Hoi Ki Tran Quang Co

C NV TÔI YÊU T QU C TÔI!
H n thiêng sông núi n c Nam

Máu h ng nòi gi ng Con R ng Cháu Tiên
V vang hùng c ph ng ông
V y vùng b n b tranh tài n m châu.
H i ký Tr n Quang C
Tr n Quang C
H i c và suy ngh
T ngôn:
Giai o n 1975-1991 sau khi VN ch m d t, t n c Viêt Nam th ng nh t
b c vào công cu c xây d ng t n c và oàn k t dân t c,nh ng li u s th t
át n c có yên n hay không,và lí do t i sao 1 kho ng th i gian dài chúng ta
không th phát tri n i s ng nhân dân v n nghèo kh .Ti ng súng trong n c
v a d t vài n mthì biên gi i Tây Nam l i n i l a,do b n quái thai CNCS
PolPot và bè l! "c Trung Qu c # u xúi gi$c phá ho i làm ch y máu
VN,tháng 12/1978 VN sau nhi%u n& l c ngo i giao không thành công,quân
iVN t n công Kh me ' phòng v t xa,2/1979TQ li%n a quân bành
tr ng VN nh(m c u vãn tình hình cho Kh me ',k t qu 2 cu c chi n VN
c b n ã giành th)ng l"i, *y lùi Kh me ' vào r ng núi,TQ ph i rút quân
kh'i biên gi i.Nh ng nh th li u t n c ã xong c n b c c ch a,th c s
ch a âu b n à!TQ và Thái Lan vu cáo VN mang ch+ ngh a bá quy%n,M,
c!ng hùa theo c m v n VN và thành l p các liên minh t*y chay VN,hòng cô
l p VN và ông D ng kh'i khu v c,Các nhà lãnh o Hà N i l i 1 l n n-a
d n thân vào cu c chi n không ti ng súng m. ra cho t n c 1 h ng i
m i,c i thi n n%n kinh t ,gi- v-ng ch+ quy%n, c l p dân t c, nâng cao i
s ng nhân dân,nh t là Liên Xô và ông Âu ang tan v#…Cu c chi n ngo i
giao và chính tr/ vô cùng kh c li t v i các c ng qu c mu n 0t nh h .ng
c+a mình lên ông D ng,cu c chi n y kh c li t vì k thù trên m0t tr n
này r t nham hi m,cu c chi n này không nh-ng c n lòng d!ng c m mà còn
c n ph i th t khôn khéo,m t s giai o n trong lãnh o ng ã phân hóa
sâu s)c,v p nhi%u sai l m m t ph ng h ng,nh ng cu i cùng Hà N i c!ng
tìm ra "c con ng úng )n a c dân t c h i nh p v i th gi i ti n
v% t ng lai.
T p h i kí này là c+a ng i trong cu c t ng làm i s t i Thái Lan,tr .ng
% án CP87 (nghiên c u V n % Campuchia),th tr .ng ngo i giao…Các chi
ti t t r t th c r t sinh ng cu c u tranh vì t n c c+a Hà N i.
C nV '
www.thegioiebook.com 1
www.heartsay.good.to
H i c và Suy ngh .......................................................................................................... 3

2. M T NHI M K I S KHÔNG T NH T ......................................................... 4
3. I H I “ I M I” ............................................................................................... 10
4. CP 87 VÀ BA T NG QUAN H C A V N CAMPUCHIA. ............................ 12
5. T CH NG DI T CH NG N “GI I PHÁP ” ! ............................................ 16
6. M T B C T C I TRÓI: A D NG HOÁ A PH NG HOÁ QUAN H ..... 19
7. TRUNG QU C U N MÌNH THÍCH NGHI V I TH C C.............................. 22
8. HI P M T C A H I NGH QU C T PARIS V CAMPUCHIA......................... 25
9. NG TI U BÌNH TI P KAYSONE PHOMVIHAN NÓI V I VI T NAM .... 30
10. THU C NG NH NG KHÔNG DÃ C T T ............................................. 37
11. B CHÍNH TR ÁNH GIÁ CU C ÀM PHÁN THÁNG 6.90 ........................... 45
12. M T S CH!N L A THI U KHÔN NGOAN..................................................... 49
13. CU C G P C P CAO VI T – TRUNG T I THÀNH Ô.................................... 52
14. THÀNH Ô LÀ THÀNH CÔNG HAY LÀ TH T B I C A TA ? ....................... 55
15. AI LÀ NG "I ÁNG LÝ RA PH I NH DAI ? .................................................. 60
16. MÓN N THÀNH Ô ........................................................................................... 63
17. NH#NG V N V TÌNH HÌNH QU C T VÀ CHÍNH SÁCH I NGO I
CÒN CÓ TRANH LU N ............................................................................................. 68
18. I H I VII VÀ CÁI GIÁ PH I TR CHO VI C BÌNH TH "NG HOÁ QUAN
H V I TRUNG QU C .............................................................................................. 70
19. HI P 2 C A H I NGH QU C T V CAMPUCHIA ......................................... 74
20. K T THÚC M T CH NG "NG NH NG L CH S$ CH A SANG TRANG . 77
I V I AN NINH VÀ PHÁT TRI N C A TA ... 80
Ph l c NH#NG THÁCH TH C I S KÝ 1975 - 1991
............................................................................................ 91
Tr n Quang C H i c và suy ngh ..................................................................... 115
0. H1I 2C VÀ SUY NGH3
1. VI T NAM TRONG TH P NIÊN 70 C4A TH5 K6 20
2. M7T NHI M K8 9I S2 KHÔNG T: NH9T
3. 9I H7I “ I M;I”
4. CP 87 VÀ BA T<NG QUAN H C4A V=N > CAMPUCHIA
5. T? CH NG DI T CH4NG 5N “GI@I PHÁP ”!
6. M7T BA;C TB CCI TRÓI: A D9NG HOÁ A PHADNG HOÁ

QUAN H
7. TRUNG QU C U N MÌNH E THÍCH NGHI V;I TH5 CFC
8. HI P M7T C4A H7I NGHG QU C T5 PARIS V> CAMPUCHIA
9. HNG TIEU BÌNH TI5P KAYSONE PHOMVIHAN E NÓI V;I

VI T NAM
10. THU C ING NHANG KHÔNG DÃ AJC T T
11. B7 CHÍNH TRG ÁNH GIÁ CU7C ÀM PHÁN THÁNG 6.90
12. M7T SB CHKN LBA THI5U KHÔN NGOAN
13. CU7C GHP C=P CAO VI T – TRUNG T9I THÀNH Ô
14. THÀNH Ô LÀ THÀNH CÔNG HAY LÀ TH=T B9I C4A TA ?
15. AI LÀ NGALI ÁNG LÝ RA PH@I NH; DAI ?
16. MÓN NJ THÀNH Ô

17. NHMNG V=N > V> TÌNH HÌNH QU C T5 VÀ CHÍNH SÁCH

I NGO9I CÒN CÓ TRANH LU N
18. 9I H7I VII VÀ CÁI GIÁ PH@I TR@ CHO VI C BÌNH THALNG
HOÁ QUAN H V;I TRUNG QU C
19. HI P 2 C4A H7I NGHG QU C T5 V> CAMPUCHIA
20. K5T THÚC M7T CHHNG ALNG NHANG LGCH SN CHAA

SANG TRANG
21. PHF LFC - NHMNG THÁCH TH2C I V;I AN NINH VÀ PHÁT

TRIEN C4A TA
H i c và Suy ngh
Trong 44 n m (1954-1997) làm ngo i giao, tr i qua nh ng giai o n khác nhau,
b n thân ch ng ki n và tham gia nhi u s ki n ngo i giao áng ghi nh c a th i
k kháng chi n và c a th i k h u chi n nh cu c àm phán hoà bình v i M
Paris (1968-1973), àm phán v bình th ng hoá quan h v i M (1977 Paris,
1978 N u- c), u tranh ngo i giao v v n Campuchia và bình th ng
hoá quan h v i Trung Qu c, s d tôi ch n quãng th i gian 1975-1991 này
vi t ký c này vì nó ch a ng nhi u di n bi n khúc m c t nh v i ngo i,
nh t là trong quan h c a ta v i ba n c l n, d b vô tình hay c ý làm “r i
r ng” cho l ch s! "c “tròn tr nh”; khi n cho vi c ánh giá và rút bài h c b sai
l ch, và ây c#ng là giai o n mà m i quan h c a ta v i các n c l n có nh ng
i u áng ph i b n kho n suy ngh , không nh ng cho hi n t i mà có th
c cho t ng lai...
B i c nh qu c t lúc này r t ph c t p, chi n tranh l nh ã i vào giai o n cu i,

c 3 n c l n Liên Xô, M , Trung Qu c u có nh ng chuy n $i v chi n l "c,
t% ch& i 'u quy t li t v i nhau chuy n sang hoà hoãn tay ôi r(i tay ba. C c
di n chính tr luôn bi n $i châu Á - Thái Bình D ng tác ng tr c ti p n ti u
khu v c ông Nam Á và n c Vi t Nam ta. Khu v c ông Nam Á lúc này c#ng
ang trong quá trình chuy n $i t% quan h i 'u sang quan h i tho i
gi a hai nhóm n c ông D ng và ASEAN. Hoàn c nh này úng ra ( òi h)i)
Vi t Nam ph i m nh d n s m $i m i t duy v i ngo i có "c m t
ng l i phù h"p v i th c ti n khách quan nh*m thoát ra kh)i th cô l p, hoà

nh p "c v i à phát tri n chung c a khu v c và th gi i. Nh ng không ! T
duy chính tr s c ng ã giam gi n c ta trong c nh khó kh n m t th i gian
dài. Chính vì th , ngo i giao quãng th i gian này ã l i trong tôi nhi u b n
kho n suy ngh v cái úng, cái sai cái nên làm và cái không nên làm. Tôi ngh
r*ng n u nghiên c u m t cách trung th c và có trách nhi m nh ng s ki n c a

giai o n l ch s! này thì t% ây có th rút ra nh ng bài h c b$ ích và ích áng
cho ngo i giao ta hi n t i và t ng lai v i m c ích t i cao là m b o "c l"i
ích c a dân t c trong m i tr ng h"p.
Vì v y tài li u này tôi vi t làm 2 ph'n: H i c và Suy ngh . Ph'n H i c c g ng

ghi l i m t cách khách quan và trung th c di n bi n c a các s ki n trong th i
gian 1975-1991 trên c s nh ng t li u và nh t ký công tác còn l u gi "c.
Còn ph'n Suy ngh dành cho nh ng ý ngh c a riêng tôi, nh ng i u tr n tr
c a tôi khi nghi n ng+m l i các s vi c ã tr i qua. Nh ng ý ngh hoàn toàn theo
ch quan, có th sai có th úng.
23.1.2001
B n th o này ã c b sung và hoàn ch nh ngày 22.05.2003
Tr n Quang C 1
[m c l c] [ch ng sau]
1 V n b n này là t ng h p c a 2 v n b n: v n b n ngày 23.1.01 (g i là B n 01) và v n b n ngày 23.5.03

(g i là B n 03). Nguyên b n là b n 01, nh ng ph n bôi en là b sung t b n 03, nh ng ph n có trong b n
01 mà không có trong b n 03 nh ng xét th y b n c có th tham kh o thì biên t p (BT) a xu ng chú
thích. Nh ng chú thích có ghi (BT) là do biên t p b sung. Riêng ch ng 17 và Ph n i s ký 1975-1991
thì trong b n 03 dã b i.
2. M7T NHI M K8 9I S2 KHÔNG

T: NH9T
Tháng 10.82, tôi "c b$ nhi m i làm i s t i V ng qu c Thái Lan – m t

i m ti n tiêu c a m,t tr n i ngo i th i k y vì chính quy n Thái Lan lúc ó
g n bó r t ch,t v i Trung Qu c trong vi c nuôi d -ng bè l# di t ch ng Polpot
ch ng Vi t Nam. Không th nói nhi m k i s c a tôi Thái Lan khi ó là bình
l,ng hay t. nh t. H'u nh không có tháng nào là không có nh ng ám ông
bi u tình tr c s quán hò hét ph n i Vi t Nam “xâm l c” Campuchia, xâm
ph m lãnh th$ Thái. Thông th ng nh ng ho t ng này tr nên náo nhi t vào

'u mùa khô hàng n m, cùng lúc v i các ho t ng quân s b t 'u trên biên
gi i Campuchia – Thái. ám “bi u tình” – có khi là dân “xám-lô”16, có khi là t$
ch c dân v Thái, có khi là ám ng i Vi t ph n ng m y t/nh ông B c –
th ng t t p trong Công viên Lum-pi-ni g'n i s quán ta trên ng Oai-

r -lét17, nh n ti n “bi u tình phí”.
Báo chí Thái Lan h(i ó hình nh r t khoái theo dõi ph n ánh các ho t ng c a
i s Vi t Nam, ,c bi t là nh ng khi có cu c g,p g- không l y gì làm vui v.
gi a B Ngo i giao Thái Lan và i s Vi t Nam. Ph i nói r*ng nhi t không
khí “chuy n trò” gi a tôi v i các v quan ch c ngo i giao Thái ph n ánh khá
trung thành c ng chi n s vùng biên gi i Campuchia Thái Lan. Tôi không
th nào quên l i phát bi u 'y ph+n n c a ngài T l nh l c quân 'y quy n uy
Ac-thit Kham-lang-ec v i báo chí: “Ch ng c n có i s Vi t Nam Thái Lan
n a”, sau khi tôi ã l ch s nh ng kiên quy t t% ch i nh n hai b c công hàm
ph n i c a ngo i tr ng Thái. B c công hàm ngày 17.4.83 c a Thái ph n i
quân i Vi t Nam ã b n r i chi c máy bay trinh sát L19 làm ch t viên phi công
lái máy bay ó, và sau ó l i b n h)ng m t chi c tr c th ng c a quân i Thái.
Còn công hàm ngày 1.5.84 ph n i quân i Vi t Nam “pháo kích vào lãnh th
Thái” thu c t/nh Surin làm ch t và b th ng m t s dân làng. Tuyên b gi n d
c a t ng Ac-thit ã "c ph ho b i m t s báo Thái, trong ó t nh t báo
ti ng Anh “Daily News”18 có xã lu n vi t: “Chính ph (Thái Lan) c n yêu c u Vi t
Nam thay ngay i s c a h Bangkok ph n i vi c ông này ã t ch i
nh n công hàm ph n kháng c a Thái”. S vi c ó x y ra vào th i gian 'u mùa
khô 1984-1985, lúc quân tình nguy n Vi t Nam m chi n d ch ánh th0ng vào
vùng “ t thánh” và xoá s ch các c n c c a 3 phái Khmer ph n ng n*m trên
ng biên gi i Campuchia - Thái Lan và c m sâu vào t Thái Lan. C#ng th i
gian ó ã x y ra nh ng v t p kích và pháo kích c a quân Trung Qu c vào m y
t/nh biên gi i phía B c n c ta ph i h"p c u nguy cho b n di t ch ng Polpot
m,t tr n phía Tây n c ta.
Thông qua báo chí Thái, tôi c#ng ã có d p làm cho nhân dân Thái Lan rõ s th t
v v n Campuchia trong khi tr l i ph)ng v n c a t Kledlap19 ngày 15.4.84:
H)i: Ngài có tán thành ý ki n cho r ng chi n tranh Campuchia là cu c xung t gi a Liên Xô -
Vi t Nam m t bên v i Trung Qu c – Khmer m t bên, còn ASEAN và các bên khác ch óng
vai trò ph ? N u úng nh v y, Ngài có ý ki n th nào v sáng ki n c a ông Adam Malik v
àm phán Liên Xô - Vi t Nam - Trung Qu c gi i quy t v n Campuchia ?
Tr l i: Th c ch t c a cái g i là v n Campuchia hi n nay là vi c Trung Qu c s! d ng m t

trong nh ng công c c l c nh t và c#ng là thô b o nh t c a h can thi p và e do an ninh
c a các n c ông D ng, tr c h t là Campuchia. N u cho r*ng ây là xung t gi a Liên Xô
- Vi t Nam v i Trung Qu c – Khmer ) thì là m c b+y Trung Qu c c , u là sai l'm nguy hi m.

Vì nh th s1 không th y "c m i e do l n i v i an ninh c a t t c các n c khu v c này
là ch ngh a bành tr ng và bá quy n Trung Qu c, Liên Xô t% tr c n nay ch/ giúp nhân dân
ba n c ông D ng b o v c l p và xây d ng hoà bình t n c mình, không e do ai c .
Vì v y, xin mi n phát bi u v ý ki n c a ông Adam Malik ây.
H)i: Chi n tranh Campuchia kéo dài s nh h ng n kinh t Vi t Nam và ASEAN, không rõ
ai s ch!u ng c lâu h n ai ?
Tr l i: Tôi ngh r*ng không nên ,t v n nh v y, vì s1 trúng hi m k c a B c Kinh. Th o n l n

c a h trong chính tr qu c t x a nay v+n là “ng"i trên núi xem h ánh nhau”20. N c chúng
ta không l n nh h , vì v y ta c'n ph i thông minh h n h , ít nh t c#ng không m c m u h . L"i ích
c a nhân dân các n c ông Nam Á không cho phép chúng ta kéo dài tình hình i 'u hi n
nay cho các n c khác ng ngoài h ng l"i.
Trong chuy n i In ônêxia tháng 3 v%a qua c a B tr ng Nguy n C Th ch, Vi t Nam và

In ônêxia ã nh t trí nh n nh là tình hình ti p t c nh hi n nay là có h i cho các n c trong
khu v c trong c g ng xây d ng n n kinh t và c i thi n i s ng nhân dân mình. Hai bên ã
th%a nh n là gi i quy t "c tình hình này s1 có l"i cho t t c các n c ông Nam Á. N u
không s1 ch/ có l"i cho các bên th ba.
H)i: Không rõ Ngài có th kh ng !nh c hay không r ng trong tình hình hi n nay quân Vi t
Nam s không tràn qua biên gi i Thái Lan.
Tr l i: V i u này chúng tôi có th m b o ch c ch n r*ng chúng tôi không xâm ph m lãnh

th$ c a Thái Lan.
H)i: Nh ng chính quy n và quân i Thái Lan ã v ch rõ i u ã x y ra. M t s phóng viên

n c ngoài c#ng a tin này.
Tr l i: Xin kh0ng nh l i r*ng trong "t t n công b n Khmer ) v%a qua, b n này ã ch m vào
lãnh th$ Thái Lan. L c l "ng c a chúng tôi ã d%ng l i biên gi i ch không xâm ph m lãnh
th$ Thái Lan, m,c dù phía Thái Lan ã t o i u ki n cho b n này ch y sang. V tin nói r*ng b t
"c tù binh Vi t Nam, có xác binh s và xe t ng Vi t Nam trong t Thái Lan là hoàn toàn b a
,t.
H)i: Ngài T l nh t i cao kiêm T l nh L c quân (Ac-thit Kh m-lang-$c) ã a ra tin này.
Tr l i: Chính Ngài T l nh t i cao quân i kh0ng nh tin nói r*ng quân i Thái Lan ã s!
d ng máy bay A.37 ném bom phá hu2 kho v# khí c a Khmer ), c#ng ch a rõ kho này n*m trên
t Thái Lan hay trên t Campuchia. Trong khi chi n s ang x y ra biên gi i, quân i Thái Lan
ã không t o i u ki n cho phóng viên n c ngoài vào làm tin khu v c ó. Nhi u phóng viên
n c ngoài r t b t bình v vi c này và nói r*ng quân i Thái Lan a tin r t l n x n, hôm nay nói
th này, ngày mai l i nói th kia, không th ng nh t. Ví d nh lúc 'u nói b t "c 40 tù
binh Vi t Nam, sau ó nói là b t "c 41 ng i, ti p ó nói ch/ b t "c 6 ng i, còn là ng i
Khmer.
H)i: Không rõ Vi t Nam s có bi n pháp s m ch m d t chi n s nh th nào?
Tr l i: Theo ý ki n riêng tôi, n u chi n s l'n này ch m d t càng s m s1 càng có l"i cho các
bên. Tr c h t chúng tôi mu n gi gìn m i quan h , mu n làm cho biên gi i Thái Lan –
Campuchia có hoà bình $n nh và mu n cho Vi t Nam và Thái Lan s m có quan h h u ngh .
Chúng tôi không mu n chi n tranh kéo dài, nh ng c#ng không s" chi n tranh kéo dài.
H)i: V n không an toàn hi n nay là quân i Vi t Nam ã áp sát biên gi i Thái Lan. N u
vào c ng v! Thái Lan thì Vi t Nam c#ng s c m th y mình không an toàn n u nh có l c l ng
n c ngoài xâm ph m nh v y. ây là i u suy ngh% hi n nay c a Thái Lan.
Tr l i: N u nh các ông theo dõi k v n thì các ông s1 th y không ph i là v n gì m i m. c .

Chúng tôi ã nhi u l'n a ra nhi u sáng ki n: t% n m 1980 chúng tôi ã ngh xây d ng khu an
toàn d c biên gi i Thái Lan – Campuchia nh*m b o m an ninh khu v c này, làm cho phía
Thái Lan kh)i lo ng i vi c quân i Vi t Nam có m,t Campuchia. Nhi m v c a quân i Vi t
Nam Campuchia ch/ nh*m tiêu di t l c l "ng Polpot. Chúng tôi ã nhi u l'n tuyên b
quân i Vi t Nam s1 rút ngay khi nguy c e do t% Trung Qu c ã ch m d t.
----------------------------------
Khi cho in bài ph)ng v n này, Ban biên t p ã t ý c t b) không ng tr l i c a

tôi nói v b*ng ch ng là quân i Thái ã giúp quân Polpot và ã xâm ph m
lãnh th$ Campuchia.
Trong khi Vi t Nam ã ti p t c sa l'y vào Campuchia thì ba n c l n trong tam

giác chi n l "c M – Xô - Trung l i có s i u ch/nh chi n l "c t p trung vào
phát tri n kinh t , i vào xu th hoà hoãn nh*m v%a tranh th v%a u tranh,
ki m ch l+n nhau. V n Campuchia b t 'u "c a vào ch ng trình ngh
s c a các cu c àm phán t%ng c,p m t gi a ba n c l n. Ngay t% khi Trung –
Xô kh i 'u quá trình àm phán bình th ng hoá quan h gi a hai bên, tháng
10.82 B c Kinh, Trung Qu c ã nêu “tr ng i” cho vi c bình th ng hoá quan
h Trung – Xô là xung t biên gi i Trung – Xô, v n Campuchia, v n
Afghanistan, và trao b n yêu sách 5 i m v v n Campuchia cho Liên Xô.
1. Liên Xô ch m d t ng h Vi t Nam xâm l "c Campuchia.

2. Vi t Nam tuyên b rút h t quân kh)i Campuchia. àm phán bình th ng
hoá quan h Trung-Vi t s1 b t 'u sau khi nh ng n v quân Vi t Nam
'u tiên rút.
3. Trung Qu c có nh ng bi n ph m c i thi n quan h v i Liên Xô.

4. L p chính ph liên hi p Campuchia i di n cho t t c các phe phái
Campuchia ( i u này có ngh a là h"p pháp hoá phái Polpot di t ch ng).
5. B o m qu c t cho m t n c Campuchia c l p và không liên k t.
n ngày 1.3.83, Trung Qu c a ra công khai 5 i m trên. Th c ra lúc ó

Trung Qu c a ra l p tr ng 5 i m gi i quy t v n Campuchia ch y u
làm con bài m,c c v i Liên Xô, và gây s c ép v i M và ASEAN ch ch a nh
gi i quy t vì Trung Qu c cho r*ng ghìm chân Vi t Nam Campuchia càng lâu
càng có l"i cho h . Th i gian tôi làm i s Vi t Nam Thái Lan thì i s
Trung Qu c Thái Lan là Tr ng c Duy, v i Tr ng Thanh là tham tán.
Nh ng nhân v t này tôi l i g,p l i sau này khi àm phán v i Trung Qu c v bình
th ng hoá quan h gi a hai n c. Th i gian làm i s Bangkok c#ng ã
giúp tôi tìm hi u "c thêm v ý ( lâu dài c a Trung Qu c ông Nam Á và
trong v n Campuchia.
V n Hoa ki u c#ng là m t ,c i m mà Trung Qu c mu n khai thác hòng

giành thêm l"i th chính tr và kinh t ông Nam Á. S l "ng ng i Hoa
Thái Lan c#ng nh các n c ông Nam Á khác u khá l n và n m vai trò quan
tr ng trong n n kinh t a ph ng. Nh ng các n i khác c ng (ng ng i Hoa
th ng tách bi t ra, còn Thái h h'u nh ã (ng hoá v i dân a ph ng.
R t khó phân bi t ng i Thái g c Hoa v i ng i b n a, nh t là trong t'ng l p
trung l u tr lên, k c trong hoàng t c.
Trong khi ó, ng i Vi t Thái Lan l i ch u m t s ph n h3m hiu h n nhi u. Ta

quen g i là Vi t ki u Thái Lan, nh ng chính quy n Thái Lan ch/ coi h là nh ng
ng i “t n n b t h"p pháp” c a n c Vi t Nam c ng s n, không coi là ngo i
ki u (không "c c p “tàng- o” – gi y ch ng nh n là ngo i ki u) c#ng không
"c nh p qu c t ch Thái. Vì v y nên hàng ch c v n ng i Vi t m,c dù ã làm
an sinh s ng trên t Thái hàng ch c n m v+n b “qu n thúc” m y t/nh mi n
ông B c Thái Lan. Ph i xin gi y phép c a chính quy n Thái n u mu n ra kh)i
n i mình c trú c#ng nh n u mu n n s quán Bangkok nh ng d p T t
Nguyên án hay ngày Qu c khánh. Ng "c l i i s ta c#ng không th t i
nh ng t/nh có ông ng i Vi t ông B c th m h)i bà con ki u bào mình.
Ng i ti n nhi m tôi, anh Hoàng B o S n, tr c khi k t thúc nhi m k is ã
,t v n v i B Ngo i Giao Thái Lan xin "c i ông B c th m và chào t%
bi t ki u bào và ã nh n "c câu tr l i r t chi là “ngo i giao”: không m b o
an toàn trên ng i. v "t qua s ng n c n ó n v i ki u bào, vào trung
tu'n tháng 6 n m 1985, không báo tr c cho B Ngo i giao Thái nh ng có
thông báo v i ban i di n Vi t ki u t/nh, tôi cùng m y anh em trong b ph n
lãnh s áp máy bay n i a i th0ng n Ubon Thani, t/nh có ông Vi t Ki u
nh t vùng ông B c. n n i bà con Vi t ki u Ubon và các t/nh lân c n t$
ch c ón ti p c c k nhi t tình, b c l tình c m khát khao v i quê h ng t
n c. Nh ng (ng th i, chính quy n và công an t/nh c#ng không kém ph'n
quan tâm n chúng tôi. H ch t v n tôi ngay khi vào phòng khách s n: “Vì sao
ngài i s i không báo cho B Ngo i Giao ? Ngài n Ubon có vi c gì ?” ã
d ki n tr c tình hu ng này, tôi th n nhiên áp: “Tôi nh n c thi p báo c i
con cháu gái h i ch m nên v i i. H n n a ây là chuy n riêng t gia ình nên
không mu n các ngài b n tâm n.” i khái câu chuy n trao i $i l i lúc 'u
có v. c ng th0ng nh ng ã k t thúc khá êm th m. Cu i cùng h ch/ yêu c'u m&i

khi i s i âu xin cho hai xe mô tô i tr c và m t xe ô tô công an i sau h
t ng. Và bu$i l c i hôm sau "c bi n thành m t cu c mít-tinh l n t$ ch c
ngoài tr i chi m c m t ng ph l n ông o Vi t ki u "c tham d . S
ki n này là m t k2 ni m khó quên c a tôi Thái Lan.
Tháng 10 n m 1986, v%a tròn 4 n m Thái, tôi k t thúc nhi m k is ,r i

Bangkok v Hà N i. Ngay sau khi v n c, tôi "c giao nhi m v nghiên c u
giúp b n Lào trong cu c àm phán v i Trung Qu c vào cu i n m 1986 theo yêu
c'u c a B Ngo i Giao Lào. Tôi ã sang Vientiane 3 l'n trong m y tháng 10, 11
và 12.86 trao $i ý ki n v i b n trong vi c chu3n b n i dung chính tr và k
ho ch ti n hành cu c àm phán. Vi c Trung Qu c áp ng khá nhanh l i tuyên
b c a ngo i tr ng Lào – trong b n tuyên b c a H i ngh b tr ng ngo i giao
3 n c ông D ng l'n th 13 (tháng 8.86) – trong khi h v+n t% ch i àm
phán bình th ng hoá quan h v i Vi t Nam, nh*m chia r1 ba n c ông
D ng, âm m u bình th ng hoá quan h riêng r1 v i Lào, c i thi n quan h
v i Liên Xô và ông Âu gây s c ép v i ta trong v n Campuchia. Vì v y,
trong àm phán, Trung Qu c mu n kéo Lào i vào bàn các v n c th thu c
quan h song ph ng hai n c. C th Trung Qu c nêu 4 v n : l p l i quan
h ngo i giao c p i s , quan h m u d ch, tho thu n nh ng i m t(n t i v
biên gi i, nhân dân vùng biên hai bên qua l i t do. Còn phía Lào nêu l i 3 v n
: tình hình c ng th0ng biên gi i Lào - Trung Qu c, Trung Qu c nuôi d -ng
b n Lào l u vong, gi i quy t v i c 3 n c ông D ng. Theo ch tr ng ã
nh t trí v i ta là “không gi i quy t gì, ch y u th m dò i ph ng và gi c'u
ti p t c àm phán”, Lào kéo Trung Qu c ph i i vào bàn nh ng v n có
tính ch t nguyên t c và ph i c p n nh ng v n mà B c Kinh mu n l3n
tránh nh v n Campuchia, v n quan h Trung Qu c - Vi t Nam. Qua àm
phán chính th c c#ng nh qua nh ng cu c trao $i riêng, ta ã hi u rõ thêm
"c v ý ( c a Trung Qu c i v i khu v c này. Lúc này Trung Qu c tuy
ch a thay $i chính sách i v i ông D ng - ông Nam Á, song có khó kh n
thúc bách v th i gian. Tr c m t h còn mu n n n gân c t ta, mu n th m dò
m c oàn k t nh t trí gi a Vi t Nam – Lào – Campuchia, nh t là v v n
Campuchia. Th tr ng ngo i giao L u Thu t Khanh, tr ng oàn àm phán
Trung Qu c, coi v n Campuchia không liên quan gì t i Lào c#ng nh t i
quan h Trung Qu c – Lào, nh ng (ng th i l i có ý qua Lào th m dò ý ( c a
ta trong v n Campuchia.
Cu c àm phán không em l i k t qu . L u m i Lào sang B c Kinh bàn ti p.

