BC U HC PHT

HT.Thanh T

Pht Lch 2541-1998 Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 21-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
O PHT Tam Qui Ng gii i l cha Sm hi Cng dng Tam Bo Pht gio sanh Lun hi Tam c T bi M tn, Chnh tn Ti v phc Nghip bo Php tu cn bn ca Pht t Tu trong mi hon cnh Hoa sen trong bn B-tt s nhn chng sanh s qu Chp l gc ca u tranh Ct li ca o Pht Ch TC trong o Pht Thy thn gi di c phi quan nim chn i khng?

S mng, nghip bo ng hay khc? Pht l g? Th no l Pht php? Hc Pht bng cch no? Lm sao tu theo Pht? Hc Pht bng cch no?

LI U SCH Chng ti vit quyn sch ny cho nhng ngi mi bt u hc Pht. Bc u tuy tm thng song khng km phn quan trng, nu bc u i sai, nhng bc sau kh m ng c. Ngi hc Pht khi mi vo o khng hiu ng tinh thn Pht gio, v sau s hng c mt i tu. Ngi c trch nhim hng dn khng th xem thng k mi hc, cn phi xy dng c mt cn bn vng chc, i ng ng hng ca Pht dy. Hiu Pht gio mt cch ng n, mi mong thnh mt Pht t chn chnh. V mun ch l chnh t ngi mi vo o khi lm ln, nn chng ti mnh dn ch thng nhng iu sai lm hin c trong Pht gio. Lm nh th, khng c ngha chng ti mun vch lng ch tho cho k khc thy, m ct yu mun gy dng li mt np sng Pht gio ph hp vi hin ti v mai sau. Chng ta sng trong thi khoa hc, cn phi truyn b Pht gio thch ng vi chn l gn vi s tht. Bn cht ca Pht gio l chn l, l s tht, chng ta ng lm mo m khin k bng quan hiu lm Pht gio. Vi nhit tnh, chng ti mt b ph nhng m tn ang n nu trong Pht gio, cho b mt Pht gio trng sch hn, khng cn nhng th l nh lm lem luc. Tinh thn ti t ph chnh, chng ti chu trch nhim nhng g chng ti ni v hon ton chu trch nhim vi nhng ai khng hi lng phin trch chng ti. Knh ghi Thch Thanh T (Thin tng Vit Nam) O PHT

I.- M Chng sanh ang chm m trong bin kh sanh t, dong thuyn ra cu vt h l s ra i ca o Pht. m ti v minh che ph tt c chng sanh, cm uc sng soi ng cho h l trch nhim ca o Pht. o Pht n vi chng sanh trong mt nim kht vng v bin, mt s trng ch tt . Nhng, con thuyn c gi tr cu mng khi no ngi sp cht chm bit bm ly n. Ngn uc l mt cu tinh, khi no nhng k lc ng trong m ti khao kht mun ra. Con thuyn v ngn uc s v b, nu nhng k sp cht chm v ngi lc trong m ti chp nhn ci g mnh ang chu. Cng th, o Pht s v ch vi nhng chng sanh chp nhn sanh t v an phn trong v minh. V th, o Pht c mt trn th gii ny hn hai ngn nm trm nm, cn bit bao nhiu ngi nhn n vi cp mt xa l. Song nhng k nm c php v, thy cng c ca o Pht i vi mnh v vn khng sao k ht. Tht ng vi cu "Pht ha hu duyn nhn". II.- NH NGHA ng v hnh ng, o Pht l con ng a ngi tr v c hng gic ng. Hoc o Pht l phng php gip ngi tin tu n gic ng. ng v thc th, o Pht l tnh gic sn c ca tt c chng sanh. Nhng k phiu lu tha phng vin x c m khao kht tr v c hng, o Pht l tm bn v r con ng tr v c hng, do bn tay ca ngi ng cnh ng tr v n tn qu nh, c Thch-ca Mu-ni. Nu thc c cnh kh ca ngi xa qu, mt lng quyt ch tr v c hng c ngi trao tay cho tm bn , bit r con ng v qu th cn sung sng no hn. Khng cam chm su trong m ti v minh, ngi cng quyt tin ln con ng gic ng, nm vng nhng phng tin tin tu, chc chn sm chiu s c mn nguyn. ng trn b bin thy ton bin u l sng, bi cn gi mnh, ngi ta ng ngc khng bit lm sao tm ra nc bin. Nu y l sng th nc bin u ? Nhng ln sng ui nhau ln hp h ht m , mt bin l nhng ci bin ng y sao? Ngi sng sut nghe th, bo h rng: "Chnh sng y tc l nc", "ci bin ng kia ch l hin tng ca mt bin tnh lng". Hy ngay ni sng, chng ta nhn ra nc, trn ci bin ng bit c th tnh. Hin tng v minh v tnh gic cng th.

Tt c nhng vng tng in o l hin tng v minh, vng tng lng l l tnh gic thanh tnh. Tuy hai tn hai tng khc nhau, song khng th ri v minh tm c tnh gic, nh sng vi nc. Tnh gic l ci th chng sanh chng dit ca mi con ngi chng ta, hng tng n trong con ngi v thng sanh dit ny, nh th tnh lng ca mt bin sn c trn tng bin ng m . Bi chng sanh sn c tnh gic m qun, nn c Thch-ca thng xt gio ha ch dy cho thc tnh, l o Pht. Ch yu ca o Pht l gic ng, nn c biu trng bng phng quang, ngc minh chu, cy uc, ngn n. Ni n o Pht l ni n gic ng; mi hnh thc m tn hin c trong o Pht, do ngi sau ng dng sai lm, ch khng phi thc cht ca o Pht. III.- L THUYT Phn l thuyt ca o Pht rt phong ph, ni chung l Tam Tng gio in, gm Tng Kinh, Tng Lut v Tng Lun. Tam Tng ny hin n hnh c hai vn h: Pali Tng, Hn Tng. Pali Tng thuc Nam truyn Pht gio, Hn Tng thuc Bc truyn Pht gio. y, chng ti ni v h thng Hn Tng. B Hn Tng hin do Nht Bn v i Loan n hnh gm trn nm ngn quyn. Tht l mt kho tng vn ha di do, chnh nhng ngi tu s Pht gio cng cha chc c ht. Trong ba Tng, quan trng nht l tng Kinh, v tng Lun l gii thch li tng Kinh, cn tng Lut ni r v nghi thc lut l ca ngi tu. Trong tng Kinh tng qut chia lm ba phn : h thng A-hm, h thng Bt-nh, h thng Php Hoa, Nit-bn, Hoa Nghim. H thng A-hm gii thch v trit l v thng, kh, khng, v ng. H thng Bt-nh gii thch t tnh cc php l Khng, ch tnh Khng y l tng chn tht. H thng Php Hoa, Nit-bn, Hoa Nghim gii thch chng sanh sn c tnh gic gi l Tr tu Pht, Tri kin Pht, Nit-bn. Tuy nhin, v truyn b lu xa kh trnh khi nhng t tng tp tc sai lm chen ln trong chnh php. Chng ta mun phn nh chnh t, trong kinh c dy dng T php n, Tam php n, nht php n n nh ng sai. T php n l v thng, kh, khng, v ng. Tt c nhng kinh thuc h thng A-hm ni khng ngoi bn l ny, nu ni khc bn l ny l t thuyt. Tam php n l ch hnh v thng, ch php v ng, Nit-bn tch tnh. y l trm c Tiu tha ln i tha u nm gn trong y. nht php n l nht tm chn nh. Phn ny ch ring h thng Php Hoa...,

khng can h n hai h thng kia. Nm c ci cn bn ny, chng ta tm bit cng yu hc Pht. Phn l thuyt ca o Pht khc hn vi thuyt l ca nhng trit gia, hc gi khc. Bi v h dng suy t ngh tng bin thuyt, cn y do c Pht sau khi gic ng thy l tht nh th, ty hon cnh trng hp em ra ch dy cho ngi. Ngi kho ng dng li Pht dy vo cuc sng s c kt qu tt p, hon ton khng ha hi. Cho nn, trong kinh ni "li Pht ni trc, gia, sau u thin". IV.- THC HNH ?ng dng phn l thuyt trn vo cuc sng hin ti, s c kt qu ty theo kh nng phng php mnh thc hnh. S thc hnh c chia nhiu th bc: Ng tha, Tam tha, Nht tha. Ch tha y v d c xe ch ngi i. T v tr con ngi ch n con ngi l Nhn tha. T v tr con ngi ch n qu v ch thin gi l Thin tha. T v tr con ngi ch n qu v Thanh vn gi l Thanh vn tha. T v tr con ngi ch n qu v Duyn gic gi l Duyn gic tha. T v tr con ngi ch n qu v Btt gi l B-tt tha. gi l Ng tha. B hai phn Nhn tha v Thin tha cn li ba tha sau gi l Tam tha. T v tr con ngi phm phu ch thng n qu v Pht gi l Pht tha hay Nht tha. T v tr con ngi n v tr con ngi mai hu l, ng dng tu hnh Tam qui ng gii v nhng n np sng hin lnh chn tht ca con ngi. T v tr con ngi n qu v ch Thin, ng dng php Thp Thin vo i sng tu hnh v thin nh t S thin n T thin. T v tr con ngi n qu v Thanh vn, ng dng php T tu hnh. T v tr con ngi n qu v Duyn gic ng dng php Thp nh nhn duyn tu hnh. T v tr con ngi n qu v B-tt ng dng php Lc tu hnh. T v tr con ngi phm phu thng n qu v Pht ng dng phng php "tc tm l Pht" tu hnh. V nh chng ta mun i n v tr no, khi ra bn xe lin tm xe i v v tr y leo ln, s a chng ta i n ch nh ch mong mun. ?o Pht cng th, ty theo s thch ca ngi m lp nhiu php mn, ng php mn no ng dng tu hnh u kt qu ng nh s nguyn. l phng tin ty c ca c Pht trn phng php gio ha chng sanh. Nu ni thng bn hoi ca Ngi, ch mun chng sanh thnh Pht l mc tiu duy nht. ao Pht truyn sang Trung Quc li chia thnh nhiu tng phi, mi tng phi y c trn nhng b Kinh hay Lun lm ch yu cho s tu hnh. Nu ni

rng c c thy mi tng, ni hp theo s truyn b hin ti c bn tng. Hin nay cn bn tng ang lu hnh l Thin Thai tng, Thin tng, Mt tng, Tnh tng. Pht gio Vit Nam chu nh hng Pht gio Trung Quc, s lu hnh cc tng phi cng tng t Trung Quc. V.- TRUYN B y ni truyn b l i thng vo phng php, khng cn c trn lch s. Nhng li dy ca c Pht c gi l Kinh, bi hai l do: hp l v hp c. Mt chn l d cao siu n u, nu khng ng dng c vo cuc i, chn l y tr thnh khng nn tng, ch l lng trn khng trung. Chn l khng p dng c cho ngi s l v ch. Truyn b s v ch tht l lm mt iu v ngha. Li Pht dy ng chn l gi l hp l, song li dy y cng phi hp cn c trnh ca con ngi ng thi th h ng dng mi c. Hp l hp c l hai iu kin khng th thiu trn phng din truyn b. Nu ch dy thch hp s a thch ca ngi m khng c chn l s a n m tn v ti li. Mt trng trch ca ngi truyn b, phi nhn nh sng sut, khng b li thi hay sai chn l. Chnh y l ngha "ty duyn m bt bin" ca tinh thn i tha. Bt bin l hp l, ty duyn l hp c. Tht l mt hnh nh linh ng i vo cuc i ca chnh php. Ngi truyn b chnh php lc no cng linh ng m khng sai chn l. Bi cuc i l mt dng bin thin, mi thi u mi khc, chng ta khng th mang hnh thc c l i vo thi i vn minh. Lm th, ch chuc s chn ch ca thin h, khng li g cho mnh, cho chnh php c. Cng khng th mang hnh thc rt hp thi trang, m b mt chn l. Ty duyn m bt bin, qu l chn l ngn i ca ngi i ra gio ha. Li na, con ngi sng lc no cng dung ha gia tnh cm v l tr. Tnh cm l qu tim, l tr l khi c. Qu tim v khi c phi nhp nhng ha iu th con ngi mi thanh thn an vui. Nghing mt bn no cng lm mt thng bng, khin con ngi d mt bnh thng. o Pht mun cn mi trn nhn gian vi con ngi, s truyn b cng phi lm tha mn hai phn y. tha mn phn khi c, ngi truyn b chnh php phi thng ging dy Kinh Lun cho Pht t nghe. Thm nhun trit l cao siu ca Pht gio, ngi Pht t mi khi nghi ng khi nghe mt l thuyt khc. S tu hnh vng chi, cng nh hiu thu gio l siu thot ca Pht dy. Gio l l ngn uc sng a ngi ra khi rng v minh u ti. C sn trong tay ngn uc sng, ngi Pht t chc chn s thot khi rng m. tha mn con tim, nhng hnh thc nghi l tn tng nh cha, gip ngi Pht t nim tin c sung mn. Nhng bui l ti cha u c mang

tnh cht tn ngng, ph nhc trong nhng li tng tn u l i thng vo tnh cm ca con ngi. Tuy cha hiu g v Pht php, ch n cha tng mt thi kinh, ngi ta cng thy lng c nh nhng lng lng. Hoc nhng m khuya tnh mch, nhng li tng tn thm trm ha vi ting khnh ting m nhp nhng, khin ngi nghe tm hn dng nh bay bng trn khng trung. Tuy nhin nh th, hai phn l tr v tnh cm u phi qun bnh nhau, lch mt bn u l khuyt im ln. Nu ch c l tr m thiu tnh cm tr thnh kh khan. Nu ch c tnh cm m thiu l tr tr thnh m tn. Ngi truyn gio phi kho lo qun bnh hai iu ny. VI.- KT LUN o Pht c mt th gii ny trn hai mi lm th k, s truyn b ny qu tht lu di. S d c nh th, do Pht gio l chn l khng l thuyt no b gy ni, ngi tu hnh theo Pht gio c kt qu li ch thit thc khng nghi ng, phng php truyn b ca Pht gio rt linh ng. Chng ta hu duyn hu phc mi c gi nhun chnh php, ng c ph phc duyn ca mnh, mi chng ta phi n lc tin tu. C thng thc c php v ri, chng ta mi ty duyn li ch k sau. Lm th no cho ngn n chnh php ni tip mi khng tt trn ci th gian ny. n n Pht t khng g hn cu chng sanh. S cu thc t nht, phi ngay ci i ny, vi nhng ngi c mt hin nay, khin h chuyn mi kh au tr thnh an lc. Pht gio khng phi ci g xa vi, khng phi s c m vin vng, m hin ti thc t. Nhn nh nh th, mi c th em o Pht vo cuc i mt cch hu hiu. Tam Qui I.- M Sng trong cuc i mun mt, ngi mun chn ly mt li i, vch ra mt cuc sng y ngha v an lnh, tht khng phi l vic d. Chng ta l khch l hnh ang ng trc ng t ng nm, m cha bit cui cng cc con ng y s a n u? Chn ly mt con ng i n sut i, phi khn ngoan sng sut lm mi khi hi hn v mai sau. Nhng m bt buc chng ta phi chn ly, ng nh nhi, ng nghe li xi gic, v y l con ng t ta i khng ai th ta c. Chn k ri s i, l thi ca k khn ngoan; nhm mt i cn ph mc n u hay n , l k kh di, mang c cuc i lm mt tr chi. Ngi tr phi nhn k, phi xem xt tng tn trc khi mnh ct bc i trn mt con ng no. Qui y Tam

Bo qu l t mnh trn mt con ng i n tn cng. n tn u ng l sut cuc i ca chng ta. Vic lm ny cn phi hiu bit r, nhn thc tng tn, mi pht tm Qui y. Pht nguyn Qui y l chng ta t nh hng cho c cuc i. Nu khng hiu bit g th vic Qui y mt ht ngha ca n. II.- NH NGHA Tam qui ni l Qui y Tam Bo. Tam Bo l Pht bo, Php bo v Tng bo. Pht l ch c Pht Thch-ca Mu-ni, do trc kia Ngi tu hnh gic ng thnh Pht. Php bo l gio php do c Pht ni ra ch dy ng li tu hnh. Tng Bo l nhng v tu hnh theo gii lut v chnh php ca c Pht. Ti sao gi l Pht bo? - T mt k phm phu nh chng ta tu hnh thnh Pht tht l chuyn t c trn nhn gian ny. Th nn trong kinh thng ni Pht ra i kh gp, nh hoa u-m mt ngn nm mi tr mt ln. Bi t c kh gp nn ni l bu. Hn na, gic ng thnh Pht t bn thn Ngi thot khi sanh t lun hi, em ch gic ng y dy li cho ngi cng ra khi sanh t, l iu cao c nht trn gian nn gi l bu. Th no gi l Php bo? - Chnh php xut th hi hu do c Pht dy li, ngi nghe rt kh hiu kh thu o c. Nhng mt khi hiu, ng dng tu hnh c th chuyn i phm phu tr thnh thnh nhn, php nh vy cn g qu bu bng. Php ca Pht dy l chn l, d tri thi gian bao lu chn l y vn rng ngi nh hn ngc bu. Nhng k ang lc li trong m en, bt thn gp c ngn uc, vui mng qu tic th no, ngi hc o gp c chnh php cng nh th. Ngi ang b chm m ngoi b c, trng thy mt con thuyn n vt, vui mng sung sng qu mn th no, ngi hc o gp c chnh php cng nh th. Cho nn ni "trm ngn mun kip kh tm gp". Th no gi l Tng bo? - Tng l ch cho mt nhm tu s hc theo Pht, sng chung nhau ng tinh thn Lc ha. Sng ng tinh thn Lc ha l vic t c trn nhn gian ny. Bi v ngi th gian sng ua i ginh git hn thua vi nhau, khng bao

gi h sng ha thun nh th c. Lc ha l: thn ha chung , ming ha khng tranh ci, ha ng vui, gii lut ha cng gi, hiu bit ha cng gii, li ha chia ng. Su iu ny l tinh thn ca Tng. Nu c ngi u trn o vung m khng sng theo tinh thn Lc ha cng khng gi l Tng. trong tp th t bn ngi tr ln, hng ha thun chung sng ng tinh thn Lc ha, vic ny rt kh lm i vi ngi th gian. V th, tu s sng khun theo tinh thn Lc ha, tht l mt iu qu bu trn nhn gian. V li, trn s tu hnh, cc v y t mnh vi cn phin no, cn dy bo k khc dp b phin no. Chnh nhng v y c phn no an n thanh tnh, li hng dn ngi n ch an n thanh tnh. Bi l y, gi cc ngi l Tng bo. Th no l Qui y? - Qui l tr v, y l nng ta. Tr v nng ta vi Pht, Php v Tng gi l Qui y Tam Bo. T lu, chng ta mi chy theo dc lc to nghip au kh, nay hi tm thc tnh quyt nh tr v nng ta vi Tam Bo. Tam Bo l ch cu knh cho i chng ta nng ta, khng cn to nghip au kh, m thng em s an lc li cho chng ta. y l s hi tm tnh gic pht nguyn tr v ca chng ta. S tnh gic ny l nn tng ca lu i tr tu, n l bc u trn con ng v qu hng gic ng. t nn tng ny vng chc th lu i tr tu mi c lu di. l s h trng ca tinh thn Qui y. III.- QUI Y TAM BO BN NGOI Pht Php Tng l i tng chng ta Qui y. Nguyn noi theo con ng c Pht i l Qui y Pht. Quyt thc hnh nhng li ch dy ca Ngi cn ghi trong kinh in l Qui y Php. Thun theo s hng dn tu hnh ca chng Tng l Qui y Tng. T y bc i, cuc sng ca chng ta ly Tam Bo lm mu mc, nhm thng theo m tin ti, khi phi nghi ng d dm nh thu no. Chng ta l hoa tiu, Tam Bo l ngn hi ng. C nhm theo hi ng m li con thuyn thn mng ca chng ta cho n ch. Song Pht php, ngi Pht t quyt nh tin theo khng cn cht do d, cn Tng th phi cn thn khi nhn lm. Tng l tp on Tng l sng ng tinh thn Lc ha, khng phi tnh cch c nhn. Nu mt v s ng ra lm l Qui y cho Pht t, chnh v y i din cho tp on. Qui y Tng l qui y vi nhng v s sng ng tinh thn Lc ha, khng phi cuc hn ring v s truyn tam qui ng gii cho mnh. Nu v i din truyn qui gii y c tu c hay khng tu c, ngi th php qui gii vn Qui y Tng

ri. Khi qui y mt v Tng tc l qui y tt c ch Tng, nu v no sng ng tinh thn ha hp. Pht t c quyn hc hi tt c Tng chng, khng nn hn hp ni ng thy ca mnh. c vy mi ng tinh thn Qui y Tam Bo bn ngoi. IV.- QUI Y TAM BO T TM Pht php bao gi cng phi hai mt, Tam Bo bn ngoi l i tng, Tam Bo t tm l bn cht. Nng Tam Bo bn ngoi, chng ta pht trin Tam Bo ca t tm. Trong ngoi h tng vin mn cng phu tu hnh, l mc tiu chnh yu ca o Pht. Th no l Tam Bo t tm? Tnh gic sn c ni chng ta l Pht bo. Lng t bi thng xt cu gip chng sanh l Php bo. Tm ha hp tho thun vi mi ngi l Tng bo. Nh Pht bo bn ngoi, chng ta nh thc tnh gic ca mnh, tr v nng ta tnh gic ca mnh l Qui y Pht. Nh Php bo bn ngoi, chng ta dy khi lng t bi i vi chng sanh, tr v nng ta vi lng t bi ca mnh l Qui y Php. Do ch Tng bn ngoi gi li cho chng ta c tinh thn ha hp thun tho, tr v nng ta vi tinh thn ha hp thun tho ca mnh l Qui y Tng. Pht Php Tng bn ngoi l tr duyn gip chng ta pht khi Pht Php Tng ca t tm. V nh ng thy gio lm tr duyn cho a hc tr m mang kin thc ca n. C ng thy gio cn c, m a hc tr li bing khng chu hc, ng thy cng tr thnh v ch. Cng th, c Tam Bo bn ngoi, ngi Pht t khng c gng nh thc Tam Bo ca chnh mnh, Tam Bo bn ngoi cng thnh v ngha. Tam Bo bn ngoi l iu kin ti thit yu vi ngi Pht t, nhng c c gic ng gii thot chnh l kh nng ca Tam Bo t tm. Ch bit c Tam Bo bn ngoi l chp s b l. Mt b tin vo Tam Bo ca t tm khng cn bit n Tam Bo bn ngoi, l chp l b s. Ngi Pht t chn chnh phi vin dung s l mi khi tr ngi trn ng tu. V.- NGHI THC QUI Y Trng tm ch yu trong bui l Qui y, chnh lc Pht t qu trc Tam Bo, ba ln pht nguyn: " t... xin sut i qui y Pht, qui y Php, qui y Tng." Cu pht nguyn ny t y lng Pht t pht xut, khng do s p buc xi gic no. Ba ln pht nguyn nh vy l gieo ht ging vo su trong tng thc, khin i i khng qun. y l tinh thn t gic t nguyn. Hnh thc nghi l ch gip thm n tng quan trng cho gi pht

pht nguyn y thi. Khi chng ta tnh gic nguyn theo Tam Bo th i ta c li ch. Nu trn ng tu c lc no b v minh che y khng nh Tam Bo, chng ta t chu thit thi. Nh Pht khng bt buc chng ta th nhng g nng n khng b o. Ca bu cho ngi nu ng nhn li th c li ch, khng ng nhn th thi, bt buc lm g. Tr ra c hu g, mi bt buc nhng cu th nng khng dm b. Ngi hiu c ch ny mi thy gi tr chn tht ca o Pht. Tt c s d d p buc theo o, nh Pht hon ton phn i. Mi ngi t nhn thc r rng v o Pht ri pht tm n vi o, mi ng tinh thn Pht t. Hiu ri mi theo l hnh ng ng vi tinh thn gic ng. Dng thut hay, php l dn ngi vo o, l m tn. Dng mi quyn li d ngi ta vo o, l cm d k ngu si, khng ph hp vi tinh thn gic ng. Chng ta c bn phn gii thch ngi khc hiu pht tm qui y l, ngi truyn o chn chnh. Nghi thc trnh trng trong bui l qui y, ch l tr duyn cho li pht nguyn ca chng ta c thnh tu vin mn. Nghi l ny khng c ngha l Pht s ban n cho chng ta trn i c an lnh. VI.- KHNG NH LP TRNG Sau khi qui y Tam Bo, chng ta khng nh lp trng mt cch t r: "Qui y Pht, khng qui y thin, thn, qu, vt." Chng ta nhn nh k cng quyt ch theo Pht l ng gic ng, khng l do g li theo thin, thn, qu, vt. Bi v thin, thn, qu, vt vn cha gic ng, cn b lun hi nh chng ta. Song cng c mt s Pht t qui y Pht, m vn chy theo qu thn. Nhng ngi ny v tham li lc, v thch mu nhim, nn i sai ng Pht php. Thm ch v s m tn ca h, h tr li knh trng qu thn hn Pht. y l hin tng xu xa khch bng quang ph bnh Pht gio. "Qui y Php, khng qui y ngoi o t gio." Chnh php ca Pht l chn l, cu gip chng sanh mt cch thit thc, nh ng thy thuc i vi bnh nhn. Hiu c l chn thc ny, cn l do g chng ta chy theo ngoi o t gio. Chng ta t nhn mnh yu chung chn l, cu mong s thot kh thit thc, ngoi o t gio cn g hp dn c chng ta. Ch c nhng k ba phi nghe u chc , mi c nhng hnh ng i thay v l nh vy. D c nhng php t ngoi linh thing mun g c ny, chng ta cng khng khi lng tham theo h. Hoc h c nhng phng thuc linh mu nhim bnh g cng cu khi, l Pht t chn chnh th chu cht ch khng cu xin. Thn ny c gi gn kho my, cui cng cng tan hoi, lc vo ng t kip kip kh ra khi.

"Qui y Tng, khng qui y bn d nhm c." Chng ta chn la nhng v hin c nng theo, khin i mnh v gn vi c hnh. Bn d nhm c i vi ngi bit o cn phi trnh xa. Bi v "gn mc th en gn n th sng", hay "gn tanh hi mnh b hi ly, gn vt thm tho mnh c thm ly". V th, chng ta phi can m i ng ng ca mnh chn, d c b khinh khi m l, ta cng c th m i. Bi v chng ta u phi l k m qung, m nh b ci tt gn ci xu. Khng nh lp trng r rng l ngi c ch cng quyt. Nu ngi tu hnh m thiu ch ny, d b gi lung lay. VII.- KT LUN Qui y Tam Bo l nn mng ta nh gic ng, l nc u trn cy thang gii thot, l nhng bc u trn con ng v qu hng v sanh. Mun ta nh vng chc, cn phi c nn mng kin c. Cn vt tt cy thang gii thot, nc u phi bc cho vng. Thch s an lnh qu hng v sanh, nhng bc u trn con ng tr v phi i cho ng. Thiu nn mng Tam Qui th ta nh gic ng khng sao xy ct c. Khng c nc u, kh ai c th leo tn cy thang gii thot. Nhng bc u trn con ng v qu sai, trm ngn bc sau cho n cng i cng sai. V th, Qui y Tam Bo c tm quan trng v cng. Mi ngi mun n vi o Pht phi t ca Qui y m vo, khng nh th th hc Pht mt cn bn. Bi n ng mt vai tr quan trng nh vy, nn ngi Pht t phi thn trng trong vic pht nguyn Qui y. ng v l Qui y cho c phc, cho khi bnh hon, cho Pht gia h qua tai ch..., u l l do m tn tri vi tinh thn t gic t nguyn ca o Pht. Ng gii I.- M Con ngi l i tng ca o Pht, bao nhiu lut, bao nhiu php mn, c Pht u v con ngi lp by. em li s an vui hnh phc cho con ngi, l mc tiu chnh yu ca o Pht. Song quan nim o Pht, khng phi c nhiu ca ci, nhiu tnh yu v.v... l con ngi c hnh phc. Hnh phc l ngi sng bit tit ch, bit tn trng hnh phc ca mi ngi, bit thnh tht thng mn nhau. Mt dn tc vn minh l bit tn trng sanh mng ca nhau, tn trng nhng quyn t do cn bn ca con ngi. V th, ng gii l nn tng cn bn em li hnh phc cho con ngi, xy dng con ngi sng ng ngha vn minh ca nhn loi. Ng

gii l c bn o c ca ngi Pht t, khi bt u bc chn trn con ng gic ng gii thot. Thiu cn bn o c ny, d chng ta c ni o c cao siu n u cng l li ni rng. S tu hnh thit thc phi gy dng c bn trc, sau mi tin ln nhng bc cao siu. l tm quan trng ca ng gii. II.- NH NGHA Ng gii l nm iu ngn cm do c Pht ch ra, bo cc Pht t phi tun hnh theo. Sau khi qui y ngi y t nhn l t Pht, t cch mt Pht t cn phi gn gi nm gii. Nm iu rn cm ny, Pht v thng xt chng sanh m ch ra, ct khin i sng h c an lnh hnh phc. Gn gi nm gii ny l v mnh, khng phi v Pht. Hnh thc nm gii: 1. Khng st sanh: Khng st sanh ngha l khng c git hi mng sng ca con ngi. Chng ta t qu sanh mng ca mnh, v l li st hi sanh mng k khc. Trn l cng bng nhn o khng cho php chng ta lm vic y. Nu lm, chng ta tri l cng bng thiu lng nhn o, u cn xng ng l t Pht. Git hi mng sng ngi c ba: trc tip git, xi bo ngi git, ty h trong vic git hi. Pht t khng t tay mnh git mng ngi, khng dng ming xi bo c thc k khc git, khi thy h git hi nhau ch mt b thng xt khng nn vui thch. l gi gii khng st sanh. Nhng suy lun rng ra, chng ta qu trng mng sng, nhng con vt cng qu trng mng sng, lng cng bng trn n cc loi vt, nu khng cn thit, chng ta cng gim bt git hi sanh mng ca chng. 2. Khng trm cp: Ca ci ti sn ca chng ta, khng mun ai xm phm n, ca ci ti sn ca ngi, chng ta cng khng c git ly hay ln ly. Bi cp git hay ln ly ca ngi l hnh ng tri nhn o, phm lut php chnh quyn, phi b trng pht. Trm cp l do lng tham lam c c, ch ngh li mnh, qun ni au kh ca ngi, mt c cng bng v nhn o, ngi Pht t quyt nh khng c lm. 3. Khng t dm: Ngi Pht t c v chng i bn nh mi ngi th gian khc. Khi c i bn ri tuyt i khng phm n s trinh bch ca k khc. Nu phm th mc ti t dm. Bi v y l hnh ng lm au kh cho gia nh mnh v gia nh ngi, to thnh nguy c tn gia bi sn. Do mt cht tnh cm ring t ca mnh, khin nhiu ngi kh au lin ly,

qu l thiu lng nhn. bo m s an n ca gia nh mnh v hnh phc ca gia nh ngi, Pht t nht nh khng phm t dm. 4. Khng ni di: Ni li tri vi s tht mu cu li mnh, hoc hi ngi l ni di. Do ng c tham lam c c, s kin xy ra th ny li ni th khc, sa tri lm mt, i phi thnh quy, khin ngimc ha. Ngi ni nh th tri vi o c, mt c lng nhn, khng xng ng l mt Pht t. Pht t l ngi o c nn n ni c mu mc, thy bit th no ni thng th y, khng iu xo di tr. Tr trng hp v li ngi li vt, khng n ni tht ngi b hi hoc kh au, do lng nhn cu ngi cu vt ni sai s tht m khng phm. Khng ni di l gi lng tin i vi mi ngi chung quanh. 5. Khng ung ru: o Pht ch trng gic ng, mun c gic ng trc phi im m tnh sng, ung ru vo gan rut nng bc, tm tr quay cung, mt ht bnh tnh khng cn sng sut, tri hn mc ch gic ng. Chnh v nng bc cung lon, c nhng ngi khi say sa ti li h cng dm lm, xu xa g h cng khng s, mt ht lng tri. V th, ngi bit o c phi trnh xa khng ung ru. Ung ru chng nhng lm mt tr khn, li gy nn bnh hon cho thn th, cn di hi cho con ci sau ny n n. Qu l mt ha hi cho c nhn v x hi. Ngi Pht t v s nghip gic ng, v li ch cho mnh cho ngi quyt hn khng ung ru. Tr trng hp mc bnh y s bo phi dng ru ha thuc ung mi lnh, Pht t c ung thuc ru n khi lnh bnh th chm dt, cn phi trnh cho ch Tng bit trc khi ung. III.- LI CH BN THN Ngi bit gi gn nm gii to thnh cn bn o c v s an lnh cho bn thn. Khng st sanh, bn thn ta khng b ngi git, hoc t ti v git ngi, cng khng c th hn v n mu vi nhau. Th l sng chng ta khng kinh hong s hi do th hn gy nn. Khng trm cp, bn thn ta khng mc ti t v trm cp, u hay i n ch no khi s ngi theo di nghi ng. Ti lui t do, n i an n, khng phi hnh phc l g? Khng t dm, bn thn ta khi phi lao thn tn tr, khi s ai bn tn d hay, mi ngi u tn nhim v tin cy ta. Bn thn ta trinh bch, khin ngi t qu mn. T mnh an n, gia nh cng an n. Khng ni di, chnh ta khng phi hi hn, li ni t c gi tr, gy c nim tin ca mi ngi. Ngi hay ni di s b x hi nh gi thp, xng iu g u b nghi ng, lm vic g t ai tn tr. Khng ung ru, chnh ta khi b ci t in cung mt

tr, khi gy cho c th bnh hon suy yu, khi b ngi khinh thng trong lc say sa. Tri li, bn thn ta im m bnh tnh, thn th khe mnh, i vi mi ngi u c qu knh, sanh con cng thng minh sng sut. l li ch bn thn ngay trong hin ti. Nu v mai sau, khng st sanh thn trng kin sng lu; khng trm cp, c ti sn sung tc; khng t dm, thn th p ; khng ni di, n ni khn ngoan mi ngi yu chung; khng ung ru, tr tu sng sut. IV.- LI CH GIA NH X HI Mi ngi trong nhn loi u t nhn sanh mng l ti thng. Bit tn trng sanh mng l np sng vn minh, ch p trn sanh mng l con ngi d man. Bit gi nm gii l ngun hnh phc ca gia nh, l np sng vn minh ca x hi. c Pht nhn thng vo con ngi, em li cho con ngi mt i sng an lnh, mt gia nh hnh phc, mt x hi vn minh, Ngi ch ra nm gii. Sanh mng l gi tr ti thng ca con ngi mi ngi u phi tn trng, v tn trng sanh mng con ngi, Pht cm Pht t khng c st sanh. Sanh mng con ngi c tn ti vng bn, nh ti sn nui dng, v tn trng ti sn ca ngi, Pht cm Pht t khng c trm cp. S sng ca con ngi cn c gia nh, gia nh l t m ca nhn loi, t m y b lung lay l mt hnh phc, v tn trng hnh phc ca gia nh, Pht cm Pht t khng c t dm. S sng chung ng trong gia nh v ngoi x hi cn phi tin tng nhau, thiu lng tin th khng th thng cm thn yu, v em s tin yu li cho mi ngi, Pht cm khng c ni di. Trt t ca gia nh v x hi l s an n, mt duyn c gy xo trn trong gia nh v ngoi x hi l lm mt trt t chung, v tn trng trt t ca gia nh v x hi, Pht cm Pht t khng c ung ru. Ch trong nm gii thi, nu gia nh no gn gi trn vn l gia nh y c hnh phc, trn thun di ha, tin yu thun cn. Nu mi ngi trong x hi ng dng trit l mt x hi vn minh, chan ha s cm thng v thng mn. Chng ta v li ch bn thn, v hnh phc ca gia nh, v s an lc ca x hi, n lc gn gi nm gii. Gn gi nm gii l tn trng nhn bn, l np sng vn minh, l nn tng o c vy. V.- KT LUN S kh au tt ca con ngi khng g hn, khi h ngh n sanh mng h b e da, tin ca h b mt mt, ngi yu h b xm phm. Chnh y

l ni thng kh khc nghit nht ca con ngi. V cu kh em vui li cho con ngi, Pht cm ngi Pht t khng c lm ba iu y. Tnh thng vnh vin khng c, nu con ngi khng tin tng v cm thng nhau. iu ny cng l ni au kh th yu ca con ngi. Bi v trong cuc sng m khng c tnh thng, l loi ngi ang lc loi gia bi sa mc hay chn rng hoang, cn u s m bc thn yu chia st cay ng ngt bi. Mun em tnh thng cho nhn loi, trc tin phi c tin tng thng cm nhau, nn Pht cm ngi Pht t khng c ni di. Chnh bao nhiu , chng ta thy lng t bi lnh lng ca c Pht. Tinh thn cu kh ban vui ca o Pht th hin r rng trong nm gii ny. V thng mnh thng ngi, Pht t chng ta phi c gng gn gi v khuyn ngi gn gi. l cn bn ca o lm ngi hin ti v mai sau. i l cha I.- M Ngi xa ni "lm vic c ngha do tm tnh ng, lm vic v ngha do tm m m". Chng ta thao thc c m c th gi rnh i cha c nghe nhng li ch dy o l ca Tng, Ni. Qu l do tm tnh ng lm ng c thc y chng ta. Nu chng ta mong c lc rnh n h trng, li tu im, chnh do tm m m lm ng c thc y chng ta. Chn ly mt hnh ng c ngha l lm theo, ch thc l ngi tr. Chy theo nhng hnh ng v ngha h hn, qu l k ngu. c mt trn ci i, chng ta phi chn ly mt li i a i mnh n ch rng ngi ti p. V l, chng ta mi ua i theo s n mc vui a, n mt ngy kia thn ny sp hoi, t ta ngh sao v thn phn mnh? V th, s i cha l Pht l mt vic lm do ng c tnh ng thc y, vi mt tinh thn c gng vn ln, gy dng cho mnh mt ngy mai sng p. II.- I CHA Mc ch i cha khng phi l cng ly, m v hc hi chnh php, tp tu c hnh. Ngi Pht t mi n vi o cha thm nhun Pht php, nu khng c s ch dy ca Tng Ni th lm sao hiu o tu hnh. Mun hiu o l, Pht t ti lui T vin tha hi hc tp l s ng nhin khng th thiu. V s sng bn rn ngoi x hi, Pht t u th gi nghin cu gio l, ch gp Tng, Ni trong na gi, mt gi, Pht t c th hc c nhiu iu trc kia cha bit. V th, n cha gp Tng, Ni l

iu thit yu khng th thiu, i vi mi Pht t ti gia. i cha c hai trng hp, i cha ngy thng v i cha ngy l va. i cha ngy thng: Bt c ngy no thy rnh vic nh, ngi Pht t c th i cha. Khi i cha, Pht t phi nhm thng mc ch tha hi o l. V hi o l, Pht t phi ghi li nhng iu g mnh cha hiu em ra hi. Mi ln n cha, Pht t phi c t nht i ba vn tha hi Tng, Ni. Nhng vn y, hoc do thy np sng sanh hot nh cha cha hiu em ra hi, hoc c trong kinh sch ch no khng bit em ra hi. Bit tha hi nh vy, ngi Pht t hc o rt chng tin. i cha hi o l ng tinh thn hc vn ca ngi Pht t. Nhng cng c nhng khi khng v hi o m vn i cha. y l trng hp v ua chen trong cuc sng, ngi Pht t thn kinh b cng thng, vi vng b vic n cha. n y ngi yn trn tng di bng mt tn cy, nghe ting gi th tho trn ngn cy, ging chim lu lo trong cnh rm, khung cnh tch mch ca nh cha, khin tm hn lng xung thn kinh du li. Khng cn gp ai, chng mng tha hi, ch cn mt ngm my ci tng xanh, mi ngi mi hng nh ca hoa lan, hoa nguyt qui, ngi t lng ta bn vch cha, chng ta cm nghe lng nh nhng khoan khoi, nhng gi pht ny gnh n i on oi i vai bng dng nh qung mt. Chnh cnh c liu tch mch ca nh cha gii ta xoa du phn no ni bc dc no phin ca Pht t. n cha ngy l va: Cng Pht t vi nhau nh con mt cha, nhng ngy l va l ngy huynh sum hp. Ngy thng mi Pht t c hon cnh ring gia nh ring, t khi gp c nhau thm hi s tu hnh, nhc nh nhau v c hnh. Nhn ngy l va cha, ton th Pht t t hi v cng thm hi nhau trong tnh o bn, cng gii by nhau v kinh nghim tu hnh, tht l mt c hi qu bu. Chng ta u khng nghe ng cha chng ta ni "n cm c canh, tu hnh c bn". on t di mi cha, huynh ngi gn nhau m o mt thit thn tnh, y l mt nim vui dt du nhau trn con ng o c. Mn thng nhau, on kt nhau, khch l nhau, cng n lc leo ln cho n tn nh ngn gic ng. Cng cao c hn, khi chng ta nghe Tng, Ni k li hnh trang nhum mi t bi m mu gic ng ca ch Pht, B-tt, hoc nghe gii thch gio l cao siu thot tc ca Pht dy, lm sng t thm ng li tu hnh. Tht l nhng c hi him c Pht t thm nhun chnh php. Vng mt trong nhng ngy l va, l mt thit thi ng k ca ngi Pht t. C nghe gio

l, c hc cng hnh ca Pht, B-tt, Pht t mi bit phng hng tu hnh, mi thy nhng gng sng ngi noi theo. D qui y my mi nm, khng chu hc hi gio l, khng sing nghe ging dy, Pht t ny vn m mt khng hiu g v o Pht. L Pht t phi t ra xng ng vi danh ngha ca mnh, ngha l hc v hnh ng vi ng li Pht dy. V th, i cha nghe ging l iu ti cn thit ca ngi Pht t. III.- L PHT Ly Pht khng v van xin tha ti, khng v cu mong ban n, ch v qu knh mt ng lng t bi trn tr, tr gic ng vin mn. V qu knh cng c tr tu ca Pht nn chng ta ly Ngi. Ly Pht thy mnh cn thp thi ti tin, b ht nhng thi ngo mn cng cao. Qu knh gng cao c ca Pht mnh noi theo. Phc c ly Pht l ti ch . L Pht v dp ng mn - Bn cht con ngi chng ta lc no cng t cao t c, vnh vo nghnh ngang. l tnh xu khin mi ngi chn ght, tiu mn cng c. Pht t bit c ci d ny, knh ly Pht, B-tt, cc bc tn tc, dit tr tm ng mn ca mnh. Knh ly cc ngi l t mnh thy khng b kp cc ngi, bit mnh thp th tnh ngo mn t t bin mt. Khi ly cc ngi khng mong mt n sng no, ch v mt lng knh trng c hnh ca cc ngi, t thy mnh hn h thp thi, th l mi cng c t pht sanh. Bi a n trm th phc k n trm gii, chng v s th n tay v ch, knh trng Pht, B-tt, cc bc tn tc t nhin chng ta c d phn trong y ri. Qu nh cu ni "knh thy mi c lm thy". Chng ta mun dp b nhng tnh xu, tp tnh c hnh, knh l nhng bc c hnh l iu cn thit vy. L Pht v noi gng - Knh ly Pht, chnh v chng ta mun hc i noi theo gng ca Ngi. Ti sao chng ta phi hc i theo gng c Pht? Bi v, Pht y mi cng c, tr tu t bi vin mn, nn chng ta phi hc theo. y chng ti n c mt cng hnh nh xu ca Ngi, th xem chng ta c theo kp khng? Mt hm, c Pht mt mnh mang bnh bt vo thn xm kht thc, bng c mt ngi ngoi o bit Ngi v bit r Pht i n u t t ca chng u b o qui knh Pht. Ni tc, ng i theo sau lng Pht m l iu, Pht vn chm ri tin bc u u khng mt li i p. n u ng, ng ta chy n trc mt Pht, chn li hi: C-m thua ta cha? Pht ung dung tri ta c xung t, ngi kit gi c bi k:

K hn th thm on Ngi thua ng chng yn Hn thua hai u x y c an n ng. -- (Kinh Trung A-hm) Ngoi o hi li n nn l t. Th hi hnh ng ny ca c Pht, chng ta c ai dm t ho cho mnh lm c. Nu em danh vng gi tr so snh, c Pht l mt v gio ch trong tn gio, mt v Thi t th gian, chng ta hin nay l mt tn trong tn gio, mt k tay trng th gian, c Pht b m l m khng tc gin, chng ta b m l c tc gin chng? Nu chng ta khng tc gin cng cha dm b vi c Pht, v gi tr danh vng ca chng ta c ra qui g. Hung l, b m l chng ta lin ni gin m m. Nhn li c Pht th xem chng ta cch Ngi bao xa? Th th ly Ngi bao nhiu mi xng ng trong vic noi gng theo Ngi? n nh tm t bi, tr gic ng ca Pht, snh vi chng ta tht l tri cao vc thm. i i knh l Ngi, cng l ci hnh din ca chng ta, bit knh ngi ng knh. Th m, c mt t ngi thy chng ta ly Pht, h t v ngo ngh. Hy nghe cu chuyn i p ny: Mt em gi i cha l Pht, l xong em va ra n sn cha, gp mt qun nhn ng ngm cnh. Thy em, qun nhn lin hi: em i u th? B gi p: em i cha l Pht. Qun nhn hi: tng Pht bng g bng xi mng, em l ci g? B gi hi li: doanh tri anh mi sng c cho c khng? Qun nhn p: sng no cng cho c. B gi hi: c bng vi bng mu, ti sao phi nghim trang cho? Qun nhn p: cho tinh thn T quc c tng trng qua l c, ch khng phi cho vi mu. B gi ni: Cng th, em ly tinh thn t bi gic ng ca Pht c tng trng qua hnh tng ch khng phi ly g ly xi mng. Qun nhn nh thi. VI.- KT LUN Chn mt hnh ng c ngha l con ngi tnh sng. Khi nhn nh k vic lm ca mnh, d c b ch khen, chng ta vn an n thc hnh. Ch c nhng k xu thi, thy ai khen ci g chy theo ci ny, mi bng hong khi b ai ph bnh hnh ng ca mnh. i cha ly Pht mang sn nhng ngha ca n, d c ai ch l m tn..., ta vn an nhin. o c c hay khng, do lng ta bit knh trng ngi o c hay khng. Do lng knh trng mi thc y chng ta hc i v bt chc theo ngi c hnh. Ly Pht l ng c y mnh chng ta tin mi trn ng gic ng.

Sm hi I.- M Mc bnh ung nht lm m trong thn, ngi bnh cn phi gan d mi gii phu s m ra v co ra m mu cho sch, c th th bnh chng lnh. Nu bnh nhn hn nht khng dm cho m, p lu ngy, ung nht c th lm nguy him n tnh mng. Cng nh th, ngi tu l phm nhng iu ti li, gan d n nhng bc c hnh thnh tm pht l sm hi th ti li chng sch. Ngc li, k y hn nht c mt b che giu, ti li cng ngy cng trm trng, n mai kia c th sa a khng th cu. Chng ta l phm phu, l k ang tp tu, khng sao trnh khi nhng iu sai lm ti li, ch qu ch c li bit thnh tm sm hi, khng dm ti phm, khin ti li sch dn cho n ngy no hon ton thanh tnh. Hn nht khng chu sm hi l k chp nhn s lui st ca mnh, t hy b i sng tu hnh ca chnh mnh. Sm hi l phng php sch tin mnh m nht, i vi ngi chn tht tu hnh, b sm hi kh ai t phm phu tin ln thnh c. II.- NH NGHA Sm hi l n nn hi ci. Nhng ti li lm, chng ta h thn, n nn khng dm ti phm; nhng ti li ang lm v s lm, chng ta ha sa i khng lm. Khng phm ti c, khng to li mi, l ch yu ca php sm hi. Sm hi cng ni l pht l sm hi. Pht l l vch trn nhng ti li mnh lm phi by trc bc c hnh thnh tm sm hi. Lm th, do tm h thn, cu tin mi dm gan d n trc bc c hnh phi by ht ti li ca mnh cu xin sm hi. Gi tr cn bn nht l, h thn v cu tin, hai tm ny l ng c chnh yu trong vic sm hi. V h thn v cu tin chng ta mi sm hi, sau khi sm hi dt khot khng ti phm gy to na. Trng tm ca sm hi l ch ny. III.- HNH THC SM HI Sm hi tng t ngha xin li ca ngi th gian. Ngi th gian l phm lm li vi ai khin h phin mun, bit mnh c li gan d n xin li, li lm y lin c tha th, nu ngi rng lng, hoc gim bt bun phin, nu ngi c chp. Bit nhn li mnh v gan d i xin li, qu l ngi tin b ng khen. Ngi tu cng th, nu v ba nghip khng kho gn gi, c ngn ng hnh ng lm cho ngi chung quanh mnh phin no, nhn r li mnh, gan d n ngay ng s thnh tm sm hi. Nu ngi tht tu

hnh, khng ai chng tha th cho ngi bit li sm hi. Th l ti li lin dt sch. Nu ngi tu v si m che y l phm nhng gii ca mnh th, cn phi h thn gan d n trc nhng v c hnh pht l sm hi. Do lng thnh ca mnh v nh s chng minh ca bc trng thng, chng ta n lc c gng khng ti phm nhng li lm c v khng to ti li mi. Cc bc c hnh khng th tha ti li cho chng ta, song nh cc ngi lm i tng cao qu khin nhng li ha nguyn ca chng ta c thm sc mnh, cho n c i khng qun. Bit n nn li c, khng to ti mi, y l l do ht ti ca ngi sm hi. Trn ng tu hnh, chng ta thy chng nhiu thun t, hoc trong khi pht nguyn tu hnh gp ton nhng tr ngi, hoc thn th bnh hon ngn tr s tu, hoc tc nghip c duyn khin m mt ngu ti... gp hon cnh ny, chng ta nn n trc hnh tng Pht, B-tt thnh tm sm hi. Bi nhng nghip duyn i trc, hin nay chng ta khng nh khng bit, ch thy nhng hin tng bt tng, nhn ra mnh cn nhiu c chng, n trc Pht, B-tt thnh tm sm hi. Vi lng thit tha tm chn thnh, chng ta nh l Pht, B-tt, qu gi ch thnh pht ln nhng li ch thit sm hi v ha nguyn, cu Pht, B-tt chng minh. Bi lng thnh khn thit tha ny, nn sm hi ti li chng sch. Li vn sm hi nhng nghip chng c thu gn trong bn cu ny: Xa con to bao c nghip u bi mun thu tham sn si T thn ming m pht sanh Tt c, nay con xin sm hi. IV.- TINH THN SM HI Sm hi ng ngha ca n phi c tm h thn v cu tin. V h thn, chng ta khng th cha chp ti li mi, cn thnh tm sm hi ri mi an n. Vi tinh thn cu tin chng ta phi dt khot nhng li lm qua bng cch sm hi, vui v tin ln con ng o ?c. C th, s tu hnh tinh tn khng b chng ngi. Bi h thn v mong mi vn ln, sau khi sm hi, chng ta tuyt i khng ti phm nhng li c. Chnh khi sm hi khng phi b ai bt buc, ch do tm h thn thc y, ch thnh tha thit sm hi. Lng ch thnh tha thit s gip chng ta sch ht mi ti li.

Tuy nhin, thnh tm sm hi l ng khng c ti phm li y na, song v hon cnh bt kh khng, hoc v tm yu mm chng chi khng li, ri dm li vt xa. Th d lm ri, nhng chng ta cng thnh tm sm hi ng nn. Cn bit sm hi, chng ta cn thy l ti li, nu bung xui lun, ti li cng ngp u. V th, c khi mt li phm n i ba ln, ln no chng ta cng vn mnh dn sm hi, ng v t i khng dm sm hi nhng li ti phm, t i ny l gc khin ta bung lung tt . Tinh thn sm hi buc chng ta phi thnh khn thit tha, h thn cu tin, vch trn nhng li lm lm, cu xin sm hi. V vy, khi sm hi ng s phi cn cu tha thit, li l trnh by chn thnh rnh r thit yu, pht nguyn cha ci mt cch mnh dn, mi ng ngha sm hi. Nhng gn y cc cha c theo l xa, chiu mi bn v chiu ba mi t chc ly sm hi Hng Danh, sau khi ly qu xung tng nguyn bn vn dch m ch Hn, Pht t c thuc lng m khng hiu bit g ht. Nh th, c ly tng xong gi l xong thi sm hi. Sm hi nh th mt ht tinh thn cao c, ngha thm su ca n. Hng ngy Pht t lm nhng ti li g cng c, min n ngy mi bn v ba mi i sm hi mt thi l sch. Qu l mt vic lm ly l khng ng tinh thn o Pht. V.- LI CH SM HI Nu ngi phm ti mt lng thnh khn thit tha sm hi, sau khi sm hi tuyt i khng ti phm, ngi ny cha phi l thnh, nhng l bc hin. Bi v tt c th gian ny c ai khng c ti li, ch khc nhau nhiu hay t, bit cha ci hay khng bit cha ci y thi. c ti li m bit n nn hi ci, ti li y s gim xung dn dn, cho n ht, ngi nh th khng phi bc hin l g? Cho nn trong cuc sng ny, chng ta ng i hi mnh hay mi ngi khng c ti li, ch cn khi l phm ti li mnh cng nh mi ngi phi h thn n nn thnh tm sm hi, nguyn cha ci hn sau ny. c th, chng ta u l con ngi tin b, l k s vn ln bc Hin Thnh mai kia. Sm hi mun ht ti phi nhm thng ng c chnh yu ca n. Nh bi k ny: Tnh ti vn khng do tm to Tm nu dit ri ti sch trong Ti trong tm dit c hai khng Th y mi l chn sm hi.

