞌ unꞌu̱nꞌun, ni̱ gaꞌanj ñûn sí dân ñan hua̱
raꞌhuee, ganariꞌ sôꞌ aꞌngô nej sí hua̱ niꞌnï̱nj riñan; ni̱ gataj sôꞌ gu̱nïn
nej sí dânj: Nunj huin saj ni̱ nikïnꞌ nu̱gui nej suj hiuj nânj ni̱ nitaj si
giꞌhiaj sun nej suj ra̱ꞌaj.
7 Ni̱ gataj nej sí dânj: Ni̱kïnꞌ nu̱gui nej ñûnj dadinꞌ nitaj nej sí gi̱riꞌïnj
si gi̱ꞌhiaj su̱n nej ñûnj mánj. Ni̱ gataj sí dânj: Ga̱ꞌanj gi̱ꞌhiaj su̱n nej suj
riki yichrûn chrun uva ni̱ guruꞌhue hueꞌé duꞌhue nej suj na̱nj ánj.
8 Ni̱ nga gahuin ru̱minꞌ, ni̱ gataj sí huin rikiꞌ dânj gu̱nïn sí ni̱kaj ñuꞌunj
nej sí giꞌhiaj suun: Ga̱ꞌanj ga̱nakïnj so̱ꞌ nej sí giꞌhiaj suun ga̱ꞌnaꞌ nej sôꞌ
ni̱ na̱ruꞌhuet duꞌhue nej sôꞌ, ni̱ ga̱yiꞌìt ni̱ na̱ruꞌhuet duꞌhue nej sí gaꞌnaꞌ
nda neꞌ rùkuu ni̱ huê danj na̱nj na̱ruꞌhuet duꞌhue nej sí gaꞌnaꞌ ga̱ꞌhiaj
sun si̱nïn ánj.
9 Ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí gayiꞌì giꞌhiaj sun agaꞌ unꞌu̱nꞌun, ni̱ ganahuin ra̱ꞌa nej
sôꞌ daꞌ hua̱ duꞌhue nej síi ꞌngo̱ gui gahuin duꞌhue nej sôꞌ.
10 Ni̱ huê danj na̱nj gaꞌnaꞌ nej sí gayiꞌì giꞌhiaj sun si̱nïn, ni̱ ganïn
ruhuâ nej sôꞌ si ga̱nahuin ra̱ꞌa ni̱ko nej sôꞌ doj duꞌhue nej sôꞌ, sani̱
ganahuin ra̱ꞌa nej sôꞌ dàj rûn hua duꞌhue nej sôꞌ ꞌngo̱ gui.
11 Ni̱ nga ganakaj nej sôꞌ duꞌhue nej sôꞌ, ni̱ gayiꞌì nej sôꞌ ni̱ gaꞌmin
nej sôꞌ yiꞌî rikiꞌ nej sôꞌ.
12 Ni̱ gataj nej sôꞌ: Nej sí gaꞌnaꞌ neꞌ rùku ni̱ ꞌngo̱ rïn ora giꞌhiaj sun
nej sij, ni̱ gu̱ñan chre guruꞌhue rèꞌ duꞌhue nej sij ngà nej ñûnj, sani̱
giꞌhiaj sun nu̱gui nej ñûnj, ni̱ huê danj na̱nj gunukuaj nej ñûnj ginun
nej ñûnj riñan nân.
13 Ni̱ nanikàj sí huin rikiꞌ dânj ni̱ gataj sôꞌ, gu̱nïn ꞌngo̱ nej sí gaꞌnaꞌ
ga̱ꞌmin gakïnꞌ dânj: Tugûnj si̱ ganïn ruhuâ nej suj si si̱ gininj ꞌì nej suj
riñanj mánj; sê ga̱ꞌ guchiꞌ neꞌ ꞌngo̱ duꞌhua si dàj hua duꞌhue nej sij
ꞌngo̱ guì huê danj guruꞌhuej duꞌhue nej suj ûnꞌ.
14 Ga̱nakaj so̱ꞌ sanꞌanj huin duꞌhuet, ni̱ ga̱ꞌanj râj; dadinꞌ huê dànanj
garanꞌ ruhuâj gu̱ruꞌhuej duꞌhue nej sí gaꞌnaꞌ neꞌ rùku nï̱nꞌ, dàj rûnꞌ
guruꞌhuej duꞌhue nej suj na̱nj ánj.
15 Ni̱ si̱ gaꞌhue gi̱ꞌhiâ dàj garanꞌ ruhuâj ngà si-sa̱nꞌan ra̱ꞌ saj ûnꞌ. Huin
yi̱koj ruhuâ nej suj, guendâ huín ngo̱ sí sa̱ꞌa na̱nj nîꞌ.
16 Huê danj ni̱, nej sí si̱nïïn ni̱ ga̱nahuin nej sô sí ginikoꞌ neꞌ rùkuu,
ni̱ nej sí giniko̱ꞌ neꞌ rùkuu ni̱ ga̱nahuin nej sôꞌ sí si̱nïïn.
Nuevamente Jesús anuncia su muerte
(Mr.10:32-34; Lc.18:31-34)
17 Ni̱ gaꞌanj Jesús ñan ngaj ciuda Jerusalén, ni̱ gakḯn ane nej yùhuij
nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj, ni̱ gata gu̱nïn nej sôꞌ:
18 Ga̱ꞌ niꞌin nej suj, si hua̱j nêꞌ ñan ngaj ciuda Jerusalén, ni̱ na̱gaꞌhuiꞌ
nej síi ñùnj raꞌa nej rej huin ña̱an ngà raꞌa nej siranûn, ni̱ di̱gahuiꞌ
nej sij ñùnj.
19 Ni̱ na̱gaꞌhuiꞌ nej sij ñùnj raꞌa nej sí na̱sinunj un guendâ ga̱ꞌmin
duku nej sôꞌ riñanj, ni̱ ga̱ꞌhuiꞌ nej sij ñùnj ni̱ du̱nikoꞌ nej sij ñùnj riñan
rugutsi̱; sani̱ ga̱chin hua̱ꞌnïnj gui ni̱ ganahuin nìꞌnaj siganïnj nej nîman.
Petición de Satiago y de Juan
(Mr.10:35-45)
20 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nichì ni̱ nej daꞌní Zebedeo ngà nej daꞌní ñûnꞌ, ni̱
ganikïnꞌ rûdakoj ñûnꞌ riñan Ma̱ꞌan Jesús guendâ ga̱chinj ñûnꞌ ꞌngo̱
sunuj u riñanj.
21Ni̱ gachín naꞌanj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Nunj huin si gaj ruhuât ra̱ꞌaj.
Ni̱ gataj ñûnꞌ: Nga gi̱nakaj su̱n Maꞌân rèꞌ ni̱ gi̱ꞌhia rèꞌ, si ga̱ne ꞌngoj
daꞌnin raꞌâ rèꞌ neꞌ hua̱ꞌ rèꞌ ni̱ aꞌngoj ga̱ne raꞌâ rèꞌ neꞌ chrïn rèꞌ na̱nj
ánj.
22 Hiôꞌ ni̱ nanikaj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Nun niꞌin ngue̱j suj sa gachín
ngue̱j su mánj. Ga̱ꞌhue go̱ꞌo ngue̱j suj sa nu̱n ruhuâ basû ga̱ꞌ hua̱
yu̱gui go̱ꞌoj nîꞌ. Ni gataj ngue̱j sij: Ga̱ꞌhue na̱nj ánj.
23 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ni̱ basû nun sa goꞌoj
ni̱ ga̱ꞌhue go̱ꞌo ngue̱j suj, sani̱ guendâ ruhuâ ngue̱j suj ga̱ne ngue̱j suj
raꞌá neꞌ hua̱ꞌaj ngà raꞌá neꞌ chrḯn. Ni̱ sê siꞌhiâ huin si gi̱rikij riñan
ngue̱j suj mánj, dadinꞌ ga̱ꞌ hua̱ yu̱gui guendâ ga̱nahuin ra̱ꞌa nej sí
ri̱ñan na̱gaꞌhuiꞌ Ma̱ꞌan Rê na̱nj ánj.
24 Nga gunïn aꞌngô nej chiꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan Jesús nej
nuguanꞌ nânj, ni̱ ginaꞌan ruhuâ nej sôꞌ niꞌin nej sôꞌ ngue̱j di̱nïnj sí
nânj.
25 Hiôꞌ ni̱ gakḯn Jesús nej sij, ni̱ gata: Niꞌin nej suj si nej sí aꞌnïnꞌ
riñan nej yumanꞌan ni̱ ganahuin achij nej sij riñan nej guì màn ruhuâ
yumanꞌ dânj nîꞌ, ni̱ nej sí ni̱kaj sun yaka̱an ni̱ gaꞌnïnꞌ nej sij suun
riñan nej guìi.
26 Sani̱ siganï̂nj nej suj ni̱ sê danj gaj mánj, sí ruhuâ ga̱huin achij
siganï̂nj nej suj ni̱ ga̱huin sô' sí giꞌhiaj sun riñan nej suj na̱nj ánj.
27 Ni̱ sí ruhuâ ga̱huin sí sinï̱ïn siganï̂nj nej suj ni̱ ga̱huin sôꞌ sí gi̱ꞌhiaj
sun chre riñan nej suj na̱nj ánj.
28 Dàj rûnꞌ Daꞌní síi ni̱ nun ga̱ꞌnaj guendâ gu̱nanj gi̱ꞌtsi nej guì riñanj
mánj. Gaꞌnaj guendâ gi̱ꞌhia sun chre riñan nej guìi ni̱ gaꞌnaj guendâ
ga̱huij ni̱ gi̱ꞌhia si ga̱nanin uta gaꞌì nej guìi na̱nj ánj.
Dos ciegos reciben la vista
(Mr.10:46-52; Lc.18:35-43)
29 Ni̱ nga gahui nej sij ruhuâ yumanꞌ Jericó gaꞌanj nej sij, ni̱ ginikoꞌ
uta gaꞌì nej guìi gaꞌanj ninj rukû Ma̱ꞌan Jesús.
30 Ni̱ ne huij sí du̱chri nichrùnꞌ duꞌhua chrej e, ni̱ nga gunïn ngue̱j sôꞌ
si gachîn Ma̱ꞌan Jesús hua hiuj dânj, ni̱ gayiꞌì ngue̱j sôꞌ ni̱ gaguâj
nu̱kuâj ngue̱j sôꞌ, ni̱ gataj ngue̱j sôꞌ: Señor, Daꞌní David, ga̱nanïn àko
ruhuâ rèꞌ niꞌîn rèꞌ ngue̱j ñûnj na̱nj ánj.
31 Ni̱ ranꞌ nej guì màn hiuj dânj si dḯn ga̱ne duꞌhua ngue̱j sij; sani̱
dànanj uta duguꞌnïnꞌ ngue̱j sij gaguâj nu̱kuaj ngue̱j sij ni̱ gataj ngue̱j
sij: Señor, Daꞌní David, ga̱nanïn àko ruhuâ rèꞌ niꞌîn rèꞌ ngue̱j ñûnj na̱nj
ánj.
32 Huê danj ni̱ ganikïnꞌ Ma̱ꞌan Jesús hiuj dânj, ni̱ gakïn gaꞌnaꞌ ngue̱j sí
dânj, ni̱ gata gu̱nïn ngue̱j sôꞌ: Nunj huin si gi̱ꞌhiâ ruhuâ ngue̱j suj ra̱ꞌaj.
33 Nanikàj ngue̱j sij ni̱ gataj ngue̱j sij gunïn Ma̱ꞌan Jesús: Señor, ruhuâ
nguej ñûnj si gi̱ꞌhiá rèꞌ gànayiguïn rune ñan ngue̱j ñûnj na̱nj ánj.
34 Huê danj, ni̱ gananï̂n àko ruhuâ Jesús niꞌin ngue̱j sij, ni̱ gaganꞌ raꞌa
rune ñan nguej sij, ni̱ ora chre ni̱ ganayiguï̀n rune ñan ngue̱j sij, ni̱
ginikoꞌ ngue̱j sij rukû Ma̱ꞌan gaꞌanj ngue̱j sij.
La entrada triunfal a Jerusalén
(Mr.11:1-11; Lc.19:28-40; Jn.12:12-19)
21 Nga huaj ga̱huin nichrùnꞌ nej sij ñan ngaj ciuda Jerusalén, ni̱
guyuman nej sij yumanꞌ Betfagé, yiꞌnḯn kïj màn chrun olivos, ni̱ gaꞌnḯn
Jesús gaꞌanj huij sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj,
2 Ni̱ gata gu̱nïn ngue̱j sôꞌ: Ga̱ꞌanj ngue̱j suj ranchu ngaj ne̱ꞌ riña̱n nêꞌ
manj, ni̱ ga̱nariꞌ ngue̱j suj ꞌngo̱ urûj yana̱a ni̱ nikïnꞌ xuj anumin xuj, ni̱
nikïnꞌ ꞌngo̱ daꞌní xuj ꞌngo̱ urûj naꞌu lij ngà xuj: Ni̱ ga̱nachi ngue̱j suj
uruj dânj, ni̱ gi̱nikaj ngue̱j suj ga̱ꞌnaꞌ ngue̱j suj riñânj na̱nj ánj.
3 Ni̱ si hua̱ ꞌngo̱ sí si̱ gaꞌhuej ga̱nachi ngue̱j suj uruj dânj, ni̱ ga̱taj
ngue̱j suj gu̱nïn sí dânj: Ma̱ꞌan Señor huin sa ga̱ran sun xuj; ni̱ neꞌ
rùku ni̱ ga̱naꞌnïn ga̱naꞌnaꞌ xuj riñan nej suj na̱nj ánj.
4 Daranꞌ nej nânj gahuin daꞌngaꞌa ni̱ gisîj nuguanꞌ gaꞌmin sôꞌ gataj dàj
ga̱huin asìj diû ri̱ki, nga gataj sôꞌ.
5 Ga̱taj nej suj gu̱nïn daꞌnin ya̱na Sión: Niꞌhiaj so̱ꞌ, dadinꞌ ꞌna̱ꞌ si-Rey
riñant, ni̱ huin ꞌngo̱ sa nìin, ni̱ ne yichrá ꞌngo̱ uruj naꞌu, daꞌní yuku
ata rasu̱un.
6 Huê danj ni̱ gaꞌanj ngue̱j sí gaꞌnaꞌ ga̱huin chru̱n riñan Jesús, ni̱
giꞌhiaj ngue̱j sôꞌ dàj rûnꞌ gataj Jesús gu̱nïn ngue̱j sôꞌ.
7 Ni̱ ni̱kaj ngue̱j sij gaꞌnaꞌ ngue̱j sij uruj ya̱na dânj ngà daꞌnin naꞌu
yôꞌ, ni̱ gutaꞌ nej sij yichrá ngue̱j yuku dânj atsîj ni̱ke nej sij; ni̱ gaꞌanj
ga̱ne Jesús yichrá uruj dânj.
8 Ni̱ uta mân gaꞌì nej guì riguìi hiuj dânj, ni̱ da̱ꞌaj ninj guchruj atsîj
ni̱ke ninj ni̱ aꞌngô daꞌaj ninj gaꞌneꞌ rekoj raꞌa nej chrun; ni̱ guchruj
ninj ruhuâ chrej ñan gachîn Ma̱ꞌan Jesús hua.
9 Ni̱ gaꞌmin nu̱kuaj nej guì hua̱j neꞌ ña̱an ni huê danj na̱nj gaꞌmin
nu̱kuaj nej guì ꞌna̱ꞌ neꞌ rukùu ni̱ gaꞌmin hueꞌê ninj rayiꞌî Ma̱ꞌan Jesús,
ni̱ gataj ninj: Hua̱ nìꞌnaꞌ Daꞌní David. Ni̱ gaꞌmin hueꞌê nêꞌ rayiꞌî Ma̱ꞌan
sa ꞌna̱ꞌ ngà siyugui Ma̱ꞌan Señor. Ni̱ hua̱ nìꞌnaj ne neꞌ yàtaꞌa na̱nj
ánj.
10 Ni̱ nga gatûj Ma̱ꞌan Jesús ruhuâ ciuda Jerusalén. Ni̱ uta huin duꞌhua
nej guì màn ruhuâ ciudad dânj ni̱ gataj ninj: Ahuin nânj ra̱ꞌaj.
11 Ni̱ aꞌngô da̱ꞌaj nej guìi: Nânj huin Ma̱ꞌan Jesús sôꞌ gataj dàj ga̱huin,
sôꞌ ꞌna̱ꞌ yumanꞌ Nazaret huin hioꞌó Galilea na̱nj ánj.
Purificación del templo
(Mr.11:15-19; Lc.19:45-48; Jn.2:13-22)
12 Ni̱ gatûj Jesús ruhuâ hueꞌ huin nûhui̱ ni̱ko, ni̱ girij neꞌ ye̱ꞌe nej guì
guduꞌhuêj nej rasuun ngà nej guì girânj nej rasuun ruhuâ nuhuî ni̱ko,
ni̱ dunatu si-mesa nej sí nadunâ saꞌanj an, ni̱ huê danj na̱nj dunatu
chrun ne nej sí guduꞌhue̱j yaꞌàan;
13 Ni̱ gata: Huê danj taj riñan ñanj: Hueꞌ huin dukuá, ni̱ ga̱huin hueꞌ
ñan ga̱ꞌmin nej guìi ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an; sani̱ nagiꞌhiaj nej suj si
ga̱huin ꞌngo̱ huej hue̱ꞌ ñan màn nej sí tu̱u.
14 Ni̱ nga nikïnꞌ Jesús ruhuâ hueꞌ huin nûhui ni̱ko ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí
duchri ngà nej sí go̱chroj o, ni̱ giꞌhia si ga̱nahuin nej sôꞌ.
15 Sani̱ nga giniꞌin nej rej huin ña̱an ngà nej siranûn daranꞌ nej sa
giꞌhiaj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gunïn nej sij si gaꞌmin hueꞌê nej silìj màn
ruhuâ hueꞌ huin nûhui ni̱ko yiꞌî Ma̱ꞌan Jesús dadinꞌ gataj nej silîj dânj:
Ne nìꞌnaꞌ Daꞌní David. Ni̱ nga gunïn nej sij nej nuguanꞌ nânj ni̱ ginaꞌan
ruhuâ nej sij.
16 Ni̱ gataj nej sij gu̱nïn Ma̱ꞌan Jesús: Gunïn rèꞌ dàj gaꞌmin nej silîj
nânj nîꞌ. Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata gu̱nïn nej sij: Gunḯn ruꞌmínj; nun
ga̱hia nej suj dàj taj si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an rayiꞌî nej nânj ûnꞌ: Dadinꞌ
duꞌhua nej sîlij i ngà duꞌhua nej neꞌej nï̱nꞌ gutsi na̱giꞌhiaj hueꞌêꞌ chraꞌa
guendâ ga̱chra nej sij raꞌ saj ûnꞌ.
17 Ni̱ guduna nej sij, ni̱ gahui neꞌ ye̱ꞌ ciuda Jerusalén, ni̱ gaꞌan ñan
ngaj yumanꞌ Betania, ni̱ guna hiuj dânj.
Maldición de la higuera
(Mr.11:12-14; 20-26)
18 Neꞌ ni̱ganꞌ aꞌngô gui dânj, nga nanikàj Ma̱ꞌan Jesús gaꞌnaj ciuda
Jerusalén, ni̱ ganachinj yiꞌnaa riki Ma̱ꞌan.
19 Ni̱ giniꞌin nikïnꞌ ꞌngo̱ chrun îgu nichrùnꞌ duꞌhua chrej dânj, ni̱ gaꞌan
ñan ni̱kïnꞌ chrun dânj, sani̱ nitaj chruj îgu mân ra chrun dânj, màn
koj o mân raꞌa, ni̱ gata gu̱nïn chrun dânj: Nitaj amàn ga̱hiu chruj râꞌ
ga̱ꞌ mánj. Ni̱ ora chre ni̱ ganako chrun îgu dânj giꞌhia.
20 Ni̱ nga giniꞌin nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj sa gahuin, ni̱ uta
gahuin ñaꞌanj ruhuâ nej sôꞌ ni̱ gataj nej sôꞌ: Nu̱nj huin sa si giranꞌ
chrun igû nânj ni̱ ganakoj ra̱ꞌaj.