i v i tôi, ây c#ng là m t d p b n thân tôi "c b$ sung thêm hi u bi t v
chính sách c a Trung Qu c i v i ông D ng và d ng ý sâu sa c a h khi

ti p t c tung ra lu n i u “Vi t Nam m u " thi t l p Liên bang ông D ng”.
[m$c l$c] [ch ng sau]

16 lo i xe xích-lô máy c a Thái
17 Wireless Road
18 Tin t c hàng ngày
19 Bí quy t
20 To s n quan H$ u (BT)
3. 9I H7I “ I M;I”
i h i VI, m nh danh là i h i “ i m i” c a Vi t Nam, th c ch t b t 'u t%

$i m i t duy kinh t mà i t i i m i t duy i ngo i. i h i di n ra trong
b i c nh xu h ng hoà bình $n nh trên th gi i ang phát tri n, các n c l n
i sâu vào quan h hoà hoãn t%ng c,p M – Xô, M – Trung và Xô - Trung. Tác
ng m nh nh t và tr c ti p nh t t i v n Campuchia và Vi t Nam là hoà
hoãn Xô - Trung. Không ph i ng+u nhiên mà Ngh quy t 32/BCT21 ngày 9.7.86
quy nh c'n ,t gi i pháp chính tr v n Campuchia và i vào bình th ng
hoá quan h v i Trung Qu c (“gi i pháp v n Campuchia ph i gi v ng thành
qu cách m ng Campuchia, gi v ng oàn k t 3 n c ông D ng”) l i ra i ít
ngày tr c bài di n v n c a Gorbachov Vladivodstock (28.7.86) trong ó
Gorbachov công b nh ng nét l n trong chính sách i ngo i m i c a Liên Xô
i v i châu Á - Thái Bình D ng: xích g'n l i v i Trung Qu c, gi i quy t “3 tr
ng i” mà Trung Qu c nêu ra (rút quân kh i Afghanistan, ch m d t xung t biên
gi i Trung – Xô, gi i quy t v n Campuchia). Gorbachov tuyên b : “V n
Campuchia không th gi i quy t các th ô xa xôi, k c Li p Hi p Qu c,
ph i gi i quy t gi a Vi t Nam và Trung Qu c là hai n c XHCN láng gi ng”.
C#ng trong nh ng n m 1986-1988, cu c kh ng ho ng kinh t – xã h i n c ta

lên t i /nh cao. Tr c thúc bách c a hoàn c nh th gi i và trong n c nh v y,
v i ngo i, ng ã quy t nh chuy n sang m t giai o n u tranh m i trong
cùng t(n t i hoà bình v i Trung Qu c, ASEAN, M nhanh chóng ph c h(i
kinh t , phát tri n trong hoà bình. Giai o n u tranh nh*m giành th ng l"i hoàn
toàn cho cách m ng CPC v i o t ng “tình hình không th o ng "c”22 ã k t
thúc, và ta ph i ch p nh n th c t u tranh t%ng b c t m t gi i pháp
chính tr cho v n Campuchia.
Sau khi "c ,c c!23 i d i h i VI (tháng 12.86), tôi "c b'u vào Trung
ng khoá 6. R(i n tháng 1.87, nh n ch c th tr ng B Ngo i Giao, chuyên

trách v n gi i pháp
Campuchia.
Ngày 7.3.87, B Chính tr (BCT)24 h p xem xét án u tranh ngo i giao, nh n

nh Trung Qu c có hai m,t: v%a t(n t i nhân t XHCN, v%a có chính sách bá
quy n. ánh giá v chi n l "c c a Trung Qu c i v i ông d ng, BCT nêu
ba kh n ng:
1. Ti p t c i 'u.
2. Cùng t(n t i hoà bình.
3. H"p tác h u ngh .
Trên tinh th'n ó ta ch tr ng t n công ngo i giao trên hai m#i: m t m,t
ngh Vi t Nam-Trung Qu c àm phán bí m t t o khuôn kh$ cho gi i pháp
Campuchia; m,t khác Campuchia ra tuyên b v chính sách hoà h"p dân t c.
Ta ch tr ng làm v i trung Qu c là chính, (ng th i thúc 3y các di n àn
khác.
Ngày 9.4.87, giúp BCT xúc ti n vi c th c hi n Ngh quy t 32/BCT và Ngh

quy t v i ngo i c a i h i VI, B Ngo i Giao ã ra quy t nh thành l p T$
nghiên c u n i b l y ký hi u là CP87 v i nhi m v :
- Nghiên c u ch tr ng gi i quy t các v n bình th ng hoá quan h v i Trung

Qu c, v n Campuchia và hoà bình ông Nam Á; chu3n b các ph ng án u
tranh tr c, trong và sau khi có gi i pháp;
- Nghiên c u các di n àn có th tác ng tích c c t i ph ng h ng ó;
- Nghiên c u n i dung ph i h"p ho t ng v i Liên Xô, Lào, Campuchia theo ph ng

h ng ó.
B ph n th ng tr c CP87 g(m có: Tr'n Quang C , ,ng Nghiêm Hoành (V

tr ng v T$ng h"p i ngo i), t$ phó; Nguy n Ph "ng V# (V tr ng v Trung
Qu c); Tr'n Xuân M n (V tr ng v Á châu II). Các thành viên không th ng
tr c c a CP87 có : anh ,ng Nghiêm Bái (V tr ng v B c M ), anh T H u
Canh (V tr ng v Liên Xô), anh Nguy n Can (V tr ng v Á châu III), anh
Tr nh Xuân Lãng (V tr ng V Báo chí)... Là th tr ng chuyên trách v n
Campuchia, tôi có nhi m v tr c ti p ch/ o CP87.
B Ngo i Giao CHND Campuchia c#ng thành l p b ph n B1 có th tr ng

Ngo i giao Dith Munty, Sok An, Chom Prasit... làm i tác c a CP 87.
21 vi t t t c a: B Chính tr (BT)
22 préversible
23 không ph i qua ng c! m t ng b a ph ng
24 c a Ban Ch p hành trung ng ng CS VN (BT)
4. CP 87 VÀ BA T<NG QUAN H C4A

V=N > CAMPUCHIA.
Tr c tình hình qu c t và khu v c ngày càng r i r m ph c t p, v n Campuchia ã

"c qu c t hoá cao, chúng tôi không th không cùng nhau rà l i nh ng nhân t c
b n tr c khi a ra nh ng ph ng án gi i quy t. Qua phân tích tình hình, chúng tôi
th y vi c gi i quy t v n Campuchia nay ã qu c t hoá cao n*m trong l"i ích không
nh ng phe phái Campuchia mà còn ng n l"i ích c a các n c trong khu v c và
ch u nh h ng tính toán chi n l "c c a các n c l n trên th gi i n a. Cho nên
nh ng l c l "ng tr c ti p can d vào vi c gi i quy t v n Campuchia có th phân
thành ba t'ng:
T ng 1 g(m 5 n c th ng tr c H i (ng B o An (P5), ch y u là 3 n c l n: Trung

Qu c, Liên Xô và M .
T ng 2 g(m các n c ông Nam Á, ch y u là Vi t Nam và Thái Lan.
T ng 3 là các bên Campuchia g(m Nhà n c Campuchia (SOC) và 3 phái trong cái g i
là “Campuchia Dân ch ”.
Tho t nhìn t ng ch%ng nh các phe phái Campuchia và nh ng n c k c n ph i gi

vai trò quy t nh v n Campuchia vì có l"i ích “sát s n”. Nh ng n u suy xét th t
th u áo thì m i th y gi vai trò quy t !nh l i là các n c l n. Vi c nghiên c u gi i
pháp c a chúng tôi t t nhiên ph i t p trung vào theo dõi sát nh ng nhân t tr c ti p
trong t'ng th ba, nh ng không th b) sót nh ng ng thái trong m i quan h gi a các
n c thu c t'ng th nh t, chi n l "c c a các n c l n M , Liên Xô và nh t là Trung
Qu c.
Chúng tôi th y: khác v i Liên Xô và M , chi n l "c c a Trung Qu c luôn luôn thay $i.
N m 1978 ánh d u b c ngo,t trong chi n l "c i ngo i c a Trung Qu c, chuy n t%
chi n l "c ng h cách m ng th gi i ch ng qu c M sang chi n l "c câu k t v i
M và các l c l "ng ph n ng khác ch ng cách m ng th gi i. tranh th M , v i
yêu c'u có v n và k thu t ph ng Tây th c hi n 4 hi n i, Trung Qu c ã có
nh ng b c i r t quy t li t v m,t i ngo i nh n m 1978 c t vi n tr" cho Vi t Nam,
Anbani – hai n c ch ng qu c m nh nh t, a ra kh3u hi u ch ng : i bá Lên Xô”,
“ti u bá Vi t Nam”, t x ng là NATO ph ng ông và coi Vi t Nam là “Cuba ph ng
ông”, công nh n ch c tài Pinoche v%a l t $ Allende Chile, ng h b n ph n
ng châu Phi ch ng Angola, ng h Tho thu n tr i a-vít gi a M -Israel và Ai-c p
ch ng l i l"i ích c a nhân dân 4-r p và Palestine.25 Còn ông Nam Á, Trung Qu c
dùng v n Campuchia hình thành s liên k t v i M , Nh t, ASEAN và các n c
ph ng Tây bao vây, cô l p Vi t Nam. Trung Qu c s! d ng v n Campuchia và vi c
ánh Vi t Nam làm công c chính trong vi c thay $i chi n l "c toàn c'u c a h , thay
$i b n và thù nh*m ph c v m c tiêu “4 hi n i”. T% n m 1981, c ba n c M , Xô,
Trung b t 'u i u ch/nh chi n l "c, c i thi n quan h t%ng ôi m t. T% tháng 10.82,
Trung Qu c n i l i àm phán Trung-Xô. (ng th i Trung Qu c chuy n t% ch& “ch ng bá
quy n Liên Xô” sang ch ng c “hai siêu”, M và Liên Xô. T% gi a n m 1984, Liên Xô b t
'u i u ch/nh chính sách v v n Campuchia, thúc 3y ta và Campuchia i vào gi
pháp chính tr v n Campuchia; g"i ý ta ti p xúc v i Sihanouk và b t 'u th o lu n
v i M và Trung Qu c v v n Campuchia.
Trung Qu c không có l"i ích chung v i Vi t Nam hay b t c n c XHCN nào khác
trong s nghi p b o v ch ngh a xã h i ch ng qu c. Trung Qu c tuyên b b o v
ch ngh a xã h i nh ng Trung Qu c không h tuyên b b o v ch ngh a xã h i các
n c trên th gi i. i u ó có ngh a là Trung Qu c ch/ b o v ch ngh a xã h i và ch
ngh a bá quy n c a Trung Qu c.
có "c ph ng h ng hành ng gi a lúc nhi u nh n th c v i ngo i c a ta khi

ó còn trong tình tr ng tranh t i tranh sáng, chúng tôi ã t$ ch c nh ng bu$i th o lu n
trong n i b CP 87 v i tinh th'n t do t t ng c nhìn th u "c th c ch t c a s
vi c. Trong lúc nh n th c con ng i v th gi i bên ngoài còn b chi ph i b i c m tính
m nh h n lý trí, ng i ta xem nh5 th c ch t v n mà h ng theo nh ng hi n
t "ng nh t th i. Sau s ki n Tr ng Sa 1988 mà h i quân Trung Qu c ã gây t$n th t
khá n,ng cho h i quân ta và vi c Trung Qu c ti p t c gây c ng th0ng trong quan h v i
ta, bác b) các ngh c a ta c i thi n quan h gi a hai n c, trong n i b ta ã xu t
hi n nh ng ý ki n khác nhau. Không khí chung lúc 'u là không thu n l"i cho vi c bình
th ng hoá quan h v i Trung Qu c theo tinh th'n Ngh quy t 13 c a BCT. Ta nhìn m,t
bành tr ng bá quy n c a Trung Qu c m nét h n m,t XHCN. Nhi u ý ki n cho r*ng
trong khi Trung Qu c ang ch ng ta trong v n Campuchia và tìm cách l n chi m
biên gi i h i o c a ta, vi c ta quy t nh rút quân kh)i Campuchia, s!a L i nói 'u
c a i ul ng là h u khuynh trong quan h v i Trung Qu c. Ch tr ng c a B
Chính tr v gi m tuyên truy n ch ng i Trung Qu c c#ng không "c th c hi n 'y
. Ngày 20.5.87, v i tinh th'n th c s c'u th . B Ngo i giao làm t trình lên BCT ki n
ngh s!a L i nói 'u c a Hi n pháp, b) ch& nói Trung Qu c là k& thù tr c ti p và nguy
hi m nh t nh ã s!a i u l ng, mãi t i 26.8.88 Qu c h i m i có ngh quy t thông
qua vi c s!a này. Có ng i còn nói m/a: có ph i Ngo i giao !nh qu' g i tr c Trung
Qu c không ?”.
Nh ng r(i sang n m 1989, khi b t 'u cu c kh ng ho ng trong phe XHCN, m t s

ngành trong Trung ng và ngay trong B Chính tr l i xu t hi n nh ng ý ki n khác
nhau v ánh giá s ki n Thiên An Môn c#ng nh ánh giá tình hình Liên Xô - ông Âu.
Lúc này lu n i m "c a dùng l i là “dù bành tr ng th nào Trung Qu c v(n là m t
n c XHCN”.
Tôi và anh em trong b ph n th ng tr c CP 87 ã m t khá nhi u th i gi tranh lu n v

th c ch t Trung Qu c là XHCN hay bành tr ng bá quy n ? M,t nào là chính trong
chính sách i ngo i c a Trung Qu c ? “ch ngh%a xã h i mang màu s)c Trung Qu c”
c th là gì? Trung Qu c mu n gì trong v n Campuchia? Mu n gì khi nuôi d -ng bè
l# Khmer ) ch ng Vi t Nam ? ý ( c a Trung Qu c i v i Vi t Nam ?
Chúng tôi th y r*ng: Trung Qu c ngày nay có hai m,t, m,t XHCN m,t bành tr ng bá
quy n. Tính ch t XHCN th hi n t ng i rõ nét h n v chính sách i n i, c c u
xã h i, c c u kinh t c a h . Còn ng l i i ngo i c a Trung Qu c l i mang tính

ch t c$ truy n c a h là bành tr ng bá quy n. Cái b t bi n c a Trung Qu c là tham
v ng bá quy n. Nh ng nh ng cái mà Trung Qu c s! d ng làm công c th c hi n
chính sách ó l i là “v n bi n”. Tu theo l"i ích c a h trong t%ng lúc mà m t n c nào
ó có th "c Trung Qu c coi là b n hay là thù. T i ông Nam Á, khi Trung Qu c
mu n ch ng hay gây s c ép v i chính quy n t s n các n c này thì h l p ra ho,c
giúp - l p ra các ng c ng s n Mao-ít Thái Lan, Mi n i n, Mã-lai,... khi Trung
Qu c th y c'n tranh th các chính quy n t s n khu v c này thì ta ã th y các ng
c ng s n ó l'n l "t tiêu tan ph c v cho m c ích c a Trung Qu c. R(i sau s ki n
Thiên An Môn xoa d u ph n ng c a M và ph ng Tây, Trung Qu c hy sinh n t
ng C ng s n Mã-lai. Theo kênh c a B c Kinh, TBT ng này là Tr'n Bình, g c Trung
Qu c, ã ra ký k t 'u hàng chính quy n Ma-lay-xi-a và gi i tán ng C ng s n.
Tr ng h"p Khmer ) sau này c#ng v y, theo t “ý th c Khmer” ngày 17.10.00 d i

'u “Trung Qu c gi t Polpot e do nh ng ch huy Khmer còn l i bu c tr v
v i Hun-xen” vi t: “Sau khi i g*p S quán Trung Qu c t i Bangkok, Polpot ch t không
ph i do b nh t t c#ng không ph i do Hun-xen mà ch t do thu c c c a Trung Qu c
(?). B i vì Trung Qu c v n ng các ch huy Khmer tr v v i ch c a Th t ng
Hun-xen không c nên ã gi t Polpot e do nh ng ch huy Khmer khác... S
d% Trung Qu c mu n các ch huy Khmer tr v v i Hun-xen vì Trung Qu c ã ch n
Hun-xen làm con bài có l i v chính tr! cho h sau khi Polpot không còn ý ngh%a i v i
h n a”.
Trong l ch s! 50 n m c a n c CHND Trung Hoa thì có h n 30 n m Trung Qu c h t

ch ng Liên Xô l i ch ng Vi t Nam. Trên c s ó, tôi hoài nghi là li u có th ng trên
lý t ng chung XHCN tranh th Trung Qu c "c ch ng ?
Trong khi nghiên c u ý ( Trung Qu c i v i Vi t Nam và trong v n Campuchia,

chúng tôi ã th! li t kê nh ng thay $i trong l p tr ng c a Trung Qu c v vi c n i l i
àm phán bình th ng hoá quan h v i ta trong th i gian 1980-1988. K t qu cho th y
là t% khi Trung Qu c n ph ng ch m d t vòng 2 àm phán Vi t – Trung v bình
th ng hoá quan h hai n c vào ngày 8.3.80, Trung Qu c ã luôn luôn nâng cao i u
ki n n i l i àm phán v i Vi t Nam:
a. (80-9.85) Trung Qu c òi ta rút h t quân kh)i Campuchia thì s6n sàng n i l i àm

phán:
- Tháng 10.82, t i vòng 1 àm phán Xô-Trung, Trung Qu c trao cho Liên Xô b n ngh
5 i mv v n Campuchia trong ó i m 2 nói: Vi t Nam tuyên b rút hoàn toàn thì
Trung Qu c s1 ti n hành tham kh o v i Vi t Nam v bình th ng hoá quan h hai n c
ngay sau khi Vi t Nam rút nh ng n v 'u tiên. Tháng 3.83, Trung Qu c a ra công
khai ngh này.
- Sau chi n d ch pháo kích và t p kích quy mô l n trên toàn tuy n biên gi i mi n B c
n c ta kéo dài 3 tháng (tháng 4-6.84), Trung Qu c tuyên b : ch c n Vi t Nam h a rút
quân kh i Campuchia thì hai bên s m àm phán.
- Ngày 21.1.85, tr l i th 8.1.85 c a ngo i tr ng Nguy n C Th ch ngh hai bên

n i àm phán, ngo i tr ng Trung Qu c Ngô H c Khiêm vi t: “Quan h Trung – Vi t
x u i, v n c t lõi là quân i Vi t Nam xâm chi m Campuchia... Sau khi Vi t Nam
công khai cam k t và th c hi n rút quân kh i Campuchia thì àm phán m i có ý ngh%a
th c t ”.
b. T% tháng 9.85 n cu i n m 1985 khi ta ã tuyên b s1 rút h t quân kh)i Campuchia

trong n m 1990, Trung Qu c l i không nói “s6n sàng àm phán”v i ta n a, mà ch/ nói
s1 nói chuy n v i i s hai bên.
- Ngày 6.9.85, i s quán Trung Qu c t i Hà N i g!i công hàm tr l i công hàm ngày
21.8.85 c a B Ngo i Giao ta trong ó nói: “Vi t Nam tuyên b th+i gian rút quân kéo
dài n 1990 và *t i u ki n vô lý cho vi c rút quân, nh v y là ch a có thi n chí. àm
phán gi a hai n c v i b t c hình th c nào c#ng khó t k t qu . N u Vi t Nam có
v n gì c n nói thì c chuy n qua i s hai bên”.
c. T% cu i 1985 n tháng 3.86, Trung Qu c m t m,t v+n òi ta cam k t rút quân nh ng

a ra i u ki n là n u Vi t Nam không lo i tr% l c l "ng Polpot thì Trung Qu c s1 àm
phán ngay v i Vi t Nam.
- Ngày 18.12.85, lãnh t Rumani Ceaucescu sau khi th m Trung Qu c thông báo v i
anh Hoàng Tùng chuy n TBT Lê Du3n: “Trung Qu c s àm phán ngay v i Vi t
Nam, n u Vi t Nam "ng ý không lo i tr l c l ng Polpot. àm phán s b)t u trong
khi Vi t Nam ch a rút quân kh i Campuchia, song c n cam k t rút h t”.
d. T% tháng 3.86 (khi 3 phái Khmer ph n ng a ngh 8 i m) n nay (6.87),

Trung Qu c òi Vi t Nam rút h t quân nh ng òi Vi t Nam nói chuy n v i “Chính ph
liên hi p Campuchia dân ch ” và v i Sihanouk còn Trung Qu c ch/ àm phán tr c ti p
v i Vi t Nam sau khi v n Campuchia "c gi i quy t theo cách c a Trung Qu c.
- Ngày 25.8.86, th tr ng ngo i giao Trung Qu c L u Thu t Khanh nói v i V# Thu'n,

V phó v Trung Qu c B Ngo i giao ta: Trung Qu c không th thay m,t Campuchia
bàn v i Vi t Nam v n Campuchia "c, Vi t Nam ph i bàn v i “Campuchia Dân
ch .”
- Tháng 10.86, TBT H( Di u Bang nói v i Honecker, TBT ng C ng s n c26 ang

th m Trung Qu c “Lúc u Trung Qu c ngh% có th àm phán (v i Vi t Nam) tr c, rút
quân sau. Nh ng sau tính l i nhi u l n, Trung Qu c quy t !nh Vi t Nam ph i rút quân
tr c, sau ó m i àm phán. ây là ph ng án t t nh t, n u không s tác ng không
t t t i ASEAN và 3 phái (Sihanouk, Son San và Khmer )”.
- Ngày 14.5.87, ,ng Ti u Bình ti p T$ng th ký LHQ De Cuellar và nh ông ta chuy n

cho ta m t “thông i p mi ng”27: “Ch khi nào v n Campuchia c gi i quy t theo

cách này (Vi t Nam rút quân kh i Campuchia, l p chính ph liên hi p 4 bên g"m
Sihanouk, Son San, Khieu Samphon, Heng Xamrin; do Sihanouk ng u) thì Trung
Qu c m i àm phán tr c ti p v i Vi t Nam. àm phán nh v y s bao g"m c v n
bình th +ng hoá quan h gi a Trung Qu c và Vi t Nam. Còn tr c ó thì m i cu c àm
phán tr c ti p u không th có c.”
- Ngày 26.7.87, anh Th ch g,p i s Trung Qu c chuy n “thông i p mi ng” c a Th

t ng Ph m v n (ng ngh hai n c àm phán bí m t. n ngày 28.7.87, Ngo i
tr ng Ngô H c Khiêm nói ch a tr l i thông i p ó vì Trung Qu c không mu n ch p
nh n “s ã r(i” Campuchia.
Nh v y là t% sau khi n ph ng c t t cu c àm phán (sau khi Trung Qu c gây

chi n tranh xâm l "c Vi t Nam tháng 2.79, ta ã có 2 vòng àm phán v i Trung Qu c:
vòng 1 t% 18.4 n 18.5.79 t i Hà N i; vòng 2 t% 28.6.79 n 6.3.80 t i B c Kinh) t% n m
1980 n cu i n m 1988 ã ngót hai ch c l'n Vi t Nam g!i th ho,c công hàm cho
Trung Qu c ngh n i l i àm phán nh ng u b Trung Qu c bác v i lý do này ho,c lý
do khác. Và Trung Qu c nâng cao d'n i u ki n lên (v quân s òi Vi t Nam
rút quân, v chính tr òi Vi t Nam ch p nh n s1 l p chính ph liên hi p Campuchia,
bao g(m c Khmer )). Trong khi thoái thác àm phán, Trung Qu c xúc ti n àm phán
bình th ng hoá quan h v i Liên Xô (t% tháng 10.82) và Lào (t% cu i 1986) cô l p
và ép Vi t Nam. ,c bi t là thông qua àm phán v i Liên Xô. Sau khi Gorbachov lên
làm TBT ng C ng s n Liên Xô (11.3.85), Xô-Trung b t 'u bàn n v n
Campuchia trong vòng àm phán th 7 B c Kinh (4-20.10.85), Trung Qu c th hi n
ngay thái làm cao, không nói n àm phán v i Vi t Nam n a gia t ng s c ép i
v i Vi t Nam v v n Campuchia. Trong vòng 10 àm phán Xô - Trung M c-t -
khoa (7.2.87), Trung Qu c nêu l i “3 tr ng i” trong vi c bình th ng hoá quan h v i
Liên Xô mà tr ng i l n nh t là vi c Vi t Nam xâm l "c Campuchia. Và c#ng t% ó, các
l'n g,p g- Xô - Trung u t p trung bàn v n Campuchia và công khai hoá i u ó.