Hnh ng n cp n trm, t n khng th thnh nghip phi do lng tham thc y. Lng tham l ng c chnh yu ca hnh ng trm cp. Th nn ni "tnh ti vn khng do tm to". Lng tham dt ri th hnh ng trm cp lm g cn. Qu l c tm c ti u sch, s sm hi ny mi l chn chnh sm hi. Chn chnh sm hi th ti li no m chng sch. Hoc khi sm hi th thnh khn tha thit, song sau li mau qun thnh thong li ti phm. Ti phm li sm hi, nm ln mi lt nh vy, tuy ti khng sch c, m do bn ch sm hi n cng mn dn. y c th l trng hp ca hng trung bnh chng ta. Chng ta cha c mt ln sm hi l dt khot khng phm, m lu lu li ti phm ti c. ng thi ch ng nn lng, chng ta li dp u sm hi na. Bit nh th l d, song d phi chu d ch sao; bit d chu d cn hn ngi khng bit khng chu. C sm hi l c suy gim tiu mn, chng ta hng ngy mang tm h thn, lng thit tha sm hi mi. Nhc i lp li i ba mi ln, n cng c sc mnh, y l hnh ng thp mnh khin tm ngo mn tiu mt, lu ngy cng c cng c y . Dm sm hi cng l mt vic lm can m, n l sc mnh y chng ta tin ln. Tu m khng gan d sm hi, qu l ngi hn nht che du khng th no tin ln c. VI.- KT LUN Ngi i a s c ti li tm mi cch kho lo che giu p im cho ngi khc ng thy li mnh, chng ta c li can m nhn chu v can m phi by cho ngi khc bit sm hi. Th vt hn ngi i mt bc ng k ri. Hung l, bit li ri n nn h thn quyt tm cha ci khi phm li ln th hai, ngi ny hn i theo bc ng ca Hin Thnh. Cn bn ca s tu hnh l sa i nhng iu d, nu chng ta khng cn d th ai cn tu. Sa i nhng i?u d, sm hi l thng sch. Ngi bit sm hi, l bit tu, ngc li c li m khng bit sm hi, d c mang hnh thc nh tu k y cng cha bit tu. Sm hi vi mt tm ch thnh, vi mt lng tha thit, xu h nhng li lm, qu quyt khng ti phm, ngi ny khng cn ti li no m chng sch. D c to ti bao nhiu, h vn l ngi tt mai sau. Cng dng Tam Bo I.- M

Thy ngi lm vic lnh vic phi, mnh tn thn bng li, hoc gp mt phn cng, gip mt phn ca thnh tu cng vic lnh y. Qu l ngi ny c lng lnh ng qu ng mn. Hung na, Tam Bo l cy cu a chng sanh t bn m qua b gic, Tam Bo l con thuyn cu vt chng sanh ang chm trong b kh a n b Nit-bn, Tam Bo l ngn n sng soi ng cho chng sanh khi lc trong rng ti v minh. Ngi pht tm tn tr bi b t p cho Tam Bo thng cn th gian th cng c bit bao k xit. V Tam Bo thng cn th gian, chng ta pht tm cng dng, qu l vic lm t li li tha y . II.- NH NGHA Cng dng l nui dng khin Tam Bo hng cn i. Tt c nhng s bo bc gip gn gi Tam Bo thng cn u gi l cng dng. Tam Bo l Pht, Php v Tng. Pht qu kh, ch cn li hnh tng. Php bt ngun t ch Phn n ch Hn cn nm sn trong kho tng nh cha. Tng l nhng tu s tu theo Pht hc chnh php. Chnh nhng v ny c bn phn gn gi hnh tng Pht cn, phin dch ging gii chnh php. Tam Bo u qu knh, song h trng nht l Tng. Nu khng c Tng ai gn gi cha chin, ai ging dy chnh php? Th nn, cng dng Tam Bo l ni chung, m h trng l Tng. Tng chng cn l Tam Bo cn, Tng chng mt th Tam Bo cng vng bng. V th mi s cng dng u t nng vo Tng, vi mc ch Tam Bo tn ti nhn gian. III.- CNG DNG SAI LC Th m c nhng ngi cng dng mt cch lch lc mt ht ngha cng dng. Nh c mt Pht t i cha n thy Tr tr xin cng nm ng, lin c nghe hi "cu ci g", Pht t ng ngc. Thy Tr tr hi thm "cu an hay cu siu", Pht t bp u suy ngh p "cu siu", ri bin mt dc tn vo s cu siu. Pht t ny nh th, Pht t khc cng th. thnh thng l, cng cha l phi cu siu hay cu an. Cu an cu siu cho bn thn mnh, cho gia nh mnh, cho thn thuc mnh, s cng y qu l v mnh. V mnh m i cha, v mnh m cng cha ch thc l tham lam ch k. Nu mang mt tm nim tham lam ch k n vi o, cha xng ng mt Pht t. Ci h d ny ti ai? Chnh ti ngi hng dn ch li sai lc. n phn ng thy, do Pht t cu siu cu an nn c tin. ng tin ny sau mt thi kinh cu nguyn xong, ng t coi nh trn quyn s dng

khng c tnh cch e d s st g c. Nu mt bui l cu nguyn c Pht t cng nhiu tin, th l ng mc tnh phung ph, v t cho do cng tng cng ca mnh m c. Th th i tu hnh ct v gic ng gii thot, v tnh tr thnh ngi tng kinh mn. Ngi tu ct x ph cu bn, x thn cu o, bin thnh k th hng. Tri vi mc ch xut gia, tr thnh k h hn, chnh v nhn ng tin phi php. Cu nguyn l mt iu ph thuc nh nht trong Pht php, v n khng phi l chn l. Th m, ngi ta thi phng n ln, ri c i ngi tu gn nh ht tm mi phn trm (80%) Pht s u nm trong nhng l cu nguyn. Truyn b mt iu khng phi chn l, t hn chnh php phi chu suy i. Ngi c trch nhim hng dn Pht t m mt b c xy cho s cu cng, l a h vo rng su m tn, gy thm lng tham lam ch k cho h. Qu l k to thm ti li, ch khng phi ngi tu hnh. IV.- CNG DNG NG PHP Ngi Pht t chn chnh khi pht tm cng dng Tam Bo, ch v mong cho Tam Bo thng cn th gian a chng sanh ra khi au kh m lm. Nu n cha, Pht t cng nm mi ng, Tng, Ni c hi cu iu g, Pht t nn tha: "Chng ti ch cu mong ch Tng, ch Ni nhn mn tnh ti ny c phng tin an n tu hnh, hu truyn b chnh php li ch chng sanh." Ch v Tam Bo v chng sanh m cng dng, y l tm hn cao thng qung i v tha. Lm vic b th cng dng cao p nh vy cng c lm sao gii hn uc. V Tam Bo thng cn th gian lm li ch cho chng sanh, trong chng sanh c bn thn mnh v thn quyn mnh ri. Qun mnh ch ngh n ton th chng sanh, khng phi lng li tha v b bn l g? Vi mt lng v tha rng ln nh vy, d mt s tin nh, mt vt dng mn em cng dng cng l phc c v bin. Cho nn ni "Pht dng tm". Tng, Ni nhn s cng dng chn chnh ca Pht t, t nhin thy mnh c mt trng trch ln lao v cng. Lm sao tu hnh tinh tin? Lm sao truyn b chnh php li ch chng sanh? xng ng th nhn nhng th cng dng ca Pht t, ch cn n lc tu hnh, c gng hc tp hin ti v v lai lm li ch chng sanh. Nu hin i, Tng, Ni, khng lm trn hai vic ny, c th mai kia phi mang lng i sng tr n tn th. Bit nh th, hiu nh th, Tng, Ni lm sao dm li lng l l trong vic tu hnh hc tp. Th l, nh s cng dng chn chnh ca Pht t thc y Tng, Ni c gng cng c gng hn trong nhim v thing ling cao c ca chnh mnh. Thy mnh thiu n, mi c gng lo n tr bng cch n lc tu hnh v

sanh, y l mc tiu c Pht bt Tng, Ni th nhn cng dng ca Pht t. Tng, Ni l ngi c bn phn hng dn tn cng dng chn chnh ng php th, c thy tr u cao thng v li ch ln. Chng ta phi gan d p tan nhng tp tc sai lm, ng v quyn li, ng v cm tnh, khin cho chnh php i ln vo ch m ti suy tn. Chng ta l ngi lnh o, khng phi l k theo ui tn cu c nhi?u li dng. dm b nh i tu, tc l dm nhn chu mi s i rch ngho nn, mi s gian trun kh kh, v l v s n mc m i ngc li s tm siu thot ca mnh. Tuy nhin, ni th khng c ngha chng ti hon ton ph nhn s cu nguyn. Chng ta thy r cu nguyn ch l tr duyn nh xu, k i tng cu nguyn ch c li ch mt hai phn mi, nh trong kinh ni. Chng ta tha nhn "nhn qu nghip bo" l chn l th s cu nguyn l ngoi l, c kt qu cng t xu thi. C v cho iu phi chn l, cho ngi xao lng chn l, l vic lm tri vi chnh php. V lng hiu tho ca Pht t, buc lng chng ta phi cu nguyn, khi cu nguyn chng ta phi cnh co rng: "Vic lm ny l ph thuc khng ng k, kt qu t lm." C th mi khi lch lc trn con ng hong ha li ch chng sanh. thy cu nguyn l vic ph, chng ta ng v n lm mt th gi tu hc ca Tng, Ni, lm mt th gi truyn b chnh php. V.- LI CH CNG DNG Cng dng Tam Bo c li ch ty tm nim ngi Pht t. Nu v mnh v thn thuc mnh m cng dng, phc c cng theo tm lng hp hi y. Nu v Tam Bo thng cn v li ch chng sanh, phc c s theo tm lng rng ri thnh thang ny. Ngi Pht t chn tht th, bao gi hay bt c vic g cng v li ch chng sanh. ng khi no lch lc mc tiu ti thng y. Ch Pht ra i cng v chng sanh, truyn b chnh php cng v chng sanh, chng ta n n ch Pht cng v cu chng sanh. l tm nim rng ln cao c ca ngi tu theo o Pht. V chng sanh m cng dng Tam Bo, qu tht ngi Pht t sng ng chnh php, hnh ng chnh php. Hnh ng ng chnh php th cng c lng ng vi chnh php, ngha l kip kip i i khng mt. Nu dy Pht t lm phc to cng c, Tng, Ni nn dy ng tinh thn ny. VI.- KT LUN

Chng ta tu theo o Pht l i trn con ng sng, nh sng gic ng n u th bng m m lm tan n y. M tn l mt bng m, gic ng l ngn n sng. Bng m v nh sng hai ci khng th c ng thi. Nu sng th khng ti, hoc ti th khng sng. C gic ng l khng c m tn, c m tn th khng c gic ng. Nu cha chp m tn l chng ta phn bi vi o gic ng. Trong o gic ng qu tht khng c m tn. Hc o v truyn o gic ng, chng ta cng quyt dp ht bng m m tn. C c nh vy mi gi l ngi trung thc vi chnh php. Bng p nui dng cha chp m tn, d k y mi ngy cng Pht trm ln vn l k ph hoi chnh php. Th l chng ta cam chu cht i, quyt khng v li dng m lm nhng iu m tn, dn dt ngi i trn ng m tn. tha nhn mnh l Pht t, quyt nh khng v lng tham b mt s ngi li dng dn i con ng m tn. Pht gio sanh I. M Tt c vic lm ca Pht gio u tp ch vo li ch cho chng sanh. Chng sanh l i tng duy nht ca Pht gio. Th nn s truyn b ca Pht gio v li ch chng sanh. Nu khng v li ch chng sanh, s truyn b y l v ngha l. Chng sanh y l nhng ngi hin c mt, nghe hiu c nhng li gio ho. Chng ta ng hiu chng sanh l nhng m hn, nhng k cht. Nu Pht gio sng vi k cht, thc cht Pht gio cht mt ri. Th m gn y c mt s Tng, Ni a Pht gio i vo ci cht. Tng, Ni xut hin ng ch nhng m ma chay. Pht s quan trng ca Tng, Ni l a ma cng m. l nt bi thm ang xut hin trn hnh nh Pht gio Vit Nam. Cn ni mt cu chnh xc hn: "Pht gio sanh, khng phi t." Nu ai c tnh em Pht gio vo ci t, chnh l k lm hoi dit Pht gio. II. GING DY V tnh cch sanh nn nhng ngi truyn gio c bn phn hng ging dy cho tn thng hiu Pht gio. Mi ngi cha l mt ni ging dy kinh in, mi bui l l mi ln ging dy gio l. C th, ngi Pht t mi bit r ng li tu hnh, mi thm nhp c gio l cao siu. Pht gio t ho c mt kho tng kinh in di do, m ngi Pht t k c Tng, Ni, a s dt nt v gio l. Li y ti ai? Bi s truyn b cn s st yu km, chnh Tng, Ni phi chu trch nhim. S d c s st ny, v Tng,

Ni bn qu nhiu th gi lo cho ngi cht. Mt ngi cht, Tng, Ni mt my ngy m c mt ti tang gia, sau khi chn ct xong, phi mt bao nhiu ngy trong nhng l trai tun. Nu cha c i ba ngn Pht t, th hi Tng, Ni cn th gi u lo tu hc v truyn b chnh php. Qu l chng ta lm lch lc trng trch ca mnh. Vic ng lm chng ta li khng lm, vic khng ng lm chng ta li dn ht th gi vo . V nh ngi cht nm cng trong quan ti, m ba bn v Tng, Ni c khi nhiu hn, thng trc tng kinh cho h nghe, th hi nghe c nhng g? ng theo tinh thn Pht gio, ngi cht sau khi tt th ty nghip thin c theo i th sanh, c ai cn ln qun bn quan ti chng ta tng kinh cho h nghe. Vic lm ny qu tht khng ng, m chng ta tn nhiu th gi. V th, vic ti quan trng l ging kinh dy o, chng ta phi b tha i. Nu tht ngi chn chnh xut gia, chng ta phi iu chnh li, ng i mi trn con ng sai lm nh th. Chng ta hng nh trng trch ca mnh l ph bin chnh php li ch qun sanh, khng phi v tng cng c lng Pht t. III.- DCH KINH VIT SCH Kinh in Pht gio hin gi cha c phin dch ht ra ch Vit. Th l trng trch Tng, Ni cn nng n bit my. Nhng bn kinh ch Phn, sang Trung Quc ngi ta phin dch thnh ch Hn. Tng kinh ch Hn c mt Vit Nam kh lu ri, Tng, Ni Vit Nam cha phin dch c mt phn mi (1/10). Cho n nhng nghi l tng nim hng ngy cng vn c theo phin m ch Hn, qu l mt thiu st to tt ca Pht gio Vit Nam. Ti sao Tng, Ni khng dn ht th gi ca mnh trong vic hc tp phin dch kinh in? Bi v Pht t i hi vic a ma cng m, Tng, Ni mi thiu th gi hc tp. Tng, Ni l ngi hng dn Pht t, ti sao chng ta mi nhng i hi khng ng, lm mt th gi vng ngc ca ngi tu? Chnh ti Tng, Ni khng gan chng dm ni thng, s mt cm tnh, khin t oan cng ngy cng thm. u nhng th, c mt thiu s Tng, Ni li by bin cch ri ren, khin mt th gi li thm mt th gi. Nhng k ny b ngoi xem dng nh thng Pht php, k tht h li dng Pht php lm k sanh nhai. Ngi Pht t dt nt khng bit, thy by bin chng no li cng thch chng y, qu tht k m dt m m. Kinh in l nhng phng thuc i, Tng, Ni l ngi chu trch nhim truyn b, m khng dn ht th gi hc tp phin dch, tht l tri vi bn phn bit bao. T tin chng ta khi xa hc ch Hn, nn Tng kinh ch Hn vn khng c g kh khn. Hin nay chng ta hc ch Vit, Tng kinh ch Hn l mt c ng khng lm sao c c. Tng, Ni hin nay khng

c gng dch ra ch Vit, v tnh chng ta gio l cht kh v chn su trong cc t kinh nh cha. IV. TH CNG DNG Khi xa Pht cn ti th, nu Pht t mun thnh Pht v Tng chng cng dng, Pht u th nhn. ng gi th trai, Pht v chng Tng mi n, ngh ngi giy lt ri th trai. Th trai xong, trong gia quyn t hp ngi chung quanh c Pht, Ngi v gia quyn thuyt php, thuyt php xong, Pht v gia quyn chc lnh, ng dy ra v. Th th ngi cng dng v Pht v Tng chng m cng, ngi th cng dng cng v gia ch hin ti m th. Pht thuyt php chc lnh cng v ngi sng hin c mt, ng l ngha sanh. Ngy nay chng ta li khc, gp ngy tun, ngy gi ca cha m, Pht t thnh Tng, Ni cng dng. Tng, Ni th trai xong, v ngi cht tng mt bin kinh cu nguyn, cu nguyn xong ra v. Nh vy, ngi cng dng v k cht m cng, ngi th cng dng cng v k cht m cu nguyn. C hai iu v ngi cht , qu l Pht gio t, u cn l ngha sanh. Tng, Ni n nh khng c li ch g cho ngi hin ti ht, ch cu li ch cho k qu c, song ngi qu c chc g c mt y, nu ngi qu c thc sanh ni no ri, vic lm ny c phi vin vng khng thit thc chng? Ti sao chng ta khng gi theo np xa, thc hnh ng tinh thn cng dng Pht v Tng chng thu trc, ngha sanh c vn ton, s li ch c th thit thc trn trm phn? Trc qu hay, ti sao nay chng ta li b? Nay tht d, ti sao chng ta li theo? y, chng ta cn chnh li, ng a Pht gio vo ci cht, gy thm m tn cho Pht t, tri vi o l gic ng chn tht ca c Thch-ca. Hn na, khi xa c Pht thuyt php cho dn chng nghe, nhn nghe php dn chng lin cng dng cm, Pht khng th nhn. Pht cho nhn nh th l nh ging dy nn c cm n, khng phi do lng chn thnh pht tm cng dng ca Pht t. Ngy nay ti sao chng ta i tng kinh cho Pht t c cng cm cng tin, hoan h th nhn? Lm th c phi i tng kinh thu chng? C tri vi tng ch ca Pht ngy xa khng? Ngy xa, c Pht cao c thanh bch n th, ngy nay chng ta ti tin thp hn lm vy. y cng l mt iu chng ta phi lu tm chnh n li, ng nhng t tc c dt mi chng ta trong ng m ti. Thm ch hin nay c mt t Tng, Ni n tn nh Pht t dng li l quyn ti, tht au lng thay! o l no dy nhng iu y? V. D HUYN CHN

Hoc c ngi ni nhng vic cng m ma chay cho cc Pht t chng qua "d huyn chn", nhn c hi tang gia bi ri, chng ta n vi h c cm tnh dn dt h vo o. Nhng xin t cu hi, nu v cm tnh n vi o, mai mt mt cm tnh th sao? Ch trng o Pht l t gic t nguyn, nu khng v l tnh gic n vi o, ngi y vn cha xng ng l Pht t. Hung chi, v chiu theo cm tnh ca h, Tng, Ni mt ht gi tr cao thng, thanh nh ca mnh, c i ba ngi Pht t, m ngi truyn gio mt ht gi tr, th hi vic y c ng lm khng? Chng ti ng , nu cn Tng, Ni n m ma m tun ti nh Pht t, song vi iu kin tang gia thn quyn t hp li, nghe Tng, Ni ging mt thi kinh, xong ri hi hng cng c cho ngi cht, Tng, Ni ra v. Nh th, kh d ni "d huyn chn" c. Bi v nhn ngi cht, chng ta gio ha k sng cho hiu o l. m tun, ngy k u nn t chc nh th, vic lm ny khng tri vi chnh php. Hoc c ngi ni Pht gio t bi, khi gio ho k dng l ngh n ngi m, mun lm sao cho m dng lng li, mi y lng t. Chng ti ng l ny, nhng trong cha trc khi th trai, Pht dy Tng, Ni phi cng chim i bng, qu la-st v cc qu thn, khng phi v k m l g? Mi chiu cha hu ht u dng nghi Mng Sn cng c hn, u khng phi v k m. Hng m cha hai thi cng phu, Tnh sau u phc nguyn "m siu dng thi", cn g khng lng t bi. Nu Pht t c lng hiu tho mun cu nguyn cho thn nhn, c n cha vo nhng thi cng phu, Tnh , Tng, Ni s v thn nhn h cu nguyn cho. C th, khng mt th gi tu hnh ca Tng, Ni, Pht t cng c mn nguyn. Bit tn trng nhng bc thy hng dn mnh mi gi ngi y bit o c, v vic ring ca mnh, bc thy mnh mt ht gi tr cao thng, l o c ch no? S hng dn khng kho c thy ln tr lm vic v ngha, cn chuc ly s au kh l khc. Khi Pht cn ti th, chng ta c nghe Ngi i a m ln no u. Cho n ch T-kheo mn ca Pht, cng khng nghe i a m ln no. Ti sao chng ta hin nay, c bn rn m ma m tun mi. Th l chng ta i ng ng Pht hay sai ri, cn phi vn dng cng tm xt li iu ny. Bi Tng, Ni xut hin trong xm lng u do nh c ma chay, nn bt thn Tng, Ni n nh ngi no h lin ght s, coi nh mt im bt tng sp n cho gia nh h. Tht l ngy xa xem "mt v Tng n l mt ng Pht li", ngy nay th ngc li. Th hi cn g h thn cho bng? VI. KT LUN

Ch yu Pht gio sanh mt cch thit thc, ngi mn Pht gio phi thy r iu ny. Tt c hnh ng, mi cuc t chc u nhm thng gio ho chng sanh, bng con ng t bi gic ng. em ht ging t bi gic ng gieo rc trong lng mi ngi l truyn b o Pht. Ngc li, em tnh cm m tn gieo rc trong lng tn , th hi y l truyn o g? V gii thot cho mnh cho chng sanh, nn chng ta i tu, ti sao chng ta tr thnh k chiu chung phc v tn c cm n o mc? Qu l iu sai o l khng hp vi chnh php, chng ta phi gan d p tan nhng tp tc sai lm y, em li con ng tu hnh cao thng thanh bai cho chnh mnh v huynh mai sau. Trng trch ca chng ta khng phi ng khung trong mt nhm bn o, m phi em o gic ng gii thot li cho ton th chng sanh. Lm c nh vy mi ng tinh thn Pht gio sanh. Lun hi I.- M C mt s ngi bo "Nh Pht ni Lun hi ru ng con ngi trong gic m m tn". Chng ta kho st k coi cu y c ng th khng? l nhim v ca ngi truyn b Pht gio, cn phi lm sng t vn ny. Bi thuyt lun hi l mt thuyt quan trng trong nh Pht, nu l m tn th o Pht l o m tn hay sao? Hn khng phi th, o Pht l o gic ng, truyn b nhng l tht ca mnh gic ng c cho chng sanh bit l nhim v ca c Pht. Chng ta l ngi ni bc theo sau c Pht, cn phi nghin cu tng tn gii by r rng mi ngi c hiu khi sanh nghi ng l mt iu cn yu khng th thiu c. L lun hi l mt c cu h trng trong Pht php, bao gm c nhn qu, nghip bo l cn bn o c ca ngi tu Pht. Khng thng l lun hi, ngi Pht t kh b tu tin c. Do , chng ta cn phi tm hiu cho thu o. II. NH NGHA Lun hi l xoay vn, c mi o ln ln xung xoay vn trong khun kh c nh. Mi s i thay bin chuyn khng ng yn mt v tr no. Hng x dch bin thin t trng thi ny sang trng thi khc, t hnh tng ny sang hnh tng khc. Tt c s bin thin u tu duyn thng trm khng nht nh l lun hi. III. LUN HI L S THT

Qua nh ngha trn, chng ta thy lun hi l mt trit l thc tin khng cn g phi nghi ng. Bi v con ngi v v tr hin ti u nm chung trong mt nh lut "bin thin". a/ Qu t lun hi: Nh khoa hc pht minh cho bit qu a cu chng ta ang xoay trn quanh mt ci trc trong khng gian. Do s xoay trn ny, pha no ca qu t hng v mt tri l sng, pha b khut l ti. T , con ngi mi t ra thi gian. S xoay trn ny khng phi lun hi l g? Qu t xoay khin c ngy m v hai mi bn ting ng h nhp nhng theo chiu quay ca tri t, li c chia xun h thu ng, do s x dch gn v xa mt tri. T s xoay trn ca tri t, ny sanh thi gian, thi gian v tri t u l lun hi. Qu t l ch ta nng sng cn ca vn vt v con ngi; bn thn n lun hi th nhng vt ta nng vo n lm sao khi lun hi. Th th c v tr ln vn vt cng ton th chng sanh u l lun hi. l mt s tht cn c trn khoa hc, ch khng phi l chuyn huyn thoi m h. Th theo s nhn xt tng qut ny, chng ta cn i chi tit hn cho d hiu. b/ Vn vt lun hi: Mun vt trn qu a cu u cng chung lun hi. V sinh vt t ci cy cng c bi do ht ny mm tng trng thnh cy, sanh ht, o i ln li mi khng cng. Cc loi ng vt th t trng n thnh con, con li sanh trng; hoc t bo thai thnh hnh, khi trng thnh li c bo thai, ln qun loanh quanh khng cng. l chng ta ni s lun hi trong cuc tip ni. n ngay bn thn s vt cng b lun hi, chng sanh trng thnh l do t nc gi la, khi tan hoi cng tr v t, nc, gi, la, t li tn ra theo duyn bin chuyn chng cng. Bn thn t nc gi la vn b lun hi. Nh sng sm, chng ta ly thau mc mt phn ba thau nc em ngoi tri nng, n chiu thau nc cn kh. Th hi nc i u? Nc mt ht ri sao? Nc khng i u, nc cng chng mt, chng qua nc l th lng do nh nng nng bc ln thnh th hi, hi theo gi bng bc trong h khng no c nh x. Th hi gp kh lnh ng li ri xung thnh nc, nc li bc thnh hi, c th mi lun hi khng cng. Gi la t cng th, ty duyn t hnh thi ny i sang hnh thi khc, i i thay thay khng c ngy cng. Tm ch bt u v chung cc ca chng khng th c. Hnh tng trng thi lun lun i thay, s tht vn khng bao gi mt. T mt hnh tng th i thnh mt trng thi t, vi ci nhn th thin ngi ta bo l mt, tht s no c mt, ch l bin thi.

c/ Con ngi lun hi: Ni n con ngi tm chia lm hai phn, vt cht v tinh thn, nh bng n v in. Ngn n pht huy c nh sng phi c hai iu kin h tng nhau. C bng n m khng c in tr thnh v ch, c in m khng c bng n cng v ngha. S h tng gia in v bng n khng th tch ri, khng th t gi tr thin trng, khng th xem nh ch khch. Cn phi thy s tng quan bt kh phn ly. Tinh thn v vt cht ca con ngi cng th, mi s phn chia, khinh trng... u sai ngha chn tht ca n. V mun thy s lun hi tng tn, chng ta tm nhn con ngi hai mt d b nhn xt: * Vt cht lun hi: Phn vt cht ni con ngi, nh Pht chia tng qut lm 4 phn: t, nc, gi, la. Nhng loi cng trong thn ngi, nh da tht gn xng tc lng rng mng... thuc v t. Cc loi t, nh mu m, m hi m di nc mt nc mi... thuc v nc. Ht khng kh vo cho phi h hp, qu tim p, cc mch mu nhy... mi th ng thuc v gi. Nhit trong ngi lm cho thc n tiu ha, mu khng ng c, m p ton thn... thuc v la. Bn th ny thiu mt l con ngi cht ngay. y chng ta phn tch s lun hi tng th: - t lun hi: Thu nhn t bo mi, o thi t bo c, thay mi i c khng lc no dng, y l lun hi. Cho n thn ny sng nh n nhng thc c cht bt (t), khi cht n tan hoi tr thnh t. Khi sng mn nhng cht t bi dng, lc cht tr li cho t. Hp li tan ra, tan ra hp li, khng phi lun hi l g? - Nc lun hi: Mu t qu tim chy khp cc mch, ri tr v qu tim, chy ra tr v, tr v chy ra, s tun hon nh vy gi l lun hi. Cho n khi sng mn nc bi b cht t trong thn, lc cht chy ra tr v lng t. S mn tr m khng bao gi mt y l lun hi. - Gi lun hi: Ht khng kh v, th khng kh ra, ht v th ra c i nh vy l lun hi. Nh ci ng ca th ht khng kh m cc c quan trong ton thn hot ng, cc c quan hot ng l thn sng. n khi th khng kh ra m khng ht li, lin ngng hot ng, tc l thn cht. Th th s sng ca thn ny ch thc do lun hi ca gi, gi ngng lun hi th thn phi hoi dit. - La lun hi: Do nhng thc n c cht nng nui dng phn la trong thn. La dng si m ton thn, thiu t vt thc, li do vt thc bi b cht la. C tiu dng, bi b, bi b tiu dng, o i ln li l lun hi.

Khi tiu dng m khng bi b kp, la t t tt, con ngi cht. La y tr v vi thin nhin, ty duyn chuyn bin trong khng gian, m cha bao gi mt l lun hi. Tm li, t i t hp qun bnh nhau l con ngi sng khe mnh, nu thiu qun bnh l m au, phn tn th t vong. Trong khi t i t hp trong thn ny lun lun bin chuyn tun hon, khng c ngn tr ng. Va b ngn tr ng l thn ny nguy ngp. S bin chuyn tun hon ca t i trong thn con ngi gi chung l vt cht lun hi. S d ni lun hi v bin chuyn m khng phi mt hn. * Tinh thn lun hi (tm s lun hi): Phn tinh thn ca chng ta lun lun thay i bt thng, khng bao gi ng yn mt v tr. Nhng th bun vui, yu ght, thng gin, lnh d, phi quy... thng thay mt i my nh trn sn khu. C khi chng ta hin lnh nh ng Pht, c lc gin d nh con cp i. Nhiu lc vui v yu thng, lm khi bc bi th ch. Nhng tm trng i thay khng lng c, chnh t thn chng ta cng khng c on ni tm trng ca mnh s xy ra nhng ci g. S bun vui thng ght i thay thng ging ni ni tm chng ta gi l lun hi. Ni chung ni con ngi chng ta, hai phn vt cht ln tinh thn u l tng trng lun hi. S lun hi ca chng l s hot ng sng cn ca ta. Bit r vt cht tinh thn ch i thay hnh tng trng thi, ch khng mt vt no mt. Nu thy mt, chng qua do ci nhn cn ct nng ni m kt lun nh th. Thc th ca n l "bin thin m bt dit", thy n ch tn cng y, mi khi nghi ng v l lun hi. S lun hi ngay trong thn hin ti ny l hin ti lun hi . n s t li tan ra, tan ra t li ca thn con ngi l lun hi i ny sang i khc. Mi s t tn u ty duyn khin hnh tng trng thi i khc. V d nc do duyn nng bc thnh hi, gp duyn lnh c ng thnh khi. S bin thi ny u do duyn quyt nh. Duyn quyt nh cho s lun hi ca con ngi l g? L nghip. Nghip l ng c chnh yu trong cuc lun hi ca con ngi. IV.- NG C LUN HI Nghip l hnh ng t thn tm con ngi to thnh. Khi thnh nghip ri n thc y dn dt con ngi n ch thnh qu ca n. Chnh n l ng c quan yu y mi trong vng lun hi khng dng ca tt c chng sanh. C quan to nghip c ba th, thn ming v . Ni n nghip l ni n s

ton quyn quyt nh ni mi ngi chng ta. Khng ai to nghip th cho chng ta, cng khng ai c th thay th nghip cho chng ta. Chnh chng ta l ch nhn to nghip, cng l ch nhn th bo. Trng trch ca mi s kh vui hin ti v mai sau u do chng ta quyt nh. Ch trng nghip l ch trng ginh li ton quyn cho con ngi. Chng ta l ch nhn ca chng ta hin ti v v lai. Khng phi mt ng Thng hay mt tha nhn no khc to thnh mt cuc sng an vui hay au kh cho chng ta, m chnh do thn ming ca chng ta trong qu kh cng nh hin ti gy nn. Chng ta tha nhn nghip do mnh to ra, tc ht mi quyn nng ca cc ng thing ling, ca nh mng, ca tng s v ca ri may. Nghip l hnh ng, l thi quen nn c th chuyn i, ch cn n lc v bn ch. Nghip c nghip thin v nghip c. a/ Nghip c: Nghip c l hnh ng lm cho ngi kh v mnh kh, hoc hin ti hay v lai. Hnh ng ny do ba c quan to nn: thn, ming, . - Thn lm c: cho thn bung lung thch hnh ng git hi sanh mng ngi, hoc thch trm cp ti sn ngi, hoc m say dm dt tri php, l nghip c ca thn. V hnh ng ny lm cho ngi kh v mnh kh, nu hin ti cha n th v lai cng chu. - Ming lm c: Ming a ni li di tr, li c c, li ly gin, li thu dt, l nghip c ca ming. V nhng li ni ny khin ngi nghi ng bc tc au kh mang tai ha, nn hin ti hoc v lai mnh cng phi nhn ly hu qu au kh y. - lm c: Si m, tham lam, nng gin l nghip c ca . Chnh n l ng c thc y thn lm c, ming ni c. Bn thn n th cha lm hi c ai, song do n khin thn st pht ngi, ming chi bi nguyn ra ngi. Thn ming m khng cng vi tham sn si th t n khng c li lm g. Th nn, tuy ni ba c quan to nghip, m l c quan h trng hn c, n l ch ng ca hai c quan kia. b/ Nghip thin: Nhng hnh ng em li s an n vui v cho ngi v mnh l nghip thin. S an n vui v chng nhng c trong hin ti m cn n v lai. Cng do ba c quan to thnh nghip thin: thn, ming, . - Thn lm lnh: Thn khng git hi ngi, khng trm cp ti sn ngi, khng dm dt phi php l nghip thin ca thn. Ti sao khng lm ba vic y l thin? Bi v con ngi qu nht l sanh mng, chng ta khng hi

sanh mng h th h n vi chng ta mt cch an n khng s st. Th yu l ti sn, con ngi t thy ti sn l huyt mch ca h, chng ta nht quyt khng trm cp th, h n vi chng ta cng nh chng ta n vi h, u c an vui khng hi hp lo u v mt ca. Hnh phc ca gia nh l v chng ha thun tin yu trinh bch vi nhau, nu v hay chng c tnh ring t vi ai l gia nh mt hnh phc. Chng ta gi gn khng theo s dm dt phi php, n vi gia nh ai h u an n vui v khng nghi ng s st chi c. Gn gi ba iu ny, chng ta ban s an n vui ti cho bao nhiu ngi ri, cng chnh l em li s an n vui ti cho gia nh chng ta. - Ming lm lnh: Ming khng ni di tr, khng ni c c, khng ni ly gin, khng ni thu dt l ming lm nghip lnh. V sao? Bi v, ni di tr khin ngi nghi ng mt nim tin, khng tin nhau lm g c thng mn. Th nn ni di l cn bn khin con ngi mt ht tnh thng. Ni c c khin ngi nghe sanh phn n bc dc au kh. Ni ly gin lm cho thn thuc h phi chia la, to thnh ci kh i bit ly. Ni thu dt l t im khng ng chn l, khin ngi khng tm ra c l tht. Chng ta quyt nh gn gi ming khng ni bn iu trn l to c tnh thn gia mnh v ngi, em li cho mi ngi s an n, bo v c tnh thn ca ngi, gip cho ngi d nhn ra l tht. Th l, chng ta to iu kin tt p cho x hi bit my. - lm lnh: khng c tham sn si l lm nghip lnh. Chng ta thng thy mi s bt bnh v u pht ngun t tham sn si. Nu chng ta khng cho tham sn si dn dt honh hnh th c cuc i chng ta c an n, cng l ngun an n cho mi ngi. Ba th ny gi l tam c, v n gy au kh cho mnh v ngi khng th lng trc c. Ngi no km cng gi thng c n, bo m c mt i sng an lnh, cng bo v c an ninh trt t cho mi ngi. Ngc li, k no bung cng th thng n s li i h vo h su nguy him, cng gy ha hi cho khch bng quan khng t. Th nn, khng cho tham sn si ni dy l gn gi s an n vn ton cho mnh v mi ngi. c/ Kh nng ca nghip: Nghip l ci khng c hnh tng m c kh nng ng k. V nh gi, tuy khng thy hnh tng m n thi t nc u lung lay. Nghip cng th, bnh thng chng ta khng thy n, m n li chng ta i khp no lun hi. S d n c kh nng mnh m nh vy l do tp qun lu ngy. Nh ngi tp ht thuc, bui u khi thuc ch cm thy kh chu, nhng tp lu ngy thnh ghin, khi ghin ri vi gi no

cng phi tm cho c n. Th hi ci ghin y hnh tng ra sao, m iu khin con ngi mt cch mnh lit nh th? Qu tht khng ai bit tng mo ca n, nhng khi n i hi, ngi ta phi chy ngc chy xui tm cho ra thuc ht. Bnh ghin ru kh nng cn mnh hn, t nhng hp ru cay x mm, tp mi thnh quen, bt u ghin ru. Khi ghin khng c ru khin ngi ta phi a phi ma, on oi nhc nhn, ngp tri ngp t, qu tht chi phi ht kh nng con ngi. Chng ta t t cu hi, ai em bnh ghin y n cho chng ta? Chnh chng ta t tp, tp lu thnh ghin, ci ghin y do mnh to ri mnh chu. Ci ghin y c ma lc g m y a hnh h con ngi n th? Hn khng c ma lc g, chng qua tp lu ngy thnh thi quen, thi quen cng lu sc cng mnh. t chng ta tp thnh bnh, khi mun ht bnh cng t chng ta gan d b n, khng ai c th b th cho chng ta. Kh nng ca bnh ghin ging ht kh nng nghip chi phi chng ta trong lc o lun hi vy. T chng ta to nghip lnh hoc nghip d, to cng lu th sc mnh cng lm, n cui cng chng chi phi dn dt chng ta i vo con ng lnh hay d ty ch gy to ca mnh. Khng phi ha cng y a, khng phi thng by ra, chnh chng ta t to ri t th. Khi thnh nghip, chng ta kh cng c n. Th nn, bit chn nghip lnh to l t gy mt sc mnh a mnh n ci lnh. Cm u gy nghip c l to p lc li mnh vo ci d. Chnh y l quyn la chn ca con ngi, quyn nh ot s phn mai hu. Nu c sng say cht ng y u i y, nhng k ny v sau than tri trch t no c ch g. Chng ta c thm quyn quyt nh i mnh hin ti v v lai, ti sao chng ta li b mt ci gi tr cao c y. Nhng kt qu tt xu d hay hin nay v mai kia u nm sn trong tay chng ta. Chng ta c quyn phn quyt mt bn n tt xu trong i sng mai sau ca mnh. ng cu khn van xin bt c mt nng lc no ngoi chng ta. Ni n kh nng nghip l kh nng ca chng ta, nghip v chng ta khng phi l hai. Nu chng ta khn ngoan kho lo lo to nghip lnh, chng ta di kh ngu mui gy to nghip c. Kh vui s ty nghip mang n vi chng ta mt cch chn thnh. V. TT YU CA LUN HI To nghip l nhn, th bo l qu. Tt yu ca s lun hi l nhn qu. Ln ln trong ba ci su ng u ty thuc nhn qu. Mnh gy nhn nht nh mnh phi chu qu, qu kh qu vui l do gy nhn kh vui. Nhn qu

l l cng bng chn tht, bi mi c nhn gy to khc nhau, nn s th nhn cng sai bit. S cng bng t nhn n qu, khng phi s cng bng do ai khc p t cho mnh. Nu do k khc p t cho mnh l bt cng ri. Ngy nay chng ta to nhn, ngy mai chng ta th qu, tht l r rng rnh mch bit bao. Song ni ti nhn qu l cn c trn thi gian sut c qu kh hin ti v lai, trong qu kh c ci gn c ci xa, v lai cng th, khin c nhng kt qu xy n m ng s khng bao gi nh. Li c nhng s kin gy nhn m khng thy kt qu. Do nhn qu tr thnh rc ri kh khn, ngi ta kh tin kh nhn. Nhng s tht lc no cng tht, bi kh nng nh hiu ca con ngi qu gii hn, nn c nhng thc mc th thi. Nu ngi nhn hiu su v l nhn qu th cuc sng ny c tiu chun nhm n v an n v cng. V mi kt qu hin chu trong i u do nhn gy ra t thu trc, nn kh khng on hn, vui khng ngo mn. Mnh lm mnh chu, ch qu ngang y phi chn ly nhn tt m lm, mai kia khi phi th qu au kh, cho nn trong kinh ni: "Btt s nhn, chng sanh s qu." K tr th s nhn, ngi ngu th s qu. Do ci nhn thu sut v ci nhn nng cn, nn c chia B-tt v chng sanh. Nhn c thin c th qu cng c kh vui. Nhng k gy to nghip c, t phi th qu kh trong ba ng d, a ngc ng qu sc sanh. Nghip c l mnh lm cho k khc kh, cn xng vi nhn mnh gy, th qu kh mt ni trong ba ng d. Nhn kh c khi khng thnh qu, do na chng mnh bit hi ci, hoc chuyn i. Nhn kh nht nh th qu kh, do s nui dng mt cch sung mn. V nh c ngi ung ru m khng ghin, v h bit gii hn cha b. C ngi ung ru nht nh phi ghin ru, v h mi tip tc v say m. C nhn kh m khng th qu kh, hoc nht nh phi th qu kh, cng nh th. Ngi gy to nghip thin t th qu vui trong ci ngi, ci a-tu-la v ci tri. Cn xng vi nghip lnh mnh to, nhiu t cao thp, kt qu cng c hn km thp cao. C khi ngi to nghip lnh m khng c qu lnh, hoc ngi to nghip lnh nht nh hng qu lnh. V nh, mt s sinh vin vo hc y khoa, c ngi khng kh nng hc hoc li bing hc, nn tuy hc y khoa m khng kt qu thnh bc s. C ngi kh nng li cn c hc tp, nht nh mt ngy kia s thnh bc s. T nhn n qu cn cn c nhng s kin tr gip y mi c vin mn. Khng th c nhn nh tt nhin rng c nhn l c qu. Bi v thi gian t nhn n qu l giai on bin ng, hoc c tng trng, hoc b tiu mn, ty

theo nhng s kin tr gip. Bit th, chng ta c th chuyn nhn xu thnh tt, hoc nhn tt tr ra xu. S tt yu ca lun hi ty thuc nhn qu, khng c k no khc p t kh vui cho chng ta, cng khng c bn tay no li ko chng ta phi i ng ny hay li khc, mi s kt qu u cn xng vi nhn mnh gy to. Nm vng yu t ny, mi thy chng ta trn quyn nh ot s phn ca chng ta. Nu cuc i ca chng ta hin nay c ti sng hay en ti, u do s kho lo hay vng v ca ta ngy xa. Can m nhn ly trch nhim ca mnh, khng on trch ku ca, khng than thn ti phn. Chng ta gan d trong cuc sng hin ti, song phi khn ngoan chn ly li i ngy mai. VI. THOT LY LUN HI o Pht gii r l lun hi, nhng khng phi mi chu lun hi. Bit lun hi tng tn ri, Pht ch ra con ng thot ly lun hi. ng nh ngha bit kh, chng ta mi tm cch thot kh. Lun hi l vng loanh quanh ln qun, nho i ln li khng th thot ra. Chp nhn trong vng quanh qun , do ngi khng tm c manh mi thot ra, hoc khng kh nng thot ra. Nh cc nh khoa hc pht minh c sc ht ca tri t, mi vt cam chu trong vng vt ln rt xung, khng sao thot ra ngoi c. Nhng cng cc nh khoa hc ch phi thuyn kh nng vt ra ngoi vng ht ca tri t, i thm him cc hnh tinh khc. Bit r sc ht ca tri t ri, mi ch c phi thuyn vt ra ngoi sc ht. Cng th, Pht gii r l lun hi ri, mi dy phng php thot ly lun hi. Mc ch ca o Pht l thot ly sanh t lun hi, khng chp nhn s loanh quanh trong vng sanh t. Cn trong sanh t d di ngn kh vui , o Pht u kt lun l au kh, v cng mt s phn v thng. Ch thot c lun hi mi l an vui gii thot. VII. KT LUN o Pht ni l lun hi cng l pht minh mt s tht ca vn vt v con ngi. V i tng ca o Pht l con ngi, nn chung qui t nng v s lun hi ca con ngi. Con ngi nhn hiu thu o v l lun hi, nu h khng c kh nng thot khi lun hi, t mnh chn la cuc lun hi an vui v thoi mi. Nu h c kh nng thot ly lun hi, do hiu lun hi tin tu o gii thot. Bit c l lun hi, chng ta bit c l cng bng ca con ngi, cng nhn ly s t do cn bn ni chng ta. Mi m tn li u tiu tan, do bit ta l ngi quyt nh thn phn ca mnh. Tt c on hn

ti hn u sch ht, v c ai p t s au kh cho mnh m than th. Qu chng ta l con ngi c lp t do ca chnh mnh trong hin ti v v lai. D cha gii thot, bit c l lun hi, chng ta cng sng sut v an n ngay trong i sng ny. Mi tng lai u nm trong tay chng ta, chng ta trn quyn chn ly mt tng lai no theo s thch ca mnh. Tam c I. M Rn c thuc c l th ngi i rt kinh s, nhng khng ng s bng tam c. V rn c thuc c hi ngi ch mt thn ny, tam c hi ngi n bao nhiu i, bao nhiu kip. Nu ng s chng ta nn s tam c hn tt c th c khc. Th m, ngi i chng nhng khng s tam c, li cn nui dng cha chp bo v, khin n cng ngy cng tng trng. Do , ngi i lun lun sng trong mu thun, mt mt cu mong c an n vui ti, mt mt nui dng tam c l ng c bt an v au kh. C khc g, ngi kia mun gia nh c bnh an, m nui k gic trong nh. Th th s bnh an chng nhng khng c, m au kh tan hoi s n nay mai. Ngi hc o chng ta phi sng sut nhn din ng mt tht k ph hoi, tiu dit chng th s an vui s n vi chng ta. Tam c l ngun au kh ca chng sanh, l ci r bt an ca nhn loi, chng ta phi hiu n v c gng tr n. II. HNH TNG TAM C Tam c l ba th c c mang au kh n cho con ngi, ph hoi mi hnh phc an vui ca con ngi. Theo th t thng thng ca n l Tham, Sn, Si; song t ng trt t t gc ra ngn phi ni Si, Tham, Sn. 1. Si: Si l si m. Khng bit ng l tht gi, khng nhn ra phi tri, khng thy c t chnh, ngu ti m mt l tng trng ca Si. Ci si m cn bn nht l nhn lm thn gi di lm ci ta chn tht, tm sanh dit lm ci ta vnh cu. Ni ta nhn lm th i tt c u lm, pht sanh bao nhiu th ti li v sau u gc t ci lm ny m ra. Thn l tng duyn hp h gi m lm chp thn mnh tht. thy thn tht ri, sanh bao nhiu th bo v gn gi nui dng t im cho thn, ginh git ui bt tm cu cho c nhng nhu cu m thn i hi. Nhng khng bao gi c s tho mn ca bn thn, v n l mt th gh l, cng c li cng i hi. Chnh n l ci gc ca lng tham v tn sau ny.

Lm chp thn l tht th mi s vt l thuc v thn cng thy l tht. Do chng nhng lo tm cch bo v thn, cng lo tm cch bo v nhng s vt l thuc. Chng ta c gn gi thn mnh, c tm kim nhng nhu cu tha mn thn mnh, c bo v nhng s vt l thuc v mnh, k khc cng th. Ai cng mun tha mn, mun bo v, song mnh c th k khc phi mt, l ch ng nhau ca con ngi. Nhn loi tranh u nhau c tng mnh vn vt cht, gc t chp thn tht pht sanh. Bi cho thn l tht, mt khi n sp hoi th mi s st lo u khng sao k ht. V tm, cho nhng th suy t ngh tng cm xc phn bit... l tm mnh tht. Song nhng th y l tng duyn theo bng dng trn cnh, cht c cht khng, bng sanh bng dit, khng c thc th cng khng lu di. Bm vo ci gi di tm b y cho l tm mnh. Khi chp l tm mnh ri, mnh ngh ci g cng cho l ng, mnh tng ci g cng cho l hay, mnh phn bit iu g cng cho l phi. Bo v kin mnh chng i kin k khc. Nu s chng i ca mt c nhn vi mt c nhn, l kin bt ng trong phm vi c nhn. Nu s chng i ca qun chng ny vi qun chng khc, l tranh u thc h. Bt ng kin l mm au kh trin min t trong gia nh n ngoi x hi. Nhng m, kin lm sao ng c, bi mi ngi sng trong mi mi trng khc nhau, s hun tp hp th khc nhau, k c nhng chng nghip ca thi qu kh cng khc nhau, ng nhin vng tng tm thc phi khc nhau. Bi nhng th y do hun tp m c nn nhng bt ng y khng th trnh khi. Th m chng ta li bo th kin mnh l ng, k khc t cng nhn kin h l ng, hai ci ng ?y s l gc u tranh. Nu ni thng, kin khng c ng, ch v ph hp vi mt s ngi no vi khong thi gian no, n nhng k khc v thi gian khc l sai. V th, ngi c chp kin mnh ng, qu l h sai. Cng c chp cng bo th kin mnh l nguyn nhn au kh trm trng ca con ngi. Ch kho lo dung ha bung x cng vui v vi nhau, l ngi khn ngoan nht. 2. Tham: Do chp thn l tht nn khi tham lam mi nhu cu vt cht cho thn. Lng tham l ci hang khng cng, ci ti khng y, cho nn khng bit n u l . Khng c, tham lam mun c; c, tham lam mun tht nhiu, cng c li cng tham. Tham m khng toi nguyn lin ni sn. Qu tht tham l nhn au kh v hn, con ngi n khi sp tt th vn cha tha mn lng tham. Tham c nhiu loi: Tham mun thn ny sng mi khng cht, ngi ta coi ci cht l mt ha hi ti i ca con ngi. Th nn, thm hi nhau, chc mng nhau, ngi

ta lun mm cu khe mnh, cu sng lu trm tui. Bi c m nh mnh sng lu, nn kinh doanh s nghip ui theo danh vng, m say sc p, thch ung n ngon lnh... cho tha mn thn ny. V s cht nn ngi ta lun lun trnh n ting cht, d cho n khi bnh ngt sp cht, i mua hm v vn ni nhc ci "th". S th tham sng y ngp ni con ngi, c nhng ngi mang thn sng mt cch kh au en ti, m nghe ni cht cng s st. Song c sanh nht nh phi c t, l mt nh n khng th di dch, lm sao trnh c. Ch c s cht m khng bit ng trnh, y l ni kh tuyt vng ca con ngi. V tham sng lu nn ngi ta mun c nhiu tin ca bo m i sng. Mun c tin ca nhiu, ngi ta phi tranh ua ginh git vi nhau. l ginh git th c k c ngi mt, k c vui ci th ngi mt tc ti. V th ngi c cng nhiu th th hn cng lm. C khi trong lc ginh git, ch ngh phn c v mnh, ngi ta cng ln dm p trn sanh mng k khc. Cho nn ci c ca ta cng l m hi nc mt ca ngi. Ngi tham tin ca nhiu th au kh cng nhiu. Bi v u phi mun l c, phi lao tm nhc tr, phi tn hao bao nhiu sc lc mi c. c li s ngi ta ph, tm mi cch gn gi bo v, nhng c khi n cng ra i. Kh cng qu nhiu mi c, c ri li mt, tht l kh au v k. Danh vng l nhng ht nc lng lnh trc nh nng mt tri, ngi thch nhng danh vng cao sang, nhng khi nm vo tay n lin tan bin. Song ngi th gian no c bit chn, c mt b ng ln, c mt bc li mun ln mt bc. Chnh v tham lam mong mun, ngi ta phi chy cht cu cnh b nhng ngi c kh nng a mnh ln. Mong cu m c, ngi ta li thm mong cu. Mong cu m khng c, ngi ta phi kh au su thm. Danh vng l ming mi ngon, nn ta mong c k khc cng mong c. Nu ta nm c n trong tay th k khc cng tm cch g ra. V th, ngi xa ni "cng cao danh vng cng dy gian nan". t c ngi ngi trn chic gh danh vng c an n sut i. Song v tnh cch ho nhong ca danh vng hp dn mi ngi dn mt vo khng bit mi. ui bt danh vng, nh nhng a b ui bt bng, cui cng ch chuc ly s mt nh. Ch ai khn ngoan kho bit dng, ngi s c an n. Sc p cng l mt th men say khin nhiu ngi m m eo ui. Bao nhiu danh t hnh phc yu ng m tai, ngt du, thc y khch si tnh chm su trong bin i, rt cuc ch l nhng o tng o in, do con

ngi in o by ba. Hnh phc l chic mt n ca kh au, mt khi lt chic mt n y ra lin l nguyn hnh au kh. Nhng con ngi l bnh nhn ca sc dc, mc d bit n l nhn au kh, m h vn la c b bt, khng chu trnh xa. Ngi ta ui theo sc dc khng khi no bit chn, nh ngi kht ung nc mui cng ung cng kht. N mang ha hi cho bn thn chng tn ci, li thm nhiu su thm kh au. am m sc dc l ngi t ph hoi sanh mng ca chnh mnh. Nhng thc ngon n ung ch c gi tr khi cn ti li, nut qua khi c no c ra g. Th m ngi i v ming n ginh git nhau, git hi nhau. Tn bao nhiu m hi, bao nhiu sc lc, ch v mt mn n ngon. Hm nay thch n mn ny, ngy mai i n mn n, s thm kht i hi thi thc ngi ta phi khn kh nhc nhn sut i. Rt cuc mt i sng ch v n l cho ci li. D c ngi bo rng n ung bi b sc khe con ngi, cn thit cho s sng, song chng ta ch cn n nhng thc c sinh t nui dng c th l tt, ng cu k mn ngon vt l, ng i hi ch phng kh ln. Bit chn thc n bi dng thn ny khe mnh l ng, ch c i n l cho ci li. Li c lm ngi c thch nhn ri thnh thi, thong th qua ngy, chng ng lm lng vic g. H t cho thn sung sng l trn ht, khng mun lm ng mng tay. Quan nim ny lu ngy tr thnh li bing hn nht. H l nhng khi tht thng c vt ln chic ging, nm xung chic vng. C ngy h ch bit th hng, m khng ng lm mt cng tc g c li cho mnh v gip ch x hi. Nu mt i sng m tp nh th, k t chuc bnh hon vo thn v v ch cho x hi. Cng khng cng thy thn l nh nhc mt, v thn ny l mt ci my hot ng, nu khng chu hot ng mu huyt khng c lu thng, gn ct khng do dai, l ci c bnh hon. Ngi c khng cho sung sng, u ng h t chuc bnh hon kh au. 3. Sn: Sn l nng gin. Do tham lam m khng toi nguyn, hoc b ngn tr lin ni sn. Mt khi ni sn th mi ti c no cng dm lm, mi kh au no cng dm to. Tt c s hung tn d dn c c u do sn m pht sanh. Sn c loi bc pht, c loi thm kn. Nghe mt li ni tri tai, thy mt hnh ng khng va lin ni nng la m m l sn bc pht. Loi sn ny rt nguy him, song i phng d thy d bit. Nhng iu g mnh mun c b k khc ngn tr, lin ni gin mt , ming tht ra li bt ho, tay chn qu ma, ton thn c ng mt

cch mt iu ha. Nu khi ny, i phng nhng nhn i th kh d du li, bng khng th cn u kh trnh. Mt phen ni sn l mt trn bo bng ha hi him nguy khng th lng trc c. Mi him nguy ha hi trong i sng ca chng ta u do sn mang li. Ngi m p lng sn l k cha chp rn c trong nh, tai ha n mt cch d dng ch trong giy pht. C ngi c sc mnh dn p la sn bc pht, nhung h li nui dng n mt cch ngm ngm. Khi nghe ni tri tai, h ni gin, m ghm trong lng. Lng sn ny thm lng m c c v k, v i phng khng bit c nga n. Nhng k c lng sn thm kn l con ngi su c nguy him. y l ng la than, kh thy m lu tn. Ngi m lng sn ny nh ngi nh p m cha y hi c. Nhng k thiu tinh t, nhn xt hi ht, khng sao trnh khi b hi c lm ngt th. Song hi c ngi chnh mnh cng khng an n g. Th nn sn l mi him ha cho mnh cho ngi, mi kh au trong i ny n mun kip u do sn gy ra. III. TR TAM C Nh trn thy, tam c l ha hi v cng bt tn ca con ngi. Chng ta phi n lc th tiu chng th i mnh mi an n v em an n li cho mi ngi. Tam c nh mt cy to, si l gc cy, tham l thn cy, sn l cnh l. Tr tam c, chng ta phi nhm thng vo gc ca n m on dit. Gc ca n tc l si, nn phng php tr n phi l tr tu. y chng ta dng hai phng php tr dit chng: 1/ Qun v thng: Bi do si m chp thn ny l tht v cuc sng lu di, nn dy khi lng tham sng lu, tham ca ci, tham danh vng... y chng ta dng tr tu qun chiu theo chiu thi gian, xem thn ny qu tht sng lu di hay khng? Nh Pht ni: "mng ngi sng trong hi th". y l mt s tht ca kip ngi, ch mt hi th ra khng ht vo cht. D c n trm ngn li cht, song bt c li cht no cng th kh ra m khng ht li l xong mt cuc i. Thi gian th ra khng ht li khong bao lu, qu tht ngn ngi v cng, ch trong vng mt tch tc ng h. Nh th, chng ta kt lun mng ngi sng bao lu, m tham lam th. Cng xt nt chng ta cng thy thn ny tht qu mng manh, mt lung gi c xung vo cng c th cht, dm chn ln con rn c b cn cng c th cht, i ng sy chn ng b cng c th cht, ngi trn xe ng nhau cng c th cht, mt gn mu b cng c th cht v.v... s cn mt ca thn ny

qu nhanh, khng c g bo m cho s sng ca n ht. Pht giy no cn sng l bit n sng, pht giy khc khng chc n li cn. Mt cn bt thn lin ng ra cht, nn ni thn ny l v thng. thy thn mng manh nh vy th s tham lam cho thn cn c gi tr g. Do tr tu thy ng nh tht thn ny v thng, mi s tham lam theo c dng, lng sn hn cng ngui lnh. Nhng suy t ngh tng ca tm thc cng i thay tng giy pht. Chng thay hnh i dng lun lun nn cng thuc v thng. Trong mt ngy m bun gin thng ght i my thay mt khng bit bao nhiu ln. Mi s i thay y l tng trng v thng, cn g tranh chp l chn l. Chp suy t ngh tng ca mnh l ng l chn l, qu l vic di kh, c khi no ly mt ci ba trong bng p nt mt vin tht c. Cng th, vng tng l ci v thng tm b lm sao dng n suy ra c mt chn l mun i. Chp cht nhng ngh tng mnh l ng chn l, qu l phi l ri. 2/ Qun duyn sanh: Si m chp thn ny l tht, chng ta hy dng tr tu ng v mt khng gian xem xt coi c ng hay chng? T tinh cha huyt m cng vi thn thc ha hp thnh bo thai, khi ra khi lng m phi nh t i bn ngoi nui dng bi b thn ny mi sanh trng. Th l do ha hp m c thn, cng do ha hp c sanh trng. l duyn hp th khng phi mt th, ch l hp tng t duyn sanh. Nh ci nh l hp tng ca nhiu duyn, trn hp tng y khng c ci no l ch ca ci nh, ci nh l gi tng ca nhiu duyn hp li. Nu chng ta ch cy ct cng khng phi ci nh, cy ko cng khng phi ci nh, cho n tt c khng c ci no l ci nh, nhng th hp li tm gi l ci nh. Ci nh y l mt gi tng do duyn hp, thn ny cng th. Mi s duyn hp u h gi, chng ta tm u cho ra l tht ca thn ny. Trn ci khng tht m lm chp cho l tht qu tht si m. Thy r thn ny duyn hp khng tht l tr tu. Thy thn ny khng tht ri, cn g tham lam nhim trc ni thn. i vi thn khng tham nhim th mi nhu cu ca n cn c ngha l g. Thy thn ng l tht th si m tan tnh tham sn cng theo bin hoi. n nh suy t ngh tng thng ght... trong tm u do su cn tip xc vi su trn m pht sanh. Bn thn ca nhng tm l y khng t c, do cn trn thc ha hp m sanh. do duyn hp th khng tht th, ci khng tht m c chp l tht tht qu si m. Dng tr tu soi thu nhng

tm t theo duyn thay i u l h gi, chng ta p tan c ci si m chp ng ni ni tm con ngi. Bit r bao nhiu th suy ngh tng tng u l o nh, cn g chp cht ci ngh mnh l ng, ci tng mnh l tht na. Do , chng ta bung x mi vng tng gi di, sng mt i an lnh trong ci bnh lng ca tm t. IV.- KT LUN Tam c l ci ngun au kh ca chng sanh, tr dit c n chng sanh s hng mt i an vui hnh phc. Kh vui vn do cha chp tam c hay tng kh chng i, y l cn bn ca s tu hnh. Ba th c ny, si l ch cht. Dit c si th hai th kia t hoi. Nhm thng vo gc m n th thn v cnh ng thi ng theo. V th, trong mi hai nhn duyn ci u l v minh, mun ct t vng xc xch lun hi ca nhn duyn, ch nhm thng v minh, v minh dit th hnh dit v.v... Si c l ng c chnh yu ca tam c, chn ng c si th ton th tam c u dng. c Pht thy c ci gc ca au kh v u ngun ca thot kh, nn Ngi dy Pht t c ngay ci gc y m tr, ngi ng dng ng nh th s t tn cng m kt qu vin mn. Si l gc au kh, cng nh v minh l gc lun hi, v dit tn gc y, c Pht dy dng cy ba Tr Tu p tan n, hoc thp sng ngn uc tr tu ph tan mn m v minh. Bi l y, o Pht l o gic ng, ch c gic ng mi dit tn ci r si m, ch c mt tri gic ng xut hin th m ti v minh mi hon ton ht sch. Dit c tam c ca mnh l t cu bn thn, cng em s an n li cho mi ngi chung quanh. Mt vic lm t li li tha y , tt c Pht t chng ta phi tn lc c gng thc hin k c mi thi. uc vy mi xng ng l ngi Pht t chn chnh. T bi I.- M Tnh thng l ngun an i v bin ca chng sanh ang au kh, l b nc cam l mt ngt cho nhng ngi ang b la trn gian thiu t mc tnh nhy m tm gi. Song phi l tnh thng hon ton v tha, khng nhum mt t xu mi v k. Nu l tnh thng v k, chng nhng khng lm vi c ni kh ca chng sanh, tri li cn dm h chm su trong bin kh. Tnh thng v tha l v bin khng gii hn, trn ngp mi loi, chan ha trong mun loi. Ngi mang tnh thng ny ra chan ri cho chng sanh, qu l mt t mu ang sn sc by con di. Bao nhiu kh au,

mi iu ch nn va gp tnh thng ny chng u tan bin. Cao c thay! Qu bu thay! p thay! Nhng ai cu mang m p tnh thng v bn hn ny. II.- NH NGHA T l ban vui, Bi l cu kh. Ban vui cu kh cho ngi gi l t bi. S vui kh ca ngi xem nh vui kh ca chnh mnh, chia vui st kh cho nhau y l lng t bi. V th, ban vui cu kh cho ngi m khng thy ta l k ban n, kia l k th n. Tn tm tn lc v ngi, khng c mt nim mt my may v mnh l t bi. y mi tht l tnh thng chn tht. Nu c mt im nh xu v mnh l khng phi tnh thng chn tht. C v mnh m thng ngi, chnh l thng mnh khng phi thng ngi. Mt tnh thng v mnh th khng hn l thng, bi tri s cu ca mnh lin gin. Hon ton v ngi hon ton cho ngi, mi l tnh thng v bin khng gii hn. Tnh m thng con cha hn l t bi, v con khng nghe li m lin gin. Tnh thng t bi l tnh thng ng ha kh vui ca ngi nh ca mnh. Mnh kh cng kp lo gii quyt cho ht kh, mnh khng cn bit n mnh, mnh khng k n vi mnh. Cm thng s kh vui ca mi ngi nh th, khi tnh thng ban vui cu kh l lng t bi. Cu gip mong n p l s i chc khng phi lng t bi. Thng yu tha mn nhu cu ring t mnh, l li dng tnh thng, khng phi t bi. Mi s xt thng cu gip ngi, khng xen ln mt t v mnh tht l lng t bi. III.- MI TP T BI Mun pht tm t bi, chng ta phi tp cm thng s kh vui vi mi ngi. Thy ngi kh cm nh chng ta chu kh, ni kh ca ngi xem nh ni kh ca chng ta. Dng mi kh nng sn c dp kh cho ngi cng nh tiu dit kh ca chnh bn thn mnh. Ngi ht kh l chng ta ht kh, khng cn mt i hi no, ngoi s ht kh ca ngi. xem ci kh ca ngi nh ca mnh, nn nhit tnh st sng cu gip m khng iu kin. Ngi khi kh l mnh an vui, khng c mt hu no i vi ngi mnh cu gip. Nu c hu , ch mong em li cho h s an vui vnh cu. Thy ngi vui cng nh mnh c vui, nhng ci vui ca mnh sn sng chia st vi ngi, bng cch gii by, bng cch chia s, bng cch mong mi. Chia st vi nhau cng c vui chung tht l hnh phc chn tht trn gian. Ch mt mnh vui, ai sao mc k, l k ch k xu xa, chnh h khng bao gi thy s an vui chn tht. Chng ta phi thy ci vui ca mnh l ci vui ca mi ngi, ci vui ca ngi chnh l ci vui ca mnh. Cng