21 Nanikàj Maꞌan Jesús ni̱ gata gu̱nïn nej sij: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ tâ, ni̱ si
gu̱yuman yi̱tïnj ruhuâ nej suj, ni̱ si̱ ganïn hua̱ꞌ ruhuâ nej suj, ni̱ sê
man ngà ꞌngo̱ rïn chrun igû nânj huin sa ga̱ꞌhue gi̱ꞌhiaj nej suj dànanj
mánj, ni̱ si ga̱taj nej suj gu̱nïn kïj nânj: Gu̱xun maꞌânt ni̱ ga̱ꞌanjt
ginunt ruhuâ ne ñꞌanj, ni̱ huê dàj rûnꞌ gataj nej suj ni̱ huê danj
ga̱huin na̱nj ánj.
22 Ni̱ daranꞌ sa ga̱chinj nej suj nga ga̱ꞌmin nej suj ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj
an ni̱ si yuman yitïnj ruhuâ nej suj, ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa nej suj sa
ga̱chinj nej suj na̱nj ánj.
La autoridad de Jesús
(Mr.11:27-33; Lc.20:1-8)
23 Gaꞌnaꞌ Jesús ni̱ gatu ruhuâ hueꞌ huin nuhuî ni̱ko, ni̱ ni̱kïnj gidiganj
riñan nej guìi ni̱ gaꞌnaꞌ nichì nej yíchij aꞌnïnꞌ riñan nej rej huin ña̱an
ngà nej yíchij achij màn ruhuâ yumanꞌan, ni̱ gataj nej sôꞌ gu̱nïn: Ahuin
yi̱ꞌnïnꞌ nej sun nikaj rèꞌ ni̱ giꞌhiâ rèꞌ dànanj ra̱ꞌaj. Ni̱ ahuin sa riki sun
nânj raꞌâ rèꞌ ra̱ꞌaj.
24 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata gu̱nïn nej sij: Huê danj na̱nj ga̱chinj
naꞌân ꞌngo̱ nuguanꞌan nej suj nej ánj, ni̱ si ga̱nariꞌ nej suj ga̱nataꞌ nej
suj nuguanꞌ ga̱chinj naꞌân, ni̱ ga̱ꞌhue ga̱ta ahuin yiꞌnïnꞌ sun nika ni̱
giꞌhia nej nânj na̱nj ánj.
25 Nga duguataꞌ ne Juan, ni̱ ahuin sa gaꞌhuiꞌ sun dânj raꞌa sôꞌ ra̱ꞌaj.
Ñaꞌanj an gaꞌhuiꞌ sun dan raꞌa sij nîꞌ, si nej síi gaꞌhuiꞌ sun dan raꞌa sij
sa̱ꞌ. Hiôꞌ ni̱ nadigiñûn nej sij siganïnj nej Ma̱ꞌan nej sij, ni̱ gataj nej sij:
Si ga̱taj nêꞌ, si Ñaꞌanj an gaꞌhuiꞌ sun nânj raꞌa sôꞌ, ni̱ ga̱taj sij gu̱nïn
neꞌ: Nunj huin saj ni̱ nun gu̱yuman ruhuâ nej suj niꞌin nej suj sôꞌ
ra̱ꞌaj.
26 Ni̱ si ga̱taj nêꞌ, si nej síi gaꞌhuiꞌ sun dânj raꞌa sôꞌ, sani̱ yuꞌhuiꞌ
niꞌinꞌ nej sí yu̱manꞌan; dadinꞌ daranꞌ nej sôꞌ guyumân ruhuâ si
Juan huin ꞌngo̱ sôꞌ gataj dàj ga̱huin na̱nj ánj.
27 Nanikàj nej sij, ni̱ gataj nej sij gu̱nïn Ma̱ꞌan Jesús: Nun niꞌin nej
ñûnj mánj. Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús gu̱nïn nej sij: Huê danj na̱nj ñùnj ni̱ si
gaꞌhue ga̱ta gu̱nïn
Parábola de dos hijos
28 Ni̱ gachín naꞌanj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: ꞌNgo̱ sí dânj ni̱ hua̱ huij daꞌní
sôꞌ, ni̱ gaꞌanj nichì sôꞌ riñan daꞌní sôꞌ sí ya̱huaꞌa, ni̱ gataj sôꞌ: Da̱ꞌninj,
ga̱ꞌanj gi̱ꞌhiaj sun so̱ꞌ riki yichrûn chrun uva ánj.
29 Nanikàj sí dânj ni̱ gataj sôꞌ gu̱nïn rej sôꞌ: Si̱ gaꞌân mánj; sani̱ ne̱ꞌ
rùku ni̱, nanikàj ruhuâ sôꞌ sa gataj sôꞌ, ni̱ gaꞌanj gi̱ꞌhiaj sun sôꞌ.
30 Ni̱ gaꞌanj nichì sí dânj riñan aꞌngô daꞌní sôꞌ, ni̱ huê ge̱ dànanj
gataj sôꞌ gu̱nïn sí dânj; ni̱ nanikàj sí dânj ni̱ gataj sôꞌ: Ga̱ꞌhue ga̱ꞌan
ánj gataj sôꞌ. Sani̱ nun ga̱ꞌanj gi̱ꞌhiaj sun sôꞌ si-sun rej sôꞌ mánj.
31 Ahuin goꞌngo̱ ngue̱j sí nânj digahuin sa gataj rej ra̱ꞌaj. Ni̱ gataj nej
sij: Sí ya̱huaꞌa huin sí digahuin na̱nj ánj. Ni̱ gataj Jesús: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ
gatâ, si ga̱ꞌ si̱nïn nej sí aꞌnej sanꞌanj an guendâ sí ni̱kaj suun ngà nej
siya̱na gininj gakï̱nꞌïn ngà gaꞌì nej síi gu̱yuman ruhuâ ni̱ ga̱tu nej sôꞌ
ñan ni̱kaj sun Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
32 Dadinꞌ gaꞌnaꞌ Juan riñan nej suj guendâ gi̱digân sôꞌ sa ni̱ka daꞌhui
nej suj gi̱ꞌhiaj nej suj, sani̱ nun gu̱yuman ruhuâ nej suj niꞌin nej suj
sôꞌ; sani̱ dànanj guyuman ruhuâ nej sí aꞌnej sanꞌanj an guendâ nej sí
ni̱kaj suun ngà nej siya̱na gininj gakï̱nꞌïn ngà gaꞌì nej síi, sani̱ nej suj,
ni̱ giniꞌhiaj nej suj nej daꞌngaꞌ nânj, sani̱ nun gu̱yuman ruhuâ nej suj
ni̱ nun gànanikaj ruhuâ nej suj rayiꞌî si-ga̱kïnꞌ nej suj mánj.
Los labradores malvados
(Mr.12:1-12; Lc.20:9-19)
33 Gu̱nïn nej suj aꞌngô nuguanꞌ ráan: ꞌNgo̱ sí huin rikiꞌ dânj, ni̱
ganachrï̂j sôꞌ gaꞌì chrun uva, ni̱ giꞌhiaj sôꞌ yingâ ganikaj rukû nej
chrun uva dânj, ni̱ giꞌhiaj yu̱gui sôꞌ ꞌngo̱ hueꞌ yakàan, ni̱ giꞌhiaj yu̱gui
sôꞌ ñan ga̱nïn sôꞌ uva, ni̱ girïꞌïnj sôꞌ giꞌhiaj sun nej sí giꞌhiaj suun, ni̱
gaꞌanj sôꞌ nda ga̱nꞌ xi.
34 Ni̱ nga g̱uyuman diû ganê uva, ni̱ gaꞌnḯn sí rikiꞌ dânj ga̱ꞌanj nej sí
giꞌhiaj sun riñan sôꞌ riñan nej sí ri̱ñan girïnꞌïnj sôꞌ nej chrun uva,
guendâ ga̱ꞌanj ga̱nahuin ra̱ꞌa nej sôꞌ nej uva ga̱nunj riñan sôꞌ.
35 Sani̱ do̱ꞌ si gidaꞌa nej sí ri̱ñan giriꞌïnj sôꞌ nej chrun uva, nej sí huin
si-musû sôꞌ, ni̱ gaꞌhuiꞌ nej sôꞌ niꞌhiaj nej sí dânj, ni̱ aꞌngô nej musû
dânj digahuiꞌ nej sôꞌ, ni̱ aꞌngô nej musû dânj garûn nej sôꞌ hiëj.
36 Ni̱ gaꞌnḯn ñûn sí yiruꞌhue dânj gaꞌanj aꞌngô da̱ꞌaj nej sí huin si-
musû sôꞌ, ni̱ gaꞌanj gaꞌì nej sôꞌ doj ga̱ꞌ daꞌ nej sí gaꞌanj si̱nïn dânj; ni̱
huê ge̱ dàj rûnꞌ giranꞌ nej sí gaꞌanj si̱nïïn huê danj giranꞌ nej sí gaꞌanj
neꞌ rùkuu.
37 Ni̱ nda neꞌ rùku nïnꞌ ni̱ gaꞌnḯn sí huin rikiꞌ dânj gaꞌanj daꞌní sôꞌ, ni̱
gataj sôꞌ: Gi̱nikaj chre̱j nej sij riñan daꞌnîn na̱nj ánj.
38 Sani̱ nga giniꞌin nej sí ri̱ñan girïnꞌïnj sij nej chrun uva, daꞌní sij, ni̱
gaꞌmin nej sôꞌ siganïnj nej Ma̱ꞌan nej sôꞌ ni̱ gataj nej sôꞌ: Sí nânj huin
sí ga̱nahuin ra̱ꞌa nej chrun uva; ga̱ꞌnaꞌ nej suj, ni̱ di̱gahuiꞌ nêꞌ sí dânj,
ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa nêꞌ nej chrun uva ga̱nahuin ra̱ꞌa sij ni̱ ga̱nahuin
si̱ꞌhiaj nêꞌ na̱nj ánj.
39 Ni̱ gidaꞌa nej sôꞌ, ni̱ giri nej sôꞌ nêꞌ ye̱ꞌ ñan màn chrun uva, ni̱
digahuiꞌ nej sôꞌ daꞌní sí huin rikiꞌ dânj.
40 Nga ga̱ꞌnaꞌ, Ma̱ꞌan, sí huin rikiꞌ huin siꞌhiaj nej chrun uva dânj, ni̱
nunj huin si gi̱ꞌhiaj sôꞌ ngà nej sí ri̱ñan gaꞌhuiꞌ yikḯn sôꞌ nej chrun uva
ruhuâ nej suj hi̱aj doj.
41 Ni̱ gataj nej sí dânj: Di̱gahuiꞌ sôꞌ ni̱ si̱ gananïn àko ruhuâ sôꞌ niꞌin
sôꞌ nej sí kï̱j hua dânj mánj, ni̱ girïnꞌïnj sôꞌ nej yichrûn sôꞌ nej chrun
uva riñan aꞌngô nej sí gi̱ꞌhiaj sun hueꞌê, dadinꞌ nga gu̱yuman diû
ga̱ne chruj uva ni̱ na̱gaꞌhuiꞌ nej sij nej uva ganunj riñan sí rikiꞌ giriꞌïnj
nej chruj uva na̱nj ánj.
42 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Nitaj amàn gahia nej suj riñanj si-
ṉu̱guanꞌ Ñaꞌanj an mínj: dadinꞌ taj riñan nej ñanj dânj: Hiëj gudunâj nej
sí giꞌhiaj hueꞌe, ni̱ huej huin hiëj aꞌnïnꞌ ne sikûj hueꞌe. Ma̱ꞌan Señor
huin sa giꞌhiaj daranꞌ nej nânj, ni̱ uta ga̱huin ñaꞌanj ruhuâ nêꞌ na̱nj
nîꞌ.
43 Rayiꞌî dan ni̱ gatâ gu̱nïn nej suj, si gi̱yiꞌneꞌ si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an
riñan nej suj, ni̱ ga̱nachinj ga̱nahuin ra̱ꞌa aꞌngô nej guì hua̱ ruhuâ
di̱gahuin ni̱ gi̱ꞌhiaj ninj sa sa̱ꞌaj na̱nj ánj.
44 Ni̱ nej guì ga̱natu riñan hiëj nânj ni̱ nda chru chre ga̱chranꞌ ninj
gi̱ꞌhia; ni̱ guì yichràj gininj hiëj nânj, ni̱ nda hiaj chre gi̱yitïnꞌ ninj
gi̱ꞌhia.
45 Ni̱ gunïn nej rej huin ña̱an ngà nej sí fariseos nej nuguanꞌ rán
gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ nej sij si rayiꞌî nej sij huin
sa gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús.
46 Ni̱ nanaꞌhuiꞌ nej sij dàj gi̱ꞌhiaj nej sij ga̱ꞌhue gi̱daꞌa nej sij Ma̱ꞌan
Jesús, sani̱ yuꞌhuiꞌ nej sij niꞌin nej sij nej guì yu̱manꞌan, dadinꞌ yumân
ruhuâ ninj si Ma̱ꞌan Jesús huin sa ganataꞌ dàj ga̱huin.
Parábola de la fiesta de bodas
22 Ni̱ gayiꞌì ñûn Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gaꞌmin nuguanꞌ ráan ni̱ gata:
2 Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ yàtaꞌa huin dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱ rey giꞌhiaj
ꞌngo̱ giꞌñanj an ñan ga̱ran ra̱ꞌa ꞌngo̱ daꞌní.
3 Ni̱ gaꞌnḯn sôꞌ gaꞌanj ga̱kïnj nej sí huin si-musû sôꞌ nej sí ga̱ꞌnaꞌ
giꞌñanj ñan ga̱ran raꞌa daꞌní sôꞌ; sani̱ nun ga̱ꞌhuej nej sí dânj ga̱ꞌnaꞌ
nej sôꞌ.
4 Ni̱ gaꞌnḯn ñûn sôꞌ gaꞌanj aꞌngô da̱ꞌaj nej sí huin si-musû sôꞌ, ni̱ gataj
sôꞌ gu̱nïn nej sí dânj: Ga̱taj nej suj ga̱ꞌnaꞌ nej sij dadinꞌ ga̱ꞌ hua̱ yu̱gui
nihiaa, dadinꞌ ga̱ꞌ digahuí nej dán rô ganaminj in, ni̱ ga̱ꞌ hua̱ yu̱gui
daranꞌanj; ni̱ ga̱ꞌnaꞌ ya̱ nej sij giꞌñanj ñan ga̱ran ra̱ꞌa daꞌnîn na̱nj ánj.
5 Sani̱ nun ga̱ꞌhuej nej sí gakḯn nej sij dânj ga̱ꞌnaꞌ nej sôꞌ si̱ giꞌñanj
sí rey dânj, ni̱ ꞌngo̱ nej sôꞌ gaꞌanj ga̱nachej doꞌó, ni̱ aꞌngô nej sôꞌ
gaꞌanj gi̱niꞌhiaj dàj hua riki si-sun.
6 Ni̱ aꞌngô nej sij gidaꞌa nej sí huin si-musû rey, ni̱ giꞌhiaj nej sij
ginaꞌan ruhuâ nej musû dânj, ni̱ digahuiꞌ nej sij nej musu dânj.
7 Ni̱ nga gunïn rey dânj sa giꞌhiaj nej sij, ni̱ ginaꞌan ruhuâ sôꞌ; ni̱
gaꞌnḯn sôꞌ nej si-stadû sôꞌ ga'anj, ni̱ dunahuij nej sôꞌ daran' nej sí
digahuiꞌ nej si̱musu sôꞌ, ni̱ gachrij ñaꞌan nej sôꞌ si-ciuda nej sí kï̱j hua
dânj.
8 Hiôꞌ ni̱ gataj rey dânj gu̱nïn nej sí huin si-musû sôꞌ: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ
ni̱ ga̱ꞌ hua yu̱gui giꞌñanj ga̱ran ra̱ꞌa nej sij; Sani̱ nitaj si hua̱ yu̱gui nej
guì ga̱ꞌnaꞌ giꞌñanj dânj mánj.
9 Ga̱ꞌanj nej suj ñan gahui nej chrej e, ni̱ ga̱kïnj nej suj ga̱ꞌnaꞌ ahuin
na̱nj guì Ma̱ꞌan ganariꞌ nej suj giꞌñanj ga̱ran ra̱ꞌa daꞌnîn.
10 Ni̱ gaꞌanj nej musû ñan hua̱j nej chrej e, ni̱ nagiꞌhiaj chre̱ꞌ nej sôꞌ
daranꞌ nej guì ganariꞌ nej sôꞌ, naruꞌhuiꞌ nej guì aꞌnanꞌan nej guì sa̱ꞌaj;
ni̱ nda gachra chre mân nej guìi giꞌñanj ñan ga̱ran ra̱ꞌa daꞌní rey
dânj.
11 Ni̱ gatûj rey dânj ni̱ giniꞌhiaj sôꞌ nej sí guyumân giꞌñanj dânj, ni̱
giniꞌin sôꞌ ne ꞌngo̱ sí dânj ni̱ nitaj si nu̱n sôꞌ atsij nu̱n nej sí ne
giꞌñanj ñan ga̱ran ra̱ꞌa nej síi.
12 Ni̱ gataj rey dânj: Tugûnj, dàj giꞌhiât gatûjt hiuj nânj, dadinꞌ nitaj si
nu̱nt atsîj nu̱n nej sí ne giꞌñanj ñan ga̱ran ra̱ꞌa ra̱ꞌaj. Sani̱ dḯn gane
duꞌhua sí nânj.
13 Hiôꞌ ni̱ gataj rey dânj gu̱nïn nej sí ꞌhiaj sun riñan sôꞌ: Gu̱min nej
suj dakó sij ngà raꞌa sij, ni̱ gi̱ri nej suj ga̱ꞌanj sij neꞌ ye̱ꞌe ñan hua̱
ru̱minꞌ; ni̱ hiuj dânj ga̱ne sij ni̱ dugueꞌe sij ni̱ nda ya ru̱j ñanꞌ sij na̱nj
ánj.
14 Dadinꞌ uta gaꞌì nej guìi gakḯn Ñaꞌanj an ga̱ꞌna', sani̱ doj nï̱nꞌ ninj
huin sa ganagui Ma̱ꞌan na̱nj ánj.
La cuestión del tributo
(Mr.12:13-17; Lc.20:20-26)
15 Hiôꞌ ni̱ gaꞌanj nej sí fariseos ni̱ nadigiꞌñûn nej sôꞌ dàj gi̱ꞌhiaj nej sôꞌ
ga̱ꞌhue ga̱nariꞌ nej sôꞌ ꞌngo̱ nuguanꞌ ga̱chej ga̱'min Ma'an Jesús.
16 Ni̱ gaꞌnḯn nej sôꞌ gaꞌanj nej sí huin ngà nej sôꞌ ni̱ huê danj na̱nj
gaꞌanj nej sí huin yiꞌnïnꞌ ni̱kaj duguiꞌ ngà herodes, ni̱ gataj nej sôꞌ:
Maestruj, niꞌin nej ñûnj si aꞌmin rèꞌ daranꞌ sa yangàꞌa, ni̱ gidigân
yangàꞌ rèꞌ si-chrej Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ nitaj si nanaꞌhuiꞌ rèꞌ si-nu̱guanꞌ
nej síi dàj ga̱hue dugumîn rèꞌ Maꞌân rèꞌ mánj, ni nitaj si niꞌhiaj rèꞌ sa
ruguiꞌ neꞌ ye̱ꞌ nej síi mánj.
17 Ga̱taj rèꞌ, dàj huin ruhuâ rèꞌ: Du̱gunaj huaj ga̱ꞌhuiꞌ nej ñûnj sanꞌanj
an riñan César nîꞌ, si nitaj si du̱gunaj huaj sa̱ꞌ.
18 Sani̱ niꞌin Jesús, sa aꞌnanꞌ ganïn ruhuâ nej sij, ni̱ gata gunïn nej:
Nunj huin saj ni̱ gayakaj nej suj daꞌngaꞌa ngàj ra̱ꞌaj, sí digañuꞌunj un
suj ga̱ꞌ mánj.
19 Gidigân nej suj ꞌngo̱ sanꞌanj gaꞌhuiꞌ kuestu staj. Ni̱ gaꞌhuiꞌ nej sij
ꞌngo̱ sanꞌanj gu̱ꞌnaj denario riñan Ma'an Jesús.
20 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ahuin sí ñan duꞌhua ni̱ ahuin sí siyu̱gui
nûn riñan sanꞌanj nânj ra̱ꞌaj.