25 Nhi u s ki n tác gi k , ã x y ra 4-5 n m tr c n m 78 (BT)
26 ng XHCN Th ng nh t c (BT)
27 message oral
5. T? CH NG DI T CH4NG 5N
“GI@I PHÁP ”!
Rõ ràng Trung Qu c m u dùng v n Campuchia c i thi n th ng trong quan h

v i các n c l n, tr c h t là trong quan h Trung – Xô và quan h Trung – M . Còn
Gorbachov c#ng s6n sàng dùng món quà Campuchia s m g,p "c ,ng, c i thi n
quan h v i Trung Qu c nh*m tác ng n quan h M – Xô. Chính trong b i c nh ó,

ã ra i cái g i là “gi i pháp )”, xu t phát t% ý t ng c a Gorbachov mu n v n
Campuchia "c gi i quy t gi a hai n c XHCN, Vi t Nam và Trung Qu c, cho nên
nh gán ghép hai l c l "ng c ng s n Khmer thù ch, Khmer ) c a Polpot-Ieng Sary
thân B c Kinh và Nhà n c Campuchia thân Hà N i, b t tay nhau d i cái m# “hoà h"p
dân t c”.
'u tháng 3/1987, ngo i tr ng Liên Xô Shevardnadzé n PhnomPenh trong chuy n

i th m 3 n c ông D ng. Sau cu c g,p Shevardnadzé, Hunxen nói v i anh &
Chính, tr ng oàn chuyên gia Vi t Nam Campuchia là: “Liên Xô có v& mu n thúc
d c gi i quy t nhanh v n Campuchia c#ng nh v n Afghanistan, Liên Xô ch)c ã
chu,n b! m t công th c gi i pháp chính tr! Campuchia, nh ng g n h i không nói, ch)c
Liên Xô s nêu trong cu c g*p Gorbachov – Nguy-n V n Linh M c-t -khoa (tháng
5.87). Shevardnadzé nói n hoà h p dân t c Campuchia và h i ai trong Khmer còn
có th dùng c ?” Hunxen liên h chuy n này v i phát bi u c a Gorbachov
Vladivodstock (28.7.86) và cho r*ng có th Liên Xô ngh n chuy n khuy n khích hai
phái c ng s n Campuchia dàn x p v i nhau. Khi thu t l i l i Schevardnadzé khuyên
Campuchia thúc 3y m nh hoà h"p dân t c, Hunxen nói: “Chúng nó mà v thì chúng s
làm th!t nh ng ng +i tích c c, tr c h t là b n chúng tôi”.
Sau cu c h p BCT 7.3.87, Lê c Th sang trao $i v i BCT Lào, r(i n cu i tháng

4.87, Lê c Th l i cùng Lê c Anh bay sang Campuchia h p v i nh ng ng i lãnh
o PhnomPenh bàn vi c thúc 3y gi i pháp chính tr Campuchia và quan h v i Trung
Qu c, trong oàn có tôi và anh Tr'n Xuân M n c a CP 87. Anh Lê c Th khi ó ã
a ra g"i ý “gi i pháp )”. B n thân tôi l'n 'u m i "c bi t t ng t n v cái g i là
“gi i pháp )”. Nói g n l i, “gi i pháp )” là m t s n ph3m c a m ng t ng gi i quy t
cu c xung t Campuchia b*ng cách hoà gi i PhnomPenh v i b n di t ch ng Polpot và
l p nên m t n c Campuchia XHCN v%a làm v%a lòng Trung Qu c v%a h"p ý c a lãnh
o ta. Trong thâm tâm chúng tôi – nh ng anh em CP 87 - u th y không th ch p
nh n "c cái “sáng ki n” k quái này. Ph'n vì quá ghê t m v i t i ác c a b n Khmer
) i v i nhân dân Campuchia c#ng nh i v i nhân dân ta có th ngh n
chuy n h"p tác v i chúng; ph'n vì ngh r*ng khó có kh n ng th c hi n "c trò ch i nguy
hi m này. Qu nhiên lãnh o PhnomPenh ã ón nh n nh ng g"i ý này v i m t thái
l nh nh t. H ch tr ng “ n c ” b*ng m t gi i pháp quân s , coi Khmer ) l+n Sihanouk
và Son San u là i th ph i lo i tr%. Nh ng d i s c ép c a hai (ng minh
chính - Liên Xô và Vi t Nam – trong cu c h p gi a các bên Campuchia Jakarta,
Hunxen ã th! ti p xúc v i Khiêu Samphon song tên 3u s) Khmer ) này ch/ áp l i
b*ng m t thái khinh mi t.
Ngày 22.12.87, c#ng theo g"i ý c a Liên Xô, ta và b n Campuchia tán thành Liên Xô g!i
“Message Oral” cho ngo i tr ng Trung Qu c ngh Liên Xô và Trung Qu c góp ph'n
dàn x p m t cu c g,p g- gi a CHND Campuchia và Khmer ). N u Trung Qu c (ng ý,
Liên Xô s6n sàng ti p xúc v i Trung Qu c c p ngo i tr ng. Trung Qu c ã không áp
ng ngh ó. Trung Qu c ch a mu n gi i quy t v n Campuchia, còn
mu n dùng v n này m,c c v i Liên Xô và M , d ng “3 tr ng i” hãm phanh
quan h v i Liên Xô.
Ngày 30.7.88, trong bu$i thông báo k t qu cu c H p không chính th c Jakarta l'n 1
(Jakarta Informal Meeting –JIM 1) cho i s , i bi n các n c XHCN Phnôm Pênh,
khi i s CHDC c h)i v kh n ng lôi kéo Khiêu Samphon và nh ng nhân v t ôn

hoà c a Khmer ), Hunxen nói: “B n này là thú ch không ph i là ng +i. C chúng
trong r ng, không có chúng, ta c#ng gi i quy t c. Chúng không thay i, nhân dân
Campuchia không ch p nh n chúng. Chúng tôi r t hi u Khmer . Mong các "ng chí
hi u cho, b n này không ch i c. N u ch riêng Campuchia thôi thì Campuchia không
c n Khmer . Nh ng Campuchia liên quan n các n c xung quanh mà Vi t Nam l i
c n bình th +ng hoá quan h v i Trung Qu c nên chúng tôi ch p nh n chúng v chính
tr!... Tôi cho r ng c chúng ngoài r ng, không sao c ! Thái Lan ã trung l p thì
Campuchia tranh th Sihanouk, Son San ánh Khmer .
Ngày 12.10.89, tâm s v i i s Ngô i n, sau khi phê phán Liên Xô nh "ng b
Trung Qu c, ép Campuchia tho hi p v i Trung Qu c và Khmer ), ánh (ng “t i
ph m v i ph m nhân”, không tôn tr ng các n c b n, Hunxen nói: “Vi t Nam c#ng có
"ng chí nói ph i nh ng b cái gì gi th di n cho B)c Kinh. N m 1987 tôi c#ng ã
tính n gi i pháp ó. B n Khmer , tr s u s , có th tham gia, chúng ph i xin l.i
nhân dân r"i hoà h p dân t c. Nay tôi ã suy ngh% nhi u, ti p xúc v i dân nhi u n i,
tr c ti p g*p b n Khiêu Samphon, tôi nh n th c rõ là d t khoát không ch i v i b n này
c, gi i tán l c l ng c a chúng”.
Tháng giêng 1989, Hunxen xu t b n cu n sách “Campuchia – con ng 10 n m”, có

dành m t o n dài nói v “gi i pháp )”, cho ch tr ng ó là “sai l m và nguy hi m”,
là “ i u phi lý và trái o c khi ánh "ng b n t i ph m Polpot v i n n nhân c a
chúng”, r(i k t lu n “gi i pháp là con +ng nguy hi m r t l n cho nhân dân
Campuchia. Nó không th nào hình thành c, b i vì chúng tôi không “ ” nh ng +i
ta hi u là có th hoà "ng vào cái “ ” c a b n Polpot c”.
Ngày 1.6.90, khi g,p anh Th ch sân bay N i Bài trên ng i Tokyo g pk Sihanouk,
Hunxen nói: “ BCT Campuchia th y gi i pháp nh ã tho thu n gi a 3 "ng chí TBT28
c#ng có nhi u khó kh n vì 3 nhân t :
1. B n Polpot là b n r t c c oan v ch ngh%a dân t c.

2. Sau h n 10 n m ánh nhau, vi c h p tác gi a hai quân
i không th d- dàng
c.
3. B n Polpot s c g)ng a m t s ng viên l n h n s ng viên ng Nhân
dân Cách m ng Campuchia giành a s trong m t ng h p nh t.”
Chi u 22.6.90, anh Phun Sipasot, ngo i tr ng Lào, nói v i i s ta Nguy n Xuân:
“Gi i pháp là không nên và không th th c hi n, b t l i cho ta. Trung Qu c ang b!
cô l p vì là n c duy nh t ng h di t ch ng. Ch)c Trung Qu c không mu n Gi i pháp
mà mu n gi i pháp th c ch t g"m 4 bên duy trì vai trò và v! trí c a Khmer mà
không mang ti ng là ng h di t ch ng.”
Ngay chính phía Trung Qu c c#ng ã nhi u l'n nh n xét th0ng v i ta v sáng ki n “gi i
pháp )”. Ngày 17.7.90, L u Thu t Khanh nói v i is ,ng Nghiêm Hoành: “ Vi t
Nam v(n ch a có quy t tâm, ch a d t khoát trong vi c gi i quy t v n Campuchia.
Ch tr ng c a Hunxen gi i quy t v i Sihanouk là không th c t . Ch tr ng c a Vi t
Nam h p tác hai phái công s n Khmer c#ng không th c t . C n có c ch liên hi p 4
bên do Sihanouk ng u m i c qu c t công nh n”. Ngày 27.7.90, trong m t cu c
chiêu ãi c a s quán Ai-c p t i Hà N i, i s Trung Qu c Tr ng c Duy nói rõ v i

V phó v Trung Qu c V# Thu'n: “Gi i pháp là không th c t vì làm nh v y ch ng
khác gì hút t t c các m#i tên v mình, t cô l p mình. Hi n nay Trung Qu c ch tr ng
b o v CNXH trong n c ch không ch tr ng gi ng cao ngon c+ CNXH v m*t
i ngo i”.
[V y ai ã có sáng ki n ngh ra cái quái thai này? Gorbachev chính là cha . c a nó.
Còn Hunxen không ph i là không tính t i chuy n này. ngày 17.6.87, khi i th m Lào,
Hunxen có nói v i Ngo i tr ng Lào Phun Sipasot: “Mu n liên hi p v i phái Polpot
không có Polpot h n là v i Sihanouk vì b n Polpot có l c l ng nh ng không có th
chính tr!, còn Sihanouk ng c l i, không có l c l ng nh ng có th chính tr!”. Song
ng i “b o d -ng” Gi i pháp ) chu áo nh t l i là lãnh o Vi t Nam. Trong lãnh o
Vi t Nam su t th i k 1987-1991, có ng i v+n coi Gi i pháp ) là n c bài hay]29, cho
r*ng gi i quy t v n Campuchia theo cách ó s1 làm hài lòng Trung Qu c. Nh ng
th c ra cái sáng ki n này ch0ng h"p v i ng l i “tranh th ph ng Tây vì m c tiêu 4
hi n i” c a ,ng Ti u Bình chút nào mà l i gây thêm s nghi ng i c a Nhà n c
Campuchia i v i ta, mà chính Trung Qu c ã em chuy n này nói v i M và các
n c ph ng Tây ch ng t) r*ng Vi t Nam luôn có th o n l t léo, là m t i t "ng
àm phán không áng tin c y, bên ngoài thì hô to “ch ng di t ch ng” bên trong thì ép
PhnomPenh tho hi p v i b n Polpot.
Th t áng ti c, o t ng v “gi i pháp )” này v+n còn eo u$i khá lâu trong các tính
toán c a ta v v n Campuchia, th m chí c sau khi Trung Qu c ã nói th0ng v i ta
trong cu c g,p c p cao Thành ô là h không th nu t n$i “món quà” ó !

28 Gi i pháp )
29 Ph%n [ ], b&n 01 vi't: [Nh ng ai ã có sáng ki n ngh ra (cho n nay tôi c#ng ch a bi t "c
ích xác ai là tác gi c a cái quái thai này. Liên Xô? Vi t Nam ? hay Hunxen ? Có i u ch c ch n
là lãnh o Vi t Nam trong su t th i k 1987-1991 (v+n coi ó là n c bài hay) hay tán th ng
“gi i pháp )” ch c]
6. M7T BA;C TB CCI TRÓI: A

D9NG HOÁ A PHADNG HOÁ QUAN
H
Trong khi h p CP 87 sáng 14.5.87, chúng tôi th o lu n sôi n$i làm sao giành l i
th ch ng trong vi c gi i quy t v n Campuchia. Anh Th ch có ý ki n:
“Không nh t thi t ta ch làm v i Trung Qu c. Ph i th y là ba n c l n M/-Xô-
Trung ang ch m l i v i nhau trao i v cái khung gi i pháp. C n nh kinh

nghi m nh ng n m 1954, 1973, Trung Qu c v(n ph i ti p t c l i d ng mâu
thu(n M/-Xô, Trung-Xô không th gi i quy t v i nhau qua u M/, ph i tho
thu n c v i M/. Cho nên ta ch húc u vào m t con +ng nói chuy n v i
Trung Qu c là không úng”. B n thân tôi r t tâm c suy ngh ó. Lâu nay tôi
th ng c m th y ta ch u l thu c h i nhi u vào anh c Liên Xô, anh hai Trung

Qu c trong t duy và hành ng nên ã t h n ch mình trong ho t ng i
ngo i trên th gi i và khu v c ông Nam Á. Mu n Trung Qu c m m i, ph i
cho th y ta ngày càng nhi u b n. Ng "c l i, n u ta ch/ th y có Trung Qu c thôi
và n u Trung Qu c th y ta y u và n c thì h s1 r t c ng r n v i ta. Chính vì
v y mà Trung Qu c ã bu c ta ph i có h t nh "ng b n n nh "ng b kia.
M,t khác, Gorbachov vì l"i ích n c l n, không rõ vô tình hay h u ý, ã làm Vi t
Nam vào cái khung “ph i gi i quy t v n Campuchia v i Trung Qu c”.
Ph i nói r*ng v i n p suy ngh quá thiên l ch, quá c ng nh c v “hai phe” lúc
ó, ch/ riêng ngh n chuy n quan h v i các n c ph ng Tây ã g'n nh
m t i u huý k7, nên vi c Ngo i giao c p n m r ng ti p xúc h"p tác ra
ngoài th gi i XHCN g'n nh là chuy n ng tr i. Ng i ta ch p nh n nó không
ph i d dàng. T t ng a ph ng hoá, a d ng hoá trong quan h i ngo i
ã n v i ta h i ch m nh ng ch a mu n.
Theo h ng ó, ta ã nghiên c u và m "t t n công ngo i giao tháng 6-8.87

v i ,c i m:
- Không t n công v n i dung gi i pháp nh m i khi, mà t n công v c ch gi i

quy t v n ;
- Th m dò t t c các di n àn có th a n gi i pháp, ti p xúc tr c ti p hay

gián ti p t t c các i ph ng (Trung Qu c, ASEAN, M );
- Ph i h"p t t v i vi c Campuchia ra “tuyên b v chính sách hoà h"p dân t c”.
"t t n công ã em l i nh ng k t qu mong mu n, làm b c l hai xu h ng i

ng "c chi u nhau trong hàng ng# i ph ng, nh ng mâu thu+n trong hàng
ng# i ph ng ã n$ ra m t cách công khai gay g t (gi a Trung Qu c v i
ASEAN, M , Sihanouk; trong n i b ASEAN, trong n i b 3 phái “Campuchia
Dân ch ”).
Trong xu th i tho i ang "c 3y m nh gi a Xô - M , thông cáo 29.7.87 c a

cu c g,p gi a Vi t Nam (Nguy n C Th ch) và In ônêxia (Mochtar), i di n
cho hai nhóm n c ông D ng và ASEAN, tho thu n dùng hình th c t$ ch c
“cocktail party” h p v i các bên Campuchia bàn v n Campuchia g n v i
v n ông Nam Á, vi c Vi t Nam công b "t rút quân 1987 có m i quan sát
viên n c ngoài ã làm chuy n ng tình hình. M c! ,c phái viên c a t$ng
th ng n Vi t Nam, Sihanouk tuyên b t m thôi ch c ch t ch Campuchia Dân

ch và s6n sàng g,p Hunxen.
Ngày 20.5.88, BCT ra ngh quy t 13 ch tr ng gi i quy t v n Campuchia

tr c n m 1990 và ph n u bình th ng hoá quan h v i Trung Qu c. ngh
quy t nói rõ: “Ph n u bình th +ng hoá quan h v i Trung Qu c là m t quá
trình gay go, ph c t p, òi h i có th+i gian. Sau khi bình th +ng hoá, quan h
hai n c khó tr l i ngay nh nh ng n m 50, 60. Cu c u tranh ti p t c d i
nhi u hình th c khác, không nh tình tr ng i u nh hi n nay… chúng ta
ph i luôn c nh giác, chu,n b! t t v m i m*t khi b c vào cu c u tranh m i,
làm th t b i m i âm m u và th o n x u hòng làm suy y u ta, “di-n bi n hoàn
bình”, chia r , phá ho i n i b , chia r 3 n c Vi t nam, Lào, Campuchia… C n
phòng ng a, kh)c ph c nh ng t t ng l ch l c, ch th y gi i h n Trung Qu c là
bá quy n, không th y Trung Qu c là XHCN; ho*c ch th y Trung Qu c là XHCN
mà không th y bá quy n, bành tr ng.” i v i Lào và Campuchia, ngh quy t
nêu rõ: “Vi c Lào và Campuchia s i lên XHCN hay phát tri n theo con +ng
dân t c, dân ch nhân dân là do ng và nhân dân hai n c ó quy t !nh, phù
h p v i i u ki n th c t và nguy n v ng c a nhân dân n c ó”…
T t c nh ng ng thái ó ã t o ra kh n ng th c t phá v- b t c v v n
Campuchia ã kéo dài h n 8 n m qua. Trung Qu c bu c ph i tính toán l i, h
không còn kh n ng kh ng ch ASEAN c#ng nh Sihanouk n a. V phía các
n c ASEAN, i u khi n h lo ng i Vi t Nam nh t trong v n Campuchia là
vi c Vi t Nam a quân sang Campuchia nay ang "c d- b) v i vi c Vi t
Nam tuyên b rút quân kh)i Campuchia. Các di n àn m i v v n
Campuchia "c m ra khi n cho s c ép c a Trung Qu c i v i v b h n ch
l i.
Trong hoà hoãn gi a ba n c l n, vai trò Trung Qu c lúc này v+n lép nh t, hoà
hoãn Xô - M phát tri n m nh nh t. Xô - M ã tho thu n gi i quy t v n
Afghanistan là m t v n châu Á mà không có vai trò c a Trung Qu c. Trung
Qu c lo ng i v i cái à ó, Xô - M r(i s1 gi i quy t các v n châu Á khác nh
v n Campuchia mà c#ng không có vai trò Trung Qu c. Trung Qu c mu n gi
vai trò m t trong ba n c l n gi i quy t v n Campuchia. Nh th s1 l"i cho
Trung Qu c h n là v n Campuchia "c gi i quy t gi a ng i
Campuchia v i nhau, gi a ASEAN - ông D ng, hay gi a Trung Qu c - Vi t
Nam. Vì v y Trung Qu c ch ng l i tho thu n Vi t Nam – In ônêxia 29.7.87
thành ph H( Chí Minh, ra s c phá di n àn Hunxen – Sihanouk, òi Vi t Nam
àm phán v i Sihanouk, h& tr" Thái Lan gây xung t biên gi i Thái – Lào, gây
ra xung t v i h i quân ta Tr ng Sa (3-4.88). Trong tình hình ó, Vi t Nam
và CHND Campuchia ã công b "t rút quân tình nguy n Vi t Nam l'n th 7
kh)i Campuchia trong n m 1988. ây là "t rút quân l n nh t t% khi ta b t 'u
rút quân n m 1982. Vi c này ã làm t ng thêm khó kh n lúng túng cho Trung
Qu c vì d lu n qu c t l i b t 'u t p trung h ng v v n x! lý b n di t
ch ng Polpot, (ng th i làm t ng s thúc bách s m có m t gi i pháp chính tr

cho v n Campuchia tr c khi Vi t Nam rút h t quân vào n m 1990 nh ã
tuyên b .
7. TRUNG QU C U N MÌNH E
THÍCH NGHI V;I TH5 CFC
Ngày 6.12.88, sau chuy n i Liên Xô c a ngo i tr ng Trung Qu c Ti n K

Tham, Liên Xô ã thông báo l i cho ta là “các phát bi u c a Ti n v v n
Campuchia ã có thay i ch ng nào, ch ng t B)c Kinh ang d n d n nh n
th c th y vi c *t gi i pháp cho v n Campuchia theo k!ch b n c a Trung
Qu c là không th c t và Trung Qu c ang t b +ng l i kéo dài cu c xung
t”. V gi i pháp, Trung Qu c (ng ý v i Liên Xô là vi c rút quân Vi t Nam là
m t b ph n trong gi i pháp; v các v n n i b c a Campuchia, Trung Qu c
cho r*ng “ph i c gi i quy t b i b n thân nhân dân Campuchia trên c s hoà
h p dân t c, không có s can thi p t bên ngoài”. Song Trung Qu c v+n nh c l i
l p tr ng c# v vi c l p chính ph liên hi p lâm th i 4 bên do Sihanouk ng
'u, gi m d'n i n gi i tán quân i c a c 4 bên Campuchia; th c ch t là xoá
nguyên tr ng Campuchia.
Ngày 24.12.88, tr l i th ngày 15.12 c a B tr ng ngo i giao ta, phía Trung

Qu c m i m t th tr ng ngo i giao Vi t Nam t i B c Kinh trao $i ý ki n
gi a th tr ng ngo i giao hai n c chu3n b cho cu c g,p c p ngo i tr ng
Trung-Vi t. Sau 10 n m i 'u gay g t và sau 8 n m m t m c t% ch i àm
phán v i ta, ây là l'n 'u Trung Qu c nh n àm phán v i Vi t Nam v v n
Campuchia và v bình th ng hoá quan h hai n c, th c hi n b c chuy n
sách l "c ông Nam Á ph c v cho vi c chuy n chi n l "c chung c a Trung
Qu c trên th gi i và trong quan h v i Xô, M . S i u ch/nh chi n l "c này ã
"c xác nh t i H i ngh B Chính tr ng C ng s n Trung Qu c B c i
Hà tháng 9 n m 1988, và "c công khai hoá t i Qu c h i Trung Qu c tháng
3.89. S i u ch/nh chi n l "c l'n này di n ra trong tình hình th gi i c#ng nh
tình hình ông Nam Á và Campuchia ã có nh ng thay $i to l n, ,c bi t t%
n m 1987. Quan h Xô - M t% n m 1987 ã "c c i thi n nhi u, hình thành
th hai c c gi i quy t công vi c th gi i và c châu Á. Trung Qu c không còn l"i
d ng "c mâu thu+n Xô - M nh tr c; (ng th i quan h Trung – Xô c i
thi n ch m so v i quan h M – Xô, làm cho v trí c a Trung Qu c b y u trong
quan h gi a ba n c l n. M,t khác vi c Xô - M gi m cam k t quân s bên
ngoài ã thúc 3y xu th c l p c a các n c khác, làm t ng xu h ng h"p tác
khu v c gi i quy t các v n khu v c. Quan h gi a các n c ông Nam Á
t% 1987 ã t% tình tr ng i 'u chuy n t%ng b c sang v%a h"p tác v%a u
tranh trong cùng t(n t i hoà bình. Các cu c h p JIM 1 và JIM 2 ã gi i quy t
"c m,t qu c t c a v n Campuchia và t o khuôn kh$ h"p tác gi a hai
nhóm n c ông Nam Á gi i quy t các v n khu v c. ,c bi t chính
quy n Chatichai Thái Lan lúc này quy t tâm tách kh)i chính sách i 'u c a
Trung Qu c ông Nam Á, th c hi n chính sách “bi n ông D ng t chi n

tr +ng thành th! tr +ng”. Trong tình hình ó, vi c Trung Qu c ti p t c chính sách
gây c ng th0ng trên b và trên bi n khu v c này ch/ làm t ng m i lo ng i i
v i nguy c bá quy n c a Trung Qu c. V i vi c quân Vi t Nam ã rút ba ph'n
t và s1 rút h t vào tháng 9.89, c t lõi c a v n Campuchia không còn là v n
rút quân Vi t Nam n a mà tr thành v n làm sao lo i tr% ch di t
ch ng Polpot. Nh ng bi n $i to l n này bu c Trung Qu c ph i chuy n t% ch&
kéo dài àm phán v bình th ng hoá quan h v i Liên Xô l"i d ng mâu
thu+n Xô - M và tranh th v n và k thu t c a M sang xúc ti n bình th ng
hoá toàn di n quan h v i Liên Xô, gi cân b*ng gi a quan h c a h v i Xô và
v i M , (ng th i t%ng b c c i thi n quan h v i các n c láng gi ng t o
i u ki n qu c t thu n l"i cho vi c c i thi n th c a Trung Qu c trên th gi i và
châu Á.
Tháng 1.89, ta n i l i àm phán v i Trung Qu c c g ng bình th ng hoá

quan h v i Trung Qu c (ng th i kh0ng nh thái ng h Nhà n c
Campuchia gi v ng thành qu cách m ng.
Ngày 5.1.89, TBT Nguy n V n Linh d+n 'u oàn i bi u c p cao c a Vi t

Nam sang PhnomPenh d l k2 ni m 10 n m thành l p C ng hoà Nhân dân
Campuchia. Ngay chi u hôm ó (16 gi ) TBT Nguy n V n Linh ã có cu c h i
àm v i Heng Somrin t i Hoàng Cung. Heng Somrin thông báo: “B Chính tr!
(Campuchia) ã nh t trí s ti p t c t n công ngo i giao trên c s rút quân Vi t
Nam "ng th+i v i vi c ng n ch*n vi n tr quân s n c ngoài giúp b n Khmer
i !ch, ch m d t m i s can thi p vào cách m ng Campuchia... t o i u ki n
thu n l i cho hoà àm Vi t Nam - Trung Qu c, Liên Xô - Trung Qu c, ,y m nh
th ng thuy t Campuchia - Thái Lan. Chúng ta ph i có m t l!ch rút quân m i,
trong ó n u có m t gi i pháp chính tr!, ta s tuyên b rút h t quân Vi t Nam
không ch m quá tháng 9.89. N u Vi t Nam "ng ý, s tuyên b trong di-n v n
c a tôi và c a "ng chí ngày mai”. Nguy n V n Linh tán thành và ngh thông
báo l i cho Liên Xô và Lào bi t. Ngay chi u t i hôm ó anh Linh ã b o tôi s!a
l i bài di n v n c a anh theo nh hai bên ã tho thu n.
Sáng 6.1.89, trong bu$i mít tinh long tr ng, TBT Heng Somrin tuyên b :
“Campuchia và Vi t Nam ã tho thu n là n u có gi i pháp chính tr! thì quân Vi t
Nam s rút h t, ch m nh t là vào tháng 9.90”. TBT Nguy n V n Linh c#ng tuyên
b : “Vi t Nam hoàn toàn nh t trí v i Campuchia s rút toàn b quân Vi t Nam
còn l i vào cu i tháng 9.90. Vi c rút h t quân ph i song song v i vi c ch m d t
vi n tr c a n c ngoài, ch m d t vi c s0 d ng lãnh th n c ngoài ch ng
Campuchia, ti n hành d i s ki m soát qu c t .”
Qua nh ng cu c trao $i gi a ta v i b n, là m t thành viên trong oàn Vi t Nam,

tôi ã d c m ch%ng nào nh ng khó kh n khi i sâu vào gi i pháp. Lãnh o
Campuchia có ph'n quá t tin, mu n ta hoàn toàn ng h b n n c ; còn ta l i
thién vé giái quyét van dé Campuchia mOt cách thu n l"i cho cái thien quan he
Viet-Trung.
Trong n!a dâu n m 1989, dã có hai vông dàm phán cap th tr &ng ngo i giao
gi a ta vOi Trung QuOc ( inh Nho Liém và L u Thu t Khanh) t i Bàc Kinh. Vông
dâu (16-19.1.89). Trung QuOc ch/ trao d$i l Ot qua vé quan he hai n Oc r(i t p
trung dàm phán van dé Campuchia. Hai bén thoá thu n t ng dOi nhanh may
van dé vé m,t quOc té cUa giái pháp Campuchia (rút quân Viet Nam, giám sát
quOc té, cham d t vien tr" quân s , t$ng tuyén c!). Hai bén d(ng ý thúc d3y các
bén Campuchia th ng l "ng dé sOm d t giái pháp vé Campuchia, Trung QuOc
cho là m,t quOc té c bán dã xong, muOn ta thoá thu n h Ong giái quyét m,t nOi
bO cUa giái pháp Campuchia, chU yéu là van dé chính quyén và van dé quân dOi
cUa các bén Campuchia trong th i k quá dO (th i gian ng%ng bàn cho dén t$ng
tuyén c!), cho r*ng có thoá thu n và d t két quá vé 2 van dé này thl mOi có giái
pháp, néu không thl m,t quOc té có thoá thu n c#ng không giái quyét d "c, và
khó bàn quan he hai n Oc. L p tr ng cUa ta là các van dé nOi bO Campuchia
phái do các bén Campuchia giái quyét. áng chú ý là Tién K Tham khi tiép inh
Nho Liém có nói: “4 n c Trung Qu c, Liên Xô, Vi t Nam, Thái Lan là nh ng
n c có liên quan tr c ti p, có trách nhi m v v n Campuchia, c n tho
thu n v i nhau v chính quy n lâm th+i 4 bên Campuchia trong th+i k' quá
thì m i gi i quy t cv n Campuchia”. H nói dã bàn vOi Lién Xô và Lién
Xô dã nhat trí nguyén tàc này.
Ngày 11.2.89, BCT h p bàn dé án dau tranh vé van dé Campuchia theo h Ong:
• Tách và giái quyét t%ng b Oc m,t quOc té và m,t nOi bO cUa van dé
Campuchia;
• gàn viec giái quyét van dé Campuchia vOi yéu câu kién l p hoà blnh &
ông Nam Á;
• trién khai các di n dàn: Viet–Trung (vông 2), JIM 2, 4 bén Campuchia,
Thái–SOC, Viet–Thái, Viet–M .
Trén tinh thân dó, ngày 15.2.89, tôi cùng may cán bO CP87 bay di Jakarta h p
Nhóm làm viec30 dé chu3n b cho cuOc h p JIM 2 (19-21.2.89) vOi thành phân
c#ng nh JIM 1 (các bén Campuchia, Viet Nam, Lào và 6 n Oc ASEAN). HOi
ngh kh0ng d nh l i két quá d t d "c n m tr Oc & JIM 1 (25-28.7.88) và nhat trí
là van dé Campuchia phái d "c giái quyét b*ng mOt giái pháp chính tr , góp
phân vào viec thiét l p khu v c hoà blnh $n d nh ông Nam Á. M c tiéu cuOi
cùng là xây d ng mOt n Oc Campuchia dOc l p, có chU quyén, hoà blnh, trung
l p và không lién két trén c s& quyén t quyét và hoà h"p dân tOc. HOi ngh
nhat trí cân trieu t p HOi ngh quOc té vé Campuchia dé bàn và di dén mOt giái
pháp chính tr toàn dien, công b*ng và h"p lý cho van dé Campuchia.
Ngày 14.3.89 BCT h p quyét d nh rút hét quân kh)i Campuchia vào cuOi tháng
9.89 và thúc d3y di n dàn Hunxen – Sihanouk.
Sang vông 2 dàm phán Viet-Trung (8-10.5.89) v+n t i Bàc Kinh, cuOc dàm phán
vap ngay vào hai táng dá lOn: van dé diet chUng và viec x! lý các van dé nOi bO
Campuchia (l p chính phU lién hiep lâm th i 4 bén do Sihanouk d ng dâu, dông
két và giám quân dOi cUa 4 bén Campuchia). àm phán két thúc mà không di
dén két quá gl. Phía Trung QuOc dé ngh t m th i ch a tính dén dàm phán vông
3. Tién K Tham nói vOi inh Nho Liém r(i sau dó công bO: “bình th +ng hoá
quan h hai n c ch có th th c hi n sau khi v n Campuchia ã c gi i
quy t, không ph i là tr c ó”. Sau này Trung QuOc dã nói to c ra r*ng: “Vi t
Nam không nh ng ph i rút h t quân ra kh i Campuchia mà còn có trách nhi m
gi i quy t nh ng h u qu c a vi c Vi t Nam a quân vào Campuchia, c th là
xoá chính quy n và quân i CHND Campuchia ã c hình thành sau khi
quân Vi t Nam vào PhnomPenh ánh u i b n Polpot”.
Viec Trung QuOc nOi l i dàm phán vOi Viet Nam lúc này, mà phía Trung QuOc g i
là “g*p g1 n i b ”, theo tôi, m c dích chính là dé biéu di n cho thé giOi thay là
Trung QuOc dã nàm con chU bài giái quyét van dé Campuchia.