kh cng vui mi l tnh thng chan ha trn ngp. Ch bit ci vui kh ring t ca mnh l t ng khung trong mt nh giam ring bit, k y sut i khng bao gi bit vui. Chng ta tri lng mnh ra ha nhp vi mi con tim, cha chan tnh thng khng bn hn. Bi cm thng nhau trn ni kh vui, chng ta mi c nhit tnh tch cc cng st kh chia vui. Mi bc tng ngn cch gia bn ng con ngi, chng ta mnh dn p cho s cm thng khng b cuc hn. Thng cm c s kh vui ca mi ngi, chng ta bt u pht tm t bi. V th, mi tp t bi l tp cm thng. Tuy nhin lng t bi l khng gii hn, song mi tp t bi phi pht xut t gn lan dn ra xa. Chng ta tp cm thng t nhng ngi sng chung, thn thuc vi chng ta, dn dn n nhng ngi xa l bn ngoi. Nu nhng ngi chung sng vi mnh khng th cm thng c, ch cm thng c vi nhng ngi xa l bn ngoi, l tr hnh t bi, ch cha phi thc cht t bi. Chng ta phi tp lng t bi cho c cn bn, s kt qu chc chn s ng nh nguyn. IV.- TP T BI Lng t bi pht hin ni chng ta, mi sn hn tham lam theo tiu dit. Ngi t bi khng th ni nng chi nh k khc. thy s au kh ca ngi chnh l au kh ca mnh, v l mnh li lm kh mnh. Ch thy k khc vi mnh khng lin h nhau mi nh lng lm h kh. Qu tht cm thng c ni kh au ca ngi, lng sn va dy khi lin tt ngm. Bi nc t bi trn ngp th khng c l do la sn ni dy. La sn chy hng hc, chnh l lc nc t bi kh cn. T ngi gp cnh kh, ngi c lng t bi cn khng n ly mt ng, cn phi tm cch gii kh cho ngi. Nu kh nng chng ta khng th gii cu c, lng vn xt xa au n. Hung l, ch thn mnh lm kh cho ngi, lng t bi khng cho php dng ngn ng hnh ng lm kh k khc. Bao gi chng ta thch lm kh mnh, chng mi vui v lm kh ngi. Gp kh chng ta bit ru bun than th, n no lm kh k khc cho nh. Kt qu u ca lng t bi l dit sch sn hn ca chnh mnh. Ngi t bi u nh tranh ginh hn thua c mt vi ngi. Bi k c th vui ngi mt phi kh, ginh git nhau l lm kh cho nhau. Lng t bi l cu kh, v l li i lm kh ngi. Tham lam l thu gp, ginh git. T bi l ban b cu gip. Mang lng t bi th mi hnh ng c tnh cch tranh ua ginh git khng cn. Chnh ca mnh cn mang ra ban b cho ngi, khng th c ginh git ca ngi em v mnh. Lng t bi vi tham lam l

hai con sng chy ngc. C ci ny th khng th c ci kia. Lng t bi i n u th au kh tan n y, nh nh nng soi n u th bng tuyt u tan. T bi khng dung au kh, d nhin t bi khng cha chp tham lam. T bi trn ln tham lam phi r ri. Vi mi lp ngi trong mi cnh hung, ch mt b mang tnh thng chn tht n vi h, khng mt hnh ng ngn ng cho h phi phin h, thun ty ban vui cu kh. Hnh ng nh th l thun hnh t bi. Lng t bi ny mt b th hin tnh thng, chiu theo s nguyn ca ngi. Lm tri ngi l khin h au kh, thun hnh t bi l khng tri nguyn ca chng sanh. Song tm chng sanh in o, c ci kh tr hnh an vui h li thm thung a mun, ngi sn lng t bi, c khi cn i ci kh nh cho h ci vui ln, vn phi lm. Hoc nhng chng sanh ng nghch mi to ti khng chn, ngi t bi cn phi ngn chn bng cch trng tr d dn. Hin tng d iu phc a ngi v ch an vui, l nghch hnh t bi. Hnh t bi ny va mi trng nh k c, nhng mai kia mi thy r lng t. Ngi th hin lng t bi ny cn phi sng sut, tht l lm mt vic kh lm. D thun hnh hay nghch hnh cng l mt ngun ban vui cu kh. Bn cht t bi l nh nhng mt m, nn mi chng sanh b nhit no gp t bi u c an lnh. V.- CU KNH T BI Lng t bi c vin mn khi no mi vng thc khng cn. V vng thc chy theo nghip phn bit c yu c ght, kh mang tnh thng chn tht bnh ng li cho chng sanh. Khi nghip thc sch, ch mt tm th thnh thang bnh ng bao trm tt c chng sanh, khng phn bit ng nhn b th, lm g c thng ght ny sanh. Sng vi tm th ny ch trn tr lnh lng mt tnh thng. Tnh thng m khng phn bit, khng cn ch khch i i, bao dung khng gii hn, mi l tnh thng chn tht hay vin mn lng t bi. Cn thy i i l cn phn bit; cn dng cng, mi s i i tiu dung, bit ly u lm gii hn. Cho nn v lng t bi thnh thang nh tri cao, bt ngt nh b c. T bi trong ch khng phn bit khng dng cng nn gi l v duyn t. VI.- KT LUN T bi l tnh thng hon ton bt v li. Bn c qu sn hn tham lam tt gp t bi u chp tay qu gi qui hng. C mt t bi u th mi kh

au tan bin . T bi ngt ngo nh dng sa m, t bi mt du nh ngn gi chiu thu, t bi trong sng nh nh trng rm, t bi pht sanh mun ngn cng c nh lng tt ph nhiu nui dng vn vt. Chng ta tn trng knh mn nhng ai mang sn lng t bi, tn thn ca ngi ai mi pht tm t bi, c m mong mi ai s hc tp t bi. Mi ngi chng ta gng cng khi dy dng sui t bi, mt ngy kia chy trn ngp trn gian ang nhit no. Hnh phc nhn gian nu c, khi no ngun nc t bi trn v. Tt c chng ta ng mong ng no cu kh, ch chp tay cu nguyn mi ngi u pht tm t bi. Ngn la kh au dp tt, khi trn ma t c gi nhun. Chn thnh mong c mi ngi u pht lng t bi. M tn, Chnh tn I.- M o Pht ch trng gic ng mang nh sng tr tu soi ri cho th gian. Mi l tht u hin by di nh sng gic ng, nhn thy l tht ri mi khi lng tin l "chnh tn". Ngc li, by nhng iu m hoc lm m qung ngi i, la bp th gian, y l "m tn". Hoc khng hiu r, khng c l l, m tin cn tin bng l "m tn". Tin bng l ha hi a con ngi n ng m ti. Thy r bit ng mi tin l sc mnh v bin khin ngi thnh cng trn mi lnh vc. Th nn trong kinh Hoa Nghim c cu: "Tin l ngun ca o, l m ca mi cng c. Tin hay nui ln cc gc lnh." V th ngi hc o cn c lng tin, song lng tin qua sng l tr gn lc k cng. Tuyt i khng c tin cn, tin bng lm bng hoi tinh thn gic ng ca o Pht. Chnh trong kinh Di Gio Pht dy: "... Xem tng lnh d, trng xem sao hn, xem xt thnh suy, coi ngy on s u khng c lm..." II.- M TN M tn l li tin m qung khin con ngi mt ht tr thng minh. Nhng k ch trng m tn l ngi lm hoc lon th gian, a dn tc li li bn khai. Mt tn gio chn chnh, mt dn tc vn minh, khng cho php m tn len li trong tn mnh, trong dn tc mnh. Th m, ng bo chng ta, trong Pht gio chng ta, t oan m tn vn cn nhiu. a) ng ct ng ct l hin tng m hoc khng khip. Nhng k lm ng ng, b ct u l ngi sng trong trng thi bt bnh thng. Bn thn h mt

ht kh nng t ch, h b sai s bi mt ma lc huyn b no . Khi ma lc y da vo h, lin lm dng cc danh hiu thnh, nhng bc v nhn ca thu xa dng mo xng la bp ngi i. Nhng k yu va d tin nghe xng danh hiu Pht, B-tt hay nhng v tin thnh lin khip m knh tin. H khng dm ph phn l t hay chnh. Th ri, h mt mc qu mp c phong chc, hoc nhn php lnh. H b gt bng nhng danh ho trong ci v hnh, hoc bng nhng ba t php l, nhng huyn hoc v qu kh v lai. T y h sng bng o vng m huyn, mt ht l tr thc ti. Chng ta phi khm ph dp tan nhng li m hoc y. Ring v nh Pht trong kinh dy r, khi chng n qu Pht, B-tt, A-la-hn u c y lc thng, tam minh... V th, B-tt hay A-la-hn mun ha k hu duyn lin dng thn thng hin gio ha, nh B-tt Qun Th m, trong phm Ph Mn ca kinh Php Hoa chng hn. Khng khi no cc bc Thnh phi g vo thn k phm tc khc lm vic gio ha. V cc ngi y thn thng bin ha v ngi. Nh th, nhng ma lc ta vo ng ct u l sc ca qu thn. V s ngi i khng tin, nn chng mo xng nhng danh hiu cho to gy uy tn. Bit r tnh cch ma m ca chng, ngi Pht t phi trnh xa, tuyt i khng c ph ha vi chng, hung l qui knh. C th mi t ra l ngi Pht t chn chnh. b) Lch s, sao hn Thi gian khng tht do khi nim con ngi t ra, hung l trn thi gian li t ra ngy tt ngy xu, nm lnh nm d... Th t ra mt th d, chng ta t mt ngn n t bn phi, ly mt ci gng trn nh bn tri, cch nhau nm tc ty, khong gia t mt qu bng (tri banh). Chng ta dng tay xoay trn qu bng, pha nm bn ngn n l sng, pha khut ngn n l ti, c xoay mi, qu bng i chiu ti sng lin tc. Trc quay y c lc tin n trc ngang ngn n lm khut nh sng soi vo mt gng, nh sng mt gng khng phn chiu vo qu bng, c lc li li sau, nh sng ngn n soi vo mt gng, nh sng t mt gng phn chiu li qu bng, pha khut ngn n. C nhng con kin trn qu bng, thy qu bng mt sng gi l ngy, mt ti gi l m, nhng lc mt gng khng phn chiu nh sng vo qu bng gi l ba mi, nhng lc mt gng phn chiu nh sng vo qu bng y gi l rm... Li t mt sng ca qu bng vng mt l ngy tt, vng hai l ngy xu... Cm thng c iu , chng ta c tc ci cho loi kin hay khng? Qu tht, chng by bin mt cch v l. Ngn n, qu bng, mt gng u l v

tri, ng lc quay n th c quay vy thi, c g l linh thing huyn diu, m chng li t l ngy tt ngy xu. Cng th, nht cu, nguyt cu v a cu u l v tri, chng quay gn nhau theo ci trc c nh, mt a cu hng v nht cu th sng, mt khut th ti. Ci trc quay y c khi a cu x ti che khut nh sng nht cu khng soi n nguyt cu, c khi st li, nh sng nht cu soi y vo nguyt cu, nh sng nguyt cu phn chiu li mt ti ca a cu. Th ri, con ngi sng trn a cu trng vo s sng ti ty khi nim t thnh ngy m v gi pht, theo s phn chiu ca nguyt cu t ra rm, ba mi, thnh thng, nm. Thi gian l do tng tng ca con ngi t ra khng tht. Phng chi trn th gian y li cn t thm lnh d tt xu... Qu tht con ngi qu by bin, qu ri ren. by bin ra ri, t ct tri mnh. Khi c ngy tt ngy xu, i u phi chn ngy tt mi dm i, lm g phi i ngy tt mi lm. Thm ch ct nh xy bp cng phi la ngy chn thng, nh i g la cng phi coi tui hp, khng hp. Con ngi b bao ph trong t ri ni y, ri than khc ri kh au. Chnh v ngy thng tui tc to ra cho con ngi khng bit bao nhiu au kh. Chng ta hy nghe ngi nng dn min Nam nguyn ra h qua bi ht: Cp m vt my ng thy a Yu m nhai my ch coi ngy Tr tru h kho t by Hai a mnh thng thit, ng tri ry bo thng. c) Coi tay, xem tng Coi tay, xem tng cng c khi trng, song ng thy y lun lun ni cu thng: "Tay hay tng ca ng c hin iu xu, c th n thng s mc nn, nu ng bit lm lnh lm phc c th qua." Th th n thng , nu ngi y mc nn th khen ng thy xem trng, bng khng mc nn th ng thy ti lm lnh lm phc! Nh th, mt no ng thy cng hay ht. Nhng chng ta th kim im xem, c hai mt mc nn v khng, c li g cho ngi i coi khng? Nu coi tay tn mt s tin, n khi mc nn cng phi t chu, ng thy c cu gip cho mnh c g u. Nu n thng th nn, ngi coi tay khng th nn, cho l lm lnh lm phc c qua th mnh t cu mnh, ng thy cng khng lm g cho mnh. Nh vy i coi chi cho ung tin. Hn na u quyn sch tng c bi k:

Hn: Hu tm v tng Tng t tm sanh Hu tng v tm Tng tng tm dit. Dch: C tm tt khng tng tt Tng tt theo tm tt sanh C tng tt khng tm tt Tng tt theo tm xu mt. Th th, chng ta cn pht tm tt lm vic tt th iu tt s n. Chng ta cha chp nhng tm nim xu xa th mi iu d s n. iu cn bn l chng ta lm tt hay lm xu, qu tt xu s n vi chng ta. Khng phi quan trng bn tay hay tng mo. Th m, chng ta khng ng dng ngay ci gc, li chy theo ngn ngnh, hao ph tin bc mt cch v ch, gi l m tn. d) Xin xm, bi qu: Xin xm bi qu l mt vic lm cu may. Ri may l iu xy ra khng c duyn c. Ph thc hnh ng ca mnh, cho n ph thc c i mnh vo ch khng c duyn c, tht l t hi. Thnh, Thn c rnh u m ngi sn trn bn ng hin trong xm qu cho qu v. Nu ngi xin xm bi qu c trng, chng qua phc nghip, lnh d ca mnh m hin ra. Nh sch ni: "Phc ch tm linh, ha lai thn m." Ngha l ngi gp lc phc n th gi qu ra u tt, khi ha li th rt l xm no cng xu. Th l tt xu ti mnh, khng phi ti xm qu. Chng ta c sa mnh cho tt th mi vic u tt, i xin xm bi qu lm g? Xin xm bi qu ch khin chng ta lo s thm. Ca dao Vit Nam c cu: Tay cm tin qu bo bo em cho thy bi mang lo vo mnh. Lm vic khng li ch, li tn hao tin bc, mang lo s vo lng, khng phi m tn l g? e) Cng sao xem hng L cng sao hn, tht l lc hu li thi, sao l nhng hnh tinh cch xa chng ta bao nhiu ngn cy s. N l ci g m chng ta phi cng! Tc l cc cha qu, vo ngy mng chn thng ging l cng sao hi. Ngi Pht

t no khng gi tn cng sao, xem nh nm y khng c bo m an ninh. Song ngi ch cng sao cho qu v, c bo m an ninh cha? C l qu v y qun ghi tn mnh trong bi s cng sao ch g? Tht l v l, o l nhn qu c Pht dy rnh rnh trong kinh, m ngi ta bt chp. Thn tng bo ca chng ta c ln lnh vi d, khi nhn lnh n th hng qu lnh, khi nhn d n th chu qu d, khng th chy trn c. Ch c to nhn lnh nhiu, khi qu d n s nh i hay gim bt. V nh trc kia chng ta lm kh mt ngi, v lc h thiu kh nng tr th nn dng nh thng qua. n lc no , h iu kin tr th, nu chng ta khng c nhiu ngi thng che ch th, qu s ng vi nhn kia. Ngc li, nu chng ta c qu nhiu ngi ng h che ch, qu phi tr s nh hoc gim mt cng c. Bi th nn, s qu kh khng g hn, chng ta phi to nhn vui. Khng nn cng sao cng hn cu c an vui l iu phi l. Xem hng ct nh, xy bp cng l mt li m tn. C lm ngi trong nh chng v bt ha, con ci ng nghch, lin rc thy n xem hng sa ca, i bp. Nu ca v bp bit ni, s ci li vi b ch nh rng: "Ci ly nhau ti ng b khng bit nhng nhn nhau, chng ti c ti li g m phi di ch ny i ch kia?" Nhng vic lm ny ni ln ngi ta trn trnh trch nhim, khng bao gi dm nhn thng nhng si quy li lm ca mnh, tm cch li cho ci g m khng th ci l c vi h. Nh th d h c sa i trm ngn ln, ln xn vn ln xn, bt an vn bt an. V ci ch ng trong vic bt an y, c chu sa i u. Th nn, ngi hc o phi thy r ch v l ny, khng nn lm ln mt cch ti dt nh vy. g) t giy tin vng m Tc t giy tin vng m li l vic v l trn v l. Khng th ngi c i cht nhn xt, l lun m chp nhn vic y c. Chnh trn th gian ny, ng tin ca nc ny mang sang nc khc cn kh c chp nhn, hung l nhn gian in, xung m ph xi, c l l g tin c. Nhng chic lu bng giy, qun o bng giy, lm xong t gi xung m ph cho thn nhn dng, qu l vic lm ph ca v ch. Th hi thn nhn h l ci g m ch t qun o gi xung. H u l v ch c hn ht sao? Hay h theo nghip lnh d m sanh ni khc? Nu l Pht t cn khng ai bit r Pht dy: "Chng sanh ty nghip thin c, theo thc sanh ni ci lnh ci d." Thn nhn chng ta cht cng theo nghip th sanh, ch u ngi ch chng ta gi nh ca o qun xung xi. Nh th, vic lm y va tri

o l, va ph tn tin bc v ch. Ngi Pht t khng bao gi chp nhn vic lm m qung y. III.- TAI HI M TN a) Qung xin kh kho Ngi m tn theo qu thn l tin mt cch qung xin khng c cn c, khng c l lun, tin bng tin cn, mt ht l tr, tr thnh con ngi kh kho. l hnh nh nhng ngi tin vo ng ng b bng, xc c xc cu to nn. Ti sao h nh th? Bi v h gi gm tm hn vo s huyn b, vo th gii v hnh, h mt ht tr thng minh thc t. C khi h gn nh ngi in ni lm nhm mt mnh, hoc ni nhng vic u u v cn c... b) B ct tri, ch k, tn nhn Ngi m tn vo lch s, ngy gi, l k b ct tri mt cch thm hi. H khng bao gi dm quyt nh, mt vic lm thch hp vi thi biu hin ti. H i gi lch xem gi tt hay xu, ngy lnh hay d. Th ri h b cht kh trong ci r ngy gi. Bi quen la ngy gi tt xu, nn h tr thnh con ngi ch k d s. C nhng vic ng lm ngay lc gip ngi, h li s gi xu ri khng chu lm. Cho n vic ma chay cha m, h vn la ngy tt, gi tt li cho con chu h, khng ngh g n ngi cht. C khi cn dng thut trn m, nu cha m h cht nhm ngy trng. Tht l tn nhn, h khng cn cht tnh thng i vi ngi cht. Mi vic ma chay, chn la ngy gi, h u mt b v h. Nhng ngi y lc no h cng nm np lo s, trn u trn c h ct sn trm ngn mi dy nm thng ngy gi, khng cho h thong th mt pht giy no. c) Khip nhc mt t tn Ngi tin vo bi xm, sao hn... l con ngi khip nhc mt t tn. Bi khng t tn nn lm vic g h cng phi i hi thn, hi thnh. H lo u, s hi nm no gp sao La Hu, K . Nhn lnh h khng chu to, nhn d khng chu trnh, m mt b s sao s hn, qu l nhng con ngi m mt, ti tm. H s nhng ci khng ng s, h cu nhng iu khng th cu, tht l oi m v l. Ngi Pht t thy r l t chnh y, can m qung i nhng t tc sai lm, mi c th sng vi tinh thn o gic ng. IV.- CU NGUYN L CHNH TN HAY M TN ?

Trong nh cha mi khi tng kinh, mi Pht s u c cu nguyn. S cu nguyn ny l chnh tn hay m tn? Cu hi ny khng th tr li mt chiu, ty ch hiu bit ca mi ngi, s cu nguyn l m tn, cng l chnh tn. a) M tn Nu chng ta khng nh rng mi s cu nguyn u c toi nguyn, l m tn. V sao? Bi v, nu cu nguyn m c, th khng cn ni n nhn qu nghip bo. Nu mi s kin xy ra u do nhn qu th s cu nguyn kh m toi nguyn. Bi l, th gian c k to nghip lnh, ngi to nghip d. Ngi to nghip lnh khi phc bo n th c nh nguyn. K to nghip d khi nghip bo n, d c nguyn cu cng kh thot khi qu kh. Th th lm sao dm c nh cu nguyn l c nh . Ngi chp c nh, l sai lm khng hp l, nn thuc m tn. b) Chnh tn Chng ta ch xem cu nguyn nh nhng li chc lnh l chnh tn. V qu knh cha m, qu knh ngi thn, chng ta hng cu nguyn cho nhng v y song c c nh nguyn hay khng, cn ty thuc phc duyn dy mng ca nhng v y. Mc d khng c nh nguyn, cng ni ln c lng hiu tho chn thnh ca chng ta. Cng nh v hiu knh nhng ngi trng thng, nhng bn b thn hu, u nm mi ngi chc lnh cho nhau. Nhng li chc lnh ny khng hn th hin c, nhng cng ni ln c lng qu mn nhau. Hn na, ngi tu Pht cu nguyn vi mc ch ph tan tm nim v k ca mnh. Bt c mt Pht s no, chng ta u hi hng nguyn cu cho tt c chng sanh u thnh Pht o. Mi nghe qua dng nh nhng li nguyn sung, khng th thc hin c. Song trn tinh thn ph ng, c lp ti, lp lui mi tm nim v tt c chng sanh, khin ngi ta qun bng bn ng ring t ca mnh. Mi vic lm u khng phi v mnh, khng c ngh li ch ring cho mnh, m phi v nhn loi, v tt c chng sanh. Hng ngy c hun tp mi tm nim ny, n mt khi no , chng ta khng cn thy bn ng ring, ng ha mnh v chng sanh khng khc. Th l chng ta ph c chp ng v pht tm i t bi, xem mi kh vui ca ngi nh ca chnh mnh. Hiu cu nguyn v ng dng cu nguyn nh vy, qu tht l chnh tn. V.- CHNH TN

a) Tin nhn qu ng v chiu thi gian, vn vt hin c trong v tr ny, khng mt vt no thot ngoi nhn qu m c hnh thnh. Trn tin trnh sanh dit, quyt hn vn vt t nhn tin n qu, t qu tr li nhn. Nhn qu, qu nhn xoay vn khng dt. l hin tung sanh ha trn ci nhn gian. Nghim xt thu o, chng ta khng thy c mt vt g khng nhn m c, ngu nhin m thnh. Thy r l nhn qu, chng ta kho uyn chuyn ci xu tr thnh tt, ci d tr thnh hay. Thy r l nhn qu, chng ta nm chc quyn t ch, to dng tng lai ti p cho chnh mnh. L nhn qu va l khoa hc va l sc mnh chuyn tin ca con ngi. Tm hiu tng tn l nhn qu l ngi thng minh. Bit ng dng l nhn qu l con ngi tin b. Kho st theo nhn qu l l lun cht ch, l hiu bit thu o. Cho nn nghim xt l nhn qu tng tn ri, chng ta tin tng l chnh tn. b) Tin nhn duyn ng v mt khng gian, vn vt trong v tr u do nhn duyn hp thnh. Khng mt vt no do mt n v lm nn, m phi nhiu n v hp li mi thnh hnh. Chnh th, l nhn duyn thch ng vi tinh thn phn tch ca khoa hc hin nay. Nu s vt do mt n v lm nn th cn g phn tch. Bi nhiu n v hp thnh mt vt th, ngi ta mi phn tch chia ra nhiu n v, nhiu loi. Nh nht nh mt nguyn t, ngi ta phn tch trong vn c nhiu phn hp thnh, hung l nhng vt th to tt. Do , chng ta thy r l nhn duyn nh Pht ni, l mt l tht, ng vi tinh thn khoa hc hin thi. Hiu c l nhn duyn, chng ta ph tan ci chp lm v nhn v nht nhn. Hiu c l nhn duyn, chng ta thy r mun vt trn th gian c s lin quan chng cht vi nhau. Chng ta khng th tch mt c th ng ngoi tp th, mt c nhn ng ngoi nhn loi. y l l do khin dp c quan nim c nhn ch k. Chng ta tch cc xy dng nn hnh phc chung cho nhn loi, khng ring ca mt c nhn. Tin l nhn duyn l tin bng tr tu, bng khoa hc, cho nn chnh tn. VI.- LI CH CHNH TN a) Tr tu Nhn r l nhn qu, l nhn duyn l tc dng ca tr tu. Chnh do nhn xt thu o, phn tch rnh mch, khin tr tu cng ngy cng pht trin. Nu mt i tng trc mt, chng ta c thm nhn l t nhin n c, do

to ha lm nn, th l cn g phi nhn xt, phi phn tch. C th mi, tr tu s cn mn, khng th no bn nhy c. l ci c khin ngi ta li suy xt, lu ngy tr thnh tm tr l chai cng. Ngi Pht t phi sng bng tr tu, nn thy r vn vt sanh thnh hoi dit u nm trong h thng nhn qu, nhn duyn. S vt hin c m khng do nhn qu, nhn duyn l phi l lun, phn khoa hc. V th ngi chnh tn l ngi thc t, khoa hc, nhn xt bng tr tu. b) Chu trch nhim Thm t l nhn qu nhn duyn, ngi y s nhn ly trch nhim nn h, hay d, tt xu u do mnh. Mnh l ch ng gy thnh nhn tt, to ra duyn lnh. Mi vic u khng c tt lnh l do mnh khng chu gy to, y l li ti mnh no phi ti ai. Bit th, chng ta khng trn trnh, khng ku than, tri li can m chp nhn ri xoay chuyn. Bi nhn r nhn qu nhn duyn, chng ta xt mt s kin xy ra tt xu, pht xut t nhn no, hi nhn duyn g mi xy ra nh th. Th th d c vic d vic hay, chng ta u thy r khng lm. Chng ta n lc c gng to iu kin chuyn i n. Chu trch nhim chuyn i, khng phi chu trch nhim thng qua, l tinh thn ca ngi chnh tn. c) T tn Bit r d hay do mnh, qu tht mnh l ch nhn ca mi thnh bi. au kh an vui, chnh mnh l ngi to ra. Ngy mai ti sng, ngy mai ti tm, ta l ngi ch ng. Do thu hiu l nhn qu nhn duyn, con ngi s c sc t tn mnh lit. Nh sc t tn, con ngi mi c gng chuyn i, vn ln trong mi lnh vc. Mt dn tc c c t tn, khng bao gi cam chu khut phc, chm tin. C t tn l c mt sc mnh phi thng. C t tn, s tu hnh mi khng thi chuyn. VII.- KT LUN M tn v chnh tn l hai con ng ti sng khc nhau. Nu i bn ti l khng thy bn sng, nu i bn sng th khng kt trong ti. o Pht ch trng chnh tn, khng bao gi chp nhn m tn. Do v ngi truyn o khng thng l o, nn ghp nhng tp tc th gian vo trong o, khin ngi ta hiu lm o Pht m tn. Bn cht ca o Pht l tr tu, l gic ng, lm sao dung np c m tn. Nu ngi ta thy trong cha chin hin nay cn nhng hin tng m tn, vi ph bnh o Pht m tn. y l nhng oan tnh ca o Pht. Tt c nhng kinh Pht khng c ni nhng

vic m tn y, chng qua mt s ngi v ty tc, v thiu hiu Pht php v by y thi. Ngi hc Pht chn chnh phi gan d loi b nhng tp tc sai lm y, can m dt khot p tan mi t oan lm suy gim gi tr Pht php. C khi dp b nhng iu , c th thit thi cht t quyn li ca mnh. Song chng ta cng quyt v chnh php, ch khng v li dng, v a ngi ra khi ng m, khng v s mt mt bn o. c th, chng ta mi xng ng l ngi lnh o tn , mi khng h thn l hng Tng Bo. Ti v phc I.- M Ni n tu hnh l ni n ti phc, nu khng r ti phc tc l khng r s tu hnh. Nu ngi tu m c lao mnh trong ti li, y l ngi to ti ch khng phi l ngi tu hnh. Mi s an vui v au kh gc t ti phc m sanh ra. V th mun thu hiu s tu hnh chng ta phi thu hiu ti phc. Ti phc l nhng hnh ng thit thc trong cuc sng ny, khng phi l chuyn siu huyn m o u u. Th nn ngi tu hnh phi thu o phi phn rnh vn ti phc. II.- TH NO L TI? Ti l hnh ng lm cho mnh v ngi au kh trong hin ti v v lai. Ngi lm ti cng gi l ngi d, ngi xu. Ti, c ti ngoi i v ti trong o. Ti ngoi i l nhng k phm lut php nh nc, b t y au kh. Ti trong o c hai loi: ti do ha nguyn gn gi m khng gi, ti lm au kh chng sanh. Ti do ha nguyn gn gi m khng gi, nh trc nhn gi nm gii hoc mi gii l iu cao c qu bu, trc Tam Bo nguyn trn i gn gi, m sau ny khng gi c mt hoc nhiu iu, gi l ti phm gii. Ti sao phm gii gi l ti? Bi v trc mnh nhn nh nhng gii lut l hay l ng, nu gi c s li ch cho mnh v chng sanh, nn nguyn gn gi. Sau ny mnh khng gn gi, th l ph hoi s li ch ca mnh v ca chng sanh nn phm ti. Th d nh gii n trm chng hn. Bt c mt hnh ng no lm kh cho ngi hin ti hoc mai kia u l ti. Bi v mnh gy ra nhn au kh th qu au kh mnh phi lnh ly. Do lm kh mnh kh ngi nn gi l ti. Ti c ti nh v ti nng. a) Ti nh

Nhng iu lm au kh cho ngi cho chng sanh do thn ming chng ta gy ra m khng cng tc vi l ti nh. Bi v vic lm y l v tm, hoc khng c thc. Vic lm v tm, khi nn nhn cm thng c, h s bt th hn, nu h i lng c th tha th lun. Th d chng ta i ng, c a b cm hn t nm chi, li trng vo chng ta. Nu chng ta bit n khng c nm mnh, tuy au ing m chng ta khng gin n. Th nn mi hnh ng bng thn bng ming lm au kh cho ngi m khng c thc l ti nh, xin li hoc sm hi s ht. Vic lm au kh chng sanh cht t cng l ti nh. b) Ti nng Nhng iu lm au kh cho ngi cho chng sanh do thn ming cng tc vi chng ta gy ra l ti nng. Bi v vic lm y l c c tm, c hu , khin ngi on gin khng th tha th. Th d nh c ngi c tnh nh chng ta, d ci nh y b cn tr khng chm n thn chng ta song bit k y c tnh nh mnh, chng ta cng gin h i i. V th hnh ng c tm, hu l hnh ng quan trng nn to thnh ti nng. Th nn ti pht xut t ba nghip chng ta. Ni thn: git ngi, trm cp, t dm. Ni ming: ni di, ni hai li, ni thu dt, ni hung c. Ni : tham, sn v t kin. S hp tc cht ch ca ba nghip ny l ti nng. III.- TH NO L PHC? Phc l nhng hnh ng em li s an vui cho mnh, cho ngi hin ti v mai kia. Ngi lm phc cng gi l ngi lnh, ngi tt. Bi v nhng hnh ng em li s an vui cho ngi, ngi s qu mn. Chnh s qu mn y nn gp nhau vui v v sn sng gip nhau. Chng ta gip hoc an i khin ngi c an vui, ngi th p li chng ta bng c ch bit n vui v qu mn, l lm phc gp phc. V th ngi bit lm phc hin ti c an vui, mai sau vn an vui. Lm phc c hai th: phc hu lu v phc v lu. A) Phc hu lu Lm cho mnh cho ngi an vui tng i trong vng sanh t l phc hu lu. Do ba nghip chng ta hot ng em li s an vui cho ngi, chnh

hnh vi y l sanh dit gii hn, cn trong vng sanh t hin ti cng nh mai sau. Chng ta phi n lc to iu kin cho mnh v mi ngi thng c an vui. Mun thc hin c vic , ngay ni ba nghip chng ta phi ng dng cc iu ny: 1. V thn a) Cu mng: Chng ta phi sn sng cu gip bo v sanh mng ngi. Nu ngi gp tai nn sp mt mng, theo kh nng mnh, chng ta tn tm cu gip. Gii cu cho ngi thot cht, hoc nga n nhng s vic c th lm nguy him n sanh mng ngi, l vic lm phc ca thn. Bi v sanh mng i vi con ngi l ti thng, cho nn ai gii cu khi cht, l an vui v bit n v k. b) B th: K n, sn sng cu gip ngi khi gp cnh c hn nguy khn. Ni kh i rt cng e da n sanh mng, ngi ang lm vo cnh kh ny, nu c cu gip, h cng vui mng v hn. Chng ta mun c an vui th phi sn sng mang s an vui ba khp mi ngi, l nn tng phc c. Hnh phc khng phi n ring vi chng ta, m do s th p t hnh phc ca mi ngi mang li. Chng ta ng di kh c bo bo gi ly ti sn v thng lm ca ring mnh, cn phi ban b cho nhng ngi ang thit tha cn n. Nhng ci v thng m c gi, c ngy s kh au khi n khng cn trong tm tay mnh na. Mn ca ci v thng lm phng tin an vui cho ngi, ngun an vui y s tr v vi chng ta mt cch bn vng lu di. c) Trinh bch: Cn phi gi hnh trung thnh trinh bch. Ngi bit o l khng dm xm phm n danh gi v hnh phc ca gia nh ngi, cn phi trung thnh trinh bch vi gia nh mnh. Tinh thn trung trinh y gip cho ngi trong gia nh tn cn ln nhau. Do s tn cn nhau nn trong gia nh c s an n vui ti. Trong gia nh th, chng ta cn nhc nh ch dy cho mi ngi chung quanh u tp hnh trung trinh ny. c th, s an vui khng nhng ch trong phm vi gia nh, m trn ln n x hi. 2. V ming Tu phc ming phi tp bn iu ny: a) Ni chn tht: Ni chn tht em li nim tin tng an n cho ngi. Bt c trng hp no, chng ta cng c gng ni ln nhng l tht. Lun lun tn trng v yu chung l tht, cho nn pht ngn lc no cng hp

vi s tht. Chn tht l ngun gc tin yu nhau, do mi s mn thng c bn b. c) Ni ng l: Ni ng l gip mi ngi nhn c l chnh. Trong cuc sng phc tp ny khin mi ngi kh tm c con ng chnh. Cho nn chng ta c gng ni ra li ng l, hu lm sng t mi ch ng vc ca ngi. Sng ng, ni ng, tht l s hi hu trong cuc i hn n hin nay. Chng ta mi tn trng cu "mc ngi phi php, chng ta vn gi ng php". c) Ni ha thun: Ni ha thun em li tnh on kt cho mi ngi. Tt c vic lm phn ly chia r u l to nn thng kh cho con ngi. Chng ta khng lm th, m lun lun dng li ha thun hn gn li nhng mi tnh rn nt. Ngn ng chng ta pht ra u em li tnh thng gn b cho mi ngi. Thy u c s rn nt, c mm tan r, chng ta u n l? c dng li ha thun l cht keo hn gn li. Tn dng ngn ng mnh em li tnh on kt an vui cho nhn loi. d) Ni nh nhn: Ni nh nhn em li s n ha vui v cho ngi. Mi s cm phn, bc tc u lm cho ngi au kh. Chng ta tp ni nh nhn l lm du mi s bc dc ca ngi. Li ni nh nhn khin ngi d mn v vui v. Trn i chng ta em li s an vui cho chng sanh, khng c l do no li dng li th c. Chng ta phi thc hin li nh nhn mi mi vi mi ngi. 3. V Chng ta phi tp t bi, nhn nhc v chnh kin. Mang li tnh thng cho chng sanh l tiu dit mm tham lam c c. Ni kh ca chng sanh ngp tri u do lng tham c ca con ngi to nn. Chng ta tn lc gy dng tnh thng gim thiu au kh cho chng sanh. Tp lng nhn nhc chu ng mi cnh ngang tri m khng sanh sn hn. C nhn nhc c, chng ta mi gi c tnh thng lu di vi chng sanh. Chnh kin l nhn nh ng n, a chng ta i ng hng, sng sut vui ti. Do chnh kin mi c ni ng, lm ng. Ba nghip to phc, chnh kin l i binh tin phong. Tm li, ba nghip lm mi iu trn l tu phc hu lu. Phc ny khin chng ta qua li trn con ng an vui ti p. Mc d cn tng i sanh t, song n u cng l hi lng mn . B) Phc v lu

Phc v lu l s an vui tuyt i khng gii hn. Do thot ly sanh t nn an vui min vin. Bi s an vui no m cn sanh t u tm b i i. Ch c tiu dit ht mm sanh t, an tr v sanh, mi l an vui vin mn. Tu phc v lu l chng ta nhm hng v sanh lm mc ch, hng ngy bung x ci ch ng sanh dit v dng tr thy r cc tng gi di sanh dit, khng lm, khng kt n. C th tin mi, cho n bao gi vin mn mi thi. Mnh lm nh vy, ch dy ngi lm nh vy l tu phc v lu. IV.- CN TRNH TI LM PHC a) Trnh ti bit ti l nhn kh au bt nh , chng ta c gng trnh ng gy nn ti. Cuc i kh au lm ri, chng ta khng th lm cho n ti p, t ra cng ng t thm cho m nt kh au. Trnh gy kh au cho ngi tc l trnh to kh cho mnh. C ai ngu di n ni ly dy t tri, ly roi t nh, ri ku khc th than. Mm kh au khng gieo th cy kh au lm sao m chi ny lc. Bit th, chng ta d dt ti a trong vic gieo nhn au kh. D mt ti nh, trnh c, chng ta cng c gng trnh. Nh trong Lut ni: "Git nc tuy nh, ri mi cng y chu ln." Ngi bit s ti l ngi s khi ti. Ch c k liu mng xem thng ti li, cng ln su trong ti li. c ti li l c kh au, nh c hnh th c bng, c ting th c vang. Ngi hc o phi sng sut thy r l l y, khng lm, lm kh mnh kh ngi. b) Lm phc Hnh phc an vui l iu ai cng c m, mong mi. Ngi hc o khng ?c m mong mi sung, phi thc t gy dng hnh phc cho ngi tc l gy dng hnh phc cho mnh. Hnh phc khng th ngu nhin n vi chng ta, m do cng phu bi p. Mt hnh ng, mt li ni, mt nhim mu em an vui li cho ngi, chnh l gy dng hnh phc cho ta. Trong cuc i tng phn, k bung x ht li l ngi c nhiu nht. Ngc li, ngi c gi gn li l ngi mt mt nht. To hnh phc cho mnh, khng phi bo bo gn gi nhng ci g ca mnh m phi x b ci ca mnh, to cho ngi an vui. Chng ta lm cho trm ngn ngi an vui, qu thc to trm ngn iu an vui cho chng ta. V th lm phc khng bao gi thy , chng ta lm mi n sut i, m vn thy cha xong. C mt ln c Pht ang ngi trong mt tnh x, phng khc ngi A-na-lut ang x kim v y, v mt khng t, Ngi x hoi m chng c. Ngi but ming

than: "C ai mt sng lm phc x kim h ti." c Pht nghe, Ngi i n ch A-na-lut bo: "A-na-lut! a kim ta x h". Th Tn y v lng phc c, m cn mt t ci phc x kim. Th hi chng ta l ngi g m khng c gng lm phc? Phc cng to th an vui cng lm, c thit thi g u m khng chu lm! V.- KT LUN Ti phc l iu thc t trn ci nhn gian. C ng khuyn khch ngi trnh ti l hnh ng gim thiu kh au cho nhn loi. Tn thn ca ngi lm phc l mang li hnh phc an vui cho chng sanh. L ng mi ngi chng ta u tn lc lm iu ny. V l nhng k khng lm, li cng kch ngi khc lm. Cn ai khng xt xa khi thy con ngi st pht con ngi. Ngi c lng tm, y lng trc n khng th ng l trc huynh tng tn. Cho nn trnh ti lm phc l iu mi con ngi chng ta phi ng dng. Bit ti phc l ci ngun ca o c. Song chng ta ng b phnh gt bng nhng ti phc rng. Ti l cy mm au kh ni con ngi, Phc l gieo ht hnh phc cho chng sanh. Thc t nh vy, khng phi vic huyn hoc vin vng. Nghip bo I.- M Mi vic kh vui trong kip hin ti ca chng ta u do nghip qu kh v hin ti chi phi. Nghip lnh th c vui, nghip c th chu kh, chng ta ch bit s kh, cu vui m khng bit trnh nghip c, to nghip lnh. Th chng khc no k s bng m c ng ngoi tri nng, mun nghe nhc m bt l tai. Mt khi nghip qu n, chng ta d mun d khng, tt nhin cng phi chu. Bi n l kt qu do hnh ng ca chnh mnh to. Mnh lm, ri mnh chu, l l cng bng hp l ca kip ngi. II.- NH NGHA Nghip bo ni l nghip qu bo ng. Bi v nghip nhn chng ta gy th nghip qu phi n. S bo p th ng cn xng nhau gia nghip nhn v nghip qu. Trc tin chng ta cn bit ch nghip. a) Nghip: l dch ngha ch Karma ting Phn, ch hnh ng to tc theo thi quen ca mi ngi. Nghip c nghip thin, nghip c, nh nghip, bt nh nghip... Nghip thin l hnh ng lnh em li s an lc cho

chng sanh. Nghip c l hnh ng d lm au kh chng sanh. nh nghip l hnh ng hoc lnh hoc d c cng tc vi thc to thnh nghip quyt nh. Bt nh nghip l hnh ng hoc lnh hoc d khng cng tc vi thc nn thnh nghip khng quyt nh. b) Bo: l n tr mt cch cng bng, khng sai chy, khng tiu mt. Chng ta c hnh ng lnh hay d, kt qu ca hnh ng y s n, hoc sm hay mun thi. Th d chng ta mng chi ngi l hnh ng d, ngi y s mng chi li ngay khi , hoc thi gian khc, kh trnh khi. S th p cn xng gi l bo. Bo c chia ba th: hin bo, sanh bo v hu bo. Hin bo l qu bo hin ti, nhng hnh ng lnh hay d ngay trong i ny chu qu bo. Sanh bo l qu bo i sau, hnh ng tt xu ca ba nghip, n i sau mi chu qu bo. Hu bo l v sau lu xa mi chu qu bo. V nh vo u ma ma, chng ta ng thi gieo trng ht u phng, trng cy chui, trng cy mt. n ba thng sau, chng ta c kt qu c u phng. Sang nm, chng ta mi kt qu c chui. Song ba bn nm sau, chng ta mi c kt qu c mt. Nh th, hnh ng ng thi m kt qu sai bit, ty loi khc nhau. Nu chng ta i hi ba th phi kt qu ng thi l ngu xun. III.- T U TO THNH NGHIP? Nghip t thn, ming, chng ta to nn. Bi thn ming chng ta lm lnh, ni lnh, ngh lnh nn to thnh nghip lnh. Thn ming chng ta lm d, ni d, ngh d to thnh nghip d. Th nn, chng ta ch nhn to nghip cng chnh chng ta l ch nhn th bo. Ngang y chng ta hnh din thot khi mi quyn lc thing ling ban ha xung phc. Chng ta cng hin ngang th nhn tt c qu kh vui, m khng c mt li on hn than trch. Chng ta khn ngoan bit chn la nghip nhn no mnh thch m lm, khng cn m qung lm cn bng. y l s trng thnh, khi r nghip t u c. IV.- T U C BO NG? S bo ng cng chnh ni mnh hin ra. Mi khi chng ta to nghip lnh hay d, mt chng ta thy cnh y, tai chng ta nghe ting y, ht ging lnh d y ri vo tng thc chng ta. K i tng b chng ta lm kh vui cng th, do mt thy, tai nghe nn ht ging bit n hay th hn ri vo tng thc ca h. Khi no , c hai gp li nhau th ht ging n on y tri dy, khin hai bn to thm mt ln nghip lnh d na. C th to mi

khin nghip cng ngy cng dy, n on cng ngy cng ln. Nh khi chng ta gp mt ngi ang mc phi cnh khn n c hn, hnh nh bun thm kh au ca h hin by y . Chng ta trong tay c phng tin, lin gip h qua cn khn n, lc trn gng mt kh au ng sang gng mt vui ti, sng sa. Chng kin hin tng y, ht ging vui ti ri vo tng thc chng ta. Nu mi ngy chng ta u gieo vo tng thc nhng ht ging vui ti, n khi thn ny sp hoi, chng ta khng cn ngh lc lm ch, nhng hnh nh vui ti y s hin n vi chng ta, mi chng ta n cnh vui ti. Ngc li, mi ngy chng ta c gieo rc kh au cho ngi, nhng ht ging kh au cha y trong tng thc chng ta, n khi hi tn, lc tn nhng hnh nh sng dy, ui bt nh p chng ta, khin chng ta phi chy chui vo cnh kh. l nghip bo kh vui ca mai kia. Nghip bo khng phi t u n, m chnh t tng thc chng ta hin ra. Ngi xa thn thnh ho kh nng cha ng ca tng thc bng ng thn mng. Bo rng ng thng theo di chng ta, v ghi chp ht mi hnh ng thin c ca chng ta, bo co vi Thin nh hay Dim cha. Hoc c th ha tng thc cha ng bng i gng nghip cnh. Bo rng chng ta lm lnh hay d, sau khi cht n ch Dim vng, trc sn triu c ci gng ln, ngi lm lnh lm d dn n trc gng u hin r rng y , khng th chi ci c. V.-NGHIP BO KHNG TH NGH BN S gp nht gieo vo tng thc l mt l tht, khng phi vic huyn hoc, do khng tng ba ra. y th c mt th d, khi chng ta mun hc thuc lng mt bi th. Chng ta c mt ln, hai ln, cho n nhiu ln t thy n thuc. Ci thuc y l do u, chng qua mi ln chng ta c, ht ging y ri vo tng thc, c nhiu ln, ht ging y cng trng thnh mnh m, y gi l thuc. Thuc xong chng ta khng c na, thnh thong trong tng thc n tri dy, mi ln tri dy, chng ta n li i ba phen, th l thuc li cng thuc. T ming chng ta c, ht ging th ri vo tng thc gi hin hnh hun chng t. T tng thc th tri dy, gi l chng t khi hin hnh. Chng ta n li i ba ln, gi l hin hnh hun chng t. Th l s hun khi khng th ngh bn. Nu c i chng ta hun chng t no nhiu nht, i sau sanh ra ht ging y sng dy sm nht. Bi th mi c cc v thn ng, xut hin, nh Mc nh Chi Vit Nam mi hai tui thng sut thi php, Bch C D Trung Hoa chn tui lm th, Pascal Php mi hai tui thng K h hc..., cho n cng hc mt lp m mi a b u c kh nng ring.

Khi trong kho tng thc cn cha chng t th s hun khi khng th ngh bn. V th n c sc mnh li ko chng ta i th sanh trong lc o khng c ngy dng. Th nn, ni n nghip bo l ni n s lun hi sanh t. VI.- LM SAO HT NGHIP? Nghip do chng ta gy to bin chng t hun vo tng thc. Mun ht nghip cng do chng ta kho loi ht nhng chng t nghip trong tng thc ra. Khi kho tng thc sch chng t th sc mnh li vo sanh t khng cn. Khi chng t cn trong kho y, gi l tng thc, l nhn sanh t. Khi chng t trong kho y sch ht, gi l khng Nh Lai tng, l kho Nh Lai trng, tc l dt mm sanh t. V th mun ht nghip sanh t, chng ta phi ng dng nhng phng php tu tiu dit cc hin hnh t chng t dy khi. V nh khi chng ta hc thuc lng mt bi th, song mi ln nh li, chng ta u b qua, thi gian lu bi th y s qun bng. Nhng chng t khc cng th, mi khi khi hin hnh, chng ta u thng qua chng cho hnh nh sng li, lu ngy t nhin n mt. Phng php nim Pht, Tr ch, Ta thin u nhm vo mc ch ny. VII.- KT LUN Thu r l nghip bo, chng ta c gng to iu kin thun thin c qu bo ton vui, nu cn chp nhn trong sanh t. S chn la kh vui l quyn s hu ca chng ta, khng phi Thn thnh, cng khng phi ai khc, c quyn ban kh vui cho chng ta. Quyn nng sp t mt cuc sng mai kia, u do bn tay chng ta gy dng. Nu mt khi no , chng ta khng chp nhn cuc sng lun hi na, cng chnh chng ta loi b nhng mm sanh t ang cha chp trong tng thc ca chng ta. Th l, chng ta ginh quyn vi to ha, tc b quyn lc ca thn linh v c tn trong vic thot ly sanh t. Gic ng php Ng tha Pht gio? I.- M g ng dng tu

Tt c php Pht dy u trc phi gic ng ri sau mi ng dng tu. Cng nh trc bit ng ri sau mi i, trc hiu ri sau mi lm. S gic ng ny l nhn thy l tht ngay th gian khng phi huyn nhim siu vin, m l c th thc t. Bi gic ng ri mi tu, nn ng tinh thn o gic ng. Chng ta l Pht t phi thu r l ny, ng lm ln ng dng tu mt cch

m qung. Khng hiu m lm l vic lm cn bng di kh. Chng ta phi thp sng ngn uc chnh php soi bc i, khi vp ng ri h lt hm. Tng qut cn bn Pht php l Ng tha Pht gio, trc khi ng dng tu mi tha u phi gic ng mi php. V nh bn xe min ng ti thnh ph H Ch Minh, trc khi chng ta mua v ln mt chic xe no l phi thc c mnh i u, i lm g? Khi mua v ln xe, chng ta bit r ch ch v phn bit rnh r con ng mnh i. Nu chng ta mua v ln xe Ty Ninh l bit r mnh s n Th x Ty Ninh, mua v ln xe Vng Tu l bit r mnh s n c khu Vng Tu. Ln xe no n ch y l v d cho ng tha Pht gio. Bi v tha l c xe hay ngi xe, s a n mc ch chng ta nhm. Chn la xe i l theo nhu cu cn thit ca chng ta bit. Th nn trc gic, sau tu l ch yu ca Ng tha Pht gio. II.- GIC NG L NHN QU, LUN HI NG DNG TU NHN THA, THIN THA 1. Gic ng l nhn qu, lun hi a) Gic ng l nhn qu Vn vt v mi hin tng trn th gian ny, nu em ra kho st, chng ta s thy khng c mt vt tng no thot ra ngoi nhn qu. T ng vt, thc vt, khong vt cho n mi hin tng m cc gic quan chng ta cm nhn c, u phi c nhn mi thnh qu. V nh con ngi l qu, xut pht t bo thai l nhn. Cy la, bng la l qu, pht sanh t ht la ging l nhn. Khi l qu, kt hp t nhng ht bi l nhn. D l nhng hin tng l xut pht t con ngi hay thin nhin, tuy hin nay ngi ta cha pht gic c nguyn nhn ca n, song ch l cha tm ra, ch chng phi khng nguyn nhn. Thy qu, chng ta lin bit c nhn, l tinh thn khoa hc, l c kho cu ca cc nh bc hc. Thy mt thnh qu, chng ta cha tm ra nguyn nhn ca n, l cha thu sut vn . T mt kt qu, chng ta thng sut nguyn nhn, chng ta c th cu to nguyn nhn c kt qu nh mun. V nh thy bng la thm bit t ht ging la thm, chng ta mun sang nm c la thm n, nm ny phi ly ging la thm gieo m. Trn lnh vc khoa hc, ngi ta thy np vung ni nc ng, bit t hi nc un si bc ln, do ch bin ra cc loi my n. Khi thy chic pho thng thin bay vt ln cao n tung ra, bit t nhin liu chy c sc y, ngi ta ch ra cc loi phi c phn lc... cho n nhng ngn t lun l cng phi t qu n nhn, hoc t nhn ra qu. Nu khng

nh th l l lun khng cht ch. V nh ni, ti thch mn n ny (qu), v n va ming ti (nhn). Ti khng a ngi (qu), v h xu vi ti (nhn). V ngho (nhn), ti khng dm n xi (qu). Thc t m ni, nhn qu bao trm ht mi lnh vc trong cuc sng ca con ngi. Mi hnh vi th l ra, u l thuc nhn qu. Song vi ngi tr th bit r, k ngu th khng phn rnh. Ni n nhn qu l ty thuc thi gian. Bi v t nhn n qu, phi tri qua giai on khc nhau. Nh t mt ht cam n thnh cy cam v c tri cam, phi tri qua thi gian di. Ht cam hoi thnh cy cam, ht cam thuc qu kh, cy cam hin ti, tri cam v lai. Ri tri cam l qu kh, ht cam l hin ti, cy cam l v lai. C th xoay vn t nhn n qu, t qu li nhn. V th mun on nh nhn qu, chng ta phi cn c trn ba thi m xt. Nu ai ch ct xn mt chng m on nh, l sai lm lch lc. V nh ng thi trng cam, m mt ngi c qu cam snh, mt ngi c qu cam ng. Nhn cy cam l cam ging nhau, m tri cam li khc. Nu ch cn c cy cam, tri cam m bin l l, lm sao hiu ni. Chng ta phi xt lui v qu kh, khi gieo ht cam loi no, mi thy thu o vn . Cng th, trong cuc sng kh vui tt xu hin ti ca chng ta, khng nhn lui v qu kh, kh b hiu bit tng tn. Cho nn trong kinh Nhn Qu Pht dy: "Mun bit nhn i trc, c xem cuc sng hin ti ny, cn bit qu i sau, nn xem hnh ng hin nay." Hin ti l kt qu ca qu kh, cng l nhn ca v lai. Cy cam l qu ca ht cam, cng l nhn ca qu cam. Mun mai kia c nhiu qu cam ngon, hin ti chng ta phi vun qun cho cy cam c sum su. y l kho ng dng nhn qu. Hiu thu o l nhn qu l gic ng l nhn qu. b) Gic ng l lun hi Lun hi l s vn hnh lun chuyn. Trong bu v tr chng ta hin sng y, lun lun vn hnh lun chuyn. Qu a cu xoay trn mi mi, sng ti ri sng ti. Nhn lp thi gian: ngy, thng, nm, xun, h, thu, ng. Th ri xun h thu ng li xun h thu ng... ?y l hin trng lun hi ca khng gian v thi gian. Cho n mi sanh vt sinh sng trn qu a cu, va c s sng l c vn hnh lu chuyn, bn trong mi vt u c s vn hnh lun chuyn khng ngng. Dng ng li l mt s sng. Nh ni con ngi mu t qu tim chy ra cc huyt qun, t cc huyt qun tr v qu tim, s vn hnh y khng c khi dng, va dng li l cht. Cc sanh vt khc cng th. Cho nn lun hi, l mt thc th ca v tr v

chng sanh. Ph nhn l lun hi l ph nhn s sng, ph nhn s bin thin ca thi gian v khng gian. Tha nhn l lun hi, chng ta phi tha nhn hai yu t then cht ca n l vn hnh v bt tn. V mi hin tng trn nhn gian ny lun lun vn hnh thng trm m bt tn. S vt ty duyn i thay, song bn cht ca n khng mt. V nh nc, ty duyn nng hay lnh hnh thi ca n b i thay. T mt th lng, gp duyn sng nc bin thnh th hi, gp duyn lnh c ng li thnh th cng. Mi s bin th ca nc u l ty duyn. C khi n nh bng bc trong h khng, c khi ng li thnh khi cng nh . Tuy hnh thi i lun lun, m bn cht nc vn khng mt. Nu ai thy nc khng cn th lng, bo mt l kh. Hoc thy tan khng cn th cng, bo ht l di. Ngi khn ngoan bit s ty duyn bin thi ca nc, mun n l hi dng duyn nng, mun n thnh khi dng duyn lnh. Th l ty duyn ng dng mt cch linh ng. l ch s dng ca cc nh khoa hc hin nay. Cng th, sang lnh vc con ngi, bit s lun hi ty nghip duyn, ngi tu hnh kho to nghip lnh duyn tt, s vn chuyn ng theo s nguyn ca mnh. S dng nghip duyn theo nguyn vng s thch ca mnh, l ngi thng sut l lun hi. Bit r lun hi l bin th ch khng mt, ngi tu khng mc kt hai ci chp thng kin v on kin. T nghip duyn tt xu a n thnh qu kh vui mai kia. Chng ta di g khng chn nghip duyn tt c kt qu an vui. y l s tu hnh ca ngi Pht t trong cuc lun hi. 2. ng dng tu nhn tha, thin tha Sau khi thnh Pht, c Thch-ca tng bo: "Ta xem thy chng sanh lun hi trong su ng, nh ngi mt sng ng trn lu cao nhn xung ng t ng, thy ngi qua li ca mi con ng mt cch r rng." Trong su con ng y l: tri, ngi, a-tu-la, sc sanh, ng qu, a ngc. Ba con ng trn l tt, ba con ng di l xu. Ba con ng trn chn k ch c ci tri, ci ngi cn tu c. A-tu-la nng ny kh tu. V th ngi tu phi chn hai con ng trn, gi l Nhn tha v Thin tha. a) Nhn tha Tu nhn tha, trc pht nguyn qui y Tam Bo vch mt li i cho hin ti v mai sau. K gi nm gii l nn tng to thnh t cch con ngi, l con ngi ai cng xem sanh mng mnh l ti thng, ti sn l huyt mch,

gia nh l t m an vui. V th tuyt i khng c git ngi, khng c trm cp ca ngi, khng c phm t dm. Li khng ni di gy uy tn, s cm thng trong gia nh v ngoi x hi, khng ung ru mnh bnh tnh sng sut v khi lm phin h mi ngi chung quanh. Hin ti l mt con ngi ng t cch con ngi, v lai cng s lm ngi xng ng danh ngha con ngi. l do thy c nhn, bit r qu v nhn c s bt tn trong dng sanh mng ca con ngi, nn ng dng tu nh th. b) Thin tha Chng sanh ci Tri do phc c y nn dc lc sung mn. Chng ta mun hng s an vui y, ngay hin ti cn phi tu mi iu lnh, nhn lnh y s c kt qu sanh ci Tri. Mi iu lnh c chia hai phn tiu cc v tch cc. Mi iu lnh tiu cc: khng git ngi, khng trm cp, khng t dm, khng ni di, khng ni ly gin, khng ni thu dt, khng ni c khu, bt tham lam, bt nng gin, khng t kin. Mi iu lnh tch cc: cu mng chng sanh, b th, trinh bch, ni chn tht, ni ha hp, ni ng l, ni nh nhn, tp t bi, tp nhn nhc, chnh kin. Mi iu ny nhn th thng nn c qu th thng nht trong su ng. V th, ngi Pht t tu hnh, nu bit cn lun hi nn chn ci lun hi ny l tt p hn c. l ng dng tu Thin tha, qua s gic ng l Nhn qu, Lun hi. III. GIC NG L V THNG, KH, KHNG, NG DNG TU THANH VN THA. a) Gic ng l v thng, kh, khng Vn vt trn nhn gian ny u l tng di ng bin thin, khng mt vt no tm yn v ng nguyn mt trng thi. S di ng bin thin y gi l v thng. V thng l mt l tht trm trn vn vt. c v thng phi n bin hoi (kh), bin hoi phi b dit mt (khng). Ba trng thi ny lin h d nhin vi nhau. tha nhn v thng l tha nhn KH, tha nhn kh phi chp nhn KHNG. Vn vt c nh th m tip din lin min bt tn. b) Tu php t c Pht chng kin l y, nn Ngi ni php t . Tt c l kh, v n l tng v thng bin hoi. KH l mt l tht nn ni l Kh . Ni con ngi sanh kh, gi kh, bnh kh, cht kh. y l tng v thng bin