21 Ni̱ gataj nej sij: Ñan duꞌhua César ngà siyugui sôꞌ nûn riñanj na̱nj
ánj. Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Na̱gaꞌhuiꞌ nej suj riñan César sanꞌanj huin
siꞌhiaj César ni̱ na̱gaꞌhuiꞌ nej suj riñan Ña'anj an saꞌanj huin siꞌhiaj
22 Nga gunïn nej sij nej nuguanꞌ nânj, ni̱ gahuin ñaꞌanj ruhuâ nej sij,
ni̱ gudunâj nej sij Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gaꞌanj nej sij.
La pregunta sobre la resurrección
(Mr.12:18-27; Lc.20:27-40)
23 Gui dânj ni̱ gaꞌnaꞌ yiꞌnïnꞌ nej du̱guiꞌ sí saduceos riñan Ma̱ꞌan Jesús
ni̱ gachín naꞌanj nej sôꞌ, dadinꞌ taj nej sôꞌ si nitaj si ganahuin nìꞌnaꞌ
nej nîman,
24 ni̱ gataj nej sôꞌ: Maestruj, Moisés gataj: Si hua̱ ꞌngo̱ sí dânj gayakaj
nika ni̱ gahuiꞌ sôꞌ sani̱ nitaj daꞌní sôꞌ ga ngà siya̱na dânj, hiôꞌ ni̱
ga̱nakaj dinḯn sôꞌ siya̱na dânj, daꞌnga ni̱ ga̱ꞌnga daꞌní sí dânj ngà
siya̱na dânj ni̱ ga̱nane silíj dânj riñan sí ga̱ꞌ gahuiꞌ dânj.
25 Ni̱ ga, siganï̂nj nej ñûnj chij di̱nïnj sí dânj; ni̱ gayakaj si ya̱huaꞌa
nika sô. Sani̱ gahuiꞌ sôꞌ. Ni̱ ñan nun ga̱ daꞌní sôꞌ ngà nika sôꞌ, huê
danj ni̱ ganakaj dinḯn sôꞌ sí hui̱j i siya̱na minj dânj.
26 Ni̱ gahuiꞌ ge̱ sí hui̱j, sani̱ nun ga̱ daꞌní sôꞌ ngà siya̱na dânj, hiôꞌ ni̱
ganakaj dinḯn sôꞌ sí huaꞌnï̱nj ïn siya̱na dânj sani̱ nun ga daꞌní sôꞌ ni̱
gahuiꞌ sôꞌ, sani̱ nun ga̱ daꞌní sôꞌ ngà siya̱na dânj, ni̱ huê danj na̱nj
ganakaj aꞌngô nej dinḯn sôꞌ ꞌna̱ꞌ rukùu ni̱ gane nej chi̱j di̱nïnj sôꞌ ngà
siya̱na dânj.
27 Ni̱ neꞌ rùku nga gahuiꞌ daranꞌ nej di̱nïnj sôꞌ ni̱ gahuiꞌ siya̱na dânj.
28 Nga ga̱nahuin nìꞌnaꞌ nej sôꞌ siganï̂nj nej nîman, ni̱ ahuin goꞌngo̱ nej
chij di̱nïnj sôꞌ ga̱huin hia nika siya̱na nânj, dadinꞌ daranꞌ nej sôꞌ gane
nika hia ngà siya̱na nânj ra̱ꞌaj.
29 Hiôꞌ ni̱ nanikàj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gata gu̱nïn nej sij: Gachej ruhuâ nej
suj ngà sa gaꞌmin nej suj ni̱ nun niꞌin nej suj dàj taj riñan si-nu̱guanꞌ
Ñaꞌanj an ni̱ dàj uṉkuaj hua Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an mánj.
30 Dadinꞌ nga ga̱nahuin nìꞌnaꞌ nej nîman ni̱ si̱ ga̱yakaj ninj nika ninj,
dadinꞌ ga̱huin ninj dàj rûnꞌ huin nej ángel màn ne yàtaꞌa na̱nj ánj.
31 Sani̱ rayiꞌî guendâ ga̱nahuin nìꞌnaꞌ ñûn nej nîman, ni̱ nun ga̱hia nej
suj dàj gataj Ñaꞌanj an raꞌ sa ûnꞌ.
32 Ñùnj huin Daꞌanj Abraham, ni̱ huê huin Da'anj Isaac ni̱ huê huin
Daꞌanj Jacob. Ñaꞌanj an ni̱ sê Daꞌanj nej nîman huin mánj, huej huin
Daꞌanj nej guì hua̱ nìꞌnaꞌa na̱nj ánj.
33 Nga gunïn nej guìi nej nuguanꞌ nânj, ni̱ uta gahuin ñaꞌanj ruhuâ
ninj nga gunïn ninj dàj gidigân Ma'an Jesús.
El gran mandaniento
(Mr.12:28-34)
34 Nga gunïn nej sí fariceo, si dḯn gahuin duꞌhua nej sí saduceo
giꞌhiaj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ ganahuin chreꞌ nej sôꞌ dàj rûn huin ꞌngo̱ rïn síi.
35 Sí, gidigân si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an huin ꞌngo̱ sí dânj, ni̱ gachín naꞌanj
sôꞌ Ma̱ꞌan Jesús guendâ ruhuâ sôꞌ ga̱ran hu̱e sôꞌ Ma̱ꞌan ni̱ gataj sôꞌ:
36 Maestruj. Ahuin nuguanꞌ huin sa si̱nïn giyiꞌnïnꞌ su̱n giꞌhiaj Ma̱ꞌan
Ñaꞌanj an ra̱ꞌaj.
37 Gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ga̱ ꞌì ruhuâ so̱ꞌ niꞌînt Ma̱ꞌan Señor huin Daꞌanjt
ngà daranꞌ nimânt, ngà daranꞌ sa hua̱ ruhuâ nimânt, ngà daranꞌ
daꞌngat:
38 Huê nânj huin nuguanꞌ si̱nïn giyiꞌnïnꞌ su̱n giꞌhiaj Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ni̱
huej huin sa ni̱ko doj ga̱ꞌ daꞌ daranꞌ nej nuguanꞌ giyiꞌnïnꞌ su̱n giꞌhia
na̱nj ánj.
39 Nuguanꞌ huìj giyiꞌnïnꞌ su̱n hua dàj rûnꞌ hua nuguanꞌ si̱nïn giyiꞌnïnꞌ
su̱n ni̱ ta: Ga̱ ꞌì ruhuât niꞌînt nej duguît dàj rûnꞌ ꞌì ruhuât niꞌînt
Ma̱ꞌant na̱nj ánj.
40 Huê riñan ngue̱j nuguanꞌ giyiꞌnïnꞌ su̱n nânj huin sa ganaranj ruhuâ
nej si-ley Ma̱ꞌan Ña'anj an ngà nej nuguanꞌ gaꞌmin nej sôꞌ gataj dàj
ga̱huin.
¿De quien es hijo el cristo?
(Mr.12:35-37; Lc.20:41-44)
41 Nga nï̱nꞌ màn chre̱ꞌ nej sí fariceos, ni̱ gachín naꞌanj Ma'an Jesús
nej sij,
42 ni̱ gata gu̱nïn nej sij: Dàj anïn ruhuâ nej suj niꞌin nej suj Cristo
ra̱ꞌaj. Ahuin si da̱ꞌninj huínt ra̱ꞌaj. Ni̱ gataj nej sí dânj: Siganïnj nej duguiꞌ
David ꞌnaꞌ sij na̱nj ánj.
43 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Nunj huin saj ni̱ gaꞌmin David giꞌhiaj Ma̱ꞌan
Espiritu Santo ni̱ gataj sôꞌ: Señor gu̱nïn ra̱ꞌaj:
44 Gataj Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an gu̱nïn Ma̱ꞌan si-Señoj: Ga̱ne sôꞌ raꞌá neꞌ
hua̱ꞌaj, nda gu̱nukua gu̱chru nej sí unïnꞌ ngàt riki dakót na̱nj ánj.
45 Si David ni̱ gataj sôꞌ Señor gu̱nïn, ni̱ ga̱ꞌhue ga̱ꞌnaj siganïnj nej
duguiꞌ sòꞌ na̱nj nîꞌ.
46 Ni̱ ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej sí dânj nun ga̱ꞌhue gi̱riꞌ nuguanꞌan du̱nanikàj nej
sôꞌ riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ asìj gui dânj ni̱ nitaj ga̱ si ꞌngo̱ nej sí
giruñun ruhuâ gàchinj naꞌanj Maꞌan Jesús ga̱ꞌ mánj.
Jesús acusa a escribas y a fariceos
(Mr.12:38-40; Lc.11:37-54; 20:45-47)
23 Hiôꞌ ni̱ gaꞌmin Jesús riñan nej guìi ngà riñan nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin
chru̱n riñanj, ni̱ gata:
2 Gidigân nej maestru chru̱n sa̱ꞌ ley ngà nej fariseo si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj
an dadinꞌ ganakaj nej sôꞌ sun ginikaj Moisés.
3 Huê danj ni̱, daranꞌ sa gataj nej sij di̱gahuin nej suj ni̱ di̱gahuin nej
suj, ni̱ ga̱naꞌnïnj sa̱ꞌ nej suj ni̱ di̱gahuin nej suj; sani̱ si̱ gi̱daꞌa nej suj
chrej giꞌhiaj nej sij, dadinꞌ uta giri ra̱ nej sij sani̱ nitaj si digahuin nej
sij mánj.
4 Dadinꞌ gumînj nej sij karga aꞌìi, ni̱ gutaꞌ nej sij dakan yikó aꞌngô nej
síi; sani̱ nej Ma̱ꞌan nej sij ni̱ ga̱ꞌ si ꞌngo̱ dëj raꞌa nej sij nitaj si dusikiꞌ
nej sij karga dânj mánj.
5 Sa si̱nïn, giꞌhiaj nej sij huin si uta garanꞌ ruhuâ nej sij, si gi̱niꞌin
daranꞌ nej guìi sa giꞌhiaj nej sij. Ni̱ nagiꞌhiaj ga̱chraꞌ nej sij nïnj màn
ñanj si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an, ni̱ nagiꞌhiaj yeꞌè nej sij nej ꞌhuej ni̱koꞌ
duꞌhua atsîj tàj yichrá nej sij.
6 Ni̱ uta huin ruhuâ nej sij ga̱ne nej sij riñan chrun yilâ hua̱ yu̱gui
ga̱ne nej sí huin ñan doj ñan huin giꞌñanj an, ni̱ nihiàꞌ ruhuâ nej sij
ga̱ne nej sij riñan chrun yilâ hua̱ yu̱gui ga̱ne nej sí huin ña̱n doj.
7 Ni̱ uta garanꞌ ruhuâ nej sij si ga̱ꞌmin hueꞌê nej guìi ni̱ nda gi̱daꞌa
ninj raꞌa nej sij ñan hua̱ raꞌhuee, ni̱ nihiàꞌ ruhuâ nej sij si ga̱taj nej
guìi: Maestru gu̱nïn nej sij.
8 Sani̱ si̱ ga̱huin staꞌu ruhuâ nej suj si ga̱taj nej guìi maestru gu̱nïn
nej suj; dadinꞌ ꞌngo̱ rïn si-maestru nej suj hua, ni̱ huej huin Ma̱ꞌan
Cristo, ni̱ dinḯn nej suj huin daꞌ goꞌngo̱ nej duguiꞌ nej suj na̱nj ánj.
9 Ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱taj nej suj si rej nej suj huin nej sí màn riñan hioꞌó
nânj; dadinꞌ ꞌngo̱ rïn Ñaꞌanj an huin Rej nej suj ni̱ huê Ma̱ꞌan ne
10 Ni̱ si̱ gaꞌhue ga̱taj nej suj si maestru huin nej suj mánj, dadinꞌ
ꞌngo̱ si-maestru nej suj hua, ni̱ huej huin Ma̱ꞌan Cristo na̱nj ánj.
11 Ni̱ sí huin ña̱n doj siganï̂nj nej suj, ni̱ ga̱huin sôꞌ sí gu̱nanj gi̱tsi
riñan nej suj na̱nj ánj.
12 Dadinꞌ sí ga̱nïn ruhuâ ga̱huin ñan doj siganï̂nj nej suj ni̱ ga̱nahuin
sôꞌ sí gi̱nikoꞌ neꞌ rùkuu, ni̱ sí ginikoꞌ neꞌ rùkuu ni̱ ga̱nahuin ña̱n sôꞌ.
13 Sani̱ uta gi̱ranꞌ sa̱ñun nej suj, maestru chru̱n sa̱ꞌ ley ngà nej
fariseo, dadinꞌ huin nej suj sí gidigañuꞌunj un. Dadinꞌ ganarán nej suj
rahueꞌe ga̱tu nej guìi ñan ne Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n yàtaꞌa; sani̱ nitaj si
gatûj nej Ma̱ꞌan nej suj, ni̱ nitaj si aꞌnïnj nej suj ga̱tu aꞌngô nej guìi
nga ruhuâ ninj atûj ninj ñan ne Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an mánj.
14 Uta gi̱ranꞌ sa̱ñun nej suj, nej maestru chru̱n sa̱ꞌ ley ngà nej
fariseo, dadinꞌ huin nej suj sí digaꞌñuꞌunj un. Dadinꞌ ganahuij nï̱nꞌ nej
rasu̱n màn ruhuâ dukuâ nej siya̱na minj in giꞌhiaj nej suj, ni̱ uta
giꞌhiaj nej suj si aꞌmin nej suj ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an; sani̱ rayiꞌî guendâ
giꞌhiaj nej suj dànanj ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa nej suj uta ni̱ko kastîgu na̱nj
ánj.
15 Uta gi̱ranꞌ sa̱ñun nej suj, maestru chru̱n sa̱ꞌ ley ngà nej fariseo,
dadinꞌ huin nej suj sí digaꞌñuꞌunj un. Dadinꞌ ganahuij nej suj gaché nej
suj ñan nu̱n ne ña̱ꞌanj ngà riñan hioꞌóo guendâ gi̱digân nej suj si-
chrej nej Ma̱ꞌan nej suj, ni̱ nga gisîj gidigân nej suj nej nuguanꞌ dânj,
ni̱ nga giriꞌ nej suj sí gi̱nikoꞌ rukû nej suj ni̱ nda hui̱j ganahuin nej
sôꞌ sí ga̱ꞌanj riñan ñaꞌan nâko ga̱ꞌ daꞌ nej suj na̱nj ánj.
16 Uta gi̱ranꞌ sa̱ñun nej suj, gidigân aꞌngô nej guìi dadinꞌ hua̱ du̱chri
nej suj. Ni̱ gataj nej suj: Si hua̱ nej guì gataj si hueꞌ nûhui huin sa
giniꞌin yangàꞌ sa giꞌhiaj ninj, hiôꞌ nî sê yangàꞌ huin sa gataj ninj gataj
nej suj; ni̱ si hua̱ ꞌngo̱ guìi gataj si oro gurunûn nej sôꞌ ruhuâ hueꞌ
nûhui huin sa giniꞌin yangàꞌ sa giꞌhiaj ninj, hioꞌ ni̱ yangàꞌ huin sa
gataj ninj gataj nej suj na̱nj ánj.
17 Sí nitaj si ni̱kaj ra̱ huin nej suj ni̱ duchri huin nej suj. Dadinꞌ ahuin
sa aꞌnïnꞌ doj ruhuâ nej suj ra̱ꞌaj; oro huin nîꞌ, si hueꞌ nûhui sa
nagiꞌhiaj ge̱ oro dan huin sa̱ꞌ.
18 Huê danj na̱nj gataj nej suj: Si hua̱ ꞌngo̱ nej guì gataj si na hiëj
huin sa giniꞌin yangàꞌ sa giꞌhiaj ninj, hiôꞌ ni̱ sê yangàꞌ huin sa gataj
ninj gataj nej suj; sani̱ si hua̱ da̱ꞌaj nej guìi gataj si nej rasu̱n tàj
riñan na hiëj dânj huin sa giniꞌin yangàꞌ sa giꞌhiaj ninj, hiôꞌ ni̱ yangàꞌ
huin sa gataj ninj gataj nej suj.
19 Duchri suj ga̱ꞌ man. Dadinꞌ ahuin sa huin sa ña̱ꞌan doj ruhuâ nej
suj ra̱ꞌaj; sa tàj riñan na hiëj dan huin nîꞌ, si na hiëj sa nagiꞌhiaj ge̱
nej rasu̱n tàj riñanj dan huin sa̱ꞌ.
20 Dadinꞌ nej guì gataj si na hiëj huin sa giniꞌin yangàꞌ sa giꞌhiaj ninj,
hiôꞌ ni̱ giniꞌin yàngaj sa giꞌhiaj ninj, ni̱ huê danj na̱nj giniꞌin yangàꞌ nej
rasu̱n màn riñan na hiëj dânj nej na̱nj ánj.
21 Ni̱ nej guì gataj si hueꞌ nûhui huin sa giniꞌin yangàꞌ sa giꞌhiaj ninj,
ni̱ yangàꞌ giniꞌin sa giꞌhiaj ninj, ni̱ giniꞌin yangàꞌ Ñaꞌanj an dadinꞌ ne
ruhuâ hueꞌ nûhui na̱nj ánj.
22 Ni̱ nej guì gataj si yàtaꞌa huin sa giniꞌin yangàꞌ sa giꞌhiaj ninj, hiôꞌ
ni̱ chrun yilâ ne Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an huin sa giniꞌin yangàꞌ sa giꞌhiaj ninj,
dadinꞌ ne Ma̱ꞌan riñan chrun yilâ dânj na̱nj ánj.
23 Uta gi̱ranꞌ sa̱ñun nej suj, maestru chru̱n sa̱ꞌ ley ngà nej fariseo,
dadinꞌ sí gidigañuꞌunj un huin nej suj. Dadinꞌ gaꞌhuiꞌ nej suj chi̱ꞌ yihiâ
koj menta, ni̱ chi̱ꞌ yihiâ koj eneldo, ni̱ chi̱ꞌ yihiâ koj komino, sani̱
gudunâj nej suj sa ña̱ꞌan staꞌu huin si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an: Ni̱ gi̱ꞌhiaj nej
suj sa nika̱a, sa gu̱ruguñuꞌunj nej guìi ni̱ gu̱yuman yìtïnj ruhuâ nej suj
niꞌin nej suj Ñaꞌanj an, nej nânj huin sa ña̱ꞌan daꞌhui nej suj di̱gahuin
nej suj, ni̱ nun daꞌhui nej suj gu̱dunâj nej suj nej nânj mánj.
24 Ni̱ gidigân nej suj sani̱ hua̱ du̱chri nej suj, ni̱ aka nej suj yuku
siꞌnïn ne goꞌo nej suj, sani̱ gayamânj nej suj yuku kamêyu na̱nj ánj.
25 Uta giranꞌ sa̱ñun nej suj, maestru niꞌin ley ngà nej fariseo, dadinꞌ
sí gidigañuꞌunj un huin nej suj. Dadinꞌ dàj rûnꞌ giꞌhiaj nej guìi nga
ganaꞌnïnꞌ ninj yichrá basu ngà yichrá goꞌo huê danj hueꞌê nagiꞌhiaj nej
suj Ma̱ꞌan nej suj, sani̱ ruhuâ nimân nej suj ni̱ uta mân gakïnꞌ tu̱u
ngà nej gakïnꞌ ganahuin ngà nej guì giꞌhiaj gakï̱nꞌïn na̱nj ánj.
26 Fariseo duchri suj ga̱ꞌ manꞌ dàj rûnꞌ giꞌhiaj nej guì ga̱ꞌ ga̱naꞌnïn
si̱nïn neꞌ ruhua̱ bâsu ngà neꞌ ruhua̱ goꞌo, huê danj na̱giꞌhiaj sa̱ꞌ si̱nïn
nej suj ruhuâ nimân nej suj daꞌnga ni̱ ganahuin sa̱ꞌ neꞌ ye̱ꞌ nej suj
na̱nj ánj.
27 Uta giranꞌ sa̱ñun nej suj, maestru niꞌin sa̱ꞌ ley ngà nej fariseo,
dadinꞌ sí gidigañuꞌunj un huin nej suj. Ni̱ huin nej suj dàj rûnꞌ huin
chran ga̱tsi ñan gachinꞌ nej sij nej nîman, dadinꞌ yangàꞌ hia nï̱nꞌ, ni̱
nda hueꞌê chre hua neꞌ ye̱ꞌ chran dânj, sani̱ neꞌ ruhua̱ chran danj ni̱
nda nìchra chre mân kú nej nîman ni̱ uta mân sa kï̱j huaa na̱nj ánj.