30 W orking Group
8. HI P M7T C4A H7I NGHG QU C

T5 PARIS V> CAMPUCHIA
Hai tháng sau, HOi ngh quOc té Paris vé Campuchia (30.7-30.8.89) d "c trieu t p. HOi
ngh tuy ch a giái quyét d "c van dé Campuchia nh ng có thé nói dã m& ra giai do n két
thúc. Sau JIM, dây là d/nh cao cUa các di n dàn và là cuOc hOi ngh quOc té dâu tién bàn
vé van dé Campuchia. HOi ngh tién hành ngoài khuôn kh$ cUa LHQ tuy có m,t De
Guellar, T$ng th ký LHQ, và bO tr &ng ngo i giao 5 n Oc thành vién HOi (ng Báo
An. T$ng Th ký LHQ d hOi ngh ch/ vOi t cách mOt thành vién cUa hOi ngh . Trong hOi
ngh này, lân dâu các bén Campuchia dOi d ch ng(i sát c nh nhau, d Oi mOt cái bién ghi
tén chung là Campuchia. Ngoài d i dien cUa 4 phái Campuchia: Hunxen (CHND
Campuchia), Khiéu Samphon (Khmer )), Ranarit (phái Sihanouk), Son Soubert (con
Son San), có các doàn d i biéu cUa 17 n Oc do bO tr &ng ngo i giao d+n dâu: Lién Xô,
Trung QuOc, M , Anh, Pháp, Nh t, Úc, 8n O, Canada, Viet Nam, Lào, Thái Lan,
Indônéxia, Singapore, Malaysia, Philippin, Brunei. Phong trào Không Lién Két do ngo i
tr &ng Zimbawe d i dien. Ngo i tr &ng Pháp Roland Dumas và ngo i tr &ng Indônéxia
Ali Alatas là d(ng chU t ch hOi ngh .
Sáng 28.7.89, tôi cùng d i bO ph n doàn ta tOi Paris. oàn có các anh Lé Mai, ,ng
Nghiém Hoành, Ngô ién, Hà V n Lâu, Trân Huy Ch ng, Lé Công Ph ng, Hu nh Anh
D#ng, ch Tôn N th Ninh. Thiéu t Ong Phi Long d "c BO QuOc Phông c! di tham gia
doàn. Ngày 29.7 anh Nguy n C Th ch dén n i. HOi ngh khai m c chiéu 30.7. Thành
phân hOi ngh tuy xem nh không có l"i cho ta, song ta dén hOi ngh vOi thé m nh cUa
Tuyén bO rút hét quân vào cuOi tháng 9.89 mà CHND Campuchia v+n t) ra v ng vàng
t tin.
Ngay t% dâu HOi ngh dã v ch ra ch ng trlnh phái h p cá tháng – t% 30.7 dén 30.8.89
– vl van dé rat ph c t p mà l p tr ng giái pháp cUa các bén l i côn khá xa nhau. SuOt
th i gian hOi ngh n$i cOm lén hai van dé lOn:
1. Lo i tr% hay chap nh n b n diet chUng Polpot;

2. Duy trl hay xoá b) nguyén tr ng chính tr và quân s & Campuchia.
CuOc dau tranh di n ra gay gàt trong suOt quá trlnh hOi ngh . Oi ph ng dùng áp l c
cUa 5 n Oc lOn và da sO trong hOi ngh dôi áp d,t viec l p Chính phU lién hiep lâm th i 4
bén do Sihanouk d ng dâu và dôi l p bO máy kiém soát quOc té cUa LHQ. Côn phía ta
dôi lo i tr% b n diet chUng Polpot, dôi tôn tr ng nguyén tàc n Oc ngoài không d "c can
thiep vào công viec nOi bO Campuchia, tôn tr ng nguyén tr ng & Campuchia có hai
chính quyén, tôn tr ng quyén cUa nhân dân Campuchia t quyét d nh ché dO chính tr
cUa mlnh và l p chính phU cUa mlnh thông qua t$ng tuyén c! t do. Phía ta chap nh n
vai trô cUa LHQ néu LHQ cham d t nh ng ngh quyét thién v , Ung hO mOt bén chOng
mOt bén.
Phát biéu cUa ta t i phién h p toàn thé t p trung lén án diet chUng Polpot, kh0ng d nh
két lu n cUa JIM vé hai van dé then chOt (rút quân Viet Nam và lén án diet chUng) và
nguyén tàc không can thiep vào công viec nOi bO Campuchia, dé cao v trí cUa Nhà
n Oc Campuchia. Các ngo i tr &ng ch/ d các phién h p toàn thé hOi ngh trong 3 ngày
dâu và 2 ngày cuOi cUa hOi ngh , côn phân lOn th i gian dành cho các bu$i h p các u2
ban: Uy ban 1 (vé kiém soát ), u2 ban 2 (vé báo dám quy ché), u2 ban 3 (vé ng i t n n
và van dé tái thiét Campuchia), u2 ban ad hoc (g(m các bén Campuchia dé bàn các van
dé thuOc nOi bO Campuchia) và u2 ban PhOi h"p, có nhiem v tháo lu n th c chat nOi
dung cUa giái pháp.
C#ng trong th i gian này, ta tranh thU tiép xúc riéng các doàn. Ngày 3.8, th tr &ng
ngo i giao Lién Xô Rogatchev cho biét: phó doàn Trung QuOc L u Thu t Khanh nói do
không có th i gian nén Tién K Tham không g,p d "c d(ng chí Nguy n C Th ch;
nh ng Tién l i nói néu d(ng chí Trân Quang C yéu câu thl có thé g,p (?). Hôm sau
L u Thu t Khanh l i nhàn qua Rogatchev: Ch a th y "ng chí C yêu c u g*p, n u

yêu c u thì s nh n l+i. én sáng 7.8.89, ta d,t van dé vOi phía Trung QuOc: Nguy n C
Th ch và Trân Quang C dé ngh g,p quyén tr &ng doàn Trung QuOc L u Thu t Khanh
(Tién K Tham dã vé n Oc) dé trao d$i ý kién. L u Thu t Khanh nh n l i ngay. CuOc g,p
di n ra t i s quán Trung QuOc & Paris ngay 4 gi chiéu ngày hôm dó. Thái
dO cUa L u t) ra nhã nh,n tuy l p tr ng Trung QuOc ch a có gl khác. L u nói néu Viet
Nam d(ng ý có chính phU lâm th i 4 bén Campuchia (t c là có cá Khmer d) nh mOt

thành vién ngang vOi 3 bén kia) thl van dé Campuchia coi nh giái quyét, và thanh minh
là Trung QuOc không muOn phía 3 phái chiém 3/4 chiéc bánh, ch/ cân có s tham gia
cUa cá 4 bén Campuchia, côn chia phân nh thé nào là tu h . Néu ch/ 2 bén, 3 bén thl
không th c té và không chap nh n d "c. L u dé ngh ta không dùng t% “diet chUng”;
van dé diet chUng là viec nOi bO Campuchia, do h t giái quyét.
S& d Trung QuOc dén HOi ngh Paris trong khi ch a s6n sàng giái quyét van dé
Campuchia là vl h dang cO gàng g- thé cô l p sau s kien Thién An Môn và trong lúc
nOi bO h v+n dau tranh gay gàt vé các van dé dOi nOi và dOi ngo i. Trung QuOc bat
chap tlnh hlnh th c té, d a ra dôi h)i rat cao là xoá nguyén tr ng & Campuchia tr Oc
t$ng tuyén c!, chia s. quyén l c cho 4 phái, làm suy yéu cách m ng Campuchia, chia
r1 3 n Oc ông D ng. M , ph ng Tây, ASEAN mâu thu+n vOi Trung QuOc vé van dé
Khmer ), nh ng thOng nhat vOi Trung QuOc trong viec không chap nh n nguyén tr ng
& Campuchia, và có l"i ích không làm xau thém quan he vOi Trung QuOc.
Chiéu 10.8, tr" lý ngo i tr &ng M Lambertson cùng 4 ng i trong doàn M tOi phông
làm viec cUa doàn ta & Trung tâm hOi ngh Kléber, yéu câu g,p tôi dé trao d$i vé van dé
Campuchia. Tôi cùng anh Lé Mai dã tiép h trong 1 tiéng. H trlnh bày quan diém cUa
M vé van dé Campuchia: cân có giái pháp toàn bO, không nh n giái pháp bO ph n; có
s chia s. quyén l c th t s cho các phái Khmer không cOng sán và trao th c quyén
cho Sihanouk, ch không phái t "ng tr ng, mong Viet Nam tác dOng dé Hunxen mém
d.o h n. Vé van dé diet chUng và Khmer ), h v+n gi lOi nói n Oc dôi. H nói dén
trién v ng quan he tOt gi a M và Viet Nam, nh ng không quén van dé MIA. Ngày
11.8.89 anh Th ch vé n Oc, dén 25.8 mOi tr& l i. Côn cá doàn & l i, chia nhau di h p
các u2 ban
Tuy ta cO tránh tranh cãi vOi doàn Trung QuOc trong các bu$i h p chung nh dã thoá
thu n vOi L u Thu t Khanh, nh ng trong bu$i h p u2 ban 1 (U2 ban vé kiém soát quOc
té) ngày 16.8 bàn van dé diet chUng, sau khi tôi phát biéu lén án Khmer ), v ch tOi ác diet
chUng, d i biéu Trung QuOc dã phán bác: Vi t Nam òi k t t i di t ch ng là che d u
hành ng xâm l c, thoái thác trách nhi m, vi n c ch ng di t ch ng a quân
tr l i Campuchia; k t t i di t ch ng thì Khmer s không c tham gia chính quy n,
s vào r ng ti p t c ánh nhau, do ó s không có hoà bình Campuchia; và d$ tOi cho
Viet Nam s1 phái ch u trách nhiem vé thành công hay that b i cUa hOi ngh . Tôi không
thé không phát biéu d p l i các lu n dieu dó, kh0ng d nh phái giái quyét van dé ng n
ch,n diet chUng mOi giái quyét d "c các van dé khác. Tôi v ch rõ s th t l ch s! là
nh ng n m 1975-1978 là th i gian ché dO diet chUng Polpot hoành hành thl Viet Nam
không có m,t & Campuchia, lúc dó ch/ có cO van Trung QuOc mà thôi.
Sau phát biéu cUa ta vé van dé diet chUng, tr% Trung QuOc và Singapore, không côn ai
nói càt b) t% “genocide” (diet chUng). Sihanouk tuyén bO không cho Khmer ) d i dien
cho 3 phái, các u2 ban déu phái ghi nh n và bàn van dé diet chUng, nh ng k. dôi không
dùng t% “diet chUng” c#ng phái th%a nh n s tàn b o cUa Khmer ).
Ngày 29.8.89, theo ch ng trlnh dã d nh, các ngo i tr &ng, tr% ngo i tr &ng M và
ngo i tr &ng Trung QuOc, tr& l i Paris dé h p phién két thúc hOi ngh . Ngày 30.8, sau
khi trao d$i vOi hai d(ng chU t ch hOi ngh vé d tháo tuyén bO cUa hOi ngh quOc té, anh
Th ch ch & phông h p dén 12 gi tr a, vl tlnh hlnh s c kho. phái tr& vé s quán dé

ngh/. Ta báo Ban Th ký hOi ngh là th tr &ng Trân Quang C s1 là quyén tr &ng
doàn Viet Nam d phién h p cap bO tr &ng bé m c hOi ngh .
CuOc h p h5p không chính th c & cap bO tr &ng bàt dâu t% khoáng 14 gi kéo dài gân
5 tiéng. Vl là h p h5p, m&i doàn ch/ có 2 ng i d , nén ch/ có tôi và anh Lé Mai trong
phông h p. CuOc h p này chU yéu tranh cãi vé diéu b$ sung vào d tháo Tuyén bO hOi
ngh cUa tr &ng doàn Canada d a theo ý cUa Trung QuOc, mang hàm ý phU nh n két
lu n cUa JIM vé 2 van dé then chOt cUa giái pháp. Do ch a hiéu hét ý d( cUa dOi
ph ng, anh Hunxen dã phát biéu chap thu n b$ sung này. é tránh ch& s h& này và
không dé dOi ph ng có thé khai thác s khác nhau gi a ta và Campuchia, tôi dã yéu
câu chU t ch cuOc h p ng%ng cuOc h p ít phút dé trao d$i riéng gi a 3 doàn Viet Nam,
Campuchia và Lào. Sau khi phân tích dé b n thay d "c ý d nh nguy hiém cUa dOi
ph ng trong diém b$ sung này, tôi dé ngh cá 3 doàn g,p 2 d(ng chU t ch yéu câu s!a
l i b$ sung này, không dé cho dOi ph ng có thé l"i d ng câu ch m p m dé nói là
HOi ngh QuOc té Paris dã phU nh n két lu n cUa JIM vé chOng diet chUng.
Sau khi d tháo Tuyén bO cUa HOi ngh d "c thông qua, mOi di vào phién h p chính
th c dé bé m c HOi ngh sau mOt tháng làm viec lién t c. Tuyén bO chung ngàn g n cUa
HOi ngh QuOc té Paris vé Campuchia ghi nh n HOi ngh này là mOt b Oc tién có ý
ngh a. HOi ngh t m ng%ng, kéu g i các bén Campuchia và các n Oc có lién quan tiép
t c cO gàng dé di tOi mOt giái pháp toàn bO.
Két quá rat h n ché cUa HOi ngh phán ánh tính chat vô cùng ph c t p cUa van dé
Campuchia. Viec Viet Nam rút hét quân vào tháng 9.89 và trién v ng Nhà n Oc
Campuchia v+n d ng v ng dã thúc ép dOi ph ng phái có hOi ngh này, song ch a tOi
m c h phái chap nh n nguyén tr ng chính tr quân s & Campuchia. [HOi ngh không
thành công do nhiéu nguyén nhân nh ng nguyén nhân chính là Trung QuOc và dOi
ph ng muOn giái quyét trén c s& xoá b) Nhà n Oc Campuchia, M,t khác Trung
QuOc côn hy v ng làm thay d$i d "c tlnh hlnh sau khi Viet Nam rút quân. Vé phía Nhà
n Oc Campuchia, sau chuyén di Thái Lan ngày 25.1.89 cUa Hunxen theo l i m i cUa
ThU t Ong Chatichai và sau nh ng lân tiép xúc vOi nhóm Chaovalit t% tháng 6.88, B n
Campuchia có phân áo t &ng & Thái Lan và dánh giá không dúng l c l "ng cUa bán thân
mlnh nén t i HOi ngh T9 lân th 9 tháng 7.89 ngay tr Oc HOi ngh Paris, dã quyét
tâm “ n cá” b*ng mOt giái pháp quân s . Lúc này tlnh hlnh ông Âu có nh ng di n bién
ph c t p bàt dâu t% viec Công doàn oàn két lén câm quyén & Ba Lan.]31
Ngày 5.10.89, trong khi dã trá l i ph)ng van báo chí, tôi dã nói vé nguyén nhân khién
hOi ngh quOc té Paris ch a thành công:
“Ngay t nh ng ngày u, d lu n trong và ngoài H i ngh! u ã th y v t c n chính và

duy nh t cho kh n ng ti n tri n cu H i ngh! là nhóm i di n c a Polpot cs
khuy n khích và ph ho ch y u c a m t s n c vì l i ích riêng t c a h . Càng v

cu i H i ngh!, i u này càng thành s th c hi n nhiên.
l p li m trách nhi m, h ã vu kh ng Vi t Nam và Nhà n c Campuchia quá c ng

r)n khi n H i ngh! b t)c.
Làm sao chúng ta có th i n tho thu n c trong khi i ph ng ngoan c t i m c

t mâu thu(n m t cách tr)ng tr n trong l p tr +ng c#ng nh các l p lu n c a h ? H nói
tôn tr ng nguyên t)c ch quy n c a nhân dân Campuchia nh ng h l i òi ph i các
n c ngoài tham gia gi i quy t các v n n i b Campuchia, l i áp *t cho nhân dân
Campuchia ph i ch p nh n m t chính ph theo hình th c h !nh ra tr c; h nói
h vô cùng ph n i t i ác gi t ng +i c a b n Polpot nh ng h l i òi h p pháp hoá t
ch c di t ch ng và òi cho chúng c chia quy n cai tr! t n c Campuchia.
C ng "ng qu c t có trách nhi m lo i tr hi m ho di t ch ng này. *c bi t là nh ng

n c x a nay l n ti ng do Vi t Nam rút quân trong khi ó l i l,n tránh lên án di t
ch ng, thì nay n l t h ph i có trách nhi m ng n di t ch ng gây n i chi n
Campuchia.
V tri n v ng quan h gi a các n c khu v c v i à ti n tri n c a v n Campuchia

còn tu' thu c các nhân t ch quan c#ng nh khách quan, trong ó có kh n ng c a ta
chuy n hoá các nhân t khách quan có l i h n cho vi c th c hi n m c tiêu c a ta.
Ch ng h n nh kh n ng th c hi n ph ng châm “thêm b n b t thù” trong i ngo i òi
h i có c m t ý ni m r ng rãi h n v b n. T t nhiên m r ng vi c k t b n không có
ngh%a là th tiêu u tranh và ph i trên c s b o v t t l i ích an ninh qu c gia c a ta”.
C#ng nén biét dOi vOi van dé diet chUng & Campuchia, Lién Xô vl l"i ích chién l "c cUa
mlnh, nén chU tr ng hâu nh không khác gl Trung QuOc. Trong cuOc g,p anh Nguy n
V n Linh & Hà NOi tOi 5.9.89, Heng Somrin cho biét anh v%a di ngh/ & Lién Xô vé và ké
r*ng:
“Tr c khi i, tôi nêu yêu c u c g*p Gorbachov thông báo tình hình Campuchia
và trao i m t s v n , Liên Xô "ng ý. Nh ng khi n Liên Xô, "ng chí Gorbachov
không g*p tôi mà "ng chí u2 viên d khuy t B Chính tr!, phó ch t!ch Xô Vi t t i
cao g*p. Tôi hi u r ng vì h i ngh! qu c t Paris ch a có k t qu gì nên Gorbachov
không g*p tôi. Trong khi g*p tôi, phía Liên Xô nói th ng là chúng tôi ph i ch p nh n l p
chính ph liên hi p 4 bên, cho c Khmer vào và Sihanouk làm ch t!ch. Chính
ph ó và Sihanouk có th c quy n. Liên Xô gi i thích là trong Khmer ch có Polpot
và vài ng +i theo Polpot là x u thôi, còn l i thì PhnomPenh nên ch p nh n cho h tham
gia chính ph . L p tr +ng này c a Liên Xô, chúng tôi không "ng ý”.
V y là dén lúc này cá Lién Xô l+n Trung QuOc vl l"i ích cUa mlnh cùng nhat trí trong
hành dOng dùng s c ép n Oc lOn can thiep vào công viec nOi bO, xâm ph m chU quyén
cUa Campuchia.

31 Ph%n [ ], b&n 01 vi't: [HOi ngh két thúc mOt giai do n dau tranh và m& ra giai do n dau tranh
mOi vé van dé Campuchia trong tlnh hlnh Viet Nam dã rút hét quân & Campuchia nh ng van dé
Campuchia v+n ch a có giái pháp.]
9. HNG TIEU BÌNH TI5P KAYSONE

PHOMVIHAN E NÓI V;I VI T NAM
Nh ng bién dOng lOn trong tlnh hlnh thé giOi bén ngoài lúc này dã tác dOng
m nh m1 tOi suy ngh cUa lãnh d o ta vé ph ng h Ong chién l "c dOi ngo i.
CuOc khUng hoáng chính tr t i nhiéu n Oc theo ché dO XHCN dã bùng n$ t%
n m 1989 và dang có chiéu h Ong lan rOng ra. Tháng 6.89 xáy ra v Thién An
Môn & Trung QuOc. C#ng trong n m 1989, ché dO XHCN & các n Oc ông Âu
nh CHDC c, Ba Lan, Rumani, Hung, Tiep, Ba Lan déu dã s p d$. âu tháng
10.89, TBT Nguy n V n Linh di d k2 niem 40 n m QuOc khánh CHDC c, khi
vé dén Hà NOi thl b c t ng Berlin d$, Honecker b l t. Lãnh t Rumani
Ceaucescu, ng i mà khi & Berlin anh Linh xem ra tâm dâu ý h"p trong viec bàn
chuyen tâm huyét c u vãn s nghiep XHCN thé giOi dang lâm nguy, v%a chân
Ot chân ráo vé dén Bucarest thl b truy bàt. VOi “t duy mOi” cUa Gorbachov,
tlnh hlnh Lién Xô ngày càng tr& nén lOn xOn.
Tr Oc tlnh hlnh ay, trong nOi bO lãnh d o ta dã náy sinh nh ng ý kién khác biet
trong nh n d nh vé s kien Thién An Môn c#ng nh vé nh ng bién d$i d(n d p
t i các n Oc XHCN ông Âu và Lién Xô. N$i lén là ý kién nhan m nh m,t XHCN
cUa Trung QuOc, phái b*ng m i giá bàt tay ngay vOi Trung QuOc dé báo ve chU
ngh a xã hOi, dé chOng M và các thé l c dé quOc khác. Chính diéu dó dã t o
nén b Oc ngo,t khá dOt ngOt trong thái dO cUa ta dOi vOi Trung QuOc. Suy ngh
d n gián cUa ta là không có lý gl Viet Nam l i ngUng ng/nh vOi Trung QuOc trong
khi Lién Xô dã blnh th ng hoá quan he vOi Trung QuOc t% tháng 5.89. Lào
c#ng dã thoá thu n trao d$i d i s tr& l i vOi Trung QuOc và blnh th ng hoá
quan he gi a hai n Oc, dánh dau b*ng cuOc di th m chính th c Trung QuOc cUa
Kayson Phomvihan, TBT áng NDCM Lào, tháng 10.89.
Chính là thông qua cuOc nói chuyen vOi Kayson ngày 7.10.89 & Bàc Kinh mà
,ng Tiéu Blnh dã bOc lO rõ phân nào nh ng tính toán sâu xa cUa mlnh dOi vOi
Viet Nam: phân hoá Viet -Lào, Viet - Campuchia, Viet – Xô và phân hoá cá nOi
bO Viet Nam. ,ng nói vOi Kayson r*ng: Vi t Nam ã có bi u hi n ch ng Trung
Qu c t khi H" Chí Minh còn s ng; r ng sau khi th)ng M/, Lê Du,n tr m*t
ch ng Trung Qu c, xâm l c Campuchia, Vi t Nam i theo Liên Xô, a quân
vào Campuchia, nên m i có chuy n Trung Qu c ánh Vi t Nam. Lúc u Trung
Qu c cho là vì Brejnev xúi gi c nên Vi t Nam xâm l c Campuchia, nh ng chính

là do Vi t Nam có ý " l p Liên bang ông D ng, không mu n Lào, Campuchia
c l p. Vi t Nam ch ng Trung Qu c vì Trung Qu c là tr ng i cho vi c l p Liên
bang ông D ng... Trong khi không tiéc l i phé phán Lé Du3n, ,ng dã hét l i
ca ng"i Nguy n V n Linh. ,ng ké l i khi làm TBT áng COng sán Trung QuOc,
n m 1963, dã t$ ch c d a Nguy n V n Linh t% mién Nam sang H(ng Kông dé di

Bàc Kinh g,p nhau, khen anh Linh là “ng i tOt, sáng suOt và có tài”; nh
Kayson chuyén l i h)i th m anh Linh; khuyén Nguy n V n Linh nén giái quyét
d t khoát van dé Campuchia, néu làm d "c viec này thl s1 khôi ph c d "c uy
tín cUa Viet Nam. Cho dây là viec Viet Nam phái làm, vl nh ng gl Viet Nam dang
làm là sai lâm; mong muOn blnh th ng hoá quan he vOi Viet Nam tr Oc khi ông
ta ngh/ h u… Vé diéu kien blnh th ng hoá quan he Trung – Viet, ,ng nhan
m nh Viet Nam phái rút hét quân, rút triet dé, rút th t s kh)i Campuchia thl s1
có blnh th ng hoá quan he (tuy lúc dó ta dã két thúc d"t rút quân cuOi cùng
kh)i Campuchia t% ngày 26.9.89).
Theo thông báo cUa d i s Lào t i Trung QuOc, trong 70 phút nói chuyen vOi
Kayson, ,ng nói vé Viet Nam và quan he Trung – Viet tOi 60 phút.
Ngày 21.10.89 BCT ta dã h p dé nh n d nh vé phát biéu cUa ,ng Tiéu Blnh khi
tiép Kayson cuOc h p dã di dén két lu n là: trong lúc Trung Qu c ang còn g ng
v i ta, ta c n có thái kiên trì và tho áng, không cay cú, không ch c t c
nh ng c#ng không t ra nhún quá. Cân tiép t c th c hien d ng lOi i hOi VI và
Ngh quyét 13 cUa BCT, c n th y c m*t XHCN và m*t bá quy n n c c a
Trung Qu c. Trong khi cO kéo Trung QuOc, ta cân d(ng th i ho t dOng trén
nhiéu h Ong; cUng cO két ch,t ch1 vOi Lào; phân hoá M , ph ng Tây, ASEAN
vOi Trung QuOc.
Theo ph ng h Ong dó, ngày 6.11.89, anh Th ch dã chuyén qua d i s Trung

QuOc thông diep mieng cUa TBT Nguy n V n Linh g!i ,ng Tiéu Blnh, ng) ý
mong sOm có blnh th ng hoá quan he gi a Viet Nam và Trung QuOc. Ba tuân
sau, anh Th ch l i g!i th cho Tién K Tham nhàc l i thông diep ngày 6/11 và
dé ngh phía Viet Nam s6n sàng g,p l i phía Trung QuOc & cap bO tr &ng ho,c
th tr &ng ngo i giao t i Hà NOi ho,c Bàc Kinh trong tháng 12.89. Nh ng Trung
QuOc không trá l i thông diep cUa TBT ta l+n th cUa anh Th ch.
Mãi dén ngày 12.12.89, i s Trung QuOc mOi g,p anh Th ch chuyén thông
diep mieng cUa Trung QuOc trá l i TBT Nguy n V n Linh, v+n d,t diéu kien cho
viec nOi l i dàm phán vOi ta: “ "ng chí *ng Ti u Bình và các lãnh o khác c a
Trung Qu c chân thành mong mu n s m bình th +ng hoá quan h Trung – Vi t.
V n Campuchia là nguyên nhân ch y u làm cho quan h hai n c x u i
n nay ch a c c i thi n. Vi c khôi ph c quan h h u ngh! gi a hai n c
ch a có th c i thi n n u b qua v n Campuchia. "ng chí *ng Ti u Bình
có nêu ra là vi c Vi t Nam rút quân s ch s , tri t và vi c Campuchia l p
Chính ph Liên hi p Lâm th+i 4 bên do Sihanouk ng u là hai v n h t

nhân thi t th c c n "ng th+i gi i quy t. Phía Trung Qu c s3n sàng suy xét
ngh! c a Vi t Nam v vi c m vòng th ng l ng m i c p th tr ng n u Vi t
Nam ch p nh nm t c ch giám sát qu c t do LHQ ch trì có 4 bên Campuchia
tham gia ki m ch ng vi c rút quân Vi t Nam và l p chính ph 4 bên do

Sihanouk ng u trong th+i k' quá ”.
Ngày 11.11.89, BCT h p bàn và thông qua dé án dau tranh ngo i giao vé van dé
Campuchia. Trén c s& dánh giá tlnh hlnh quân s , chính tr trén chién tr ng
và xu thé chung trén thé giOi, ta chU tr ng cân phan dau d t mOt giái pháp
chính tr vé van dé Campuchia. é ra 4 ph ng án vé c quan quyén l c &
Campuchia tr Oc t$ng tuyén c!. Ph ng án thap nhat là gi nguyén bO máy
cUa hai chính phU dang t(n t i, l p chính phU lién hiep hai bén & trung ng dé
t$ ch c t$ng tuyén c! và th c hien nh ng diéu thoá thu n.
Ngày 2.12.89, anh Th ch sang bàn vOi BCT Campuchia, phân tích chién tranh &
Campuchia là mOt cuOc nOi chién, Viet Nam không thé d a quân tr& l i (4 ngày
sau khi Viet Nam rút quân d"t cuOi, l c l "ng Son San dã dánh chiém Thmar
Ponk; ngày 22.10.89, Khmer ) dánh chiém Pailin và uy hiép th xã Battambang,
theo yéu câu cUa B n, ta phái d a l c l "ng d,c biet lén giúp), nói k vé tính
chat quOc té cUa van dé Campuchia và xu thé trén thé giOi. Bàn vOi B n cân dau
tranh dé d t mOt giái pháp chính tr dé giành gi t thàng l"i t%ng b Oc. BCT B n
hoàn toàn nhat trí và thay cân s! d ng vai trô LHQ nh sáng kién cUa Ngo i
tr &ng Úc G. Evans ngày 24.11.89.
CuOc h p BCT ta ngày 6.12.89 dã bàn vé sáng kién cUa Úc và nhat trí vé viecs!
d ng vai trô LHQ. Sau khi trao d$i, BCT Campuchia hoàn toàn d(ng ý vOi ý kién
cUa BCT ta. T% ngày 10-25.1.90, B n trieu t p HOi ngh T9 10 dé bàn di vào giái
pháp chính tr . Ngày 18.1.90, quOc hOi Campuchia dã thông qua viec dé LHQ t$
ch c t$ng tuyén c!, u2 quyén cho Hunxen dàm phán vé van dé này.
Viec ta và B n Campuchia chap nh n s! d ng vai trô LHQ và xem xét sáng kién
cUa Úc dé giái quyét van dé phân chia quyén l c b bé tàc & HOi ngh quOc té
Paris dã thúc d3y m nh m1 các di n dàn bàn vé van dé Campuchia: cuOc h p
IMC & Jakarta ngày 26.3.90, các cuOc h p P5, cuOc h p Hunxen-Sihanouk vông
6 & Bangkok ngày 22.2.90
T% 26.2 dén 1.3.90 t i thU dô Indônéxia dã h p HOi ngh không chính th c vé