hoi ca con ngi. D l ngi ngi v no cng phi chung chu bn tng y. Th nn kh l lut chung ca nhn loi, khng ring bi mt c nhn no. Chng nhng th m cn, i bit ly kh, Cu bt c kh, On tng hi kh, v Ng m x thnh kh. Ngha l ngoi ci kh bin hoi ca bn thn, cn nhng ci kh tnh cm bt nh . Ngi thng yu m phi xa la, khin cho lng d tan nt. Nhng iu m c mong cu m khng toi nguyn, qu l mt tuyt vng, mt bt mn tt cng. K on ght m phi sng chung cng, tht l s bc bi kh t. Tng qut ngay ni thn nm m ny l mt khi chung hp ton nhng th bin hoi au kh. K c nhng th kh nh nhim th c n tm vn bn ngn kh. S kh ny khng phi ngu nhin m c chnh n pht xut t nguyn nhn: si, tham, sn, mn, nghi, c kin. Nu k chi ly c n tm vn bn ngn th trn lao phin no. Cc th gi chung l Tp . Do si m khng bit thn tm nh tht nn khi tham i thn tm. Bi tham i thn tm nn mong cu mi s khoi lc, gp s chng i lin khi tc gin. Do i ng nn khinh khi ln lt ngi. Bi si m nn nghi ng l tht v khi kin chp t c. T hp nhng nguyn nhn m lm tm b ny lm ng, qu tht l nhn ca kh, nn gi l Tp , hay Kh tp. Mun cho qu kh tan hoi, khng g hn p thng ni tp nhn. Tp nhn tiu dit gi l Dit hay Kh dit. Bi tp nhn l mm si m bin hoi, nn khi dit sch chng th, tr tu pht sanh, nhn sanh dit cng bt dt. Th l chng t qu Thanh vn c tch dit Nit-bn. Song mun ph hoi tp nhn cn phi c phng tin. Phng tin ny l ba mi by phm tr o: T nim x, T chnh cn, T nh tc, Ng cn, Ng lc, Tht gic chi, Bt chnh o. Mi php nh T nim x... ng dng trit cng c th tiu dit c tp nhn, khng nht thit phi tu ba mi by phm. Nhng php ny qu c cng hiu tiu dit tp nhn, nn gi l o hay Kh o. Ch o c ngha l phng php, ba mi by phm ny l nhng phng php dit sch tp nhn au kh. Trong bn ny ng v mt nhn qu m ni: Kh l qu, Tp l nhn ca dng lun hi sanh t. Dit l qu, o l nhn ca dng gii thot sanh t. Th nn cn c Tp quyt nh phi c Kh , bit dng tu o ng php, nht nh s t c Dit . Th l hai con ng lun hi au kh v tch dit Nit-bn trng by trc mt chng ta, ty chn ly m i. y l mt l tht khng th sai chy, cho nn Tn gi A-

nan trnh ln Pht khi Ngi sp nit-bn: "Mt tri c th lnh, mt trng c th nng, php T Pht ni vn khng thay i!" IV.- GIC NG L NHN DUYN NG DNG TU DUYN GIC THA a) Gic ng l duyn sanh v ng Vn vt c hnh tng u do duyn hp. Khng c mt vt t thn l mt vt, m phi do chung hp nhiu d kin mi hnh thnh. Ci bn khng t l ci bn, m phi c g, c inh, ng th mc v dng c mi to thnh ci bn. Ci cy khng t l ci cy, m phi c ht ging, c phn, c t, c nc, c nh nng v ngi sn sc mi thnh cy. Con ngi khng t l con ngi, m phi do tinh cha, huyt m, nh s b sa, n ung, ht th... mi thnh con ngi. Tm li c th gian ny khng c mt vt g t n thnh n, m do duyn chung quanh hp thnh hnh. do duyn hp th khng ch th, th l v ng. Nh thn xc tht chng ta, nh Pht bo l t i hp thnh. t nc gi la l bn th ln, hp thnh con ngi cng hp thnh s vt. Th phn tch con ngi, cht cng l t, cht t l nc, cht ng l gi, cht m l la. Bn cht ny tm xem ci no l ch? Nh nh cht gi v la m thiu mt, th hi thn ny cn chng? Qu nhin khng th thiu mt cht no m thn ny cn tn ti. Th th bn cht c kh nng nh nhau, vy ci no l ch? Khng c ch tc l v ng. Thn v ng, tm li c ng chng? Nh Pht chia thn ny lm nm nhm: nhm hnh sc gi l sc un, nhm cm th gi l th un, nhm tng tng gi l tng un, nhm suy t gi l hnh un, nhm phn bit gi l thc un. B phn sc un ra, cn bn th kia thuc phn tm thn. Th th bn nhm th tng hnh thc ci no l ch. Nu cm th l ch th tng tng suy t phn bit l g? Chnh ni tm thn chng ta c bn nhm y, mi th hot ng mt lnh vc ring. Th nn phn tm cng khng ch th, y l tm v ng. b) Tu php Thp nh nhn duyn Mi hai nhn duyn, khi u l v minh duyn hnh, hnh duyn thc, thc duyn danh sc, danh sc duyn lc nhp, lc nhp duyn xc, xc duyn th, th duyn i, i duyn th, th duyn hu, hu duyn sanh, sanh duyn lo t. Th l "ci ny c nn ci kia c, ci ny sanh nn ci kia sanh". V minh l m lm v bn ng, nn mt thn theo nghip dn l Hnh. Nghip thc y thc i th sanh l Thc. Thc ta vo s phi hp

ca tinh cha huyt m l Danh sc. Danh l thc, sc l tinh huyt cha m, hp thnh thai bo. Thai bo c su cn l lc nhp. Khi ra khi lng m su cn tip xc vi su trn l Xc. Do s tip xc c cm th kh, vui, khng kh khng vui l Th. Bi cm th nn sanh yu thch l i. T yu thch khi tm bo th l Th. Do bo th to thnh nghip thin c l Hu. c nghip thin c l c sanh i sau l Sanh. c sanh l phi gi cht l Lo t. Trong mi hai nhn duyn lin h qu kh hin ti v lai, c th xoay vn khng c ngy cng. y l mi hai nhn duyn theo chiu lu chuyn. Bit r thn tm ny do nhn duyn ha hp khng c ch th l v ng. Tr tu t l v ng ny dp tan m lm v bn ng l V minh. Th l v minh dit nn Hnh dit, Hnh dit nn Thc dit, Thc dit nn Danh sc dit, Danh sc dit nn Lc nhp dit, Lc nhp dit nn Xc dit, Xc dit nn Th dit, Th dit nn i dit, i dit nn Th dit, Th dit nn Hu dit, Hu dit nn Sanh dit, Sanh dit nn Lo t dit. T y vng xc xch mi hai nhn duyn tan r. Chnh l cu "ci ny khng nn ci kia khng, ci ny dit nn ci kia dit". y l qun mi hai nhn duyn theo chiu hon dit. Do thu sut nhn duyn, t c tr v ng nn chng qu Duyn gic. Ngang y chm dt s lun hi, hng an lc Nit-bn. V.- GIC NG L DUYN KHI TNH KHNG, TU B-TT THA a/ Gic ng l duyn khi tnh khng Cng ng trn l duyn sanh, song B-tt khng dng li ch thn ny do nm un kt hp l v ng, m cn thy nm un tnh khng. Bi v thn ny l gi tng do nm un kt hp, chnh nm un cng l gi tng ca ci khc kt hp v c ci khc cng l gi tng ca ci khc na kt hp... Tt cng tt c cc php u l duyn hp khng c ch th, l tnh khng. Bi tnh khng do duyn hp nn gi c. V ci c y l tng duyn hp, nn gi di tm b nh huyn ha. Gi c nn chng phi khng, c mt cch tm b nn khng phi tht c. Th l khng mc kt hai bn chp khng v chp c. t tt l duyn khi tnh khng, B-tt nhn s vt nh chnh bn thn mnh, ch c gi danh m khng c thc th. Bi khng c thc th, nn cc php thy nh bt, bng, huyn ha. Duyn hp th cc php c, duyn tan th cc php khng. S c khng y chng qua l tng

ca duyn thi. Th nn, B-tt thy thn nh huyn, ngay khi sanh m bit v sanh. b/ Tu php lc Lc l su php: B th, Tr gii, Nhn nhc, Tinh tn, Thin nh, Tr tu. Su php ny tu c cu knh gi l Lc ba-la-mt. B-tt do thy cc php nh huyn nn tu b th c cu knh. B th c chia: Ti th, Php th, V y th. Ti th li c ngoi ti, ni ti. B-tt dng ca ci cu gip ngi i kh l b th ngoi ti. C khi cn n sc lc, hoc thn phn ca mnh cu gip ngi, B-tt sn sng lm l b th ni ti. Song phn ti th ch l phng tin u thu nhip cm tnh ca ngi ri sang php th. Php th l em chnh php ch dy cho ngi c tnh gic. Gio ha cho ngi c gic ng l phn gic tha ca B-tt. V y th l dng phng tin gip ngi qua cn kinh s hi hng. Trong mi hon cnh khng khip ca B-tt u dng mi phng tin an i cho ngi khi s. Song ci s to ln nht l bin kh sanh t, B-tt thng cho thuyn Bt-nh cu ngi qua khi bin kh l v y th. thy cc php nh huyn, nn B-tt khng khc t nhng iu kh b th. V th b th c ba-la-mt. Tr gii l gn gi gii php ca Pht rn cm. Trong gii B-tt c mi gii trng v bn mi tm gii khinh, t kinh Phm vng. Hoc Tam t tnh gii ca hng B-tt. y l ba nhm gii thanh tnh B-tt phi thc hnh. Mt l nhip lut nghi gii, nhng php nn la B-tt hng la. Hai l nhip thin php gii, nhng php nn chng, B-tt u tu chng. Ba l nhiu ch hu tnh gii, B-tt thng lm li ch chng sanh. Nhng gii php ny tu hnh n cu knh vin mn gi l gii ba-la-mt. Chnh v thy cc php duyn khi nh huyn nn B-tt hay lm c vic kh lm. Nhn nhc l sc cam chu mi hon cnh kh au bc bch ti nhc n vi t thn. Chng ta chin thng mi s thc gic bc bch ca bn thn to ra v chin thng nhng g kh au ti nhc t bn ngoi a n. Cho n nhng iu oan tri khng u, hoc cc k v l, chng ta cng nhn chu c. C khi phi tr gi rt t v danh d, v thn th, m vn cam chu trn hnh nhn nhc. Cho nn nhn nhc khi n cu knh l mt sc hng dng phi thng, v chin thng hon ton bn tnh i ng v bo v ng. c th mi gi l nhn nhc ba-la-mt.

Tinh tn l c gng n lc. Dc ht kh nng chin thng mnh, chng thnh o qu, l tinh tn trong phn t li. Dc ht kh nng cu gip ngi, gio ha cho h gic ng, l phn li tha. hai bnh din t li li tha, B-tt lc no cng n lc mt cch tt cng, gi l tinh tn ba-la-mt. Bi B-tt thy em thn nh huyn hu tnh nh huyn, nn khng bao gi bit mi mt v chn ngn. Thin nh, "thin" nguyn t ch Phn Dhyra (Thin Na), Trung Hoa dch l Tnh l. C ngha l do g tm mt cnh khin nhng tm l lng xng c lng yn. Song Thin nh trong nh Pht cng c nhiu li, hoc qun thn tm ny v ch ng ng khng hoc qun nm un tnh khng ng php khng, hoc tm khng chp cnh khin tm cnh nht nh. Bi dng c vng tm nn gi l tnh l. Thin nh n tm cnh nht nh l Thin ba-la-mt. Tr tu l tr v s c hin l vin mn. Bi my m vng l dt sch, nn mt tri tr tu v s chiu sng rc r. Tr tu ny l do cng phu tu thin nh m pht xut, ch khng phi do hc tp m c. Cho nn khi tr th ny hin by th v minh phin no hon ton tiu sch. Th l y tr v lu thot ly sanh t lun hi. y l tr tu ba-la-mt. Lc c ngha l do tu su php ny a qua bin kh sanh t. Li c ngha tu mi php qua mi ci d: tu B th bn sn, tu Tr gii ph gii, tu Nhn nhc nng gin, tu Tinh tn li bing, tu Thin nh tn lon, tu Tr tu ngu si. Tm li, ng tha Pht gio l phng tin hng chng sanh tin ln, ty cn c v s nguyn m s tin ln y c cao thp khc nhau. l phng tin th cha phi mc ch chnh yu ca c Pht mun dy. Nu nhm ch mc ch chnh ca Pht th ch gio ha chng sanh u c thnh Pht. Tuy nhin lng t bi ca c Pht l nh th, song trnh cn c ca chng sanh th chng ng. Buc lng c Pht phi m rng Ng tha hoc Tam tha m gio ha chng sanh. Nu chng ta ng dng tu hnh mt tha trong nm tha, m tm nim vn bit r rng y l phng tin tin ln, ch khng phi ch an tr vnh cu, l khng c li lm. Ngc li, chng ta tu theo tha no chp cht vo , khng chu pht tm hng thng, y l nhng k ri trong ha thnh. Chng ta l ngi cu Pht o, phi tu n bao gi vin mn Pht o mi c dng ngh. y l mc ch ti thng ca ngi Pht t chng ta.

Tinh thn gic ng ca o Pht qua ngy l Vu-lan Hm nay nhn ngy l Vu-lan, chng ti c mt thi thuyt php vi ti "TINH THN GIC NG CA O PHT". Chng ti s ch r tinh thn gic ng ca l Vu-lan nh th no cho tt c qu v thy, v chnh l tinh thn gic ng ca o Pht. Tinh thn gic ng s din tin t thp ln cao, n ch tt nh nh th no, chng ti tun t gii thch qua cho tt c qu v r. Trc tin ti ni thng v ngy l Vu-lan. Theo thng cha, ngy rm thng by l ngy l "T t" ca ch tng cng gi l Pht hoan h nht, cng gi l ngy Vu-lan-bn, dch m ting Phn. Trung Hoa dch ngha l gii o huyn, tc l cu hay ci ti kh b treo ngc. Ni mt cch khc l cu ti kh ca nhng ngi ang a trong cnh au kh a ngc ng qu. l tn gi, nhng s d t ngy l Vu-lan vo ngy rm thng by l do ngha no, tiu chun no c Pht nhm nh vy? Chng ti ln lt gii thch cc tiu chun . Bi ngy xa, lc c Pht ti th, ch Tng hoc bn v hay nhiu hn, u phn tn i ni ny ni n gio ha. n ma h, n ma nhiu, nc l cho nn s i li kh khn. c Pht ra lnh cho ch Tng n ma h phi qui t mt ni thc lim tu hnh v kim sot ln nhau, tu hnh th no cho nghim chnh. Trong ba thng h, tc l n ngy rm thng by, ch Tng nhc nh ln nhau trong hnh ng, ngn ng, t tng cn khuyt, cn s st. Sau mi nhm ty phng tin m i gio ha khp ni. Nh vy, ba thng an c tnh t rm thng t n rm thng by. Ngy rm thng by gi l l "t t", c ngha l: T: mnh, T: mc tnh, tc l chnh mnh i ra gia i chng, gia ch Tng cu thnh tt c ch Tng xt thy mnh c nhng s st no, nhng li lm no th yu cu hoan h ch dy cho mnh nhn ly li lm, n nn cha ci. l T t. Trong bi vn t t ni th ny: Mt v Tng hay l v T-kheo n trc nhng v T-kheo khc c c hnh hn tha: "Bch i c mt lng thng xt, con l T-kheo A hay B g , trong ba thng an c, i c hoc thy hoc nghe hoc nghi con c li lm g th thng xt ch dy cho, con s pht l sm hi ng php." Nh vy, trong ba thng an c hoc ch thn h thy nhng ci s st ca mnh hoc l h nghe nhng ngi xung quanh ni li nhng ci s st ca

mnh, hoc l h thy ci s st m khng bit c ng hay khng, trong lng cn nghi ng. Trong ba trng hp , mnh u ra cung thnh ni thng, ch thng ra cho mnh bit d ci cha phi l ti. H cn nghi ng m ni ra mnh cng sn sng nghe, xt thy ng l li th sm hi pht l, do ti li s gim bt. Nh vy mi l ngi lm l t t ng php. Qu v thy c g c bit trong l t t ny khng? Theo tm l con ngi nh qu v thy, tt c chng ta t c ngi mun ni ci d ca mnh, hoc che ci hay ca mnh. C ngi no mun nghe ngi ta ni ci xu ca mnh hay khng? a s u mun khoe ci hay m s thy ci d ca mnh, cho nn lun lun ngi ta khoe ci hay v giu ci d mnh. l bnh ph thng ca mi ngi. Ci bnh lm cho con ngi tin hay li? Nu c hay mt cht em ra khoe khoang, cn xu th che giu ngi ta khng thy, l tm nim hiu danh. Nu mnh mt ln lm xu giu c, khng ai bit, khng ai ch, khng ai nhc, th ln xu th hai, th ba s theo m din tin. Cng che giu ti li th ti li cng nhiu. Cho nn ci bnh che giu khin con ngi thoi b. Lm cho con ngi h hng l bnh hay khoe ci hay v che giu ci d ca mnh. Tinh thn ngi Pht t l tinh thn t gic, cho nn chng ta phi t gic ci g chng ta xu. L phm ti li chng ta phi nhn thng phi thy r rng, t tnh, t gic. Thy c ti li ca mnh, t mnh hi ci. l tinh thn pht l. Pht l l g? - L vch ci li ca mnh trc mi ngi, trc ch Tng, trc qun chng cho ngi ta thy r mnh c ci d , mnh ha trc mi ngi s ci tin khng cn d na. Thng ny ti c ci d , ti pht l vi qu v, qu v nhn ch?ng tht li ca ti ri, ha rng thng sau ti s tin hn khng cn d nh vy na. Nh th mi thng mi nm ti u pht l, trc ti c d mi, c yu lm i na, ln ln ti cn d chn, d tm ri by ch khng n ni no trc sao, sau vy. Nu trc pht l ri sau cng pht l y nh th th c h thn hay khng. T nhin mnh h thn, khng th no chu ni. Gi s mnh c yu ui mt ln pht l, ln sau c phm hay c ti cng rng nh hn mt cht, nu nhiu ln nh vy t nhin li cng ngy cng gim xung. Tinh thn pht l l tinh thn t gic. Nu mnh khng bit li th lm sao pht l. Bit li l tnh hay m? Nu m th u bit li. Ngi m l ngi lm quy khng bit mnh l quy, lm sai khng dm nhn mnh l sai. Nu mnh quy t bit mnh l quy tht l tnh. Tnh tc l gic. Nhng c ngi c tnh c gic m khng dm ni, khng dm trnh by th sao? - l yu ui thiu gan d. Cho nn i vi ngi tu phi c tinh thn t gic tc bit nhn s sai lm, nhng li ca mnh. Phi can m trnh by ci

quy ca mnh trc qun chng ngi ta chng nhn cho mnh iu . Ha trc qun chng mnh s ci i, ch khng ha sung. Ha nh vy m tin b. Do nn ngi tu theo o Pht l ngi bit t gic. l t nhn li pht l. Nhng t nhn li khng cha . Khi ci gic mnh cn yu cha y , cho nn c ci mnh bit c ci mnh cha bit, mnh d tha th cho mnh lm, mnh d qun ci d ca mnh lm. Cho nn c Pht dy chng ta cn phi gan d hn na, v phi can m nghe li ch trch ca bn b, ca nhng ngi thin tri thc ln hn mnh. Nh vy kh d bao nhiu li lm ca mnh mi tiu tan c, mi c th ra ngoi vng li lm c. Nu mnh khng gan d nghe, khng nhn nhng li ch trch th mnh kh m tin c. Cho nn tinh thn "T t" l tinh thn cu nhng ngi chung quanh mnh thy nhng iu s st nhng ch li lm do mnh khng thy c, nh ch cho mnh nhc cho mnh ci tin. Nh vy ngi hc o, ngi tu hnh, nht l ngi sng trong on th m bit t gic pht l li mnh v can m nghe li ch dy nhng li lm nhng s st ca mnh, th ngi c tin b hay khng? ng nhin chng ta thy tm hn con ngi l mt tm hn tnh gic sng sut v h l con ngi c ch qu cm cu tin. Nu khng cu tin th u chu nghe li ph bnh ca ngi. Dm nghe li ph bnh chp nhn sa i l tinh thn cu tin mnh m v cng. Do hai im quan trng nht ca tinh thn t t l bit t gic pht l sm hi gia i chng v thnh tm cu xin ch Tng v mnh ch li cho. Sau khi c ch li, vui mng sm hi trc i chng. Nh vy tc l con ngi t gic nhn li sa i. H s t t vn ln, ch khng bao gi ng yn mt ch. Cho nn ngi tu m thiu tinh thn pht l v thiu tinh thn t t, ngi tu kh tin c. V vy trong on th ch Tng, n ngy rm thng by tc l ngy T t. Ngy m ton th u ra gia i chng pht l v cu xin ch Tng thy, nghe, nghi nhng li g ca mnh em ra ch dy cho, mnh ha nguyn sa i. l ngy c Pht vui mng nht. Bi trng thy on th t ca mnh bit tin b v bit tnh gic, nn Pht hoan h. Nu khng lm ng nh vy, c Pht khng vui. Ngy l ngy c c Pht khuyn khch cng dng. V sao? V l ngy ch Tng c tinh thn cao c gan d nhn li mnh, v nhng li ph bnh ch trch ca chung quanh, ha sa i. Tht l ngy qu gi ng khen. Cho nn Pht ni chnh ngy ny mi l ngy ton th Pht t cng dng cu nguyn c th c nh . Nu ch Tng khng lm c nh vy th cu nguyn cha chc c nh . Ti sao? V ngi bit tnh gic l ngi c ch cu tin th i vi vic lm ca h c th vic g cng xong. i vi s gip

ngi th vic gip no cng thnh tu. Bi v lc no h cng tnh gic v lc no cng cu tin, ngi nh vy mi t c ci g h mong mun. V mun li ch cho ngi mi thnh tu vin mn. Cho nn c Pht ni ch c ngy T t cu nguyn mi c nh . Thnh th c Pht khuyn khch, Pht t th theo tinh thn t t m thc hin l cu nguyn. Nhng tht ra nhm khuyn khch ch Tng nhiu hn, khuyn khch tinh thn pht l v tinh thn t t. Nhng gn y chng ta i ngc mt cht vi tinh thn t t ca ch Tng. T d nh mt cha c mt hai c ni, mt hai ng thy, khng an c, khng t t m cng t ch?c l Vu-lan long trng, ni rng cng dng ngy Vulan l c phc, no l gii o huyn, no l x ti vong nhn v.v... M khi qu v cha p dng ng tinh thn t t. H khng sng vi tnh cch on th, khng sng ng vi tinh thn Pht mun dy, m h h ho nh vy th qu v thy c hp l hay khng? V vy chng ta phi thy r ngi tu theo o Pht l i trn con ng gic ng. Mt vic no cng lm ng theo tinh thn gic ng. Ngy t t l ngy t gic ca mi ngi. Sau khi xt li ci sai lm, ci si quy ca mnh trong ba thng mnh pht l sm hi v ng thi nh chung quanh, nhng ngi c tinh thn cng trc, ch nhng li lm s st ca mnh. Nh vy s tin b ca mnh cng ngy cng vn ln. Tinh thn gic ng nh vy mi l tinh thn gic ng mnh m sng sut. l ti ni thng cho qu v thy tinh thn t t ca ngy rm thng by. V vy ngy rm thng by ny mi nn lm l Vu-lan, tc l Pht t mi nn cng dng theo s nguyn ca mnh. Ci s nguyn c hay khng c, l vn khc. Nhng iu ng ch hn ht l c Pht t trng vn t t ca ch Tng, mi l ngy quan trng. Qu v nh trong kinh Vu-lan, chuyn b Thanh , nh ngi Mc-kin-lin cng dng ch Tng ngy rm thng by mi thot c nghip ng qu m sanh ln cung tri Thin Hoa Quang. Nh vy tinh thn cu nguyn nh hng th no vi ngi c ti li? Ch ny ti ni thm cho qu v thy tinh thn o Pht. Chnh nhng vic lm khng nm trong cc m tn m nm trong t gic, ti sao vy? Trc ti xin k nhng chuyn khc, d chuyn ny c tnh cch ng ngn, nhng qu v thy tinh thn ca o Pht. Nh c Pht k li tin thn ca Ngi: "Thu n Ngi l mt a con bt hiu. Khi Ngi cht ri vo a ngc. Ngay trong ngc ti, Ngi thy ng xa mt m la sng rc i n

dn dn ti Ngi. Ti gn Ngi nhn r ra l ngi ang b mt vng la chy rc trn u. Ngi la rn thm thit. Khi ti gn, Ngi hi: Anh i, anh lm ti g m chu kh lm vy? Chng ni: Khng giu g ng, thu xa ti nhn gian, v bt hiu vi cha m, nn gi y ti mi kh nh th ny. Ngi hi: Ti bao gi anh mi ht ti ? Chng kia p: Chng no nhn gian c ngi no bt hiu nh ti, n th cho ti, th ti mi ht. Va ni th vng la bn u anh kia chp qua u ca Ngi. Ngi b t chy rc, au kh qu Ngi rn la thm thit. Khi tnh li, Ngi hi: u ti b vng la t chy nh th ny, tha anh chng no mi ht, mi khi ci kh ny? Anh kia ni: Chng no c ngi trn nhn gian bt hiu nh ng, xung th cho ng th ng mi ht. Khi Ngi lin nh ci kh b t nh th ny au n v ngn, nu c ngi chu kh nh mnh th ti nghip h qu, chi bng mt mnh mnh chu kh thi. Cho nn lc Ngi lin pht nguyn: Nguyn tt c ngi trn th gian, t y v sau ng c ai bt hiu nh ti, mt mnh ti chu ci kh ny sut i sut kip. Ngi va nguyn xong, bt thn vng la bay u mt. Ngi thy Ngi sanh li ch khc tt p, khng cn vng la na." Qua cu chuyn tuy c tnh cch ng ngn nhng cho chng ta thy r mt khi pht tm t bi rng ln, pht tm o c, th bao nhiu ci kh ci xu tan i. Ngi k thm mt cu chuyn na: "Mt thu n Ngi cng l mt ngi i sn bn tn bo. Ngi cht v ri vo a ngc. Khi qu s bt Ngi ko trn mt chic xe cng knh, pha sau c ngi cm roi nh. Ngi ko nng n qu. Ko qua ch tra tn ngi, Ngi thy nhng ngi khc b nh p hnh h au kh rn sit qu i. Ngi ng lng thng nguyn rng: Ti xin th tt c ci au kh ca nhng ngi trong y! Tt c ci kh ca nhng ngi ang chu, xin cho mnh ti chu. Ngi va pht nguyn nh vy th t thy Ngi khng cn a ngc na." Qua hai cu chuyn trn , chng ta thy b Thanh , s d ra khi vng ng qu khng phi ch Tng c ti xung dn b ln. Khng phi c mt ng Dim vng hay ng cha ngc no m th b, n x cho b. Cng

khng phi ng Pht trn i sen xung cu b, m chnh v tinh thn sng sut v ch mnh m cu tin ca ch Tng ng chung mt tm nim hng v b, mong b ci i tm nim xu xa. Do s giao cm m b tnh gic, chnh b tnh gic bit c ti li ca b, nn b hi hn cha b. Do b thot khi ci kh ng qu. Thot khi l do tm hi ci tnh gic ch khng phi do sc bn ngoi bt mnh hay th mnh. l s tht do tinh thn tnh gic ca con ngi m ra. Ch i vi qu v hi l, nhng s tht l th. Chng ta thy rng tt c ci kh l gc m lm. M lm nn mi c hiu sai quy t mnh thy mnh kh. Th d chng ta gp mt ngi m mnh c c cm, thy mt h mnh vui hay bun? Ngi m mnh c c cm thy mt h l mt i sc, cm thy bun cm thy kh, khi phi i u vi h. Nu khi mnh dp phin no, c tm nim sng sut hn, v t hi ti sao mnh xu nh vy? Ti sao mnh c c cm vi ngi ta? Ngi ta cng tt, ti sao mnh c nim xu vi h. T hi nh vy l mnh c th vui ci cng h v khng cn bc bi kh chu na. Quan nim bc bi kh chu l bi mnh c chp, mnh ghen ght, mnh xu xa i vi mi ngi. Gp h thy h l mnh cm nh c ci g bc bi, ri t mnh chuc kh. Ht kh khng phi Pht cu mnh m chnh l nh mnh i c quan nim ca mnh. n y ti k mt cu chuyn trong Thin tng. V T th t Thin tng l T o Tn, lc cn lm Sa-di khi gp T Tng Xn (T th ba Trung Hoa), Ngi tha: Bch Ha thng dy cho con phng php gii thot. T nhn sng vo mt hi: Ai tri buc ch? Ngi qunh ln khng bit ai tri buc mnh. Nhn li mnh mt hi, Ngi tha: Bch Ha thng khng ai tri buc con ht. T bo: Nh vy cu gii thot lm g? Ngi lin tnh ng. V mnh eo mt quan nim en ti nn cm thy mnh xu xa au kh. Gi y mnh xem ci xu xa au kh n c t u? Khi tm li th quan nim xu xa au kh khng cn na. Nhn thng n th khng thy c, lc lin ht kh. Ht kh ngay trong ci mnh nhn thng li n, mnh trng khng thy n. Nh vy thy r ci kh hay khng kh gc m lm hay gic

ng. Cho nn ngi gic ng l ngi thot kh, ngi m lm l ngi au kh. l then cht ca o Pht. ?o Pht cu kh khng c ngha l cu ngi ny trong a ngc em b trn tri. Hay l em ngi ny trong ng qu a ln mt ci no khc. Cu kh chnh l ch dy cho ngi ta gic ng. M gic ng ri lin c gii thot. Ti th d mt cch c th hn. Th d c ngi b bnh ghin phin. Khi h b ghin m khng c tin mua phin, h phi a ma th ht. Hm no y h tnh gic, h thy ci ghin phin ny l tai ha ln. Thy mnh b hao mn kh lc, ti sn tiu hao, lm mi ngi lo s v.v... by gi nht nh cng quyt b, khng ghin na. Khi h gic ng, bit c tai ha ca n, cng quyt b, th t v sau h s thng c bnh ghin. Thng c bnh ghin l h ht kh. M ht kh l do ai? Do h t gic. Phi vy khng? H bit c ci d, c quyt cha th h ht kh. Nu h khng bit ci d, khng bit ci l tai ha th h c i su, i su mi khng bao gi ra khi kh. Cho nn c gic ng mi c gii thot. C gic ng mi ht kh. l s tht m lu nay chng ta t c quan nim r. Chng ta c tng rng i n cha cu cng ri Pht lm cho mnh ht kh. l ci hiu lch lc ca chng ta. Tinh thn Pht t i cha phi l tinh thn cu hc o thy phng php tu hnh, mnh c gic ng. M gic ng chnh l t mnh cu kh cho mnh, ch khng phi ai cu kh cho mnh c. V vy c Pht tng ni: "Ta khng c quyn ban n ging ha cho ai." Nu Ngi c quyn ban n ging ha cho ngi th Ngi thnh thn linh mt ri, khng phi l Pht na. Chnh Ngi dy phng php gic ng, t chng ta b i ci m lm, ci si quy ca mnh. l cu kh, l iu cn bn ca o Pht. Hm nay l ngy l Vu-lan, chng ta phi bit r tinh thn Vu-lan. l tinh thn t gic v cu tin. T gic bng cch nhn thng li nhng ci si quy, nhng li lm ca mnh. Can m ra trc qun chng xin pht l sm hi. Cu tin bng cch mong mi ngi chung quanh nhn thy ci s st li lm ca mnh, ch bo cho mnh cha ci. mi ng l tinh thn Vu-lan. ng tinh thn th vic lm no cng thnh tu nh . Do trong o Pht, thng ni ngy t t l ngy c cng c ln. L Vu-lan, tinh thn gic ng l th , khng phi vo sc cu nguyn m khng t gic. c Pht chn ngy t t khuyn Pht t lm l Vu-lan l do ngha ny.

Gi y chng ti ni ti gic ng. C phi gic ng chng ny thi hay cn phi gic ng th no na? y chng ti cng lc nu ln qua mt t im gic ng qu v thy. Vi tinh thn Vu-lan gic ng ca nhng ngi bit t gic v bit cu tin. trong phm vi phm phu cn l phm Tng chng ta phi mong gic ng v cu tin nh th. Tin dn ln nhng bc thnh tng th s gic ng th no? y ti k trong o Pht c nhng v thnh tng chng qu Thanh vn, Duyn gic hay l Bch-chi Pht n B-tt v.v... Nhng v gic ng nh th no? Nhng hng Thanh vn sau khi nghe Pht ni php T : Kh , Tp , Dit v o , cc v nhn ng nh tht, ng tinh thn gic ng. Nhn r rng khng nghi ng gi l chng o hay thy o. Khi thy o, chng o ri bc vo hng Tu--hon ln n A-la-hn. Nh vy ch gic ng nh th no? Th d nh nghe c Pht ni: "tt c th gian l kh" ch T-kheo thy nh th no? Bit li Pht ng hay l khng ng? Phn nhiu v ni th gian l kh, c ngh kh l i kh, l lnh kh l au m v.v... Cho nhng iu kh l kh ca Pht ni. S tht c Pht ni th gian kh, l v thng. Ti sao v thng l gc ca kh? Bi v thng thng k no T kh, no Bt kh. T kh l sanh lo bnh t. Bt kh l T kh thm cu bt c kh, i bit ly kh, on tng hi kh, v ng m x thnh kh. Nh vy ci kh trong qui lut v thng. Ngi ta ai khng ngh rng mnh sanh ra ln ln, trong khi tui tr cn khe mnh sung tc, t nm thy mnh gi mt nhn m cp. Lc c bun hay khng? Rng lung lay nhai khng bit ngon, mt m thy khng xa khng r. Tt c nhng hin tng u l hin tng khin mnh khng c vui. Khng c vui tc l kh, l bt nh . Thng thng ci kh l ci bt nh ? mnh khng mun b mt m tai ic, rng rng, m cp, m tt c ci n ti, mnh c vui hay khng? l bt nh , m bt nh l kh. Ci kh l g? - L v thng. Mnh ang mnh khe, hot ng t do, ti lui t ti, pht ln au rn h h i khng c, hot ng khng c, mnh c kh hay khng? l bt nh , l kh. Nh vy sanh gi bnh cht u l tng trng v thng, u l kh. Ci kh c ngi no khi hay khng? Nu ni kh do i rch th c Pht ni khng phi chn l, m ni ring cho mt nhm ngi no thi, v c ngi khng i khng rch th h khng kh. Kh l ni chung cho ton th con ngi. Con ngi no cng nm trong lut V thng. M nm trong v thng th bt nh . bt nh th kh au. Ci kh nu chng ta thy tng tn tc l nhn chn c kh . Nhn chn c kh ri, vy kh t u m c? - T tp . Tp l g? c Pht ni l tham sn si. Nu ni rng ra th mn, nghi, c kin,

tc l su th cn bn phin no, ni rng na th ti my chc th phin no. Tm li tt c phin no gc t tham sn si m ra. S d chng ta thy chng ta gi nn bun, bt nh l ti sao? L ti chng ta c lng tham mun mnh c tr mi. Nu chng ta khng c lng tham mun tr hoi th gi n c bun khng? Tm li trong ba ci tham sn si, si l gc. Ti si m mnh khng thy c v thng, khng nhn c l v thng nn mnh mi tham hoi, mi ngh ti sng mi. Phi vy khng? Nghe n ci cht l run ln, nghe n ci gi th bun i. l tham. Nu mnh bit r c l v thng l mnh ph c ci si ri. Trong ci v thng m ngh l thng, l si m. Bit r l v thng mong cu c tr mi, tham c khi cht v.v... khng cn na. M ci tham khng cn th ci gi cht cn khng? Nh vy ph c ci si th kh theo m ht. Ci sn cng vy. S d chng ta thy ngi khc mnh ght m gp mt nhau th bc bi gi l on tng hi kh. Chng ta nhn c l v thng ri phi bit rng con ngi mnh l v thng mi ngi cng v thng, th gin nhau hn nhau lm g? Tha th cho ri, mnh c sng i u m m p gin hn. Tha th c th mnh ht kh, cho nn nhn chn c l v thng th tm sn du xung. Du xung th bt kh. Nh vy tham sn si l gc ca kh l Tp . Kh l qu, tham sn si l nhn. Tham sn si gim th kh qu theo m gim bt. Qu v thy chng ta tnh gic hay l chng ta gic ng c nhn kh th ci qu kh theo m ht. S d chng ta kh l v chng ta tham danh, tham li, tham th. Cho nn mt mt ci th chng ta kh mt ci, mt nhiu ci th chng ta kh nhiu ci. Chng ta tham nn mun ci g cng gom v mnh cho nhiu. Mt l au kh lin. Nh vy kh l t lng tham. Nu chng ta bit tt c chng ta u l v thng, l v thng th phi lm sao? - Khng nn m p. l v thng th phi chia st nhau. V thng m m gi, iu khng phi l v thng. Phi vy khng? Nu bit c l v thng th chng ta phi san s phi chia st. Nh vy l chng ta dt lng tham, tc ht kh. Chng ta lm b ci chn, bun hai ba ngy. Bi ti chng ta tng ci chn l cn hoi, nn l b chng ta bun. Nu bit l v thng l b ri th thi. D dt mai ng cho cho b na. Ci khc cng th. Bit c l v thng nn chng ta khng m p, khng gn gi ring cho bn thn mnh. Thn mnh l v thng s vt cng v thng, ti sao mnh c gom gp? Ti sao mnh c gi gn? Khi gom gp gn gi l tha mn lng tham. Khi bit c v thng th u cn tham na. Ht tham l mnh ht kh. Chnh v ng c l v thng, theo kh s gim. V vy nn cc v A-la-hn khng cn kh na. Cn mnh cha bit c l v thng nn mi kh. Nhng c

nhiu ngi ni: "Ni nh thy ci g cng v thng ht th ai mun lm g na." Nh vy l lm ca Pht. c Pht ni v thng m tin b ch khng phi v thng m bung tay. Qu v nh bi kinh nht tng hng ngy cha, tng kinh Di- ri chng ta tng thm: Th nht d qu Mng dic ty gim Nh thiu thy ng T hu h lc i chng ng cn tinh tin Nh cu u nhin n nim v thng Thn vt phng dt. Ngha l: Ngy nay qua, mng sng theo mn i, nh c cn nc, cn c g vui? Th nn, ton th i chng gng m tinh tn. Nh cu la chy u, ch nh v thng, d dt ch bung lung. Hiu c l v thng ri phi n lc vic ng lm phi lm lin ng chn ch. Thy ngi ta kh, i rch mnh c th gip c, khng nn ni mai mt s gip. iu khng phi l hiu l v thng ri. Bit c l v thng ci ng lm phi lm ngay. Mai mt bit mnh cn hay khng? Vic phi lm l lm lin. Gip c ci l phi gip lin. Tu c l c gng tu lin ch ng ch ti mai ti mt. Chnh l bit l v thng. Cho nn cng ngh n v thng cng gng lm lnh lm phi, cng gng gip ch cho mi ngi v cng c gng tin tu. l hiu l v thng. Ch ni v thng ri bung tay ch cht l tri vi ca c Pht dy. V vy cho nn, chng ta hiu r c tinh thn , hiu c l v thng ri, chng ta mi c th thng nhau, gip nhau m khng c lng tham gom gp v mnh. l tinh thn ca o Pht. Th d chng ta i chung mt chic tu, chic tu b ging bo mun chm. Tt c ngi trong tu u l ngi thn v bit s phn ca mnh mong manh ri. Gi s lc c ngi b sng nhi ng qua mnh ngi kia hoc l t p ln chn ngi khc. Lc nhng ngi b t v mnh, hoc b p trn chn c nn gin khng? Hn l khng? V lc ai cng c tm nim rng mng sng mnh khng cn bao lu na, gin hn lm chi. Lo sao

cho khi ci kh nn ny, th gi u m gin hn. y cng vy. Nu chng ta hiu l v thng l sao? Nh trong kinh T Thp Nh Chng c Pht hi cc v T-kheo: "Mng ngi sng c bao lu?" Mt thy Tkheo tr li: "Sng c vi nm." Ngi ni: "Ngi cha hiu o." Thy T-kheo khc tr li: "Sng c trong mt ba n." Ngi ni: "Ngi cha hiu o." ?n v sau ni: "Ch sng trong hi th." Ngi gt u ni: "ng thy o ri." Nh vy thy o l thy c l v thng. Nu mnh thy mng sng trong hi th, khi hi th ny cn th chng ta phi lm li mnh li ngi ch. Mng sng mong manh nh vy, ti sao mnh cn m p gin ngi ny bun ngi kia, trch ngi n. Nh vy c phi t mnh git mn mnh hay khng? M git mn mt cch v ch. V chng ta bit l v thng nn phi vn ln, phi lm li mnh li ngi, ng s st mt gi pht qu bu no ht. mi l hiu c tinh thn v thng. Bit v thng m tinh tn nh cu la chy u. Qu v thy c ai b la chy u m cn i chi thong th hay khng? Hay phi tay qu ming la th ht. u c th chn ch c. Chnh chng ta cng vy. Nhn c l v thng ca Pht dy, chng ta phi tnh gic phi c gng lm li ch cho mnh cho ngi. l tinh thn v thng. Ti ni ci kh v tp nhn ca kh . Tip theo y l dit v o , tc l dit c ht tp nhn. Tp nhn l g? L tham sn si. Nu dit c th an nhin t ti, l Nit-bn. Mun dit c ht tp nhn phi lm sao? Tc l phi tu ng cn, ng lc, tht b phn, bt chnh o v.v... l nhng phng php dit ht mm au kh. Nh vy thy r php t th chng c qu A-la-hn. l ci gic ng ca bc thnh, nh Pht gi l hng thnh nh tha. Tin ln mt bc na c nhng v ra i th gian m khng gp Pht php, khng nghe c php T ca Pht, bng nhin thy nhng cuc hng suy ca cuc i hoc l thy ma thu l rng, ma xun cy ci m chi ny lc v.v... tc l s doanh h tiu trng ca s vt ri t nhin gic ng c l v thng. l bc c gic. T mnh gic ng khng qua li Pht dy, khi nghe gio l m c gic ng. K n l bc Duyn gic. C nhng hng nghe c Pht ni v mi hai nhn duyn: v minh duyn hnh... cho ti lo bnh t. Mi hai nhn duyn nh si dy chuyn n lin kt khng ri. Thy r c l mi hai nhn duyn tin tu c gii thot gi l bc Duyn gic. Nh vy chng ta thy l A-la-hn l Duyn gic cng gi l ngi gic ng, gic ng, kha cnh ny hay kha cnh khc.

Cho ti gic ng cu knh m y chng ta ang thc hnh. Gic ng ca hng B-tt nh trong cc kinh: kinh Php Hoa, kinh Lng Nghim, kinh Nit-bn v.v... l ch cho gic ng cu knh ca o Pht. Gic ng cu knh l gic ng th no? Bi v hng Nh tha chng ti thng gi l Thanh vn hay Duyn gic u l nm trong cc php i i. Nh hng Thanh vn th thy c KH, TP l nhn qu ca lun hi. DIT, O l nhn qu ca gii thot. Tc l bn ny l lun hi, bn kia l gii thot, c i i. Hng Duyn gic cng vy, thy mi hai nhn duyn i chiu thun l lun hi. Ngc li i chiu hon dit l gii thot, tc v minh dit th hnh dit v.v... Nh vy cng l trong i i m trong i i th gic ng cha phi l cu knh, theo tinh thn kinh Nit-bn. Cho nn trong kinh Nit-bn c th d gi "Xun tr thp lch". Tc l ma Xun ln di ao m ln mt hn si, hn gch. Xun tr l ci ao ma Xun, thp lch l lm gch hay ngi. V trong c Pht ni: Th nh ma Xun ao nc trong, c mt s ngi bi thuyn di ao chi. Bng nhin c ngi cm hn ngc qu bung tay rt xung ao. Rt ri bao nhiu ngi ln xung m. C ngi c hn si, mng qunh a ln ni ti c ngc ri, nhng gi tay ln l hn gch ch khng phi ngc. Khi nhiu ngi a nhau ln m, nc c ngu, khng thy c hn ngc. K nm gch, ngi nm ngi g v.v... a ln h l c ngc m s tht khng phi. Ngi khn ngoan ch cho nc lng lng trong tro, mt nhn k thy vin ngc ang ch no, nhy xung mt cch t t, lm ln ni ti c hn ngc, th chng mi l ngc tht. Nh vy th d ni ci g? Tuy hng Thanh vn Duyn gic cng thy c o, ng c o, nhng m gic ng mt kha cnh ca s i i, cng nh ngi ln xung ao lm c gch tng l ngc. Ch c B-tt l sng sut, i nc trong tro thy r rng hn ngc n nm ch no, mi ln ngay ch nm a ln. Chng mi l ngc tht. Cc hng B-tt khng m ngc trong khi nc cn c, m i nc trong ri t mnh thy ngc, thy ri mi nm ly c hn ngc. Qu v nh trong kinh Php Hoa, c Pht ni: cc hng Thanh vn c Nit-bn. Nit-bn c Pht cho l g? L "Ha thnh" l ci thnh Ha ra tm ngh ch khng phi l tht. M tht th phi ti "Bo s" tc l ti ni chn chnh, mi l tht. l th d cho B-tt. Nh vy ti sao ti ni th d ? Bi v hng B-tt d cho ngi ngi trn thuyn i nc trong thy hn ngc nm ngay ch no, ri mi ln nh nh, t t n ngay ch nm ln. Chng mi tht l c hn ngc. Ni tm li thy ri mi nm ln. Nh vy ng l tinh thn ca Thin tng

gi l KIN TNH KHI TU. Thy c ci ri mi khi tu, l tinh thn cu knh ca Pht gio. V Pht gio i n ch cu knh khng cn i i. Cn i i l cha n gic ng cu knh. Th nn trong kinh Bt-nh m u cho i tha ni: "Sc bt d khng, khng bt d sc, sc tc th khng, khng tc th sc." Mi nghe khng ai hiu g ht, g m sc sc khng khng. Nhng s tht l mt l tht cu knh, bi chng ta m lm, nhn tng trng th, thy ci bn ny gi l sc, cn ch trng ny gi l khng. Mnh cho sc vi khng l hai ci khc nhau. Phi vy khng? y l sc, y l khng, hai ci khc nhau, mt ci c tng trng c hnh dng s m c, cn mt ci trng rng khng c g ht. l ch chng ta thng lm. Ch trng khng chng ta cho l khng nhng con mt Pht gio khng phi vy. Ngay ci c n c ci khng, ngay ci khng c ci c. Ci c th thin ny chng ta nhn thy mt hnh sc dy c, nhng vi knh hin vi my trm ln th chng ta thy n tha h. Nh gng mt chng ta thy nh lng, nhng vi knh phng i vi chc ln thi th s thy n sn si, c hang l. Nh vy n c hay l khng c l ti con mt th hay t. Ni hnh tng ny c lng ci khng trong , cn ngay ch khng ny c ci sc trong . Nh ch khng ny c nh sng xuyn qua th chng ta s thy bao nhiu l bi bm lng xng gia ny. Nh vy n u phi l khng. N ch khng l khng tng trng th kch m c nhng tng vi t trong , ch khng phi l khng hn. Chng ta c cc oan cho y l khng hn hay c hn, thnh ra khng nhn tng tn cc php i. Ngi hiu o thy trong ci c lng ci khng, trong ci khng ln ci c. Thy nh vy, cc Ngi thy khng cn c hai ring r, khng cn c hai i i. Cn thy hai i i l cha phi thy ci tht. Nu ti ch tht l khng c hai. M ni nh vy th ai cng khng chp nhn ht. Ti sao vy? - Bi v ti gic ng cu knh th khng hai m cn c hai th cha phi gic ng cu knh. Nhng m lm sao qu v thy khng hai cho c. V th gian ny l th gian i i. Tht ra nu qu v xt cho tng tn, tht tnh cn i i th cha phi cu knh. Ti sao? Bi v ci th cu knh n khng hai. Cng nh Pht v chng ta. Chng ta thy Pht l gic ng cn chng ta l m lm. Pht v chng ta l mt hay hai. Nu chng ta thy Pht v chng ta l mt hay l hai th khng bit ai trng ai trt. Thng thng ni nu khng l hai th l mt ch g? C th ti i t t cho qu v thy. Chng ta thy c Pht vi chng ta l hai, v Pht l gic m chng ta l m, cho nn l hai. Nhng m chng ta m l m ci g? Pht gic l gic ci g ch? Chnh ci mi l quan

trng. Ti th d by gi em vng lm ra chic vng tay, v chic c r. y l chic vng, y l chic c r, nh vy qu v thy hai hay l mt? ng nhin l hai ri, vng khc c r khc. l ta nhn trn gi tng ca hai mn . Nu ni v th, hai mn l mt hay l hai? - L mt. Nh vy trn hai ci, th c r v vng cng l vng thi. Vng c mt c hai khng? Vng l vng n khng c mt hai. C mt hai l lp ra i i chic c r l mt chic vng l hai, ch vng l vng khng c mt, hai. Thnh ra mt hai l i i trn gi tng ca hai mn thi. Cn ci th ca mn l vng khng ni mt hai. Ni mt hai l ni ci gi tng. Cho nn cn c mt hai l cn trong i i. V vy m c v Tng hi v Thin s: "Pht v chng sanh l mt hay l hai?" Ngi tr li: Duy d nht o ti Minh nht khng ty phong. Dch: Ch cn tha mt a Ngy mai ngi gi ri. Ngi khng ni hai hay mt m ni by gi ti ch thy cn tha mt a hoa, ngy mai e gi cng rng lun. Nh vy giai on u thy Pht v chng sanh l hai, nhng bc vo giai on k thy Pht v chng sanh khng l hai na, nn gi l mt. M ci mt tm thi thi, ch ci mt khng phi l cu knh. V ci mt tm t vi ci hai, n cu knh mt cng khng cn. Cho nn by gi tm thy cn mt a hoa, ngy mai gi thi, n cng ri lun khng cn na. Cn ni mt l ni tm ch n khng tht. Cn ni mt l i vi hai. Ti ch cu knh th ci hai khng cn na. Ni nh vy cho qu v thy ch gic ng cn phi thy nh th. Cho nn Thin tng k rng sau khi ng o, c Pht ni nh trong kinh Hoa Nghim chp: "L thay! L thay! Tt c chng sanh u c y tr tu c tng Nh Lai, v b vng tng m lm che lp khng thy, khng hiu khng bit." Ngi thy r chng sanh ai cng u c tr tu c tng Pht ht. Nh vy thnh Pht l thnh ci chng sanh sn c. Ng o l ng ci sn c chng sanh, v chng sanh m l m ci sn c m qun i. Ci mnh sn c m qun i gi l m. Thnh Pht khng c g l, l nhn c ci sn c ca chnh mnh. V vy c mt v Thin s trong hi ngi Qui Tng, na m la: "Ti ng ri, ti ng ri." Trong i chng ai cng ly lm l khng bit ng y ng ci g? Sng hm sau ngi Qui Tng ln php ta hi: "V tng hi hm ni ng ri ra y xem." V Tng bc ra. Ngi hi: "ng thy ci g m ni ng?" ng y tr li bng cu: "S c th n nhn tc." Ngha

l: S c vn l ngi n lm ra ch khng c g l ht. Ngi Qui Tng gt u ni: Chnh ng ng. Nh vy ng l ci g? Thng thng chng ta tng ng l ng ci g bn tri kia, ch khng ng chnh ng l ng ci sn c ca mnh. Mnh c ni thnh Pht l c ho quang rc r hay c g l. Nhng ci phi c mi l Pht, khng ng thnh Pht l SNG LI VI CI SN C CA CHNH MNH. Ci sn c ca chnh mnh, nu mnh sng c vi chnh n, mnh tr v vi chnh n, gi l gic ng thnh Pht. Ti sao vy? V ci mnh c m mnh b qun gi l m, gi y mnh bit c gi l gic. Gic tc l ng. Ngi gic ng tc l Pht, ch khng c g l ht. Nh vy ni ni c tng u ci g xa l linh thing cao c, nhng s tht ni c vn l mt c gi. By gi co u mc o thnh s c ch c g l u? Ni Pht, tng Pht u v c g l i, khng ng cng chnh l ci sn c ca mnh ch khng phi u l. Cho nn mt v khc, sau khi ng o cng lm bi th, cu cht ng ni rng: L Bch nguyn lai th t ti. Tc l ng L Thi Bch, nh th ai nghe ni cng n. M xt k li ng cng ch l ng t ti nh bao nhiu ng t ti khc, ch khng c g l. Chnh ci l ch cho ci ng l ng ci sn c ca mnh. V vy c Pht sau khi thnh Pht, Ngi ni: "Ta l Pht thnh, cc ngi l Pht s thnh." Bi v Ngi c ci , tt c chng sanh cng c ci . Khng phi Ngi ng ci g khc, m ng ngay trong thn t i ng un ny l ci thn v thng sanh dit, c sn ci khng sanh khng dit. Nhn c ci khng sanh khng dit ni mnh gi l ng o, ch khng phi tm ci g xa xi. M ci khng sanh khng dit ni phm phu cng c. Cng nh s c c sn nhng c c s u c tc, ch c g l u. Ch cn mt khi no thay i hnh thc, i thay tm nim l thnh s c ch g? Nh vy khng c g xa l, m mnh tng ci u, t phng tri no n. Th nn tinh thn gic ng ca o Pht l gic ng ngay ci thc t hin ti. V vy ngi gic ng ri th khng cn thy hai. mi l gic ng cu knh. Khng thy hai cho nn khng ngh rng ci mnh y l ci Ta-b kh, cn ci Cc lc l ci Pht A-di- an vui. Qu v c ngh b ci ny chy qua bn kia vui hay khng? Nu ngay trong ci kh, kho bit th mnh c vui ri. Mnh m th to nghip xu xa l kh. Ngay trong ci kh m bit chuyn hng, bit thay i tm nim, bit lm nhng iu lnh iu phi, bit chia cm x o vi mi ngi, bit sng trong tnh on kt anh em, t nhin mnh vui. Ci kh l cng t mnh to, t mnh c nhng tham, t mnh c nhng sn, t mnh c nhng si, ri mnh au kh. Phi vy khng?

Nu dp b tham sn si ri, ngay ci ny c phi l cc lc hay cha? Vy c nn tm cc lc bn kia hay khng? Nu chng ta thy bn kia l Cc lc, bn ny l Ta-b, l cn thy hai. M cn thy hai l cn thy i i, cha l l tht. Vy ngi hiu o ng theo tinh thn ?i tha l ngay trong cc cnh kh, ngay trong ci ch m ngi ta cho l xu xa mnh kho chuyn thnh an lc, tt p, ch khng phi b y cu kia. l tinh thn o Pht. o Pht khng c b trn cu. C nhiu ngi lm ngh rng mnh tu l phi trn thin h, phi b ht nhng ci g u u. l lm ln. Tu l chnh mnh phi thay i nhng ci tm xu xa ca mnh l tham sn si. Nu chuyn c tham sn si th Ta-b thnh Cc lc. Cn khng chuyn c tham sn si, m tm nim tham sn si, cu v Cc lc, Cc lc cng bin thnh Ta-b. V cn tham sn si, th u cng ry ln nh ln. M ry ln nh ln, ginh git l gc ca Ta-b. Cho nn chng ta chuyn i c tm nim tham sn si th ngay Ta-b thnh Cc lc. Cn khng chuyn i c tm nim tham sn si th Cc lc bin thnh Ta-b. l s tht cho nn hiu o th chng ta nn hiu nh vy. Ngay trong cuc i ny, d trong hon cnh no i na, chng ta cng vn an vui. Chng ta thy y khng phi l kh, chnh y nu ta kho chuyn th ci ny l ci Cc lc, ch khng phi ch v Cc lc mi thy Cc lc. Nh vy tinh thn o Pht n ch cu knh gic ng mi thy rng chnh mnh v mi ngi, chnh mnh v cc hon cnh u khng phi l vn hai ba. Ngay ni tm nim mnh chuyn hng ht nhng ci xu xa ca mnh th hon cnh no cng l hon cnh tt p. trong ch no cng l ch tin b, ch khng phi xu xa. Xu xa chnh v ci p tham lam, p sn si ca mnh nn thy xu xa. Dt ht nhng ci th t nhin n sng sa tt p. Th nn cc Thin s lc no cng thy ci i l p. p nh mt bi th. Ti v thy u cng l tt, u cng l sng sa. Cn chng ta v mang cp knh r bun b, nn thy ci g cng bun. Phi vy khng? Nu mnh mang cp knh ti sng trong lng, nhn ci g m khng vui. Phi vy khng? Khi no trong qu v tm hn ng u t bun b th nhn thy ci g cng bun b theo. Nu tm hn qu v sng sut phn khi vui v th nhn ci g chng vui v. Cho nn chng ta cn to mt tm hn vui v sng sa v tnh gic th ngoi cnh theo m sng sa. N khng cn ti tm m mt na. Ti tm m mt l ci m en ti ca tham sn si, ch khng phi g khc.

