DEVVETEZLERNZN ARATIRILMASI KAYNAKTARAMASI YAZILMASI ANKETTASARIMI ANKETUYGULAMASI SPSSANALZVESONULARINYORUMLANMASI www.odevofis.

com (216)550462627 StlemeCaddesiNo:56AltnarKat1D:3940Kadky

www.odevofis.com
2

SPSS KaliteofisiYaynlarNo:10 Eyll2005

Kaynakgstermekartilealntyaplabilir.zinalnmaksznoaltlabilir. nerivebilgitalebiiinkaliteofisi@kaliteofisi.com

*Buekitapkaliteofisinegnderilendokmanlarkullanlarakderlenmitir. www.odevofis.com
3

KaliteOfisiHakknda
Kaliteofisilkemizdekalitebilincininyerlemesinekatksalamak,kalitekonusundayaplanaratrmalaradestek olmak,yneticilerin,uzmanlarn,akademisyenlerin,rencilerinveksacaskaliteileilgilenenherkesinalmalar srasndakarlatklarproblemlerezmlergetirmekvebilgialveriinikolaylatrmakiinoluturulmubir iletiimportaldr.

Misyonumuz Bilgivebirikimleribirarayagetirmek,beraberretmeninvepaylamannhazznyaamaktr.

Vizyonumuz Kaliteninbiryaambiimihalinegetirilmesineuzmanlmzveetkinliimizileliderliketmektir.

lkelerimiz Bilgivedeneyiminpaylaldkaoaldnainanr,saladmzhizmetinkalitesindendnvermeyiz.Kalite konusundakigelimelerin,lkemizdekikurulularnynetimvekltrdokusunauygunbirekildesunulmasna dikkatederiz.Herbirtalebiprojeanlayilealarakhizmettebtnselliksalarz.

www.odevofis.com
4

NDEKLER SPSSKurulumu............................................................................ ........... 6 lkEkran................................................................................................ 7 DataEditorPenceresi...............................................................................8 DeikenTanmlamaveVeriGirme........................................................... 9 BasitstatistiklerBulma(Mean)...............................................................19 VerilerinDzenlenmesi(Frekans,Grafik,Histogram).................................23 Korelasyon(Correlation)..........................................................................28 GvenilirlikAnalizi....................................................................................36 FaktrAnalizi...........................................................................................40 MannWhitneyUTesti..............................................................................42 FriedmankiYnlVaryansAnalizi...........................................................43

www.odevofis.com
5

SPSSKurulumu KuruluminGerekenDonanm SPSSiinenaz8MbRAM'aihtiyacnzvar.Dahaaz RAM'asahipsenizSPSSalmayacaktr. slemciolarakPentium100Mhzvestislemcileri tavsiyeediyorum. SPSS'iBalatma Windows'daStartbutonuilealanmenudenProgram Files'seinyenialanmenudendeSPSS8.0 seeneiniseinsonalanmenudendeSPSS8.0For Windows'utklayn.SPSSalacaktr.

www.odevofis.com
6

lkEkran Karnzdailkgreceinizekran,yantarafta grdnzpencereolacaktr. SPSSforWindowsbalilealankkpencere, sizinneyapmakistediinizisemenizibekliyor. lkkezgirdiiniziinTypeindataseeneini sein.Yenibirdatadosyasoluturmanz salayacaktr.

www.odevofis.com
7

DataEditorPenceresi BupencereSPSS'inDataEditor'dr.Datalarinizin yerlesecegialanburasidir.StunveSatirlardan olusur. Herstunbirdeikeni(variable)temsileder.lk altahibirvariabletanimliolmadigiicinstunlarin basliklarivardiyeadlandirilisolarakgelir.Yeni variabletanimlamakicinistediginizstunun basligininuzerinegelipsagtiklayin.Ailacakkucuk menudenDefineVariable(DegiskenTanimla) seceneginisecin,menudenOk(Tamam)tusuna basin.(Buisleminayrinitsinidahasonra gorecegiz).AncakSPSSaradabosstunkalacak sekildevariablatanimlamanizaizinvermez. Mesela,sizarada2stunbirakip3.stundabir degiskentanimlarsaniz,SPSSaradakistunlarida birerdegiskenolaraktanimlar. Herbirsatirdabirkisiyeaitdegerleritutar.Kisilerin degeryadapuanlari,yazildiklarikutucukhangi variable'adenkgeliyorsaobiimde(formatta) grnr.