Campuchia (IMC)32. D h p ngoài các bén Campuchia, Viet Nam, Lào và 6 n Oc
ASEAN (nh h p JIM), côn có thém d i dien T$ng Th ký LHQ, Pháp và Úc. HOi
ngh không ra d "c tuyén bO chung vl Khmer ) dùng quyén phU quyét.
That b i cUa M,t tr n Giái phóng Sandino trong cuOc t$ng tuyén c! & Nicaragua
ngày 25.2.90 và that b i cUa cuOc h p IMC vé van dé Campuchia & Jakarta ngày
28.2.90 dã tác dOng m nh vào lãnh d o ta vé ph ng h Ong giái quyét van dé
Campuchia.
Ngày 8.3.90, cO van Lé c Th cho g i tôi và anh inh Nho Liém dén nhà riéng
& sO 4 Nguy n Cánh Chân nói may ý kién vé van dé Campuchia: C n có chuy n
h ng chi n l c trong u tranh v v n Campuchia. Ph i gi i quy t v i
Trung Qu c, n u không thì không gi i quy t cv n Campuchia. Không th
g t Khmer . C n m m d&o v v n di t ch ng, có th nói “không tr l i
chính sách sai l m trong quá kh ”. Không ch p nh n LHQ t ch c t ng tuy n
c0. C n nêu ph ng án l p chính ph liên hi p lâm th+i hai bên b n phái t
ch c t ng tuy n c0 Campuchia. Ph i gi i quy t m t b c c b n v n
Campuchia tr c i h i VII khai thông nh ng v n khác.
Hai hôm sau anh l i nói vOi Nguy n C Th ch nh ng ý dó. S viec này khién tôi
suy ngh : t i sao l i thay d$i ph ng h Ong dOi sách tr Oc khi d i hOi áng h p
? T i sao l i ch/ nói vOi anh Th ch sau khi dã nói vOi chúng tôi ?
T% ngày 8-20.3.90, Heng Somrin ngh/ & Hà nOi, có d p g,p g- TBT Nguy n V n
Linh, CO van Lé c Th , CO van Ph m V n (ng, Lé c Anh trao d$i vé tlnh
hlnh Lién Xô ông Âu, Nicaragua và tat nhién vé tlnh hlnh Campuchia. TBT
Nguy n V n Linh và Lé c Anh nói cân phái cánh giác vOi LHQ, không thé dé
LHQ t$ ch c t$ng tuyén c! & Campuchia. T% day B n Campuchia chuyén sang
ph ng án SNC t$ ch c t$ng tuyén c!, không tán thành dé LHQ t$ ch c t$ng
tuyén c! n a. Sau này, ngày 11.8.90, khi nhàc l i van dé này, Hunxen than
phién vOi anh Ngô ién, i s ta & PhnomPenh: “Khi anh Heng Somrin i ngh
Hà n i, "ng chí Nguy-n V n Linh và "ng chí Lê c Anh g*p anh Heng
Somrin t lo ng i v vi c s0 d ng vai trò LHQ. Anh Heng Somrin v nói l i cái
này. Tôi có nói là giao cho LHQ có m*t ph c t p nh ng giao cho SNC ph c t p
h n vì nó có h th ng, ng +i nhi u mà ta còn ph i lo i phó v i c LHQ n a.
Cái này làm tôi r t khó. Quy t !nh c a hai "ng chí TBT làm tôi r t khó. Không
nên có ý ki n khác nhau gi a TBT và Th t ng. Tôi ph i làm theo ý ki n
nh t trí… Vi c s0 d ng vai trò LHQ hay SNC là b ph n quan tr ng c a quy t
!nh chi n l c có i vào gi i pháp chính tr! hay không. Dùng SNC r t ph c t p.
Campuchia không ng +i và kh n ng tham gia các u2 ban c a SNC i
phó v i b n kia.” Hunxen côn cho biét ngày 20-21.5.90, khi 3 TBT Viet Nam,
Lào, Campuchia g,p nhau t i Hà nOi nhân d p 100 n m ngày sinh H( ChU t ch,
bàn viec không dé LHQ t$ ch c t$ng tuyén c! & Campuchia, TBT áng Lào
Kayson b n kho n diéu này và nói: “ Ta nh n r"i tâ l i thôi. Ta trèo cao r"i, n u
tu t xu ng d- ngã au”.
én ngày 3.4.90, Trung QuOc dOt nhién l i biéu th hoan nghénh viec th tr &ng
inh Nho Liém dén Bàc Kinh “kiém tra s quán” và công bO tin Trung QuOc s1
dàm phán vOi th tr &ng ngo i giao Viet Nam vé van dé Campuchia.
Lúc này CP 87 dã giái thé. Các thành vién th ng tr c cUa CP 87 déu dã d "c
b$ nhiem di nh n các tr ng trách & n Oc ngoài. Anh ,ng Ngiém Hoành dã
nh n quyét d nh di i s & Trung QuOc. Anh Trân Xuân M n nh n ch c is
& Angiéri. Anh Nguy n Ph "ng V# trén d ng di nh n ch c i s & Philipin,

dã chét trong tai n n máy bay trén bâu tr i Thái Lan . Thay vào dó, BO Ngo i
Giao dã l p Nhóm ad hoc v giái pháp Campuchia vOi nhiem v c thé h n vl
van dé Campuchia dã dén lúc giái quyét. Nhóm v+n do tôi ph trách, có các anh
Trân Huy Ch ng, Lé Công Ph ng, Hu nh Anh D#ng, Nguy n Can tham gia.
Nhóm nghién c u giái pháp Campuchia chúng tôi nh n d nh có may lý do dã

khién Trung QuOc mém m)ng h n trong thái dO dOi vOi Viet Nam vé van dé
Campuchia:
- Quan he M – Xô dang có chuyén dOng m nh. Ch/ trong vông 6 tháng, t% tháng
12.89 dén tháng 5.90, dã có 2 cuOc g,p cap cao Xô - M . Trong khi dó quan he
cUa Trung QuOc vOi M và các n Oc ph ng Tây ch m khôi ph c sau v Thién
An Môn.
- Gi a Trung QuOc vOi M , ASEAN, ph ng Tây dang náy sinh nh ng mâu

thu+n mOi vé van dé Campuchia, chU yéu trong van dé dOi x! vOi Khmer ).
Trong các cuOc h p 5 n Oc th ng tr c HOi (ng Báo An tháng 2 và tháng
3.90, Trung QuOc & thé b cô l p dã buOc phái có nhân nh "ng và phái chap
nh n vai trô lOn cUa LHQ.
- àm phán Sihanouk – Hunxen có tién trién. Ngày 9.4.90 Sihanouk có phân

nh "ng bO khi d a ra 9 diém giái pháp, nh n l p HOi d(ng Dân tOc TOi cao
(SNC33) g(m sO d i dien b*ng nhau cUa hai chính phU, 6 cUa Chính phU
PhnomPenh và 6 cUa “Chính phU Campuchia Dân chU” nh Hunxen dé ngh ;
không dôi giái tán Nhà n Oc Campuchia (SOC), tuy dôi th c quyén cai quán
Campuchia trong th i k quá dO phái là c cau quyén l c cUa LHQ.
Ngày 10.4.90, BCT h p bàn ph ng h Ong thúc d3y giái pháp chính tr van dé
Campuchia. é án dau tranh sách l "c vé van dé Campuchia do BO Ngo i Giao
d tháo: dùng công th c LHQ nói vé van dé diet chUng và cho Khmer ) vào
chính phU lién hiep Campuchia, nh n vai trô Sihanouk. BCT thay không nén giao
cho LHQ t$ ch c t$ng tuyén c! mà nén tr& l i ph ng án 4 mà BCT thông qua
ngày 6.12.89 (l p chính phU lién hiep dé t$ ch c t$ng tuyén c!.) i da sO BCT
d(ng ý. Các d(ng chí Nguy n V n Linh, Lé c Anh, ào Duy Tùng, (ng S
Nguyén côn nhan vào âm m u cUa dé quOc M sau cuOc khUng hoáng chính tr
& ông Âu. TBT có ý kién: “Vi t Nam và Trung Qu c là hai n c XHCN cùng
ch ng âm m u qu c xoá b CNXH, ph i cùng ch ng qu c. Tr c h t ph i
phát tri n quan h gi a 2 n c. Các v n khác gi i quy t sau… m t
Campuchia thân thi n v i Trung qu c, thân thi n v i Vi t Nam là t t nh t. Trên

c s i m "ng này mà gi i quy t v n Campuchia có l i cho Campuchia…
Ph ng án 4 là t t. Không LHQ nhúng tay vào vì LHQ là M/, Thái lan là M/”.34
Riéng Nguy n C Th ch nói rõ quan diém cUa BO Ngo i giao là cân tranh thU
Trung QuOc, song d(ng th i phái chu3n b có 3 khá n ng vé thái dO cUa Trung
QuOc.
khá n ng 1: Trung QuOc cùng ta báo ve chU ngh a xã hOi;
khá n ng 2: Trung QuOc cau két vOi M chOng ta nh tr Oc;
khá n ng 3: Trung QuOc v%a blnh th ng hoá quan he vOi ta, v%a tranh thU M ,
ph ng Tây là chính.
Lúc dó tôi có cám giác nhiéu u2 vién BCT không tán thành quan diém này vl dã
có d nh h Ong “cùng Trung Qu c b o v ch ngh%a xã h i ch ng qu c”.
Ngày 16.4.90, th c hien quyét d nh cUa BO Chính tr theo h Ong sOm làm lành
vOi Bàc Kinh, anh Nguy n C Th ch di PhnomPenh g,p 4 ng i chU chOt trong
BCT Campuchia: Heng Somrin, Chia Xim, Hunxen và Sor Kheng dé cO thuyét
ph c b n nén tính tOi b Oc sách l "c vé van dé diet chUng và không g t Khmer
). Nh ng B n Campuchia không d(ng ý và t) ra muOn gi d ng lOi dOc l p
trong viec giái quyét van dé Campuchia, không muOn ta dàm phán vOi Trung
QuOc vé các van dé nOi bO cUa Campuchia. B n t) ra rat g ng vé van dé diet
chUng, nói néu b) ta s1 không côn v# khí gl chOng l i các lu n dieu cUa dOi
ph ng vu cáo “Vi t Nam xâm l c Campuchia”, “chính quy n PhnomPenh do
Vi t Nam d ng lên”. H n n a chính lúc này ph ng Tây l i dang kh i lén van
dé lén án diet chUng.
Phái nh n r*ng ta khuyén b n Campuchia di vào “giái pháp )” (t% n m 1987),

viec ta thuyét ph c B n chap nh n vai trô cUa LHQ (tháng 12.89) r(i l i báo B n
bác vai trô cUa LHQ (tháng 3.90), khuyén Campuchia di vào ph ng án 4 (l p
chính phU lién hiep 2 bén) (tháng 4.90) dã gây nghi ng trong lãnh d o
Campuchia dOi vOi Viet Nam. Viec lãnh d o Campuchia không chap nh n g"i ý
cUa BCT ta trong cuOc hOi dàm ngày 17.4.90 dánh dau b Oc ngo,t mOi trong
quan he Viet Nam-Campuchia sau khi Viet Nam rút hét quân kh)i Campuchia.
Ngày 2.5.90 d Oi danh ngh a “di kiém tra s quán”, anh inh Nho Liém dén Bàc
Kinh dé có cuOc “trao d$i ý kién không chính th c” vOi Trung QuOc. Lân này dOi tác
không phái th tr &ng L u Thu t Khanh mà là tr" lý bO tr &ng T% ôn Tín. Ph tá
cho anh Liém là anh ,ng Ngiém Hoành, lúc này dã là d i s Viet Nam &
Trung QuOc t% tháng 2.90. CuOc dàm phán [có vài tién trién nho nh).]35
NOi dung cuOc trao d$i ý kién chU yéu vé van dé Campuchia. Ta t) ra mém d.o
h n, nói có thé trao d$i ý kién vé mOt giái pháp toàn bO, nh ng không thé quyét
d nh vé các van dé nOi bO Campuchia. T% nhàc l i l i ,ng Tiéu Blnh: é giái
quyét van dé Campuchia cân phái th c hien 3 diém: m t là, Vi t Nam th c s rút
quân, rút “sach s , tri t ”, ó là ti n cho vi c gi i quy t v n Campuchia;

hai là, sau khi Vi t nam rút quân, 4 bên Campuchia c n th c hi n liên hi p; ba là,
chính ph liên hi p ph i do hoàng thân Sihanouk ng u, Polpot không c
mà Hunxen c#ng không c. N u nh ng v n trên c gi i quy t thì có th
nói là chúng ta ã k t thúc quá kh , ti p ó s m ra t ng lai.
Lân này phía Trung QuOc di vào nh ng van dé thuân tuý nOi bO cUa Campuchia, dôi
ta dàm phán vé ph m vi quyén l c cUa SNC và vé viec x! lý quân dOi “4 bén”
Campuchia. Vé van dé chính quyén Campuchia trong th i k quá dO (t% khi Viet
Nam rút hét quân dén khi t$ng tuyén c!), T% nói Trung QuOc thay tOt nhat là
thành l p mOt chính phU lién hiep 4 bén – g i là HOi d(ng Dân tOc TOi cao c#ng
d "c – b ng không thl phái ch n ph ng án giao quyén cho LHQ. Chính quyén
th i k quá dO này phái bao g(m cá 4 bén Campuchia (vOi hàm ý Khmer )
d "c chính th c coi là mOt bén tham chính) mOi thé hien d "c tinh thân hoà giái
dân tOc. Néu các d(ng chí thay nói 4 bén có khó kh n thl nói là các bén
Campuchia c#ng d "c. Không g t mOt bén nào, không bén nào nàm dOc quyén.
Trong bu$i làm viec vOi anh ,ng Ngiém Hoành sáng 4.5.90, V phó Tr ng
Thanh c#ng nhàc l i ý này: HOi d(ng này bao g(m d i dien cUa 2 chính phU, 4
bén hay các bén Campuchia déu d "c. T% nói: “N u so sánh gi a ph ng án
chính ph liên hi p lâm th+i do Trung Qu c ra và ph ng án LHQ qu n lý thì
chúng tôi v(n th y ph ng án Trung Qu c là t t h n”. Vé van dé diet chUng, T%
nói có ý de do là néu c kh0ng d nh Khmer ) ph m tOi thl phía bén kia s1 nói
Viet Nam là xâm l "c và PhnomPenh là ngu7 quyén, cho nén, không nén nói
dén van dé dó n a.
Trong dàm phán, phía Trung QuOc dé lO rõ ý d( muOn SNC th c té s1 thay thé
chính phU PhnomPenh; côn quân dOi cUa “4 bén” Campuchia phái t p két vào
nh ng d a diém d "c ch/ d nh r(i giái giáp toàn bO; ít nhat là lúc dâu giám quân
sO tOi m c tOi da. M c dích là t Oc b) thé m nh cá vé chính quyén l+n vé l c
l "ng v# trang cUa Nhà n Oc Campuchia. Cách làm cUa Trung QuOc dúng là
“mOt m#i tén bàn hai dích”, v%a xoá s ch thành quá cách m ng Campuchi, v%a
phân hoá quan he Viet Nam-Campuchia. é tránh di ngay vào chuyen hóc búa
này, anh Liém nói s1 dem hai van dé này vé nghién c u thém r(i s1 phát biéu.
(ng th i theo ch/ th trén, ta dã nh n Viet Nam không nói tOi t% “diet chUng”
n a; ta tán thành không nói tOi quá kh nh ng phái dé c p vé t ng lai và s1
tlm mOt công th c khác thích h"p dé nói vé van dé dó. Phía Trung QuOc côn dé
ngh lãnh d o Viet Nam nén g,p Sihanouk nh Sihanouk ng) ý, dé “t o thu n l"i
cho viec thúc d3y giái pháp”. áng chú ý là T% ôn Tín dã g"i ý là sau khi Viet
Nam và Trung QuOc nhat tríd d "c vé giái pháp Campuchia thl 3 n Oc Trung
QuOc, Viet nam và Thái Lan s1 h p l i. iéu này ch ng t) là Thái Lan gi mOt
vai trô không nh) trong viec cùng Trung QuOc nuôi d -ng Khmer ) và làm
cháy máu Viet Nam b*ng van dé Campuchia.
Vé blnh th ng hoá quan he hai n Oc, phía Trung QuOc không m,n mà gl vOi
g"i ý cUa ta vé viec xích l i gân h n gi a hai n Oc XHCN dé c u vãn s nghiep
XHCN chung trén thé giOi dang lâm nguy. Trung QuOc ch/ d,t quan he vOi Viet
Nam trong khuôn kh$ chung sOng hoà blnh nh vOi các n Oc láng giéng khác.
Phân vl tlnh thé thúc bách d3y nhanh giái pháp Campuchia, phân vl hài lông vOi
cuOc g,p ay, Tién K Tham d(ng ý dâu tháng 6 s1 c! T% ôn Tín sang Hà nOi
vOi danh ngh a “khách cUa d i s Trung QuOc & Hà NOi” dé tiép t c trao d$i ý
kién vOi ta. ây là lân dâu tién trong 10 n m qua phía Trung QuOc nh n sang Hà
NOi dàm phán vOi ta, trong khi tuyet d i da sO các d"t dàm phán Viet – Trung
déu tién hành & Bàc Kinh. (ng thái dO này dã d "c lãnh d o ta hiéu nh mOt
c! ch/ thien chí d,c biet cUa Trung QuOc dOi vOi Viet Nam.

32 Infornal Meeting on Campuchia
33 Suprente National Council
34 Ph%n [ ], b&n 01 vi't: [Viet Nam và Trung QuOc cân lién két báo ve chU ngh a xã hOi và cùng tác
dOng dé có mOt n Oc Campuchia thân thien vOi Trung QuOc và Viet Nam và d nh h Ong di lén
chU ngh a xã hOi, coi dó là l"i ích chung cUa Trung QuOc và Viet Nam.]
35 Ph%n [ ], b&n 01 vi't: [không có may tién trién vé th c chat.]
10. THU C ING NHANG KHÔNG

DÃ AJC T T
Sáng 30.5.90, BCT h p bàn vé dàm phán vOi Trung QuOc, TBT Nguy n V n
Linh thông báo vOi BO Chính tr vé cuOc h p vOi 2 TBT dáng Lào và dáng
Campuchia ngày 20-21.5, nói ra d d nh s1 g,p d i s Trung QuOc và T% ôn
Tín khi T% dén Hà NOi. CO van Ph m V n (ng và mOt sO trong BCT t) ý phái
th n tr ng trong x! s vOi Trung QuOc. Anh Tô nói: M y nghìn n m Trung Qu c
v(n là Trung Qu c, không nên c tin. Ta c n th m dò thúc ,y nh ng ph i c nh
giác, ng h . & M i c#ng khuyén anh Linh không nén g,p d i s Trung
QuOc và T% ôn Tín tr Oc cuOc dàm phán. Nh ng Lé c Anh l i t) ra d(ng
tlnh vOi d d nh cUa anh Linh, cho r*ng phái th m dô và phân tích chién l "c
cUa Trung QuOc, x! lý mOi quan he cUa 3 n Oc lOn và 5 n Oc th ng tr c

H BA, tranh thU thé giOi th ba, Ung hO các n Oc XHCN. a sO trong BCT déu
cho r*ng không nén nói dén “giái pháp )” vOi Trung QuOc n a. CuOi cùng TBT
Nguy n V n Linh két lu n l i là anh s1 ch/ g,p d i s Trung QuOc, côn không
g,p T% ôn Tín; vé phía lãnh d o ta, ch/ có anh Th ch tiép T%. Nguy n V n Linh
côn nói khi g,p Tr ng c Duy anh s1 ch/ nói vé h"p tác hai n Oc và dé ngh
g,p cap cao, không nói dén “giái pháp )”. Nh ng trén th c té trong cuOc g,p
d i s Trung QuOc vài hôm sau, Nguy n V n Linh dã l i néu van dé dó.
Ngày 5.6.90, vài ngày tr Oc khi T% ôn Tín dén Hà NOi, TBT Nguy n V n Linh
dã m i d i s Tr ng c Duy (v%a t% Bàc Kinh tr& l i Hà NOi) dén Nhà khách
Trung ng áng nói chuyen thân m t dé t) lông tr ng th dOi vOi Bàc Kinh.36
Trong cuOc g,p, nh dé chap nh n l i phé blnh cUa ,ng (nói qua Kayson),
Nguy n V n Linh nói “Trong quan h hai n c, 10 n m qua có nhi u cái sai. Có
cái ã s0a nh vi c s0a i L+i nói u c a Hi n pháp, có cái sai ang s0a”.
Anh sOt sàng ng) ý muOn sang g,p lãnh d o Trung QuOc dé “bàn v n b ov
Ch ngh%a xã h i” vl “ qu c ang âm m u th tiêu ch ngh%a xã h i... chúng âm
m u di-n bi n hoà bình, m.i ng ph i t l c ch ng l i. Liên Xô là thành trì XHCN
, nh ng l i ang có nhi u v n . Chúng tôi mu n cùng các ng +i c ng s n chân
chính bàn v n b o v ch ngh%a xã h i... Tôi s3n sàng sang Trung Qu c g*p
lãnh o c p cao Trung Qu c khôi ph c l i quan h h u h o. Các "ng chí c
kêu m t ti ng là tôi i ngay... Trung Qu c c n gi ng cao ng n c+ ch ngh%a xã
h i, kiên trì ch ngh%a Mác-Lênin”. Vé van dé Campuchia, anh Linh
dã g"i ý dùng “giái pháp )” dé giái quyét: “Không có lý gì nh ng ng +i c ng
s n l i không th bàn v i nh ng ng +i c ng s n c”, “h g*p Sihanouk còn
c hu ng chi là g*p l i nhau”.
Sáng 6.6.90, BO tr &ng QuOc phông Lé c Anh l i g,p riéng và m i c m d i

s Tr ng c Duy. CuOc g,p riéng ch/ gi a hai ng i, Tr ng c Duy vOn là
thông d ch, rat th o tiéng Viet nén không cân có ng i làm phién d ch. NOi dung
cuOc g,p này mãi dén ngày 19.6 trong cuOc h p BCT dé dánh giá cuOc dàm
phán 11-13.6 gi a tôi và T% ôn Tín, Lé c Anh mOi nói là dã g,p Tr ng c
Duy dé nói c thé thém ba ý mà anh Linh dã nói vOi d i s Trung QuOc hôm
tr Oc (g,p cap cao hai n Oc; hai n Oc doàn két báo ve chU ngh a xã hOi; hai
nhóm cOng sán Khmer nén nói chuyen vOi nhau). Nh ng tr Oc dó, t% ngày 6.6,
phía Trung QuOc (tham tán Lý Gia Trung và Bí th th nhat H( Càn V n) dã cho
ta biét nOi dung câu chuyen gi a Lé c Anh và Tr ng c Duy. Côn d i s
Trung QuOc cho anh Ngô Tat TO, V tr &ng v Trung QuOc biét là trong cuOc
g,p ông ta ngày 6.6, anh Lé c Anh dã nói khá c thé vé “giái pháp )”:
“Sihanouk s ch óng vai trò t ng tr ng, danh d , còn l c l ng ch ch t c a
hai bên Campuchia là l c l ng Heng Somrin và l c l ng Polpot, Trung Qu c
và Vi t Nam m.i bên s bàn v i b n Campuchia c a mình, và thu x p hai bên
g*p nhau gi i quy t v n . !a i m g*p nhau có th Vi t Nam, có th
Trung Qu c, nh ng Trung Qu c là t t h n c . ây là g*p nhau bên trong, còn
bên ngoài ho t ng ngo i giao v(n nh th +ng... Ngày x a Polpot là b n chi n

u c a tôi...”
Tr a ngày 9.6.90, i s Tr ng c Duy nói vOi V Trung QuOc BO Ngo i giao

ta r*ng, trong cuOc g,p TBT Nguy n V n Linh, phía Trung QuOc rút ra d "c 3 ý
kién:
1. (ng chí Nguy n V n Linh nói vé quan he hai n Oc rat d m dà. Nói 10
n m qua có nhiéu cái sai. Có cái sai nh l i nói dâu cUa Hién pháp, có cái
sai dang s!a. MuOn g,p cap cao Trung QuOc dé trao d$i nh ng van dé
lOn trong quan he hai n Oc.
2. Vé tlnh hlnh quOc té: tlnh hlnh Lién xô, ông Âu có nhiéu thay d$i. Lién
Xô tr Oc dây là thành trl cUa CNXH, nay thành trl này c#ng lung lay r(i.
Trung QuOc cân gi ng cao ng n c CNXH, kién trl chU ngh a Mác-
Lénin. Viet Nam kién trl chU ngh a Mác-Lénin. Nh ng mg i cOng sán
chân chính phái doàn két dé báo ve CNXH. ChU ngh a dé quOc luôn tan
công vào CNXH. Chúng tuyén bO dén cuOi thé k2 này s1 làm cho CNXH
bién mat.
3. Vé Campuchia: t i sao nh ng ng i cOng sán không h"p tác vOi nhau ?
Polpot và Hunxen phái h"p tác vOi nhau.
Chiéu 10.6.90, Bí th th nhat s quán Trung QuOc H( Càn V n nói vOi anh V#
Thuân, V phó v Trung QuOc BO Ngo i giao: “T ôn Tín tuy là tr lý ngo i
tr ng nh ng là ng +i có th c quy n trong vi c gi i quy t các v n châu Á.
Trên khía c nh nào ó có th nói còn có th c quy n h n c c p th tr ng. Vi c
T sang Vi t Nam l n này là có s quy t !nh c a c p cao nh t c a Trung Qu c,
ch không ph i B Ngo i giao.”
Theo H( Càn V n, ngày 23.5.90 C c tr &ng C c Oi ngo i BO QuOc phông Viet