Hm nay l ngy Pht hoan h ti nhc li nhng im then cht cho tt c qu v cng chng ti, mi ngi chng ta u n lc vn ln. Lm sao lun lun tnh gic t thp ln cao v lun lun vi tm nim cu tin li mnh li ngi cho chnh mnh cng ngy cng c an vui, x hi cng ngy cng thm tt p. mi l tinh thn gic ng ca o Pht. Php tu cn bn ca Pht t a s ngi xng l Pht t m khng bit r ng li tu hnh, ai by sao lm vy, tr thnh m tn sai lm, khin ngi i ph bnh o Pht l huyn hoc, l v ch. b cu nhng sai lm y, chng ta phi bit r u l php tu cn bn phi hnh, u l li tu siu thot phi n. ng dng Pht php ngay trong cuc sng thc t ca chng ta, minh chng r rng o Pht cu kh tht s, o Pht mang hnh phc c th li cho con ngi. uc th, chng ta mi khi hi hn l t ca Pht m lm nhc nh cho o Pht. PHP TU CN BN Bc u trn ng tu hnh ca ngi Pht t, phi "chuyn ba nghip c thnh ba nghip lnh". Ba nghip l thn ming ca chng ta. Khi xa cha bit tu, chng ta bung lung thn ming lm nhng vic xu xa tn bo c c. to nhng iu xu xa tn bo c c l lm au kh cho mnh, cho ngi, cho gia nh, cho x hi. Nhng k cp ca git ngi sm mun g cng ngi khm, cha m v con nh au kh, gia nh ca nn nhn cng kh au, chnh quyn cng phi bn tm iu tra truy n. Ch mt vic lm cung di c c ca mt vi ngi, khin gung my x hi b ri bi. Hnh ng y gi l to nghip c. Ngy nay bit tu, chng ta chuyn thn ming lm vic tt p thanh cao hin thin. Thy ngi trn ng b tai nn xe c, m khng c thn nhn, chng ta thnh tht xt thng, dng li hin ha an i, ch thn sn sc ch n bnh vin... y l to nghip lnh. Lm c vic lnh bn thn chng ta vui, ngi b tai nn cng bt kh, ngi chung quanh trng thy cng tn thnh. Hnh ng lnh ny l c th xy dng x hi tt p. Hnh ng xu m c lp i lp li mi l nghip c, v thnh thi quen kh sa i. V nh ngi ung ru, ung mt vi ln khng thnh ghin (nghin), ngy nay ung ngy mai ung, ung nhiu ngy nh vy thnh ngi ghin ru. Ci ghin l thi quen, gi l nghip. Ngi thy ai thiu thn lin gip , lc no cng th, lu ngy thnh thi quen l nghip lnh. Cng l thi quen, mt thi quen a n au kh, mt thi quen khin n an lc. V th, ngi Pht t phi

trnh thi quen au kh, phi to thi quen an lc, l tu chuyn nghip c thnh nghip lnh. K ngu mui mi tm hnh phc trn au kh ca ngi khc, ngi sng sut ch thy hnh phc khi gip ngi khc ht kh. QUAN NIM SAI LM C nhiu Pht t pht tm qui y ch v cu cho gia nh bnh an, cuc sng c mi s nh . V th, gia nh c ngi bnh hon hay xy ra tai nn g th thnh thy cu an. Nu thy bn vic khng i th phin no, gin khng i cha. Trong cuc sng gp nhiu iu bt nh th bun, cho rng Pht khng h . Nghe miu B, miu ng no linh ng lin n cu xin. Ch v mong c bnh an m i cha, n vi o, khi mc ch y khng thnh th h b o d dng. Li c nhng ngi sau khi qui y ri th mi vic u giao ph cho thy, ct nh cng thnh thy coi ngy, g ci con ci cng thnh thy xem tui, au m bnh hon cng thnh thy cu an, ma chay cng thnh thy cu siu. Thy l ngi chu mi trng trch trong gia nh, nu thy khng chiu theo l bun, khng i cha. Li qui y ny, ging ht i ng tin bo him cho c nhn v gia nh vy. Li c nhng ngi tu mt cch hi ht, ch bit gi tng kinh, gi nim Pht, ngy n chay l tu. Ngoi nhng gi ra, mi vic u nh ai, n ming tr ming khng thua km. Mt ngy mi hai gi, chng ta ch tu c mt hai gi, lm sao ? Mi gi to c, hai gi tu thin th qu t oi. Hoc mt thng n su ngy chay, ch tu trong su ngy ny, cn hai mi bn ngy kia khng tu th c thm vo u. C khi ai l xc phm n h trong nhng ngy chay, h s ni "hm nay ti n chay, nu khng n chay th bit!" Tu nh th, qu tht rt hi ht. Cn t hi hn, c ngi s tu thin nghip. Mi khi pht nguyn tng kinh Php Hoa chng hn, gia nh c xy ra tai bin g, lin tha ti tng kinh nghip. Khng bit nghip l ri rt ht hay sanh ra nghip? Nu nghip l ri rt ht th c gng tng cho n rt sch lun. Nu nghip l sanh ra nghip th iu ny tht l v l. V gi tng kinh th ba nghip thanh tnh - thn nghim trang l thn nghip thanh tnh ming tng li Pht l khu nghip thanh tnh - duyn theo li kinh l nghip thanh tnh - lm sao sanh ra c nghip c? Tin nh th tht l hon ton v cn c. Ngi Pht t phi sng sut khng nn tin theo li nhm nh y. TU L TUYN CHIN VI MA QUN

Ngi pht tm tu hnh nh mt chin s tuyn chin vi ma qun. Chng ta phi hng dng quyt chin. Trc tin, chng ta chin u vi bn ma phin no nghip chng ca mnh. V nh ngi va pht nguyn tu hnh nhn nhc, lin b ngi tha m, tm sn hn ni ln, ngay y phi dp b, bp n l thng, n pht hin ra ming, ra thn l thua. C ngi trc ghin (nghin) ru, nay pht tm qui y th tr nm gii ngang y phi b (cai) ru, nu can m b c l thng, b khng c l thua. Thng c cn gin d ni ln l thng ma phin no, thng c bnh ghin lu nm l thng ma nghip chng. Phin no nghip chng ca chng ta rt nhiu rt nng, chin thng c n phi l mt dng s kin cng. Hai th ny l ni ma. Nhng kh khn chng ngi do ngoi cnh gy nn l ngoi ma. Mt ngi tui ba mi, c gia nh, va th ng gii xong, lin c mt ngi p eo ui mn yu. Chin thng tnh cm bt hp php ny l mt trn chin gay go, nu ng s khng can m quyt lit, kh m gi ton vn c gii th ba th. Mt ngi khc sau khi qui y th gii ri, nguyn b (cai) ru, trong lc tranh u mt mt mt cn vi con ma ghin, li gp bn b mi i nhu, cn dng nhiu th thut bt p, trng hp ny khng phi l ngi c ch kin cng th kh m thng c, ngoi cnh chng ngi nhiu kh th k ht, ngi Pht t hng dng quyt thng, ng gic ngoi ma p o phi u hng. l chin u th phi ng u, v vy chng ta khng th khip nhc yu hn ch mt b cu c bnh an. Ngi chin s c i u vi gic, chin thng c gic, mi thng quan tin chc, mi c ngy ca khc khi hon, qung vng hoa danh d vo c. Ngi tu cng vy, chin thng c ni ma, ngoi ma, mi c ngy bc ln i vinh quang ca con ngi vn ton c hnh. l chin s th mt phi sng, tai phi thnh lun lun theo di mi hnh ng ca k th. Mt pht giy hi ht s sut c th tn thn mt mng. Ngi tu cng th, phi thy r tng tm nim, tng hnh ng ca mnh, mt pht giy li lng, bn gic phin no ni dy, phi b mt gii thn tu mng. Do , khng th ch tu trong gi tng kinh, nim Pht, n chay m phi tu trong mi lc mi gi. c vy mi mong chin thng bn ma qun. Tu l dp b nhng thi h tt xu, tui tr cha tp nhim nhng ci d y, ngang y bit tu th d bit dng no. Ngi cha bit ung ru, khng tp ung ru tht l d. Ngi ghin ru, b khng ung ru l thin nan vn nan. Bit tu t thu nh th thun li d dng bit my, a mang

nhiu bnh nhiu tt ri mi tu, tht l kh khn trm b. Song ngi c ch mnh lit th ci kh no cng lm c. C TH HA PHP TU CN BN c th ha php tu cn bn ny, c Pht bt buc ngi Pht t sau khi qui y Tam Bo phi th tr nm gii. Trong nm gii ba gii u l gi thn khng to nghip c, hai gii sau gi khu khng to nghip c. Th l, ngi Pht t ch mi chuyn hai nghip. Chuyn hai nghip thi, m cng hiu li ch to ln lm ri. Nh ngi khng st sanh, l khng git ngi (ch tr trng hp ngha v qun s), khng trm cp, khng t dm, khng ni di, khng ung ru, bn thn h l mt con ngi tt. H li gim c bao nhiu vic lo u s st tn hao trong cuc sng hin ti. Cha m anh em v chng con ci nh c an n vui ti. Mi ngi trong x hi khi phi phin h lo u v h. Chng ta c th hnh dung trong mt xm, m mi ngi u gi nm gii ht, trong xm c xy ra chuyn git hi, trm cp, la o, hip dm v say sa ph lng ph xm khng? Chc hn l khng, tr phi nhng k khc xm nhp vo. Chng ta hin nay i u cng lo u s st l ti sao? Phi chng, v s ngi hm hi, s ngi mc ti git , s ngi lng gt... Chnh quyn phi bn tm nhc sc iu tra theo di, v dn chng khng bit tu. Nu ngi dn bit tu v chu tu nh vy, chnh quyn s thnh thi nhn ri bit chng no. Bi v con ngi ai cng c sn nhng thi xu, nu khng cm on hn ch, n s to ra lm chuyn xu xa hn h kh au cho nhau. V lng t bi, c Pht nh bt buc cc t ca Ngi phi tun theo nhng iu cm on, nh s dp bt nhng thi xu, nt tt dn dn tng trng, kh au s tiu mn, an vui thm ln. y l ch ch cu kh ca o Pht. thnh mt con ngi hon ho hn, Pht dy phi tu thp thin. Php Thp thin mi tht s y tu chuyn ba nghip. Chuyn ba nghip c ca thn, khng st sanh, khng trm cp, khng t dm. Chuyn bn nghip c ca khu: khng ni di, khng ni lt lng (ly gin), khng ni hung c, khng ni v ngha (thu dt), chuyn ba nghip c ca : bt tham, bt sn, khng t kin (chp lch, sai). Mi iu lnh ny xy dng mt con ngi ton ho. Chng ta phn tch t t n th s thy php Thp thin cng hiu khng th k ht. Mt con ngi khng b tham lam xi gic th s lm ch mnh trc mi th cm d ca trn gian. Ti sc danh li khng lung lc c, ngi ny mi hon ton thanh bch cao thng. Khng b nng gin p o, chng ta mi bnh tnh sng sut gii quyt mi vn . Lm ch c nng gin, chng ta khng ni li th c, khng c

hnh ng tn nhn. i chng ta khng b hi hn bao gi, ngi thn chng ta khng h chn ght. S vic xy n, gii quyt mt cch sng sut khn ngoan chng ta mi kh nng m ang vic ln c. Mi l thuyt, mi vn , chng ta khng thy mt chiu, khng nhn phin din, qun chng mi d cm thng, mi tht lng yu mn. T kin l ci thy lch lc, thy sai lm cc b, d sanh tranh ci, d sanh on hn. Khng t kin l mt tm hn ci m, bao dung, sut thng, trong sng. Khng t kin, chng ta ha hp c mi ngi, mi chnh kin khc nhau. Cuc sng hnh phc hay kh au, ny mm t thng cm nhau hay chng i nhau. Khng t kin m li c chnh kin, tht hnh phc thay cho kip con ngi. Thn khu tr thnh hay hoc d u pht ngun t tt hay xu. S d Thp thin xy dng con ngi hon ho l ch trng n nghip. Php ng gii mi chuyn ha hai phn ni, thn khu m thi. Bi vy Pht t chng ta khng phi ch dng ng gii m phi tin ln Thp thin mi tht y . TU CHUYN BA NGHIP L CN BN PHT PHP i ng Trung Hoa, c mt thin s thy trn cy c ch thun tin ngi tu c, ng lin gc cy b nhnh lt thnh ch ngi, ging nh qu v ngi tu. Thi gian sau, ng ng o ti y, dn chng gi Ngi l So Thin s (Thin s ngi trong qu). ng Bch C D, nh vn ni ting thi y, c c lm quan huyn ny, nghe danh ting Thin s So, ng lin n hi o. Khi gp nhau, ng hi nhiu cu, cu cht: "Th no l i Pht php?" Thin s So ngi trn qu p: "Ch c mc tc, chng thin phng hnh, t tnh k , th ch Pht gio." (ch to cc iu c, vng lm mi vic lnh, gi tm trong sch, y li dy ch Pht.) ng Bch C D ci tha: "Bi k Ngi dy, con nt tm tui cng thuc ri." Thin s bo: "Phi, con nt tm tui cng thuc, song ng gi tm mi lm cha xong." Bch C D nh l ri lui v. Qua cu chuyn ny, chng ta thy ct yu ca o Pht l dy Pht t phi chuyn ba nghip c thnh ba nghip thin. "Ch to cc iu c" l dng ba nghip c. "Vng lm mi vic lnh" l tu ba nghip lnh. "Gi tm thanh tnh" phi ch tm nhiu v nghip. nghip thanh tnh th thn khu mi tt, mi thanh tnh. nghip l ch ng, nn dnh ring mt cu thy tm vc quan trng ca n. Dy tu chuyn ba nghip thanh tnh ny, khng phi ch ring Pht Thch-ca dy m ch Pht u dy nh th, "y li dy ch Pht". Cn mt im quan trng chng ta phi ch , Bch C D nghe bi k ny thy d nh d hiu nn xem thng bo rng "con nt tm tui

cng thuc". Thin s ging cho ng mt n au ing bng cu, "con nt tm tui cng thuc, song ng gi tm mi lm cha xong". o l hnh tu ch khng phi hiu nh sung. Nu hi o hiu nh, ch l vic a ct v ch. ng dng li Pht dy vo cuc sng, mi thy hu ch tht s. Du mt th thuc hay n u, nu ngi ta ch bit tn, c nhn hiu, nghin cu cng thc, m khng chu ung th con bnh khng bao gi lnh. Pht t chu thc hnh li Pht dy, nh con bnh chu ung thuc, mi bnh kh khng cn eo bm chng ta. Hc Pht php hiu ni, nh ngi khoe n nhiu th bnh v, m bng vn i. Ngi hc o hnh, tu mi tht chn chnh Pht t. Kt thc bi ny, chng ta thy trng tm ch yu o Pht dy "chuyn ha ba nghip c thnh ba nghip thin", l cn bn bc u khng th thiu, mi ngi Pht t. Mi ngi hon thin th x hi mi ton m. Chng ta tu chuyn nghip c thnh nghip thin l t mnh thng tin trn bc ng o c, ng gp s vui ti an lc cho gia nh mnh, xy dng hon ho cho x hi vn minh. Vn minh y l vn minh o c, vn minh ca tnh thng chia ngt s bi, vn minh ca nhng con ngi thanh bai cao thng. Cho nn trong kinh Thp thin ni ngi tu Thp thin s c sanh ln ci tri, gi l Thin tha Pht gio. Song vi chng ti, ngi tu Thp thin l con ngi hon ho, trong x hi c a s ngi tu Thp thin l x hi vn minh hon ho. y l Pht php gio ha dn gian. Tu trong mi hon cnh C nhiu ngi ngh rng, tu l phn ring ca nhng k rnh rang nhn h, nhng ngi tha ca tha tin, cn mnh lm u tt mt ti, cm khng no o khng m, c th gi u m ni chuyn tu. Hoc c nhng ngi ngh, tu l vic ca nhng k thiu phc bn hn, c qu, tt nguyn, nh tu h c an i bt kh, cn ta phc nhiu ca lm, thn quyn y n, p sang trng m tu lm g. Li c ngi ngh, tu l vic ca nhng k ti li c c, bi h to nhiu ti li nn phi tu chuc ti, cn ti hin lnh c lm g hi ai u m tu. Bi c nhng quan nim ny, nn ngi ta khng mng khng ngh n tu. H u bit rng, mi chng ta trong tm nim c c xu ln tt, nu th ni mc tnh nim xu honh hnh, l sng theo bn nng, mt ht t cch ca con ngi v s gy ti li ngp tri. hn ch tm nim xu, khin n tiu mn, khi dy tm nim tt, khin n tng trng, y l vic lm ca ngi tu. C gim tm nim xu, tng tm nim tt, ngi ny mi t cch con ngi v lm nhiu vic tt p vi mi ngi chung quanh. Th l, c hon cnh no m chng nn tu?

C nhng ngi bn lo sinh k gia nh, tng bng sng c mt ch, n sm ti mi v ti nh, ri lo n ung git gi cho con ci l ti m, c rnh lc no u m tu? Nu bo nhng ngi ny phi tng kinh, phi ln chui nim Pht, chc hn khng th no lm c. Nhng tu y l, b ngh xu, nui dng ngh tt, b li ni d, ni li ni lnh, dng nhng hnh ng c, to nhng hnh ng thin, c mt th gi cht no m tu khng c. Tri li, chnh khi bun bn lm n y, chng ta c ngh tt, tht li ni lnh, c hnh ng thin, ngi khch hng mn thng, khin khch mua hng cng lc cng ng, vic lm n d pht t. V nh c bn hng c khch n mua, gi mn hng mt ngn ng, c ni mt ngn hai, ch khch tr mt ngn l c bn. Song tr tru, ngi khch khng tr mt ngn, m tr ba trm. Trng hp ny, nu c bn hng khng bit tu th ni gin qut tho m , gy ra cuc ci v n o. Ngc li, c bn hng bit tu, ch cn ci, ni nh nhng "tr cha ti gi, bn khng c". Mi vic m i, khng ai thit thi g, mai kia ngi khch y cn c th n gian hng ny mua hng. Trc nhng cnh bt nh , chng ta bit km hm s nng gin, bit la li n ha p, bit gi thi bnh tnh, l kho tu. gia ch, mi ngy s bt nh din ra lin tc, nn tu hnh l iu ti cn cho ngi sng trong hon cnh ny. V th ngi xa ni: "Nht tu th, nh tu sn." Nu l ngi nng phu lm ngh rung khi vc cuc ra ng, chng ta ngh "cn mn lm cho la trng, c cm cho gia nh mnh n, vi ra gip ng bo mnh cng c cm n". Quan nim y l ngh lnh, l tu. Thy tha rung bn cnh tt hn rung mnh, khng c tm k, m lng mng thm bn mnh c la trng, gia nh m no..., mnh gng hc hi theo cch lm n y, y l tm nim ca ngi bit tu. Li, khi lm vic p b cuc rung, trong tm va ny ra nim xu, ta lin dit tr, trong tm ny ra nim tt, ta lin khi dy cho n tng trng, y l tu, mt cuc l mt cu nim Pht, hoc mt cuc tn kim cang a y l tu. L hc tr bn vic hc hnh, cng phu tu khng h chng ngi. Khi cp sch i hc, em ngh "ta c gng hc cho gii, mai kia gip cha m khi tui gi, c ti gp cng mnh xy dng qu hng tt p hn", l em tu. Thy gio, c gio nhc sc ging dy bi v, em lng nghe v c hc thuc, v thng s thy c bun, y l em bit tu. Bn b trong lp c nhng tr hc gii hn em, em khng ganh t, tri li cn knh phc bt chc theo, y l tm nim ngi tu. Ngi tu l ngi bit phc thin, mi khi c li lm b ry, b pht, bit li sa ngay, khng on hn trch mc. C nhng a hc hnh thua km v thiu phng tin hn em, em thng mn

hng dn v gip n, l em kho tu. X hi ngy mai sng sa hn, tt p hn, chnh nh nhng mm non bit tu. TU TRONG CNH NGHO KH Chng ta ngho tin ngho ca ch u c ngho ngh, li ni, hnh ng. Chuyn ha ngh xu thnh tt, li ni d thnh hin, hnh ng c thnh thin l tu. Vic ny u i c tin c ca, nhn ri mi lm c. Chnh trong cuc sng vt v ngho nn ca chng ta cn thit phi c n. Nh c ngi ngho kh vt v m lng tt, li ni hin ha, hnh ng lng thin, khin mi ngi thng mn gip , nh mi kh khn gim bt i. Ngc li, nu trong cnh kh khn m ngang ngnh, li ni hung d, hnh ng bo ngc, khin ai nghe thy cng ght cng lnh xa, nh iu g h cng khng gip, th kh khn li cng kh khn hn. Hn na, tm hn trong sng, li ni hin ha, hnh ng thanh cao, d chng ta sng trong cnh ngho vn thy m m hnh phc. Chng bit nhng v, v bit knh chng, con hiu thun cha m, cha m thng yu con ci, gi l cuc sng ht mui cn hai, tht l l tng bit bao. TU TRONG CNH BNH HON Bnh thng ngi ta cho khi bnh hon l chng ngi tu hnh, y cng l quan nim sai lm v vic tu. Nu thy tng kinh, ta thin mi l tu, khi bnh hon tng kinh khng ni, ta thin khng c, l chng ngi tu. Song tu ct ngn nga phin no, chin thng vng tng, d c tng kinh ta thin, khng tng kinh ta thin u tu c. Nu c ngi bnh nng khng i ng c, nm mt ch, khi y nm nhip tm nim Pht, nim ch t, chng bun ngh n ai, lo vic g, ch mt b nim Pht thi. y l tu i tinh tn theo php mn Tnh , u c chng ngi g. Hoc c ngi bnh, khng nim Pht m thch qun chiu, lin qun thn ny thy n l gc kh au, l tng v thng, l hin tng nhp nha, l khng c ch, nng thn bnh qun chiu tng tn nh vy, thy c tng tht ca thn, y l php tr tu s gn vi Nit-bn, l tu thin. Kh ni, ngi Pht t bnh thng tinh tn tu hnh, gp lc bnh hon li thi chuyn, sanh phin no vi con chu, y l vic ng tic. Khi mnh chng ta tu, khi yu bnh c o lc tip tc, v lc ny l lc gn vi t thn, l pht chin u cui cng, nu ngang y m dng, m hng i chiu khc, tht l mt vic hoi cng v ch. Bi vy nn, Pht t chng ta phi thy khi bnh l c hi tt, dn ht tm lc vo s tu, chuyn tm khng li nim,

c vy l gn vi Pht, gn Nit-bn, mi mong thot khi kh lun hi mun kip. TU TRONG CNH TI GIA C mt s Pht t ngh rng, ti gia phin rn kh tu, c xut gia rnh rang tu hnh mi gii thot. Quan nim ny cng khng ng. Nu thy ti gia l nhiu vic, vo cha chc g t vic? Ngi xa ni: "Ca-sa v trc him a s, trc d ca-sa s cnh a." (Ca-sa cha mc than nhiu vic, c mc ca-sa vic li nhiu.) Cu ny tht l chua cht i vi ngi tu. y qu l s ng to gp ng l, chy m mc m. Chng ta u khng nghe qu thy tr tr thng than: "Tr tr lm du trm h." Th l t vic hay nhiu vic, phin rn hay rnh rang. Yu im tu hnh l hiu o, vng lng tin. hai im ny, ti gia hay xut gia u tu c. Nu khng hai im ny, d cha cha chc tu c. Chng ta phi kho linh ng trong mi hon cnh, ng i hi phi cnh th y tu mi c. S i hi l ci c chng ta khng tu. V c nhng ngi khng th to c hon cnh nh . C nhng Pht t nam cng nh n, con ci y n y ng m c nng nc i xut gia, qung i cho ngi nh lm sao th lm. Nu tha mn nguyn vng, vo cha mt lc, gp khi gia nh thiu thn, con ci nheo nhc, nng lng ri gi ca-sa cho cha tr v nh. y l vic lm nng ni. CHNG MINH MI HON CNH U TU C Ngy xa, i ng Trung Hoa c gia nh ng Bng Long Un, vn lm c s ti gia, m tu n c ch sanh t t ti. Trong gii hc Pht t trc n nay vn ngng m cng c tu hnh ca gia nh ng. Nh trong bi sm tu Tnh c bui ti, c cu "in nh thin nh h Bng thu xa..." ng Bng Long Un trc theo Nho hc, sau nghin cu Pht thy thch th, ng tm n tham vn cc thin s. Ban u, ng n hi Thin s Hy Thin (Thch u): "Ngi khng cng mun php lm bn l ngi g?" Hy Thin lin bm ming ng. Ngay y ng c ng. Sau ng n tham vn M T (o Nht), cng em cu y ra hi. M T bo: "ng hp mt ngm cn ht sng Ty Giang, ta s v ng ni." ng cng tin su hn. Gia ng ng, hai ng b v mt con trai, mt con gi. ng ct nh gn chn ni, mi ngy ch tre an so, c con gi gnh ra ch bn. Sng m bc qua ngy tu hnh. Mt hm, trong nh cng ngi bn vic o, ng ni: "Nan nan nan, thp t du ma th thng thang." (Kh kh kh, mi t du m

trn cy vut.) B p: "D d d, bch tho thng u T s ." (D d d, trn u trm c T s.) C con gi tn Linh Chiu p: "D bt d, d bt nan, c lai khit phn, khn lai thy." (Cng chng d, cng chng kh, i n th n mt ng kh.) Vi ci nhn ca ng, thy s tu hnh tht kh khn v k, ging nh ngi tro ln cy cao m b thoa du, tro ln tut xung, khng c ch bm. Tri li, b thy vic tu rt d, v nhn u cng thy T s trn khp. C Linh Chiu dung ha, khng ni kh, khng ni d, kh d l hai bn, vt qua hai bn (nh kin) tm s thanh tnh thn nhin, khi y ch i n th n, mt n th ng. Cu ni ca c Linh Chiu d b ngi sau hiu lm, ngi ta ngh rng tu thin l i n mt ng, ri sng theo bn nng, tht l tai ha, ch yu c ni l, khi no tm ta khng cn mc kt hai bn, kh d, tt xu, hn thua, hay d..., mi n ch i n mt ng. Li, ng c lm bi k ni s on t ca gia nh ng nh sau: Hu nam bt th Hu n bt gi i gia on bin u Cng thuyt v sanh thoi. Dch: C con trai khng ci v C con gi khng g chng C nh cng sum hp ng bn li v sanh. V gi, mt hm ng ln nga gia ngi chun b tch, bo Linh Chiu: "Con ra sn xem ng ng v cho cha hay." C Linh Chiu ra xem tr vo tha: "Gn ng ng, mt tri b nguyt thc, cha ra xem." ng ra sn xem, tr vo, thy Linh Chiu ln nga gia ngi kit gi tch. ng ni: "Con gi ta lanh li qu!" Lo mai tng Linh Chiu xong, ng bo tin cho thn hu hay sp tch. Hm y bn b t hi, ng nm gi u trn u gi Chu Mc Cng, nhm mt th tch. Tin ny n b Long Un, b ra ng cho con trai hay, ngi con trai ang nh tru cy rung, b bo: "Con i! ng gi v tri v con b ngu si b mnh i ri." Ngi con trai tha: "Vy h m!" Lin ng thng tch. B ni: "Thng ngu si ny cng i na." B lo mai tng con trai xong, ln ni tch. y l hin tng sanh t t ti ca gia nh ng Bng Long Un. ng Long Un an so, c Linh Chiu bn so ngoi ch, con trai ng cuc cy ngoi rung, b Long Un nh nu cm, u tu hnh c lc n sanh t t ti. Ti sao chng ta li ti hon cnh ny, hon cnh n, tu khng c?

n i Trn Vit Nam, vua Trn Thnh Tng v Tu Trung Thng s, mt ng vua, mt ng quan vn tu hnh c lc. Chng ta n li cu chuyn sau y. Nhn ngy lm tun cho Hong thi hu, vua Thnh Tng thnh cc bc tn tc n d trai, trong c Tu Trung Thng s. Nh vua yu cu cc Ngi trnh bi k ngn thy ch kin gii ca cc ngi, qua nhiu bi k, nh vua khng hi lng bn trao giy bt cho Thng s. Thng s vit mt mch: Kin gii trnh kin gii T nit mc tc qui Nit mc tc qui liu Minh minh thng t ti. Dch: Kin gii trnh kin gii Nh di mt thy qui Di mt thy qui ri R rng thng t ti. Nh vua c xong, lin ph tip sau: Minh minh thng t ti Dic nit mc tc qui Kin qui bt kin qui K qui tt t hoi. Dch: R rng thng t ti Cng di mt thy qui Thy qui chng thy qui Qui y t t hoi. Kin gii ca chng ta khng tht, ging nh di mt trong h khng c nhng m hoa. Khi con mt bnh thng tr li th nhng m hoa khng cn. Nhng m hoa mt i, y l con mt sng. Tm chng ta b kin gii che m, mt khi kin gii lng mt, lc y mi l tm chn tht sng sut. Vua Thnh Tng v Thng s ch thy nh nhau, khc nhau ch i ngc trc sau m thi. Thng s ni con mt di thy hoa m, khi ht la con mt trc sng r. Thnh Tng ni con mt trc sng r, do di nn thy hoa m, chnh khi thy hoa m, bit l khng tht th hoa m t mt, tr li con mt sng nh trc. Vua Thnh Tng au nng, Thng s bin th hi thm. Vua tr li bng hai cu th:

Vim vim th kh hn thng thn V tng uyn ng nng sanh kh. Dch: Hng hc hi nng tot m hi Chic kh m sanh cha tng t. Thng s bnh s si, Ngi k mt ging g nm ti Dng Chn Trang. Ngi nm nghing bn phi theo php ct tng, mt nhm li, ngi hu v th thip khc rng ln. Ngi m mt ngi dy, sai ly nc ra tay sc ming, lin qu nh rng: "-Sng cht l l thng, bun thm luyn tic chi, lm no chn tnh ta". Ni xong, Ngi nm xung yn lng m tch. Mt ng vua khi sp cht, thy thn t i tan r au n, song cn mt ci cha bao gi tan r, y l "chic kh m sanh". Mt ng quan sng trong cnh th thip ti t y nh, m vn nh nhng thanh thn ra i, trc mi ngi khc than luyn tic. Nu v bn rn kh tu, ai bn rn hn mt ng vua, nht l ng vua v dn v nc trc cuc xm lng ca phng Bc. Ai b rng buc hn mt ng quan, c th thip ti t y nh. Nhng v ny tu c, chng ta khng cn l do g thi thc kh tu. Tm li, chng ta l con ngi cha c ai ton ho, cn phi bit tu chn ng nhng iu xu d xut pht t ba nghip ca mnh. ng thi chng ta kho nui dng nhng hnh ng tt p t thn ming pht ra. Dng c nui thin l iu khng th thiu, ni con ngi mun vn ln. Khc t tu hnh, l chng ta khc t s tin b, l khc t mi p cao qu, khc t s an vui hnh phc. Nu ai quyt ch vn ln, mun sng cuc i an lc, mun gia nh hnh phc, mun x s huy hong, tu l ch yu thc hin nhng iu mong mun y. Hoa sen trong bn C lm ngi xut gia cng nh ti gia cho rng, chng ta tu khng th no gic ng thnh Pht. V c Pht ra i c nhng nhn duyn k c, bn cht Ngi thnh sn ri; cn chng ta no l ham m dc lc, no l ti li y u, no l sanh nhm thi mt php cn c yu km ngu n v.v... lm sao tu thnh Pht c? y chng ta hy nhn Thi t l mt con ngi, tht l ngi ly lm mu mc hng theo tu hnh. THI T TT-T-A (Siddharta) - SNG TRONG HONG CUNG

Khi l mt ng hong trong cung cm, Thi t b mi th dc lc ba vy: no l v p, hu xinh, Ngi c c thy ba b v, b Cu-t-gia (Gapica), b Gia-du--la (Yasodhara), b Lc gi (Urganica) v cung phi m n. No l n ngt ht hay, c ngy m thanh dng dc khng dng ngh. No l s chiu chung ca vua cha, xy cung in thch hp bn ma, to cnh vui thch khng Ngi c mt pht m chiu. y l cnh thin ng ngay trong trn th, Ngi vui hng cnh ny n nm mi chn tui. THI T I TU V THNH PHT Ch mt ln Thi t trng thy cnh gi, bnh, cht ca con ngi, Ngi kh au trn trc. Ti sao ngi ta phi chp nhn lp ngi ny sanh ra, gi, bnh, cht, ri lp khc tip tc, c th tip tc mi khng c ngy cng? Ngi cng quyt p tan ci tin l y. V th, bao m Ngi thc trng, lng Ngi bn khon au xt giy v, ct tm ra li thot cu mnh, cu chng sanh. T y, sc p ht hay, tr thnh tr trn tm thng trc mt Ngi. Thc ngon v ngt, tr thnh nht nho chn ngn, khi chng vo ming Ngi. Ngi ch ngn ngm mi th dc lc tm b tr hnh. Ngi cng quyt ri hong cung xut gia tm o. Mc d con ng ny ging tri trc mt Ngi mun vn nguy him thp t nht sanh, Ngi chp nhn phi dn bc. Th l Ngi xut gia lc mi chn tui. Bao nhiu nm lang thang trong rng su hc o, con ngi vng gi ca Ngi pha mu sng gi, tng tri mi th ng cay, song ch kin cng qu cm ca Ngi khng suy gim. Hc o khng tha mn, Ngi nguyn thc hnh kh hnh tt cng. Nhng thn sp hoi m o cha thy, Ngi phi sng trung ha v n di ci b- ngi tu bn mi chn ngy m lin ng o. Ngang y, Ngi thnh Pht hiu l Thch-ca Muni. qua ri, con ng tm o ngt mi mt nm. Sau khi Ngi thnh Pht, Ngi nhn h sen thy c nhng hoa n trn y, c nhng hoa cn bp son trinh, c nhng hoa ang tr hnh trong nc, c nhng mm sen cn vi trong bn nh. Song tt c u c kh nng n trn khoe sc, nh hng tinh khit. Chng ng trong lng t nhp nha vn ln, khi c hp sng phi nng, chng u trn sc hng nh nhau. Ngi thy con ngi cng th, khi sanh ra v ln ln trong vng m dc, mt phen tnh gic con ngi s tin ln bc gic ng kh g. Th l, Ngi ly hoa sen biu trng cuc sng v gio l ca Ngi. Kinh Diu Php Lin Hoa l hnh nh c th nht.

PHT NGI TRN I SEN Chng ta c lch s Pht, ai cng bit B-tt n ci b- tri c lm ta ngi, v thnh o ngay di ci cy ny. Hin nay chng ta th Pht ng theo ti liu lch s, phi Ngi ngi trn ta c. Ti sao ngy nay cha no th Pht cng ngi trn ta sen? y l biu trng con ngi ca Ngi. V trc kia l ng hong, Ngi cng nhim ng dc, nh mm sen cn trong bn. Khi Ngi vt thnh xut gia l mm sen ra khi bn, m cn trong nc. Lc Ngi ngi tu di ci b- v thnh o l hoa sen ra khi nc n trn y hng thm ngo ngt. Hoa sen li tng trng cho s bnh ng gia mi ngi. l mm sen th mm sen no cng c kh nng vn ln khi bn, khi nc v tr hoa ti thm hng thm ngt ngo. l con ngi th con ngi no cng c kh nng thot khi dc lc nhim, thc tnh tu hnh v t thnh o qu. Pht qu khng phi ca ring mt ngi no, m ca chung tt c ai c ch thot trn, c quyt tm t o. V vy, Pht qu gi l V thng gic, l gic ng khng ai trn, song c ngi bng; Pht cng dng hnh nh hoa sen nhc nh Pht t, gia chn nhim m kho vt ra bng tr tu sng ngi ca mnh. Bi k ni : Nh gia ng rc nhp. Qung b ni b m Ch y hoa sen n. Thm sch p ngi. Cng vy, gia qun sanh. U, nhim, m, phm tc t bc Chnh Gic. Sng ngi vi tr tu. -- (Php c cu 58-59) Hoa sen mc ch nhp nha m thm tho ti p, sng trong i nhim nh m ti, ngi Pht t chng ta phi kho dng tr tu vt ra cu mnh, v cu ngi. Ci qu ca hoa sen l sanh t chn bn ly m tinh khit, ci cao c ca ngi tu l sng trong mi dc lc nhim m vt ra an ton siu thot. Hoa hng, hoa lan thm hn hoa sen, m khng c nhc ti, v sanh ch t sch. Nu Thi t l ngi t trn tri ri xung m c o th khng c gi tr g. Chnh trong vng km ta ca dc trn, m thot c mi l bc i hng. C NHY KHI LI

i Tng Trung Hoa c hai Thng ta Thm v Minh. Hai v c duyn s cng sang qua sng Hoi. ang sang sng, thy ngi ba li ang ko, c con c to nhy khi li ra ngoi. Thng ta Thm v tay khen: "Hay thay! Nh Thin s." Thng ta Minh khng ng bo: "Phi ngoi li mi hay, i vo li ri mi nhy l mun." Thng ta Thm ni: "Huynh Minh cha hiu." i hn dm ng, Thng ta Minh bng nhn ra ch sai, lin sm hi. Qua cu chuyn trn, chng ta thy th no? Con c trong li nhy l hay, con c thong dong ngoi li l hay? o l nh Pht dy, trong cnh ba vy ca phin no m thot ra c mi tht l hay. y mi thi th c sc mnh phi thng ca con ngi thot tc. Nu ngoi li ni g nhy, khng nhy lm sao bit c sc mnh ca mnh. Hn na, bn thn con ngi y tam bnh (tam c), lc tc (su gic) li su trn d d cun li, nu khng phi l bc siu qun bt ty lm sao thng trn gic ni cng ngoi kch ny. Cng l c, bao nhiu con khc b li cun khng th giy vng, cui cng b ngi nh c bt b vo gi, ch mt con ny nhy vt khi li, khng ng vi ngi xut trn thot tc l g? Nu chng ta sanh ra l Thnh th cn ni g tu. Chnh v chng ta mang y thi h tt xu trong mnh, cha y tham sn si trong lng, cho nn gp cnh th nhim, tri th sn, qung chng thot ra, tht l iu kh khn trm phn, ai lm c iu , ng cho chng ta chp tay tn thn. V th, Tu Trung Thng S lm bi k: XUT TRN Tng vi vt dc dch lao khu Bi lc trn hiu th ngoi du Tn th na bin siu Pht T Nht hi u tu nht hi hu. Dch: RA KHI BI HNG tng ham mun phi long ong Nm quch m ra khi bi hng Bung thng b kia ln Pht T Mt ln phi gi mt ln xong. Bi v chng ta chy theo vt dc nhn gian nn phi kh s gian nan. Nu can m nm pht ht, vt ra ngoi vng trn ly, qu l can m phi

thng. C th, mi bung thng tay bc ln ngi nh Pht T c. Song phi mnh dn dt khot, mt ln b i khng thm ng li. Ch ng hc thi nhy nha, dng dng thng thng ct khng t, bt khng ri, mt chn bc ti hai chn bc lui, khng lm nn tr trng g, ch chuc tr ci cho hng thc gi. Bi vy nn nh thin thng dng cu "git ngi khng ng li" l ny. Phi can m dt khot th vic kh my cng thnh cng. TRN NHN TNG: NG VUA, TU S Vua Trn Nhn Tng sanh nm 1258, ln ngi vua nm hai mi tui, xut gia nm bn mi mt tui v nm mi mt tui tch (1308). Sut hai mi nm, Ngi l bc nhn ch lnh o quc gia gi nc chn dn, ngi trn ngai vng sng trong cung ngc, mi th dc lc u d tha. Hai phen cm qun chng gic xm lng, nhn mng hy sinh rt ln. Bn phn gi nc chn dn, Ngi lm y . Nm bn mi mt tui, Ngi nhng ngi cho con, i xut gia. Lc nh Ngi c vua cha v thy l Tu Trung Thng s ch dy o l thin nhun thm su xa, nn khi xut gia Ngi khng cn tm hc, ch thc hin iu hc c. Trong mi nm, l k xut gia Ngi mang hiu Trc Lm u-, tch cc hot ng truyn b chnh php. Trong gii xut gia, Ngi gio dc chng Tng, c kh nng m ang gio hi. Trong dn chng, Ngi em php Thp thin gio ha ton dn, khin Pht php m rng trong nhn gian. Cng tc hong truyn Pht php, gio ha nhn dn, Ngi lm sut i khng dng ngh. Khi sp tch, Ngi nm ti Nga Vn am sai ngi gi Bo St n. Ngy mt thng mi mt, ng na m, sao sng y tri, Ngi hi: By gi l gi g? Bo St tha: Gi T. Ngi a tay ra hiu m ca s nhn ra ngoi, ni: n gi ta i vy. Bo St hi: Tn c i u by gi? Ngi c li bi k: Nht thit php bt sanh Nht thit php bt dit Nhc nng nh th gii Ch Pht thng hin tin H kh lai chi hu? Dch:

Tt c php chng sanh Tt c php chng dit Nu hiu c nh th Ch Pht thng hin tin No c i c li? Bo St hi thm: Khi chng sanh chng dit th sao? Ngi khua tay ni: Thi ng ni m na. Ri Ngi ngi theo kiu s t ta m tch... (Tam T thc lc). Qua ba giai on trn, chng ta thy Ngi sng giai on no ra giai on y. Lc lm vua th qun mnh gi nc, ht d chn dn. Khi i tu, nhit tm v o mi mit tu hnh, chng ngi nhc nhn ht tnh vi tng tc. V th, trn ng i Ngi thnh cng vin mn, trn ng o th o qu vin thnh. Chnh thi dt khot tch cc, nn lnh vc no Ngi cng thnh cng. Ngi cng hng dc lc trong hong cung, cng cm binh khin tng ngoi trn mc, nu ni l ti li th cng trn tr. Song khi dt khot tin tu th ct t mi qu kh, sng kham kh tu hnh, nn ly hiu u- (kh hnh). Vi ch cng quyt , ch trong vng mi nm, Ngi tin n ch sanh t t ti. y l tm gng sng r nhc nh chng ta, khng s mnh trc m lm ti li, ch s xut gia ri m thi vn mp m. Ngi l con ngi thy c o l v sng c o l. Chng ta c bi k kt thc bi ph C Trn Lc o ca Ngi th r: C trn lc o th ty duyn C tc xan h khn tc min Gia trung hu bo hu tm mch i cnh v tm mc vn thin. Dch: Trong i vui o hy ty duyn i n th n mt ngh lin Nh mnh bu sn thi tm kim i cnh khng tm, ch hi thin. Sng ngay trong lng trn tc m kho bit o vn thy an vui. Duyn cnh i thay ty thi linh ng, nh khi i th n, khi mt th ngh, ng c chp cng nhc m t kh au. Pht sn ni ta, khi phi nhc nhn sang ng tm ty. Ci khn ngoan kho lo ca chng ta l "i cnh tm khng ng", chnh ni y l thin ri, cn tha hi u na. Ngi hc o nhn thy Pht sn ni tm mnh, song mun Pht hin th tm ng chy theo cnh. y l li tu tht gin n, tht c th, m ngi i kh tin kh nhn. Ngi ta ch tin Pht Ty phng, phi sing nng l bi th c phc,

c Pht rc v ci Pht. Bi vy T Lm T ni: "Ngi ngu ci ta, k tr bit ta." Ci, v thy khng tng kinh l bi, chng bit tu ci g? Bit, v thy li tu t nh c th thit thc, khng cn g nghi ng. Mt ng vua, xut gia ch c mi nm m t o nh vy, tht ng qu knh bit dng no. Cho nn triu nh tn xng Ngi l iu Ng Gic Hong. THI T TT-T-A V TRN NHN TNG Thi t l ng hong cha tng i u vi mi vic kh khn i, ch thy cnh gi, bnh, cht l pht tm i tu. Mc ch Ngi i tu tm phng php ph v ci lut khc nghit ca kip con ngi m mun thu chp nhn. Ngi phi tr ci gi rt t l, mi mt nm nm gi phi sng lang thang trong rng ni, n ung s si cho n kit sc. n khi gic ng vin mn phng php gii thot sanh t tuyn b thnh Pht. y l ngi khai m con ng o gic ng gii thot. Tc l Ngi ph v lut khc nghit (gi bnh cht) chi phi mnh v em ra ch dy mi ngi. Vic lm ca Ngi l mun thu khng hai. Vua Trn Nhn Tng l ngi k tha con ng ca Pht vch sn. Bi k tha nn cng phu n gin v nh nhng, ch cn em uc mnh mi vo uc Pht l chy sng. Do i tu Ngi khng kh cng tm o, ch cn ng dng o sn vo vic tu hnh l thnh cng. Tuy vy cng khng phi l vic d dng, mc d c cng thc ch r, mun ng dng cng thc y phi gan gc cng mnh, phi mnh tay cht t mi xing vng xch ngc, phi hng dng nhy vt khi my lp ro tnh cm bt bng. Hai Ngi u chn mnh trong cung vng in ngc, b bao vy bi m cung n phi tn, b ph kn trong ting n ngt ht hay, b sit cht bi mi thm v qu. Song c hai u qu cm thot ra khng cht oi hoi luyn tic. Do hai Ngi lm c vic kh lm, li cho i tm gng phi phm xut chng. Hai Ngi l hai mm sen chn su trong vng bn ng dc, vn ln khi nc n trn ti thm v ta ra mi hng tinh anh thanh khit ba khp c trn gian. Qua nhng hnh nh trn, chng ta c kinh nghim trong vic tin tu, khng cn e d nghi ngi g na. Bi v khng c v no l thnh ri thnh thnh, m tt c u b bao vy bi phin no dc trn. Ci c im ca cc ngi l nhy cm sm thc tnh v anh dng khi cn thot n. iu chng ta c th hc c, c ai thy cnh gi bnh cht m chng bun,

c ai khng kh khi khi tht ra nhng li th bn mng. Ch cn chng ta trit ng dng ci nhy cm ca mnh pht ch tu hnh, kho xoay chuyn ci kh khi ca mnh vo con ng quyt t cu o. Dm h quyt tm trn ng hnh o, chng ta s thu gt c kt qu chc chn khng nghi. Chng ta l nhng mm sen phi mnh trn bn ng dc, thot khi n vn ln c kh g? Chng ta u c cung vng in ngc, u c cung phi m n... mi dc lc tm cu rt kh, nu thot n th ht sc nh nhng, ch cn mt ci nhy nh ra khi ri, th m chng ta c chn ch khng ng nhy. y l yu im mun kip chu trm lun ca chng ta. B-tt s nhn chng sanh s qu L con ngi ai cng s kh cu vui, song ngi m ch bit s qu kh cu qu vui. Ngc li ngi tnh ch s nhn kh, to nhn vui. Hai bn c ci nhn khc nhau, bn no s t c nh s nguyn? D ngy th th my, ngi ta vn bit, khng to nhn lnh m cu qu tt l chuyn khng u; s qu kh m c to nhn c l vic kh trnh. Nhn c khng gy, d chng s qu kh, n vn khng n; nhn lnh c to, d chng cu qu vui, n vn b sang. Cho nn ngi tr nhn t ci nhn m chn la, chn nhn lnh b nhn c. C i mi gy to nhn lnh, loi tr nhn c, ngi ny bo m gt hi nhng kt qu p an vui. Ai say sa to nhn c, chng bao gi ngh ti nhn lnh, chc chn s thu lm c mun vn au kh, d h s st khn cu qu y ng n. Cho nn cu chm ngn nh Pht, t Pht t no khng thuc, l "B-tt s nhn chng sanh s qu". NGHA B-TT V CHNG SANH B-tt (Bodhisavattu) l ngi gic ng, thy tn ci manh nha ci u mi ca s kh au v an lc. Mun ht kh c vui, khng g hn ngay ci mm au kh chng ta ng gieo, ci mm an vui phi tung vi. Khng gieo nhn kh th qu kh lm g c. C tung vi nhn vui th qu vui khng vi cng n. y l hnh ng ca ngi gic ng. Chng sanh l nhng k m, ch nhn trn ci qu m s m cu. Lun lun s kh cu vui, m nhn au kh khng trnh, nhn an vui khng to. Mt khi qu au kh n th cu khn van xin, song lm sao qua khi, v hnh thnh. Cu mong m c qu an vui, nhng nhn khng gy th qu t u m n. y l hnh nh tri ngc ca k m ngi gic. Tuy nhin, ci m ny ai cng c th b, ci gic ny ai cng c th lm. Ch l nhm vo nhn l gic, ai khng

th lm c vic . Th nn, B-tt l chuyn tt c chng ta c th lm c v chng sanh chng ta cng b c. B-TT S NHN B-tt l con ngi gic ng v hay lm gic ng ngi khc. Bi gic ng nn thy r ci g l nhn au kh lin s hi tm mi cch dit tr. Thy tham lam v keo kit l nhn au kh, B-tt tu b th tiu dit nn ni b th san tham. Thy bung lung ngo mn l nhn ph hoi c hnh, Btt tu tr gii kh dp, nn ni tr gii ph gii. Thy nng gin l nhn gy nhiu ti li. B-tt tu nhn nhc dp, nn ni, nhn nhc sn hn. Thy li bing b tha l nhn h thn mt cng c, B-tt tu tinh tn nh ui, nn ni tinh tn gii i. Thy tm tn lon l nhn in o ti tm, B-tt tu thin nh thu nhip, nn ni thin nh tn lon. Thy ngu si l nhn trm lun sanh t, B-tt tu tr tu chiu ph, nn ni tr tu ngu si. S d B-tt tu lc l dit tr su ci nhn xu xa ti li m ti him nguy, dn con ngi i mi trong trm lun au kh. Khi su ci nhn y b tiu dit hon ton l gic ng gii thot. Giai on tu lc l ang hnh hnh B-tt, n khi gic ng l B-tt tht s. Phn ny l tu hnh B-tt nng v t gic. CHNG SANH S QU Chng sanh l nhng con ngi m mui, mt b s kh m khng bit nguyn nhn. Thy ci g kh au n l kinh hong khip s van xin cu cu, m khng bit ci kh y xut pht t nguyn nhn no. Khi ci kh qua ri, th bnh thn nh thng khng bit g tu sa. Nhng ci qu chng sanh s nht l: S ngi khc git hi mnh, m tm git hi ngi khng b. Cn m mu git hi ngi th qu ngi git hi mnh lm sao trnh khi. S ngi khc ln ly, cp git tin bc ca ci ca mnh m tm tham lam ca ngi khng cha. tham ca ngi th ngi tham ca mnh l s ng nhin. S ngi ta xm phm tit hnh v con mnh, m mnh vn dm ng thm thung v con ngi. m lng ph hoi s trinh bch ca gia nh ngi th ngi ph hoi hnh phc gia nh mnh kh trnh khi. S ngi ta dng li lng gt vu co mnh, m mnh vn thch lng gt vu co ngi. c ci nhn lng gt vu co ngi th qu ngi lng gt vu co mnh lm sao trn c. S say sa nh in nh di b ngi ci ch,

m ru khng t khng king. Sn sng ung ru th phi chp nhn say sa. y l nhng ci qu m chng sanh s hi. Song s qu m khng trnh nhn, tht l kh kho ngy th. l ni ln tnh m mui ca con ngi, c gi l chng sanh. B-TT TO NHN n phn gic tha, B-tt thy bn phn mnh phi em s gic ng li cho mi ngi. t mc ch y, B-tt phi to dng cho mnh y nhng iu thit yu ny: Mt l B-tt phi thng sut Pht php (ni minh). V mc ch dy ngi tu theo ng li gic ng m khng thng sut gio l Pht th khng th thc hin c. Hai l B-tt phi thng ht cc mn tm l hc, x hi hc, khoa hc. (ngoi minh). C sut thng cc mn ny th s gio ha khng b chng ngi. Ba l B-tt phi bit cc mn y dc (y phng minh). Tr cho ngi c lnh bnh, ch dy o l cho h rt d dng, v h c cm tnh sn sng nghe mnh dy. Bn l B-tt phi hc cc ngh nghip tht hay tht kho (cng xo minh). Cn gip mi ngi, chng ta phi c ti gii ngh kho, va ch dy dn chng, va gy c nn kinh t tt p cho ng bo. Nh ti ngh c bit ca mnh, ngi ta mi n cu hc, l c hi tt gio ha h. Nm l B-tt phi gii ngoi ng (thanh minh). Mun tip xc vi nhiu hng, nhiu ging ngi, cn phi bit nhiu th ting. Bit ting h, chng ta mi d thng cm v gio ha h. To dng cho mnh y nm iu kin ny, B-tt mi lm trn s nghip gic tha. Chng ta khng th m p l tng sung rng "th nguyn gic tha", khi ni mnh khng c mt cht kh nng, mt t phng tin th s gic tha tr thnh v ngha. Trc tin chng ta phi to dng cho mnh y iu kin thit yu (ng minh), sau mang hnh l ln vai tin trn ng gic tha, chng ta mi lm trn nhim v. To dng cho mnh nm iu kin trn ri, B-tt cn phi ng dng bn vic th s gio ha mi d thnh tu: Mt l B-tt phi sn sng gip tin bc ca ci hoc sc lc ca mnh khi ngi cn. Nh s gip ngi ta d c cm tnh, nhip ha h mi c (b th nhip). Hai l B-tt phi ni li ha nh du dng d mn. d chng ta c gip ai bao nhiu, m tht ra nhng li th bo h u bc bi chn ght. Kho dng li hin ha nhu nhuyn nhip ha ngi (i ng nhip) l d thnh cng. Ba l B-tt phi xng pha lm nhng iu g em li ch thit thc cho ngi. Chng ta khng phi ch ni sung, m phi lm tht s. Ai cn iu g c th lm c, chng ta phi n lc lm gip, em n kt qu li ch cho h. Nh bn tay ca mnh gip h thnh cng mt vic, sau mnh em chnh php

gio ha h, h d dng thu nhn (li hnh nhip). Bn l B-tt phi ln x vo trong mi ngnh mi ngh cng lm cng sng vi h. D thng cm nhau nht l bn ng nghip. ng trong mt cnh ng, c bn lun iu g tht l d cm thng. Chnh ch chung ngh nghip, chng ta em chnh php gio ha h c s chp nhn khng kh khn g (ng s nhip). Bn iu ny l phng tin khng th thiu ca B-tt trn con ng gic tha. CHNG SANH CU QU Chng sanh khng a to nhn tt m mong cu qu tt. Qu tt lm g n c, bi khng c nhn. Tuy th m h vn c m trng i qu tt. Nh ngi ta c mong cho mnh c sng lu mnh khe, m khng chu cu ngi gip vt. Sanh mng ca ngi khng c tn trng m mun mi ngi tn trng sanh mng mnh l iu khng th c. Hoc cu mong mnh c giu c ai ny u ng h mnh, m khng chu lm vic b th, gip ngi lc cng khn. Li c ngi cu cho gia nh mnh ha vui hnh phc v con u trinh bch, m khng chu sng hnh trinh bch vi mi ngi. Cng c ngi cu xin ng ai la gt mnh, m khng chu ni li chn tht. Qu l mun i bn ty m hng mt v ng. C ngi cu nguyn gia nh mnh sum hp thun ha, m khng dng li khuyn can cho mi ngi cng ha hp. C ngi cu mong ng ai dng li hung c ni vi mnh, m mnh khng chu dng li hin ha ni vi ngi. C nhng ngi mun ai cng trnh by l tht vi mnh, m mnh khng trnh by vi ngi. C nhng ngi cu mong ng ai tham lam vi nhng ci c ca mnh, m mnh khng chu b lng tham vi nhng ci c ca ngi. C nhng ngi cu xin ng ai gin hn mnh, m mnh cha chu h x cho ngi. C nhng ngi cu cho mnh c tr tu sng sut, m nhng c chp t kin khng chu b. Bao nhiu th cu mong ny khng bao gi ngi ta toi nguyn, ch v mong qu m khng chu to nhn. y l s cu mong sung ca nhng con ngi m mui. S SAI BIT GIA B-TT V CHNG SANH Nhn trn ci "S" gia B-tt v chng sanh qu khc bit nhau. B-tt bit l nhn au kh lin hong s tm mi cch tiu dit chng. Cn mt cht mm au kh, B-tt vn khng an. Bi vy B-tt lun lun ng dng Lc kh dp mi mm nhn au kh. Nhn au kh dit sch, qu au kh do u n c, nn B-tt khng bao gi quan tm n qu. Khng s qu m qu cng khng n. Ngc li, chng sanh nom np s

qu kh, m nhn au kh khng ngn nga, cho nn cng s chng li cng n. Ngi ta khc lc than van khi gp qu kh, m khng chu nhn xem qu kh y do ai gy nn. Ku tri trch t hn ngi, ch l vic v ch, c khi qu kh li tng thm. Khng tri Pht no c lm chng ta kh, do s di kh ngu mui ca chng ta to thnh nhng nhn au kh, nhn c th qu c nhin phi n. Khc than on trch ch lm thm m nt kh au m thi. n phn gic tha, B-tt c to cho mnh y kh nng, no ng minh, no t nhip php, lm thuyn b cu vt chng sanh. B-tt khng mong c vin vng, m phi c th thc t nhn thng vo l tht. Cho nn phi rn luyn mnh c tht ti, tht c, mi ni n s gio ha mi ngi. Btt khng c thi ngy th nh nhng ngi ni t bi, ni thng chng sanh, m ch c u mi. B-tt l con ngi hnh ng, mang tr tu v ti nng ca mnh i vo cuc i, sng bn cnh qun chng, nh php "Li hnh" v "ng s" ca T-nhip-php , B-tt khng phi nhng hnh nh th cha ngi trn ta sen hay ci s t, m l nhng ngi c k nng kho lo, mnh my lem luc, ang loay hoay trong x nghip, trong hng xng ch to, t mnh lm v ch dy ngi lm, y l "Cng xo minh" trong Ng minh. Ngc li, chng sanh mt b mong cu qu p, m khng to nhng nhn tt. Qu p lm sao c, khi nhn tt chng ta chng gieo. Mun gt qu m khng gieo nhn; nu c, qu y ch l qu gian ln, qu cp git, bt chnh. V nh c ngi thy hng xm trng cam tri chn on cy, m qu li hi ngang, nu ch vn thy nh gy tay, nu khng thy hi c em v, cng l ci qu n cp, ci qu xu xa nhc nh. Cu qu m khng chu gy nhn, l k m c ho huyn, xa ri thc t, l k li bing mun n m khng chu lm. Khng gy nhn cu qu, l k m mui nn gi l chng sanh. B-tt v chng sanh, no c cch bit bao nhiu, ch chu i ci nhn. Nhn thng vo nhn thy r nhn kh th trnh, nhn vui th hnh l B-tt. Ch mt b s qu kh, cu qu vui, m khng cn bit nguyn nhn, l chng sanh. B-tt, chng sanh trn con ngi khng khc, ch khc ci nhn nhn v nhn qu thi. Nh hai ngi cng ng mt a im, mt ngi xy mt v ng, mt ngi xy mt v ty; nu ngui xy mt v ty chu quay li nhn v ng, th u c khc nhau. Nh th th tt c chng sanh u c kh nng lm B-tt, khng phi vic B-tt ch dnh ring cho Btt, cn chng ta khng c phn.