www.odevofis.com
8

DeikenTanmlamaveVeriGirme

statistikteDeikenNedir? DeikenTanmlama VeriGirme DeikenleriKullanarakYeniDeiken EldeEtme

www.odevofis.com
9

statistikteDeikenNedir Gzlemyadalmyaptnzgruptakifarklbireyler iinfarkldeerleralabilenzelliklerdir.Birbireyin cinsiyeti,ya,notortalamas,testnotu,birer deikendir.Buzelliklerdierbireyleriinde geerlidirancakfarkldeerlerierebilir. statistikte2tipdeikenvardr: 1.BamszDeiken(IndependentVariable): Sizincontroledebileceiniz,geneldegruplama yapmakiinkullandnzdeikendir.Ya,cinsiyet, testtinzorlukderecesi,vs... 2.BamlDeiken(DependentVariable): Bamszdeikenindeerinideitirerekelde edebileceinizdeikenlerdir.Yadeitikemzik dinlemeorandeiiyormu?diyesorduunuz soruda,mzikdinlemeoranbamldeikendir.Ya isebamsz. SPSS'dedeikentanmlamaaamasndabamsz yadabamldiyebirfarkyoktur.Burada deikeninizinnetrbirveriyibarndraca(tipi) nemlidir.(Saysaldeer,yaz,tarihbilgisi,vs...) Deikenlerintipini,onlartanmlarkenbelirlemeniz gerekecek.Bununnaslyaplacanbirsonraki sayfadagreceksiniz.

www.odevofis.com
10

DeikenTanmlama DataEditor'ndeykenvarisimliilkstununbalna satklarsanz,yadaDatamensndenilkseenei seerseniz,DefineVairable(DeikenTanmlama) adylabirpencerealacaktr: VariableName:Bukutucuaenfazla8karakter olacakekildedeikeninizinisminigirebilirsiniz. Type...:Deikeninizintipinibelirlemenizisalar. Labels...:Deikeninizindeerlerineetiket(label) vermenizisalar. MissingValues...:Deikeniingeersiz saylacak,yanihesaplamalardagznne alnmayacakdeerleribelirlemenizisalar. ColumnFormat...:Deikeninizinbulunduu stununkakaraktergeniliindeolacana,iindeki verilerinsaa,solayadaortayayazlmasnakarar veririsiniz.Orjinalhali8karaktervesataraftr. Measurement:Verinizinhangidzeyde olduunuseersiniz.

www.odevofis.com
11

Type...(DeikenTipi) Deikenintipinibelirlemekiin,listedenuygunolan seeneisein.Herbirtipiin,birkazellik belirleyebilmeniziinseeneklergrnecektir.Son haliniayarladktansonraContinue(Devam) butonunabasn.Deikentipinizbelirlenmiolacak.

www.odevofis.com
12

Label...(DeerEtiketleri) Deikeniniziingireceinizdeerleryerine,onlar temsiledenetiketlerkullanabilirsiniz.MeselaCinsiyet ismindebirdeikeninizvarsa,budeikeni kullanarakilemleryapacanziintipinistring(yaz) seemezsiniz.Onunyerinenumber(numara)tipini kullanrsnz.1sayserkekleri,2saysdakadnlar iinkullanlsn. BuikideerSPSSiinhibirzorlukkarmaz.Ancak birsresonraerkeklermi1yoksakadnlarm1diye dnebilirsiniz.Bunuengellemekiin,budeerlere bireretiket(label)vererektemsiledersiniz.Yanda bununaslyapacanz3aamadagsteriliyor. lkncedeeri,kiburada3,sonraonutemsiledecek etiketi,zengin,giripAdd tuunabasn.stediiniz tmdeerlereetiketverdiktensonra,Continue tuunabasn.Etiketlerinizhazr. Yaptnzbiretiketisilmekiin,Listedenseip Remove(kaldr)tuunabasn.Deitirmekiinde Change(Deitir).