Nam V# Xuân Vinh dã m i Tu vién quân s Trung QuOc Trieu Nhue dén dé
thông báo là TBT Nguy n V n Linh và BO tr &ng QuOc phông Lé c Anh s1
tiép T% ôn Tín khi T% dén Hà NOi. Chính nh ng dOng thái bat th ng và v "t
ra ngoài khuôn kh$ ngo i giao này cUa ta dã làm cho Trung QuOc hiéu r*ng nOi
bO Viet Nam dã có s phân hoá và vai trô cUa BO Ngo i Giao không côn nh
tr Oc.
Ngày 8.6.90, khi d "c biét là lân này tôi s1 là ng i d ng ra thay anh inh Nho
Liém dàm phán vOi T% ôn Tín. BO tr &ng QuOc phông Lé c Anh côn dien
tho i d,n tôi tránh chU dOng nói dén “giái pháp )”: Vi c hai bên ti p xúc v i
nhau là chuy n lâu dài, c n cho n !nh lâu dài. Trung Qu c s tác ng v i phía
Campuchia thân Trung Qu c, ta s tác ng v i phía Campuchia thân ta hai
bên ki m ch vi c thù !ch nhau. Vi c này ph i có th+i gian, không th nhanh
c, không th òi h tr l+i ngay. ng thúc h , c h ch ng, khi nào

tr l+i c thì h tr l+i... Ph i r t bí m t. L ra r t nguy hi m. Ch nói khi g*p
riêng ch không nói khi àm phán. Vi c anh Nguy-n V n Linh *t v n v i i
s Tr ng c Duy nói s3n sàng i Trung Qu c g*p c p cao nh t, c#ng không
nên h i l i n u h ch a nói t i.” Nh ng l i d,n dô này dOi vOi tôi th c ra là
không cân thiét, không phái vl tôi s6n ý th c báo m t cao, mà b&i vl ngay t% dâu
tôi dã khó ch u vOi cái ý ngh g i là “giái pháp )”, vOi ý ngh bàt tay vOi b n diet
chUng – dù ch/ là gián tiép - dé làm v%a lông Trung QuOc. Nh ng s viec tr& nén
ph c t p khi tr a ngày 11.6.90 sau dàm phán phién dâu vOi T% ôn Tín tôi vé
BO Ngo i Giao hOi báo l i vOi anh Th ch. Anh Th ch lúc này dang h p HOi ngh
ngo i giao dánh giá tlnh hlnh ông Âu - Lién Xô. Nghe tôi phán ánh tlnh hlnh
dàm phán xong, anh lién g n h)i tôi có nói vOi T% vé “giái pháp )” không. Tôi
nói: “ "ng chí Lê c Anh ã d*n ph i th n tr ng tránh nói n v n ó khi
àm phán.” Anh Th ch v,n l i: “V y "ng chí nghe theo ý ki n b tr ng Qu c
phòng hay ý ki n b tr ng Ngo i giao ?”. Tôi dáp: “Là cán B Ngo i Giao, tôi
s3n sàng ch p hành ý ki n anh, v i s hi u bi t r ng anh nói v i t cách là u2
viên B Chính tr!”. Lúc ay tôi th t bat ng tr Oc phán ng cUa anh Th ch, nh ng
d(ng th i c#ng cám nh n d "c vét r n n t trong BCT dã khá sâu.
Phía Trung QuOc tat nhién không dé l t hien t "ng này vl chính h dang muOn
tác dOng vào nOi bO ta. Chính thái dO quá *c bi t, quá nhún mình và c#ng quá
s h cUa lãnh d o ta ngày 5 và 6.6.90 dã gây khó kh n không nh) cho ngo i
giao ta trong d"t dàm phán này. Ngay t% hôm dâu dén Hà NOi và trong suOt may
ngày dàm phán, T% ôn Tín luôn gi& gi ng cao ng o, dùng uy l c cUa chính
lãnh d o ta dé gây s c ép vOi cán bO ngo i giao ta. Ngay trong l i dáp t% t i
bu$i tiec cUa tôi chiéu dãi doàn Trung QuOc tOi 9.6.90, T% dã nói: “Sau khi nghe
i s Tr ng c Duy báo cáo l i, tôi càng t ng thêm lòng tin t ng, tôi tin
r ng "ng chí th tr ng Tr n Quang C và các "ng chí B Ngo i giao Vi t
Nam nh t !nh s tuân theo ý nguy n và tinh th n c a các "ng chí lãnh o
Vi t Nam, c th hoá vào cu c trao i v i chúng tôi chúng ta nhanh chóng
gi i quy t xong v n ”.
Vào phién dàm phán dâu tién, sáng 11.6.90, T% dã tlm cách ghim l i nh ng
diém có l"i cho Trung QuOc ho,c ít nhat c#ng h"p vOi ý d( cUa h b*ng cách
néu ra “5 nh n th c chung r t b ích” mà hai bén dã d t d "c trong cuOc g,p &
Bàc Kinh dâu tháng 5.90:
1. “Hai bén déu cho r*ng van dé Campuchia cân d t d "c mOt giái pháp
toàn dien, công b*ng và h"p lý.
2. Phía Viet Nam bày t) dã rút hét quân kh)i Campuchia, chap nh n s kiém
ch ng cUa LHQ và cam két s1 không quay l i Campuchia.
3. Hai bén déu cho r*ng, trong th i k quá dO & Campuchia sau khi Viet
Nam rút hét quân, cham d t vien tr" bén ngoài và th c hien ng%ng bàn,
cân thành l p HOi d(ng toàn quOc tOi cao. Vé nguyén tàc, hai bén chúng
ta déu tán thành HOi d(ng toàn quOc tOi cao phái là c cau quyén l c có
th c quyén. Côn viec t$ ch c HOi d(ng dó thé nào, ý kién cUa hai bén c
bán nhat trí vOi nhau. :ng c! vién cUa HOi d(ng dó c thé là ai thl phái do
các bén Campuchia l a ch n. Trung QuOc, Viet Nam tôn tr ng s l a
ch n dó. Chúng ta tán thành HOi d(ng toàn quOc tOi cao không lo i tr% bat
c bén nào, c#ng không dé bén nào nàm dOc quyén. Vé Hoàng thân
Sihanouk, hai bén déu chU tr ng Hoàng thân Sihanouk làm ChU t ch HOi
d(ng toàn quOc tOi cao.
4. Van dé quân s trong th i k quá dO, hai bén déu cho r*ng dé tránh xáy
ra nOi chién và gi hoà blnh & Campuchia, cân có s sàp xép thoá dáng
quân dOi 4 bén Campuchia. D nhién sàp xép nh thé nào, hai bén chúng
ta cân bàn thém.
5. Côn mOt diém n a, các d(ng chí Viet Nam bày t) t% nay vé sau s1 không
nhàc dén van dé diet chUng, ké cá trong các v n kien quOc té c#ng không
néu n a”.
Vl v y T% dé ngh t p trung bàn hai diém t(n t i cUa lân g,p tr Oc là van dé
ph m vi quyén l c cUa SNC và van dé l c l "ng v# trang cUa các bén
Campuchia trong th i k quá dO. Trong 3 ngày dàm phán, m&i khi phía Trung
QuOc thay ta không chap nh n yéu sách vô lý cUa h vé hai van dé thuOc nOi bO
Campuchia này, nhat là khi ta kién trl công th c “hai bén Campuchia” – t c là hai
chính phU PhnomPenh và chính phU Campuchia Dân chU, ho,c có thé nói “các
bén Campuchia”, nh ng d t khoát bác công th c “4 bén Campuchia” cUa h
mang hàm ý chap nh n vai trô h"p pháp cUa b n Khmer d) và nhàc dén thoá
thu n Tokyo, thl T% l i lén gi ng ché trách tôi làm trái ng "c ý kién cUa lãnh d o
Viet Nam. Y d a ra l p lu n là lãnh d o Viet Nam dã d a ra ý “h"p tác gi a 2
phái cOng sán Khmer” t c là37 nh n t% “4 bén Campuchia” (có ngh a là d a
Khmer d) lén ngang vOi Chính phU PhnomPenh). T% nói: “Phát bi u c a các
"ng chí không nên trái ng c v i các "ng chí lãnh o Vi t Nam. ý ki n c a
B Ngo i giao nên nh t trí v i ý c a lãnh o c p cao, không nên có hai ti ng
nói trái ng c”. Tôi phái d a T% tr& vé v trí cUa y: “ "ng chí có th yên tâm,
không c n lo h chúng tôi là B Ngo i giao có ti ng nói khác Trung ng. ng
chúng tôi nh t trí t trên xu ng d i. B Ngo i giao là m t b ph n ch!u s lãnh
o ch*t ch c a B Chính Tr! chúng tôi”.
Vé van dé HOi d(ng Dân tOc TOi cao Campuchia, Trung QuOc kién trl 3 diém:
a. SNC phái là c quan chính quyén tOi cao h"p pháp duy nhat, d i dien cho dOc
l p, chU quyén, thOng nhat cUa Campuchia. Vé m,t dOi ngo i, d i dien cho
Campuchia trén quOc té, gi ghé cUa Campuchia & LHQ; vé m,t dOi nOi, th c
hien quyén l p pháp và quán lý hành chính, tr c tiép nàm các ngành quan tr ng
ánh h &ng dén t$ng tuyén c! t do, công b*ng g(m quOc phông, ngo i giao, nOi
v , tuyén truyén, tài chính (vOi hiéu ngâm là xoá 5 bO này cUa chính quyén
PhnomPenh).
b. Không lo i bén nào (t c là không lo i Khmer )), không bén nào dOc quyén.
c. Thành phân, sO l "ng do 4 bén Campuchia bàn b c và quyét d nh. Sihanouk

làm chU t ch SNC (th c chat là bác b) Thông cáo chung Tokyo dã thoá thu n là
HOi d(ng g(m 12 ng i, chia déu cho 2 bén, m&i bén 6 ng i).
Tôi kh0ng d nh SNC có trách nhiem và quyén l c trong viec th c hien các hiep
d nh d "c ký két vé Campuchia, vé hoà giái dân tOc và vé t$ng tuyén c!; hai
chính quyén hien t(n t i không d "c làm viec gl cán tr& trách nhiem và quyén
l c trén dây cUa SNC. Côn viec các bén Campuchia chap nh n ý kién cUa Trung
QuOc dén dâu là quyén cUa các bén Campuchia, Viet Nam và Trung QuOc không
thé thay các bén Campuchia sàp d,t viec nOi bO cUa Campuchia.
Vé van dé l c l "ng v# trang, Trung QuOc dôi ghi vào bién bán thoá thu n: quân
dOi cUa 4 bén Campuchia phái t p két vào nh ng d a diém cUa u2 ban giám sát
cUa LHQ ch/ d nh. Côn viec giám quân hay giái pháp thl dé cho SNC ho,c chính
phU sau bâu c! quyét d nh.
Tôi nói: “Vi t Nam tôn tr ng tho thu n gi a các bên Campuchia Tokyo là l c
l ng v# trang âu óng ó. Nguyên t)c v l c l ng v# trang các bên
Campuchia là ch m d t n i chi n càng s m càng t t, duy trì ng ng b)n, không
can thi p vào +i s ng chính tr!, không can thi p vào t ng tuy n c0 b o m
cho t ng tuy n c0 c th c s t do và công b ng. Còn các bi n pháp th c
hi n các nguyên t)c trên s do các bên Campuchia tho thu n v i nhau”.
Sau khi t) phán ng vé l p tr ng cUa ta, T% nói: “Tôi mu n nói th t r ng n u

l n này chúng ta i m t b c không hay thì s có h u qu sau này. Không
nh ng hai chúng ta th t v ng mà k t qu còn trái ng c v i nguy n v ng c a
"ng chí TBT Nguyên V n Linh và các "ng chí lãnh o khác nói v i chúng tôi.
Chúng ta ang ngã ba +ng, l a ch n th nào ? Th+i gian không cho phép.
Trung tu n tháng 7, 5 n c H i "ng b o an h p l i. Trung Qu c không th
không t thái . N u Trung Qu c và Vi t Nam không t c k t qu gi i
quy t v n Campuchia thì lòng mong mu n c a chúng ta s ch!u h u qu l n.”
Nh dé thuyét ph c ta chap nh n l p tr ng cUa h , T% d a ra d kién cUa

Trung QuOc giái quyét van dé Campuchia theo 5 b Oc:
1. Trung – Viet d t d "c thoá thu n vé giái pháp van dé Campuchia và ghi
nh n l i b*ng mOt bién bán nOi bO;
2. H p ngo i tr &ng 5 n Oc Trung QuOc, Viet Nam, Thái Lan, Indônéxia,
Lào và ra tuyén bO chung;
3. H p hOi ngh có tính chat khu v c gi a 5 n Oc trén và 4 bén Campuchia;

4. H p 5 n Oc HOi d(ng Báo an và 4 bén Campuchia.
5. H p hOi ngh quOc té Paris vé Campuchia.
T% nói ch/ trao d$i nOi bO vOi ta d kién này & dây, không nói vOi 4 n Oc u2 vién
th ng tr c H BA, c#ng không nói vOi Lién Xô dé tránh s quay nhi u cUa bén
ngoài. Tôi tránh blnh lu n c thé, ch/ nói dây là mOt g"i ý thú v , rat dáng suy
ngh , song cân làm sao cho b Oc kh&i dOng cUa chúng ta & dây có két quá thl
toàn bO ké ho ch mOi có khá n ng trién khai d "c.
Chiéu ngày 12.6.90, theo yéu câu cUa phía Trung QuOc, dã có cuOc h p h5p
gi a hai tr &ng doàn. Qua dó T% nh tôi chuyén tOi lãnh d o Viet Nam trá l i
cUa lãnh d o Trung QuOc vé nh ng ý kién mà Nguy n V n Linh và Lé c Anh
dã nói vOi d i s Trung QuOc ngày 5 và 6.6.90: “Lãnh o Trung Qu c r t coi
tr ng quan h Trung – Vi t, Lãnh o Trung Qu c c#ng r t coi tr ng nh ng ý
ki n TBT Nguy-n V n Linh và "ng chí Lê c Anh ã nói v i i s Tr ng
c Duy. Phía Trung Qu c cho r ng quan h Trung–Vi t s m mu n c#ng s
bình th +ng hoá. Hai bên u c n cùng nhau c g)ng th c hi n. V n
Campuchia, cu c chi n tranh Campuchia ã kéo dài h n 10 n m. ây là v n
toàn th gi i quan tâm, các n c trong khu v c, nh t là ASEAN, c#ng r t quan
tâm. i v i hai n c Trung Qu c và Vi t Nam, nhi m v c p bách c n gi i
quy t hi n nay là trên c s nh ng nh n th c chung ã t c, ti p t c trao
i ý ki n v hai v n t"n t i (v n quy n l c c a H i "ng t i cao và vi c
x0 lý quân i c a các bên Campuchia), làm sao cho có ti n tri n hai v n
này. N u c nh v y, chúng ta s góp ph n vào vi c th c s gi i quy t v n
Campuchia. B c i này là h t s c quan tr ng. Ch có i xong b c này,
chúng ta m i có th suy ngh% n nh ng b c sau. C#ng có ngh%a là ch có i
xong b c này lãnh o Trung Qu c m i suy ngh% v vi c g*p c p cao và vi c
thúc ,y hai phái c ng s n Khmer hoà gi i v i nhau”.
Nghe T% d c xong, tôi h)i l i: “Nh v y có ph i là ch sau khi gi i quy t xong v n

quy n l c c a SNC và v n l c l ng v# trang Campuchia thì Trung Qu c
m i ngh% n vi c g*p c p cao ?” T% kh0ng d nh dúng là nh v y và nói thém:
“Gi i quy t hai v n ó có ngh%a là Trung Qu c và Vi t Nam ã nh t trí c b n
v vi c gi i quy t v n Campuchia, s làm thành biên b n chung ghi các i u
ã nh t trí làm c s thúc ,y gi i quy t v n Campuchia, tác ng i v i
b n bè m.i bên và m u quá trình bình th +ng hoá quan h hai n c”. T% nói:
“Nh t quy t ph i gi i quy t xong hai i m t"n t i ó có c gi i pháp toàn
b , không nên v t qua v n Campuchia. Gi i quy t xong v n Campuchia
thì các b c ti p theo v g*p g1 c p cao và bình th +ng hoá quan h gi a hai
n c s d- gi i quy t”.
Ngay sau dó, tôi sang g,p thU t Ong &M i báo cáo tlnh hlnh cuOc dàm phán
dé chu3n b cho viec anh ay tiép T% ôn Tín chiéu hôm sau nh dã d d nh. Tôi
nói: “Ch v i vi c anh Linh và anh Lê c Anh g*p Tr ng c Duy tr c khi T
ôn Tín t i Hà N i ã làm cho phía Trung Qu c lên gi ng trong àm phán, nay
n u anh Linh ho*c anh M +i l i ti p h)n n a thì r t không nên”. Nghe tôi trlnh
bày xong, & M i báo s& d anh ngh dén chuyen g,p T% là vl sáng 10.6.90,
Lé c Anh dén yéu câu & M i g,p T%, nay nh v y thl không cân g,p n a.
& M i báo tôi cùng di ngay sang báo cáo s tlnh vOi TBT Nguy n V n Linh vl
anh Linh c#ng d d nh tiép T%. Sau khi nghe tôi trlnh bày, có mOt phút l,ng di, tôi
ngh b ng TBT chàc b bat ng vé nh ng câu trá l i quá l nh nh t cUa lãnh
d o Trung QuOc dOi vOi nh ng diéu tâm huyét mà anh và Lé c Anh dã th$ lO
vOi d i s Tr ng c Duy. R(i anh Linh cho ý kién là trong tlnh hlnh này anh
M i ho,c mOt cap cao khác cUa ta không cân tiép T% ôn Tín n a.
Ba ngày dàm phán vOi T% nói chung là c ng, nh ng giông tO ch/ n$ ra khi T%
ôn Tín dén chào BO tr &ng Nguy n C Th ch chiéu 13.6.90 tr Oc khi doàn
Trung QuOc r i Hà NOi. Ngay t% dâu không khí trô chuyen dã không lay gl làm
m,n mà làm. Nh ng dén khi T% nói: “Các "ng chí nói chúng ta nên khuyên hai
phái c ng s n Campuchia hoà gi i v i nhau, [nói ó là mong mu n chân thành
c a Vi t Nam. Nh ng trên th c t , các "ng chí c s c tiêu di t Khmer .N u
lãnh o Vi t Nam mu n có s hoà gi i gi a hai nhóm c ng s n Khmer thì l d%
nhiên ph i ch p nh n “4 bên”.]38 Chúng tôi không th hi u c trong hai gi ng
nói ó, cái nào là th t, cái nào là gi . Nghe ti ng nói này thì ti ng nói kia là gi
d i, nghe ti ng nói kia thì ti ng nói này là gi d i. Mong r ng sau này các "ng
chí không nên làm nh v y”, anh Th ch dã phán ng m nh: “Chúng tôi không
òi các "ng chí nói ch có hai bên Campuchia; các "ng chí c#ng không th òi
chúng tôi nói 4 bên. Chúng tôi nói các bên, không lo i b bên nào là r"i. N u
nói khác i là ch ng l i H i ngh! Tokyo. Tôi nói th t, dùng th o n xuyên t c thì
r t khó àm phán... Tôi r t tr ng "ng chí nh ng r t không hài lòng v i nh ng
i u "ng chí nói vì "ng chí có nh ng xuyên t c. Nh th r t khó àm phán”.
CuOc nói chuyen két thúc b*ng câu “Chào Ngài ! ” cUa T% ôn Tín. Và anh
Th ch c#ng dáp l i b*ng t% dó thay vào t% “ "ng chí”.
Tôi không có m,t trong bu$i anh Th ch tiép T% ôn Tín, nh ng khi nghe ké l i
chuyen dó tôi không hé ng c nhién. Tôi nhO nh in cái gi ng ng o m n kiéu “s
gi thiên tri u” cUa T% trong bu$i g,p ngày 13.6.90: “L n này tôi sang Hà N i ch
y u bàn v i các "ng chí Vi t Nam v v n Campuchia, "ng th+i c#ng
xem xét nguy n v ng c a các "ng chí, chúng tôi ã chu,n b! ý ki n v quan h
hai n c Trung Qu c - Vi t Nam”. Khi nói “nguy n v ng c a các "ng chí” là T%
muOn nói dén nh ng diéu mà Anh Linh và Lé c Anh dã nói vOi d i s Trung
QuOc Tr ng c Duy ngày 5 và 6.6.90. ây là cuOc dàm phán gi a hai quOc
gia blnh d0ng, làm sao Trung QuOc có thé nói dén chuyen “xem xét nguyen
v ng” cUa lãnh d o Viet Nam d "c. Thém vào dó, tâm tr ng BO tr &ng Nguy n
C Th ch trong nh ng ngày này l i dang n,ng ch u nh ng suy t khác.
Sau khi xáy ra va ch m gi a BO tr &ng Nguy n C Th ch và tr &ng doàn Trung

QuOc T% ôn Tín, s c ép vào nOi bO ta càng m nh h n: suOt n!a cuOi 1990 dén
1991, Trung QuOc phOt l BO Ngo i giao, ch/ làm viec vOi Ban Oi ngo i; Ngo i
tr &ng Tién K Tham t% chOi g,p Ngo i tr &ng Nguy n C Th ch t i k h p i
hOi (ng LHQ & N u- Oc tháng 9.90. Tr Oc dó, ý d( Trung QuOc phân hoá nOi
bO ta dã bOc lO rõ: muOn ta phái thay d$i BO tr &ng Ngo i giao. Không ch/ thé,
Trung QuOc côn l"i d ng s cá tin cUa lãnh d o ta dé phá ho i uy tín dOi ngo i
cUa ta b*ng cách dùng thU do n cO ý lO tin ra vOi các n Oc.
Liéu thuOc cUa thày Tàu bOc cho ta th t là dàng, thé nh ng dâu có dã d "c t t !

36 Ph%n [ ], b&n 01 vi't: [ ây c#ng là lân dâu tién trong 10 n m qua, T$ng Bí th áng ta tiép d i s
Trung QuOc dé t) s tr ng th dOi vOi Bàc Kinh.]
37 b&n 01 thêm: [dã công nh n Khmer ) là 1 trong 4 bén Campuchia. Trong phién h p 13.6.90,
khi tôi không chap]
38 Ph%n [ ], b&n 01 vi't: [nh ng l i không ch p nh n có “4 bên” Campuchia].
11. B7 CHÍNH TRG ÁNH GIÁ CU7C

ÀM PHÁN THÁNG 6.90
Ngày 19.6.90, BCT dã h p dé dánh giá cuOc dàm phán. Rat tiéc không hiéu vl
sao ngay sáng hôm h p BCT, anh Linh l i di vào thành phO H( Chí Minh và nhàn
qua anh Nguy n Thanh Blnh dé ngh BCT c h p nh ng ch a bàn vé ph ng
h Ong tOi.
Là ng i tr c tiép dàm phán vOi Trung QuOc, tôi dã trlnh bày tr Oc BCT bán báo
cáo cUa BO Ngo i Giao trong dó có nh n d nh vé ý d( cUa Trung QuOc qua cuOc
dàm phán này:
* Ý d( Trung QuOc vé van dé quan he vOi Viet Nam và vé van dé Campuchia,

qua cuOc g,p này dã bOc lO rõ. Chién l "c cUa Trung QuOc là d,t u tién cao
nhat vào viec tranh thU M , ph ng Tây, ASEAN dé ph c v m c tiéu “4 hien d i
hoá”. Chính sách dOi vOi Viet Nam, c#ng nh vOi Lién Xô và các n Oc khác déu
phái ph c tùng l"i ích tOi cao này, không d "c gây nén bat k ánh h &ng xau
nào cho quan he cUa Trung QuOc vOi M , ph ng Tây, ASEAN. Chính vl v y
Trung QuOc dã không dáp ng nh ng dé ngh mà TBT Nguy n V n Linh và39 Lé
c Anh nói vOi i s Trung QuOc tr Oc cuOc dàm phán này:
a. Vé viec ta dé ngh g,p cap cao nhat cUa 2 n Oc càng sOm càng tOt, Trung
QuOc trá l i ch/ sau khi giái quyét xong van dé Campuchia thl lãnh d o Trung
QuOc mOi suy ngh dén viec này, c#ng nh mOi có thé bàn van dé blnh th ng
hoá quan he hai n Oc.
b. Vé viec ta dé ngh hai n Oc doàn két dé báo ve ché dO XHCN, h nói rõ h coi
quan he vOi Viet Nam sau này c#ng ch/ n*m trong ph m vi quan he gi a hai
n Oc láng giéng, trén c s& 5 nguyén tàc cùng t(n t i hoà blnh. H côn nói quan
he Viet Nam – Trung QuOc không thé làm cho M và ASEAN lo ng i.
c. Vé viec ta dé ngh hai n Oc cùng thúc d3y 2 phái cOng sán Khmer hoà giái vOi
nhau, h c#ng ch/ trá l i là phái giái quyét xong van dé Campuchia thl lãnh d o
Trung QuOc s1 tính vé viec này. Th c chat ph ng án giái quyét van dé
Campuchia cUa Trung QuOc là nh*m xoá di chính quyén và l c l "ng quân s
cUa Nhà n Oc Campuchia dé giao th c quyén cho SNC do Sihanouk chU trl. Hai
chính quyén hien nay – Nhà n Oc Campuchia và Campuchia Dân ChU - déu do hai
l c l "ng cOng sán kiém soát là chính, và các l c l "ng quân s Campuchia m nh
nhat c#ng là cUa hai nhóm cOng sán Khmer. Trung QuOc dôi cho Sihanouk
và l c l "ng thân ph ng Tây v trí u thé bao trùm & Campuchia, d "c l c
l "ng quân s cUa LHQ h& tr" ho,c dôi dé LHQ cai tr hoàn toàn Campuchia.
é th c hien tính toán chién l "c cUa h , Trung QuOc s6n sàng ngá theo
ph ng án cUa M và ph ng Tây, trái vOi suy tính cUa ta.
* Trung QuOc không dáp ng các dé ngh cUa lãnh d o ta, d(ng th i h l i dánh
giá sai lâm là Viet Nam yéu, có nhiéu khó kh n do tlnh hlnh bán thân Viet Nam
và do tác dOng cUa tlnh hlnh Lién Xô, ông Âu nén quá lo s" b dé quOc di n
bién hoà blnh nh dOi vOi các n Oc ông Âu, do dó Viet Nam rat cân Trung
QuOc. Vl v y h dã l"i d ng lông khát khao h"p tác vOi Trung QuOc cUa lãnh
d o ta dé gây s c ép m nh vOi ta trong dàm phán. (ng th i, t% khi có cuOc g,p
không chính th c vOi ta & Bàc Kinh cho dén nay, Trung QuOc không ng%ng d a
tin vé các ho t dOng cUa Trung QuOc & Tr ng Sa và Hoàng Sa vOi lý do v%a
gây s c ép vOi ta v%a làm cho M , ASEAN yén tâm là quan he gi a Trung QuOc
và Viet Nam ch0ng phái có s u ái gl h n mOi quan he cUa Trung QuOc vOi các
n Oc ông Nam Á khác.
* Trung QuOc ép ta chap nh n l p tr ng cUa h vé 2 van dé thuOc ph m vi nOi

bO Campuchia côn nh*m m c dích chia r1 ta vOi b n Campuchia, sau khi Trung
QuOc dã cO gàng tranh thU Lào nh*m tách Lào kh)i Viet Nam và Lién Xô.
* Trung QuOc không hài lông vé Thông cáo chung Tokyo vl nó dé cao vai trô
Nh t & châu Á d(ng th i xoá b) vai trô Khmer d), con chU bài cUa Trung QuOc
trong van dé Campuchia... Ngày 4 và 5.6.90 & Tokyo dã có cuOc h p gi a các
bén Campuchia và dã ra d "c Thông cáo chung Hunxen–Sihanouk thoá thu n
mOt cuOc ng%ng bàn t nguyen d(ng th i vOi viec l p ra SNC g(m sO ng i cUa
2 bén ngang nhau (6+6), nh ng Trung QuOc không dám công khai phán dOi nén
cO kéo ta cùng có l p tr ng khác vOi Thông cáo Tokyo.
* Trung QuOc d a ra d kién giái quyét van dé Campuchia theo 5 b Oc nh*m

giành cho Trung QuOc vai trô trung tâm và chU dOng trong cá quá trlnh giái quyét
van dé Campuchia, qua dó kh0ng d nh các van dé châu Á không thé ch/ M và
Lién Xô giái quyét mà không có Trung QuOc. Trung QuOc xem dàm phán vOi ta
là b Oc m& dâu có tính quyét d nh cUa “ké ho ch 5 b Oc” dé giái quyét van dé
Campuchia, vl Trung QuOc cho r*ng Lién Xô không ép d "c Viet Nam, ch/ có
Trung QuOc dùng dôn b3y vé blnh th ng hoá quan he vOi Viet Nam mOi ép
d "c Viet Nam xoá b) ho,c h n ché dén m c thap nhat chính quyén
PhnomPenh.
* Trong quan he vOi ta, Trung QuOc luôn có hai giOi h n: mOt dàng là Trung
QuOc muOn không làm gl vOi Viet Nam gây ánh h &ng bat l"i dén quan he vOi
M , ph ng Tây, ASEAN; mOt dàng là Trung QuOc c#ng không muOn t) ra quá
c ng vOi Viet Nam làm cho van dé Campuchia không thé sOm giái quyét d "c,
d(ng th i duy trl quan he c ng th0ng vOi Viet Nam không phù h"p vOi l"i ích cUa
Trung QuOc lúc này là t o hoàn cánh quOc té thu n l"i cho viec $n d nh nOi bO
th c hien “4 hien d i”.
Nghe xong bán báo cáo và kién ngh cUa BO Ngo i giao, BCT ch a có ý kién
ngay mà bàn tOi di n bién cUa cuOc dàm phán v%a qua. Vé v to tiéng gi a anh
Th ch và T% ôn Tín chiéu 13/6, anh ào Duy Tùng nói “C n ph i nói l i m nh
m i c”. Côn anh (ng S Nguyén nói “N u anh không ph n ng m nh thì
chúng tôi không th hi u n i”. Vé viec [anh Linh và Lé c Anh]40 g,p Tr ng
c Duy tr Oc khi ta và Trung QuOc dàm phán, anh Tô phát biéu: “Trong cu c
h p BCT bàn v àm phán v i Trung Qu c, tôi ã nói 3 l n là không ch ,
ph i r t th n tr ng v i Trung Qu c. ng này anh l i ng0a bài tr c h bi t
h t và k t qu là cái gì ã x y ra. Trung Qu c h ngh% theo ki u i hán c a h
và k t qu là h ép mình. Ngo i giao là m t v# ài, ph i gi th , không ph i lúc
nào c#ng l t h t lá bài ra. Không th a ng c ra cho nó m”. Khi anh Lé c
Anh nói có ý thanh minh s& d anh nói “giái pháp )” vOi d i s Trung QuOc là vl
BCT Campuchia nh ta th m dô Trung QuOc, anh Võ V n Kiet nói: “Nh ng ta
th m dò th t thà quá”. Anh Võ Chí Công nói: “Trung Qu c l y l i ích dân t c c a
h là chính, không ph i theo l i ích chung c a CNXH. H khác ta. Dù ta có mu n
h p tác h c#ng không ch!u âu. Không nên o t ng”. Anh Lé c Th , ngày
12.6, khi nghe báo cáo nOi dung trá l i cUa Trung QuOc vé các dé ngh cUa anh
Nguy n V n Linh và anh Lé c Anh, dã có ý kién: “Vi c anh Nguy-n V n Linh
và anh Lê c Anh g*p i s Trung Qu c ã làm cho Trung Qu c c ng lên.
áng l không nên g*p” (Anh Lé c Th lúc này dang Om n,ng, n*m & nhà).
Ngày 22.6, khi d,n dô anh ,ng Ngiém Hoành, d i s ta & Trung QuOc, anh Lé
c Anh l i nói: “Anh Linh nói chuy n v i Tr ng c Duy c#ng có ôi ch. th t
lòng quá. Nh ng c#ng không ph i vì th mà nó cho là mình y u”41.
Tôi ngh , xét cho cùng nOi bO ta lúc này dã có hai cách dánh giá vé Trung QuOc,
c#ng nh có hai cách dánh gía vé cuOc khUng hoáng chính tr & ông Âu và Lién
Xô nén dã có hai cách x! s khác nhau. T% ôn Tín nói ta có “hai tiéng nói trái
ng "c”, “không biét cái nào giá, cái nào th t” và khuyén “BO Ngo i Giao nén
nhat trí vOi ý kién cUa lãnh d o cap cao”, nh thé có ngh a là Trung QuOc dã biét
nOi bO ta dã có k1 h& mà h không d i gl b) qua không l"i d ng dé giành l"i cho
h .
Ngày 25.6.90 TBT Nguy n V n Linh t% thành phO H( Chí Minh dien ra cho BCT nói
dã d c bién bán cuOc h p BCT ngày 19.6.90, có mOt sO ý kién s1 phát biéu sau.
Anh không d(ng ý thông báo cho Trung ng và các cap u2 vé diéu tOi m t (t c là
nh ng diéu Lé c Anh dã nói vOi Tr ng c Duy ngày 6.6.90) mà ch/ thông báo
r*ng cuOc h p Viet – Trung v%a qua không két quá là do Trung QuOc phá. Ngo i
giao cân có cách giái thích cho d lu n theo h Ong trén. é ngh anh Sáu Nam (Lé
c Anh) di ngay Campuchia thông báo cho B n. Ngo i giao theo
dõi bén Trung QuOc lO ra nh ng diéu mà ta dã lay tlnh b n nói vOi h thl phU
nh n ngay, không dé ch m 2-3 ngày.
"t dàm phán tháng 6.90 không két quá, nh ng Trung QuOc không càt câu nh
các lân tr Oc mà dé ngh ta trao d$i vOi h qua con d ng d i s . Nh v y, sau
khi dàm phán that b i dã có hai lo i ho t dOng tién hành song song: hai bén v%a
tiép t c nói chuyen vOi nhau, v%a công kích nhau trén m,t tr n d lu n.
é giành chU dOng trong viec tranh thU d lu n quOc té, ngày 21.6.90, d Oi hlnh
th c trá l i ph)ng van cUa Viet Nam Thông tan xã, tôi dã néu rõ nguyén nhân
khién cuOc nói chuyen vOi Trung QuOc không tién trién d "c ch/ vl Viet Nam kién
quyét tuân thU nguyén tàc không can thiep vào công viec nOi bO Campuchia; cán
tr& chính cho giái pháp Campuchia là viec Trung QuOc v+n cO bám gi b n diet
chUng Polpot. Song diéu khién Trung QuOc cay cú nhat là tôi dã v ch “Trung
Qu c không tán thành Thông cáo chung Tokyo nh ng không mu n n ph ng
m t mình ch ng l i. H mu n Vi t Nam và Trung Qu c cùng có m t l p tr +ng
trái v i Thông cáo chung Tokyo”. Vl v y ngay sau dó, t Nhân dân Nh t báo Bàc
Kinh ngày 5.7.90 dã có ngay bài “Ké ho ch mOt hôn dá ném hai dích cUa Hà NOi”
cUa Thái Tích Mai, Tân Hoa Xã phán ng ngay vé bài dó, nói Trân Quang C
d nh “d d(n nhân dân th gi i vào cái b(y c a h b ng hàng lo t sách l c m t
hòn á nh m hai cái ích”. “Ý " th nh t c a Hà N i thông qua vi c ng ng b)n
t i ch. che y v vi c quân i Vi t Nam v(n có m*t Campuchia. Ý " th
hai c a Hà N i là thành l p SNC trong khuôn kh PhnomPenh. Ý " th ba là l y
cu c i tho i gi a hai chính quy n thay th nguyên t)c 4 bên”.
Hiém dOc nhat là Trung QuOc dã thông báo khá rOng rãi vOi các n Oc nh ng
diéu Nguy n V n Linh và Lé c Anh nói riéng vOi Tr ng c Duy vé “giái
pháp )” và doàn két XHCN, nh*m gây an t "ng xau vé ta dOi vOi các n Oc
quan tâm dén van dé Campuchia, ké cá Lién Xô và các n Oc b n khác cUa ta.
Ngày 22.6.90, t i Bàc Kinh, BO Ngo i giao Trung QuOc dã thông báo cho is
các n Oc EEC (KhOi th tr ng chung châu Âu) vé cuOc dàm phán Trung-Viet &
Hà NOi, và nh n xét là Viet Nam hét s c nóng lông blnh th ng hoá quan he vOi
Trung QuOc vl lo s" s suy yéu cUa Lién Xô và tlnh hlnh h&n lo n & ông Âu. Nói
là Viet Nam rat xáo trá, rat c ng ràn. Sáng 26.6.90, d i s CHLB c khi g,p V
Châu Âu II BO Ngo i giao ta, c#ng cho biét là ngày 22/6 Trung QuOc dã thông báo
cho d i s các n Oc Th tr ng chung châu Âu & Bàc Kinh nOi dung
cuOc hOi dàm gi a T% ôn Tín và tôi và d a ra két lu n: “Vi t Nam là nh ng
ng +i r t x o trá, r t x u xa và r t c ng r)n. H ch mu n Hunxen c quy n. H
không ch!u nhân nh ng b t c i u gì... Ông Nguy-n C Th ch là ng +i x o
quy t, r t c ng r)n và c m thù Trung Qu c cao ”. Ngày 26.6.90, i s Úc t i
Hà NOi nói vOi Ngo i tr &ng Nguy n C Th ch: “Trung QuOc dã thông báo cho
ThU t Ong Thái Lan là Viet Nam dé ngh Trung QuOc và Viet Nam h"p tác vOi
nhau vé van dé Campuchia. Viet Nam dé ngh Trung QuOc cùng Viet Nam tham
gia mOt giái pháp XHCN vé Campuchia”
Tuy nhién, theo chU tr ng kién trl thúc d3y blnh th ng hoá quan he vOi Trung
QuOc vl l"i ích chién l "c cUa ta, trong th i gian này hàng tuân tôi v+n g,p trao
d$i ý kién vOi d i s Trung QuOc dé gi câu.