28 Huê danj hua nej suj; ni̱ uta hueꞌê nagiꞌhiaj nej suj Ma̱ꞌan nej suj
guendâ ruhuâ nej suj si ga̱taj nej guìi si huin nej suj guì giꞌhiaj sa
ni̱kaa, sani̱ ruhuâ nimân nej suj ni̱ uta mân nuguanꞌ gidigañuꞌunj un
ngà nej gakïnꞌïn na̱nj ánj.
29 Uta gi̱ranꞌ sa̱ñun nej suj, maestru niꞌin sa̱ꞌ ley ngà nej sí fariseo
dânj, dadinꞌ sí gidigaꞌñuꞌunj un huin nej suj. Ni̱ nagiꞌhiaj nej suj chran
ñan gachinꞌ nej sij nej sôꞌ gataj dàj ga̱huin, ni̱ nagiꞌhiaj hueꞌê nej suj
nej chran ñan gachinꞌ nej sij nej sí giꞌhiaj sa ni̱kaa.
30 Ni̱ gataj nej suj: Si nùn gane nej ñûnj diû ngà gane rej nej ñûnj,
ni̱ si̱ gahuin nej ñûnj ngà nej sôꞌ guendâ di̱gahuiꞌ nej ñûnj, ni̱ si̱
gañanj nej ñûnj tun nej sí gataj dàj ga̱huin sa mánj.
31 Huê danj ni̱ ganakaj guendâ nej suj, si huin nej suj daꞌní nej sôꞌ
digahuiꞌ nej sí gataj dàj ga̱huin na̱nj ánj.
32 Du̱guꞌnïnꞌ nej suj gi̱ꞌhiaj nej suj dàj rûnꞌ giꞌhiaj rej nej suj na̱nj ánj.
33 Yukuáa huin nej suj, yiꞌnïnꞌ nej yukuá suj ga̱ꞌ manꞌ. Dàj gi̱ꞌhiaj nej
suj ga̱ꞌhue ga̱nanin nej suj dadinꞌ ga̱ꞌ giriꞌ ni̱'hiaj nej suj gi̱nun nej suj
riñan ñaꞌan nâko ra̱ꞌaj.
34 Rayiꞌî dânj, ni̱ ga̱ꞌnïn nej sí ga̱taj dàj ga̱huin ngà nej sí niꞌin sa̱ꞌ
nga nej sí chru̱n sa̱ꞌ ley gu̱chiꞌ nej sôꞌ riñan nej suj; sani̱ da̱ꞌaj nej
sôꞌ, di̱gahuiꞌ nej suj ni̱ aꞌngô da̱ꞌaj nej sôꞌ du̱nikoꞌ nej suj riñan
rugutsi̱, ni̱ ga̱huiꞌ nej suj niꞌhiaj aꞌngô da̱ꞌaj nej sôꞌ ruhuâ nûhui, ni̱
gi̱nikoꞌ nej suj ga̱ta ruhua̱ nej suj nej sôꞌ ꞌngo̱ ciuda ni̱ aꞌngô ciuda
nej sôꞌ.
35 Huê danj ni̱ gi̱ranꞌ sa̱ñun nej suj ni̱ ga̱nataꞌ tun daranꞌ nej sí
giꞌhiaj sa ni̱kaa yichrá nej suj, asìj tun Abel dadinꞌ gahuin sôꞌ sí
giꞌhiaj sa ni̱kaa ngà tun Zacarias huin daꞌní Berequias, sí digahuiꞌ nej
suj da̱nïn nûhui ngà ñan ni̱kïnꞌ na hiëj.
36 Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ni̱ ga̱tâ si daranꞌ nej nânj ni̱ ga̱ꞌnaj riñan nej guì
màn diû hi̱aj na̱nj ánj.
Lamento de Jesús sobre Jerusalén
(Lc.13:34-35)
37 Jerusalén, Jerusalén, huêt huin sa digahuiꞌ nej sôꞌ gataj dàj ga̱huin,
ni̱ garûnt hiëj nej sí gaꞌnï̂n gaꞌnaꞌ riñant. Uta gaꞌì giꞌhiâ si ga̱nahuin
chreꞌ nej daꞌnít, dàj rûnꞌ giꞌhiaj yuchee nga nagiꞌhiaj chre̱ꞌ xuj nej
daꞌní xuj ni̱ ganachrîj xuj riki siga̱chi xuj, sani̱ nun ga̱ran yina nej sa
giꞌhiâ ngà nej suj mánj.
38 Hi̱aj ni̱ gu̱naj dukuâ nej suj ni̱ gahuin dïnꞌïnj ruhuaj ni̱ nitaj guìi
ga̱ne ruhuaj ga̱ꞌ mánj.
39 Dadinꞌ ga̱ta ni̱ asìj gui hi̱aj ni̱ si̱ giniꞌin nej suj ñùnj, nda gui ga̱taj
nej suj si uta hueꞌê giꞌhiaj Ma̱ꞌan sa ꞌna̱ꞌ, riñan siyugui Ma̱ꞌan Señor.
Jesús predice la destrucción del templo
(Mr.13:1-2; Lc.21:5-6)
24 Nga gahui Jesús ruhuâ hueꞌ nuhuî ni̱ko ni̱ hua ga̱ꞌan, ni̱ gaꞌnaꞌ
nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj ni̱ gayiꞌî nej sôꞌ ni̱ gidigân nej sôꞌ nej
hueꞌ sa̱ꞌ xij màn ñan ne nuhuî ni̱ko.
2 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Niꞌin nej suj si uta sa̱ꞌ hua nej hueꞌ xi
nânj nîꞌ. Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ga̱ta, ni̱ gu̱yuman diû ni̱ si̱ gitàj nej hiëj
yichrá nej dugui'ij, dadinꞌ du̱guane nej síi daranꞌ nej hiëj nânj na̱nj
ánj.
Señales antes del fin
(Mr.13:3̱23; Lc.21:7̱24)
3 Ni̱ ne Ma̱ꞌan Jesús ra kïj ñan màn chrun olivos, ni̱ gaꞌnaꞌ anêj nej sí
ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj, ni̱ gataj nej sôꞌ gu̱nïn: Ga̱taj Maꞌân rèꞌ, amàn
ga̱huin nej nânj, ni̱ ahuin daꞌngaꞌ huin sa gi̱niꞌin nej ñûnj nga ga̱ꞌnaꞌ
ñûn Ma̱ꞌan rèꞌ, ni̱ nga ga̱nahuij yumiguìi na̱nj ánj.
4 Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Ga̱ gudadû nej suj ni̱ ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej síi
si̱ gidigaꞌñuꞌunj nej suj mánj.
5 Dadinꞌ ga̱ꞌnaꞌ uta gaꞌì nej síi ni̱ ga̱ran sun nej sôꞌ siyuguí, ni̱ ga̱taj
nej sôꞌ: Ñùnj huin Ma̱ꞌan Cristo; ni̱ gi̱digañuꞌunj nej sôꞌ uta gaꞌì nej
guìi.
6 Ni̱ gu̱nïn nej suj si ga̱huin sañuun ni̱ gu̱taꞌ nej stâdu neꞌ dànanj ni̱
gu̱taꞌ nej sij neꞌ da̱manj; sani̱ si̱ guyuꞌhuiꞌ nej suj mánj, dadinꞌ hua̱
ni̱ñan si huê danj ga̱huin; sani̱ hua̱ nï̱nꞌ ga̱chin ga̱nahuij yumiguì na̱nj
ánj.
7 Dadinꞌ gu̱nïnꞌ ꞌngo̱ pais ngà aꞌngô pais, ni̱ gu̱nïnꞌ ꞌngo̱ rey ngà aꞌngô
rey; ni̱ ga̱huin yiꞌnaa, ni̱ gaꞌhuij ñûn nu̱kuaj xi uta gaꞌì nej yumanꞌ
màn ruhuâ yumiguìi.
8 Sani̱ daranꞌ nej sa ga̱huin nânj ni̱ hi̱aj gayiꞌì si̱nïn sañuun riñan nej
guìi na̱nj ánj.
9 Hiôꞌ ni̱ na̱gaꞌhuiꞌ nej síi nej suj ni̱ gi̱ranꞌ su̱ñun nej suj, ni̱ di̱gahuiꞌ
nej sôꞌ nej suj, ni̱ gata ruhua̱ daranꞌ nej guìi nej suj rayiꞌî siyuguí
na̱nj ánj.
10 Hiôꞌ ni̱ uta gaꞌì nej guì ga̱ꞌ giniꞌin si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an nanikàj
gi̱ꞌhiaj gakï̱nꞌïn, ni̱ uta gi̱ninj ꞌì nej duguiꞌ ninj riñanj ninj ni̱ na ̱gaꞌhuiꞌ
ninj nej duguiꞌ ninj riñan nej sí ni̱kaj suun.
11 Ni̱ ga̱ꞌnaꞌ uta gaꞌì nej sí profeta gidigañuꞌunj un, ni̱ gi̱digañuꞌunj nej
sôꞌ uta gaꞌì nej guìi.
12 Ni̱ guendâ uta giyiꞌnanj nej gakï̱nꞌïn, ni̱ si ga ꞌì ruhuâ nej guìi niꞌin
ninj nej duguiꞌ ninj mánj.
13 Sani̱ guì gunukuaj ganikïnꞌ ran ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an nda gui ga̱huiꞌ
ninj, ni̱ guì nânj huin sa ga̱nanin na̱nj ánj.
14 Ni̱ ga̱nataꞌ nej sij nuguanꞌ gi̱ꞌhiaj ga̱nanin nej guìi nï̱nꞌ ga̱chraꞌ
ruhuâ yumiguìi; ni̱ ña̱ꞌan huaj si gu̱nïn daranꞌ nej guì màn nï̱nꞌ
ga̱chraꞌ ruhuâ yumiguìi; hiôꞌ ni̱ gu̱yuman diû ni̱ ga̱nahuij yumiguìi na̱nj
ánj.
15 Hi̱aj ruꞌhuaj, ni̱ nga giniꞌin nej suj gaꞌanj ga̱ne sí kï̱j ï ruhuâ nuhuî
ni̱ko ne Jerusalen ni̱ nagiꞌhiaj kï̱j sôꞌ ni̱ gudurëꞌ sôꞌ chrej ni̱kaj nej guì
màn hiuj dânj (sí gahia ni̱ ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ sôꞌ).
16 Hiôꞌ ni̱ nej guì ne riñan hioꞌó Judea, ni̱ gu̱nanj ninj ni̱ ga̱ꞌanj ninj,
riki kïj ï na̱nj ánj.
17 Guì tàj yichrá dukuâ, ni̱ si̱ gananinj ninj guendâ ga̱nakaj ninj nej
rasu̱n màn ruhuâ dukuâ ninj mánj.
18 Ni̱ sí gaꞌanj gi̱ꞌhiaj sun kïj ï, ni̱ si gananikaj sôꞌ ga̱naꞌnaꞌ sôꞌ dukuâ
sôꞌ guendâ ga̱nakaj sôꞌ si-chamara sôꞌ mánj.
19 Sani̱ uta ni̱ki nej siya̱na nu̱n riki, ngà nej siya̱na dugutsij neꞌej si
gi̱ranꞌ ninj nga gu̱yuman gui dânj na̱nj ánj.
20 Ga̱chinj ni̱ꞌhiaj nej suj riñan Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, si si̱ gaꞌnaꞌ sañun
nânj riñan nej suj nga ga̱huin diû gahiu ꞌhueꞌe nej si nga ga̱huin gui
ganarânj rûhua mánj.
21 Dadinꞌ uta gi̱ranꞌ sa̱ñun nej guìi nga gu̱yuman diû dânj, ni̱ asìj nga
gahuin yumiguìi ni̱ nitaj amàn ga sañun xi nânj mánj, ni̱ ga̱ꞌ si gaj
neꞌ rùku nga gisîj gahuin sañun xi dânj mánj.
22 Ni̱ si nuhuiꞌ si naduguaꞌ Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an nej gui ga̱huin sañun
dânj, hiôꞌ ni̱ ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nej guìi si gananin; sani̱ rayiꞌî nej guì ga̱ꞌ
ganagui Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an. Hiôꞌ ni̱ ga̱nagaꞌ nej gui ga̱huin sañuun na̱nj
ánj.
23 Hiôꞌ ni̱, si hua̱ ꞌngo̱ guì ga̱taj gu̱nïn nej suj: Gi̱niꞌhiaj nej suj, dadinꞌ
hiuj nânj nikïnꞌ Ma̱ꞌan Cristo, nej si ga̱taj ninj gi̱niꞌhiaj nej suj dadinꞌ
neꞌ dàmanj nikïnꞌ Ma̱ꞌan Cristo, ni̱ si̱ guyumân ruhuâ nej suj mánj.
24 Dadinꞌ ga̱ꞌnaꞌ nej sí gidigañuꞌunj un ni̱ ga̱taj nej sôꞌ si huê nej sôꞌ
huin Ma̱ꞌan Cristo, ni̱ huê danj na̱nj ga̱ꞌnaꞌ nej sí profeta gidigañuꞌunj
un, ni̱ uta ni̱ko ga̱ nej daꞌngaꞌ gi̱ꞌhiaj nej sôꞌ ni̱ ora chre ni̱ ga̱nahuin
nej guì aꞌnanꞌan gi̱ꞌhiaj nej sôꞌ, ni̱ ga̱huin ni̱ gi̱digaꞌñuꞌunj nej sôꞌ nej
guì ga̱ꞌ ganagui Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
25 Ni̱ huê danj ga̱ꞌ gatâ gu̱nïn nej suj asìj si̱nïïn.
26 Huê danj ni̱, si ga̱taj nej sôꞌ gu̱nïn nej suj: Gi̱niꞌhiaj nej suj dadinꞌ
huê Ma̱ꞌan Cristo ne riñan hioꞌó hua̱ niꞌnï̱nj ïn, ni̱ si̱ gahui nej suj
ga̱ꞌanj nej suj mánj; ni̱ si ga̱taj nej sôꞌ gi̱niꞌhiaj nej suj, dadinꞌ huê
Ma̱ꞌan Cristo ne huì ruhuâ hueꞌ nûhui tàj yàtaꞌa, ni̱ si̱ guyumân ruhuâ
nej suj mánj.
27 Dadinꞌ dàj rûnꞌ giràn giꞌhiaj duꞌhui nêꞌ gisîj gui ni̱ gachinj nda neꞌ
gatûj gui, ni̱ huê danj ga̱huin nga ga̱ꞌnaꞌ ñun Maꞌán na̱nj ánj.
28 Dadinꞌ danèꞌ gahuin gi̱ngaj nè kú nej nîman, ni̱ hiuj dânj na̱ruꞌhuiꞌ
nej yachrúu guendâ ya̱ nej xuj nè nej nîman na̱nj ánj.
La venida del hijo del hombre

(Mr.13:24-37; Lc.21:25-36; 17:25-36; 12:41-48)
29 Ni̱ ora chre nga ganahuij nej gui gahuin sañun dânj, ni̱ ga̱huin
ru̱minꞌ riñan gui, ni̱ si̱ giyigï̀n riñan ahuii, ni̱ gininj nej atïꞌ màn neꞌ
yàtaꞌa, ni̱ gi̱sikiꞌ nej sa nu̱kuaj màn yàtaꞌa.
30 Hiôꞌ ni̱ nga ga̱ꞌnaꞌ Maꞌán ni̱ gu̱ruguiꞌ daꞌngaꞌa neꞌ yàtaꞌa; hiôꞌ ni̱
uta gu̱yuꞌhuiꞌ daranꞌ nej guì màn riñan hioꞌóo ni̱ uta gu̱dugueꞌe ninj,
ni̱ gi̱niꞌin ninj ga̱ꞌnaj riñan nej nga màn neꞌ ya̱taꞌa, ni̱ uta ni̱ko hua
suun gi̱nika nga ga̱ꞌnaj ni̱ nda gi̱ran chre nï̱nꞌ ga̱chraꞌ gi̱ꞌhiâ na̱nj ánj.
31 Ni̱ ga̱ꞌnïn nej ángel ni̱ ga̱guaj nu̱kuaj staꞌu ninj dàj rûnꞌ aguâj
chrun aꞌñanj an, ni̱ na̱giꞌhiaj chre̱ꞌ ninj nej guì ga̱ꞌ ganaguîj, nej guì
màn neꞌ yi̱chraj a, neꞌ ri̱ki, neꞌ gisîj gui, neꞌ gatûj gui ni̱ nda ñan
ga̱nahuij riki yàtaꞌa.
32 Ni̱ ga̱huin chru̱n nej suj dàj taj nuguanꞌ ráan rayiꞌî chrun îgu: Nga
ꞌna̱ꞌ ga̱nahuin ꞌninj raꞌa chrun igû, ni̱ ga̱nasîj koj o raꞌa, ni̱ ga̱ran
daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj si ga̱ꞌ doj huaj gu̱yuman diû ñaꞌan na̱nj ánj.
33 Huê danj ni̱, nga giniꞌin nej suj daranꞌ nej nânj, hiôꞌ ni̱ ga̱ran
daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj si ga̱ꞌ gahuin nìchrunj, ni̱ ga̱ꞌ nìkïnj riñan
rahueꞌe na̱nj ánj.
34 Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ga̱ta, ni̱ si̱ ganahuij nej guì màn Israel dadinꞌ
da̱ñun daꞌhui ga̱huin daranꞌ nej nânj na̱nj ánj.
35 Yàtaꞌa ngà hioꞌó ni̱ ga̱nahuij ngue sani̱ da̱ñun gi̱sij daranꞌ si-
nu̱guanꞌanj na̱nj ánj.
36 Sani̱ gui ga̱huin daranꞌ nej nánj ni̱ dàj ora ga̱huin ni̱ ga̱ꞌ si ꞌngo̱ síi
nun niꞌin, ni̱ ga̱ꞌ niꞌin nej ángel màn neꞌ yàtaꞌa, màn ꞌngo̱ rïn Ma̱ꞌan
Rê Ñaꞌanj an huin sa niꞌin na̱nj ánj.
37 Sani̱ dàj rûnꞌ gahuin nej gui nga gane Noé, huê danj ga̱huin nga
ga̱ꞌnaꞌ ñûn Maꞌán na̱nj ánj.
38 Dadinꞌ nej gui nga nï̱nꞌ ga̱chin ga̱ꞌnaꞌ gumàan ni̱ nej guì gimân diû
dânj ni̱ do̱ꞌ si̱ yâ ninj ni̱ do̱ꞌ si̱ goꞌo ninj, ni̱ gayakaj ninj nika ninj ni̱
ga̱ran ra̱ꞌa ninj mân ninj na̱nj ánj.
39 Ni̱ nun ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ ninj nda gui gaꞌnaꞌ gumàan ni̱ gata
daranꞌ ninj gaꞌan, ni̱ huê da̱nanj ga̱huin nga ga̱ꞌnaꞌ ñûn Maꞌán na̱nj
ánj.
40 Hiôꞌ ni̱ nu̱n hui̱j síi giꞌhiaj sun ngue̱j sô' doꞌó ngue̱j sôꞌ, ni̱ ꞌngo̱ sí
dânj ga̱nakaj Ñaꞌanj an, ni̱ aꞌngô sí dânj gu̱naj gi̱ꞌhia na̱nj ánj.
41 Nu̱n hui̱j siya̱naa guchra ngue nihiaj a riñan molino: Ni̱ ꞌngo̱ siya̱na
dânj ga̱nakaj Ñaꞌanj an ni̱ aꞌngô siya̱na dânj gu̱naj gi̱ꞌhia na̱nj ánj.
42 Sa̱ꞌ du̱gumin nej suj Ma̱ꞌan nej suj riñan gakï̱nꞌïn, dadinꞌ nun niꞌin
nej suj dàj ora ga̱ꞌnaꞌ Ma̱ꞌan si-Señor nej suj mánj.
43 Sani̱ ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ nej suj nej nânj, ni̱ si ꞌngo̱ sí aꞌnïnꞌ riñan
nej duguiꞌ ga̱ꞌ niꞌin dàj ora ga̱ꞌnaꞌ gi̱ꞌhiaj tu sí tu̱u dukuâ sôꞌ, ni̱ ga̱ꞌ
ga̱ne chru̱n sôꞌ guendâ du̱gumin sôꞌ dukuâ, ni̱ si̱ gaꞌnïnj sôꞌ, gi̱ꞌhiaj tu̱
sí dânj sa màn ruhuâ dukuâ sôꞌ mánj.
44 Huê danj ni̱, ga̱ yu̱gui nej suj; dadinꞌ ga̱ꞌnaj ꞌngo̱ gui nga nitaj si
anuꞌhuij suj ñùnj mánj.