www.odevofis.com
13

MissingValues...(GeersizDeerler) Bazibireyleriinherhangibirdeikeneaitdeer olmayabilir.Hesaplanamamolabilir.Budurumda deerkutucuuyadahcresibokalacaktr.Bubo deerler,SPSSiinMissingValues(Geersiz Deer)olarakadlandrlr. Ancak,aratrmacolaraksiz,verilerinizintmn geerlideerolarakkabuletmekistemeyebilirsiniz. Budurumdahangideerleringeersinolacanbu mendenbelirleyebilirsiniz. NoMissinsValues:Hibirgeersizdeertanm yapmamakiinsein. DiscreteMissingValues:zelliklebelirttiiniz deerlergeersizolacaktr.Enfazla3deer belirleyebilirsiniz. RangeofMissingValues:Belirlediinizaralktaki deerlergeersizsaylr. Rangeplusonediscretemissingvalue: Belirlediinizaralktakiveayrcabelirteceinizbir deergeersizolacaktr.

www.odevofis.com
14

Measurement Deikeninizdekullanacanzdeerlersadece rakamdanoluuyorsa(meselaya,gelir, notlandrmalar,vs..)Scale hemrakamhemdemetinieriyorsa(kardesays: "1","2","3","4vezeri"vs..)Ordinal sadecemetinierecekse(Snflar:A,B,C,D,vs...) Nominalseeneklerinikullann. Buzellikler,deikeninizileyapabileceiniz ilemlerinsnrnbelirler.MeselaOrdinalveNominal dzeyindedeikenlerinortalamasbulunamaz,ya daaritmetikilemlerdekullanlamaz.Onlarsadece gruplamayapmakiinvegrafiklerdeverileritemsil etmekiinkullanlabilirler. Scaledzeyindekideikenlerisehertrl hesaplamaykabuleder.SPSS,sizbelirlemediiniz srecegirdiinizrakamlardanoluandeikenleri Scaleyapacaktr. Deikenindzeyinisetiktensonrauygunolantipi de(Type)belirlemenizgerekir.EerNominal deikentanmlayp,tipininumaraolarak brakmsanz,odeikeneyazyazamazsnz.String yapmanzgerekir.!

www.odevofis.com
15

VeriGirme DeikeniniziTanmladktansonra,verigirebilirsiniz. Tekyapmanzgerekengirmekistediinizhcreyi semekveklavyedendeerigiripEntertuuna basmak.Yazdnzdeerhcreyeyerleecektir. Eergirdiinizdeerdeikeninizintipine uymuyorsa,meselanumaratanmlbirdeikene metingirerseniz,deerhcreyeyazlmayacaktr.

www.odevofis.com
16

DeikenleriKullanarakYeniDeiken Oluturma Elinizdekiverilerikullanarakyeniverivedeiken yaratabilirsiniz.rnein,elinizderencileriin3 ayrnotvarsa,bunlarntoplamn4.birdeiken olarakoluturabilirsiniz. Bunungibidierdeikenlerikullanarak yaratacanzyenideikenleri Transform/Computerseeneininaltnda bulabilirsiniz.Yandakiekil,buCompute penceresineait.TargetVariable kutusuna oluacakyenideikeninadngirin.Numeric Expression kutusunaise,yenideikenin deerlerininhesaplanmasiinformulebenzerbir ifadegirin.rneinbupencerede,varolan6quizin toplamhesaplanaraktotaladylabirdeiken oluturulacak.q1,q2...diyeadlandrlanquiz deikenlerini,isterklavyedenadnyazarak, istersenizdelistedenifttklayarakbuifadeniniine dahiledebilirsiniz.fadenizsonhalinialnca,Ok tuunabasn.Yenideikeninizierisindeki hesaplanmdeerlerleboolanilkstuna yerleecektir.

www.odevofis.com
17

YeniDeikeningrnm.

www.odevofis.com
18

BasitstatistiklerBulma(Mean) Girdiinizverilerhakkndabasitistatistiklerbulmak iinSummarize/Descriptivesseeneinisein. Basitistatistiklerdediimiz,ortalama(mean), ortanca(median),tepedeeri(mode),veri aral(range),standartsapma(standard deviation),varyans(varience),ortalamannstandart hatas(standarderrorofthe mean),arpklk(skewness),basklk(kurtosis)'dr.Bu deerlerileverilerinizingeneldalmhakkndabilgi edinirsiniz.