Xuyn sut bi ny, chng ta thy r B-tt v chng sanh cch nhau chng k t si tc. Chng sanh i ci "s qu" thnh "s nhn" l chuyn thnh B-tt. Tht l m gic ch khc nhau mt ci nhn. B-tt y rt gn gi thn thit vi chng sanh. C khi l ng thy ging kinh cho mi ngi nghe, u khng phi l B-tt, v ngi thng sut "Ni minh". C lc l ng thy xem mch bc thuc cho mi ngi, u cng l B-tt, v ngi thc hnh "Y phng minh". Mt ngi th gii ang hng dn ch dy n em vi nhit tnh khng v li, bit u chng cng l B-tt, v ngi thc hin "Cng xo minh". Cho n ngi bn cng cuc ry trng khoai m ni o l chn tht chng ta nghe, ai ng l B-tt, v Ngi thc hnh "ng s nhip". B-tt l nhng con ngi thit thn vi chng ta, ch khc vi chng ta ch thy r nhn c trnh, nhn thin to. Cn chng ta ch mt b s qu kh cu qu vui, m khng chu thy tng tn nguyn nhn ca n. Gn y bn ngnh y hc cng c cu "nga bnh hn cha bnh", cng na n s nhn hn l s qu. o Pht l o gic ng, thy nguyn nhn r rng l gic, gic l B-tt. Chng ta tu theo Pht l i trn con ng gic, xt r nguyn nhn ca mi vic xy ra nga trnh l theo hnh B-tt. Mi ngi chng ta u c kh nng thc hin vic "s nhn", th chng ta ai cng lm B-tt c. Chp l gc ca u tranh Mi ngi chng ta u than cuc sng l au kh..., ngi ngho c ci kh ca ngi ngho, ngi kh gi c ci kh ca ngi kh gi. Bit l mnh kh m khng bit ci kh y xut pht t nguyn nhn g. Khi kh n, ngi ta ch bit ku Pht ku tri than vn th di, cam chu bt lc. Ngi hc Pht khng chp nhn nh vy, m phi phng tm tn ci r th xem n pht xut t u. Khng mt kt qu no xy ra m khng c nguyn nhn. Vy kh t nguyn nhn no to ra? Chnh "c chp" l nguyn nhn u tranh v au kh. Ht c chp l ht u tranh, ht au kh. Chng ta c on kinh Ph-lu-na sau ny th thy r. I KINH PH-LU-NA Th Tn nc X-v (Savathi) vn Thi t K- (Jetavana) tnh x ng Cp C c (Anathapindika), tn gi Ph-lu-na (Punna) n xin Pht dy php tu tm gn vo rng tinh tn tu hnh. Pht dy: Nu mt thy sc ui theo chp cht l au kh. Tai nghe ting, mi ngi mi, li nm v, thn xc chm, duyn php ui theo chp cht l au kh (xa Nit-bn). Mt thy sc, tai nghe ting cho n duyn php khng ui theo khng

chp cht l ht au kh (gn Nit-bn). Pht hi Ph-lu-na: Sau khi hiu ri, ng n ch no tu? Ph-lu-na bch: Con n nc Du-na phng Ty tu. Pht bo: Dn x y hung hng bo ngc, h s mng nhic nhc m ng, ng ngh sao? Ph-lu-na bch: Con ngh, chng cn hin thin cha dng tay nh p con. Pht bo: Chng dng tay nh p ng, ng s ngh sao? Ph-lu-na bch: Con ngh, chng cn hin thin khng ly t nm con. Pht bo: Chng ly t nm ng, ng s ngh sao? Ph-lu-na bch: con ngh, chng cn hin thin cha dng cy, gy nh p con. Pht bo: Chng dng cy, gy nh p ng, ng s ngh sao? Ph-lu-na bch: Con ngh, chng cn hin thin cha ly dao bn m chm con. Pht bo: Chng ly dao bn m chm ng, ng s ngh sao? Ph-lu-na bch: Con ngh, chng tht hin thin cha git con cht. Pht bo: Chng git ng cht, ng s ngh sao? Ph-lu-na bch: Con ngh, chng tht hin thin gip con gii thot thn u kh au ny. Pht bo: ng nn n nhng ngi cha c . Ph-lu-na n x y an c ba thng chng c Tam minh v c nm trm c s nam, nm trm c s n. GII RNG PHP TU Mt thy sc ui theo chp cht l au kh, ti sao? V con mt chng ta nhn s vt khng c ci thy ng nht, do cn thi quen hun tp lu i ca mi ngi cng thm vo trong , nn thy c sai bit. Thy sai bit m mi ngi u cho mnh thy ng s tht th s ci v khng th trnh khi. C ci v l c bun kh, nn chp cht l au kh. V nh nm c i ch cng vo hng vi. C mt loi vi m nhum nm mu, nm c nhn qua mi c thch mi mu khc nhau. C thch mu xanh cho mu xanh l p, c thch mu hng cho mu hng l p... Nu mi c u khng nh mu mnh thch l p tuyt, cc mu khc khng th snh c, s c trn ci v ni ln chng? Hn khng trnh khi. Ci v l nhn gin hn th ch, a n kt qu au kh. Ai c th ng ra phn gii mu no p hn mu no. Chn l s i v u? Chng ta kho bit mi ngi c ci thy khc nhau, ch c ci p ring ca mi ngi, khng c ci p chung cho tt c, thng cm nhau, ng ci v v ch, y l bit sng khng gy au kh. Nu thy sc lin ui theo l nhim i, c nhim i l c bo th. i, th l nhn sanh t au kh i v lai. Chnh i th cng l nhn u tranh ngay trong hin ti. Ta thy sc p y ta thch, ngi khc thy p cng thch. Nu ta c th ngi mt, ai cng mun c th phi u tranh, c

u tranh l c au kh. Bi u tranh nn phin no, y l nhn xa Nitbn. Tai nghe ting ui theo chp cht l au kh, ti sao? Tai chng ta nghe ting cng khng ng nhau. Bi mi ngi do hun tp sai bit cao thp, nn c nhn nh khc nhau. V nh cng nghe mt bi php, m c k khen hay c ngi ch d, hoc ngi khen on ny, k khen on khc. Nh cng nghe mt bn nhc, ngi ti t chuyn nghip ch nhc khng hay, ngi mi bp b vi nt nhc khen bn nhc rt hay. Ci nghe ca chng ta cn ty thuc ch hun tp m nh gi khc nhau. Nu bo ci nghe ca ta l chn l, ci nghe ca ngi khc cng nhn l chn l. Hai chn l m sai bit nht nh phi tranh ci. tranh ci th i n kh au. Nn ni chp cht l au kh. Th m ngi i ni: "Ci g tai nghe mt thy mi l s tht." Tai nghe ting m chy theo ting cng l au kh. V ting c hay d, c tt c xu, c khen c ch. Nu nghe khen ta mng, nghe ch ta gin, nghe hay ta thch, nghe d ta bc, y l gc phin no, l nhn au kh, cng l xa Nit-bn. Mi ngi mi ui theo chp cht l au kh, ti sao? Mi chng ta cng ngi mt th mi, m k khen thm ngi ch hi, ty thuc s hun tp khc nhau. V nh mt tri su ring, ngi quen n ni l thm, ngi cha tng n ni l hi. Hai ngi ng ngi c mi su ring, m hai ngi nhn nh tri nhau. Nh vy, thm l chn l, hi l chn l? Nu ai cng cho mnh l chn l th kh trnh khi mt trn ci v. Li na, nh mi nc mm bin, ngi quen n khen thm, ngi khng quen n ch hi. Lm sao nh gi ng s tht ca n. Chng ta quen thi, mnh ni thm b ngi khc ch hi l ni gin. Nhn u tranh t y pht khi, qu au kh nhn m thnh. Nu chng ta phng tm chy theo mi thm, d b chng phnh gt, i n ch sa a. y cng l tm i nhim, sanh ra bo th, to thnh nhn sanh t au kh i sau. Li nm v ui theo chp cht l au kh, ti sao? Li chng ta nm v cng khng nht nh ging nhau, ty thuc ch hun tp ring ca mi ngi. Chnh chng ta cng tha nhn mi ngi c khu v khc nhau. Nu mi ngi chp cht khu v ca mnh l ng th s tranh ci khng c ngy dng. V nh ngi quen n mn khi nu canh nm th rt va n, mc bng ln bn gp ngi quen n lt nm th lin ch mn. C hai u nm n v canh, mt bn bo va n, mt bn ch mn. Chn l v bn no? Nu mi ngi th ba nm th, ngi ny quen n mn th ng vi ngi n mn, quen n lt th ng vi ngi n lt. Nu chp theo ci li ca

mnh th s ci v khng trnh khi. C nhng thc n ngi chng thch ngi v khng thch, ngi cha a, con khng a. Chng ta khng nh theo khu v mnh bt mi ngi phi theo th h bc bi. Bc bi th mm u tranh d bng n. Chnh y l gc au kh. Ngi chy theo v ngon i tha mn ci li, h phi nhc nhn khng c ngy cng. Anh th mc lm mi ngy c nm ngn ng (5.000 tin VN), hai ba n i phi ngon, chc anh khng cn d ng no gii quyt nhng nhu cu khc, v anh s khng c ngy no c ngh. Thch thc n ngon l i nhim v, c i nhim th c bo th, i th l nhn sanh t au kh i sau, l xa Nit-bn. Thn xc chm ui theo chp cht l au kh, ti sao? Thn xc chm cm gic khng ging nhau, ty c th mi ngi. Mt ngi mp (bo), mt ngi m (gy) chung nhau mt cn phng. Kh hu khong mi tm C, ngi mp (bo) cm thy mt, ngi m (gy) pht run. Ngi m li ng kn ca s, ngi mp bc bi m toc ra. Th l, s u phi n. Bi chp cht vo cm gic ring mnh, nn d n ra s chng i. chung m chng i nhau l phin no, l kh au. Hn na, ui theo xc dc l nhn tan nt gia nh, l mm trm lun kh hi. duyn php trn ui theo chp cht l au kh, ti sao? Php trn l bng dng ngoi cnh do hun tp in su vo cn (no b) m thnh. y c nhng bng dng sn c y, nhn nh mi s vic xy ra, ging nh ngi mang mt th king mu nhn cnh vt. Bi s hun tp t mi gia nh, hon cnh x hi khc nhau, nn s nhn nh ca mi ngi cng khc nhau, nh mi ngi mang mt th king mu. Chp cht nhn nh ring t ca mnh, bt mi ngi phi ging nh vy, l khng th c. Cho nn s u tranh ci v xy ra thng nht, v ch khng ng nhau. V chng ci v n ly d cng v khng ng . Anh em chng i nhau n tnh ct nhc phi phn ly, cng v khng ng . Cha c th t con, cng v con khng ging mnh... V chng lm sao ng nhau c? V v quen np ni tr, giao thip vi phi n, cn chng hot ng bn ngoi, phn ln tip xc phi nam, s hun tp hai bn khc nhau qu nhiu, lm g c nhn nh ging nhau nh mt c. Th m i mi vic phi ng nhau, c ch bt ng lin sanh s, qu l iu khng hp l. Cha v con li kh ng nhau. V cha c hc hi hun tp hon cnh khc, con c hc hi hun tp mt hon cnh khc. Nu con ging ht cha l con lc hu, v sng li li hai ba thp k. Hiu nh vy, chng ta mun c cuc sng vui ha, cn phi thng cm nhau v x ci chp ring bit ca mnh, mi em li i sng an lnh hnh phc.

Nu ui theo php trn l lon ng in o, l phin ly kh au. Mun tm an nh, dng li khng chy theo php trn, lc y l ht kh, gn Nit-bn. Trn y l ni rng php tu ngi Ph-lu-na nhn c mt cch n gin ni c Pht. ng dng php tu ny ch trong vng ba thng Ngi chng c Tam minh v c hng ngn c s. L DO NO NGI TU CHNG NHANH CHNG a) Kho ng dng php tu. - Do Ngi kho ng dng php tu ng nh tht nn kt qu nhanh. Su cn l ci ngun ti li, cng chnh su cn l gc gii thot. Cho nn m lm su cn l "lc tc" (su a gic), tnh gic su cn l "lc thng" (su php thn thng). Chng ta tu m khng nm c ci r ny, c xoay quanh hnh thc bn ngoi, nn tu c i m t thy tin b. V tu m vn thy th phi, vn tranh hn thit... lm sao ht phin no, nn cng tu cng xa Nit-bn. b) Tm can m khng s him nguy. -Sau khi Pht hi ng nh n u yn tu, Ngi tha n phng Ty nc Du-na. Pht lin cnh co dn x y hung hng bo ngc..., Ngi vn khng cht nao nng v bch mt cch thoi mi vi Pht. Pht thy ch vng chi v tm hin ha bao dung ca Ngi, nn ng cho i. Chnh Pht cng thy trc l Ngi s thnh cng, nn bo "ng nn n nhng ngi cha c ". Nu ch ring ch kin cng xem thng ha hon cng cha cho Ngi sm c o, cn nh tm i h x d gp cnh no vn thy ngi ta cn tt. Mc ngi i x cch no, Ngi vn khng m mt cht on hn th gin. Ngc li, chng ta th sao? Gan d xng pha vo chn him nguy khng c, ai chm n bn ng th hn th khng th tha. Vy chng no chng ta mi c o? KINH PHM VNG CNG NG TRN Trong kinh Phm Vng mi khi kt thc kin chp ca ngoi o, c Pht u ni: "Ch Nh Lai bit r ch lm chp v bit nhiu hn na h tin nh th no, chp nh th no, c bo ng nh th no, nhng Nh Lai khng h chp trc nn c gii thot tch dit. Nh Lai bit r s sanh khi v tn dit ca th, bit s i nhim v ti li ca th, bit s thot ly cc th v em tr tu qun st bnh ng m c gii thot hon ton." (Kinh Phm Vng. trng A-hm tr. 261 H.T. Tr c dch.)

Qua on kinh trn, chng ta thy Pht bit tt c ch chp ca ngoi o v bit nhiu hn, song Pht khng chp trc nn c gii thot tch dit. y l Pht nh gi y bit chp l trin phc trm lun, bit tt c m khng chp l gii thot tch dit. n on sau, Pht bit r s sanh khi v dit tn ca th cho n bit s thot ly cc th... Ch th y l su cn tip xc su trn l xc c cm th l th, i nhim l i, ti li l th, to thnh au kh i ny v nhn sanh t i sau. Do Pht dng tr tu qun st bnh ng cc th, d th lc, th kh... bn cht n l duyn hp h di, v thng khng lu bn nn khng i nhim m gii thot. Li mt on khc, Pht ni: "Cc o s v B-la-mn s d ch trng th gian thng tr cho n ch trng chng sanh hin ti Nit-bn, cng bi h da vo s xc i phn bit ca su gic quan, nu khng xc i thi cng khng th c cc ch trng... Nu v T-kheo no i vi su xc i ca su gic quan bit c mt cch ng n nh tht v s pht khi, s dit tn, s nhim i, s ti li, v s thot ly n, th s vt ra ngoi vng cc kin chp sai lm trn." (Trng A-hm tr 269 H.T Tr c dch). Ngoi o do su cn tip xc su trn cm th th no chp cng th y, cho ci ta nhn c l chn l, khc vi ci nhn ca ta u sai lm. Bi chp nh vy nn k ny ci v k kia, nhm ny chng i nhm khc. S ci v chng i y rt cuc khng i n u, ch m p phin no th hn. V ci cm nhn ca h l cc b, l phin din, lm sao gii quyt tha mn c ci ton din. Ch c nhng ngi qua s xc i, c cm nhn, bit r bn thn n do duyn hp sanh khi, ri v thng hoi dit, i nhim n s to nghip au kh, g b n s thot ly ngoi vng kin chp, c gii thot Nit-bn. Cng kinh Trng A-hm, Pht c th d M r voi. Cu chuyn th ny: Mt hm nh vua ng ti triu mun th nghim nhng ngi m. Vua sai cc quan tm mt s ngi m dn n trc sn triu v dn mt con voi n. Cng vic n nh xong, nh vua v qun thn ra trc sn triu d cuc th nghim. Vua bo mt v quan sp t nhng ngi m ng hai hng, khong gia l ch con voi ng. Xong xui, v quan bo nhng ngi m rng: Trc cc ngi l mt con voi, hy tin n r xem, r ri din t hnh dng con voi cho nh vua v b quan nghe, ai din t ng c hu thng. Sau khi o vo m r, ngi chp c ci chn ni con voi ging cy ct, ngi r nhm ci bng ni con voi ging ci trng, ngi chp c ci ui ni con voi ging chi ch..., mi ngi trnh by con voi mi cch. Chnh v mnh s ti nm c nn khng nh con voi nh

th, ngi khc cng s ti nm c cng khng nh ch bit ca mnh. V mi ngi u chp cht vo ch xc chm ring mnh nn khng ai chu nghe ai, n ra mt cuc ci v n no. Nhng ngi m yu cu nh vua v b quan phn gii xem ai ng. Trng hp ny, vua v quan l ngi mt sng thy r con voi, s p th no? Ch c cch ni rng "cc anh u ng cng u khng ng". Nhng ngi m c tha mn chng? Hn h ln n nhng v ny "ba phi". Bi v s vic hoc ng, hoc sai, khng th c va phi va sai c. Song nh vua v b quan thy r ton b con voi, lm sao chp nhn mt b phn con voi l ton th c, cng khng th ph nhn mt b phn con voi khng dnh dng g n con voi. Nhng ngi m v d chng ta ch xc chm mt phn chn l ri chp cht vo tranh ci nhau. Nh vua v b quan th d c Pht v cc v B-tt gic ng thy chn l vin mn nn khng chp, cng khng v ha vi mt phe nhm no. Bi vy nn c Pht gi l Nht thit tr v Nht thit chng tr, tc l Tr bit tt c v Tr bit tt c loi. Cho nn c Pht ni "Nh Lai bit tt c m khng chp trc c gii thot tch dit." Ngc li, chng ta sng trong m ti quen ri, chp c iu g hay lin cho l cu knh, tuyn b cho mi ngi bit, nu c ai thy khc chng ta, lin bo h ni by l sai lm. Do m s tranh ci cng ngy cng tng, kh au cng ngy cng nhiu. Nu chng ta bit, ci thy ca mnh ch l mt gc mt cnh chn l, nu c ai thy khc cng l mt gc mt cnh chn l khc, chng ta v h "u mt phn ng", b tc cho nhau l hay, chng i nhau l d. Th gian ny, mi ngi u c ci nhn nh vy th sng an lc v bin. Trong kinh Pht ni v tn trng chn l v bo v chn l rng: "Nu ai ni vn ny ti thy nh th l ng, y l ci thy ca ti." Ngi ny bit tn trng chn l. Ngc li, "nu ai ni vn ny ti thy nh th l ng, ngi no thy nh ti l phi, thy khc ti l sai l by." Ngi ny khng bit tn trng chn l v bo v chn l. Hu ht chng ta u ng v hng ng vi ngi sau, ngi khng bit tn trng chn l. V th chng ta bao gi cng thy mnh phi, mi ngi u sai, y l ci bnh mun i ca chng ta. KINH KIM CANG BT-NH TINH THN CNG TNG T Hai cu hi ch yu ca ton quyn kinh Kim Cang do tn gi Tu-b- hi Pht l: "Nu c ngi thin nam thin n pht tm cu V thng Chnh ng Chnh gic lm sao an tr tm? Lm sao hng phc tm?" Pht tr li cu an tr tm rng: "Nu c ngi thin nam thin n pht tm cu V

thng Chnh ng Chnh gic, chng nn dy tm tr ni sc, chng nn dy tm tr ni thanh, hng, v, xc, php; nn khng c ch tr m sanh tm V thng Chnh ng Chnh gic." Qu l Pht dy chng ta tu cu thnh Pht, khi su cn tip xc su trn ng khi tm chp trc su trn, chnh ci khng chp trc l Pht. kinh A-hm, Pht ni "Nh Lai bit tt c m khng chp trc". kinh ny, Pht ni "ci khng chp trc l Pht". Bi v c gic ng vin mn mi khng chp trc, chnh ch khng chp trc l tm an tr. V th Lc T nghe Ng T ging ti cu ny lin pht ng ku ln "u ng tnh mnh xa nay thanh tnh, u ng tnh mnh y tt c! u ng tnh mnh khng sanh khng dit!..." Lc T khng ch thy su cn khng dnh mc su trn thnh gii thot tch dit, m cn thy khi su cn khng dnh mc su trn, tnh thanh tnh sn c ca mnh hin r rng, tnh ny y tt c, tnh ny khng sanh khng dit... Th l, Ngi nhy vt vo php thn, khng cn gii thot nh Nh tha. n y chng ta thy r c h A-hm n h Bt-nh u ch ch ch yu tu hnh c gii thot, c thnh Pht gc t khng cho su cn chp trc vi su trn. Thnh gii thot hay thnh trm lun cng ch l su cn khng dnh mc su trn hay su cn kt cht su trn. Ngi hc o gii thot phi hiu r iu ny. KINH LNG NGHIM CNG NG TINH THN NY Trong kinh Lng nghim, A-nan sau khi nghe Pht dy ngha quyt nh th hai, khi nghi vn: "... Xin nguyn c i T thng xt k chm m, chnh ni thn tm hin nay, ch cho chng ti th no gt, do u m ci, cng khin cho chng sanh kh no v lai c khi lun hi, khng sa vo ba ci..." Khi by gi, ng A-nan v c i chng u nghe cc c Nh Lai mi phng, s nh vi trn, tuy khc ming nhng ng mt li, bo A-nan rng: "Hay thay cho A-nan! ng mun bit ci cu sinh v minh l ci u gt, khin ng phi lun hi sanh t, th n chnh l su cn ca ng, ch khng phi vt g khc; ng li mun bit tnh v thng B-, khin ng chng chng o qu an vui, gii thot, vng lng, diu thng, th cng chnh l su cn ca ng, ch khng phi vt g khc." (Kinh Lng Nghim tr. 51, Tm Minh dch.) y khng ch c Pht Thch-ca m c mi phng ch Pht ng ni su cn l gc lun hi, su cn cng l gc gii thot. V minh l ci m chp ca su cn, n li chng ta vo vng lun hi sanh t. V thng B-

 l ci tnh gic ca su cn, n a chng ta n ch an lc gii thot... Thy c ch cn bn ny, s tu hnh ca chng ta, c ni y c vng chc, chng ta khng cn ng vc g trn bc ng tm o gii thot. Ngi A-nan tuy nghe nh vy vn cn ng, ci u bch Pht: "Lm sao ci khin cho ti b lun hi, sng cht hay c an vui, diu thng, cng u l su cn, ch khng phi vt g khc?" Pht bo A-nan: "Cn v trn ng mt ngun, ct v m khng phi hai, ci thc phn bit l lung di nh hoa m gia h khng. A-nan, nhn ci trn, m pht ra ci bit ca cn, nhn ci cn, m c ra ci tng ca trn, tng phn s kin v kin phn nng kin u khng c t tnh, nh nhng hnh cy lau gc vo nhau. Vy nn nay ng chnh ni tri kin, lp ra tng tri kin th tc l gc v minh; chnh ni tri kin, khng c tng tri kin, th l v lu chn tnh Nit-bn, lm sao trong y li cn c vt g khc." (Kinh Lng Nghim tr 453-457, Tm Minh dch) on ny Pht ni r cn trn thc u h di khng tht nh hoa m trong h khng, nh b lau dng nng vo nhau m khng c ch. Ci khng tht, khng ch y, m chp thy bit ca su cn l tht, l gc v minh. l v minh th i trong lun hi sanh t. Nu thy bit m khng chp tng thy bit l v lu chn tnh Nit-bn. Bi v t ci gc khng tht c sanh ra ngn ngnh hoa qu cng u khng tht. Khng tht chp l tht tc v minh. Khng tht bit khng tht l gic ng. V minh th lun hi, gic ng th gii thot. Ch y c su cn, m th lun hi, gic th gii thot, khng cn php g khc na. CHP L SI M Cuc i l mt dng tri chy linh ng, khng dng mt pht giy no, khng ng mi mt v tr no. Th m, chng ta c gi n cn mi v nguyn vn vi chng ta. Quan nim c gi l gc t si m, bi v khng thy c l tht. Nh thn ny l v thng sanh gi bnh cht, m chng ta c chu gi, chu bnh, chu cht u? Chng ta mun tr mi, mun khe lun, mun sng hoi. Song mun m khng c tr thnh au kh. Cho nn ni gi kh, bnh kh, cht kh. Nu chng ta thy r lut v thng nh th, khng mong mun c gi, th khi gi, bnh, cht n c kh chng? Ha chng c kh l kh v thn bi hoi thi, ch khng c kh do tm c gi m khng c. V th, ngi thy r l ny khng chp trc l bt kh nm mi phn trm (50 %).

n ci bnh mun i ca chng ta l chp ci thy, ci nghe, ci ngi, ci nm, ci xc chm, ci suy ngh ca mnh lc no cng ng. Ta mt b chp cng ci thy cho n ci suy ngh ca mnh l ng, khc i l sai, ngi cng mt b chp cng nh vy, m hai ci thy v suy ngh u khc nhau, chc chn s n ra trn u khu, u khu m khng gii quyt c, trn u v t phi n. Nh th chuyn rc ri gia c nhn vi c nhn, ln hn gia gia nh vi gia nh, ln na gia quc gia vi quc gia. Ngi u tranh chm ln, th la au kh s lan khp. Chnh v khng sut thu l tht, nn s sanh ra chp cht. Ci chp cht y vn t si m m ra. Do , o Pht ch trng ly nh sng gic ng, ph tan m ti si m, l cu kh chng sanh. Ci cu kh ny khng c hnh tng, nn khng thy c th, song ci li ch su xa bn b ca n khng th nh gi n c. Ngi i ch thy ci g c th, cho l thit thc, khng thy c th cho l huyn hoc. Nh mt gia nh ngho kh khn n, ngi chng l ct tr trong nh i p xch l, mi ngy c nm ba ngn, anh mc phi ci bnh ghin ru. Chiu no anh cng phi ngi qun, s tin kim c ca anh mt ht hai phn trong qun. V con anh ch cn mt s qu nh, nn phi khn n. Chng ta thy thng, mi ngy n gip vi lt go, th hi chng ta gip n bao gi gia nh ny ht khn n? Ch cch duy nht, chng ta phi kho khuyn ng chng nh y b ru. Mt khi ng thc tnh chu b ru, gia nh y s bt khn n lu di. Li khuyn ng chu b ru khng c g c th, m kt qu khng th lng c. Chnh v cu kh chng sanh, c Pht vch trn cho chng ta thy ci m chp l au kh, l trm lun. Mt khi chng ta thc tnh b c m chp l an lc vnh vin. Tm li, trn y trnh by y ci gc ca au kh trm lun v ci gc ca gii thot Nit-bn. Ch ng ca hai li i xung v ln l su cn. M mui y c vo s thy bit ca su cn m chp cht, l au kh trm lun. Sng sut thy r s thy bit ca su cn l gii hn l gc cnh, khng chp trc l an lc gii thot. Con ng tu ca chng ta tht l n gin, ch su cn gic v m m c vui hay chu kh. Khng tm ci vui phng tri no, cng khng chy trn ci kh ni non g. Chuyn hng su cn khng chy theo khng dnh mc su trn l tht s gii thot. C v tng hi thin s: "Th no l gii thot?" Thin s tr li: "Cn trn khng dnh nhau l gii thot." Cu ny va l n gin va l thc t. Dnh mc l b tri buc, l mt t do. Khng dnh mc l t do l gii thot, tht khng c g l c. Hn na cn trn l tng duyn hp khng tht. Nu thy cn trn duyn hp nh huyn ha, l ph c chp ng (cn), chp php (trn), mi l hon ton gii thot.

Ct li ca o Pht Ch yu o Pht l ch dy chng sanh gii thot mi kh au. Song lu i gii thot phi xy dng trn mt nn tng gic ng. Trc phi gic ng nhin hu mi gii thot, nh ni "bit ng mi lm ng". Gic ng Gii thot theo lin bn nhau khng th tch ri c. Cu Gii thot m trc khng Gic ng l s mong cu vin vng thiu thc t. Nh ngi mc bnh ghin phin mun b, m khng thc tai hi do ghin phin gy ra, chy cu thy ba, thy php xin ba php ung khi ghin, l xa vi khng thc t. Mun b bnh ghin phin, chnh ngi y phi nhn thc r rng tai hi ca bnh ghin, ng thi lp ch cng quyt b phin, d b cn ghin hnh h th my, liu cht hn khng ti phm. C th, ngi y kh d thnh cng vic b ghin phin. Mi kh au trong i sng con ngi u do hnh ng xu xa ca con ngi chuc ly. Mun gii thot mi au kh, con ngi phi Gic ng, cng quyt p tan mi nguyn nhn sanh ra au kh. Nhn au kh nt th qu kh au u cn. V th, Gic ng Gii thot l "Ct Li o Pht". GIC NG AU KH Thu cn lm Thi t, sau khi chng kin s sanh gi bnh cht ca con ngi, ngi Tt-t-a quyt tm xut gia tm o. Sau khi t o, ngi thy r trong mi au kh ch lun hi sanh t l ci kh to ln dai dng hn c. Cho nn, ngt bn mi chn nm Ngi thuyt php ct ch r con ng Gii thot Sanh t Lun hi cho chng sanh. ng thi Ngi cng phng tin vch by phng php gim thiu au kh cho nhng chng sanh cha kh nng thot khi lun hi. GIC NG L NGHIP DN Chng sanh si m to nghip, sc nghip li ko chng sanh i vo lun hi sanh t. Do nghip dn dt chng sanh mi tro ln tut xung trong su no lun hi. C khi chng ta vui ci ci tri, c khi la ht ci a-tu-la, c lc na ci, na mu ci ngi, li c khi ku la thm thit a ngc, c lc tht thu i kht ng qu, c khi ngu si sng theo bn nng sc sanh. ang lc b nghip dn, chng ta cng c gp nhng cnh vui, song ci vui y ch tr hnh ca au kh. V l ci vui mng manh tm b, rt cuc u tan bin theo thi gian. Nghip l hnh ng to tc ca con ngi hoc ni khc, nghip l ng lc thc y li ko chng sanh n ni th qu. C th hn, nghip l sc bo tn mng sng hin ti ca con ngi.

Do hnh ng to tc nhiu ln, thnh thi quen, c sc mnh li cun con ngi i theo thi quen l nghip. Ban u ta lm ch to nghip, nghip thnh, lm ch chi phi li chng ta. Nh ngi khi mi tp ung ru v sau khi ghin ru. Nghip dn dt chng ta lang thang trong su no lun hi u do ci s tp ca mnh m nn. S sng l ng, ngng mi hot ng trong thn th cht. Nh mi tn ri dy cung bay bng trong khng l do sc y, sc y mn th mi tn phi ri. S sng ca thn chng ta u do sc nghip, nh gi nghip thu ht t i bn ngoi vo thn, cng do gi nghip tng t i ph thi trong thn ra ngoi, gi nghip dng th thn ny phi hoi. C bi tng: em vo nh gi nghip Tng ra cng gi a S h hp tun hon Tt c u do gi. Mt phen gi nghip dng Thn ny nh khc g. Th nn, s tn ti ca thn hin nay v s tip ni ca thn mai sau u do nghip. Cn nghip l cn s sng v tip ni s sng. Nghip ch ng trong vng sanh t ca chng sanh. Nghip c nhiu th, ni n gin ch c hai th thuc ba lp khc nhau: thin nghip, c nghip, tch ly nghip, cn t nghip, nh nghip, bt nh nghip. Nhng hnh ng lnh to thnh thi quen l thin nghip, s dn dt sanh trong cc ci lnh. Nhng hnh ng d to thnh thi quen l c nghip, s li cun vo cc ci d. Trong lc o lun hi, ty nghip lnh cao thp s sanh trong ba ng lnh: ngi, a-tu-la, tri. Nghip d ty nng nh s sanh trong ba ng d: a ngc, ng qu, sc sanh. V th, lnh d u do nghip, nghip li chnh l hnh ng hng ngy ca chng ta. Mun tng lai vui hay kh u do ta quyt nh. Chnh chng ta l ngi lm ch vn mng ca chng ta, khng ai khc c th em vui kh li cho chng ta, k c c Pht. Chng ta l ngi nh o?t s phn ca mnh ngay trong hin ti v v lai. Hng ngy chng ta gy to nghip lnh hay d tch ly thnh sc mnh, dn dt chng ta n ch tng ng th sanh, gi l tch ly nghip. Thu Pht ti th, Thch-ma-ha-nam n bch Pht: Hng ngy con gi nm gii tu thp thin... nu i ng gp cp d, voi d hi, khi y cht con s sanh v u? c Pht p: Nh cy to ang nghing hn v mt chiu, b ngi ca s ng v u? y l hiu nng ca tch ly nghip. Chng ta sp cht

m nghip thin, c cha nghing hn bn no, khi y tm nim thin dy mnh, hoc tm nim c dy mnh lin theo th sanh, l cn t nghip. Ngi ta thng quan trng gi pht lm chung l v th. Tr nim bng cch nhc li gio php m ngi sp cht nghe, cho h d tnh gic, hoc tng kinh nim Pht theo s thch hng ngy ca h, khin thm sc mnh h i theo con ng chn. Thn ming cng tc to nghip lnh hay nghip d, kt qu tt yu phi th bo lnh hay d l nh nghip. Thn ming ring l to nghip lnh hay d, kt qu c th thay i c l bt nh nghip. V nh c ngi th ght, ming chi, tay nh mt i phng, sau h n nn n xin li, i phng d c tm lng rng ri n u th hi c tha th d dng chng? Ngc li, c ngi v tnh hoc lm ln chi hay nh k khc, sau anh bit li n xin li, chc chn nn nhn kia tha th chng kh. GIC NG TU NGHIP THIN Bit thn ming l ch xut pht nghip, ngi pht tm qui y Tam Bo, trc tin phi gi nm gii. Trong nm gii khng st sanh, khng trm cp, khng t dm l ba iu thin ca thn; khng ni di, khng ung ru l hai iu thin ca ming. Ch tu nm iu thin ny l cung cch mt ngi tt trong x hi hin ti, v s lm ngi tt v lai. Gi trn nm gii l ng ca ba ng c (a ngc, ng qu, sc sanh), khng bao gi ta bc chn n ba ch ny. Th nn, Pht ch nm gii l phng tin gim thiu au kh cho con ngi trong hin ti v v lai. Nu gi trn mi iu thin s c sanh ln ci tri, l con ng lnh cao nht trong su ng. Gi mi iu thin l tu ba nghip: ni thn khng st sanh, khng trm cp, khng t dm; ni ming khng ni di, khng ni hai li (ni lt lng), khng ni hung d, khng ni thu dt; ni bt tham, bt sn, khng t kin. T kin l nhn nh lch lc khng ng l tht, gc t si m m ra. Pht dy: "Thy ng nhn qu l chnh kin, thy sai nhn qu l t kin." Ba nghip bit tu thin l to ngun an lc hin ti v mai sau. Ngc li, ba nghip to y mi iu c l nhn ca a ngc. ?a ngc l ng kh nht trong su ng lun hi. u i xung a ngc mi kh, ngay trong cuc sng hin ti ny, nu ngi lm mi iu c, s thy mt i hon ton au kh. Chng ta th nhn ngi a st sanh, trm cp, t dm, ni di, ni hai li, ni thu dt, tham lam, sn hn, t

kin c lc no h c yn n u. D h a v th no trong x hi, bn thn v tm hn h vn en ti v au kh di di. Pht dy ngi Pht t tu thp thin ct y phc c, i sau sanh ra s c tha mn mi nhu cu trong ci dc gii ny. Song y cha phi l li tu gii thot, au kh cu knh, cn tin ln nhng bc trn na mi hon ton gii thot au kh. Tuy nhin, trn ng tu, trc gi nm gii, k tu thp thin l c bn l hai nc thang u trn cy thang gii thot. Thiu n, ngi tu s chi vi khng th tin ln c. GIC NG DT NGHIP Sanh t gc do nghip dn, mun ht sanh t phi ht nghip. Nghip pht xut t thn ming , song ch ng l . c ngh lnh d, thn ming mi to nghip lnh d. lng ri th thn ming u cn c s to nghip. Nh chic xe ln bnh chy trn ng, gc t chy xng n my, mun xe dng th phi hm xng tt my. Ci ch ng dng, cc b phn b ng cng dng. Ngi tu quyt gii thot lun hi, sanh t phi chn ng nghip. Khi no nghip vng bt ri, chc chn mnh thot ly sanh t. Phng tin dng nghip: Pht dy c nhiu li, gi l nhng php mn tu. Php mn tu thin, php mn tu tnh ... Mi php mn u nhm p cht con kh thc. Tu thin phi c nh, nim pht phi nht tm. nh th thc u cn hot ng, nht tm th con kh cht lm ri. V th tu thin n dit tn nh th nhp Nit-bn (v sanh), nim Pht n nht tm bt lon th thy Pht A-di- n n v cc lc. Nhp Nit-bn th khng cn sanh t, v cc lc th ht lun hi trong lc o. c v Cc lc (vui tt) hay nhp Nit-bn (v sanh) mi tht l gii thot kh au hon ton min vin. y l ch c Pht Thch-ca nhm hng dn chng sanh t n. Mun nim Pht c nht tm phi tin chc v s, hoc nhn thc v l. Tin chc v s, l tin c ci cc lc, c c Pht A-di- tip dn, tin mnh nim Pht s c vng sanh. Nhn thc v l, l nhn r tm tnh th tnh. Pht A-di- l tnh gic ca mnh, phng php nim Pht l mt cch lng lng cho tm mnh thanh tnh, c cu "T tnh Di-, duy tm Tnh ". lng tin hay nhn thc y ri, hnh gi bt u thc hnh bng nim danh hiu c Pht A-di-. Ming nim l tai lng nghe, phi nghe r rng tng ting nim ca mnh, d nim thm cng vy. Nim c chui cng tt, khng chui cng c. Ct yu ct tm trong su ch Di, khng cho tm phng chy ra ngoi. Ban u nim Pht c thi kha hay c s chui, sau quen ri trong bn oai nghi, trong mi hot ng u nh

nim Pht. Ch ngoi gi ng ra, tt c gi u l gi nim Pht. Ngi nim Pht tin v s, sau thi nim Pht u pht nguyn hi hng sanh v cc lc. Ci cc lc l mc tiu qui hng tuyt i ca ngi ny. c Pht di s n n h trc gi lm chung, khng nh nh vy. Ngi nim Pht nhn thc v l, hng thng v tm thanh tnh ca mnh. Nh ni "Tr Thnh Nguyt Hin", h nc o xong, nc h lng trong th mt trng hin. Nc h trong l tm thanh tnh, bng trng hin l tnh gic hin by. Tnh gic l Pht Di-, tm thanh tnh l cc lc. Tin v s l hng ra ngoi, nhn thc v l l nhm thng tm mnh. Tuy s l trong ngoi c khc, song trn phng din thc hnh ch yu c nht tm. Nht tm l mc ch duy nht ca phng php nim Pht. D tin s hay hiu l m nim Pht khng nht tm th cng chng n u. Mun tu thin c nh ty trnh sai khc cng c nhiu li tu khc nhau. Tng qut c hai li, thin tim th v thin n ng. THIN TIM TH Thin tim th l li tu thin theo th lp tun t tin ln, c mc, c phng php, ng dng tu php ny xong, tin ln php khc, c s chng s c t thp n cao. Nh li tu qun t nim x, minh st tu (Xem sch Thin Nguyn Thy). Hoc tu li Lc diu php mn. y l su ca mu nhim tin vo thin. Ban u l S tc, l li m hi th. Ht hi vo cng, m mt, th ra sch m hai. Hoc c hai hi v hi ra m mt, ch tm vo hi th v v ra n u u bit, nh s t mt n mi khng cho ln. n mi m li mt, nu gia chng qun s cng m tr li mt. Ct tm theo hi th v s, va dy ngh lin ko li vi s v hi th. Ch ng c em hi xung rn sanh mt. Hi va di va nh l tt. n bao gi ngi thin c gi m ch nh s v hi th l thnh cng. Sang Ty tc l theo hi th. n y b khng m s ch duyn theo hi th ra vo, ch tm theo hi th v n u bit r n , ra n u theo n y. Tm ct vi hi th, va c ngh khc ko li hi th. Theo st hi th khng pht giy li lng, cho n khi ch cn bit hi th ra vo khng ngh g khc l xong phn ty tc. Tu Ch: Dng tm mi xem hi th ra vo, nh ngi gc cng nhn din tng ngi khch ra vo khng sai st. Tr tm mi lu sanh hn trm lin khi qun.

Tu Qun: Qun hi th ra vo l tng v thng mng manh tm b. Mng sng li nng hi th m cn th mng sng cng mong manh tm b. Qu tht mng sng ch trong khong hi th ra vo, th ra m khng ht vo l cht, c g l chc chn lu di. Thy c l tht ny l thy o. Hoc qun hi th vo do phi phng ln, hi th ra do phi xp xung. Khi phi phng ln, th mi ht khng kh vo, phi xp xung th y khng kh ra. Bn ngoi c khng kh, bn trong c phi, hp vi tm l tc ng thnh s th. S th khng t c, duyn mi c, do duyn th hi th khng tht. S th khng tht, mng sng li nng theo hi th m c th mng sng cng khng tht. Qun r thy mng sng nh huyn ha l thnh cng. Tu Hon: Qun nhiu sanh ng, nn xoay li tm xem tm nng qun ny u? Tm o , khng thy n th nng s t yn lng. Tu Tnh: ch nng s yn lng ny l tm thanh tnh. Gi ngi thin x ht vng nim ch cn mt tm thanh tnh l tu tnh. Tm thanh tnh bn b lu di l xong xui phn tu Lc diu php mn (cn c quyn Lc Diu Php Mn ca Tr Khi i S). THIN N NG Thin n ng l li tu trc ng bn tm, gi l kin tnh khi tu. Khng c mc, khng c phng php, khng c s chng s c, ch m l chng sanh, ng l Pht nn ni "Kin tnh thnh Pht". Li tu ny khng tu m tu, khng chng m chng. Bi v khi hnh gi trc nhn bn tm, bit r ni mnh c ci khng sanh khng dit, m t thu no mi chy theo ci tm sanh dit to nghip lun hi. Ngang y bit r b mt sanh dit ca n, khng chy theo na, khi n dy ln khng cho ni tip, khng khi th lng yn ng dy nim. T Lm T ni: " khi ch tip ni, cha khi chng cn dy khi, cn hn ng hnh cc mi nm." C c cng ni: "Ch s nim khi ch s gic chm." Thin s V Nghip sut i ch dng mt cu "ch vng tng" tr li tt c cu hi ca thin khch. C ngi bo li tu ny l "To nim" (qut sch nim), song khi ngi thin qut, lc tip duyn, xc cnh thu li. C qut ri thu n bao gi mi ht nim? ng th, nu ngi tu ch bit qut khi ngi thin, lc ra ngoi th thu li, tht l gian nan cho li tu ny. Song y khng phi vy, khi ngi thin khng theo nim, lc ra ngoi thy cc php u duyn hp h di nh huyn ha khng c mt php ng lu tm, th lm g c thu, v nh ngi

i ch, c ta do qua cc ca hng chen chc vi bao nhiu ngi qua li trn ng ph, nhng khng c vt g v ngi no ng cho c . V n nh, ngi nh hi: i ch c thy g khng? C p: khng. C phi tht khng thy g chng? Hn khng phi th, ch khng c g quan trng ng c ch nn ni khng thy g. Khi tip duyn xc cnh, hnh gi thy r cc php nh huyn ha, t nhin khng c g ng thu. Bn trong c bao nhiu vng tng dy ln u khng tip tc, lu ngy t ht. Li c ngi bo "khng theo nim" nh nhng qu, nu ngi ta thin b hn trm nng n lm sao ui c? Nu khi hn trm nng n, hnh gi chn chnh thn, m mt sng m khng ht, nn khi nim tm xem hn trm ny xut pht t ch no? Tc l t cu hi: "Hn trm xut pht t ch no?" Theo di lng tm n th hn trm s tan. Khi gp tn lon mnh lit cng th. Hnh gi nn t cu hi: "Vng tng ny xut pht t ch no?" Tm kim n mt lc s ht. Khi hn trm tan, vng tng lng lin tr li li tu "khng theo nim" nh trc. Li tu ny c th ha bng mi bc ha "Chn Tru Thin Tng". M T hi Thin s Thch Cng: ng lm g y? S p: Con chn tru. M T hi: Chn nh th no? S p: Mi khi n chy vo rung la th li mi ko li. M T bo: Th l ng chn gii, ch chn gi khng cho tru xm phm m ca ngi l bit chn tru. Con tru l tm, chy lon vo la m l vng khi theo su trn, dng li khng theo l li mi ko v. C th mi, gi ngi thin chn, gi lm cng tc chn, gi do chi, tip khch cng chn... khng li lng. Th nn ni, hi rau, cht ci, nu cm, u l thin. Chn cho n khi tru khng cn, ngi chn cng mt, y l hon ton an nh. Thin s Lng Gii tm n am tranh Ha thng n Sn hi: Ha thng y lm g? n Sn p: Ti thy hai con tru bng ln nhau, chy m xung sng, n nay khng c tin tc. S p y nh l. y l mc th tm trong mi mc chn tru nh thin, tru v chn u vng bt ch cn mt vng trn trng. n y nghip yn lng khng cn li ko vo lun hi sanh t na. Nu hng Nh tha n y l nhp Nit-bn, v dt sch nghip sanh t. GIC NG PHP THN Dt sch nghip mi gi l ht sanh t, cha phi thnh Pht. V cc kinh A-hm n y l chng Nit-bn (V Sanh) ca A-la-hn. Kinh Php Hoa Pht bo l Ha thnh khng phi Bo s, v Thin tng gi y l t V sanh, l T thy (nc cht) l u so trm trng, cn phi vt qua mi

c. Cn c vo mi mc chn tru nh Thin, ch ny mi l mc th tm chn v tru u mt. Phi tin ln mc th chn l l rng v ci, nc chy v ngun mi c, mc ny gi l nhp Pht gii hay nhp Php thn. Cn vt ln mc th mi l bung lng tay vo ch hay nhp ma gii, mi vung trn cng c thnh Pht. Dt sch nghip mi thot khi au kh trong sanh t cho chnh mnh, song cha t Php thn, cha vin mn cng c cu kh chng sanh, cn phi ha quang ng trn lm li ch tt c chng sanh mi vn trn cng c thnh Pht. THM NG L LNG TIN C ngi ngh, hnh gi cha trc ng bn tm tu thin n ng c chng? Trc ng bn tm l ch yu ca ngi tu thin n ng. Song c ngi cha ng m lng tin, tu vn c. Xem kinh, c lun, hi o, nghe ging... thm nhn mnh c bn tm bt sanh bt dit, khng nh khng nghi ng, ngi ny tu thin n ng c. Thin s Php Thng n hi M T: Th no l Pht? M T p: Tc tm l Pht. S thm nhn, n ni i Mai ct am tu. Sau M T nghe, sai v Tng n thm d. Tng n hi S: Ha thng gp M T, c ci g v ni ny? S p: M T ni vi ti: tc tm l Pht, ti bn n ni ny. Tng tha: Gn y M T li ni "Phi tm phi Pht." S bo: ng gi m hoc ngi, cha c ngy xong, mc ng phi tm phi Pht, ti ch bit tc tm l Pht. V Tng tr v thut li M T. M T ni vi i chng: i chng, tri mai chn. y l tin nhn mnh c bn tm chn tht mt cch chc chn l tu thin n ng hay chn tru c. Hoc gi nhn r vng tng h di nh sng nh khi, khng theo, khng b n dn, n khi n tan bin hon ton, chn tm hin l. Ngi Hu Kh sau khi c T t-ma nhn lm mn , Ngi hi T: Tm con cha an, xin Thy dy con phng php an tm? T t-ma nhn thng vo mt bo: em tm ra ta an cho. Ngi sng st lng tm lin p: Con tm tm khng c. T t-ma bo: Ta an tm cho ng. Ngi Hu Kh lin bit li vo. Bnh nht chng ta thy tm tng lng xng, khi nhn li th mt bng bt dng. Th l n h di khng tht. Bit r n h di th n khng cn kh nng li cun dn dt chng ta na. Khng chy theo khng b dn, chng an l g? An tm l nhn thng b mt h di ca n, n t tan bin, cn g na m ng. Thi gian sau, ngi Hu Kh tha T t-ma: Nay con bt ht cc duyn. T t-ma bo: Coi chng ri vo on dit. Ngi Hu Kh tha: Khng ri. T t-ma hi: Th no khng ri? Ngi Hu Kh tha: R rng thng bit, ni khng th n. T t-ma ni: y l ch truyn

ca ch Pht, ch c hoi nghi. Th l, t nhn bit tm bt an l h di, ngi Hu Kh chn n n lc khng cn tm dng l: "bt ht cc duyn" ch cn li ci: "r rng thng bit" l ch ch Pht truyn nhau. C nhiu ngi hc o thm nhn mnh c ci chn tht sn , hoc bit r vng tm h di, m vn cha lng tin tin tu, h c i phi ng mi tu c. Qu tht h ang ui theo ci o nh ca danh t ng. u bit rng tin chc khng nghi l thm ng. KT THC Trn tin trnh tu tp t phm phu n Pht qu tht l thm thm gian trun. Song v thc c s au kh trong kip m lm, s a y trong vng lc o, chng ta phi n lc tin tu. Nh thp sng ngn uc tr tu, chng ta mi thy ng tho g nhng gt mc ca mun ngn si dy nghip bo. G sch nhng vng dy nghip bo ri, chng ta c thnh thi, t ti. Song, thn bng quyn thuc ta, ng bo, ng loi ta, ang b chng ba vy bao ph, nh lng no chng ta li ng l. Th l, vn o xn qun, chng ta lao mnh vo ci trn ai du dt nhn loi thot khi vng kh i. y l hnh nh Thin s vai mang chic y, tay cm bu ru, kt b hp bn vi m ngi u ng x ch. em nh sng ha ln vi bi bm, qu l "u tro mt t" lang thang. C th mi trn bn nguyn i bi, mi cng c gii thot chng sanh ra khi sng m b kh. Cu mnh, ngi c vin mn, u t gn trn nn tng gic ng gii thot ca o Pht. Ch TC trong o Pht Ngi i v nhng ngi mi hc o u nhn s vt vi tnh cch c nh. Ni c hn l c, ni thin hn l thin, phi hn l phi, quy hn l quy, c hn l c, khng hn l khng... h khng hiu ni li ni "ci ny tc l ci kia", trong kinh in i tha. H cho li ni ny m m m khng chp nhn c. Song vi tinh thn i tha Pht gio, nhn s vt thy r khng c bn cht c nh, khng ngoi nhau. V th, trong kinh ni "Sc tc l Khng, Khng tc l Sc", hay "Phin no tc B-", hoc "Sanh t tc Nit-bn". Ch mt ch "Tc" lm sng t ngha khng c nh, khng ngoi nhau ca cc Php. SC TC L KHNG, KHNG TC L SC

Cu ny xut pht t kinh Bt-nh. Ch Sc y l ch cho Sc un. Di con mt c Pht, thn ny do nm un kt hp thnh. Sc un l phn vt cht; th un, tng un, hnh un, thc un l phn tinh thn. Chng ring g sc un tc l khng, m th, tng, hnh, thc cng nh th. Bi v bn cht mi un khng t c, do duyn ha hp thnh. do nhn duyn ha hp th lm sao c nh c. Trc khi nhn duyn ha hp n khng c, sau khi nhn duyn ly tn, n cng khng, chnh khi duyn ang hp phn tch ra cng khng c thc th ca n. V nh nm tay, trc khi co nm ngn li, khng c nm tay, sau khi bung nm ngn ra khng c nm tay, ang khi co nm ngn li nu phn tch tng ngn cng khng c nm tay. Th th, nm tay ch l ci tn tm gi khi co nm ngn li, ch khng c thc th c nh ca nm tay. Sc un khng c nh nn ni "sc tc l khng"; khng, khi duyn hp thnh sc nn ni "khng tc l sc", sc chng ngoi tnh cht khng c nh, khng c nh chng ngoi sc, nn ni "sc tc l khng, khng tc l sc"! Thu trit l cc php ty duyn bin chuyn, khng ng yn, khng t thnh, l thng sut cu "sc tc l khng, khng tc l sc". PHIN NO TC B- Cu ny bng bc trong cc kinh i tha. Phin no l si m bc bi au kh. B- l gic ng yn tnh an vui. Hai th bn cht tri ngc nhau, ti sao li ni ci ny tc ci kia? Bi phin no bn cht khng c nh, khi bit chuyn hoc bit x lin thnh B-. Ci ng khng ngoi ci tnh, dng ng tc l tnh. Ci sng khng ngoi ci ti, ht ti tc l sng. Chng ta c quen chy tm ci gic ngoi ci m, tm an vui ngoi au kh. S tht khng phi th, ht m tc l gic, dt kh tc l vui. Thin s T Nghip ngi Trung Hoa, khi cha xut gia lm ngh hng tht. Mt hm m heo, bng dng ng thc tnh, b ngh i xut gia. Khi xut gia, ng lm bi k: Tc nht d-xoa tm Kim triu B-tt din B-tt d D-xoa Bt cch nht iu tuyn. Dch: Hm qua tm d-xoa, Ngy nay mt B-tt B-tt cng D-xoa Khng cch mt si ch.

Bit dng phin no tc B-, khng phi nhc nhn tm kim u xa. B sn c ni mnh, do phin no dy khi ph che nn B- b n khut. Mt khi phin no lng xung th B- hin tin. Chng ta m y mt bng phin no chy tm B-, d chy cng ngn sng mun ni tm vn khng thy B-. Ch kho ngi yn li cho phin no lng xung th B- hin tin. Nh khi tri ma to, nc ma t h khng ma xung l trong sch, song ri n mt t li cun bi bm bn t chy xung ao h, thy ton nc c. C ngi c?n nc trong xi, ra ao h nhn thy ton nc c khng bit lm sao. Gp ngi thng minh bo: nc c tc l nc trong, anh ta ngn ng khng hiu, ng ny bo: Anh c gnh v vo lu, ly t phn quy nhiu vng cho nc cun ln ln, ri yn vi ting ng h, cn bi lng xung nc s trong. Anh chng kia lm ng nh ngi thng minh dy, kt qu anh c nc trong. Bi v nc ma nguyn l trong, do bi t cun theo v ha tan trong nc nn tr thnh c. K kh thy nc c khc vi nc trong, tng chng nh nc trong ngoi nc c m c, nn khi cn nc trong thy nc c l tht vng, khng bit phi tm nc trong u. Ngi tr bit nc ma vn trong, do bi t ha ln nn c, ch cn lng bi t tr thnh nc trong. V th, khi thy nc c, h vn qu quyt ni "nc c tc l nc trong". Ch tc y ch nc trong khng c nh trong, do duyn hp thnh c; nc c khng c nh c, do duyn lng thnh trong. Nc c khng ngoi nc trong m c; nc trong khng th b nc c m tm. B- v phin no cng th, phin no khng c nh phin no, do duyn hp thnh phin no, B- khng c nh B-, do duyn lng sch thnh B-. B- khng ngoi phin no m c, phin no khng ngoi B- m sanh. B phin no chy tm B- nh ngi li c trn khng, by chim y bin, rt cuc ch ph cng v ch. Nc c lng thnh nc trong, tr con thy mi c nc trong, ngi ln bit nc trc nguyn trong, nay lng tr li trng thi c, c g l "c". Nu trc nc vn c, nay lng my cng khng tr thnh trong. Cng vy, nu tt c chng sanh khng c sn tnh gic, d c tu hnh n u cng khng th gic c. Ch Pht, B-tt trc cng l chng sanh, cc Ngi tu hnh gic ng c, tt c chng ta nu bit tu hnh chc chn s gic ng nh cc Ngi. V th, ch Pht thy r tt c chng sanh u c tnh gic, v v minh phin no che y tr thnh m, mt khi kho tu lng sch v minh phin no lin tr li gic. T m sang gic, chng

sanh tng l mi c, nn thy c chng c c. Ch Pht bit r ch tr li tnh gic sn c, nn ni v chng v c. V chng v c khng c ngha l khng ng, m khng cn m, hng sng li tnh gic ca mnh. Ci sn c, tr li vi n c g thm bt m ni chng c. Tuy khng chng c m hng gic chng m, lm sao ni khng ng c? Bit trong nc c vn l nc trong, nc c kho lng s thnh nc trong, l ci thy ca ngi thng minh. c Pht cng th, Ngi thy tt c chng sanh u sn c tnh gic, d ang m tnh gic cng khng mt, nn ni "ta thy tt c chng sanh thnh Pht". Li c khi Ngi ni "Ta l Pht thnh, cc ng l Pht s thnh". Bi chng ta sn tnh gic, mt khi thc tnh hun tu tnh gic s hin hin, vic ny khng c g l l. Cu Pht ni trc c v kh hiu, thnh Pht ti sao chng sanh vn m mui lon cung. Bi v Pht cng l mt chng sanh nh chng ta, Ngi kho lng v minh phin no chm lng tr thnh gic ng. Nu khng c tnh gic sn, d Ngi tu n mun a-tng-k cng khng ng, ni g ba a-tngk. Thy chng sanh sn c tnh gic, ni " thnh Pht" th c li g? C sn tnh gic m c qun, mi to nghip i trong sanh t lun hi, cng lun hi cng to nghip, nghip m chng cht nn thnh m mui lon cung. Mt phen thc tnh, dng bc lun hi, nghip m bng hoi, mi tin "ta l Pht s thnh". SANH T TC NIT-BN Chng sanh mi tri ln, ln hp trong bin lun hi sanh t, dng sanh t c an lnh l Nit-bn. Sanh t l kh au. Nit-bn l an lc. S kh au an lc dng nh hai m khng phi hai. Nh ngi i trn vai gnh mt gnh nng i xa, h cm nghe nhc nhn v k, gnh nng xung ngh, h cm thy nh bng an vui. Ci nhc nhn v an vui ngi ny cm gic c, dng nh hai m khng phi hai. Chng qua, khi gnh nng cn tru trn vai l au kh, gnh nng xung th an vui. Do ht kh gi l vui, ch khng c ci vui t u em n. Nit-bn v sanh t cng th, do ht sanh t gi l Nit-bn, khng c Nit-bn ngoi sanh t. Chng sanh to nghip, li do nghip dn chng sanh loanh quanh ln qun, khng c ngy cng. Chng ta v s sng to nghip, nghip li dn chng ta qua li trong tam gii, ln xung trong su ng, khng bit bao gi ra khi. Nu kho tu dng nghip th bnh xe lun hi s theo m dng. Theo nghip tri ln l sanh t, dng nghip lng yn l Nit-bn. V th, cn c Nit-bn, chng ta phi dng nghip. C nhiu ngi tng Nit-

bn l mt cnh gii xa xi p nh cnh Cc Lc chng hn. H c cu xin Pht, B-tt cho h c Nit-bn hoc tm minh s t o nh truyn php hay im o cho h c Nit-bn. H khng ng sch nghip tc l Nit-bn. Nghip li do mnh to, ch cn tm ra ng c ch yu to nghip, bt n dng li th Nit-bn hin tin. Tm thc lng xng ca chng ta l ch ng to nghip, kho tu dng lng n th Nit-bn xut hin. Dng ngn th c Nit-bn ngn, dng lu th c Nit-bn lu, dng hn th c Nit-bn vin mn. S d c Nit-bn l do i vi sanh t m lp, mt khi sanh t dt sch th Nit-bn cng khng cn ch ng. Kinh c cu "Nit-bn sanh t ng nh hoa m trong khng". l hai danh t i i m lp th u khng tht. Khng c sanh t th khng c Nit-bn; khng c Nit-bn th ni g l sanh t. Nh khng c kh th khng c vui, khng c vui th lm sao bit kh. Nit-bn v sanh t khng ring lp v khng ngoi nhau, nn ni "Sanh t tc Nit-bn". S c ngi bo, sanh t l do nghip dn l php sanh dit, h di l phi, Nit-bn l dt sch nghip l chn tht, ti sao li ni h di? Qu tht Nit-bn khng h di, song danh t Nit-bn l h di. Thc th Nit-bn khng c hnh dng din t, khng c ngn ng ni bn, n vt ngoi php i i th gian. Ngn ng chng ta s dng din t tm t u nm trong i i khng tht. D l ngn ng Nit-bn, cng ch l lp my ph ni, ch khng phi l ni, ng v ni m nhn th n l ci h di bn ngoi khng ng k. Th nn ni "nh hoa m trong h khng" m thc th chng phi khng. THIN TC C, C TC THIN, PHI TC QUY, QUY TC PHI Ta c th ni rng ra "thin tc c, c tc thin" hay "phi tc quy, quy tc phi"... chng hn. Bi v, d l vic thin m chng ta c chp lin tr thnh c. V nh ngi theo tn gio A t thy l hay l li ch, lin khuyn b con thn quyn cng theo vi mnh. Nu nhng ngi thn khng bng lng theo, tc th sanh tm gin ght. Th khng phi chp thin thnh c l g? Tuy l vic c, chng ta thc c lin b l tr thnh thin. Nh anh A nghe theo bn b lm vic trm cp, gp ngi tt nhc nh gii thch cho A bit vic lm y l xu xa, ti li, A lin b ngh trm cp. Qu tht c bit b lin tr thnh thin.