45 Ahuin sí huin musu, sa̱ꞌ digahuin ni̱ sa̱ꞌ garanj daꞌngaꞌ ruhuâ sun
giyiꞌnïnꞌ giꞌhiaj rikiꞌ, ni̱ ginikaj su̱n sôꞌ dukuâ rikiꞌ sôꞌ ni̱ uta ganahuij
ruhuâ sôꞌ ni̱ giꞌhiaj yu̱gui sôꞌ sa yâ nej guì duguta su̱n rikiꞌ sôꞌ ra̱ꞌaj.
46 Ga̱ nihiàꞌ ruhuâ sí musû dânj, si dànanj giꞌhiaj sôꞌ nga ga̱ꞌnaꞌ rikiꞌ
sôꞌ.
47 Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ga̱ta ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa sôꞌ su̱n yaka̱an ni̱ gi̱nikaj
ñuꞌunj sôꞌ riñan daranꞌ nej rasu̱n huin siꞌhiaj rikiꞌ sôꞌ.
48 Sani̱ si sí musu kï̱j hua dânj gaꞌmin ngà nimân ni̱ gataj sôꞌ: Huin
ra̱n rikí ga̱ꞌnaꞌ sôꞌ na̱nj ánj.
49 Ni̱ gayiꞌì sôꞌ ni̱ ga̱ꞌhuiꞌ sôꞌ niꞌhiaj aꞌngô nej sí musû giꞌhiaj su̱n ngà
sôꞌ, ni̱ man sun yaa ngà sun goꞌoo giꞌhiaj sôꞌ ngà nej sí àyinïïn.
50 Sani̱ ga̱ꞌnaꞌ rikiꞌ sí dânj gui nga nitaj si ga̱nuꞌhuij sôꞌ, ora ngà nitaj
si niꞌin sôꞌ,
51 ni̱ uta ga̱ꞌhuiꞌ sôꞌ kastîgu riñan sí dânj, ni̱ gu̱neꞌ sôꞌ ga̱ne sí dânj
ngà nej sí gidigañuꞌunjun; ni̱ hiuj dânj ga̱ne sôꞌ ni̱ uta du̱gueꞌe sôꞌ ni̱
nda ya̱ ru̱j ñanꞌ sôꞌ na̱nj ánj.
Parábolas de las diez virgenes
25 Hiôꞌ ni̱ nej guì ni̱koꞌ rukû Ma̱ꞌan Jesús, huin dàj rûnꞌ huin chi̱ꞌ nej
siya̱na ña̱an dadinꞌ gidaꞌa ninj sa gudugùn ñaꞌaan, ni̱ gahui ninj gaꞌanj
ninj, guendâ ga̱nahuin ra̱ꞌa ninj sí gahuin nika ninj.
2 Ni̱ unꞌu̱nꞌ nej siya̱na ña̱n dânj uta sa̱ꞌ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ, sani̱
aꞌngô unꞌunꞌ nej siya̱na ña̱n dânj nun ga̱ꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ.
3 Ni̱ nej siya̱na ña̱n nun ga̱ꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ, ni̱ gidaꞌa ninj sa
gudugùn ñaꞌaan, sani̱ nun gi̱daꞌa ninj gasîti gi̱nikaj ninj ga̱ꞌanj ninj;
4 sani̱ nej siya̱na ña̱n sa̱ꞌ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ, ni̱ gachra ninj gasîti
ruhuâ sigùu, ni̱ ganakaj ninj sa gudugùn ñaꞌaan ni̱ ganikïnꞌ chru̱n ninj.
5 Sani̱ gahuin ràn ga̱ꞌnaꞌ sí ga̱yakaj nej siya̱na dânj, huê danj ni̱
gayiꞌij ni̱ gaꞌnaꞌ nej e riñan ninj huê danj ni̱ gatoj ninj.
6 Ni̱ nga gahuin da̱ꞌaj neꞌ ruhuâ ñànꞌ mánj ni̱ gunïn ninj si uta nu̱kuaj
gaꞌmin ꞌng̱o̱ sa gaꞌmin ni̱ gata: Ga̱ꞌ guyumân si naꞌu ga̱huin nika nej
suj; ni̱ ga̱hui nej suj ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa nej suj sinaꞌu dan na̱nj ánj.
7 Hiôꞌ ni̱ ganachi daranꞌ nej siya̱na ña̱n dânj, ni̱ gayiꞌì ninj ni̱ giꞌhiaj
yùgui ninj sa gudugùn ñaꞌaan.
8 Ni̱ nej siya̱na ña̱n nun gaꞌhue ga̱ran daꞌngaꞌ ruhuâ dânj gayiꞌì gataj
gu̱nïn nej siya̱na ña̱n sa̱ꞌ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ: Ri̱ki nej suj do̱j si-gasîti
nej suj gi̱riꞌ nej ñûnj dadinꞌ ginaꞌaj daꞌan nej ñûnj runꞌ ꞌhia na̱nj ánj.
9 Sani̱ nanikaj nej siya̱na sa̱ꞌ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ dânj ni̱ gataj ninj:
Guendâ si gachin gi̱riꞌ nej suj ni̱ si̱ gachin gi̱riꞌ nej ñûnj, ni̱ dànanj
du̱gunaj huaj si ga̱ꞌanj gi̱ran nej suj ñan manj anej, ni̱ gi̱riꞌ nej suj
ga̱ran sun nej suj na̱nj ánj.
10 Sani̱ nga nï̱nꞌ gaꞌanj gi̱ran nej siya̱na dânj, ni̱ gaꞌnaꞌ sí ga̱yakaj
ninj; ni̱ nej siya̱na ña̱n ga̱ꞌ hua̱ yu̱gui ni̱ gatûj ninj ñan ga̱ran ra̱ꞌa ninj
ngà sí ga̱yakaj ninj, huê danj ni̱ ganarán riñan rahueꞌe na̱nj ánj.
11 Huê danj ni̱ nda neꞌ rùku doj gaꞌnaꞌ aꞌngô da̱ꞌaj nej siya̱na ña̱n
dânj, ni̱ gataj ninj: Señor, Señor, ga̱naꞌnïn rèꞌ riñan rahueꞌe ga̱tu nej
ñûnj na̱nj ánj.
12 Sani̱ nanikaj sí dânj, ni̱ gataj sôꞌ: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ g̱atâ, ni̱ nun niꞌín
nej suj mánj.
13 Ga̱ne nìꞌnaꞌ nej suj, ruꞌhuaj, dadinꞌ nun niꞌin nej suj dàj ora ga̱ꞌnaj
Mánj.
Parábola de los talentos
14 Dadinꞌ Ma̱ꞌan sa ni̱kaj su̱n neꞌ ya̱taꞌa huin dàj rûnꞌ huin ꞌngo̱ sí
ga̱ꞌanj nda ga̱nꞌ xi, ni̱ ganakḯn sôꞌ nej sí giꞌhiaj sun riñan sôꞌ ni̱
na̱gaꞌhuiꞌ sôꞌ nej rasu̱n huin siꞌhiaj sôꞌ du̱gumin nej si-musû sôꞌ.
15 Ni̱ gaꞌhuiꞌ sôꞌ unꞌu̱nꞌ talento raꞌa ꞌngo̱ sí musû dânj, ni̱ aꞌngô sí
musû dânj ganahuin ra̱ꞌa hui̱j talento, ni̱ aꞌngô sí musû dânj ganahuin
ra̱ꞌa ꞌngo̱ talento, ni̱ ganahuin ra̱ꞌa daꞌ goꞌngo̱ nej sôꞌ dàj hua yu̱gui
Ma̱ꞌan nej sôꞌ gi̱hiaj sun nej sôꞌ; ni̱ nga gisîj ganachrij sí dânj sa
gi̱ꞌhiaj sun daꞌ goꞌngo̱ nej musu ni̱ gaꞌanj ga̱nꞌ sôꞌ xi.
16 Ni̱ sí ganahuin ra̱ꞌa unꞌu̱nꞌ talento ni̱ gaꞌanj sôꞌ ni̱ giꞌhiaj sun sôꞌ
ngà nej talento dânj, ni̱ giꞌhiaj ga̱nân sôꞌ aꞌngô unꞌu̱nꞌ talento ganataꞌ
yichrá sa ganahuin ra̱ꞌa sôꞌ dânj.
17 Huê danj na̱nj giꞌhiaj sun aꞌngô musû ganahuin ra̱ꞌa hui̱j talento, ni̱
giꞌhiaj ganân sôꞌ ahuij talento ganataꞌ yichrá sa ganahuin ra̱ꞌa sôꞌ.
18 Sani̱ sí musû ganahuin ra̱ꞌa ꞌngo̱ talento ni̱ doꞌ si̱ gaꞌanj ga̱nj sôꞌ
ꞌngo̱ hiuꞌuj riki hioꞌóo, ni̱ gachrîj huì sôꞌ saꞌanj ganahuin ra̱ꞌa sôꞌ.
19 Neꞌ rùku nga gachin uta ni̱ko diû, ni̱ gaꞌnaꞌ sí huin rikiꞌ sí dânj; ni̱
nagiꞌhiaj sôꞌ guenda ngà daꞌ goꞌngo̱ nej sij.
20 Ni̱ guyumân sí ganahuin ra̱ꞌa unꞌu̱nꞌ talento, ni̱ nikaj sôꞌ aꞌngô
unꞌunꞌ talento gaꞌnaꞌ sôꞌ, ni̱ gataj sôꞌ: Señor, unꞌu̱nꞌ talento riki rèꞌ
raꞌá, ni̱ huej ꞌna̱ꞌ nan ga̱nakaj rèꞌ, ni̱ giꞌhiaj ganânj aꞌngô unꞌunj
ganataꞌ yichra na̱nj ánj.
21 Ni̱ gataj yíchij huin rikiꞌ sí dânj: Du̱gunaj giꞌhiât dadinꞌ sa̱ꞌ digahuinꞌ;
do̱j nïnꞌ huin sa girikîj riñant sani̱ uta sa̱ꞌ digahuint riñânj, sani̱ gi̱nikaj
sunt riñan uta gaꞌì nej suun; ga̱tu ni̱ ga̱nahuin nihiàꞌ ruhuât ngà
Ma̱ꞌan si-Señot na̱nj ánj.
22 Ni̱ guyumân sí ganahuin ra̱ꞌa hui̱j talento, ni̱ gataj sôꞌ: Señor, hui̱j
talento huin rikî rèꞌ raꞌá; huej ꞌnaꞌ nan ga̱nakaj rèꞌ, ni̱ giꞌhiaj ganânj
ahui ganataꞌ yichra na̱nj ánj.
23 Ni̱ gataj sí huin rikiꞌ sí dânj: Du̱gunaj giꞌhiat, dadinꞌ uta sa̱ꞌ
digahuînt riñânj; ni̱ doj nï̱nꞌ huin sa girikîj riñant sani̱ uta sa̱ꞌ
digahuint riñânj, hiôꞌ ni̱ ginikaj su̱nt riñan uta gaꞌì nej suun; ga̱tut ni̱
ga̱nahuin nihiàꞌ ruhuât ngà Ma̱ꞌan si-Señot na̱nj ánj.
24 Huê danj ni̱ guyumân sí ganahuin ra̱ꞌa ꞌngo̱ talento, ni̱ gataj sôꞌ
gu̱nïn sí huin rikiꞌ sôꞌ: Señor niꞌín si uta huê rèꞌ; dadinꞌ ganakaj rèꞌ
ñan nun gu̱nun rèꞌ ni̱ ganarânꞌ rèꞌ ñan nun digamân rèꞌ;
25 rayiꞌî dânj ni̱ guyuꞌhuí, ni̱ gaꞌanj ga̱chri huìj riki hioꞌóo si-talento
rèꞌ; ni̱ huej ꞌnaꞌ nan ga̱nakaj rèꞌ na̱nj ánj.
26 Nanikàj sí huin rikiꞌ sí musû dânj, ni̱ gataj sôꞌ gu̱nïn sí dânj: Musu̱
aꞌnanꞌan ni̱ sí rùmiin huint, niꞌint si ganakâ ñan nûn gu̱nunj ni̱
ganaraꞌán ñan nun di̱gamán.
27 Hua̱ ni̱ñan, ni̱ asa̱t ni̱ gaꞌhuit si-sanꞌàn riñan nej sí giꞌhiaj su̱n ngà
sanꞌanj an, ni̱ nga ga̱ꞌnaꞌ ñûn, hiôꞌ ni̱ ga̱nahuin raꞌá si-sànꞌan ngà sa
ganataꞌ raj saj áj.
28 Ga̱ꞌne nej suj; ꞌngo̱ rïn talento raꞌa sij; ni̱ na̱gaꞌhuiꞌ nej suj raꞌa sí
ni̱kaj chi̱ꞌ talento na̱nj ánj.
29 Dadinꞌ sí huaj riñan, ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa sôꞌ doj, ni̱ sí nitaj si huaj
riñan, ni̱ gi̱yiꞌne do̱j sa hua̱ riñan sôꞌ dânj na̱nj ánj.
30 Ni̱ sí musû nitaj si niꞌñanj dânj ni̱ gi̱rëꞌëj nej suj ga̱ꞌanj sij, neꞌ
ye̱ꞌe ñan hua̱ ru̱minꞌ; ni̱ hiuj dânj ga̱ne sij ni̱ uta dugueꞌe sij ni̱ nda
ya̱ ruj ñanꞌ sij na̱nj ánj.
El juicio de las naciones
31 Nga ga̱ꞌnaꞌ Ma̱ꞌan Cristo gi̱nikaj sunj ruhuâ yumiguìi, ni̱ ga̱ꞌnaꞌ
daranꞌ nej ángel huin sa ge̱e ngà Ma̱ꞌan, hiôꞌ ni̱ ga̱ꞌnaꞌ ga̱ne riñan
chrun yilâ ràn chre guendâ gi̱nikaj sunj.
32 Ni̱ ga̱nahuin chre̱ꞌ daranꞌ nej yumanꞌ màn ruhuâ yumiguìi; ni̱ giꞌhiaj
ane daꞌ goꞌngo̱ nej guìi siganï̂nj nej duguiꞌ ninj, dàj rûnꞌ giꞌhiaj anêj sí
dugumin nej matsïj ï ngà nej stanee na̱nj ánj.
33 Ni̱ ga̱nïnj nej matsïj ï raꞌa neꞌ hua̱ꞌaj, ni̱ ga̱nïnj nej stanee raꞌa neꞌ
chrïn.
34 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Rey gu̱nïn nej guì ni̱kïnꞌ raꞌa neꞌ hua̱ꞌaj: Gu̱huaꞌ
nej suj, ni̱ ga̱nahuin nihiàꞌ ruhuâ nej suj, dadinꞌ daꞌní Ma̱ꞌan Rê Ñaꞌanj
an huin nej suj, ni̱ ga̱nahuin ra̱ꞌa nej suj ñan ga̱ne nej suj dadinꞌ ga̱'
hua̱ yu̱gui lugâ guendâ ga̱ne nej suj asìj nga giꞌhiaj Ñaꞌanj an yumiguìi
na̱nj ánj.
35 Dadinꞌ ganachinj yiꞌnaa rikí, ni̱ giriki nej suj yâj; ganakó nee, ni̱
giriki nej suj ne goꞌôj; gahuin sí gaꞌnaꞌ aꞌngô yumanꞌan ni̱ ganahuin
ra̱ꞌa nej suj ñùnj.
36 Ga nèj ni̱ girikî nej suj atsij i ginûnj; gaꞌnán, ni̱ gaꞌnaꞌ gi̱niꞌhiaj nej
suj ñùnj; gané dukuâ gaꞌa, ni̱ gaꞌnaꞌ gi̱niꞌhiaj nej suj ñùnj.
37 Hiôꞌ ni̱ nanikàj nej sí giꞌhiaj sa ni̱kaa ni̱ ga̱taj nej sôꞌ: Señor, amàn
giniꞌin nej ñûnj si ganachinj yinaa riki Maꞌân rèꞌ, ni̱ girikî nej ñûnj yâ
rèꞌ, ni̱ ganakô rèꞌ nee ni̱ girikî nej ñûnj goꞌo Maꞌân rèꞌ raꞌaj.
38 Ni̱ amàn giniꞌin nej ñûnj si gahuin rèꞌ sí gaꞌnaꞌ aꞌngô yumanꞌan, ni̱
ganahuin ra̱ꞌa nej ñûnj Maꞌân rèꞌ, ni̱ ga nè Maꞌân rèꞌ, ni̱ girikî nej
ñûnj atsij i ginun Maꞌân rèꞌ ra̱ꞌaj.
39 Amàn giniꞌin nej ñûnj gaꞌnanꞌ rèꞌ, ni̱ amàn giniꞌin nej ñûnj gane
Maꞌân rèꞌ dukuâ gaꞌa, ni̱ gaꞌnaꞌ gi̱niꞌhiaj nej ñûnj Maꞌân rèꞌ ra̱ꞌaj.
40 Nànikaj Ma̱ꞌan Rey ni̱ ga̱ta: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ga̱ta ni̱ si dànanj giꞌhiaj
nej suj ngà goꞌngo̱ nej dinï̂n hua̱ lij doj nânj, ni̱ huê ngà Maꞌán huin
sa giꞌhiaj nej suj na̱nj ánj.
41 Hiôꞌ ni̱ huê dànanj ga̱taj Ma̱ꞌan Rey gu̱nïn nej guì nikïnꞌ raꞌa neꞌ
chrïn: Gu̱xun nej suj Ma̱ꞌan nej suj riñânj, dadinꞌ sí kï̱j huaa huin nej
suj, ga̱ꞌanj gi̱nun nìganj nej suj riñan ñaꞌan nâko dadinꞌ ga̱ꞌ hua̱ yu̱gui
gi̱nun sichre hiaa ngà daranꞌ nej ángel ginikoꞌ rukuj na̱nj ánj.
42 Dadinꞌ ganachinj yiꞌnaa rikí, sani̱ nun gi̱riki nej suj ya̱j, ni̱ ganakó
nee, ni̱ nun gi̱riki nej suj nee go̱ꞌoj.
43 Gahuín ꞌngo̱ sí ꞌna̱ꞌ aꞌngô yumanꞌan, ni̱ nun ga̱nahuin ra̱ꞌa nej suj
ñùnj; ga nèj, ni̱ nun gi̱riki nej suj atsij gi̱nûnj; gaꞌnán, ni̱ gané dukuâ
gaꞌa, ni̱ nun ga̱ꞌnaꞌ gi̱niꞌhiaj nej suj ñùnj.
44 Hiôꞌ ni̱ nànikaj nej sí dânj ni̱ ga̱taj nej sôꞌ: Señor, amàn giniꞌin nej
ñûnj si ganachinj yiꞌnaa riki Maꞌân rèꞌ, ni̱ ganakô Maꞌân rèꞌ nee, ni̱
gahuîn rèꞌ sí ꞌna̱ꞌ aꞌngô yumanꞌan, ni̱ ga nè Maꞌân rèꞌ, ni̱ gaꞌnanꞌ
Maꞌân rèꞌ, ni̱ gane Maꞌân rèꞌ dukuâ gaꞌa, ni̱ nun gu̱nanj gi̱tsi nej ñûnj
ni̱ nun gi̱riki nej ñûnj sa gachín Maꞌân rèꞌ ra̱ꞌaj.
45 Hiôꞌ ni̱ nànikaj Ma̱ꞌan Rey dânj ni̱ gataj sôꞌ: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ga̱ta ni̱
nga nun ga̱ꞌhuiꞌ nej suj sa ga̱chin riñan nej sí hua̱ lij doj ga̱ꞌ daꞌ
ñùnj, ni̱ dàj rûnꞌ huin si nun gi̱riki nej suj riñánj huin na̱nj ánj.
46 Hiôꞌ ni̱ ga̱ꞌanj nej guì nânj riñan ñaꞌan nâko guendâ ga̱huin kastîgu
ninj nìganj chre, ni̱ nej guì giꞌhiaj sa ni̱kaa ni̱ ga̱ne nìganj ninj ngà
Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
El complot para prender a Jesús
(Mr.14:1-2; Lc.22:1-2; Jn.11:45-53)
26 Nga gisîj ganahuij Ma̱ꞌan Jesús gidiganj nej nuguanꞌ nânj, ni̱ gata
gu̱nïn nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj:
2 Ga̱ꞌ niꞌin nej suj si yichrá huìj gui ni̱ gu̱yuman giꞌñanj pascua, ni̱
na̱gaꞌhuiꞌ nej síi Ma̱ꞌan Cristo guendâ du̱nikoꞌ rugutsi̱ nej sij riñan rutsi̱
Ma̱ꞌan.