39 b&n 01 thêm: [anh]
40 Ph%n [ ], b&n 01 vi't: [anh Lé c Anh và anh Linh]
41 b&n 01 thêm: (?)
12. M7T SB CHKN LBA THI5U KHÔN

NGOAN
Trong cuOc g,p tôi ngày 25.6.90 & BO Ngo i giao, không hiéu sao Tr ng c
Duy dã d c l i toàn v n trá l i cUa lãnh d o Trung QuOc g!i lãnh d o Viet Nam
và nói là bán này “chính xác h n”(so vOi bán mà T% ôn Tín dã chuyén ngày
12.6), trong dó do n cuOi vé Campuchia dã s!a l i là: “V n Campuchia ã
kéo dài 11 n m, tr thành v n qu c t tr ng i mà c ng "ng qu c t , *c
bi t là các n c ASEAN, r t chú tr ng. Chúng tôi cho r ng vi c này c n làm g p.
Tr c m)t là hai bên Trung Qu c - Vi t Nam nên n tho thu n càng s m càng
t t v m t s m*t quan tr ng trong gi i pháp chính tr! v v n Campuchia
thúc ,y và t ng c +ng h n ti n trình gi i quy t toàn di n v n Campuchia.
B c này i t t thì có l i cho vi c suy tính nh ng v n c a b c sau và t o
i u ki n c n thi t cho cu c g*p c p cao Trung Qu c - Vi t Nam, và t o s hoà
gi i n i b Campuchia”. Th c ra nOi dung không có gl khác, ch/ là l i l1 d "c

s!a l i cho bOt gi ng xac x "c ng o m n.
Ngày 2.8.90, tr Oc khi h p BCT, TBT h)i Nguy n C Th ch có nén nhàc l i

Trung QuOc vé g,p cap cao và nói “giái pháp )”. Vào cuOc h p, Th ch nói
Trung QuOc dã 3 lân bác b) “giái pháp )”. Anh Võ Chí Công nói thém: “ ó ch
là o t ng, ngây th ”.
Trong cuOc g,p Tr ng ngày 5.8.90, tôi dã néu l i nh ng diém mà hai bén dã có
d "c s nhat trí và nh ng diém t(n t i vé van dé Campuchia, d(ng th i nói rõ
l p tr ng cUa Viet Nam vé van dé vai trô LHQ và vé viec l p SNC. Tôi nhan
m nh l p tr ng nguyén tàc cUa Viet Nam là công viec nOi bO cUa Campuchia
ch/ có thé do ng i Campuchia quyét d nh. Tr ng c Duy d(ng ý là nh ng
van dé nOi bO Campuchia phái thuOc chU quyén cUa Campuchia, nh ng l i cho
r*ng néu không s can thiep cUa bén ngoài thl s1 khó có d "c giái pháp toàn
dien. Qua trao d$i, d i s Trung QuOc dã phái th%a nh n là các n Oc khác có thé
bàn nh ng phái là ng i Campuchia quyét d nh thl mOi th c hien d "c. Vé
quan he hai n Oc, Tr ng d c bán dã viét s6n: “Chúng tôi cho r ng hi n nay
tình hình qu c t chuy n bi n r t nhanh, không ch+ i chúng ta. Mong phía Vi t
Nam n)m vùng th+i c , s m h quy t tâm, có quy t sách lo i tr ch ng ng i,
t o i u ki n cho vi c s m bình th +ng hoá quan h hai n c”, và nói thém
“Trung Qu c coi tr ng quan h Trung Qu c - Vi t Nam nh ng ph i làm t ng
b c m t”.
én cuOc g,p ngày 13.8.90, theo l i d,n cUa TBT Nguy n V n Linh trong cuOc
h p BCT 12.8, sau khi t) ý hoan nghénh tuyén bO cUa Lý B*ng & Singapore 12.8
(“Trung Qu c hy v ng s)p t i ây s bình th +ng hoá quan h v i Vi t Nam và
s bàn b c v i Vi t Nam nh ng v n có tranh ch p nh qu n o Tr +ng
Sa”), tôi nói: “Lãnh o chúng tôi r t vui m ng vì hai bên có suy ngh% g*p nhau,
chúng tôi cho r ng hai n c chúng ta c n có s h p tác v i nhau tr c m)t c#ng
nh lâu dài, v nh ng v n c th nh v n Campuchia c#ng nh các v n
r ng l n h n mà hai n c cùng có s quan tâm gi ng nhau”. Tr ng c
Duy trlnh bày 7 diém l p tr ng cUa Trung QuOc vé van dé Campuchia, trong dó
có viec l p SNC g(m 4 bén Campuchia do Sihanouk d ng dâu, thành phân và
sO l "ng do các bén Campuchia quyét d nh và là c ché h"p pháp duy nhat.
Các diém khác không có gl mOi. é gây tác dOng làm giám s c ép cUa Trung
QuOc, tôi dã thông báo cho Trung QuOc cuOc nói chuyen gi a ta và M l i N u-
Oc ngày 6.8.90 vé van dé Campuchia (trong cuOc g,p này M chU yéu th m dô,
v n dOng ta chap nh n 2 v n kien cUa P5 vé giái pháp Campuchia), Viet Nam và
M s1 côn tiép t c nói chuyen.
Tháng 8.90, tlnh hlnh quOc té c#ng nh van dé Campuchia tiép t c di n bién
ph c t p. T% dâu 1990 m& dâu th i k hoà hoãn gi a 3 n Oc lOn, d(ng th i 3
n Oc lOn bàt dâu dùng c ché 5 n Oc th ng tr c HOi (ng Báo An (P5) giái
quyét van dé 42van dé vùng V nh. T% khi Viet Nam rút hét quân kh)i Campuchia
và càng di gân vào giái pháp thl l"i ích cUa Campuchia và cUa ta càng kénh
nhau43. Chúng ta d ng tr Oc tlnh hlnh 5 n Oc lOn quyét tâm d t thoá thu n vé
mOt giái pháp chính tr vé van dé Campuchia. Côn Campuchia l i dang tr Oc mOt
tlnh thé tién thoái l -ng nan. Khó kéo dài nOi chién vl khó kh n kinh té chính tr
trong n Oc và trén thé giOi, mà di vào giái pháp chính tr thl lo that b i trong
tuyén c!. M,t khác, thái dO cUa M có d$i khác: ngày 18.7.90 ngo i tr &ng
James Baker tuyén bO M thôi không công nh n Campuchia Dân chU (t c chính
quyén 3 phái do Sihanouk d ng dâu), lén án Khmer ), nh n dOi tho i vOi Viet
Nam qua phái doàn & N u- Oc. Ngày 6.8.90, ta vOi M tiép xúc & N u- Oc, M
chU yéu th m dô thái dO ta vé v n kien khung cUa LHQ vé giái pháp Campuchia.
Ngày 8.8.90 BO Ngo i Giao trlnh BCT dé án vé van dé Campuchia theo h Ong
phân rõ m,t quOc té và m,t nOi bO cUa giái pháp. Vé m,t quOc té, góp ý vOi b n
nén d(ng ý ph ng án cUa P5, côn m,t nOi bO phái do b n Campuchia quyét
d nh, ta tôn tr ng.
Chiéu 8.8.90, tôi dén g,p CO van Ph m V n (ng xin ý kién vé dé án này. Anh
nói: Tình hình hi n nay t o c h i thu n l i cho gi i pháp Campuchia. C n t n
d ng c h i m i này trong khi ta còn s0 d ng c. Ph i dám ch i v i LHQ, v i
H i "ng B o An, v i M/ và ph ng Tây. C n tranh th nhân t M/ trong tình
hình m i... án v lý thuy t thì t t nh ng làm sao th c hi n c... Không nên
*t yêu c u quá cao “gi v ng thành qu cách m ng (Campuchia)”... i vào t ng
tuy n c0 b n giành c 50% là lý t ng...”
Ngày 12.8.90, BCT h p vé dé án Campuchia do BO Ngo i Giao tháo. Sau khi

tháo lu n, anh Linh két lu n: V i M/, ta ti p t c i tho i nh BCT ã cho ý ki n
v i Trung Qu c trong cu c g*p 13/8 gi a tôi và Tr ng c Duy, ta nên nói là 2
n c XHCN Vi t Nam và Trung Qu c nên h p tác gi i quy t v n Campuchia
có m t n c Campuchia h u ngh! v i các n c láng gi ng, tr c h t là Vi t
Nam, Trung Qu c, Lào. Ta không nói Vi t Nam và Trung Qu c là hai n c
XHCN c n oàn k t ch ng qu c ch ng qu c, b o v ch ngh%a xã h i.
Nh ng r(i cuOc g,p Thành ô dã làm lãnh d o Viet Nam xa r i quan diém th c
té này mà ngã h0n theo Trung QuOc, th m chí côn d nh ép PhnomPenh chap
nh n dôi h)i quá dáng cUa Bàc Kinh vé van dé SNC Campuchia.

42 b&n 01 thêm: [Campuchia c#ng nh ]
43 b&n 01 thêm: [lOn]
13. CU7C GHP C=P CAO VI T –

TRUNG T9I THÀNH Ô
Ngày 29.8.90, d i s Tr ng c Duy xin g,p gap TBT Nguy n V n Linh và

ThU t Ong & M i chuyén thông diep cUa TBT Giang Tr ch Dân và ThU t Ong
Lý B*ng m i TBT Nguy n V n Linh, ThU t Ong & M i và CO van Ph m V n
(ng sang Thành ô, thU phU t/nh T Xuyén, Trung QuOc ngày 3.9.90 dé hOi
dàm bí m t vé van dé Campuchia và van dé blnh th ng hoá quan he hai n Oc.
Tr ng nói m p m là ,ng Tiéu Blnh có thé g,p anh Tô. Trung QuOc côn lay
cO & Bàc Kinh dang b n chu3n b t$ ch c ASIAD (Á V n hOi) nén không g,p cap
cao Viet Nam & thU dô Bàc Kinh d "c vl khó gi d "c bí m t, mà g,p & Thành
ô.
ây quá là mOt s chuyén bién dOt ngOt cUa phía Trung QuOc. Tr Oc dây Trung
QuOc nói không ch/ sau khi giái quyét xong van dé Campuchia mOi g,p cap cao
ta và mOi bàn van dé blnh th ng hoá quan he. N m ngày tr Oc – ngày 24.8.90
- Trung QuOc côn bác b) viec g,p cap cao, nay l i m i ta g,p cap cao trong mOt
th i h n rat gap và d(ng ý cap cao s1 nói chuyen vé cá hai van dé Campuchia
và van dé blnh th ng hoá quan he.
Thái dO “thien chí” gap gáp nh v y cUa Bàc Kinh không phái t nhién mà có. Nó
có nh ng nguyén nhân sâu xa và nhân tO b c bách:
a. Tat cá nh ng ho t dOng dOi ngo i và dOi nOi cUa Trung QuOc trong h n 10
n m qua kh0ng d nh chién l "c nhat quán cUa h là kién quyét th c hien “4 hien
d i”, bién Trung QuOc thành mOt c ng quOc hàng dâu trén thé giOi, d(ng th i
xác d nh v trí n Oc lOn cUa mlnh tr Oc hét & ông Nam Á và châu Á - Thái Blnh
D ng. Vl l"i ích chién l "c dó, Trung QuOc kién trl tranh thU M , Nh t, ph ng
Tây, d(ng th i blnh th ng hoá quan he vOi Lién Xô. Nh ng sau h n 10 n m
cái cách và m& c!a, tlnh hlnh chính tr , xã hOi và kinh té cUa Trung QuOc rat khó
kh n. Sau s kien Thién An Môn, m c tiéu chién l "c dó dang b de do nghiém
tr ng. Vé dOi ngo i, b M , Nh t và ph ng Tây thi hành cam v n. Trong khi dó,
quá trlnh cái thien quan he M – Xô tién trién rat nhanh44. Xô - M h"p tác ch,t
ch1 giái quyét các van dé thé giOi và khu v c không ké dén vai trô cUa Trung
QuOc. Ngay trong van dé Campuchia, vai trô Trung QuOc c#ng b lan át (Xô - M
tiép xúc trao d$i ch,t ch1 vé van dé Campuchia, cuOc g,p Sihanouk – Hunxen &
Tokyo là do s dàn xép cUa M , Nh t và Thái, ngoài ý muOn cUa Trung QuOc).
Ph ng Tây tiép t c dôi Trung QuOc th c hien dân chU và giái quyét van dé
Campuchia trén c s& kiém ché Khmer ).
b. Chuyén di ông Nam Á cUa Lý B*ng (6-13.8.90) n*m trong yéu câu chién
l "c cUa Trung QuOc tranh thU hoàn cánh quOc té hoà blnh dé th c hien “4 hien
d i”, di n ra trong bOi cánh lién minh Trung QuOc xây d ng & ông Nam Á trong
10 n m qua dé chOng Viet Nam dang tan v- sau khi Viet Nam rút quân kh)i
Campuchia và sau khi M dã diéu ch/nh chính sách. CuOc di th m cUa Lý dã bOc
lO nh ng diém d(ng và bat d(ng gi a Trung QuOc và các n Oc ASEAN. Các
n Oc ASEAN v+n rat lo ng i lý do bành tr Ong cUa Trung QuOc. Trung QuOc
buOc phái cam két nOi bO các n Oc trong khu v c, Ung hO các dáng cOng sán và
van dé Hoa kiéu, tuyén bO s6n sàng th ng l "ng và h"p tác vé van dé Tr ng
Sa. Tiép t c dOi dâu vOi Viet Nam không côn phù h"p vOi chính sách ông Nam
Á cUa Trung QuOc lúc này n a.
c. Sau khi Viet Nam dã hoàn tat viec rút quân kh)i Campuchia, các n Oc
ph ng Tây, M , Nh t, ASEAN di vào cái thien quan he vOi ta theo h Ong
không có l"i cho tính toán cUa Trung QuOc & ông Nam Á. Tr Oc tlnh hlnh dó,
Trung QuOc không muOn ch m chân.
d. Vé th i diém: trong cuOc h p ngày 27 và 28.8.90 t i N u- Oc, P5 dã thoá

thu n v n kien khung vé giái pháp toàn bO cho van dé Campuchia (g(m các van
dé: các l c l "ng v# trang Campuchia, t$ng tuyén c! d Oi s báo tr" cUa LHQ,
nhân quyén và báo dám quOc té dOi vOi thé ché t ng lai cUa Campuchia). V n
kien vé nhân quyén không dé c p tr c tiép dén van dé diet chUng, ch/ nói
Campuchia s1 “không tr& l i chính sách và hành dOng trong qúa kh ”. Côn
Trung QuOc buOc phái nhân nh "ng không côn dôi l p chính phU lién hiep 4 bén
ngang nhau, phái chap nh n vai trô lOn cUa LHQ. P5 thoá thu n l ch giái quyét
van dé Campuchia: trong tuân t% 3.9 dén 9.9 h p các bén Campuchia & Jakarta
dé l p SNC tr Oc phién h p i hOi d(ng LHQ, tiép dó h p m& rOng vOi các
n Oc trong khu v c (có Trung QuOc), dén khoáng tháng 10-11.90 h p u2 ban
PhOi h"p HOi ngh Paris vé Campuchia dé so n tháo Hiep d nh trén c s& v n
kien khung do P5 v ch ra, các ngo i tr &ng ký Hiep d nh; 15 n Oc trong HOi
d(ng Báo An thông qua. Trung QuOc d,t cuOc g,p cap cao Trung – Viet trong cái
khung th i gian này. Tuy nhién Bàc Kinh dau không cho ta biét gl vé nh ng thoá
thu n gi a h và các n Oc lOn trong HOi d(ng báo an, m,t khác c#ng gi kín
cuOc h5n g,p ta & Thành ô vl không muOn làm cho ph ng Tây và ASEAN lo
ng i khá n ng doàn két h"p tác gi a Trung QuOc và Viet Nam.
Ngày 30.8.90, BO Chính tr h p bàn vé viec g,p lãnh d o Trung QuOc. Anh Linh
néu ý kién là s1 bàn h"p tác vOi Trung QuOc dé báo ve CNXH chOng dé quOc, và
h"p tác gi a PhnomPenh và Khmer d) dé giái quyét van dé Campuchia, m,c dù
tr Oc dó BO Ngo i Giao dã trlnh bày dé án néu rõ là rat ít khá n ng th c hien

ph ng án này vl ph ng h Ong chién l "c cUa Trung QuOc v+n là tranh thU
ph ng Tây ph c v “4 hien d i”. Anh Lé c Anh b$ sung ý anh Linh: “Ph i nói
v hoà h p dân t c th c s Campuchia. N u không có Polpot thì v(n ti p t c
chi n tranh”. Anh Võ Chí Công không d(ng ý, nói: “Trung Qu c s không nghe ta
v h p tác b o v CNXH. Trung Qu c mu n tranh th ph ng Tây”. Anh Th ch

cánh giác: “V(n có 3 kh n ng v quan h gi a ta và Trung Qu c, không ph i ch
là kh n ng t t c . D ki n Trung Qu c s nêu công th c “SNC 6+2+2+2”
nh n rõ là có 4 bên Campuchia (trong ó Khmer là 1 bên), xoá v n di t
ch ng...” S th c sau này cho thay Trung QuOc côn dôi cao h n thé !
Ngày 2.9.90, ba d(ng chí lãnh d o cao cap cUa ta dén Thành ô dúng h5n. Tháp
tùng có H(ng Hà - Chánh V n phông Trung ng, Hoàng Bích S n - Tr &ng
ban Oi ngo i, và inh Nho Liém – Th tr &ng BO Ngo i Giao. áng chú ý là
trong oàn không có b tr ng ngo i giao Nguy-n C Th ch.
Sau 2 ngày nói chuyen (3-4.9.90), két quá d "c ghi l i trong mOt v n bán g i là
“Bién bán tóm tàt” g(m 8 diém. Khi nghién c u bién bán 8 diém dó, chúng tôi
nh n thay có tOi 7 diém nói vé van dé Campuchia, ch/ có 1 diém nói vé cái thien
quan he gi a hai n Oc mà th c chat ch/ là nhàc l i l p tr ng c# Trung QuOc
gàn viec giái quyét van dé Campuchia vOi blnh th ng hoá quan he gi a Viet
Nam và Trung QuOc. Trong 7 diém vé Campuchia, 2 diém là nh ng diém có tính
chat chung vé m,t quOc té mà 2 bén dang côn tranh cãi (giái pháp chính tr toàn
dien cho van dé Campuchia; rút hét quân Viet Nam & Campuchia có d+n ch ng),
côn 5 diém thl hoàn toàn là dáp ng yéu câu cUa Trung QuOc. Không có diém
nào theo yéu câu cUa ta cá. Trong bán thoá thu n, van dé n$i cOm nhat là diém
5 vé viec thành l p SNC. Lãnh d o ta dã thoá thu n d dàng, không do d (!),
công th c “6+2+2+2+1” (phía PhnomPenh 6 ng i; phía “3 phái” 7 ng i; 2 cUa
Khmer d), 2 cUa phái Son San, 2 cUa phái Sihanouk và bán thân Sihanouk) mà
T% ôn Tín v%a d a ra & Hà NOi và b tôi bác. Công th c này bat l"i cho
PhnomPenh, vOi công th c “6+6” hay “6+2+2+2”, t c là hai bén có sO ng i
ngang nhau mà Sihanouk và Hunxen dã thoá thu n & Tokyo.
Vé sáng kién “giái pháp )” cho van dé Campuchia mà lãnh d o ta d a ra,

t &ng nh phía Trung QuOc s1 nhiet liet hoan ngénh, song Lý B*ng dã bác di: “
Các "ng chí nói c n th c hi n 2 ng c ng s n h p tác v i nhau phát huy
h n n a. Tôi "ng ý m t ph n và không "ng ý m t ph n. B n bên Campuchia,
xét v l c l ng quân s và chính quy n, m nh nh t là hai ng c ng s n, có
vai trò nhi u h n. Nh ng ph n tôi không "ng ý là campuchia không ch có hai
ng c ng s n mà còn có các th l c khác là l c l ng c a Sihanouk và l c
l ng c a Son San. L c l ng c a h không l n l)m nh ng h c qu c t
ng h . Bài xích h thì cô l p SNC, không th oàn k t Campuchia. C n ph i
cho hai bên kia phát huy tác d ng Campuchia”. Và Giang Tr ch Dân cùng nói
thém: “ Các n c ph ng Tây r t chú ý t i quan h c a chúng ta. Các "ng chí
n ây, cho n nay các n c không ai bi t, c#ng không cho các bên
Campuchia bi t. Chúng tôi c nh giác v n này. H cho r ng Vi t nam XHCN,
Trung Qu c XHCN u do ng C ng s n lãnh o, h p v i nhau bàn cái gì ây
? Vì v y chúng tôi gi kín chuy n i này. Tình hình qu c t hi n nay n u hai
ng c ng s n b)t tay nhau là sách l c không l i cho chúng ta”.

44 b&n 01 thêm: [và rat xau]
14. THÀNH Ô LÀ THÀNH CÔNG HAY

LÀ TH=T B9I C4A TA ?
Ngay say khi & Thành dô vé, ngày 5.9.90 anh Linh và anh M i, có thém anh
Th ch và Lé c Anh, dã bay sang PhnomPenh thông báo l i vOi BCT
Campuchia nOi dung cuOc g,p g- cap cao Viet-Trung. é thém s c thuyét ph c
PhnomPenh nh n Thoá thu n Thành dô, anh Linh nói vOi lãnh d o Campuchia:
“Ph i th y gi a Trung Qu c và qu c c#ng có mâu thu(n trong v n
Campuchia. Ta ph i có sách l c l i d ng mâu thu(n này. ng u tranh v i
Trung Qu c n m c xô ,y h b)t tay ch*t ch v i qu c.” L p lu n này
d "c Lé c Anh m& rOng thém: “M/ và ph ng Tây mu n c h i này xoá
c ng s n. Nó ang xoá ông Âu. Nó tuyên b là xoá c ng s n trên toàn th
gi i. Rõ ràng nó là k& thù tr c ti p và nguy hi m. Ta ph i tìm "ng minh. "ng
minh này là Trung Qu c.”
Nh ng câu trá l i cUa Heng Somrin, thay m,t cho lãnh d o Campuchia, v+n là:
“Ph i gi nguyên t)c không can thi p vào công vi c n i b c a chúng ta. Nh ng
v n n i b liên quan n ch quy n CPC ph i do các bên CPC gi i quy t”. Vé
“giái pháp )”, PhnomPenh nh n d nh: “Trung Qu c không mu n hai phái c ng
s n Campuchia h p tác v i nhau gây ph c t p cho quan h c a h v i
Sihanouk và v i ph ng Tây. Vì v y chúng tôi th y r ng khó có th th c hi n
“gi i pháp ” vì “gi i pháp ” trái v i l i ích c a Trung Qu c”. M,c dù ban lãnh
d o Campuchia dã xác d nh rõ thái dO nh v y, song Lé c Anh v+n c cO
thuyét ph c B n: “ Ta nói “gi i pháp ” nh ng ó là “gi i pháp H"ng”, v a xanh
v a . Tr c m)t không làm c nh ng ph i kiên trì. Ta làm b ng nhi u con
+ng, làm b ng th c t . Các "ng chí c n tìm nhi u con +ng ti p xúc v i
Khmer .V n tranh th Khmer là v n sách l c mang tính chi n
l c… Nên kiên trì tìm cách liên minh v i Trung Qu c, kéo Khmer tr v …
Ta ng nói v i Trung Qu c là làm “gi i pháp ”, nh ng ta th c hi n “gi i pháp
”; có có xanh…nh ng th c t là h p tác hai l c l ng c ng s n”. Nguy n

v n Linh b(i thém: “Xin các "ng chí chú ý l i d ng mâu thu(n, ng b l1 th+i
c . Trung Qu c mu n i v i M/, nh ng M/ ép Trung Qu c nên Trung Qu c c#ng
mu n có quan h t t v i Lào, Vi t Nam và Campuchia. N u ta có sách l c
t t thì ta có gi i pháp .”
Theo báo cáo cUa d i s Ngô ién, thái dO cUa b n Campuchia dOi vOi ta t% sau
Thành ô có d$i khác. Vé công khai, b n cO tránh t) ra b le thuOc vào Viet nam.
Trén c s& tính toán vé l"i ích cUa mlnh, b n t quyét d nh lay dOi sách, không
trao d$i tr Oc vOi ta, ho,c quyét d nh trái vOi s g"i ý cUa ta trén nhiéu viec.
Nhln l i, trong cuOc g,p Thành ô, ta dã màc l-m vOi Trung QuOc ít nhat trén 3
diém:
* Trung QuOc nói cuOc g,p Thành ô s1 dàm phán cá van dé Campuchia và van
dé blnh th ng hoá quan he, nh ng th c té ch/ bàn van dé Campuchia, côn van
dé blnh th ng hoá quan he hai n Oc Trung QuOc v+n nhàc l i l p tr ng c# là
có giái quyét van dé Campuchia mOi nói dén chuyen blnh th ng hoá quan he
hai n Oc;
* Trung QuOc nói m p m là ,ng Tiéu Blnh có thé g,p cO van Ph m V n (ng,
nh ng dó ch/ là cái “mOi” dé kéo anh (ng tham gia g,p g- cap cao.
* Trung QuOc nói gi bí m t viec g,p cap cao hai n Oc, nh ng ngay sau cuOc
g,p hâu nh tat cá các n Oc dã d "c phía Trung QuOc tr c tiép hay gián tiép
thông baó nOi dung chi tiét bán thoá thu n Thành ô theo h Ong bat l"i cho ta.
Ngày 7.9.90 BCT dã h p tháo lu n vé két quá cuOc g,p cap cao Viet – Trung và
cuOc g,p cap cao Viet – Campuchia sau dó, và quyét d nh ngay hôm sau &
M i g,p d i s Trung QuOc thông báo l i l p tr ng cUa Campuchia; d(ng th i
thông báo vOi Lién Xô, Lào nh dã thông báo vOi Campuchia. Néu có ai h)i vé
công th c “6+2+2+2+1”, nói không biét.
Nh ng Báo Bangkok Post ngày 19.9.90 trong bài cUa Chuchart Kangwaan dã
công khai hoá bán Thoá thu n Thành ô, viét rõ Viet Nam dã d(ng ý vOi Trung
QuOc vé thành phân SNC cUa Campuchia s1 g(m 6 ng i cUa Nhà n Oc
Campuchia, 2 cUa Khmer d), 2 cUa phái Son San, 2 cUa phái Sihanouk, thành
vién th 13 là Hoàng thân Sihanouk gi ch c ChU t ch HOi d(ng. T p chí Kinh t
Vi n ông (FEER) sO 4/10 (10.10.90) d ng bài “CU Cà-rOt và cái g y” viét vé
cuOc g,p g- cap cao Trung-Viet & Thành ô gi a TBT áng và ThU t Ong hai
n Oc, cho biét hai bén dã thoá thuân công th c “6+6+1” vé viec l p SNC. Phía
Viet Nam có nh "ng bO nhiéu h n. Viec Ngo i tr &ng hai n Oc khong d h p
cap cao là dáng chú ý. Bén trong, Trung QuOc nói h coi ông Th ch là ng i có
quan diém c ng ràn vé van dé Campuchia c#ng nh dOi vOi Trung QuOc. Ngày
12.10.90, nhà báo Nayan Chanda nói vOi anh Th ch: “Trung Qu c ang tuyên
truy n r ng rãi là lãnh o Vi t Nam ánh l a m i ng +i, h ký k t v i lãnh o
Trung Qu c v thành ph n SNC nh ng ã không th c hi n tho thu n c p cao
Vi t-Trung. Vi t Nam l i còn xúi d c chính quy n PhnomPenh ch ng vi c b u
Sihanouk làm ch t!ch SNC và a ra h t i u ki n này n i u ki n khác.”