www.odevofis.com
19

Descriptives... Bumendeistatistiklerininibulmakistediiniz verileri(deikenleri)semenizgerekiyor.Sol taraftakideikenlerlistesindensetiiniz deikenleri,ortadakioktuunabasaraksa taraftakiVariableslistesinegeirin.Options seeneiilehangiistatistikleriistediinizisein.Ayn ekildebirdenfazladeikenisataraftakilisteye ekleyerekhesaplamalarhepsiiinaynanda yapabilirsiniz.TmdeikenlerisetiktensonraOk tuunabastnzdaistatistiklerbulunupOutput penceresinde(ayrbirpencere)grntlenecektir.

www.odevofis.com
20

Descriptives.../Options stediinizseeneklerikutucuklariaretleyerek belirleyin.SonolarakContinue tuunabasn. Descriptivesmensnegeridneceksiniz

www.odevofis.com
21

OutputView(ktsayfas) SPSS'detmhesaplamalarnsonucuyanda grdnzgibibirktsayfasna(OutputView) gelir.Busayfasizinverilerinizinbulunduusayfadan ayrdr.Verilerinizikaydettiinizgibibuktlarda dosyahalindekaydedebilirsiniz. kiblmvardr.lkiktnznbalklarn gsterensoldakiblmdr.Buradaistediiniz balatklayarakorayaulaabilirsiniz.Windows Gezgini(WindowsExplorer)ilebenzerbiryapsvar. kinciblmisesataraftaaslktnnolduu alandr.ktdosyasnolutururvePrintedilecei zamansadeceburadakibildileryazlr.

www.odevofis.com
22

VerilerinDzenlenmesi(Frekans,Grafik, Histogram) Elimizdekiverilerigruplamakvebugruplarn frekanslarnbulmakiin Statistics/Summarize/Frequencies...seeneini kullanrz. Frequenciesmens Frequenciesmensaltnda,gruplamayaparken istediinizbiimdevesaydagruplaroluturmanz salayanseeneklervardr. Ayrcaverilerinizingrafikvehistogramlarn(bireit grafik)oluturabilirsiniz.Grafikleriolutururkende birokseeneikullanabilirsiniz.

www.odevofis.com
23

Frequencies(Frekans) Bumende,soltaraftaelinizdekideikenlerinlistesi yeralmaktadr.uandasadece1tanedeiken olduuiin(sre)vebudeikendeuandaseilip satarafaalndiinbulistebogrnyor. Frekansnbulacanzdeikenibulistedensetikten sonra(1),ortadakioktuuilesaageirin(2). stediinizsaydadeikenisatarafageirerekayn andafrekanslarnbulabilirsiniz."OK"tuuna basmadannde,aadabulunanStatistics, Charts,veFormat butonlarilegerekliayarlamalar yapabilirsiniz."OK"tuunabasncafrekans dalmlarktEkranndagrnecektir.

www.odevofis.com
24

Frequencies/Statistics Bubalkaltndafrekansdalmnaekolarak verilerinizinistatistiklerinideeldeedebilirsiniz.Bu mendenseeceinizseenekler,ktsayfasnda Statisticsbalilebirtablohalindesize sunulacaktr.

www.odevofis.com
25

Frequencies/Charts

www.odevofis.com
26

Frequencies/Format

www.odevofis.com
27

Korelasyon(Correlation) Elinizdekiikideikenarasndabirilikiolup olmadngrmekiin(korelasyon) Statistics/Correlate/Bivariateseenegini kullann. Dikkatetmenizgerekennokta,deikenlerinizinher ikisininsaysal(numaric)olmasdr.Korelasyon, deikenlerinizinbirindekibirdeiiklik,aynoranda dierindedebeklenebilirmisorusunaverilen cevaptr.Buradakiloveboydeikenlerinebaklyor. Kilosuyuksekolanbirininboyudauzunolabilirmi diyekorelasyonabakyoruz.Korelasyonkatsays(r) 0ile1arasndabirdeeralr.0hiilikiolmadn, 1isetambirilikiolabileceinibildirir.Katsay+ yadaolabilir.rnein+0.78olursaikideiken arasndapozitifbirilikivardemektir.Biriartnca dierideartacaktrdiyebeklenir.0.89olursa,biri artncadieriazalacaktrvenegatifilikivardrdenir. Ancakkorelasyonbirnedensonuilikisideildir.