3 Ni̱ huê ge̱ gui dânj ni̱ ganahuin chre̱ꞌ nej rej huin ña̱an, nga nej
maestru chru̱n ley ni̱ nej yíchij achij màn ruhuâ yumanꞌan riñan hueꞌ
huin dukuâ rej huin ña̱n nï̱nꞌ gu̱ꞌnaj Caifas.
4 Ni̱ ganarïsnaꞌanj nej sij dàj ga̱ꞌhue gi̱digaꞌñuꞌunj nej sij ni̱ gi̱daꞌa nej
sij Ma̱ꞌan Jesús, guendâ di̱gahuiꞌ nej sij Ma̱ꞌan.
5 Sani̱ gataj nej sí dânj: Si̱ gidaꞌa nêꞌ sij gui nga ga̱huin giꞌñanj an,
dadinꞌ uta ga̱huin duꞌhua nej guì yu̱manꞌan gi̱niꞌin ninj nêꞌ na̱nj ánj.
Jesús es ungido en Betania
(Mr.14:3-9; Jn.12:1-8)
6 Ni̱ ne Jesús yumanꞌ Betania; dukuâ Simón sí ginûn yiꞌì lepra,
7 Ni̱ gaꞌanj ꞌngo̱ siya̱naa riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ ni̱kaj siya̱na dânj ꞌngo̱
basû nu̱n ne guïnꞌ dàj a ni̱ uta ni̱ko sanꞌanj an du̱ꞌhue, ni̱ gutâj siya̱na
dânj ahui Ma̱ꞌan Jesús, nga nïnꞌ ne yiꞌnḯn mesa.
8 Ni̱ nga giniꞌin, nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un dàj giꞌhiaj siya̱na nânj ngà
Ma̱ꞌan Jesús ni̱ ginaꞌan ruhuâ nej sôꞌ ni̱ gataj nej sôꞌ: Nunj huin saj ni̱
gañanj ma̱ꞌan nï̱nꞌïmj ne guïnꞌ dàj nânj ra̱ꞌaj.
9 Dadinꞌ ga̱ꞌhue ga̱neꞌ ne guïnꞌ dàj nânj ni̱ uta ni̱ko saꞌanj an gi̱riꞌ
duꞌhue, ni̱ sanꞌanj dânj, ga̱ꞌhuiꞌ raꞌa nej guì ga̱niki na̱nj ánj.
10 Ni̱ garânj daꞌngaꞌ ruhuâ Ma̱ꞌan Jesús dàj ganïn ruhuâ nej sij, ni̱
gata gu̱nïn nej sij: Nunj huin saj ni̱ garanꞌ ñuꞌunj nej suj siya̱na nânj
ra̱ꞌaj. Dadinꞌ du̱gunaj hua sa giꞌhia ngàj na̱nj ánj.
11 Dadinꞌ daranꞌ diû gimàn nej guì ga̱niki ngà nej suj, sani̱ ñùnj ni̱ sê
daranꞌ diû ga̱né ngà nej suj mánj.
12 Dadinꞌ guendâ gutâj siya̱na nânj ne guïnꞌ dàj a nè kû, ni̱ ga̱ꞌ giꞌhiaj
yu̱gui nè kû guendâ ga̱chinꞌ nej sij ñùnj na̱nj ánj.
13 Yangàꞌ hia nïnꞌ ga̱ta ni̱ danèꞌ gahuin ga̱ꞌmin nej sij nuguanꞌ gi̱ꞌhiaj
ga̱nanin nej guì, ni̱ nïnꞌ ga̱chraꞌ ruhuâ yumiguìi, ni̱ gu̱nuna nej sij sa
giꞌhiaj siya̱na nânj ngàj, guendâ ga̱nanun ruhuâ nej guìi sa giꞌhiaj
siya̱na nânj ngàj na̱nj ánj.
Judas ofrece entregar a Jesús
(Mr.14:10-11; Lc.22:3-6)
14 Hiôꞌ ni̱ gaꞌanj ꞌngo̱ sí gu̱ꞌnaj Judas, riñan nej rej huin ña̱an, ni̱ huin
sôꞌ ꞌngo̱ nej yuhuìj sí gaꞌnaꞌ ga̱huin chru̱n riñan Ma̱ꞌan Jesús.
15 Ni̱ gataj sôꞌ: Andaj gu̱ruꞌhue nej suj duꞌhuej, ni̱ ga̱ꞌhue na̱rikij Jesús
riñan nej suj ra̱ꞌaj. Hiôꞌ ni̱ gaꞌhuiꞌ nej sí dânj ko̱ chi̱ꞌ sanꞌanj huin plata
gahuin duꞌhue sij.
16 Ni̱ asìj gui dânj ni̱ nanaꞌhuiꞌ Judas dàj gi̱ꞌhiaj sôꞌ ga̱ꞌhue na̱gaꞌhuiꞌ
sôꞌ Ma̱ꞌan Cristo riñan nej rej huin ña̱an.
Institución de la cena del Señor
(Mr.14:12-25; Lc.22:7-23; Jn.13:21-30; 1co.11:23-26)
17 Gui si̱nïn nga guyumân giꞌñanj ya̱ nej sij rachrún nitaj si ꞌnï̱nj sa
gahiuu, ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gataj
nej sôꞌ: Danèꞌ garanꞌ ruhuâ Ma̱ꞌan rèꞌ si gi̱ꞌhiaj yu̱gui nej ñûnj ñan ya̱
Ma̱ꞌan rèꞌ pascua ra̱ꞌaj.
18 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ga̱ꞌanj nej suj ciuda ñan ne ꞌngo̱ sí dânj, ni̱
ga̱taj nej suj gu̱nïn sôꞌ: Ma̱ꞌan Maestru gataj: Ga̱ꞌ gahuin nichrùnꞌ diû
ga̱huij; ni̱ ruhuâj gu̱chij dukuât gi̱ꞌhiâ giꞌñanj pascua ngà nej sí ꞌna̱ꞌ
ga̱huin chru̱n riñanj na̱nj ánj.
19 Ni̱ giꞌhiaj nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un dàj rûnꞌ gaꞌnïnꞌ su̱n Ma̱ꞌan Jesús
riñan nej sôꞌ ni̱ giꞌhiaj yu̱gui nej sôꞌ sa ya̱ nej sij pascua.
20 Nga ginìn, ni̱ gaꞌanj ga̱ne Ma̱ꞌan Jesús yiꞌnḯn mesa ngà nej yuhuìj
sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj.
21 Nga nï̱nꞌ yâ nej sij mân nej sij, ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Yangàꞌ hia
nï̱nꞌ ga̱ta ni̱ hua̱ ꞌngo̱ nej suj na̱gaꞌhuiꞌ ñùnj riñan nej rej huin ña̱an.
22 Ni̱ nga gunïn nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un dànanj ni̱ uta gananïn
ruhuâ nej sô, ni̱ gayiꞌì daꞌ goꞌng̱o̱ nej sôꞌ ni̱ gataj nej sôꞌ, ñùnj huin
nîꞌ, Señoj.
23 Hiôꞌ ni̱ nanikàj Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gata: Sí gidiguïj raꞌa ngàj ruhuâ
goꞌo, sí dânj huin sa na̱gaꞌhuiꞌ ñùnj na̱nj ánj.
24 Yangàꞌ ni̱ ga̱ꞌ hua̱ ga̱ꞌan, dàj rûnꞌ taj riñan ñanj si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj
an rayi'ij, sani̱ uta gi̱ranꞌ sa̱ñun sí na̱gaꞌhuiꞌ Ma̱ꞌán na̱nj ánj. Du̱gunaj
huaj si nu̱n gaꞌnga sôꞌ mánj.
25 Hiôꞌ ni̱ gaꞌmin Judas, sí na̱gaꞌhuiꞌ Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gataj sôꞌ: Ñùnj
huin nîꞌ, Maestruj. Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: So̱ꞌ taj si hueꞌ huin na̱nj ánj.
26 Ni̱ nga nï̱nꞌ yâ nej sij, ni̱ gidaꞌa Jesús rachrúun, ni̱ gaꞌhuij si
guruhuâ Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ gaꞌneꞌ da̱ꞌa, ni̱ gata: Gi̱daꞌa nej suj, ni̱ ya̱
nej suj; dadinꞌ nânj huin nèj na̱nj ánj.
27 Ni̱ gidaꞌa basû uṉn ne uva, ni̱ nga gisîj gaꞌhuij si guruhuâ Ma̱ꞌan
Ñaꞌanj an, ni̱ gaꞌhuij raꞌa nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱un ni̱ gata gunïn nej
sôꞌ: Go̱ꞌo daranꞌ nej suj ne chruj uva.
28 Dadinꞌ huê nânj huin tún guendâ ga̱nahuin na̱ka si-nu̱guanꞌanj ngà
nej suj, dadinꞌ gañan rayiꞌî uta gaꞌì nej guìi guendâ ganarëꞌ si-ga̱kïnꞌ
ninj na̱nj ánj.
29 Ni̱ ga̱ꞌ gatâ gu̱nïn nej suj si asìj gui hi̱aj ni̱ si̱ goꞌój ne chruj uva
nda gui go̱ꞌo na̱ka ñún ngà nej suj ñan ne Ma̱ꞌan Rê Ñaꞌanj an na̱nj
ánj.
Jesús anuncia la negación de Pedro
(Mr.14:26-31; Lc.22:31-34; Jn.13:36-38)
30 Ni̱ nga gisîj gachrá nej sij chraꞌ huin salmos, ni̱ gaꞌanj nej sij kïj
ñan màn chrun olivos.
31 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Daranꞌ nej suj gu̱ruguiꞌ chìꞌ ruhuâ niꞌin
ñùnj ñanꞌ hi̱aj; dadinꞌ huê danj taj riñan ñanj: guduranꞌ yiꞌìj Ma̱ꞌan sa
gudugumîn nej matsïj ï, ni̱ ga̱yaꞌnïn nej matsïj màn ruhuâ yingâ.
32 Sani̱ neꞌ rùku nga ga̱nahuin nìꞌnaj siganïnj nej nîman, ni̱ ga̱ꞌan neꞌ
ña̱an riñan nej suj nda Galilea.
33 Nanikàj Pedro, ni̱ gataj sôꞌ: Nunj huin si guu̱ruguiꞌ chìꞌ ruhuâ daranꞌ
nej sij niꞌin nej sij Ma̱ꞌân rèꞌ, sani̱ ñùnj ni̱ nitaj amàn gu̱ruguiꞌ chìꞌ
ruhuâj niꞌín Ma̱ꞌan rèꞌ mánj.
34 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ga̱ta si ñanꞌ hi̱aj ni̱ nga nï̱nꞌ
ga̱chin ga̱guaj dêꞌlo̱j o, ni̱ ga̱ꞌ gi̱sîj hua̱ꞌnïnj ga̱tajt si nun niꞌint ñùnj
na̱nj ánj.
35 Ni̱ gataj Pedro: Si huaj ga̱huij ngà Maꞌân rèꞌ, ni̱ ga̱ꞌhue ga̱huij na̱nj
ánj. Ni̱ huê da̱nanj gataj daranꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan Ma̱ꞌan
Jesús.
Jesús ora en Getsemaní
(Mr.14:32-42; Lc.22:39-46)
36 Hiôꞌ ni̱ guchiꞌ Jesús ngà nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj riñan hioꞌó
gu̱ꞌnaj Getsemaní, ni̱ gata gu̱nïn nej sôꞌ: Ga̱ne nej suj hiuj nânj, ni̱
ga̱ꞌanj ga̱ꞌmin ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an dangaꞌ mánj ni̱ ga̱ꞌnaj ánj.
37 Ni̱ ginika Pedro ngà ngue̱j daꞌní Zebedeo gaꞌan, ni̱ gayi̱ꞌij ni̱ uta
gananïn ruhuaj ni̱ guruguiꞌ si uta gaꞌngaj ku nimanj.
38 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Uta gananïn ruhuâ sa nùn ruhuâ nimânj,
ni̱ nda akuanꞌ nï̱n ga̱hui rûnꞌ ꞌhia na̱nj ánj; gu̱naj nej suj hiuj nânj, ni̱
ga̱ne nìꞌnaꞌ nej suj ngàj ánj.
39 Ni̱ gaꞌan neꞌ ña̱n doj, ni̱ ganikïnꞌ rûdako ni̱ gaganꞌ hio riñan hioꞌóo,
ni̱ gaꞌmin ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ni̱ gata: Tâj huê Maꞌân rèꞌ huin Rê, si
ga̱ꞌhue ni̱ gi̱ꞌhiâ rèꞌ si ga̱huin anèj kopa nânj riñanj; sani̱ sê sa garanꞌ
ruhuâj huin sa gi̱ꞌhiá rèꞌ mánj, gi̱ꞌhiá rèꞌ sa garanꞌ ruhuâ Ma̱ꞌan rèꞌ
na̱nj ánj.
40 Ni̱ nani̱ka gaꞌnaj ñan ne nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj ni̱ ganariꞌij
ni̱ ga̱ꞌ atoj nej sôꞌ mân nej sôꞌ hiuj dânj ni̱ gata gu̱nïn Pedro: Hiôꞌ ni̱
nun gu̱nukuaj nej suj ga̱ne nìꞌnaꞌ nej suj ꞌngo̱ ora ngàj ûnꞌ.
41 Ga̱ne nìꞌnaꞌ nej suj ni̱ ga̱ꞌmin nej suj ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, daꞌnga
ni̱ si̱ gininj nej suj riñan gakï̱nꞌïn nga duguaneꞌ Sichre riñan nej suj,
dadinꞌ hua̱ ruhuâ nanè nimân nej suj, sani̱ nè kú nej suj huin sa
nitaj si hua̱ ruhuâ mánj.
42 Ni̱ gaꞌanj Jesús aꞌngô ñûn, ni̱ nânj huin gisîj hua̱ꞌ gaꞌmin ngà
Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ni̱ gata: Tâj huê Maꞌân rèꞌ huin Rê, ni̱ si si̱ gaꞌhue
gi̱ꞌhiaj anêj Ma̱ꞌan rèꞌ sa nu̱n ruhuâ kopa nânj riñânj, hiôꞌ ni̱ giꞌhiá
Ma̱ꞌan rèꞌ sa garanꞌ ruhuâ Ma̱ꞌan rèꞌ na̱nj ánj.
43 Ni̱ nga gunumân Ma̱ꞌan Jesús aꞌngô ñûn ni̱ ganariꞌij si ga̱ꞌ atoj ñûn
nej sij mân nej sij, dadinꞌ uta ꞌna̱ꞌ nej e riñan nej sij.
44 Ni̱ guduna nej sij, ni̱ gaꞌan aꞌngô ñûn, ni̱ nânj huin ni̱ ga̱ꞌ gisîj
hua̱ꞌnïnj gaꞌmin ngà Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ huê ge̱ nej nuguanꞌ gaꞌmin
si̱nïnj huê danj gaꞌmin ñunj.
45 Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaj ñan màn nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñanj ni̱ gata
gu̱nïn nej sôꞌ: Ga̱toj nej suj ni̱ ga̱naran ruhuâ nej suj hi̱aj na̱nj ánj,
dadinꞌ ga̱ꞌ gisîj ora, na̱gaꞌhuiꞌ nej sij ñùnj riñan nej sí gakï̱nꞌïn na̱nj
ánj.
46 Ga̱nayumàn nej suj, ni̱ ga̱ꞌanj nêꞌ; ni̱ gi̱niꞌhiaj nej suj, dadinꞌ ga̱ꞌ
gahuin nichrùnꞌ sí na̱gaꞌhuiꞌ ñùnj na̱nj ánj.
Arresto de Jesús
(Mar.14:43-50; Lc.22:47-53; Jn.18:2-11)
47 Nga nï̱nꞌ aꞌmin Ma̱ꞌan Jesús nikïnj hiuj dânj, ni̱ gaꞌnaꞌ Judas
Iscariote, ni̱ sôꞌ huin ꞌngo̱ nej yuhuìj sí gaꞌnaꞌ ga̱huin chru̱n riñan
Ma̱ꞌan, ni̱ ꞌna̱ꞌ uta gaꞌì nej guìi ngà sôꞌ ni̱ ni̱kaj nej guì dânj yîti ngà
chrun gurûtin ꞌna̱ꞌ ninj, dadinꞌ gaꞌnḯn nej rej huin ña̱an nga nej yíchij
achij i ga̱ꞌnaꞌ ninj.
48 Ni̱ gaꞌhuiꞌ Judas, ꞌngo̱ daꞌngaꞌa ni̱ gataj sôꞌ: Sí ga̱chrun duꞌhuâ, ni̱
sí dan huin; ni̱ gi̱daꞌa nej suj sôꞌ na̱nj ánj.
49 Ni̱ aché sôꞌ ꞌna̱ꞌ sôꞌ, ni̱ gataj sôꞌ: Hua̱ nìn ne Maꞌân rèꞌ ga̱ꞌ
Maestruꞌ. Ni̱ gachrûn du̱ꞌhua sôꞌ yiꞌnḯn riñan Ma̱ꞌan Jesús.
50 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús gu̱nïn sôꞌ: Sí ni̱kaj duguiꞌ ngàj huint, sani̱
gi̱ꞌhiaj sa ganïn ruhuâꞌ gi̱ꞌhiat na̱nj ánj. Hiôꞌ ni̱ gaꞌnaꞌ nichi̱ nej sí dânj
ni̱ gidaꞌa nej sôꞌ Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gi̱nikaj nej sôꞌ gaꞌanj nej sôꞌ.
51 Sani̱ giri ꞌngo̱ sí ni̱kïnꞌ ngà Ma̱ꞌan Jesús, si-yitî sôꞌ, ni̱ gaꞌneꞌ sôꞌ
rakïj si-musû rej huin ña̱n nï̱nꞌïnj.
52 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús gu̱nïn sí dânj̱: Ga̱naꞌnïnj sa̱ꞌ so̱ꞌ si-yitîꞌ ñan
nunj; dadinꞌ daranꞌ nej sí digahuiꞌ ngà yîti ni̱ ngà yîti ga̱huiꞌ nej sij
na̱nj ánj.
53 Ganïn ruhuât si si gaꞌhue ga̱ꞌmin ngà Ma̱ꞌan Rê akuanꞌ nï̱nꞌ, ni̱ si̱
ri̱kij yuhuìj legión nej ángel (72.000) ga̱ꞌnaꞌ du̱nanin ninj ñùnj ra̱ꞌ saj
ûnꞌ.
54 Sani̱ dàj ga̱ꞌhue gi̱sij nuguanꞌ nu̱n riñan si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an, dadinꞌ
hua̱ niña̱n si da̱nanj ga̱huin ra̱ꞌaj.
55 Ni̱ ora dânj ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús gu̱nïn nej guì rigì màn hiuj dânj:
Dàj rûnꞌ giꞌhiaj nej suj nga ꞌna̱ꞌ gi̱daꞌa nej suj sí tu̱u ni̱ nikaj nej suj
yîti ngà chrun gurûtin, huê danj giꞌhiaj nej suj ngàj na̱nj ánj. Daranꞌ
nej gui gané ngà nej suj guendâ gidigán ruhuâ hueꞌ nuhuî ni̱ko, sani̱
nun gi̱daꞌa nej suj ñùnj mánj.
56 Sani̱ huê da̱nanj ga̱huin daꞌnga, ni̱ gisîj si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an dàj
rûnꞌ gaꞌmin nej sôꞌ gataj dàj ga̱huin asìj diû ri̱ki. Hiôꞌ ni̱ gudunâj nej
sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gunânj nej sôꞌ ni̱ gaꞌanj nej sôꞌ.
Jesús ante el concilio
(Mr.14:53-65; Lc.22:54,63-71; Jn.18:12-14,19-24)
57 Ni̱ ni̱kaj nej sí gidaꞌa dânj Ma̱ꞌan Jesús gaꞌanj nej sôꞌ riñan rej huin
ña̱n nï̱nꞌ gu̱ꞌnaj Caifás, ni̱ màn chreꞌ nej siranûn ngà nej yíchij achij i.
58 Ni̱ ginikoꞌ Pedro nda ga̱nꞌ huaj sôꞌ rukû nej sí gidaꞌa Ma̱ꞌan Jesús
ni̱ guchiꞌ sôꞌ riñan dukuâ rej huin ña̱n ni̱nꞌïn; ni̱ gatûj sôꞌ, ni̱ gaꞌanj
ga̱ne sôꞌ ngà nej sí dugumin hueꞌ huin nûhui, dadinꞌ ruhuâ sôꞌ gi̱niꞌin
sôꞌ dàj gi̱ranꞌ Ma̱ꞌan Jesús ni̱ dàj ga̱nahuij daranꞌanj.