Phi quy cng khng c tiu chun c nh, nu ta chp vo ci phi ca mnh lin tr thnh quy. Bao nhiu vic ci v chi ln nh ln u khng phi do chp phi m ra. C ngi no sau khi nh ln, b ngi hi, dm nhn l ti quy u. Mi ngi u thy mnh phi nn c u . Ngc li, ngi thc vic lm ca mnh l quy t b, lin tr thnh phi. Nhng ngi lm ng lc li, khi h thc tnh xoay tr li ng lnh lin tr thnh ngi tt. Mi s vic trong i i u nh th c, khng c mt s vic g l c nh. Ci phi ca A khng phi l ci phi ca B. Ci phi ca nhm C khng phi l ci phi ca nhm D. Ci phi ca x ny khng phi l ci phi ca x khc. Ci phi ca thi gian trc khng phi l ci phi ca thi gian sau. Th th, ly u lm tiu chun m chp phi quy! Chp cht phi quy l ngu xun l kh au. Bit bung x linh ng ty thi l ngi khn ngoan an n. CH TC I TRONG VN VT Ta i xa hn ra ngoi gii, vi mi s vt dng ch TC vn ng l tht. Nh ni "th lng tc l th hi" hoc ni "th hi tc l th lng". Nc l th lng un nng bc ln thnh hi, hi nc ln cao gp kh lnh ng li ri xung thnh nc th lng. Cng c th ni "th lng tc l th cng, th cng tc l th lng". Nc l th lng khi vo t lnh c ng thnh nc th cng; nc em ngoi nng tan thnh nc th lng. Ngoi nc ra, cc loi ch, ng, st..., t th cng vo l nu sc nng ln n 1.000 C tr ln s chy thnh th lng, th lng em ra ngui tr thnh cng... V th, thu hiu ch TC l thy ng l tht, cng l thy tt cng l ty duyn chuyn bin ca cc php. Mn ha hc hin ti chng minh s vt khng t tn ti, khng c c th c lp, khng gi nguyn mt v tr. Mt vt th ny b thay i cht liu lin bin thnh vt th khc. Th nn, con ngi c th dng cc th nguyn liu khoa hc tm c, bin ch thnh nhng sn phm hu ch cung ng cho nhn loi cn dng. Mi vt th kt hp khng phi n thun, m s cu to rt phc tp. Bit c s cu to ca vt th, ngi ta s to iu kin bin n thnh nhng vt theo nhu cu ca mnh. S bin ha i thay trong mi vt th l bng chng hng hn v l khng c nh ca s vt. Thy c l khng c nh l thy tt bn tnh ca s vt. Nhng nguyn t hp thnh s vt tuy nhiu song chng lm, do s kt hp tng gim bin thnh mun vn s vt c thin hnh vn trng trn th gian ny. Qu l trong vt ny c nhng nguyn t ca vt khc, trong vt khc c nhng nguyn t ca vt ny. Th nn, ni "A tc B, B tc A" l ng l tht u c sai ngoa.

HIU DNG CH "TC" TRONG S TU HNH Hiu r ch TC c cng hiu rt ln trong vic tu hnh. A tc l B, th A khng tht A, B tc l A th B khng tht B. Mun vt ty duyn thay hnh i dng, c ci g c nh m chp. Bnh ln ca con ngi l c chp, chp cng nng th kh cng nhiu. Mi ngi chp theo ci thy, ci nghe, ci s hc, ci suy ngh, ci tng tng ca mnh hoc ca nhm ngi thn mnh, nu ngi khc thy ng ci thy ca mnh, nhm mnh th thn; thy khc ci thy ci chp ca mnh, nhm mnh th th. y l gc u tranh gy ra au kh cho nhn loi. S vt l mt dng bin thin, m mnh nhn theo ci chp c nh th lm sao thy c l tht, lm sao em li s an bnh. Con ngi khng khip hi hng khi nghe tin mnh sp cht. S cht v chp thn l chc tht lu di, bng dng n sp tan hoi nn hong s. S nghip ti sn cng chp c nh bn lu, xy ra tai nn ha hon, binh ao, trm cp... khin phi tan hoi, ngi ta s au kh v hn. Tnh cm bn b, thn hu..., chp mi mi khng i thay; mt khi gp cnh i thay, ngi ta s thm su v k. Ngi nm vng nguyn tc "cc php khng c nh", mi c chp trn t t tan r, kh au, su thm, hong s, hi hng dn dn tan bin theo my khi. Thn sp cht, s nghip tan v, bn b chia la... cng l l ng nhin trong dng bin thin ca vn vt. Chng ta cha can m ci trc cnh y, song cng can m nhn chng tri qua vi tm nim an bnh. Bi ngi tu hnh l hun tp pht minh nhng l tht y. S d hin nay c lm ngi tu khi gp hon cnh tang thng bin c lin hong s bt an, do h khng pht minh nhng l tht ny. H ngh rng tng kinh nhiu, nim Pht lm, cng knh hu l y cng phu tu hnh. Tu bng cch nhm ra ngoi, chy theo hnh thc lm sao t c l tht, m lm suy gim kh au. H cng tu th chp cng nng, chp nng th au kh cng nhiu. Th l, tu ch tng kh, ch khng ht kh. A tc l B, th A khng tht l A, B tc l A, th B khng tht l B, hai bn u khng c nh. khng c nh th lm sao dm bo l tht. Hai bn u khng tht th khng th thnh hai. Bi khng th thnh hai l tin thng vo "Php mn bt nh". Thy vn vt i i khng tht, cn g l gii lun bn. Va pht ra ngn ng l nm trong i i, i i thuc hai bn. Mun ch ch cu knh ca "Php mn bt nh", ngi Duy-ma-ct ch cn cch ln ta ngi lng thinh. Chnh th m B-tt Vn-th tn thn khng tic li.

Thy thn gi di c phi quan nim chn i khng? a s ngi nghe trong kinh Pht ni "xem thn nh huyn ha" cho l tm trng bi quan, ym th. Tri li, nh Pht thy thn nh huyn ha l sc mnh lm li ch chng sanh. Nh ni "B-tt ly thn nh huyn chng hu tnh nh huyn", bi B-tt thy thn hnh khng tht nn sn sng ln x vo lm vic li ch chng sanh, d gp kh khn nguy him cng khng ngn s, v thn nh huyn c mt cng khng g quan trng. Thy chng hu tnh nh huyn nn chng sanh m khng chp nhn ng. Thy thn nh huyn, khin ngi ta mnh m ln, khng cn hi s, trc vn vt bin thin m tm hn mnh vn an nhin t ti... Ta hy nghe bi k ca Thin s Vn Hnh: Thn nh in nh hu hon v, Vn mc xun vinh thu hu kh. Nhm vn thnh suy v b y, Thnh suy nh l tho u ph. Dch: Thn nh bng chp c ri khng Cy c xun ti, thu m hng Mc cuc thnh suy khng s hi Thnh suy nh c ht sng ng. Bit bao li Pht, t trong cc kinh, lun thy thn nh huyn t tinh thn v y nh th. THY THN HUYN HA L NG L THT Pht gio ni thn ny do t i ha hp thnh nn khng chc tht bn lu. T i l t, nc, gi, la, bn th ny ba khp tri t vn vt nn ni l i. Cht cng trong thn l t, cht t l nc, cht ng l gi, cht m l la. Bn cht ny thiu mt th thn phi hoi. Song bn cht ny lun lun th ch chng i nhau. La khng a nc, t khng a gi, ngc li cng th. Khi la thnh hn nc sanh nng bc au u; gi thnh hn t sanh nhc nhn au nhc. Chng hng chng i nhau, nn lc no thn ny cng sn sng bnh hon hay chc tan r. Ta kho iu ha th thn cn an n, khng kho chng s bng hoi. S bng hoi ca thn tht bt nh, mt mch mu b, mt ci sy chn, mt lung gi c, mt vin n xuyn qua... l mt mng. S ha hp ca t i tht l kh khn khng bo m lu di, v chng mang bn cht th ch nhau. Nh bn ngi th ch nhau chung lm mt cng tc, nu thiu mt trong bn ngi th cng tc phi v. Th hi, chng ta dm bo m bn ngi ny ha hp lu di chng?

V cng tc h ang lm c th thnh tu vin mn khng? Tht khng ai dm ha iu ht, v thy r tnh cht th ch ca chng. S ha hp ca bn k th, d ai ngu ti my cng bit rt tm b mng manh. Th th, ni thn tm b h di l ni ng s tht khng cn nghi ng g na. Chng nhng s ha hp ca chng rt tm b mng manh, chnh khi ang ha hp, chng cn phi vay mn t i bn ngoi h tr mi c tn ti. S vay mn t i bn ngoi b thiu hay ngng tr, nguy c tan v xut hin ngay. L mi chng ta ang ht th l mn gi, ming ta ung nc, n cm l mn nc, mn t v la. S vay mn y c thun chiu n tha th thn an vui khe mnh. S vay mn b tr ngi kh khn l thn au n nguy kch. Qu tht cuc sng an vui hnh phc l do s vay mn v tng tr mt cch an n iu ha, ngc li l s sng bt hnh. S sng cn l nh vay mn, lm sao dm ni thn ny l tht, l lu di? Th m ngi i b si m nhiu kip, c ngh thn ny l tht, l lu bn, l ca ta. Thm ch t nc gi la bn ngoi l ca thin nhin tri t, m mt khi mn vo xi, lin chp ca mnh. Nh l mi va mn khng kh em vo cha n mt pht, th tr ra lin ni hi ca ti. Nc, t cng chp nh vy. Mt vt g va qua thn ny u ni l ca ti, khng ng ci ti ny cng vay mn nt. Bao nhiu thy, ci si m chp ng ca chng ta tht qu nng n. V chp ng nn m qung, khng thy l tht. Bi vy nn nghe ni thn ny nh huyn ha lin hn hc chng i ngay. Nu thn ny l tht, phi c bo m tn ti trong thi gian bao lu. Qu tht khng dm bo m, lm sao ni thn ny l tht c. C ngi ra ch mua hng, thy mn hng va mun mua, song cn ngi gi. Chng ta hi c bn hng: y l tht hay gi? C bn hng p: tht! Ti bo m ng tt lu bn... c tht mi dm bo m, nu gi u dm bo m, tr k bng. Thn ny khng, c ai dm bo m, ni gi di l hp l cn g nghi ng. Song ni gi di hay huyn ha ch s c mt ca n rt tm b khng lu bn, khng ch t, ch chng phi khng ng, khng c g ht. C ngi bo o Pht ni thn nh huyn ha, ti sao cc ngi tu theo Pht vn n, vn mc v.v... v v.v...? Bit thn huyn ha l thy n c mt cch tm b ngn ngi, d tan hoi, chng phi l khng, s n mc i vi n l l thng c g phi nghi. Thy c l tht tm b ca thn ny, chng ta ph c ci chp ng sai lm v l, dng tay, khng to nghip c, em li s cm thng tng tr ln nhau, c cht an vui trong cuc i tm b.

THY THN HUYN HA TR TAM C Tham, sn, si l ba con rn c st hi ngi khng th k xit. Chng nhng chng git hi ngi trong i ny, m cn gy ha ng khng bit bao nhiu kip na. Cn tham sn si l con ngi cn au kh. Thy thn nh huyn ha l li nhn ng nh tht bng con mt tr tu. Con mt tr tu m sng th si m tan bin l ph c si. Si tan th tham theo m dng. Tham ht th sn khng cn l do tri dy. Bi si m nn thn duyn hp h di ta tng lm l chn tht qu bu. Do tng thn tht qu, nn sanh lng tham mun thu gp mi nhu cu m thn yu thch. S thu gp b ngn tr lin ni sn ln. Th l, t si khi tham, t tham sanh sn, to nghip gy kh cho mnh cho ngi. Hnh gi bit r ci gc ca tam c l si m dng cy xng tr tu bng tung gc si m ln. Gc si m trc th thn tham v cnh l sn cng ng theo, cy tam c ngang y s kh khan r mc. Qu l chng ta tho c cy cht ca gii thot. Bi kinh Bt-nh b khuyt cho tt c thi kha tu tp ch yu l ch ny. Chng ta tu theo o Pht l i trn con ng gic ng, nu khng thp sng ngn uc tr tu th mc ch gic ng t phi xa vi. Kinh Php C Pht dy "cc ng t thp uc ln m i, thp ln vi chnh php". Trong mi hai nhn duyn, bt u t v minh. T v minh tip ni n sanh t l lu chuyn. V minh dit cho n sanh t dit l hon dit. Do v minh dn mi i trong lun hi sanh t. V minh l tn khc ca si m. Chng ta thy ch thc b mt c c ca hn ri, khng ra tay tiu dit hn, bit bao gi chng ta mi ht kh. V th, hnh gi thng tay trng tr ch ng k c c ny, vi cy kim tr tu cm sn trong tay. Bt c ni chn no, thi gian no, hnh gi hng lia kim tr tu, bn qun si m ng rp khng cn mt a dm xp li gn l thng trn, trn ng tin n thnh gic ng. Ngc li, l k bi trn khng th cu. THY THN HUYN HA T N KHNG HUYN HA L do khng bi quan ca o Pht l thy thn huyn ha t n khng huyn ha. Khng phi nh nhng k phm phu tc t, c lc nhn h ngi yn suy gm cuc i, thy n ngn ngi tm b m ra chn chng kinh hong. Thy cuc sng i vo ng ct, h ch chn ngn c khi liu mnh t t. Hnh gi dng tr tu qun st thy thn ng l tht, n h di tm b khng c g ng qu. Song li c ci chn tht tng n trong y, ch c ngi t o mi thy c. Ta hy nghe ba cu trong bi ca Chng o ca Thin s Huyn Gic:

Huyn ha khng thn tc php thn Php thn gic liu v nht vt Bn nguyn t tnh Thin Chn Pht. Ngay trong thn khng tht huyn ha ny tc l php thn. Gic ng php thn thy khng c mt hnh tng s vt g. Php thn ny cng gi l bn nguyn, t tnh, Thin Chn Pht. Php thn l tn khc ca tm th lng l, trn y trong sng ca mi chng ta. N khng c hnh tng nn khng b v thng, khng dy ng nn khng sanh dit, hng trong sng nn chng phi khng ng. V chng ta quen nhn ci g cng theo hnh tng, theo dy ng mi cho l c, ngc li bo l khng. sng t ny, chng ta nghe li i p ca Thin s Hoi Nhng vi Lc T. S n To Kh, Lc T hi: u n? S tha: Tung Sn n. T hi: Vt g n? S tha: Ni in tung mt vt tc khng trng. T hi: Li c tu chng chng? S tha: Tu chng tc chng khng, nhim tc chng c. T bo: Chnh ci khng nhim ny l ch h nim ca ch Pht, ngi nh th, ta cng nh th. Tm th lng l trn y trong sng c sn trong mi ngi, nn ni l bn nguyn, l t tnh. Ti v vng tng dy khi lin min, khin chng ta ch thy vng tng, khng thy c tm th ny. Bi ch thy vng tng nn chp nhn vng tng lm tm mnh, hi lng ngang y, cam chu n li chy trong lc o lun hi. Mi vng tng dy ln, hay mi nim khi, ct xn tm th trn y thnh nhng mnh vn. Nhng mnh vn ny tung te ln che khut tm th lng l trn y trong sng. Nh mt bin lng l trn y trong sng, mt cn gi mnh thi qua, nhng ln sng tri dy ni tip, ct xn mt bin phng l thnh v lng mnh vn, ang sn ui nhau. Khi ny, ngi ta nhn khng cn thy mt bin phng, ch thy bao nhiu ln sng gm tht rt bt nhau. Sng dy lm sao dng? Ch khi no gi lng. Sng tm mun dng ch khi no gi nghip lng. Vng tng dy ln u c i tng. Ng v php l i tng ch yu ca vng tng. Ngh ci g? Ngh v ta, v ngi hay vn vt. Thy thn duyn hp nh huyn, cnh duyn hp nh huyn l v hiu ha gi nghip. bit thn cnh h di cn g phi bn lng, i tng ph v th vng nim khng cn ch ta pht sanh. Th l gi nghip lng, sng vng nim t t im bt, ch cn mt bin tm lng l trn y trong sng nh xa. Cng tc quan trng ca ngi tu l tr tu Bt-nh,

nh n chng ta mi ph c m lm mun kip. N gp cng ln lao trong vic em li an bnh cho tm th. Vng nim dy khi l lon ng, sanh dit, l ct xn vn vt, l che ph ngu c. C vng nim th khng th thy c tm th lng l trn y trong sng. V th, mi ngi u c tm th lng l trn y trong sng m t ngi nhn ra. khng nhn ra, d tu hnh cng khng tin mnh thnh Pht. y l nguyn nhn lui st ca a s ngi tu. Nghe trong kinh ni c chn tm, Pht tnh, tri kin Pht..., thc t khng bao gi h nhn thy mt my ca n. Tu lu ri, h xoay ra lo ct cha to, t chc l ln... ly lm Pht s, vic gic ng gii thot xem nh v phn. Mun thy chn tm, Pht tnh, trc tin chng ta phi dng vng nim. Vng nim dng th tm th lng l trn y trong sng hin tin, chng cn cu mong trng i cng t thy. Song vng nim khng phi d dng, n thnh mt dng sanh dit lin tc trong chng ta. chn ng n, trc tin chng ta phi p nt i tng ch yu lm c s pht sanh ca n l ng v php. Dng tr Bt-nh thy ng php nh huyn ha, l chic ba thn p tan i tng ch yu ca vng nim. i tng v th vng nim cn nng u pht sanh. Th l, nh tr tu Bt-nh thy ng php nh huyn ha, hnh gi t n tm th chn tht khng huyn ha. BI TR TRN Tr tu khai pht, hnh gi tho g ln nhng mi ri bng bong trong tm t. n khi mi vic sun s, tr gic trn sng l xong phn t gic. Phn gic tha do tm t bi thc y, n lc vin mn th cng phu hnh gi mi c trn . Khi thc hin gic tha, hnh gi phi chun b th no? Tm t bi l ban vui cu kh. Chng sanh c nhiu loi kh, khng ngoi hai th, kh v vt cht, kh v tinh thn. Kh v vt cht tuy cp bch song khng trm kha min vin bng kh v tinh thn. Th hin lng t bi bng hnh ng b th, trong ba th b th, ti th l ng u. V thch ng vi nhu cu cp bch vt cht, nn phi thc hin ti th trc. Ngi ang i rt m mi i nghe php l vic lm ca k di kh. Trc nht, chng ta phi cho h c cm n, c o mc, sau mi hng dn v o l thm su. Do , php th Pht t sau ti th. Pht t mun cu ngi thot khi ci kh trm kha, min vin ca tinh thn, trc phi lo gip ngi gim bt ci kh v vt cht. V th, tuy thy thn nh huyn ha, cc php nh huyn ha, chng ta vn phi cn c lao ng lm ra nhiu ti sn ca ci gip nhng ngi cn gip, nhin hu mi em chnh php hng dn gio ha h. Thy thn nh huyn, cc php nh huyn, ri nhn cnh ngm trng nhp

i ngm th, l ngi khng c lng t bi, khng hiu thu ngha Pht dy. Hoc gp ai cng c gng khai m tr Bt-nh cho h, m khng m xa g bn thn ngi ang no hay i, l k thuyt php chng hp thi c. V mun cu ci kh trm kha min vin tinh thn ca mi ngi, chng ta phi c gng n lc cu ci kh cp bch vt cht cho h trc . c vy, s t gic gic tha, chng ta mi trn . T gic l tr, gic tha l bi, o Pht ch yu a ngi n gic ng, nn bi tr u cng mt ch gic. K SI M, NGI TR TU CAN M HY SINH K si m can m hy sinh khng ngoi ba yu t chnh l tham lam, sn hn, si m. V tham danh, tham li, tham sc..., h can m hy sinh, v am m khng mn , h can m hy sinh, v nng gin hn th, h can m hy sinh. S can m hy sinh ca h do ng lc bn ngoi thc y. H can m trong ci s st, hy sinh trong ci liu lnh. Ngi i mun li dng lng can m, hy sinh ca h, bn cm d bng danh li, kch ng bng hn th, xy dng bng l tng. Bi khng t ch c, h phi lm theo ci g m ngi khc mun h lm. Cuc sng ca h xem ra rt ngang dc anh hng, song l ci anh hng ca ngi khc to nn. H hy sinh trong ci t cao, ng mn, hoc trong nhm mt nh liu. Ngi tr tu can m hy sinh do nhn chn l tht, v lng t bi cu kh chng sanh. Khi thy r thn ny duyn hp nh huyn, chng sanh khng bit chp l tht, gp cnh kh lin kinh hong, hong s. Ngi tr tu thy th dm hy sinh thn mnh em s an vui cho ngi. i mt tr tu vi lng t bi, ngi tr tu can m hy sinh gip ngi, cu vt, khng do ng lc no khc thc y. Ni can m hy sinh, m tht khng c g ng hy sinh. Bi thy thn nh huyn ha, s cn mt c ng g, gi l hy sinh. Cho nn, hy sinh cho mi ngi, vn khng thy c mnh hy sinh, y l tm hn B-tt. B-tt thy chng sanh kh coi nh mnh kh, x thn mnh gii kh cho ngi l vic lm d dng thng nht ca B-tt. KT THC Qua nhng l do trn, chng ta c quyn khng nh rng thy thn gi di l ng l tht, l dit tr tam c, l gii thot sanh t, l tch cc v ngi, l can m hy sinh, khng phi l quan nim bi quan ym th. Mi kh au, mi hn nht, pht ngun t bn ng khng l. Ph tan c bn ng ny, c s li ch no chng dm lm, s au kh no m chng dm cu, s him nguy no m chng xng vo. B-tt a Tng u khng ni

"ta khng vo a ngc, ai vo a ngc". C phi chng l mt sc mnh v bin, khi thy thn khng tht. Ch tr bn phm phu, sau khi tr d tu hu, ngi suy gm cuc i, thy kip sng mng manh cuc i tm b, ny sanh ra quan nim chn i. Vi ci nhn ca bn ngi ny, khng dnh dng g vi tr tu Bt-nh. Tr tu Bt-nh khng ri t bi. Bi tr vin mn mi trn Pht qu. S mng, nghip bo ng hay khc? S c mt con ngi trong th gian ny, trn mt i tng tri qua nhng cuc thnh bi, thnh suy, nhc vinh, vui kh... dng nh c s an bi u sn. Ci g an bi i sng con ngi? Nh Nho gi l s mng hay thin mng. H cho rng con ngi sanh ra mi mi u do s nh sn, hoc tri sp t cho. Nh cu "nhn nguyn nh th thin l v nhin" (ngi mong nh th, l tri cha vy). Hoc ni: "Thin vng khi khi, s nhi bt lu." (Li tri lng lng, tha m chng lt.) Ch do s tri nh khng ai thot ra ngoi c. Nh Pht ni l nghip bo. Tt c chng sanh c mt trong v tr u do nghip trc to nn, phi chu qu bo hin nay. Hai bn u tha nhn c ci sn t i trc quyt nh cho cuc sng hin ti. Vy hai thuyt ny ng hay khc? NG ng v mt sn c, hai bn u tha nhn nh nhau. Con ngi sanh ra khng phi bng dng m c, u mang sn ci qu kh cn lu li. V th, c k sanh ra sn sng cho mt cuc sng sang c sung tc, c ngi sanh ra gp lm than nghit ng. Ti h chn la chng? Hn l khng. Ti sao c s bt cng tn nhn ngay t bui u nh th? Nho ni: "s trc nh", Pht ni: "Nghip trc gy nn." C hai u tha nhn c ci sn t trc. Song mt bn ni s, mt bn ni nghip, khng ng nhau. KHC 1. Nguyn nhn Ni s nh hay tri nh cng tng t. S do ai t ra, hn l tri hay ng thing ling ti thng no . do tri nh sn s c mt ca ta; ta l cng c ca Ngi, trn mt i ta phi hnh ng theo ci khun nh sn y. Qu tht i sng ca ta khng c gi tr g ht. Nu s nh cho ta vui th ta c vui, s nh cho ta kh th ta phi kh. Ta kh b thot khi s phn y. S hay tri nh cho thn phn ta, m tht tnh ta khng bit g v

ci tt cng y ht. Tht l gi gm thn phn mnh cho mt ci vin vng m h. Ni do nghip bo nn c mt trn th gian ny n tr. Nghip t u c? Nghip do nhng tm t hnh ng ca mnh t i trc gy ra. Nu i trc hnh ng thin nhiu th i nay ta sanh ra gp hon cnh tt, mi vic nh . Nu i trc hnh ng c th i ny ta sanh ra trong hon cnh xu xa bt nh . Th l, hin nay ta sanh ra trong hon cnh tt hay xu u do hnh ng tt xu ca ta i trc chiu cm. Ta l ch nhn sp t ly cuc sng hin ti cho mnh. Quyn ti thng nh ot l chng ta, khng ai khc. Kinh nhn qu ni: "Mun bit nhn i trc, ch xem qu hin ti ang th; mun bit qu i sau, ch xem nhn gy to trong i ny." (Dc tri tin th nhn, kim sanh th gi th; yu tri hu th qu, kim sanh tc gi th.) 2. Xut pht Mi kh vui ca con ngi do s nh sn. Con ngi phi chp nhn s phn ca mnh, gp hon cnh no cam chu trong hon cnh y. Nu ngi gp cnh khc nghit qu, chu khng ni, h m ra on tri trch t. H cho rng tri t chi xu vi h, y i h, x nghit ng vi h, h sng trong on trch hn phin. Kh vui do nghip chng ta gy nn, d gp hon cnh no, chng ta cng can m nhn chu, khng than th on trch ai. Mi vic u ti s ngu kh vng di ca ta trc kia gy ra. Ta phi vui v nhn chu, ch cn khn ngoan ng tip tc s ngu kh nh trc na. Ta lm ta chu, nhn ly trng trch ca mnh. Khng ai chng ta van xin, khng ai chng ta on trch. Can m nhn ly trch nhim, vui v tr mi n tin khin. 3. Cm th S nh th chng ta bt lc, lm sao i c s. Nht l s tri cn ai dm can thip vo. Tri nh nh vy, chng ta phi chu nh vy. Ngi bit an phn, khng dm tri lng tri. Nghip th bin chuyn, bi v nghip do hnh ng m c, khi xa ta hnh ng theo ngu ti nn chiu cm qu kh, nay i li ta hnh ng theo tm hn trong sng th qu kh cng suy gim. Nh trc ta x s xu vi mt ngi bn, gy ra s bun phin hn gin, nay ta hi ci x s tt vi bn, s hn gin trc dn dn suy gim. Hnh ng lun lun thay i, nghip

cng theo m i thay. Ni nghip khng phi ci c nh cng ngc, m chuyn bin linh ng ty thuc tm t v hnh ng con ngi. V th, nu trong hin ti chng ta cm th cnh vui hay kh, bit do nghip lnh hay d trc kia to nn. Nu hin nay chng ta chuyn tm nim hnh ng th s cm th cng theo m chuyn. 4. Hon ci S mng nh th lm sao i c. Cho nn ni s mng nh, con ngi nh b tay ci u nhn lnh, khng ai c th cng c s. Con ngi hon ton bt lc di mnh lnh ca ng to ha nh sn. Nghip do mnh to, chnh mnh c quyn thay i nghip xu thnh nghip tt. Trc kia mnh hc ngh trm cp, sau ny mnh hc ngh th mc th n. Ngh nghip do s thch ca mnh hc tp m thnh. Trc mnh di kh thch vic lm khng hay, sau mnh nhn thc c i thnh ngh tt. Ngh nghip i thay ty theo tm tnh gic ca mnh, i sang ngh nghip mi th ngh nghip c t t phai nht. V th, ni nghip l sa i, c gng tch cc ch khng c ngha cam chu u hng. Tuy nhin, c thiu s ngi hc Pht m thiu ngh lc, khng c ch, h khng vt qua c nhng tr ngi ca nghip c, nh cam b tay u hng ri tha ti nghip ca ti. Nh ng thi ghin ru, ng bit r tai hi ca ru, cng ha b ru, song anh A th b ru c, anh B li b khng c. V anh A ngh lc giu ch, khi quyt nh b l can m b, nn thng trn. Anh B th khng c ch, thiu ngh lc, tuy cng mun b ru m khi b cn ghin hnh h khng kham chu, nh thua trn. Nghip chuyn c, song i hi giu ch, ngh lc. 5. nh ch Ni s mng l do mt ng quyn lc ti cao, qui nh ht mi sanh hot ca chng sanh trn th gian ny. Chp nhn s mng l con ngi tha nhn v cam t mnh l thuc vo quyn lc ng thing ling y. V th, s mng ph hp vi th ch qun ch phong kin, con ngi b mt ng qun vng chi phi ton b cuc i. Ni nghip l quyn nng trong tay mnh nh ot. Cuc sng i ny v i sau do mnh an bi ly. Mun an vui do mnh, mun au kh cng do mnh. Ta l ch ca mi cuc sng, nu ta cn mun tip tc. Khng ai thay ta sp t cuc kh vui, ch c ta mi l ngi ban vui cu kh cho ta. Ta

phi sng sut gan d chn la mt cuc sng p vui ti trong hin ti v mai sau. T ta vch sn mt li sng cho ta, t ta t im i ta cho ti sng. Nu c kh au n vi ta, ta hy ci, v y l hnh vi vng di ngy trc ca mnh. Chng ta tr v chuyn nhng ci g khng hay ca qu kh, ng thi xy dng nhng iu an vui hnh phc cho v lai. Mi quyn lc trong tay chng ta, tht tha thch thay! Cuc sng ca chng ta l cuc sng t do t ch. Cho nn, l nghip bo thch ng th ch dn ch t do ca nhn loi hin nay. Ta l ch ta c quyn chn la ngi thay ta lo vic nc vic dn. PH BNH Ni s mng l m h khng xc thc. Nghip bo l thc t r rng. Thuyt s mng a con ngi n ch v trch nhim v hnh ng ca mnh. Nghip bo dy ngi nhn ly trch nhim do mi hu qu tt xu n vi mnh. S mng khin con ngi th ng, tiu cc, ph thc, liu lnh. Nghip bo xy dng con ngi ch ng, tch cc, n lc v sng to. S mng tp con ngi yu ui, an phn, u hng. Nghip bo ch cho ta phi c gng, can m v thng tin. S mng thch hp vi thi qun ch phong kin. Nghip bo thch hp vi thi dn ch t do. ng dng thuyt nghip bo trong cuc sng, chng ta thy mnh s hin ngang, y quyn nng trong cng cuc kin to con ngi v v tr. NGHIP BO KHNG THT Tuy thuyt nghip bo thc t, ch ng, tch cc...Song cui cng nh Pht ni n khng tht. Bi v nghip do hnh ng to tc ca con ngi. Hnh ng l tng sanh dit, ci g sanh dit nh Pht u cho l h di. Trong bi Chng o Ca ca Thin s Huyn Gic c hai cu "liu tc nghip chng bn lai khng, v liu ng tu hon tc tri" (liu ng tc nghip chng xa nay khng, cha liu ng cn phi n n trc). C thin khch hi Thin s Cnh Sm Trng Sa: T S T liu cha m b vua nc K-tn cht u? T Hu Kh liu cha m b cht trong khm? Thin s Cnh Sm p: i c cha hiu ngha nghip chng. Thin khch hi: Th no l nghip chng? Thin s Cnh Sm p: Bn lai khng. Qua cu chuyn ny, a s ngi khng hiu g c. S tht l vy, sau khi liu ng Pht T thy cc php duyn hp h di. Thn ny l php duyn hp nn h di. Hnh ng to tc t thn pht xut li cng h di hn. Hnh ng h di th nghip do hnh ng to thnh lm sao tht c. Bi thy nghip h di nn xem thng khng quan trng, c n cng nh

tr chi, c g phi kinh hong s hi. Cho nn khi vua nc K-tn mun hi T S T, cm dao n trc T hi: Ngi thy thn nm un u khng, phi chng? T p: Phi. Vua ni: Ngi cho ti ci u c khng? T p: Nm un khng, s g ci u. Vua cht u Ngi. Qua mt chng ta, thy l tr nghip, ng s, song vi T khng thy tht, ni g l tr. Cng nh ng A khi cha hiu o, b ng B lm vi hnh ng khng va lng, ng lin mng chi ng B. Thi gian sau, ng A hiu o, ng lc ng B tr th mng chi thm t hn trc. Song ng A thy li ni khng tht, khng c g quan trng, nn vn ti ci khng bun, khng i nt mt. Nh th ng A c tr n trc hay khng tr n trc? Tht s, n vay th phi tr, ch khc ch m th thy tht, ng th thy khng tht. khng tht th tr cng nh khng tr. V th, ni "liu tc nghip chng bn lai khng". Cu knh thy nghip bo khng tht, qu l thu tt bn cht ca nghip bo. Tuy khng tht m chng mt, y l b yu ca o Pht. Pht l g? Pht l li ni gn, ni l Pht- (Buddha) dch m ting Phn, dch ngha l Ngi Gic Ng. Phm ni Pht l ch cho c Thch-ca Mu-ni (Sakyamuni). Trc y hn hai mi lm th k, thnh Ca-t-la-v (Kapilavastu) pha Bc min Trung n , trong cung vua Tnh Phn (Suddhodana) sanh mt v Thi t tn Tt-t-a (Siddhartha). Ln ln, c dp Thi t i do bn ca thnh, chng kin s sanh gi bnh cht ca kip ngi, khin Ngi xt xa au n. Sau , Ngi quyt nh t b mt cuc i sang c trong hong cung, dn thn vo rng ni tm ra con ng gii thot sanh t. Tri qua mi mt nm tri hc o v kh tu, bn mi chn ngy ta thin di ci b-, Ngi bng nhin hon ton gic ng, thnh Pht hiu l Thch-ca Mu-ni. Sau khi gic ng, Ngi thy r manh mi li cun con ngi tri ln trong dng sanh t v bit tt cng con ng gii thot sanh t. Ni mt cch khc, Ngi bit r nguyn nhn v thnh qu ca sanh t, bit r nguyn nhn v thnh qu ca gii thot sanh t, ng thi Ngi cng bit r s sanh thnh v hoi dit ca mi s vt. Cng gi s gic ng y l "Tr bit tt c loi" (Nht thit chng tr). Chnh tr tu ny, Ngi c vin mn v cng em n gio ha chng sanh khin tt c u c vin mn, nn gi l Pht.

Pht ch nguyn nhn a con ngi vo ng sanh t v manh mi gii thot sanh t mt cch r rng, l mi hai nhn duyn: v minh duyn hnh... cho n sanh duyn lo t. y l vng trn ni tip trin min trong sanh t. Mun gii thot sanh t, tc l: v minh dit th hnh dit... cho n sanh dit th lo t dit. Th l vng sanh t r ri. Nhn vo mi hai nhn duyn, chng ta thy v minh l ch ng cuc sanh t, tiu dit v minh l gii thot sanh t. Th th, v minh l u mi sanh t, tiu dit v minh l u mi gii thot sanh t. u mi cn th chi mt ngn ngnh tip ni sanh trng, u mi dit th chi mt ngn ngnh theo ht sch. V minh l g m c kh nng mnh lit nh th? V minh l khng sng, l m lm. Ngay ni cuc sng ny, m khng bit ci no l gi di, khng nhn ra ci no l chn tht, l v minh. Gi khng bit, tht khng hay, qu tang l k m lm. c Pht bit r nhng ci no l gi di, nhn chn ci chn tht, nn gi l Ngi Gic Ng. c gic ng th khng cn v minh, nn gii thot sanh t, ng thi cng c y mi diu dng m ngi i khng th bit ht, nn ni "gii thot bt t ngh". Th l, Ngi t c bn hoi trc khi pht nguyn i tu. Cng chnh l ci thnh qu vin mn ca bao nhiu nm Ngi kh cng eo ui. Sau khi t c s nguyn, Ngi em php ca mnh c ch dy li cho mi ngi, cng gic ng nh Ngi. Trong thi gian y, Ngi gii thiu bao nhiu bn nguyn cng hnh ca ch Pht khp mi phng cho nghe. Do , chng ta c bit thm nhiu danh hiu ch Pht khc. c Pht l mt con ngi tht, c cha c m c lch s r rng v s gic ng ca Ngi cng hon ton chn tht. Chng ta c th kim chng s gic ng y qua Tam Tng gio in ca Ngi cn lu li. l vn Pht php. Th no l Pht php? Pht php l nhng iu c Pht chng kin c sau khi gic ng, em ch chng kin y ni li cho mi ngi hiu bit dt sch m lm v gic ng nh Ngi. Chnh t ch chng kin ca Ngi ni ra, khng phi do suy t phng on nh nhiu trit thuyt khc. V th, Pht php l nhng chn l, ty trnh ca ngi, Pht ni c sai bit: Chn l ph bin, Chn l tng i, Chn l tuyt i. Chn l ph bin Chn l ph bin l nhng s tht hin hu trn y trn vn vt. Nhng s tht y c Pht ch ra, chng ta chu kh kho st mt

cch tinh t s thy hin nhin khng sai lch. Trc ht nhn theo dng thi gian, Pht ni: I. Nhn qu: Tt c s vt c hnh tng, c tc ng u hnh thnh bng nhn qu. Nhn qu trm khp c mi s vt, khng mt s vt no c th thot ngoi nhn qu c. Song trong nhn n qu c chnh nhn, tr nhn, thun nhn, nghch nhn nn tr thnh vn phc tp. Li c nhng trng hp v nhn qu nh nhim, nhn xa xi khin ngi ta khng th thy, khng th nh m bin thnh kh hiu. Chng ta th nhn t lnh vc thc vt, ng vt... minh chng l nhn qu. 1. V thc vt. Khng mt th cy loi c no m chng t nhn thnh qu. Hoc c th nhn ca n l ht, c th nhn n l l, c th nhn n l ngn, c th nhn n l r, l thn. T ci nhn y ny mm sanh trng thnh cy, m hoa, kt qu. Khng c loi thc vt no ngu nhin khng nhn thnh qu. V d, ht cam l nhn, ln thnh cy cam c tri cam l qu. Ht t l nhn, ln thnh cy t c tri t l qu... C nhn t phi c qu. Song trong y cn ty thuc thun nhn hay nghch nhn, m thnh qu hay bt thnh qu. Nh c ht cam l chnh nhn, c phn, t, nc, nh nng... l tr nhn, c sn sc vun qun l thun nhn, ht cam y s ny mm sanh trng thnh cy cam v c tri cam khng sai. Ngc li, c ht cam m thiu phn t nc nh nng... th khng th ny mm sanh cy cam, hung l c tri cam. Hoc c ht cam, c phn t nc nh nng... m thiu ngi sn sc vun qun th c th c cy cam m kh mong c qu cam. Hoc c ht cam, c phn t nc nh nng... c ngi vun qun, song b su trng n gc, c trong thn cy - nghch nhn - th cy cam y s b hoi. Hoc c trng hp dng nh khng nhn m thnh qu. Nh chng ta dn sch mt tha t trng trt. Tha t y, chng ta cuc khng cn mt gc c, lm sch khng st mt cng c, ta t cho l t tht sch. Th m, qua mt vi trn ma, chng ta thy t lng t c vt ln lm tm u ht. C ny t u n? Phi chng t sanh c? Tht khng phi th, bi nhng ht c li ti nm sn trong lng t m mt chng ta khng th thy. Gp ma, chng ny mm ln cy l l ng nhin. y l v nhn nh nhim chng ta khng thy, nn c nhng nhn xt sai lm.

Li c trng hp khc, mt hm tng chng trong cha chng ti ra thm vn, b c hai tri mng cu xim, t hai cy mng cu cch nhau bn thc ty. Khi x ra n, c chng u ngc nhin, tr mt nhn nhau, t cu hi: Ti sao cng mt loi, chung mt tha t, m tri ny ngt, tri kia chua? Mi ngi u c gi thuyt khc nhau, ring ti ch ci thi. Cui cng, ti gii thch cho h nghe: S d hai cy cng mt loi, chung mt tha t m mi v khc nhau, do trc kia ti ly ht ca hai tri mng cu chua v ngt ng trng, nn kt qu nh th. l v nhn xa xi khin ngi ta khng th bit, nn sanh nghi ng. Bi nhng l do trn, nhn qu tr thnh t nh phc tp, nu ngi nhn xt nng ni n thun th kh thu trit c. 2. V ng vt. Tt c loi ng vt hnh thnh cng t nhn n qu. C loi ng vt nhn l trng, c loi ng vt nhn t bo thai, c loi ng vt nhn t loi khc ha ra. Khng c loi ng vt no t nhin m c, song c cng ty thuc chnh nhn, tr nhn, thun nhn, nghch nhn, s sanh trng ca n c hon ho hay suy km, hoc hoi dit chng hn. y l ni nhn qu trn vn vt c hnh tng. Chng ta c th khng nh rng "tt c loi sanh vt trn qu a cu v c qu a cu ny u nm gn trong lng nhn qu". 3. V tc ng. Chng nhng nhn qu trm khp mi loi mi vt c hnh tng, m nhn qu cng bao gm mi to tc mi hnh ng ca mi loi. y chng ta ch mc vo loi ngi thy r nhn qu. Nhng tc ng v thn ming ca chng ta c tnh cch li ngi, em li ngun an vui cho ngi, l tc ng lnh. N s mang li cho ta s an vui ngay hin ti, hoc sau ny, gi l qu lnh. Nhng tc ng c tnh cch thng tn khin ngi au kh, gi l nhn d. N s chuc ly s au kh tr v ta ngay hin ti, hoc mai kia, gi l qu d. V d, chng ta ra tay cu gip ngi hon nn nguy khn, qua cn hon nn h vui v cm n ta. Chnh khi thy h an n, lng chng ta cng vui lng lng. Mc d chng ta khng mong g hn na, song ngi th n bao gi cng ngh n n p, nu gp c hi tt, h s n n ta. Ngc li, chng ta lm thng tn khin ngi au kh, h s bc tc on hn phn khng ta. Chnh khi y lng chng ta cng b bt an. Nu mai kia h gp dp

thun tin s tr th, khin chng ta b kh au hn, h mi va lng. l nhn lnh gt qu lnh, nhn d chu qu d. Nhng cng c nhng trng hp dng nh ngoi l, m tht khng phi. Nh chng ta gieo nhn lnh hoc d, m sut i khng gt c kt qu; v nhn cha chn mui m bo thn chng ta hoi, nhn y s cn tip tc theo thi gian ch khng mt. Hoc c khi chng ta khng gy nhn li chu qu. V nhn xa xi cn lu li, chng ta khng nh. Tc ng ca cn thm lng bn trong cha pht l ra, song n rt nguy him. V thn ming u do n ch ng sai khin. N dy nhn lnh th thn ming theo to nhn lnh, n dy nhn d th thn ming theo to nhn d. Cho nn, ngi hiu l nhn qu i vi tc ?ng ca , phi d dt ti a. Tc ng ca c nhn qu cng y ht thn ming. Tuy nhin, nhn qu, khng phi n gin nh nhiu ngi hiu "gy nhn lnh c qu lnh, to nhn d b qu d". Vn c nhng trng hp dng nh tri li. Bi v nhn qu l mt dng bin ng theo thi gian. Thi gian c qu kh, hin ti, v lai th nhn qu khng th chn mt qung m on nh c. Chng ta mun hiu thu o nhn qu phi cn c vo ba thi m kho st. Nm chc l nhn qu, chng ta s c sc t tn mnh lit, v khng cn l thuc vo sc thing ling bn ngoi. Chng ta t nhn l ch nhn ng ton c cuc i ca mnh. Nhn qu l dng bin ng sanh dit tip ni, nn n l hin thn ca V thng. V v thng nn mi ln ln trong vng sanh dit, cng l thnh qu ca lun hi. Ch thuyt nhn qu khng phi c nh cng khng, m linh ng thng ging, ty theo s thiu cc nhn ca n. Ngi hc Pht nhn chc l nhn qu, l c cn bn vng vng trn ng tin tu. ng thi cng gt pht nhng thuyt m tn vu v nh: ng bng, bi xm, tng s, may ri... V bit r mi tc ng p xu ca chng ta, s ci to xy dng mt cuc i vui kh trong hin ti v v lai. Cn bn khon trng i, thc mc iu g m phi i coi bi tng s? Th l, chng ta can m nhn chu mi trch nhim hay d do mnh gy nn, khng cn on hn ku than chi c. Cng ph tan nhng bnh chp: nh mng, nht nhn, v nhn. V bit r vn vt trn th gian khng c ci g c nh, duy nht, ngu nhin, m u do nhn qu hnh thnh. II. Duyn sanh:

Nhn v mt khng gian, vn vt u do cc duyn chung hp thnh hnh. Cho nn ni "cc php t duyn sanh". Duyn l ch cho nhiu phn t t hp thnh mt vt th. Vt th khng t c, phi do nhiu nguyn t hay nhiu phn t chung hp. Ni ti duyn sanh l khng chp nhn s n thun, m khng nh l hp th. Vn vt c hnh tng trn qu a cu v k lun qu a cu u do cc duyn chung hp thnh hnh. Cho n nhng th khng c hnh tng, ch c tc ng, cng thuc duyn sanh. Trc kho st nhng vt c hnh tng gn chng ta nht. Nh ci bn vit hin y ca ta, trc n khng t c, phi c g, c inh, c bo, c c, c ca... v c ng th mc, do s ca x bo c kt rp ca ng, sau mi thnh ci bn. Nhng nguyn liu dng c v ng th mc, u l duyn chung hp thnh ci bn. Nu c ngi hi: ci bn ny do vt g lm ra, chng ta p: do ng th mc, hoc do g... l li p n thun, khng ng ton th ca ci bn. Nu chp li p y ng, th mc phi bnh thin kin. n nh ci nh chng ta hin hoc nh l hay nh gch, trc n cng khng t c. Nu l nh l, phi c ct ko n tay cy l ri, sau chng ta mi rp li thnh ci nh. Nu l nh gch, phi c gch xi mng ct vi ngi g v th h, mi xy thnh ci nh. Khi thnh hnh ci nh, gi l duyn hp; khi ci nh h hoi i, gi l duyn tan. Ch do duyn hp duyn tan, tht th ci nh vn khng tht c. Kho st nh th qua mi s vt, chng ta khng thy c mt s vt no khng phi duyn hp m thnh. D vt nh b nh cy kim ngn c, vt to ln nh ni bin qu a cu, u nm chung trong mt thng l y. Cho n nhng th khng c hnh tng, ch thy tc ng, cng do duyn hp m c. Nh in, gi, chng ta khng thy hnh tng n, ch bit khi tc ng dy khi. V in th c in m in dng, phi hp mi pht khi hin tng. V gi phi c kh nng kh nh... mi c hot ng. Ni con ngi, t tng dy khi cng phi c su c quan lm ch ta v i din vi trn cnh bn ngoi. Nu ba phn - t tng, c quan, trn cnh m thiu mt th, khng sao dy khi c. Th nn mi tc ng c ra, u do duyn hp m c. Ni duyn sanh l nhm vo hp th, chon mt khong khng gian. l hp th th khng c t th v tht th. T th khng th, tn t cho s vt cng rng. V nh tn "ci nh", chng ta phn tch tng vin gch, tng

ming ngi v.v... ra, tm xem ci g l "ci nh"? Ch khi hp th thnh hnh, tm t cho n mt ci tn. Ci tn y ch c gi tr tm thi, t khi hp th thnh hnh, bi trc v sau n vn khng c. Chnh ngay khi thnh hnh, chng ta phn tch tng n v mt, tm t th ci tn chung y, vn khng c. Nn ni: "cc php duyn sanh t th l khng". Trc khng, sau khng, gia cng chng tht, nn s c mt ca cc hp th l h gi huyn ho. Do , ni n l duyn sanh th, xem vn vt u nh huyn nh ho. Thng sut l duyn sanh, chng ta thot khi hai chng bnh: thin kin v m lm. Nht l bnh m lm, qu l bnh trm kha kh cha tr. Vn vt do hp th m c, h gi khng tht, li m lm chp l tht. V chp tht nn theo c yu ght v sanh tham sn. l nguyn nhn mi ln trong vng lun hi sanh dit. Bit r duyn sanh hp th h gi l, dt m lm chuyn thnh tr tu. y l ca ng ca lu i gic ng. Trong phn "Chn l ph bin", l nhn qu v duyn sanh l hai s tht, trn y trn vn vt v mi tc ng ca chng sanh. S tht y, qu kh hin ti v lai u khng thay i. Song n tinh vi kh hiu, ngi chu kh nghin ngm phn tch k cng mi nhn ra c. Hai s tht ny nhm vo hai chiu ca v tr, nhn qu chy sut chiu dc thi gian, nhn duyn xuyn tt chiu ngang khng gian. Do , gi l "Chn l ph bin". Hc Pht bng cch no? Hi hc Pht bng cch no, tc l hi n phng php hc Pht. th gian mn hc no cng c phng php ring ca n. V nh mn ton hc, ngi hc tr trc phi bit s, k hc thuc cu chng, hc cch cng tr nhn chia, ln na phi hc cng thc, phng trnh v.v... Mn vn chng, trc phi bit ch ci, hc rp vn, vit chnh t, hc vn phm, tp cch lm vn v.v... Phng chi Pht php l mn hc gic ng, m khng c phng php ring ca n hay sao? Phng php hc Pht tc l ba mn tu hc: Vn tu, T tu, v Tu tu. Bi v mun vo ca gic ng khng phi anh tng tr tu th khng sao vo c. Pht php l chn l l nhng s tht, nu khng c ngn uc tr tu soi sng, lm sao chng ta thy mi s tht chung quanh, khng cn tr tu, ch dng lng tin n vi o Pht, hc Pht php, tht l sai lm ln lao. y l chng bnh trm trng ca Pht t hin thi. Cn cha lnh bnh ny, chng ta phi ng dng trit ba mn tu hc vo cng trnh tu hc Pht php.

Th no l Vn tu? Vn l nghe, do nghe gio l Pht php tr tu m sng, gi l Vn tu. Chng ta nghe Pht php qua li ging dy ca ch tng, ca thin hu tri thc tu hc trc ta. Nhng li ging dy y xut pht t kinh in ca Pht, trong cha ton li l chn chnh, ch by mi s tht cho chng sanh. Cng nghe tr tu chng ta cng sng. Hoc chng ta trc tip c kinh sch Pht, khin m mang tr tu cng thuc Vn tu. Chu kh nghe ging dy, ch?u kh nghin cu kinh sch Pht, l ngi bit t ca Vn tu tin thng vo ngi nh Pht php. Th no l T tu? T l suy xt phn on, do suy xt phn on nhng li dy trong Pht php, tr tu cng tng trng. Chng ta c nghe li ch dy ca thy bn, dn t trong kinh Pht ra, song nghe ri tin lin l cha t cch hc Pht. Buc chng ta phi dng tr phn on xem ng hay sai, nu qu tht ng, t chng ta mi tin. c th mi thc hnh ng cu "cc ngi phi t thp uc ln m i, thp uc ln vi chnh php", trong kinh Php C. Chng ta mun m mang tr tu, song t mnh lm sao m c, phi mi ngn uc tr tu ca mnh vi ngn uc chnh php ca Pht, tr tu mi pht sng. Mi bng cch no? V nh chng ta nghe v S ging rng: "Tt c th gian u l v thng." Sau phi dng tr tu ca mnh phn on xem ng hay khng. Chng ta t t cu hi: tt c th gian u l v thng, c s vt no thot ngoi lut l y chng? Nu c, cu ni ny cha phi chn l. Bng khng, mi tht ng chn l, chng ta s hon ton tin. Th ri, ta t kho st : Con ngi c phi v thng khng? T ng b n cha m chng ta u c sanh ra, ln ln, bnh hon, gi yu ri cht. K lun c ta, khi no cn nh b, ln ln, bnh hon, gi yu, ri cng s cht. Trong gia nh thn tc chng ta th, ngoi x hi cng th, c nhn loi trn th gii cng th; ngn xa l th, mi sau ny cng th. Qu l con ngi v thng. n nhng s vt, no nh ca, bn gh, xe c... c b v thng khng? Chnh ci nh ca mnh, khi mi ct th tt p lnh ln, qua vi ba nm thy c dn, n nm mi nm th h sp. Ci bn vit cng th, khi mi ng xem bng long tt p, dng my nm thy c, trc sn khn mt, ri

y s mc nt h hoi. Chic xe p khi mi mua em v mi toanh, chy c mt nm v rch, c lng, cc con c ln... vi nm na s h. Th l, nh ca, bn gh, xe c... nhng vt cn dng bn cnh chng ta thy b v thng chi phi. Cho n trm ngn vt khc, nu kho st u thy ng mt s phn nh nhau. Chng ta c th kt lun rng: "tt c th gian l v thng", qu tht l chn l. Ta tin chc l ny, d c ai ni khc i, cng khng lm lay ng c lng tin ca ta. Bi lng tin ny c gn lc qua sng l tr, nn n vng chc khng d g lm lung lay. Li mt th d, chng ta nghe v S ging l lun hi, bo rng: "Mun vt th gian u xoay quanh vng lun hi." Ta t t cu hi: Ti sao mun vt u lun hi? C vt no khng lun hi chng? Chng ta bt u xt t thc vt: Cy ci thnh hnh bt ngun t ht, ht ny mm tng trng thnh cy, n hoa, kt tri; tri sanh ht, ht li ny mm... ln i o li khng cng. Song l s ln i o li t cy ny sang cy khc, ngay bn thn cy y c o ln vy khng? Cng ln i o li nh th. Thn cy hin sng y, do chm r ht t nc... nui dng mi c sanh trng, dn dn thnh i th. R ht t nc nui dng thn cnh l, l rng bin thnh phn t, cnh gy mc cng thnh phn t, thn cy ng mc cng tr v t nc. Thn cy nh t nc sanh trng, khi ng mc li tr v t nc. Nc do nh nng bc thnh hi, hi ln cao gp kh lnh ng li, ri xung thnh nc; nc li bc hi... mi mi khng cng. To nh qu a cu vn quay trn quanh ci trc, sng ri ti, ti li sng. Cn c vo s quay trn ca n, ngi ta chia ra ngy gi thng nm, thi tit xun h thu ng, xoay vn th mi khng cng. Do s kho st trn, chng ta khng nh rng "mun vt th gian u xoay quanh vng lun hi", l s tht khng cn g phi nghi ng. Trn y tm c vi th d lm cn bn cho cng cuc suy xt phn on Pht php. Cn c vo y, chng ta phn xt nhng li Pht dy, hoc ch tng dy trong nhng trng hp khc. C th, mi phn bit c chnh t v mi ng tinh thn ngi hc Pht. Th no l Tu Tu?

Sau khi phn xt li Pht dy l ng, chng ta em p dng trong cuc sng hng ngy ca mnh, khin chnh l cng by hin sng t, l tu tu. V nh, bit r "tt c th gian l v thng", chng ta ng dng s v thng vo i sng ca mnh, trong nhng trng hp nh sau: bit r th gian l v thng, khi gp v thng n vi bn thn, vi gia nh ta, ta vn gi bnh tnh khng ht hong hi s. V bit chc iu th gian khng ai trnh khi, s hi kinh hong ch lm ri thm v ch. Bi khng s nn tm ta bnh tnh sng sut, gii quyt mi vic mt cch tt p. Chng ta vn sng sut khuyn gii cho nhng ngi ng cnh ng bt au kh?. Bit r th gian l v thng, mi s tranh ginh danh li, ti sc... lng ta ngui lnh. Tranh ginh nhng th tm b y lm g, ri chuc kh v mnh, gy au kh cho ngi, rt cuc ch thnh vic m trng bt bng. Lng tham lam ginh git dc lc th gian, do y dt sch. Do thy r l v thng, chng ta khng th ngi yn ch cht. Phi c gng lm mi vic lnh, nu cn v thng n, chng ta c mun lm cng khng sao lm c. Li bit qu tic thi gi, mt ngy qua ri khng tm li c, phi cp bch n lc lm li mnh li ngi, khng th chn ch. l ba trng hp do bit "th gian v thng", chng ta kho ng dng tu hnh trong cuc sng hin ti ca mnh. Bao nhiu s li ch tt p s theo m tng trng. S tu hnh y, i i vi tm tr tnh to sng sut, nn gi l "Tu tu". V d khc, chng ta nhn r "mun vt lun hi", lin ng dng l lun hi vo cuc sng ca mnh. Nu phi lun hi, chng ta chn ci lun hi no tt p an n hn. V nh, bit cc loi tho mc t ht ny mm, sanh trng thnh cy, m hoa, kt qu; ht li ny mm... Chng ta nn chn la ht tt ging ngon em ng, sau ny kt qu ngon, cho ta v mi ngi c thng thc v ngon. Cng th, trong vng lun hi bn thn ta cng khng thot khi, ta cn to nhng nhn tt, nhn an vui, mai kia c ln ln cng ln ln trong ch tt, ch an vui. bit mun vt lun hi, chng ta phi tm xem nguyn nhn no li cun vo trong y. Bit r nguyn nhn ri, phi tm cch thot ra ngoi vng lun hi. Khng u hng khut phc, chu ln mi trong lun hi. Nh cc nh khoa hc nghin cu bit sc ht ca qu t, sau tm cch ch phi

thuyn sc mnh vt ra ngoi vng ht ca qu t, i thng vo qu o v.v... Bit lun hi tm cch thot ra, chnh l tinh thn "Tu tu". Vn tu, T tu rt cn thit, song Tu tu li cng quan trng hn. Nu c vn tu, t tu m thiu tu tu th ch l tu rng, khng li ch thit thc cho i sng con ngi. Nh tu tu mi thm nh c gi tr vn, t trn v gip cho vn, t c kt qu vin mn. V th, c Pht dy hng Pht t i cha l ct gp S tng, S ni, gp Tng ni ri cn phi tha hi Pht php, tha hi xong phi ghi nh, ghi nh ri cn phn xt, phn xt ri phi tin tu. c vy mi ng tinh thn Pht t (Phng theo bi kinh Ma-ha-nam trong Tp A-hm). B-tt Qun Th m cng trnh vi Pht, thu qu kh lu xa Ngi gp Pht dy tu phng php vn, t, tu c vo chnh nh v cho hiu l Qun Th m (Kinh Lng Nghim). Chnh trong gii B-tt, Pht cng dy "d xa trm ngn dm, nghe c ngi ni kinh lut, ngi mi th gii B-tt cng phi mang kinh lut n hc (Kinh Phm Vng). Qu nhin c Pht khng chp nhn t tu hnh ti dt, phi y ba mn Tu hc, mi xng l t ca Ngi. Ba mn Tu hc ny hon ton thch hp vi tinh thn khoa hc hin nay. Bt lun mn hc no, trc tin hc l thuyt, k ph bnh l thuyt, sau th nghim hay thc hnh l thuyt. L thuyt tc l vn tu, ph bnh tc l t tu, th nghim tc l tu tu. C nh vy mn hc mi tin b v pht minh nhng iu mi l. Tuy nhin, v mc tiu chnh yu Pht hc vn khc khoa hc. Khoa hc ct pht minh mi s tht ca ngoi gii, chinh phc ginh quyn lm ch thin nhin, bt thin nhin lm theo mun con ngi, to vt cht di do sung tc cho nhn loi. Pht hc xoay li ng tr bn thn mnh, gn lc o thi nhng tm thc nh xu, kin to mt tm hn trong sng an vui t ti. Bi khoa hc gy to iu kin vt cht di do, nn con ngi d tranh ua ginh git knh chng ln nhau, Pht hc ct xy dng tm hn trong sng, nn ngi bit tu theo, lng s m rng thng yu bo bc ln nhau.V th, ba mn tu hc u t cn c trn nguyn tc "xem li chnh mnh". Nm vng nguyn tc ny, c kinh sch Pht, chng ta nhn nh phn xt khng b sai ln. Lm sao tu theo Pht? Ch dy chng sanh tu hnh thnh Pht l bn hoi ca ch Pht. Song v trnh kh nng sai bit ca chng sanh, khng th ng tu theo mt mn

v ng kt qu nh nhau c, bt c d Pht phi dy nhiu phng php tu khc nhau. Trong i khi chia lm hai loi: tu cn lun hi, tu ra khi lun hi (gii thot). I. Tu cn lun hi Trong phn Pht php trc, Chn l ph bin c Nhn qu v Duyn sanh, ng c ch yu ca hai l ny l Nghip. Cho nn ni "nghip qu" v "nghip duyn". Do nghip lnh d lm nhn a n kt qu tt xu l qu. Bi nghip li cun thc y theo duyn kt hp sanh trng, nghip mn duyn r ri th hp th tan hoi. Th nn, nghip l ch ng trong vng lun hi. Nghip h trng dng y, chng ta cn bit n l g? Nghip l hnh ng to tc ca chng sanh, xut pht t thn ming , ni gn l tc ng. Tc ng do chng sanh to ra, ri chi phi li chng sanh. V nh chng ha s tng tng v hnh mt m n, v xong ngm xem nhng nt kiu dim ca m n, chng ta li sanh yu bc ha do chnh tay mnh v. Cng th, chng sanh do thn ming to nghip, nghip li li cun chng sanh i th qu bo, th bo li to nghip, mi mi khng cng. S quanh qun xung ln do ng c nghip thc y, gi l lun hi. Ni n nghip l xc nh quyn lm ch ca chnh mnh, mnh to ri mnh chu, khng do sc thing ling no to nn, cng khng do s bt buc ca tha nhn. Ch c tc ng ca chng ta, lu thnh thi quen c sc mnh chi phi li chng ta. V nh bnh ht thuc, ghin ru chng hn. Khng c ngi no va bit n bit ni l ghin thuc ghin ru ngay, phi do bui u tp tnh lu ngy thnh thi quen, c sc mnh thc y ngi ta phi tip tc i theo con ng , tc l thnh bnh ghin. Khi thnh bnh ghin th, chi phi hon ton i sng ca h, c i khi h chn s ci bnh ca mnh, mun dng b m khng th b c. l sc mnh ca nghip dn. Nghip c chia nghip lnh v nghip d, nhng c hai u cn cun ht trong vng lun hi. Ngi bit tu cn gy to nghip lnh, cha b nghip d. l chng ta bit chn la s lun hi tt p an n trong tng lai. Nh th gian: C ngi mun tm th vui tao nh mt mnh, hng ngy tp ung tr chi king lm th, lu ri thnh thi quen, thiu nhng th y nghe bun bc kh chu, thnh nghip tr th.