www.odevofis.com
28

Correlation/Bivariate Bupencerededeikenlerinizisemenizgerekiyor. Pencereninsoltarafndavarolandeikenleri greceksiniz.Bunlardankorelasyonunabakmak istedikleriniziseipsoltarafageirin.Enazikiyada dahafazlaolabilir.Eer4deikenseerseniz,bu deikenlerinkendiaralarnda2'likorelasyonlarn eldeedersiniz. OtomatikolarakPearsonkatsaysseilidir.Budeer normallmleriingeerlidir.Spearmankatsays ise,deikenlerinizsralanmdeerlerisekullanlr. Meselabirincideiken10kiininsnfiindeki sralamalarn(1'inci,2'nci,..)ikincideikenisebu kiilerinyineylsonundakisralarmalarnveriyorsa, busralamalararasndakikorelasyonubulmakiin Spearmankatsaysnsein. Eerhipoteztestetmiyorsanz,Testofsignificance'i Twotailedbrakn.Ediyorsanzsizkararverin. Optionsseenegiileekzelliklereulaabilirsiniz.

www.odevofis.com
29

Correlation/Bivariate/OptionsSecenegi Bublmdekorelasyonkatsaysnnyansra ortalamavestandartsapmayda(meansand standarddeviations)hesaplatabilmeniziin seeneklervardr.Buseenekleriseerseniz,kt ekrannzdaikincibirtabloolarakortalamave standartsapmadayeralr

www.odevofis.com
30

KorelasyonktEkran Butablolardanilki,Descriptives,Options blmndesetnzortalamavestandart sapmayverentablodur. kinciveasltabloisedeikenlerinilikilerini vermektedir.PearsonCorrelationsatrndayer alansaylarkoreasyonkatsaysnvermektedir. Dikkatettiyseniz,tablonunKILOadndahembir satrvehemdebirstunubulunmaktadr.Buiki stununkesiimdeolanhcreleridikkatealmaynz. nemliolanfarklikideikeninkesitiihcrelerdir. KILOveBOYdeikenlerininkesitiihcrede kaysay0,828olarakverilmitir.Budeerpozitifve yksekbirkorelasyonunvarolduunubelirtir.Ayn zamandaSig.(2tailed)satrlarndada0,000olarak verilendeerler,bulduumuzkorelasyonkatsaysnn 0,01maindarlkdzeyindegeerlibirkorelasyon katsaysolduunuberlirtir.Zatengeerliolan katsaylarnyannda,SPSStarafndanbaslaniki yldz(**)iaretivardr.

www.odevofis.com
31

NoktaDalm Birncekiblmdebahsettiimizkorelasyon katsays,aynzamandaikideikenarasndaki noktasaldalmgrafiinindeeklinibelirler. Eerikideikenarasndatambirilikivarsa,(r) korelasyonkatsaysn+1'eyaknbirdeerde bulursunuz.Budurumdabuikideikeninilikisi sadakiilkgrafik(A)ileanlatlabilir.KILOattka, BOYdaartyor.Eerr,1'eyaknbirdeeralrsa,bu ikincigrafik(B)ilertr.Herikidurumdadailiki kuvvetlidir.Ancakncgrafik(C)gibibirdalm eldeederseniz,(r)katsay 0'ayakndemektirvebir ilikidenszedilemez. Bugrafiklerileikideikenarasndakikatsaynnneyi anlattdaharahatanlalr.SPSS'debugrafii Graphs/Scatter...seeneiileeldeedebilirsiniz.

www.odevofis.com
32

Graph/Scatter Buseeneisetiktensonrakarmzasatarafta grnenkkScatterplot penceresigelecektir.Bu enceredenSimpleseeneiniseinveDefine tklayarakdevamedin.