59 Huê danj ni̱ ganahuin chreꞌ nej rej huin ña̱an ngà nej yíchij achij i
ni̱ daranꞌ nej sí huin yi̱ꞌnïnꞌ nej sí ni̱kaj su̱n riñan yumanꞌan, guendâ
nanaꞌhuiꞌ nej sôꞌ sí ga̱ran ruhuâ nuguanꞌ digaꞌñuꞌunj un rayiꞌî Ma̱ꞌan
Jesús, daꞌnga ni̱ gaꞌhue di̱gahuiꞌ nej sôꞌ Ma̱ꞌan Jesús.
60 Sani̱ nun gi̱riꞌ nej sôꞌ sí ga̱ran ruhuâ rayiꞌij, nunj huin si gaꞌnaꞌ gaꞌì
nej sí gaꞌmin nuguanꞌ gidigaꞌñuꞌunj un, ni̱ nda neꞌ rùku nï̱nꞌ gaꞌnaꞌ huìj
sí ganataꞌ nuguanꞌ gidigaꞌñuꞌunj un,
61 ni̱ gataj ngue̱j sí dânj: Sí nânj gataj: Ga̱ꞌhue du̱guanêj hueꞌ huin si-
nu̱hui Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ ga̱chin hua̱ꞌnïnj gui ni̱ na̱giꞌhiaj ñún aꞌngôj.
62 Ni̱ ganayumàn rej huin ña̱n nï̱nꞌïn, ni̱ gataj sôꞌ: Nitaj ga̱ꞌ si ꞌngo̱
nuguanꞌan nikaj rèꞌ ga̱taj rèꞌ ûnꞌ. Dadinꞌ garânj ruhuâ ngue̱j sí nânj
rayiꞌî rèꞌ ûnꞌ.
63 Sani̱ dḯn hua duꞌhua Ma̱ꞌan Jesús. Hiôꞌ ni̱ gataj rej huin ña̱nꞌ nï̱nꞌïn:
Niꞌin Ñaꞌanj ne nìꞌnaꞌa si gachín ni̱ꞌhia riñan rèꞌ, ni̱ ga̱nata rèꞌ gu̱nïn
nej ñûnj si huê Ma̱ꞌan rèꞌ huin Cristo, Daꞌní Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an ánj.
64 Ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ni̱ huê dàj rûnꞌ gatajt riñânj ni̱ huê danj huín
na̱nj ánj; ni̱ hua̱ sa ga̱ta gu̱nïnt, ni̱ si asìj gui hi̱aj ni̱ gi̱niꞌin nej suj
Daꞌní Síi ni̱ ga̱ne neꞌ ra̱ꞌa neꞌ hua̱ꞌ Ma̱ꞌan Ñaꞌanj nu̱kuaj, ni̱ ga̱ꞌnaj
riñan nga màn neꞌ ya̱taꞌa na̱nj ánj.
65 Nga gunïn rej huin ña̱n nï̱nꞌïn nej nuguanꞌ gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús hiôꞌ
ni̱ gutu̱ sôꞌ siganꞌ sôꞌ, ni̱ gataj sôꞌ: Gaꞌmin kï̱j sí nan riñan Ma̱ꞌan
Ñaꞌanj an na̱nj ánj. Nunj huin si gi̱ꞌhioꞌ na̱naꞌhuiꞌ aꞌngô nej sí ga̱ran
ruhuâ rayiꞌî sij ga̱ꞌ ûnj. Ga̱ꞌ gunïn nej suj, si akuanꞌ nï̱n ni̱ gaꞌmin kï̱j
sij riñan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
66 Dàj huin ruhuâ nej suj ra̱ꞌaj. Ni̱ nanikàj nej sí dânj ni̱ gataj nej
sôꞌ: Daꞌhui niña̱n sij ga̱huiꞌ sij na̱nj ánj.
67 Hiôꞌ ni̱ gachra stanûj nej sí dânj riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gaꞌhuiꞌ nej
sôꞌ guchruꞌu, ni̱ garaꞌhui nej sôꞌ riñan Ma̱ꞌan.
68 Ni̱ gataj nej sôꞌ gu̱nïn Ma̱ꞌan: Cristo, ga̱taj so̱ꞌ, ahuin goꞌngo̱ nej
ñûnj gaꞌhuiꞌ ni̱ꞌhiât staj.
Pedro niega a Jesús
(Mr.14:66-72; Lc.22:55-62; Jn.18:15-18, 25-27)
69 Ni̱ ne Pedro ne̱ꞌ ye̱ꞌ riñan dukuâ rej huin ña̱n nï̱ꞌïn; ni̱ gaꞌnaꞌ nichi̱
ꞌngo̱ siya̱na ꞌhiaj sun riñan rej huin ña̱n nï̱nꞌïn, ni̱ gataj siya̱na dânj
gu̱nïn sôꞌ: ( Huê so̱ꞌ huin sa nikaj duguiꞌ ngà Jesús sa ꞌna̱ꞌ riñan hioꞌó
Galilea huaj ).
70 Sani̱ nun ga̱ꞌhuej sôꞌ si huê sôꞌ huin sí ni̱kaj duguiꞌ ngà Ma̱ꞌan
Jesús riñan daranꞌ nej guì màn hiuj dânj, ni̱ gataj sôꞌ: Nun niꞌín sôꞌ
rayiꞌì gatajt dan mánj.
71 Ni̱ gahui sôꞌ ni̱ gaꞌanj sôꞌ neꞌ ri̱ñan rahueꞌ dânj, ni̱ giniꞌin aꞌngô
siya̱naa sôꞌ, ni̱ gataj siya̱na dânj gu̱nïn nej guì màn hiuj dânj: ( Huê si
naꞌu ni̱kïnꞌ hiuj nânj huin sa ni̱kaj duguiꞌ ngà Jesús sa ꞌna̱ꞌ riñan hioꞌó
Nazaret na̱nj ánj.
72 Sani̱ nun ga̱ꞌhuej ñûn Pedro si ni̱kaj duguiꞌ sôꞌ ngà Ma̱ꞌan Jesús ni̱
gataj sôꞌ: Niꞌin yangàꞌ Ñaꞌanj an, si nun niꞌín sí rayiꞌì gatajt nej suj
dânj mánj.
73 Neꞌ rùku doj, ni̱ gaꞌnaꞌ nichì nej sí màn hiuj dânj, ni̱ gataj nej sôꞌ
gu̱nïn Pedro: Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ni̱ huêt huin sí ni̱kaj duguiꞌ ngà nej sij,
dadinꞌ sa aꞌmint dan huin sa nadigân si ni̱kaj duguît ngà nej sij na̱nj
ánj.
74 Hiôꞌ ni̱ gayiꞌì Pedro ni̱ gachín sôꞌ si ga̱ꞌnaꞌ sa yi̱ꞌìi riñan Ma̱ꞌan
Jesús ni̱ gataj sôꞌ, niꞌin yangàꞌ Ñaꞌanj an si nun niꞌín sí rayiꞌì aꞌmint
dânj mánj: Ni̱ neꞌ rùku ni̱ gaguâj dêꞌlo̱j o.
75 Hiôꞌ ni̱ gananun ruhuâ Pedro nej nuguanꞌ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Dadinꞌ
nga nïnꞌ ga̱chin ga̱guaj dêꞌlo̱j o, ni̱ ga̱ꞌ gisîj hua̱ꞌnïnj ga̱tajt si nun niꞌînt
ñùnj na̱nj ánj. Ni̱ gahui Pedro neꞌ ye̱ꞌ hueꞌe, ni̱ gayiꞌì sôꞌ ni̱ uta
dugueꞌe sôꞌ.
Jesús ante pilato
(Mr.15:1; Lc.23:1-2; Jn.18:28-32)
27 Ni̱ neꞌ ni̱ganꞌ aꞌngô gui dânj, ni̱ digaꞌmin duguiꞌ daranꞌ nej rej
huin ña̱an ngà nej yíchij achij màn ruhuâ yumanꞌan, dàj gi̱ꞌhiaj nej sôꞌ
ga̱ꞌhue ga̱ran ruhuâ nej sôꞌ ni̱ ga̱huij Ma̱ꞌan Jesús.
2 Ni̱ guminj nej sij Ma̱ꞌan Jesús ni̱ ni̱kaj nej sij gaꞌanj nej sij, riñan
Poncio Pilato, dadinꞌ sí nânj huin gobernador.
Muerte de Judas
3 Judas, huin sí nagaꞌhuiꞌ Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ nga giniꞌin sôꞌ si giriꞌ ni̱ꞌhiaj
Ma̱ꞌan Jesús ga̱huij, ni̱ nitaj si hua̱ dïnꞌïnj ruhuâ sôꞌ rayiꞌî sa giꞌhiaj sôꞌ
huê danj ni̱ nagaꞌhuiꞌ sôꞌ ko̱ chiꞌ sanꞌanj plata ganahuin ra̱ꞌa sôꞌ danj
riñan nej rej ngà riñan nej yíchij achij i.
4 Ni̱ gataj sôꞌ: Giꞌhiâ gakï̱nꞌïn dadinꞌ nagaꞌhuí ꞌngo̱ sí nitaj gakïnꞌ ata
naa̱nj ánj. Sani̱ nanikàj nej sí dânj ni̱ gataj nej sôꞌ: Nunj huin si gi̱ꞌhiaj
nej ñûnj ga̱nahuij nej ñûnj ruhuâ nej ñunj ra̱ꞌaj. Niꞌhiaj so̱ꞌ dàj rânꞌ
ma̱ꞌant na̱nj ánj.
5 Ni̱ guduguêj sôꞌ nej sanꞌanj plata ganahuin ra̱ꞌa sôꞌ dânj ruhuâ hueꞌ
huin nuhuî ni̱ko, ni̱ gahui sôꞌ, ni̱ gaꞌanj go̱dokoꞌ sôꞌ Ma̱ꞌan sôꞌ ni̱
gahuiꞌ sôꞌ.
6 Ni̱ ganakaj nej rej huin ña̱an, nej sanꞌanj dânj, ni̱ nadigiꞌñun nej sôꞌ
nu̱nj huin si gi̱ꞌhiaj nej sôꞌ ngà sanꞌanj dânj: Ni̱ gataj nej sôꞌ, nitaj si
du̱gunaj huaj si ga̱ꞌnïnꞌ gi̱nun sanꞌanj nânj siganïnj nej sanꞌanj ofrenda,
dadinꞌ sanꞌanj gahuin duꞌhue tun huin na̱nj ânj.
7 Ni̱ neꞌ rùku nga gisîj naduyâ nej sij nuguanꞌan nu̱nj huin si gi̱ꞌhiaj
nej sij ngà sanꞌanj nânj, ni̱ giranj nej sij doꞌó sí giꞌhiaj ruj, ni̱ ga̱huin
hioꞌó ñan ga̱chinꞌ nej sij nej sí ꞌna̱ꞌ aꞌngô yumanꞌan.
8 Rayiꞌî dânj ni̱ ga̱ꞌnaj hioꞌó dânj nda gui hi̱aj: Hioꞌó gahuin duꞌhue
tun.
9 Ni̱ huê danj ni̱ gisîj nuguanꞌ gaꞌmin Jeremías sôꞌ gataj dàj ga̱huin,
nga gataj sôꞌ: Ni̱ gidaꞌa nej sij ko̱ chi̱ꞌ sanꞌanj plata, sanꞌanj gahuin
duꞌhue Ma̱ꞌan sa guduꞌhuej, nej daꞌní Israel dadinꞌ huê danj ga duꞌhue
giꞌhiaj nej sôꞌ.
10 Ni̱ ngà sanꞌanj dânj girânj nej sij doꞌó sí ꞌhiaj ruj, dàj rûnꞌ gaꞌnïnꞌ
Ma̱ꞌan Señor suun riñanj.
Pilato interroga a Jesús
(Mr.15:2-5; Lc.23:3-5; Jn.18:33-38)
11 Hiôꞌ ni̱, ni̱kïnꞌ Ma̱ꞌan Jesús riñan yíchij gobernador; ni̱ gachîn naꞌanj
sôꞌ Ma̱ꞌan, ni̱ gataj sôꞌ: Rey ni̱kaj su̱n riñan nej judio huin rèꞌ nîꞌ.
Nanikàj Ma̱ꞌan Jesús ni̱ gata: Huê dàj rûnꞌ tajt ni̱ huê danj huín .
12 Nga garânj ruhuâ nej rej huin ña̱an ngà nej yíchij achij i rayiꞌij ni̱
ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nuguanꞌan nun du̱nanika riñan nej sôꞌ mánj.
13 Hiôꞌ ni̱ gataj Pilato gu̱nïn Ma̱ꞌan Jesús: Nunï̂nt dadinꞌ uta garânj
ruhuâ nej sij rayîꞌ mînj.
14 Sani̱ nun dunanikàj Ma̱ꞌan Jesús ga̱ꞌ si ꞌngo̱ nuguanꞌan riñan
gobernador; hiôꞌ ni̱ uta gahuin ña̱ꞌanj ruhuâ sôꞌ sa giꞌhiaj Ma̱ꞌan Jesús.
Jesús sentenciado a muerte
(Mr.15:6-20; Lc.23:13-25; Jn.18:38; 19:16)
15 Gui nga gu̱yuman giꞌñanj pascua ni̱ ga̱ꞌ guꞌñûn yíchij gobernador
guendâ gi̱ri sôꞌ ga̱hui ꞌngo̱ sí ꞌnï̱nj dukuâ gaꞌa sí garanꞌ ruhuâ nej sí
yu̱manꞌan.
16 Ni̱ ꞌnï̱nj ꞌngo̱ sí gu̱ꞌnaj Barrabás dukuâ gaꞌa, ni̱ daranꞌ nej guì
yu̱manꞌan niꞌin si uta ganinïnꞌ hua sôꞌ.
17 Ni̱ màn chre̱ꞌ nej sij, ni̱ gataj Pilato gu̱nïn nej sij: Ahuin goꞌngo̱
ngue̱j sí nânj garanꞌ ruhuâ nej suj si gi̱rij ruhuâ dukuâ gaꞌa ra̱ꞌaj:
Ruhuâ nej suj si gi̱rij Jesús, sôꞌ gu̱ꞌnaj Cristo nîꞌ.
18 Dadinꞌ ga̱ꞌ niꞌin Pilato si si̱ huin yi̱koj ruhuâ nej sij niꞌin nej sij
Ma̱ꞌan Jesús rayiꞌî dânj ni̱ nagaꞌhuiꞌ nej sij Ma̱ꞌan riñan sôꞌ.
19 Nga nï̱nꞌ ne Pilato ñan giꞌhiaj hia sôꞌ gakï̱nꞌïn, ni̱ gaꞌnḯn nika sôꞌ
ꞌngo̱ nuguanꞌan guchiꞌ riñan sôꞌ ni̱ gataj yugûnꞌ dânj: Si̱ gata ruhua̱t
sinaꞌu dan dadinꞌ nitaj gakï̱nꞌïn ata mánj; dadinꞌ ñanꞌ hi̱aj ni̱ uta
gaꞌnḯn rayiꞌij na̱nj ánj.
20 Sani̱ uta digaꞌmin nej rej huin ña̱an ngà nej yíchij achij màn ruhuâ
yumanꞌan si ga̱chinj ni̱ꞌhiaj nej guìi riñan gobernador si gi̱ꞌhiaj sôꞌ
sunuj u ni̱ gi̱ri sôꞌ dukuâ gaꞌa yíchij gu̱ꞌnaj Barrabás, ni̱ gachínj ni̱ꞌhiaj
ninj nej guìi si ga̱huiꞌ Ma̱ꞌan Jesús.
21 Nanikàj gobernador, ni̱ gataj ñûn sôꞌ: Ahuin goꞌngo̱ ngue̱j sí nânj
garanꞌ ruhuâ nej suj si gi̱rij dukuâ gaꞌa ra̱ꞌaj. Ni̱ gataj nej sij: Ruhuâ
nej ñûnj si gi̱rit dukuâ gaꞌa sí gu̱ꞌnaj Barrabás na̱nj ánj.
22 Ni̱ gachín naꞌanj Pilato ni̱ gataj sôꞌ: Nu̱nj huin si, gi̱ꞌhia ngà Jesús,
sôꞌ gu̱ꞌnaj Cristo ra̱ꞌaj. Ni̱ gataj daranꞌ nej guìi: Ruhuâ nej ñûnj si
du̱nikoꞌ rugutsi̱t sí dan riñan rugutsii̱i na̱nj ánj.
23 Ni̱ gataj gobernador: Ni̱ ahuin sa aꞌnanꞌ giꞌhiaj sôꞌ ra̱ꞌaj. Sani̱ da̱nanj
gaguâj nu̱kuaj nej sij doj, ni̱ gataj nej sij: Ruhuâ nej ñûnj si gu̱dukoꞌ
rugutsi̱ rèꞌ sí dan na̱nj ánj.
24 Ni̱ gayakaj guendâ Pilato si naꞌhuej ruhuâ nej sij gi̱daꞌa nej sij si-
nu̱guanꞌ sôꞌ, dadinꞌ da̱nanj nu̱kuaj doj gaguâj nej guì naruꞌhuiꞌ hiuj
dânj, huê danj ni̱ gidaꞌa sôꞌ ne huij i ni̱ naniꞌhiaꞌ sôꞌ riñan daranꞌ nej
guì yu̱manꞌan, ni̱ gataj sôꞌ: Sê ñùnj gi̱ꞌhiaj ga̱huiꞌ sí nânj mánj, yichrá
nej suj ta gakïnꞌ na̱nj ánj.
25 Ni̱ nanikàj da̱ꞌ hua̱ ge̱ nej guì yuma̱nꞌan ni̱ gataj ninj: Ga̱ꞌhue gitaj
gakïnꞌ dânj yichrá nej ñûnj, ni̱ gita yichrá nej daꞌní nej ñûnj na̱nj ánj.
26 Hiôꞌ ni̱ giri Pilato ruhuâ dukuâ gaꞌa sí gu̱ꞌnaj Barrabás; ni̱ nga gisîj
gutaꞌ nej sij neꞌ tàj ra̱ agaꞌ yichrá Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ nagaꞌhuiꞌ Pilato
Ma̱ꞌan Jesús guendâ du̱nikoꞌ rugutsi̱ nej sij.
27 Hiôꞌ ni̱ ni̱kaj nej si-stadû yíchij gobernador gaꞌanj nej sôꞌ Ma̱ꞌan
Jesús ñan ne dukuâ suun, ni̱ nagiꞌhiaj chre̱ꞌ sôꞌ daranꞌ nej stadû màn
hiuj dânj ni̱ nda ganikaj chre mân daranꞌ nej sij neꞌ rùku Ma̱ꞌan Jesús.
28 Ni̱ giri nej sí dânj siganꞌ Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gutaꞌ nej sôꞌ ꞌngo̱ atsîj
mare yichrá Ma̱ꞌan.
29 Ni̱ gaꞌnḯn nej sôꞌ ꞌngo̱ gachrin tanj anj sa ganachrâj nej Ma̱ꞌan nej
sôꞌ ahui Ma̱ꞌan, ni̱ gachrï̂j nej sôꞌ ꞌngo̱ chrun giꞌnïnj raꞌa neꞌ hua̱ꞌaj; ni̱
ganikïnꞌ rûdakoj nej sôꞌ riñanj, ni̱ gaꞌmin duku nej sôꞌ riñanj, ni̱ gataj
nej sôꞌ: Ne nìꞌnaꞌ, Ma̱ꞌan Rey ni̱kaj su̱n riñan nej judío.
30 Ni̱ gachra stanûj nej sôꞌ riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gidaꞌa nej sôꞌ chrun
ꞌnï̱nj raꞌa ni̱ garûn nej sôꞌ ahui Ma̱ꞌan.
31 Neꞌ rùku nga gisîj gaꞌmin duku nej sôꞌ riñanj, ni̱ gaꞌnêj nej sôꞌ
atsîj gutaꞌ nej sôꞌ yichra, ni̱ ganaꞌnḯn nej sôꞌ siganꞌanj, ni̱ ginikaj nej
sôꞌ gaꞌanj du̱nikoꞌ rugutsi̱ nej sôꞌ Ma̱ꞌan.