C ngi thch th vui c nhc cng vi tri k nh nhc chi c, dn dn thnh thi quen, thiu n cng khng chu ni, thnh nghip c n. C ngi a ci vui say sa nhn nhp vo cao lu tu im h trng, mi thnh thi quen, khng n cm nghe su no bt rt, thnh nghip ru ch. C ngi thch en r nhau n sng bc, nhiu ln tr nn ghin c bc, thnh nghip c bc. Nhng nghip ny u do ngi tp tnh m c, khng phi ngu nhin c thnh. Trong nhng nghip y c ci thanh bai tao nh, c ci vui v nh nhng, c ci h ngi mt nt, chung qui u do ngi tp ly ri chu ly. Th l chng ta trn quyn nh ly s phn hin ti v v lai ca mnh. Nghip xut pht t thn ming ca chng ta. Ni thn c git hi, trm cp, dm dt (t dm); ni ming c ni di tr, ni ly gin, ni hoa m, ni th bo; ni c si m, tham lam, nng gin. Nhng iu ny dng nh thi xu ngn i mang sn trong con ngi chng ta. Chng ta c mt trn nhn gian ny l c n theo, thi quen ny lm au kh chng sanh, nn gi l nghip c. Bit dng nhng thi xu y, hay chuyn ci xu thnh tt l bit tu. Tu c hai hng: dng nghip v chuyn nghip. I-1 Tu dng nghip T xa xa khng bit o l, chng ta bung lung thn chy theo s git hi, trm cp, dm dt (t dm) lm au kh chng sanh, tc l nghip c ni thn. Gi y bit o l, dng li khng lm na, l tu dng nghip ca thn. Trc kia ni ming a ni di tr, ni ly gin, ni hoa m, ni th bo lng gt, chia la, say m, bc tc khin ngi au kh, l nghip c ca ming. Hin nay bit chn ng ngn n khng cho ni nhng li y na, l tu dng nghip ni ming. Khi xa phng tng chy theo si m, tham lam, nng gin li cun bn thn mnh vo ng lm lc kh au v lm thng tn n k khc, l nghip c ca . Gi ny chng ta bit hi li, bt buc n dng li, l tu dng nghip ca . Bit dng ba nghip lm c, tc l ba nghip lnh, v khng cn lm au kh chng sanh. Ta khng to nghip kh vi chng sanh, lm g b nghip c li

cun chng ta n ni n tr. Song bit dng nghip c mi l ci thin tiu cc, cn tin ln tu ci thin tch cc chuyn nghip. I-2 Tu chuyn nghip Chuyn nghip tc l thay nghip xu i thnh nghip tt. Thay v ngy xa thn a git hi, trm cp, dm dt (t dm) nay thch lm vic cu mng, gip , trinh bch, l chuyn nghip c thnh nghip thin ca thn. Ngy xa ming thng ni di tr, ni ly gin, ni hoa m, ni th bo, nay i thnh ni chn tht, ni ha hp, ni ng l, ni nh nhn, l chuyn nghip c thnh nghip thin ca ming. Ngy xa hay si m, tham lam, nng gin nay sa li thnh tr tu, bung x, t bi, l chuyn nghip c thnh nghip thin ca . Tu mi nghip lnh ny c tnh cch xy dng kin to s an vui tt p cho mi ngi. nhn gian nu c a s ngi bit tu chuyn nghip th, nhn gian khng cu hnh phc m hnh phc cng t n. Bit tu chuyn nghip th hin ti c an lnh, tng lai cng vui v. Tuy cn lun hi, song ngi bit tu dng nghip v chuyn nghip hng n nhng ni vui v cao sang. Ngc li, k bung lung ba nghip lm c th thng ti lui nhng ni au kh c cc. Nh nhn loi hin sng trn qu a cu ny, c nhng ni vui ti sung sng, cng c nhng ni au kh ngho nn, n trong mt nc mt x cng vn c k kh ngi vui. Quan st qua nhng cnh tng y, chng ta thy ty nghip duyn gy to, chu kh vui sai bit ca chng sanh tht qu r rng. Mc d th, mun gip sc mnh cho vic tu dng nghip v chuyn nghip c kt qu vin mn, iu kin tin quyt phi Qui y Tam Bo v gi gn nm gii. Qui y l t nh hng cho c cuc i ca mnh. Chng ta tp tu dng nghip v chuyn nghip nhm mc ch g? Phi chng v mun tin theo gt chn ca c Pht, sng theo chnh php ca Ngi, nng s hng dn ca ch Tng, cuc sng ca chng ta cng ngy cng vn cao. Sut i chng ta nhm thng mc tiu y m tin, khng cn thi ngi ngng chn ch, dng cm cng quyt vt mi tr ngi, n c mc tiu mi thi. c vy mi ng tinh thn Qui y Tam Bo, tc l xng ng s tr v nng ta Pht, Php v Tng. Gii lut l hng ro ngn chn ba nghip khi ri vo h ti li. Gn gi nm gii l trm ngh chn u trn con ng tu dng nghip. Thiu trm

ngh chn ny, chng ta khng sc khe leo ln ngn ni thin nghip an ton. Nm gii cng l nc thang u trn cy thang gii thot. Mi s an lnh siu thot u bt ngun t nm gii. Cho nn l Pht t phi xem trng v tun gi nm gii, nh ngi gn gi hn ngc qu, trong khi i xuyn qua bn ngi bt lng. Bi qui y gi gii c tnh cch quan yu nh th, nn mi ngi mun tr thnh Pht t trc phi pht nguyn qui y Tam Bo v gn gi nm gii. y qui gii ri, chng ta mi c th tin tu ln cc php mn khc. II. Tu ra khi lun hi (gii thot) Chng ta bit ch ng lc trong vng lun hi l nghip, thn ming l ni xut pht nghip, nghip cn th cn lun hi, nghip sch th ht lun hi. Nhng trong ba nghip, nghip l ch ng, v c ngh mi sai khin ming ni thn lm. Mun sch nghip, chng ta trc phi lo to thanh nghip. Khng chu dn dp nghip, ch lo tu tp thn ming, l lm vic ngn ngnh. Thu xa, T Hoi Nhng Nam Nhc thng thy Thin s o Nht (M T) ra tng ngi thin sut ngy. T n hi: i c ngi thin lm g? o Nht tha: lm Pht. Hm sau, T ly hn gch n trn phin bn cnh tng o Nht ngi thin, T mi. o Nht thy l hi: Thy mi gch lm g? T p: Mi lm gng. o Nht tha: Mi gch u th lm gng c? T bo: Ngi thin u th thnh Pht c. ?o Nht hi: Vy lm th no mi phi? T bo: Nh tru ko xe, nu xe khng i, nh xe l phi, nh tru l phi? o Nht lng thinh. Xe l ci b ng, tru l ch ng. Mun iu khin xe i phi nhm thng ci ch ng thi thc n. Cm u nh p thi thc ci b ng ch l vic ph cng v ch. Thn ming l ci b ng, l ch ng, khng chu thc lim , c km thn ngi ngay thng hay khin ming c tng mi, cng l vic khng cng. Thc lim km hm u hn cuc hnh thc ngi hay ng, m c bn oai nghi, i ng ngi nm, u phi theo di lun. Hng theo di nh th, kh d chn ng c nghip. nghip dng lng ri, thn nghip, khu nghip theo c thanh tnh. Th nn, nhng phng php tu trong o Pht nh: tng kinh, tr ch, nim Pht, ta thin... u nhm thng chn ng nghip. Cc v Tn tc thng dy: "Tng kinh khng lon tng mi y phc c, tr ch tm khng xao ng mi linh nghim, nim Pht nht tm mi c vng sanh, ta

thin tm lng l mi c chnh nh." Khng lon tng, tm khng xao ng, nht tm, tm lng l u l trng thi dng lng ca nghip. Tuy php tu c th t khc nhau, song cu knh u gp nhau ch dp sch nghip. ?ng v mt cu knh nhn nhau, chng ta dung thng tt c php tu khng thy g chng ngi. T ca phng tin ph bnh nhau, chng ta thy dng nh c mu thun ln nhau. Cho nn ngi thng l nhn n ch cu knh, k hn cuc ch thy phng tin. Pht php nh ngi nh nhiu ca, bt lun t ca no min vo c trong nh u gp nhau, ng chng kin nhng s vt hin c nh nhau. Bn khon thc mc ti sao ngi i ca kia khng i ca ny, hoc c tnh khuyn d h tr li i ca ny, ng i ca kia, l tm trng ca k hc Pht s ng. "Hy t do chn ly mt ca no thun tin vi v tr ang ng, c gng tin vo nh s c li ch", y l li khuyn ca ngi thng sut. Phm vi quyn sch ny, chng ti ch gii thch n gin v hai phng php Nim Pht v Tu Thin. Ni khc i l li tu ca Tnh tng v Thin tng, hnh gi nng theo tin tu gii thot lun hi sanh t. II-1 Phng php nim Pht Phng php nim Pht c Qun tng nim Pht v Tr danh nim Pht. Qun tng nim Pht cn c kinh Qun V Lng Th, Tr danh nim Pht cn c kinh A-di-. Tr danh nim Pht c i a s Tng Ni v Pht t tu tp, nn y ring gii thch. Php mn tu tp no ca Pht dy u c chia Phng tin v Cu knh. Phng tin v nh ca cng, cu knh v nh ng ch nh. Mun gp ng ch nh, trc tin chng ta phi t ca cng i vo nh. Nu khng nng ca cng th kh vo n nh, hung l gp ng ch. Ca cng l iu kin tin quyt gp ng ch, thiu iu kin ny th s mong mun kh thnh t. Phng php Tr danh nim Pht mun c kt qu vin mn, trc phi kho ng dng phng tin ca n. Th no l phng tin ca php Tr danh nim Pht? Phng tin Tr danh nim Pht l "dng tnh cm dp tnh cm", ni c th hn "dng gai l gai". Cho nn ca phng tin ca n l a (hn) v Chn (ym) hay hi hng. Bi v phm phu chng ta hng m m theo dc lc th gian, thng ngy tm nim c tung tng ui theo dc lc, mun dng tm nim li, song khng ti no dng ni. Thy th, Pht thng xt v chng ta ni kinh A-di-, ch yu trong y, trc din t

cnh trang nghim p ci Cc Lc, sau ch trch s kh s nh nhp ci Ta-b, khin chng sanh sanh tm a thch ci Cc Lc, chn ngn ci Ta-b. Tm a chn n cao th nim danh hiu Pht d c nht tm. Nu khng bit a chn, d c nim Pht cng ch nim trong lon tng m thi. Th nn, a Chn l ca cng i vo ngi nh Cc Lc. a ci g? Th theo kinh A-di-, c Pht Thch-ca nh ngha ci Cc Lc l: "Chng sanh trong ci ny khng c cc th kh, ch th cc iu vui, nn gi l Cc Lc." Li na, ci Cc Lc no l hng ro, li ging, hng cy u lm bng bn th bu - bc, vng, lu ly, pha l - ao nc rt ngon lnh y tm th cng c, trn b ao c nh lu xy bng by bu -bc vng lu ly pha l xa c xch chu m no - di ao c hoa sen l to bng bnh xe, hoa n pht nh sng ty theo sc v nh hng thm ngo ngt, c nhc tri, c ma hoa, c chim ht thnh ting ni php ... c Pht ch ci Cc Lc hiu A-di- - V lng quang, v lng th ang v chng ni php. Dn chng ci ny ton l hng Thanh vn, B-tt tu hnh u c khng cn lui st v c nhng v ch cn mt i c b i lm Pht ..., cho nn y thy u l hng ngi lnh bc thng. Ci ny cha ng y nhng yu t m chng ta ang a thch, no l thun vui khng kh, trang nghim p , by bu dy y, thy thnh bn hin, sng lu khe mnh, n mc ty , lui ti thong dong ... Nhng hnh nh ny khin chng ta khao kht c m, l a. Chn ci g? Phn sau kinh A-di-, c Pht Thch-ca ni: "Ch Pht mi phng cng khen ngi ta rng: Pht Thch-ca Mu-ni hay lm c vic t c kh lm, hay th gii Ta-b xu c y dy nm th nh nhp - kip ngi nh nhp, kin chp nh nhp, phin no nh nhp, chng sanh nh nhp, mng sng nh nhp - c thnh Pht, v chng sanh ni php kh tin." l Pht ch trch ci Ta-b nh nhp xu xa khin chng ta nhm chn xa lnh. Hai bn trng by r rng trc mt chng ta, mt bn th tt p trang nghim sang trng vui v, mt bn nh nhp xu xa kh au, chng

ta sanh tm a thch bn vui, chn ngn bn kh. l ca cng a chn tin vo ngi nh Cc Lc. V a thch say m cnh p ci Cc Lc, chn ngn ci xu xa nh nhp ci Ta-b, nn tm phin rn lng xng chy theo dc lc th gian ca chng ta dn dn kh lnh, chng ng dng php tu Tr danh nim Pht mi thnh cng. Song mun tm a chn ln n cc im, hng ngy chng ta phi pht nguyn hi hng. Hi hng th no? Hi l xoay li, hng l hng n. Chng ta xoay s a thch quyn luyn ni ci Ta-b hng n ci Cc Lc chn ci Tab, mn a Cc Lc. V nh: Mi khi ra ng thy rc rn snh ly nh nhp, chng ta khi ngh: Ci Ta-b tht l bn thu nh nhp ng chn, ci Cc Lc ton by bu trang nghim trong sch ng a thch. Ta nht nh pht nguyn sanh v Cc lc khi thy s nh nhp ny na. l hi nh nhp hng trong sch. Hoc khi chng ta gp nhng nghch cnh bc bch kh au lin khi ngh: Ci Ta-b nhiu au kh bt nh , Cc Lc hon ton an vui mn nguyn. Ta phi chn ci ny, mong mi c vng sanh v ci Cc Lc mi toi nguyn. y l hi au kh hng Cc Lc. Hoc khi ra ch hay xm lng nghe nhng li chi bi nguyn ra, chng ta khi ngh: Ta-b thng nghe nhng li xu c, ci Cc Lc hng nghe ting nhc tri, ting chim ni php... ta rt chn ngn ci Ta-b, nguyn sanh v Cc Lc hng ngy c nghe php. y l hi phin no hng v B-. Hoc trong tnh huynh bng hu c xy ra vic phn trc, chng ta khi ngh: ci Ta-b bn b khng tht tt khin ta phin no, ci Cc Lc ton l ngi lnh bc thng ng knh mn. Ta nht nh nguyn sanh v bn y c lm bn vi nhng ngi ton thin. y l hi bn c hng bn lnh. Hoc v sanh k vt v nhc nhn m kim ming n khng , tm mc chng lnh, chng ta khi ngh: Ta-b lm kh nhc m khng n khng c mc, ci Cc Lc mun n c n mun mc c mc, khi lo lng mt nhc. Ta quyt nh nguyn sanh v Cc Lc c n no mc m m khng nhc nhn. y l hi i rch hng no m...

Tm li, mi trng hp mi hon cnh va xy n vi chng ta, chng ta kho li dng ? hi hng v Cc Lc, khin tm chn Ta-b cng ngy cng mnh lit, lng a Cc Lc cng lc cng tng trng. l chng ta kho tn dng cnh ca phng tin a chn tin vo ngi nh Tnh . Th no l cu knh ca php Tr danh nim Pht? Cng kinh A-di- di phn gii thiu ci Cc Lc, c Pht Thch-ca ni: "Nu c ngi thin nam thin n nghe ni v Pht A-di-, chuyn tr danh hiu, hoc mt ngy, hai ngy, ba ngy, bn ngy, nm ngy, su ngy, by ngy nht tm khng lon, ngi y khi cht c Pht A-di- v Thnh chng hin trc. Ngi ny khi cht tm khng in o lin c vng sanh v ci Cc Lc ca Pht A-di-." Ngi mun vng sanh v ci Cc Lc phi gi nim danh hiu c Pht Adi-, hoc mt ngy cho n by ngy nht tm khng lon, nht nh c vng sanh v ci Cc Lc. Bi v hnh gi chn ngn ci Ta-b lm ri, mt lng hm m ci Cc Lc, nn dng su ch Nam-m-a-di- Pht lm cng phu tu tr hng ngy. Dng su ch ny lm si dy xing nit c con kh thc ca mnh, bt buc n phi nm im mt ch. tc l i ng ngi nm lm vic hay ngh ngi u nim danh hiu Pht, hoc nim thm, hoc nim ra ting ty hon cnh. Kin tr nm gi danh hiu Pht khng li lng, lu ngy thc s kit qu t t, cho n mt ngy no s lng mt. l nim Pht c nht tm. Nim Pht nht tm th nghip c lng sch, thn nghip khu nghip cng theo sch lun. Tc ng hp vi cu "tam nghip hng thanh tnh ng Pht vng Ty Phng". Ba nghip sch ht, cn ng lc no li ko chng ta i vo ng lun hi? Song chng ta cn gin trch nht nim v nht tm. Nim Pht ch cn nht nim, c vng sanh Tnh l s. Nim Pht n nht tm, thy t tnh Di- duy tm Tnh l l. Ch chuyn tr su ch Di- khng c nim no khc chen vo, mn mt nim dp tt c nim. Duy gi mt nim nim Pht, i ng ngi nm lin tc khng gin on, n y l nht nim. Nng nim ny cu vng sanh v ci Pht Di- chc chn s mn nguyn, l s nim Pht. Dng lc t Di- lm diu dc tr mi chng bnh lon tng, khi bnh lnh thuc cng b. Tc l nim Pht n ch v nim, ch cn nht tm chn nh, l nht tm. Nim Pht n v nim, th thy t tnh l Di-, bn tm l Tnh , hin by trc mt. T tnh ca mnh xa nay hng gic,

nn ni "V lng quang". T tnh cha tng sanh dit, thot ngoi vng thi gian, nn ni "V lng th". Bn tm mnh xa nay hng thanh tnh do vng tng dy ng nn b nhim , theo nghip dn i trong lc o, vng tng lng sch ch cn mt tm thanh tnh l tnh , nn ni "TM TNH TH TNH". y l l nim Pht, ng vi tinh thn i tha Pht gio, cng cc php tu khc ng gp nhau. Song bui u, ngi nim Pht cn y nim tin vo li gii thiu ca c Thch-ca, trng cy hn vo ci Cc Lc ca c Pht A-di-, g tm ni gy dng, lng a chn. Khng cn l lun ci Cc Lc c hay khng, ch tin quyt rng c Pht Thch-ca khng di gt ta, y theo li Ngi dy tu hnh chc chn s c li ch ln. lng tin ri, chuyn tm tr nim ngy m khng li lng, chng k ngy gi nm thng, ch khi no c nht tm mi thi. ng thi i duyn xc cnh kho pht nguyn hi hng v Cc Lc, hnh gi y lng tin (tn), chuyn tm tr nim (hnh), thng xuyn pht nguyn hi hng (nguyn) l y iu kin tu tr php mn Tr danh nim Pht. Tuy nhin, nhn php mn tu no, chng ta phi nhn thng cu knh, ng mc kt phng tin. V phng tin l ty c, cn c chng sanh c cao thp sai bit, c Pht v li ch khp qun sanh, nn lp ca phng tin c nhiu sai bit. Chng ta ng chp vo trnh mnh ph bnh k khc, cng ng vin kh nng k khc tr li khinh r mnh. Phi bit cn c trnh mnh, chn ly php tu thch hp vi mnh, l ngi khn ngoan nht. II.2 Phng php tu thin Tu thin l li tu hng thng vo ni tm, dp sch vng tng suy tnh ca mnh. Mun dp sch vng tng cng c chia phng tin v cu knh. Phng tin ca Thin l "dng tr tu dp tnh cm". Tc l nhn thng vo s vt quan st phn tch thy s tm b gi di ca chng, khin lng lnh nht khng cn phin rn say m. Do , hnh gi dng cng tu tp tm c an nh. Thin c nhiu php khc nhau, c thin ngoi o, thin Pht gio. Trong thin Pht gio i loi chia lm hai: Thin i tr v thin tuyt i. a) Thin i tr:

Ty theo s m nhim ca chng sanh, Pht dy phng php i tr, nh theo bnh cho thuc. Nu hnh gi c bnh g nng, v Thin tri thc phi bit r ch dy php tu i tr ng bnh. Song phi kho ng dng phng tin ca Thin, s tu hnh mi mong t kt qu nh nguyn. Phng tin ca Thin i tr l, nhn thng trn hnh tng s vt thy r n sanh dit v thng v bit tht do nhn duyn ha hp m c. Dng tr tu qun st vn vt v thng, duyn hp, khng c ci g lu bn v nguyn th. Lng m nhim nhn t t lng du. Tip sau, chng ta mi ng dng li tu i tr. Php tu i tr c nhiu mn, hnh gi nng v bnh g th dng mn i tr. Nh ngi nhiu vng tng dng "S tc qun" i tr, ngi nng sc dc dng "Bt tnh qun" i tr, ngi thng nng gin dng "T bi qun" i tr, ngi qu ngu si dng "Gii phn bit qun" i tr v.v... Trong nhng phng php i tr u dng mc tham cu qun st lu ngy thun thc tm an nh. y ch n c mt php ph thng nht l "S tc qun". Nu ngi nhiu vng tng nn tu php thin "s tc". S tc l m hi th. y l php tu thng dng nht trong gii tu thin. V vng tng l bnh chung ca tt c chng sanh, mun ngn chn n trc phi nh phng php m hi th. Hn na, ngi mi tp tu thin trc phi iu ha hi th, hi th l mch sng thit yu nht ca con ngi. iu ha c hi th l bc thnh cng u ca sc khe v an tm. Thn khe mnh tm an n, hnh gi mi n lc tin thng vo php mn thm diu c. Php s tc l tn php u ca "Lc diu php mn". Trong su php mn nhim mu ny, u tin l s tc (m hi th), k Ty tc (theo hi th), Ch (dng li mt ch), Qun (qun st), Hon (xem xt tr li), Tnh (lng lng trong sch). Hnh gi ng dng php thin "m hi th" phi tu t th n t, y su php mi c vin mn. Su php ny c cng hiu dng lng mi vng tng mt cch thn diu, nn gi l Lc Diu Php Mn. y ch gii thch n gin su php nh sau: - S tc. Hnh gi sau khi ngi ngay thng ng php v s dng li nhp thin y , lin ng dng php m hi th tr tm. Hnh gi ht hi v cng, th ra sch, m mt. Ht v cng th ra sch m hai. Mi th, n mi b, m tr li mt. Nu gia chng tm tn lon qun s phi m li

mt. Phi ch tm vo s v hi th mt cch tinh t, tm va xao lng lin chnh li ngay. Nu tm xao xuyn kh km, nn dng cch m nht hn. Ht hi v n cng m mt, th ra sch m hai. m n mi b, tr li mt, nh cch m trn. n khi no ngi na gi, mt gi m m khng ln, khng qun hi th, l tm tm yn. Lin tin ln php khc: - Ty tc. Hnh gi b khng m s na, ch ch tm theo hi th. Hi th vo n u bit n , hi th ra cng bit rnh r. Hi th di, ngn, lnh, nng u bit r mn mt. Theo di hi th, nh ngi ch n theo di con n vy. Khi ngi thi gian bao lu, tm cng ch duyn theo hi th khng xao lng, tc l tm an nh. Cn chuyn ln php k: - Ch. Hnh gi khng theo hi th v ra na, tm dng tr ti mi xem hi th ra vo. Tm an tr mt ch khng xao ng, hng thy hi th ra vo khng lng qun. Sut thi gian ngi, tm vn an tr, khng lon ng, nn tin ln php t hn: - Qun. Hnh gi khng an tr yn lng, khi qun st hi th. Hi th v ri ra khng dng tr, tc l v thng. Thn mng nng hi th m sng, nn cng ng l v thng. Hi th ra vo thi gian tht ngn ngi, thn mng ta vo hi th cng cht c cht khng. Hi th vo khng c ch ni, hi th ra khng x s. Ch ni x s khng th, hi th lm g tht c. Thn mng nng hi th m cn, tht qu tm b gi di. Qun st nh th th tm chp tht ng tan bin. khng cn chp thn l tht l lu di, cn phi sang php khc: - Hon. Hnh gi chiu soi li tm hay qun st trc, xem n ra sao v u? Soi ti soi lui vn khng thy hnh bng n. Hng chiu soi li tm nng qun, tm ny t lng l, tc l an nh. n y phi tin nc cht: - Tnh. Hnh gi bung c chiu li tm nng qun, ch cn mt tm thanh tnh tnh sng. Khng lon tng, chng hn trm, thun mt tm lng l tnh sng. Hng sng vi ci tnh sng ny, tc l ch cu knh ca Lc Diu Php Mn. n y dng thc sanh dit tan bin, nhng vng nghip do thc gy to cng trong sch, cn g phin rn li cun hnh gi i vo ng lun hi. Hnh gi kho ng dng ng mc Lc Diu Php Mn l y diu dng thot khi lun hi sanh t. Song lc tu hnh t cn gp nhiu kh khn tr ngi v nhng tng trng l pht hin, hnh gi cn c thy c thc nghim hng dn, mi hy vng tu tin d dng.

b) Thin tuyt i: Php thin ny do Pht Thch-ca trong hi Linh Sn a cnh hoa ln, T Ca-dip ci chm chm ri c truyn tm n. Truyn tha mi n v T th hai mi tm l B--t-ma, Ngi sang Trung Quc truyn cho T Hu Kh, lan dn sang Vit Nam, Triu Tin, Nht Bn v tip tc n hin nay. n Trung Quc, T t-ma dng dc tuyn b php ny l: "GIO NGOI BIT TRUYN, TRC CH NHN TM, KIN TNH THNH PHT." (truyn ngoi gio l, ch thng tm ngi, thy tnh thnh Pht.) Qua cu tuyn b ca Ngi, chng ta thy r tnh cch tuyt i ca n. Thin ny tm ni c hai li tu: hoc t KHNG vo C, hoc t C ra KHNG. T khng vo c l, trc bit r tt c php gi di khng tht, sau nhn ra chn tm chn tht l thc th tuyt i bt sanh bt dit, hng sng vi n l t o. T c ra khng l, trc nhn ra ng ch chn tm, sau nhn ra cc php u h gi tm b, thng sng vi ng ch ca mnh l thy tnh thnh Pht. - T khng vo c. Hnh gi dng tr tu Bt-nh soi thy s vt do duyn hp m c, t tnh l khng, khng c tht tnh, ch c gi tng duyn hp. Nhn trn gi tng thy r t tnh ca n l khng, tnh khng nn duyn hp gi c. Duyn hp tm gi l sanh, duyn tan tm gi l dit. Sanh dit khng c thc th, ch l vic duyn hp duyn tan. Sanh khng tht, dit khng tht th khp nhn gian cn vt no tht u? Hng dng tr tu chiu soi nh th, thy tt c s vt qu l ci bng hn bt, t th l khng. Th nn, ca thin ngi i gi l ca KHNG. Nng ca Bt-nh tin vo trong nh thy c ng ch l thnh cng. Tc l t ci gi nhn ra l tht, dt sch v minh ngn i, sng vi tr tu vin mn l gic ng gii thot. Lm ln nhng gi tng cho l tht, b qun ci tht mun i l v minh. Gi tng th sanh dit, thc th chng h sanh dit, nn nhn ra v sng c vi thc th, l gii thot lun hi sanh t. y l "ch thng tm ngi, thy tnh thnh Pht". Tnh l ch thc th sn c ni mi chng sanh, khng do to tc thnh khng do tu tp c. Ngi kho bit mi ci gi ri, t nhn ra thc th ny, hng sng vi n l "thy tnh thnh Pht" hin by rnh r ni y vy.

Song ni php ny m khng c php, v n khng cn i i i tr, nn ni "php vn khng php" (php bn v php). Khng cn khun trong hnh thc no. Nn khng c cch "nhp, tr, xut", nh cc php thin khc. c ht cc tp sch ni v thin ny, chng ta khng tm u thy mt phng thc tu tp th t. V th, ng i hi mt phng thc tu tp, hnh gi cn tn dng chic gm Bt-nh dn sch khu rng kin chp th Bo s hin by. Bn khon tm kim phng php tu tp, chng ta s hon ton tht vng. Hy nghe cu hi ca T Hu Kh cu xin ni T t-ma: - Tm con chng an, xin Ha thng dy con phng php an tm? - em tm ra, ta an cho. - Con tm tm khng c. - Ta an tm cho ngi ri. T Hu Kh lnh hi yu ch. c on s ny, chng ta hon ton v vng, tm u ra "php an tm". Li cu xin tha thit ca T Hu Kh, p li bng cu na h na thc ca T t-ma, khin chng ta bi ri kh hiu. Song ngay lc , T Hu Kh lnh hi c. Tht l vic l i t c. Trong lc ta thin b vng tng dy khi nhiu lon khin tm bt an. Bn khon tm kim mt phng php an tm l mt iu ti cn yu. Cho nn nghe u c bc thin tri thc tu thin, lin khn gi ln ng n cu php an tm. Nu hc c php ny hay php n an tm, rt cuc cng ch l ly nng tr lnh, dng sng ui ti m thi. Tt c th i i y u l tng gi di khng tht. T t-ma khng dy theo li y, ch bo "em tm ra, ta an cho". Nhn thng li ci tm nhiu ng lng xng kia, n bin mt khng cn tm dng. T Hu Kh nh tha "con tm tm khng c". T t-ma ch cn ni thm mt cu "ta an tm cho ngi ri". T Hu Kh lin thy li i. T thu no, chng ta c tin rng ci tm suy ngh lng xng l tht c, hm nay tm li khng thy bng dng, mi bit n l khng. Bit n khng th n u cn kh nng li cun quy nhiu chng ta na. Chng dy ln, ta khng theo, tm chng an l g? S d tm ta chng an, v vng va dy ln ta ty thun theo chng, ngh vic ny cha xong, tip n vic khc, chy mi khng dng. Nay y, chng va dy ln, ta bit l khng, khng theo,

t n lng mt, qu l "Diu thut an tm". Khng nng mt php, chng mn mt tng, nhn thng mt vng tng t n bin tan nh my khi, y l trc ch khng nng phng tin. Ai kh g ui theo ci h gi, cng khng kh g c tnh tr dit, ch cn bit n h o khng theo l . Yu ch an tm ca T t-ma l ch . C v tng hi Thin s Tng Mt (Khu Phong): Th no l tu? S p: "Bit vng tc l tu." Tht l n gin m qu y . Bit vng khng theo, tm t yn lng, l diu thut ca mn thin ny. Tuy ni tu m khng tu, v c tr c dp, c bi b g u? Chng qua dng tr tu soi thu ci gi di, tm t lng l tm gi l tu. Php tu khng tu ny, m mn bng tr tu, chung cuc sng vi tm th nht nh. Thin s Duy Tn i Tng ni: "Trc ba mi nm, ti thy ni sng l ni sng. Sau gp thin hu tri thc ch dy, ti thy ni sng khng phi ni sng. Nay c ch dt sch, thy ni sng l ni sng." Trc ba mi nm l lc S cha bit tu thin, ci nhn ca S cng nh tt c ci nhn ca phm phu khc: Thy ni l tht ni, thy sng l tht sng, thy ngi l tht ngi... Sau khi c thin hu tri thc ch dy, S nhn ni sng khng cn tht ni sng na, m l hp th gi di do cc duyn chung hp, t tnh rng khng. S m mt tr tu nhn mi vt, mi n nay mi nhim dnh mc u dt sch, ch hin by l l mt tm th thanh tnh nht nh. n y, S nhn ni sng l ni sng, v dt sch mi kin chp, mi phn bit. Qu l k i n ch ca qung ng chim vy. Chng ta s thy li tu ny c th hn, qua li thy Tri vin hi Thin S Duyn Qun: - Khi gic nh kh gi th th no? - Bit c chng phi oan gia. - Sau khi bit c th sao? - Bim n nc v sanh. - Nc v sanh u khng phi ch y an thn lp mng? - Nc cht khng cha c rng.

- Th no l nc sng cha rng? - Dy mi chng thnh sng. - Bng khi m nghing ni th th no? S bc xung ging thin, nm ng thy Tri vin bo: - Ch ni t gc ca-sa ca lo tng. Gic nh kh gi l vng tng do su ch gic (lc tc) dn vo. Bit vng tng l gi di, n khng hi ta c, tri li ta iu phc chng. Sau khi bit n, t n dng lng, cng lu cng lng l an tr ch v sanh. Nhng ng thy y l cu knh, m phi cht chm trong y, cn phi phn pht tnh gic, hng tnh sng y diu dng m khng ng, mi tht nc sng cha rng. n y d tri nghing t sp cng khng lay ng tm thin gi, l "khng t gc ca-sa ca lo Tng". Thnh qu ca li tu ny, khng phi c thn thng mu nhim, bin ha t ti, m qu ch tm gi (bt phong) thi chng ng. Tm gi l: Li - c ti li tm khng xao xuyn. Suy - Gp suy hao lng vn thn nhin. Hy - B hy nhc lng khng bc tc. D - c cng knh tm vn nh khng. Xng -c ngi khen tm vn bnh thn. C - B ch bai lng khng bin i. Kh - Gp au kh lng vn an nhin. Lc - c vic vui tm khng xao ng. Cho n, d i u vi hon cnh no, gp vic kh khn g, tm vn nh nh bt ng, y l thnh cng vin mn ca ngi tu thin. - T c ra khng Do nhn c chn tnh ni mnh, nhn ra vn vt u l tng gi di do nhn duyn ha hp. Chn tnh l tht tng m khng tng, ri c nhn duyn v t nhin, gic khng tng m cng chng gim, cn ni g l thng hay v thng. Linh minh tnh sng, hng c mt ni mi chng sanh, m chng sanh t b qun, chng sanh nhn c, gi l Pht. Chng ta hy nghe Thin s i An hi T B Trng:

- Con mun cu bit Pht, th no l phi? - Tht l ngi ci tru tm tru. - Sau khi bit th th th no? - Nh ngi ci tru v n nh. - Chng bit trc sau gn gi th no? - Nh ngi chn tru cm roi dm chng, khng cho n n la m ca ngi. S lnh hi ch. Chng ta c Pht m khng dm t nhn, mi chy i tha hi, nh ngi ci tru tm tru. Nhn c chn tnh ni mnh, khng cn bn khon tm kim, nh ngi ci tru v n nh. Bit c cha phi xong vic, cn bn ch chm nom bo v cho n thun phc, nh ch mc ng cm roi chn tru. y l yu ch tu hnh ca ngi trc nhn ra ng ch. Sau ny, Thin s i An dy chng: C thy cc ngi n i An ny tm cu ci g? Nu mun lm Pht, cc ngi t l Pht. Sao li gnh Pht sang nh bn cnh tm, lung t nhc nhn. V nh con nai kht nc m chy theo nh nng, bit bao gi c kh hp. C thy cc ngi mi ngi c hn ngc qu v gi, t ca con mt phng quang soi sng ni sng cy c, t ca l tai phng quang nhn lnh phn bit tt c m thanh lnh d, su ca ngy m hng phng quang sng, cng gi l phng quang tam-mui. Cc ngi t chng bit, li nhn bng thn t i. N l vt do trong ngoi gip khng dm chinh nghing, nh ngi gnh nng i qua cy cu kh, d dt s sy chn... Qua hai on dy chng ca Thin s i An, chng ta thy Pht tnh sn ni mnh, kho nhn l c, ng chy tm cu bn ngoi, cng tm cng nhc nhn v ch. Pht tnh hin l y ni su cn chng ta, cn nhn li l thy. Kh ni, chng ta khng khi no dm nhn n, m hng nhn thn t i ny l mnh. Thn t i do duyn trong, ngoi gip , thiu duyn l n hoi lin, nh ngi gnh nng i qua cy c mc kiu,

h chn l t nho. Qun ci chn tht, nhn ci gi di th pht giy no cng lo u s st, ngi cn v thng bt cht n vi n. Nhn c ci chn tht bt bin, mi s st lo u u tan mt, th cn ci g hi c chn tnh ny, qu l nit-bn hin ti trn gian. C v tng hi Thin s Thch Cu: - Th no l ht chu trong tay a Tng? - Trong tay ng li c chng? - Con chng hi. - Ch di i chng. S ni tng : Bt thc t gia bo Ty tha nhn ngoi trn Nht trung o nh cht Cnh l tht u nhn. Dch: Bu nh mnh chng bit Theo ngi nhn ngoi trn Gia tra chy trn bng K soi gng mt u. Chng sanh mt b chy theo ngoi cnh qun bng bn tm. Ch cu hi ht chu trong tay B-tt a Tng, qun lng trong tay mnh sn c ht chu. Ht chu y theo di chng ta nh bng theo hnh, mc d ta ln ln su ng, lang thang trong tam gii, ht chu hng c mt trong ti o chng ta. Chng ta si m b qun n, nh chng Din-nh xem gng thy bng u mt hin trong gng, p gng li bng u mt mt i, hong la ln "ti mt u". Chng ta pht cung m u chy la "ti mt u". Tt c chng ta cng th, hng ngy c chy theo vng tng suy tnh, c n l c mnh, mt khi vng tng lng xung, hong la "mt mnh". Vng tng l ci cht sanh cht dit, khng ci gc ni chn, m chp l tht mnh. Khi vng tng lng xung, mi cng dng thy nghe hiu bit vn nguyn vn, m ni "mt mnh". Th hi ai l k bit mt mnh? Kho nhn ra ng ch mi khi b khch trn la gt. Thin s Php Din ni:

"Ta c mt vt chng thuc phm chng thuc thnh, chng thuc t chng thuc chnh, mun vic khi n t nhin hiu lnh." ng ch ca chnh mnh l thc th tuyt i, khng cn thy c hai bn phm thnh chnh t i i. Tuy khng c nim phn bit i i, song xc duyn chm cnh liu tri rnh r. ng ch ny cha tng sanh cha tng dit, nn gi l php thn bt dit. Bi khng sanh dit, nn chn tht thng hng, m khng c tng trng, thng v nh h khng. T Php thn nhn ra thn tm vn vt u thy tm b gi di, khng c bng my t si tc no chn tht, nn ni: nh bt, bng, sng m, in chp... i ng nm ngi u sng vi ng ch ny l tu thin V sanh. Thin s S Nhan ngi mt mnh trn tng , thnh thong gi: "ng ch nhn!" T p: "D!" Bo: "Phi tnh tnh ng ngi la!" T gi t p dng nh vic a ct chi. Chnh l li tu t nhc mnh khng qun ng ch. ng ngoi cnh nh la, hng tnh sng vi ng ch ngn i ca mnh. Qu l php tc mun i cho nhng ngi bit sng tr li mnh. Bit tr li mnh l v qu hng, l n Bo s, l Cng t c cha trao s nghip, l nit-bn, l gic ng, l gii thot... Trm ngn danh t khc nhau u ch mt vic "tr v vi mnh". ng vi cu "thin thng thin h duy ng c tn". Bi v tr v c vi mnh, l mun vic bn ngoi u theo gii quyt xong. - Php thin ny c t thi kha tu tp c nh khng? Thin ny khng t nng thi kha (ch ty hon cnh thun tin), m ch trng tm nim. Trong tt c thi, mi hot ng i ng ngi nm, lm vic ngh ngi, cn thy r tng tm nim ca mnh, khng theo, hoc hng sng vi ng ch, khng b ngoi duyn li cun. Nhng pht giy no qun lng tm nim mnh, coi nh phm ti bung lung ng trch. Cho nn ni "i ng, ni nn, hi ci, lt rau, thi la, nu cm u l thin". Ngi tu thin ny, mi nhn dng nh h thong th li lng, tht ra h min mt tng tm nim. Thin ny l ci gc thnh Pht tc T. Mt hm, Vng thng th vo thm Thin vin ca T Lm T, n nh ng sang nh Ty, thy chng ng o, ng hi T Lm T: - Chng ng o th ny, c dy tng kinh, ta thin chng? - Khng.

- Dy h lm g? - Dy h lm Pht lm T. y l php tu tinh t vi mt trong tm nim, khng thuc hnh thc bn ngoi. T Lm T cng ni: "K ngu ci ta, ngi tr bit ta." K phm ngu kh hiu ni li tu ny, bc tr gi kh d thng sut. Li tu ny khng c cp bc phng tin, ch mt b sng vi l tnh chn tht. L tnh khng c tng mo, nn ngi tu kh nhn, kh thy s tin b ca mnh. Do , i hi ngi tu phi lp ch st , mi mong c ngy thnh cng. Tuy nhin, cng c nhng ngi hc lm php thin ny, ngoi ming ni b b, m trong tm khng khi no bit thc lim, ch mn li Pht T ni, che li ca mnh. Bn ny l k trm trong Pht php mc ti khng nh. - Bin minh. c phn Thin tuyt i trn, a s c gi sanh nghi: - o Pht ch trng V ng, y bo tr v "ng ch ca mnh" l c ng, tc tri hn gio l? - Trong kinh Pht hng qu chp Thng chp on ca ngoi o, y ni "ng ch thng hng khng bin i" u khng ng chp Thng ca ngoi o? Chng ti theo th t gii quyt hai nghi vn ny: - o Pht ch trng v ng, l v ng ngay ni thn ng un ny. Bi v B-la-mn cn c vo th tng hnh thc chp lm ng, Pht bit r n l tng v thng sanh dit nn ni v ng. Pht chia n lm bn th, t cu hi: Nu chp th lm ng th tng hnh thc l ci g? Ngc li, cc th kia cng th. Nhm trn nm un chp lm ng, tht sai lm o . Nm th ny l tng duyn hp, v thng sanh dit, chp n l "ta" lm sao khi lun hi sanh t. V th, k chp nm un lm ng, Pht bo l v minh, Ngi phn i v ni l v ng. ng ch ca thin ny ni, cng ngay ni thn nm un ny, song l th chng sanh chng dit lng ngm trong y. Th ny, khi th tng hnh thc lng mt, n mi hin by y . N chng ri th tng hnh thc, nhng khi cc th ny hot ng, tm n khng ra. ng ch ny l th tch tnh gic

tri cha tng xao ng bin hoi. Chng ta th nghim xem, khi ngi thin hay ngi mt mnh ch vng, th tng hnh thc lng mt khng hot ng, ta vn tnh sng mt tai... vn tri gic nh thng. Ci g chu trch nhim tri gic trong lc ny, nu khng phi tnh gic tch tnh thng cn bn trong. Th nn, y ni "ng ch" vn khng tri vi ch trng v ng ca o Pht. C sng tht, chng ta mi thy r iu ny, ng mc kt trn vn t ci l sung v ch. - Ngoi o chp "thng" cng cn c trn thn nm un m chp. Thn nm un vn l tng sanh dit v thng, ci v thng m chp l Thng, nn b Pht qu trch. ng ch y ni, l thc th cha tng ng, cha tng sanh dit, khng c tng mo, vt ngoi i i hai bn, ni "thng hng khng bin i" l gng go m ni thi. V thc th tuyt i, cn dng ngn ng i i no ph din n c. C nhn thy tnh gic ny, chng ta mi tin l "thng hng" ca n. Phm ci g c tng mo, c sanh dit u v thng, tnh gic thot ngoi tng mo, sanh dit lm sao bt n v thng. Nu khng c tnh gic ny, ci g chng A-la-hn, ci g thnh Pht, sau khi th tng hnh thc u lng mt? V l , y ni "ng ch thng cn chng bin hoi", khng tri vi l v thng ca Pht ni, cng khng thuc chp "thng" ca ngoi o, m l ch yu ca Pht gio. KT LUN Nhng vn trnh by qua, chng ti c gng c ng trong mt khun kh rt nh hp, ging nh vic "ly thng p voi", kh trnh khi li kh hiu v thiu st. Chng ti ch mong c gi nhn c then cht ca mi vn , cn i su vo chi tit, s nh nhng quyn kinh sch khc, hoc nh s dt dn ca Tng, Ni hay Thin hu. n li then cht thit yu, c th ni: Pht l ngi gic ng v gii thot sanh t, l v tr cn bn ca Ngi. Chng ta ng x dch, ng t im, dng p buc Ngi phi ri ch cn bn y. Pht php l nhng li ging dy ch ra l tht: L tht trn hnh tng s vt l nhn qu, l tht trong s cu to kt hp l duyn sanh, l tht thm lng trong bn th l chn khng hay Pht tnh. Hc Pht l tin bc trn con ng gic ng, l nhn hiu phn xt nhng l tht ca Pht dy, em ch nhn hiu ng dng vo cuc sng con ngi.

Thc hin c nhng iu ny, cn nh cp mt tr tu sng sut mi thnh cng. Tu Pht l ng dng nhng l tht nhn xt c vo cuc sng hng ngy ca mnh. G sch mi phin no kin chp ang tri buc khn cht trong tm t chng ta, em li s an lc ngay trong hin ti v min vin v lai. Chng nhng th, tu Pht cn c ngha vt ra ngoi vng i i sanh dit, thot khi mi khun kh hn cuc, lm ngi t do t ti. Vi nhng im ch yu trn, chng ta nhn thc chc chn su xa, l trong tay c sn ngn uc sng, trn con ng v qu t khng n ni lc lm. Gi tr ca Pht php l bit hnh, khng phi bit ni. Thc hnh su chng no, cng thy gi tr Pht php cao chng y. Bit ni, l ngi trnh by mi thc n, m bng vn i; l nhn vin pht ngn trong ngn hng c ngy m tin, khi ra v ch hai tay khng. Chng ti c mong c gi ca quyn sch ny khng n ni nh th. -27Hc Pht bng cch no? Hi hc Pht bng cch no, tc l hi n phng php hc Pht. th gian mn hc no cng c phng php ring ca n. V nh mn ton hc, ngi hc tr trc phi bit s, k hc thuc cu chng, hc cch cng tr nhn chia, ln na phi hc cng thc, phng trnh v.v... Mn vn chng, trc phi bit ch ci, hc rp vn, vit chnh t, hc vn phm, tp cch lm vn v.v... Phng chi Pht php l mn hc gic ng, m khng c phng php ring ca n hay sao? Phng php hc Pht tc l ba mn tu hc: Vn tu, T tu, v Tu tu. Bi v mun vo ca gic ng khng phi anh tng tr tu th khng sao vo c. Pht php l chn l l nhng s tht, nu khng c ngn uc tr tu soi sng, lm sao chng ta thy mi s tht chung quanh, khng cn tr tu, ch dng lng tin n vi o Pht, hc Pht php, tht l sai lm ln lao. y l chng bnh trm trng ca Pht t hin thi. Cn cha lnh bnh ny, chng ta phi ng dng trit ba mn tu hc vo cng trnh tu hc Pht php. Th no l Vn tu?

Vn l nghe, do nghe gio l Pht php tr tu m sng, gi l Vn tu. Chng ta nghe Pht php qua li ging dy ca ch tng, ca thin hu tri thc tu hc trc ta. Nhng li ging dy y xut pht t kinh in ca Pht, trong cha ton li l chn chnh, ch by mi s tht cho chng sanh. Cng nghe tr tu chng ta cng sng. Hoc chng ta trc tip c kinh sch Pht, khin m mang tr tu cng thuc Vn tu. Chu kh nghe ging dy, ch?u kh nghin cu kinh sch Pht, l ngi bit t ca Vn tu tin thng vo ngi nh Pht php. Th no l T tu? T l suy xt phn on, do suy xt phn on nhng li dy trong Pht php, tr tu cng tng trng. Chng ta c nghe li ch dy ca thy bn, dn t trong kinh Pht ra, song nghe ri tin lin l cha t cch hc Pht. Buc chng ta phi dng tr phn on xem ng hay sai, nu qu tht ng, t chng ta mi tin. c th mi thc hnh ng cu "cc ngi phi t thp uc ln m i, thp uc ln vi chnh php", trong kinh Php C. Chng ta mun m mang tr tu, song t mnh lm sao m c, phi mi ngn uc tr tu ca mnh vi ngn uc chnh php ca Pht, tr tu mi pht sng. Mi bng cch no? V nh chng ta nghe v S ging rng: "Tt c th gian u l v thng." Sau phi dng tr tu ca mnh phn on xem ng hay khng. Chng ta t t cu hi: tt c th gian u l v thng, c s vt no thot ngoi lut l y chng? Nu c, cu ni ny cha phi chn l. Bng khng, mi tht ng chn l, chng ta s hon ton tin. Th ri, ta t kho st : Con ngi c phi v thng khng? T ng b n cha m chng ta u c sanh ra, ln ln, bnh hon, gi yu ri cht. K lun c ta, khi no cn nh b, ln ln, bnh hon, gi yu, ri cng s cht. Trong gia nh thn tc chng ta th, ngoi x hi cng th, c nhn loi trn th gii cng th; ngn xa l th, mi sau ny cng th. Qu l con ngi v thng. n nhng s vt, no nh ca, bn gh, xe c... c b v thng khng? Chnh ci nh ca mnh, khi mi ct th tt p lnh ln, qua vi ba nm thy c dn, n nm mi nm th h sp. Ci bn vit cng th, khi mi ng xem bng long tt p, dng my nm thy c, trc sn khn mt, ri y s mc nt h hoi. Chic xe p khi mi mua em v mi toanh, chy c mt nm v rch, c lng, cc con c ln... vi nm na s h. Th

l, nh ca, bn gh, xe c... nhng vt cn dng bn cnh chng ta thy b v thng chi phi. Cho n trm ngn vt khc, nu kho st u thy ng mt s phn nh nhau. Chng ta c th kt lun rng: "tt c th gian l v thng", qu tht l chn l. Ta tin chc l ny, d c ai ni khc i, cng khng lm lay ng c lng tin ca ta. Bi lng tin ny c gn lc qua sng l tr, nn n vng chc khng d g lm lung lay. Li mt th d, chng ta nghe v S ging l lun hi, bo rng: "Mun vt th gian u xoay quanh vng lun hi." Ta t t cu hi: Ti sao mun vt u lun hi? C vt no khng lun hi chng? Chng ta bt u xt t thc vt: Cy ci thnh hnh bt ngun t ht, ht ny mm tng trng thnh cy, n hoa, kt tri; tri sanh ht, ht li ny mm... ln i o li khng cng. Song l s ln i o li t cy ny sang cy khc, ngay bn thn cy y c o ln vy khng? Cng ln i o li nh th. Thn cy hin sng y, do chm r ht t nc... nui dng mi c sanh trng, dn dn thnh i th. R ht t nc nui dng thn cnh l, l rng bin thnh phn t, cnh gy mc cng thnh phn t, thn cy ng mc cng tr v t nc. Thn cy nh t nc sanh trng, khi ng mc li tr v t nc. Nc do nh nng bc thnh hi, hi ln cao gp kh lnh ng li, ri xung thnh nc; nc li bc hi... mi mi khng cng. To nh qu a cu vn quay trn quanh ci trc, sng ri ti, ti li sng. Cn c vo s quay trn ca n, ngi ta chia ra ngy gi thng nm, thi tit xun h thu ng, xoay vn th mi khng cng. Do s kho st trn, chng ta khng nh rng "mun vt th gian u xoay quanh vng lun hi", l s tht khng cn g phi nghi ng. Trn y tm c vi th d lm cn bn cho cng cuc suy xt phn on Pht php. Cn c vo y, chng ta phn xt nhng li Pht dy, hoc ch tng dy trong nhng trng hp khc. C th, mi phn bit c chnh t v mi ng tinh thn ngi hc Pht. Th no l Tu Tu?

Sau khi phn xt li Pht dy l ng, chng ta em p dng trong cuc sng hng ngy ca mnh, khin chnh l cng by hin sng t, l tu tu. V nh, bit r "tt c th gian l v thng", chng ta ng dng s v thng vo i sng ca mnh, trong nhng trng hp nh sau: bit r th gian l v thng, khi gp v thng n vi bn thn, vi gia nh ta, ta vn gi bnh tnh khng ht hong hi s. V bit chc iu th gian khng ai trnh khi, s hi kinh hong ch lm ri thm v ch. Bi khng s nn tm ta bnh tnh sng sut, gii quyt mi vic mt cch tt p. Chng ta vn sng sut khuyn gii cho nhng ngi ng cnh ng bt au kh?. Bit r th gian l v thng, mi s tranh ginh danh li, ti sc... lng ta ngui lnh. Tranh ginh nhng th tm b y lm g, ri chuc kh v mnh, gy au kh cho ngi, rt cuc ch thnh vic m trng bt bng. Lng tham lam ginh git dc lc th gian, do y dt sch. Do thy r l v thng, chng ta khng th ngi yn ch cht. Phi c gng lm mi vic lnh, nu cn v thng n, chng ta c mun lm cng khng sao lm c. Li bit qu tic thi gi, mt ngy qua ri khng tm li c, phi cp bch n lc lm li mnh li ngi, khng th chn ch. l ba trng hp do bit "th gian v thng", chng ta kho ng dng tu hnh trong cuc sng hin ti ca mnh. Bao nhiu s li ch tt p s theo m tng trng. S tu hnh y, i i vi tm tr tnh to sng sut, nn gi l "Tu tu". V d khc, chng ta nhn r "mun vt lun hi", lin ng dng l lun hi vo cuc sng ca mnh. Nu phi lun hi, chng ta chn ci lun hi no tt p an n hn. V nh, bit cc loi tho mc t ht ny mm, sanh trng thnh cy, m hoa, kt qu; ht li ny mm... Chng ta nn chn la ht tt ging ngon em ng, sau ny kt qu ngon, cho ta v mi ngi c thng thc v ngon. Cng th, trong vng lun hi bn thn ta cng khng thot khi, ta cn to nhng nhn tt, nhn an vui, mai kia c ln ln cng ln ln trong ch tt, ch an vui. bit mun vt lun hi, chng ta phi tm xem nguyn nhn no li cun vo trong y. Bit r nguyn nhn ri, phi tm cch thot ra ngoi vng lun hi. Khng u hng khut phc, chu ln mi trong lun hi. Nh cc nh khoa hc nghin cu bit sc ht ca qu t, sau tm cch ch phi

thuyn sc mnh vt ra ngoi vng ht ca qu t, i thng vo qu o v.v... Bit lun hi tm cch thot ra, chnh l tinh thn "Tu tu". Vn tu, T tu rt cn thit, song Tu tu li cng quan trng hn. Nu c vn tu, t tu m thiu tu tu th ch l tu rng, khng li ch thit thc cho i sng con ngi. Nh tu tu mi thm nh c gi tr vn, t trn v gip cho vn, t c kt qu vin mn. V th, c Pht dy hng Pht t i cha l ct gp S tng, S ni, gp Tng ni ri cn phi tha hi Pht php, tha hi xong phi ghi nh, ghi nh ri cn phn xt, phn xt ri phi tin tu. c vy mi ng tinh thn Pht t (Phng theo bi kinh Ma-ha-nam trong Tp A-hm). B-tt Qun Th m cng trnh vi Pht, thu qu kh lu xa Ngi gp Pht dy tu phng php vn, t, tu c vo chnh nh v cho hiu l Qun Th m (Kinh Lng Nghim). Chnh trong gii B-tt, Pht cng dy "d xa trm ngn dm, nghe c ngi ni kinh lut, ngi mi th gii B-tt cng phi mang kinh lut n hc (Kinh Phm Vng). Qu nhin c Pht khng chp nhn t tu hnh ti dt, phi y ba mn Tu hc, mi xng l t ca Ngi. Ba mn Tu hc ny hon ton thch hp vi tinh thn khoa hc hin nay. Bt lun mn hc no, trc tin hc l thuyt, k ph bnh l thuyt, sau th nghim hay thc hnh l thuyt. L thuyt tc l vn tu, ph bnh tc l t tu, th nghim tc l tu tu. C nh vy mn hc mi tin b v pht minh nhng iu mi l. Tuy nhin, v mc tiu chnh yu Pht hc vn khc khoa hc. Khoa hc ct pht minh mi s tht ca ngoi gii, chinh phc ginh quyn lm ch thin nhin, bt thin nhin lm theo mun con ngi, to vt cht di do sung tc cho nhn loi. Pht hc xoay li ng tr bn thn mnh, gn lc o thi nhng tm thc nh xu, kin to mt tm hn trong sng an vui t ti. Bi khoa hc gy to iu kin vt cht di do, nn con ngi d tranh ua ginh git knh chng ln nhau, Pht hc ct xy dng tm hn trong sng, nn ngi bit tu theo, lng s m rng thng yu bo bc ln nhau.V th, ba mn tu hc u t cn c trn nguyn tc "xem li chnh mnh". Nm vng nguyn tc ny, c kinh sch Pht, chng ta nhn nh phn xt khng b sai ln.

HT