www.odevofis.com
33

Graph/Scatter/SimpleScatterplot Karnzagelecekbumende,deikenlerinizi seeceksiniz.SoltaraftanikideikeniniziYAxisve XAxisdiyeadlandrlankutularayereltirin.Bunu ortadakikkbutonlarlayapabilirsiniz.Hangi deikeniYAxisyadaXAxiskutusunakoyduunuz farketmez.YAxiskutusunaKILOdeikenini koyarsanz,grafiktekiYeksenindeKILO deikenitemsiledilmiolur. Title veOptions seeneklerinikulanarakbaz ayarlamalaryapabilirsiniz.Bunlaryapmasanzda olur.OK butonunabasncagrafiinizOutput penceresindeoluacaktr.

www.odevofis.com
34

Graph/Scatter/SimpleScatterplot/Grafik ktolarakeldeettiimizgrafikyandakigibi olacaktr.BugrafiktekrmznoktalarnXveYekseni zerindedekgeldiiyer,okiininkilosunuyada boyunugstermektedir. Grdnzgibinoktalarnyerleimikiloarttkaboy daartacakekildedir.Dorusalbirizgihalinde olmasada,bylebirdorusalizgiyeyaklam olmalar,aralarndapozitifveyksekbiriilki olacangsteriyor.Hakikatende,korelasyon katsaysn(r)hesapladmzzaman,0,862olarak hesaplyoruz.Buikisonu,kilodakibirartn,boyda dabekleneceinivebuikideikeninbirbiriyleilikili olduunubelirtiyor.

www.odevofis.com
35

GvenilirlikAnalizi Verileri,SPSSVeriEditrne,stunlaraherbir deikeni,satrlariseherbircevaplaycytemsil edecekekildegirin.

www.odevofis.com
36

Statisticsmensaltndaki,ScaleveReliability Analysisaltmenlerinitklayn.

www.odevofis.com
37

ReliabilityAnalysistablosundakiokukullanarak,ilk faktreaitdeikenleriItemskutucuunaatn. Dahasonra,Modelkutucuununyanndakioku kullanarak,analizmodeliniseinveStatistics... dmesinitklayn.

www.odevofis.com
38

KarnzakacakReliabilityAnalysis:Statistics tablosundanihtiyaduyacanz,istatistikleri iaretleyin(DescriptivesforItem,Scale,Scaleif ItemDeletedistatistikleribubasamakiin yeterlidir).MteakibenContinuevebirsonraki tablodakiOKdmelerinitklayn.

www.odevofis.com
39

FaktrAnalizi Gvenirlikanalizindensonrayaplmasgerekeni, anketinfaktryapsnnkantitatifolarak dorulanmasdr. lkadmolarakStatistcsmensaltndaki,Data Reduction,Factoraltmenlerinitklayn.

www.odevofis.com
40

KarnzakacakFaktrAnalizitablosundaki deikenleri,okyardmylaVariableskutucuuna atn.DahasonraayntablodakiRatationdmesini tklayn.FaktrAnalysis:Ratationtablosundan kullanacanzynlendirmeynteminisein. ContinueveOKdmelerinisrasylatklayn.

www.odevofis.com
41

MannWhitneyUTesti SPSSdeMannWhitneyUtestiniuygulamakiinAve Bsetisrasylaaltaltaabstununa,budeerlerin grupkodlargrupstununagirilir.Statistics> NonparametricTests>2IndependentSamples... seeneitklanr.Aadakiekrangrntyegelir.Bu ekrandaTestVariableListalannaderecedeikeni, GroupingVariablealannasnfdeikenitanr.Test TypeseeneindenMannWhitneyUseeneiseilir. DefineGroupsseeneindenrnekkodlarnn minimumvemaksimumdeerleritanmlanr. ContinueveOKtklanr.

www.odevofis.com
42

FriedmankiYnlVaryansAnalizi SPPSdeFriedmantestiuygulamakiinveriler srasylastunlaragirilir.Statistics>Nonparametric Tests>KRelatedSamples...seeneitklanr. Aadakiekrangrntlenir.BuekrandaTest VariablesalannadeikenlertanrveTestType seeneklerindenFriedmaniaretlenir,OKtklanr.

www.odevofis.com
43

DEVVETEZLERNZN ARATIRILMASI KAYNAKTARAMASI YAZILMASI ANKETTASARIMI ANKETUYGULAMASI SPSSANALZVESONULARINYORUMLANMASI www.odevofis.com (216)550462627 StlemeCaddesiNo:56AltnarKat1D:3940Kadky

www.odevofis.com
44