Crucifixión y muerte de Jesús
(Mr.15:21-41; Lc.23:26-49; Jn.19:17-30)
32 Nga gahui nej sij huaj nej sij ngà Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ ganariꞌ nej sij
ꞌngo̱ sí ꞌna̱ꞌ yumanꞌ Cirene ni̱ Simón gu̱ꞌnaj sôꞌ; ni̱ giꞌhiaj guesâ nej sij
si ga̱ta sôꞌ si-rugutsi- ga̱ꞌanj sôꞌ.
33 Ni̱ nga guchiꞌ nej sij ñan gu̱ꞌnaj Gólgota, ni̱ nânj ruhuaj ga̱ta hioꞌó
ñan màn kúu.
34 Ni̱ dunachej nej sij ne chruj uva ngà sigaìꞌ yuku ni̱ gaꞌhuiꞌ nej sij
goꞌo Ma̱ꞌan Jesús; sani̱ neꞌ rùku nga gayakaj Jesús daꞌngaꞌa, ni̱ nun
go̱ꞌoj ne dânj.
35 Nga gisîj dunikoꞌ rugutsi̱ nej sij Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gunuchraꞌ da̱ꞌaj nej
sij siganꞌanj, ni̱ guduguêj nej sij número riñan siganꞌanj daꞌnga ni̱
gi̱niꞌin nej sij ahuin riñan goꞌngo̱ nej sij gu̱naj atsîj dânj.
36 Ni̱ ne nej sij dugumîn nej sij ni̱ uta sa̱ꞌ niꞌhiaj nej sij.
37 Ni̱ gachrûn nej sij ꞌngo̱ ruguechra̱ꞌa neꞌ ahui Ma̱ꞌan Jesús ni̱
nuguanꞌ gachrûn nej sij huin: HUÊ NÂNJ HUIN JESÚS, MA̱ꞌAN REY
NI̱KAJ SU̱N RIÑAN NEJ JUDIO.
38 Huê danj na̱nj godokoꞌ nej sij riñan rugutsi̱i huìj sí tùu ngà Ma̱ꞌan
ni̱ ꞌngo̱ sôꞌ giniko̱ꞌ raꞌa neꞌ hua̱ꞌaj, ni̱ aꞌngô sôꞌ giniko̱ꞌ raꞌa neꞌ chrïn.
39 Ni̱ nej sí gachin huaj hiuj dânj ni̱ gachîn nej sôꞌ nuguanꞌan riñan
Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ nda dugunûn nej sôꞌ ahui nej sôꞌ.
40 Ni̱ gataj nej sôꞌ: So̱ꞌ gataj si du̱guaneꞌ hueꞌ nûhui, ni̱ ga̱chin
hua̱ꞌnïnj gui ni̱ ga̱nasij ñûn aꞌngoj gi̱ꞌhiat, hi̱aj ni̱ giꞌhiâ so̱ꞌ si ga̱nanin
Ma̱ꞌant; ni̱ si yangàꞌ huint Daꞌní Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an, ni̱ ga̱naninjt riñan
rugutsi̱i aj nï̂nj.
41 Ni̱ huê danj na̱nj gaꞌmin duku nej rej huin ña̱an, ni̱ huê danj na̱nj
gaꞌmin duku nej maestru chru̱n ley, ngà nej sí fariseos ni̱ nej yíchij
achij i riñan Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gataj nej sôꞌ:
42 Gananin aꞌngô nej guìi giꞌhiaj sí dan, sani̱ naꞌhue ga̱nanin Ma̱ꞌan si
gi̱ꞌhiaj sij; ni̱ si huin sij Rey riñan yumanꞌ Israel, ni̱ ga̱naninj sij riñan
rugutsii, ni̱ gu̱yuman ruhuoꞌ niꞌin sij na̱nj ánj.
43 Nùn ñan sij Ñaꞌanj an: Hii̱aj ni̱ ga̱nanin sij gi̱ꞌhia si ꞌì ruhuaj niꞌin
sij, dadinꞌ gataj sij: Hué huin Daꞌní Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
44 Ni̱ huê danj na̱nj gachîn ngue̱j sí tu̱ ni̱koꞌ riñan rugutsi̱i nuguanꞌ
riñan Ma̱ꞌan Jesús.
45 Ni̱ asìj agaꞌ yuhuìj i gahuin ru̱minꞌ nï̱nꞌ ga̱chraꞌ riñan hioꞌóo nda
gisîj agaꞌ huaꞌnï̱nj ïn.
46 Nga huaj gìsij agaꞌ huaꞌnï̱n ïn) ni̱ uta nu̱kuaj gaꞌmin Ma̱ꞌan Jesús, ni̱
gata: Elí, Elí, lema sabactani. Ni̱ nânj ruhuâꞌ gataj aꞌ: Huê Maꞌân rèꞌ
huin Daꞌân, huê Maꞌân rèꞌ huin Daꞌân, nunj huin saj ni̱ gudunâj ꞌngo̱
rïnꞌ rèꞌ ñùnj ra̱ꞌaj.
47 Ni̱ gunïn, dàꞌaj nej guì màn hiuj dânj nuguanꞌ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Ni̱
gataj ninj: Gakïn ga̱ꞌnaꞌ Elías na̱nj ánj.
48 Ni̱ ora chre, ni̱ gunânj ꞌngo̱ nej sí màn hiuj dânj gaꞌnaꞌ sôꞌ ni̱
gidaꞌa sôꞌ ꞌngo̱ rumin gachïj ï, ni̱ gutâj sôꞌ ne ganachej uva ngà ne
naꞌhui hiuu, ni̱ gutaꞌ sôꞌ ra̱ ꞌngo̱ chrun, ni̱ gaꞌhuiꞌ sôꞌ go̱ꞌo Ma̱ꞌan
Jesús.
49 Sani̱ gataj aꞌngô dàꞌaj nej sí dânj: Ga̱naꞌhuij akuanꞌ so̱ꞌ, ni̱ gi̱niꞌinꞌ
ga̱ꞌnaꞌ du̱naninj Elías sôꞌ sij na̱nj ánj.
50 Sani̱ uta nu̱kuaj gaꞌmin ñûn Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ nagaꞌhuij nanè nimanj
riñan Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an.
51 Hiôꞌ ni̱ giyiꞌneꞌ dàꞌaj atsîj manj ni̱koꞌ ruhuâ hueꞌ huin nûhui ni̱
gahuin huìj dasu, asìj gayakaj neꞌ ya̱taꞌa nda guchij neꞌ ri̱ki, ni̱ gaꞌhuij
ñûn riñan hioꞌóo, ni̱ giyichraꞌ da̱ꞌaj nej huej e;
52 ni̱ ganayîꞌnïnj duꞌhua nej hiuꞌuj ñan gachinꞌ nej sij nej nîman, ni̱
uta gaꞌì nè kú nej sí ge̱e nej sôꞌ ga̱ꞌ gahuiꞌ asìj ri̱ki, ni̱ ganahuin
nìꞌnaꞌ nej sôꞌ siganï̂nj nej nîman;
53 ni̱ ga̱ꞌ si̱nïn ganahuin nìꞌnaꞌ Ma̱ꞌan Jesús siganï̂nj nej nîman, ni̱ neꞌ
rùku ni̱ gahui aꞌngô nej sí ge̱e ñan gingaj nej sôꞌ dânj, ni̱ gaꞌnaꞌ nej
sôꞌ ñan ngaj ciuda ge̱e, ni̱ giniꞌin uta gaꞌì nej guìi nej sôꞌ.
54 Gaꞌhuij ñûn, giniꞌin stadû capitán ngà nej stadû màn dugumin ñan
gachinꞌ nej sij nè kú Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ huê danj na̱nj giniꞌin nej sij
aꞌngô nej sa gahuin hiuj dânj, ni̱ uta guyuꞌhuiꞌ nej sij, ni̱ gataj nej sij:
Yangàꞌ hia nï̱nꞌ ni̱ sí nânj huin Daꞌní Ma̱ꞌan Ñaꞌanj an na̱nj ánj.
55 Ni̱ nda ganꞌ nikïnꞌ uta gaꞌì nej siyanaa giniꞌhiaj ninj, ni̱ nej siya̱na
nânj huin sa giniko̱ꞌ gaꞌnaꞌ rukû Ma̱ꞌan Jesús asìj nda Galilea, ni̱
gunânj gi̱tsi ninj riñan Ma̱ꞌan.
56 Siganï̂nj nej siya̱na nânj nikïnꞌ María Magdalena, María ni̱ Jacobo
ngà ni̱ José, ngà ni̱ nej daꞌní Zebedeo.
Jesús es sepultado
(Mr.15:42-47; Lc.23:50-56; Jn.19:38-42)
57 Ni̱ nga ginìn gui dânj, ni̱ gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ sí yiruꞌhue ne yumanꞌ
Arimetea, ni̱ gu̱ꞌnaj sôꞌ José; ni̱ sôꞌ huin sí gaꞌnaꞌ gahuin chru̱n riñan
Ma̱ꞌan Jesús nej.
58 Sí nânj gaꞌanj ga̱nachinꞌ nè kú Ma̱ꞌan Jesús riñan Pilato. Hiôꞌ ni̱
gaꞌnïnꞌ Pilato suun si ga̱ꞌhue na̱gaꞌhuiꞌ nej sí màn dugumin hiuj dânj
nè kú Ma̱ꞌan Jesús riñan sôꞌ.
59 Ni̱ gidaꞌa José nè kú Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ guduriꞌñânj sôꞌ atsîj ga̱tsi nè
kú Ma̱ꞌan.
60 Ni̱ guchruj sôꞌ nè kú Ma̱ꞌan Jesús ñan ga̱ꞌ hua yu̱gui giꞌhiaj sôꞌ, ni̱
neꞌ rukù ni̱ durumin sôꞌ hiëj yachi̱j i garán duꞌhua hiuꞌuj ñan gachinꞌ
sôꞌ nè kú Ma̱ꞌan Jesús; huê danj ni̱ gaꞌanj sôꞌ.
61 Sani̱ gunaj Maria Magdalena ngà aꞌngô María hiuj dânj, ni̱ ne ngue̱j
ninj neꞌ ri̱ñan ñan gachinꞌ sôꞌ nè kú Ma̱ꞌan Jesús.
La guardia ante la tumba
62 Aꞌngô gui dânj, ni̱ neꞌ rùku nga ga̱ꞌ gisîj giꞌhiaj yu̱gui nej sij sa ya̱
nej sij, ni̱ ganahuin chre̱ꞌ nej rej huin ña̱an ngà nej sí fariseos
riñan Pilato,
63 ni̱ gataj nej sôꞌ: Señor, gananun ruhuâ nej ñûnj si gataj sí
gidigaꞌñuꞌunj dânj, nga nï̱nꞌ gane nìꞌnaꞌ sij: Ga̱chin huaꞌnï̱nj gui, ni̱
ga̱nahuin nìꞌnaj siganï̂nj nej nîman.
64 Ga̱ꞌnïnꞌ rèꞌ suun, riñan nej si-stadû rèꞌ ni̱ gi̱ꞌhiaj yi̱tïnj nej sôꞌ ñan
ngaj nè kú sí dânj nda gi̱sij huaꞌnï̱nj gui, dadinꞌ ga̱ꞌhue ga̱ꞌnaꞌ nej sí
gaꞌnaꞌ ga̱huin chru̱n riñan sij neꞌ ñànꞌan, ni̱ gi̱ꞌhiaj tu̱ nej sôꞌ nè kú sij,
ni̱ ga̱taj nej sôꞌ gu̱nïn nej sí yu̱manꞌan: Si ganahuin nìꞌnaꞌ sij siganï̂nj
nej nîman. Ni̱ da̱nanj uta aꞌnanꞌ doj gaj ga̱ꞌ daꞌ sa si̱nïïn na̱nj ánj.
65 Ni̱ gataj Pilato gu̱nïn nej sij: Hiuj dan mân ꞌngo̱ yiꞌnïnꞌ nej stâdu, ni̱
ga̱ꞌhue gi̱nikaj nej suj ga̱ꞌanj nej suj ni̱ gi̱ꞌhiâj yi̱tïnj nej suj duꞌhua
hiuꞌuj dânj dàj rûnꞌ huaj giniꞌin nej suj na̱nj ánj.
66 Hiôꞌ ni̱ gaꞌanj gi̱ꞌhiaj yi̱tïnj nej sij ñan ngaj nè kú Jesús, ni̱ gachrîj
nej sij daꞌngaꞌa riñan hiëj garán duꞌhua hiuꞌuj dânj ni̱ ganï̂n nej sij
stâdu ga̱nikïnꞌ dugumîn hiuj dânj.
La resurrección
(Mr.16:1-8; Lc.24:1-12; Jn.20:1-10)
28 Nga gachîn gui ganarânj ruhua, ni̱ nga nï̱nꞌ ruhuâ gi̱yiguïn gui
si̱nïïn, ni̱ gaꞌnaꞌ gi̱niꞌhiaj María Magdalena ngà aꞌngô María, ñan
gachinꞌ nej sij nè kú Ma̱ꞌan Jesús.
2 Ni̱ uta nu̱kuaj gaꞌhuij ꞌngo̱ ñûn; dadinꞌ gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ si-ángel Ma̱ꞌan
Señor, neꞌ yàtaꞌa ni̱ nga guyumânj hiuj dânj, ni̱ guxunj hiëj garán ñan
gachinꞌ nej sij Ma̱ꞌan Jesús, ni̱ gaꞌanj ga̱ne riñan hiëj dânj.
3 Ni̱ huaj dàj rûnꞌ hua ꞌngo̱ sa giràn giꞌhiaj duꞌhui, ni̱ dàj rûnꞌ gatsi̱
hua ꞌhueꞌe ni̱ huê danj hua gatsi̱ siganꞌanj.
4 Ni̱ nga giniꞌin nej stâdu dàj gahuin ni̱ uta guyuꞌhuiꞌ nej sij dadinꞌ
gaꞌnaꞌ ꞌngo̱ ángel ni̱ nda nagunanj nè kú nej sij ni̱ nda gininj ruminꞌ
nej sij giꞌhia;
5 Sani̱ nanikàj ángel, ni̱ gata, gu̱nïn nej siya̱na ni̱kïnꞌ hiuj dânj: Si̱
guyuꞌhuiꞌ nej suj mánj; dadinꞌ niꞌín si nanuꞌhuiꞌ nej suj Ma̱ꞌan Jesús,
sôꞌ dunikoꞌ rugutsi̱ nej síi riñan rugutsi̱i na̱nj ánj.
6 Nitaj ngaj hiuj nânj ga̱ꞌ mánj, dadinꞌ ga̱ꞌ ganahuin nìꞌnaj siganï̂nj nej
nîman, dàj rûnꞌ gata, ni̱ ga̱ꞌnaꞌ gi̱niꞌhiaj nej suj ñan ginga nanj ánj.
7 Hiôꞌ ni̱ ga̱ꞌanj nej suj, ni̱ ga̱nataꞌ nej suj gu̱nïn nej sí gaꞌnaꞌ ga̱huin
chru̱n riñânj si ga̱ꞌ ganahuin nìꞌnaj siganï̂nj nej nîman, ni̱ ga̱ꞌ hua̱ neꞌ
ña̱an riñan nej suj nda yumanꞌ Galilea; ni̱ hiuj dânj gi̱niꞌin nej suj
Ma̱ꞌan, huê da̱nanj, gatâ riñan nej suj na̱nj ánj.
8 Hiôꞌ ni̱ gahui nej siya̱na dânj, ñan gachinꞌ nej sij Ma̱ꞌan Jesús ni̱
uṉn yuꞌhuiꞌ ruhuâ ninj ni̱ huê danj na̱nj uta ganahuin nihiàꞌ ruhuâ
ninj, ni̱ gunânj ninj gaꞌanj ga̱nataꞌ ninj sa gu̱nïn ninj dânj riñan nej sí
gaꞌnaꞌ ga̱huin chru̱n riñan Ma̱ꞌan Jesús,
9 Hiôꞌ ni̱ ganikïnꞌ Ma̱ꞌan Jesús riñan ninj, ni̱ gata: Man yugueꞌ. Ni̱
gaꞌnaꞌ, nichì
nej siya̱na dânj, ni̱ gananan ninj dakó Ma̱ꞌan, ni̱ ginûn ña̱ꞌanj ninj
Ma̱ꞌan.
10 Hiôꞌ ni̱ gataj Ma̱ꞌan Jesús: Si̱ gahuin ñaꞌanj ruhuâ nej suj mánj;
ga̱ꞌanj nej suj ni̱ ga̱nataꞌ nej suj sa giniꞌin nej suj, riñan nej dinï̂n,
daꞌnga ni̱ ga̱ꞌanj nej sij yumanꞌ Galilea, ni̱ hiuj dânj gi̱niꞌin nej sij ñùnj
na̱nj ánj.
El informe de la guardia
11 Nga nï̱nꞌ aché nej siya̱na nânj huaj ninj, ni̱ gaꞌanj da̱ꞌaj nej sí
stâdu ni̱kïnꞌ dugumin hiuj dânj ciuda Jerusalén, ni̱ ganataꞌ nej sôꞌ
riñan nej rej huin ña̱an daranꞌ nej sa giniꞌin nej sôꞌ gahuin.
12 Ni̱ gaꞌanj ga̱narïsnaꞌanj nej rej huin ña̱an ngà nej yíchij achij i, ni̱
digaꞌmin duguiꞌ nej sij, ni̱ uta ni̱ko sanꞌanj an gaꞌhuiꞌ nej sij riñan nej
sí stadû dânj.
13 Ni̱ gataj nej sij: Ga̱taj nej suj ni̱ nga nï̱nꞌ gatoj nej ñûnj neꞌ ñànꞌan
ni̱ gaꞌnaꞌ nej sí ꞌna̱ꞌ ga̱huin chru̱n riñan sij ni̱ giꞌhiaj tu̱ nej sôꞌ nè kú
sij.
14 Ni̱ asaꞌ gunïn gobernador nej nuguanꞌ nânj, ni̱ si̱ guriñun ruhuâ nej
suj dadinꞌ du̱naꞌhuej nej ñûnj rayiꞌî nej suj, ni̱ gi̱ꞌhiaj nej ñûnj si
ga̱nanin nej suj na̱nj ánj.
15 Ni̱ gidaꞌa nej sí stadû sanꞌanj an, ni̱ duyaꞌnï̱n nej sôꞌ nej nuguanꞌan
dàj rûnꞌ gataj nej rej huin ña̱an, ni̱ nuguanꞌ nânj huin sa gayaꞌnï̱n
siganï̂nj darán nej judío nda gui hi̱aj.
La gran comisión
(Mr.16:14-18; Lc.24:36-49; Jn.20:19-23)
16 Ni̱ gaꞌanj nej yàn nej sí gaꞌnaꞌ ga̱huin chru̱n riñan Ma̱ꞌan Jesús nda
Galilea, ra̱ kïj ñan gataj Ma̱ꞌan Jesús si ga̱naꞌhuij nej sij.
17 Ni̱ nga giniꞌin nej sij Ma̱ꞌan, ni̱ ganikïnꞌ rúdakoj nej sij riñanj; sani̱
hua̱ da̱ꞌaj nej sij guruguiꞌ chi̱ꞌ ruhuâ niꞌin Ma̱ꞌan Jesús.
18 Ni̱ gaꞌanj nichì Jesús riñan nej sij ni̱ gata: Daranꞌ nej suun
ga̱nahuin raꞌá ni̱ gi̱nikaj su̱nj yàtaꞌa ngà riñan hioꞌóo na̱nj ánj.
19 Huê danj, ni̱ ga̱ꞌanj nej suj, ni̱ gi̱digân nej suj si gahuin chru̱n nej
guìi si-nu̱guanꞌ Ñaꞌanj an nï̱nꞌ ga̱chraꞌ ruhuâ yumiguìi ni̱ du̱guataꞌ ne
nej suj nej guìi ngà siyugui Ma̱ꞌan Rê Ñaꞌanj an, ngà siyugui Ma̱ꞌan
Daꞌnin, ni̱ ngà siyugui Ma̱ꞌan Espiritu Santo na̱nj ánj;
20 Ni̱ gi̱digân nej suj si di̱gahuin nej guìi daranꞌ nej nuguanꞌ gaꞌnïnꞌ
su̱nj; hiôꞌ ni̱ né ngà nej suj daranꞌ nej gui ni̱ nda ga̱nahuij yumiguìi.
Ni̱ huê danj huin ruꞌhuaj na̱nj ánj.

San Mateo

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

San Mateo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

El SANTO EVANGELIO SEGÚN

La venida del hijo del hombre

You might also like