Ngày 5.10.90, anh Nguy n C Th ch g,p Ngo i tr &ng M Baker. Baker cho
biét là sau khi cuOc h p các bén Campuchia & Bangkok v%a qua that b i, Trung
QuOc rat bat blnh vOi lãnh d o Viet Nam. Trung QuOc cho r*ng lãnh d o cap cao
cUa Viet nam dã hoàn toàn d(ng ý vOi dé ngh cUa Trung QuOc vé con sO 13
thanh vién cUa SNC nh ng l i nói vOi PhnomPenh là công th c dó là ý kién
riéng cUa Trung QuOc, dã không làm gl dé thúc d3y PhnomPenh th c hien thoá
thu n gi a cap cao hai n Oc. Không thé tin d "c ngay cá lãnh d o cap cao nhat
cUa Viet Nam c#ng nh BO Ngo i giao Viet Nam. Baker côn nói r*ng Trung QuOc
dã bác b) dé ngh cUa lãnh d o cap cao nhat cUa Viet Nam là Viet Nam và Trung
QuOc doàn két báo ve CNXH chOng âm m u cUa dé quOc M xoá b) CNXH
c#ng nh dé ngh cUa Viet Nam vé giái pháp d a trén lién minh gi a
PhnomPenh và Polpot.
Côn Lý B*ng trong khi trá l i ph)ng van cUa Paisai Sricharatchang, phóng vién
t Bangkok Post t i B6c Kinh, ngày 24.10.90, dã xác nh n có mOt cuOc g,p bí
m t gi a lãnh d o Trung QuOc và Viet Nam h(i dâu tháng 9 và cho biét két quá
cuOc g,p dã d "c phán ánh qua cuOc h p gi a các bén Campuchia ngày
10.9.90 t i Jakarta. Trong khi nói không biét chàc phía Viet Nam dã cO gàng
thuyét ph c PhnomPenh dén dâu, Lý nh n d nh là Hà NOi chàc ch a làm dU
m c. iéu dó có thé thay d "c qua viec PhnomPenh dã có “mOt thái dO thiéu
h"p tác45”.
S& d ta d dàng b màc l%a & Thành ô là vl chính ta dã t l%a ta. Ta dã t t o

ra áo t &ng là Trung QuOc s1 gi ng cao ng n c CNXH, thay thé cho Lién Xô
làm ch& d a v ng chàc cho cách m ng Viet Nam và CNXH thé giOi, chOng l i
hiém ho ‘di n bi n hoà blnh” cUa chU ngh a dé quOc do M d ng dâu. T t &ng
dó dã d+n dén sai lâm Thành ô c#ng nh sai lâm ““giái pháp )”.
Sau Thành ô, trong BCT dã có nhiéu ý kién bàn cãi vé chuyén di này. Song mãi
dén tr Oc i hOi VII, khi BCT h p (15-17.5.91) tháo lu n bán d tháo “Báo cáo
vé tlnh hlnh thé giOi và viec th c hien d ng lOi dOi ngo i cUa i hOi VI và
ph ng h Ong tOi”, cuOc g,p cap cao Viet Nam - Trung QuOc & Thành ô mOi
l i d "c dé c p tOi khi bán d tháo báo cáo cUa BO Ngo i Giao có câu “có mOt
sO viec làm không dúng vOi các Ngh quyét cUa BO Chính tr vé van dé
Campuchia”. CuOc h p này dây dU TBT Nguy n v n Linh; các cO van Ph m v n
(ng, Võ Chí Công; các u2 vién BCT & M i, Võ V n Kiet, Nguy n C Th ch,
Lé c Anh, Mai Chí Th , Nguy n c Tâm, ào Duy Tùng, (ng S Nguyén,
oàn Khué, Nguy n Thanh Blnh.
Anh Tô nói: Có th+i gi+ và có c h i em ra ki m i m nh ng vi c v a qua

nh n !nh sâu s)c thì t t thôi. Sau chuy n i Thành ô, tôi v(n ân h n v thái
c a mình. Nói là t ki m i m thì t ki m i m. Tôi ân h n là hai ch.. Lúc
Thành ô, khi bàn n v n Campuchia, ng +i nói là anh Linh. Anh Linh nói
n ph ng án hoà gi i dân t c Campuchia. Sau ó Lý B ng trình bày ph ng

án “6+2+2+2+1” mà T ôn Tín khi àm phán v i anh C Hà N i ã ép ta
nh n song ta bác. Anh Linh ã "ng ý (nói không có v n ). Lúc ó có l do
th y thái c a tôi, Giang m+i tôi nói. Tôi nói: tôi không ngh% ph ng án 13 này
là hay, ý tôi nói là không công b ng... Tôi ân h n là l ra sau ó oàn ta nên h i
ý l i sau b a ti c bu i t i. Nh ng tôi không ngh% ra, ch phân vân. Sáng s m hôm
sau, m y anh bên Ban i Ngo i và anh H"ng Hà nói nh v i tôi là c t sao tranh
th c nguyên t)c “consensus” (nh t trí), còn con s không quan tr ng. Tôi
nghe h i yên tâm nh ng v(n ngh% có h i ý v(n h n. Sau ó, Trung Qu c a ký
b n tho thu n có nói n con s 13… Tôi phân vân mu n c bi t n i dung
tr c khi ta h bút ký. N u nh oàn ta trao i v i nhau sau phiên h p u, sau
khi Lý b ng a ra công th c 6+2+2+2+1 thì ta có th có cách bàn thêm v i h . Hai
là tr c khi ký v n b n do chuyên viên hai bên tho thu n, các "ng chí lãnh o
c n xem l i và bàn b c xem có th thêm b t gì tr c khi ký. Ngh% l i, khi h
m+i TBT, Ch t!ch H BT ta sang g*p TBT, Ch t!ch Qu c v vi n, l i m+i thêm
tôi. Tôi khá b t ng+, không chu,n b! k/. Anh M +i cho là h m+i r t trang tr ng,
c h i l n, nên i. Nh ng i r"i ký m t v n b n mà ta không l +ng tr c h u
qu v ph n ng c a B n Campuchia, r t gay g)t. Tôi hi u là B n khá b t bình,
th m chí là u t nhau. Cho ta là làm sau l ng, có h i cho ng +i ta.”
Anh Linh: “ Anh Tô nh l i xem. Không ph i tôi "ng ý, tôi ch nói ta nghiên c u
xem xét và cu i cùng *t v n thông báo l i Campuchia… Bây gi+ tôi v(n ngh%
th là úng. Tôi không th y ân h n v vi c mình ch p nh n ph ng án 13… V n
Campuchia dính n Trung Qu c và M/. Ph i tính n chi n l c và sách
l c. Ph i ti p t c làm vi c v i Campuchia v chi n l c, ph i có nhi u bi n
pháp làm cho b n th y âm m u c a qu c M/ ch ng phá ch ngh%a xã h i
châu Á, c Cuba. Nó ã phá Trung Qu c qua v Thiên An Môn r"i, nay chuy n
sang phá ta… Trung Qu c mu n thông qua Khmer n)m Campuchia. Song dù
bành tr ng th nào thì Trung Qu c v(n là m t n c XHCN.”
Anh Th ch: “ V chuy n Thành ô, Trung Qu c ã a c b ng ghi âm cu c nói

chuy n v i lãnh o ta Thành ô cho PhnomPenh. Hunxen nói là trong biên
b n vi t là “hai bên "ng ý thông báo cho Campuchia ph ng án 6+2+2+2+1”
nh ng b ng ghi âm l i ghi rõ anh Linh nói là “không có v n gì”. Tôi xin trình
bày các anh hi u nguyên do con s 13 là t âu. T i Tokyo tháng 6.90,
Sihanouk và Hunxen ã tho thu n thành ph n SNC g"m hai bên ngang nhau =
6+6. T ôn Tín sang hà n i, ép ta nh n công th c 6+2+2+2+1 không c.
n cu c g*p Thành ô, Trung Qu c l i a ra. Khi ta sang PhnomPenh
thuy t ph c b n nh n con s 13 v i nguyên t)c làm vi c consensus trong SNC,
anh Hunxen nói riêng v i tôi: chúng tôi th)ng mà ph i nh n s ng +i ít h n bên

kia (bên ta 6, bên kia 7) thì mang ti ng Campuchia b! Vi t nam và Trung Qu c
ép. Nh v y, dù là consensus c#ng không th thuy t ph c nhân dân Campuchia
c. Ch có th nh n 12 ho*c 14 thành viên trong H i "ng Dân t c T i cao.
Ph i nói là PhnomPenh th)c m)c nhi u v i ta. Liên xô, Anh, Pháp, Nh t, M/ u
cho ta bi t là Trung Qu c ã thông báo cho h y v Tho thu n Thành ô

và nói v i h là lãnh o Vi t nam không áng tin c y. Trung Qu c ã s0 d ng
Thành ô phá quan h c a ta v i các n c và chia r n i b ta…”
Hôm sau, BCT h p tiép, anh M i nói: “ Ta tán thành Sihanouk làm ch t!ch H i
"ng Dân t c T i cao, Hunxen làm phó ch t!ch, l y nh t trí trong H i "ng Dân
t c T i cao làm nguyên t)c. ây không ph i là m t nhân nh ng… N u có anh
Th ch i Thanh ô thì t t h n…”
Anh Tô: “V n ch y u không ph i là thái c a ta Thành ô nh anh M +i

nói, mà là k t qu và tác ng n b n Campuchia ánh giá ta nh th nào ? 4
Thành ô, i u ta làm có th ch ng minh c nh ng Campuchia cho là ta gi i
quy t trên l ng h . Vì v y mà tôi ân h n. Tôi ân h n là v sau này s l ih u
qu .”
Anh M i: “ V i tinh th n m t ng +i c ng s n, tôi cho là ta không sai. Ban

Campuchia ngh% gì v ta là quy n c a h . V i tinh th n m t ng +i c ng s n, ta
không bao gi+ vi ph m ch quy n c a b n.”
Anh Th ch: H p B Chính tr! ki m i m, tôi xin c nói th ng. Có ph i khi i

Thành ô v , anh . M +i có nói v i tôi là hai ông anh nh n h i s m. Anh Linh
nh n công th c 13 và anh Tô nh n consensus” (nguyên t)c nh t trí).
Anh Võ V n Kiet: Trong thâm tâm tôi, tôi không "ng ý có anh Tô trong oàn i
Thành ô. N u có g*p anh *ng thì anh Tô i là úng. Tôi nói th ng là tôi xót xa
khi bi t anh Tô i cùng anh Linh và anh M +i ch g*p Giang và Lý, không có
*ng. Mình b! nó l a nhi u cái quá. Tôi ngh% Trung Qu c chuyên là c m b(y.”
VOn là ng i diém d m, song anh Tô có lúc dã phái phát biéu: Mình h , mình
d i r"i mà còn nói s nghi p cách m ng là trên h t, còn c hay không thì
không sao. Cùng l)m là nói cái ó, nh ng tôi không ngh% nh v y là th ng
sách. Tôi không ngh% ng +i lãnh o nên làm nh v y.
Thoá thu n Viet Nam - Trung QuOc & Thành ô dúng nh anh Tô lo ng i dã dé
l i mOt an t "ng không d quén dOi vOi PhnomPenh. Trong phién h p QuOc hOi
Campuchia ngày 28.2.91, Hunxen phát biéu: “Nh các i bi u ã bi t, v n
SNC này r t ph c t p. Chúng ta ph i u tranh kh)c ph c và làm th t b i âm
m u c a k& thù nh ng b n ng h chúng không âu. M*c dù H i "ng ã c
thành l p trên c s 2 bên bình ng nh ng ng +i ta v(n mu n bi n thành 4 bên
theo công th c 6+2+2+2+1, và v n ch t!ch làm cho H i "ng không ho t

ng c”.
Tôi côn nhO khi tiép tôi & PhnomPenh, ngày 28.9.90, Hunxen dã có nh ng ý khá
m nh vé viec nOi vé thoá thu n Thành ô: “Khi g*p Sok An Bangkok hôm
17.9, Trung Qu c do và òi SOC ph i công nh n công th c mà Vi t Nam và

Trung Qu c ã tho thu n. Nh ng PhnomPenh c l p. Sok An ã nói r t úng
khi tr l+i Trung Qu c là ý này là c a Vi t Nam không ph i c a PhnomPenh.“
CuOc hOi dàm Thành ô tháng 9.90 hoàn toàn không phái là mOt thành t u dOi
ngo i cUa ta, hien t i dó là mOt sai lâm hét s c dáng tiéc vé dOi ngo i. Vl quá
nôn nóng cái thien quan he vOi Trung QuOc, doàn ta dã hành dOng mOt cách vô
nguyén tàc, t &ng r*ng thoá thu n nh thé s1 d "c lông Bàc kinh nh ng trái l i
thoá thu n Thành ô dã làm ch m viec giái quyét van dé Campuchia và do dó
làm viec blnh th ng hoá quan he vOi Trung QuOc, uy tín quOc té cUa ta b hoen
O.
Viec ta dé ngh h"p tác vOi Trung QuOc báo ve CNXH chOng dé quOc M , th c
hien “giái pháp )” & Campuchia là không phù h"p vOi Ngh quyét 13 cUa BCT
mà côn gây khó kh n vOi ta trong viec da d ng hoá quan he vOi các dOi t "ng
khác nh M , ph ng Tây, ASEAN, và tác dOng không thu n l"i dén quan he
gi a ta và d(ng minh, nhat là quan he vOi Lién Xô và Campuchia. Trung QuOc
mOt m,t bác b) nh ng dé ngh dó cUa ta, nh ng m,t khác l i dùng ngay nh ng
dé ngh dó ch i xau ta vOi các n Oc khác nh*m tiép t c cô l p ta, gây s c ép vOi
ta và Campuchia.
Cùng vOi viec ta thúc ép PhnomPenh di vào “giái pháp )”, viec ta thoá thu n vOi
Trung QuOc công th c SNC t i Thành ô là không phù h"p vOi nguyén tàc
nhat quán cUa áng ta là không can thiep và không quyét d nh các van dé nOi bO
cUa Campuchia, làm t ng mOi nghi ng vOn có cUa Campuchia dOi vOi ta, di
ng "c l i chU tr ng t ng c ng và cUng cO mOi quan he vOi ta vOi Campuchia
và Lào.

45 uncooperative
15. AI LÀ NGALI ÁNG LÝ RA PH@I

NH; DAI ?
Sau cuOc g,p cap cao & Thành ô, yéu sách chính cUa Trung QuOc dOi vOi ta
trong van dé Campuchia t p trung chU yéu vào viec dôi ta th c hien thoá thu n
Thành ô, tác dOng vOi PhnomPenh theo h Ong: “nh n bâu Sihanouk làm chU
t ch SNC g(m 13 thành vién cUa 4 bén Campuchia; chap nh n v n kien cUa 5
n Oc th ng tr c HOi d(ng Báo an vé van dé Campuchia.
6 gi sáng ngày 9.9.90, d i s Trung QuOc dén Ban Oi ngo i (ch không dén
BO Ngo i giao) g,p H(ng Hà trao thông diep báo các bén Campuchia s1 h p
ngày 10.9 t i Jakarta dé bàn viec l p SNC và nhan m nh yéu câu Viet Nam tác
dOng theo h Ong dã th)a thu n t i Thành ô. Ngay sau dó BCT dã h p trao d$i
vé thông diep dó và quyét d nh c! tôi di Jakarta. Trong cuOc h p này BCT dã
quyét d nh t% nay các tiép xúc dOi ngo i vé m,t Nhà n Oc déu phái qua BO
Ngo i Giao và phái báo cáo vOi anh Th ch và bO tr &ng QuOc phông Lé c
Anh (?) vl cách làm cUa d i s Trung QuOc phOt l BO Ngo i Giao mOt cách quá
lO li u.
Tr a ngày 9.9.90 tôi cùng anh Hu nh Anh D#ng dáp máy bay qua d ng
Bangkok sang thU dô Indônéxia dé theo dõi cuOc h p cUa các bén Campuchia
bàn vé viec thành l p SNC. Không có “c3m nang” nào kèm theo ch/ th dó cá, ch/
có l i d,n ngàn g n cUa TBT Nguy n V n Linh là cO l p d "c SNC.
Chiéu tOi 10.9.90, v%a chân Ot chân ráo t% sân bay vé dén s quán ta &
Jakarta, tôi dã nh n d "c mOt cú dien tho i t% s quán Trung QuOc g i tOi.
Tr ng Thanh g i dien tho i dén nói là chào tr Oc khi r i Jakarta và cám n tôi
dã tác dOng tích c c khién cho cuOc h p các bén Campuchia này d t d "c mOt
sO két quá (!). Tôi trá l i là tôi không dám nh n s biéu d ng dó, néu nh cuOc
h p két quá tOt thl dó là do thien chí cUa Nhà n Oc Campuchia.
Chá là lúc tôi xuOng sân bay Jakarta c#ng là lúc cuOc h p gi a các bén
Campuchia v%a bé m c sau khi dã thoá thu n l p SNC g(m 12 thành vién, ch c
chU t ch côn dé trOng và tuân tOi s1 h p phién dâu t i Bangkok dé giái quyét nOt
van dé chU t ch SNC. Bán tuyén bO chung cUa cuOc h p có ghi “Các bên
Campuchia ch p nh n toàn b v n ki n khung c a P5 làm c s gi i quy t
cu c xung t Campuchia”. Tôi ngh r*ng BO Chính tr báo tôi sang Jakarta có
thé là mOt dOng tác sách l "c dé t) ra vOi Trung QuOc là ta tích c c th c hien
thoá thu n Thành ô. Côn Tr ng Thanh g i dien cám n tôi th c ra c#ng là
mOt s v& vé cUa Trung QuOc dé khuyén khích tôi tiép t c cO gàng th c hien
thoá thu n Thành ô ! Nh ng s khuyén khích dó l i có tác d ng trái ng "c l i,
làm th c t/nh cái con ng i b Ong b/nh trong tôi. T% dâu, tôi và sO anh em
chuyén nghién c u van dé Campuchia và quan he vOi Trung QuOc trong BO
Ngo i Giao dã rat không thông vOi thoá thu n Thành ô vl nhiéu l1, nay tôi càng
thay mlnh không thé hành dOng trái vOi diéu mlnh cho là l1 phái.
Ngày 13.9.90 tôi l i d "c trong n Oc ch/ th di th0ng t% Jakarta sang Bangkok dé
theo dõi phién h p dâu tién cUa SNC & dó. Sáng 14.9.90 Bí th th ng tr c BO
Ngo i Giao Thái Kasem m i tôi tOi BO Ngo i giao Thái Lan nói chuyen. ChU dé
câu chuyen v+n là van dé Campuchia. Kasem h)i dô tôi vé thoá thu n gi a Viet
Nam và Trung QuOc vé c ché SNC. Tôi trá l i dó ch/ là nh ng tin d(n không
c n c , không nén tin. Tr a hôm dó, Sok An, th tr &ng ngo i giao Campuchia, tlm
dén g,p tôi. Anh h)i ý kién vé cuOc h p SNC & Bankok sàp tOi, thái dO ta nén
nh thé nào néu dOi ph ng dôi d a Sihanouk làm chU t ch SNC và là thành
vién th 13 cuá SNC ? Tôi g"i ý cân gi v ng nguyén tàc hai bén ngang nhau.
é thien chí, mOt lân n a, ta có thé nh n cho dOi ph ng thém mOt ng i
nh ng bén ta c#ng phái thém mOt ng i (m&i bén 7 ng i). Không 12 thl 14 ch
không nh n 13. Sau dó tôi l i d "c anh Sok An cho biét là Kraisak, con trai ThU
t Ong Chatichai và là thành vién trong nhóm cO van cUa ThU t Ong Thái, dã báo
anh r*ng ông ta d "c BO Ngo i giao Thái thông báo là Viet Nam c#ng Ung hO
viec l p SNC vOi 13 thành vién do Sihanouk d ng dâu. Tôi nói vOi Sok An day là
diéu b a d,t và tôi s1 g,p Kraisak dé nói l i. Chiéu hôm khi g,p Kraisak, tôi nói
khá th0ng r*ng: “Không th coi ông Sihanouk là ông ch Campuchia, là vua
trên t t c . V n thành ph n c#ng nh ch c ch t!ch SNC ph i do ng +i
Campuchia quy t !nh. Vi t Nam và Trung Qu c không có quy n b phi u v
v n ó”. Sau dó Kraisak ké l i cá cho Kasem. Két quá là cuOc h p SNC phién
dâu tién 17.9.90 t i Bangkok dã tan v- vl Hunxen không chap nh n công th c
“6+2+2+2+1”, c tuyet bâu Sihanouk làm chU t ch vOi t cách là thành vién th
13 cUa SNC. H0n Trung QuOc dã gàn trách nhiem ho,c ít ra c#ng là mOt phân
trách nhiem vé that b i dó cho tôi.
H tuân tháng 9.90, Trung QuOc dón Phó ThU t Ong Võ Nguyén Giáp th m
Trung QuOc và d l khai m c Á V n HOi (ASIAD) 11 vOi t cách là “khách m i
d,c biet cUa Chính phU Trung QuOc” (tuy nhién báo chí Trung QuOc v+n d a tin
viec Trung QuOc m i Võ Nguyén Giáp là thé theo yéu câu cUa ta, dù r*ng ngày
4.9.90 khi tiép doàn cap cao cUa ta & Thành ô chính Giang Tr ch Dân dã nói
s1 m i anh Giáp d khai m c ASIAD nh mOt c! ch/ thien chí cUa h ). Ngày
24.9.90 khi tiép i t Ong Võ Nguyén Giáp, ThU t Ong Lý B*ng có nói: “Sau
cu c g*p c p cao Thành ô, cu c h p Jakarta k t qu t t, ã ra c tuyên
b SNC 13 ng +i. Song n khi h p SNC Bangkok thì không t t. Xin nói th ng
th)n v i "ng chí là chúng tôi th y Th tr ng Tr n Quang C có tác d ng x u
trong vi c này. Khi Kasem h i có ph i th c s gi a Vi t Nam và Trung Qu c ã
i n tho thu n l p SNC g"m 13 ng +i hay không? Tr n Quang C ã áp
r ng hoàn toàn không có vi c ó; ó hoàn toàn là nh ng i u d i trá. Chúng tôi
không bi t t i sao Th tr ng Tr n Quang C l i nói nh ng l+i nh v y, hoàn
toàn truy n t thông tin không úng )n”. Anh Giáp dáp: “Khi v tôi s h i l i v
phát bi u c a "ng chí C . N u có nh v y thì ây không ph i là ý ki n c a
Trung ng chúng tôi. Tôi không bi t vi c này vì tôi không ph trách công tác
ngo i giao”.
Tien dây tôi thay c#ng nén ghi l i mOt chuyen có thé giúp cho chúng ta hiéu thém
d,c diém cUa ng i Trung QuOc: sau khi dén Bàc Kinh, i t Ong Võ Nguyén
Giáp có dé ngh g,p mOt sO t Ong l nh trong quân dOi Trung QuOc nh D ng
àc Chí (D ng là t$ng ch/ huy cuOc chién tranh dánh Viet Nam n m 1979).
Nh ng D ng nói mOt cách b c t c: “ +i nào tôi l i g*p ông ta. M c a các cán
b chi n s% còn ch a xanh c !”. Ngày 1.10.90 D ng cùng mOt sO t Ong l nh
khác côn g i dien tho i th m h)i dOng vién s quan binh lính & Vân Nam, Quáng
Tây. Nhà v n quân dOi Lý Tôn Báo tác giá cuOn “Vòng hoa d i chân núi cao”
viét vé cuOc tan công vào Viet Nam tháng 2.79, phát biéu: “Xem tin Lý B ng ti p
Võ Nguyên Giáp mà trong lòng tôi c m th y b t r t. Gi+ ây chúng ta ph i xem
xét l i xem có gây ra cu c chi n tranh ó không? Ch ng nh ng ph n l n s% quan
binh lính d i n v! không thông ngay c m t s t ng l%nh cao c p c#ng không
thông n i”.
T lieu trén dây tôi lay & bài “Võ Nguyên Giáp th m B)c Kinh gây ch n ng”
cUa Quan Nghiep Thành d ng trén báo “Tranh Minh” xuat bán & H(ng Kông
tháng 11.90. T% dó dén nay, tôi v+n phân vân là gi a ng i Viet Nam và ng i
Trung QuOc dáng lý ra ai là ng i phái nhO dai h n vé s kien tháng 2.79 ?
16. MÓN NJ THÀNH Ô
46
[T% tháng 9.90, Trung QuOc luôn coi ta màc n" h vé thoá thu n Thành ô, dôi
ta th c hien thoá thu n dó,] c thé là tác dOng vOi PhnomPenh nh n SNC có 13
thành vién và do Sihanouk làm ChU t ch47. VOi cách làm dó, h kh i sâu thém bat
d(ng trong nOi bO ta… Trung QuOc thay r*ng viec th c hien thoá thu n Thành
ô g,p tr& ng i chính t% BO Ngo i giao nén chU tr ng chia r1 nOi bO ta càng
tràng tr"n h n. i s mOi cUa Malaysia ngày 3.10.90 dén chào xã giao, nói vOi
tôi là & Bàc Kinh ng i ta d a tin là có s khác nhau gi a BO Ngo i giao và lãnh
d o áng vé chU tr ng dOi ngo i cho nén trong chuyén di Thành ô g,p cap
cao Trung QuOc không có ông Nguy n C Th ch. Sau Thành ô, trong khi ta
nOi rOng ho t dOng cUa s quán Trung QuOc & Viet Nam thl phía Trung QuOc l i
t) ra l nh nh t vOi BO Ngo i giao công kích lãnh d o BO Ngo i giao Viet Nam;
h n ché ho t dOng cUa i s ta & Bàc Kinh, không sàp xép i s ta tham d
vào cuOc Lý B*ng tiép anh Võ Nguyén Giáp, anh V# Oanh; c! cán bO cap thap
tiép và làm viec vOi i s ta. Trung QuOc mOt m,t kh0ng d nh là van dé
Campuchia ch a giái quyét thl quan he Trung - Viet “ch/ có b Oc di nh)”, m,t
khác th m dô và tích c c tác dOng dén van dé nhân s và ph ng án chu3n b
i hOi VII cUa áng COng sán Viet Nam s1 h p vào gi a n m 1991. T% tháng
3.91, t i k h p QuOc hOi Trung QuOc khoá 7, Lý B*ng tuyén bO “quan h Trung
– Vi t ã tan b ng” và có mOt sO diéu ch/nh mém d.o h n trong van dé
Campuchia. Vé van dé SNC cUa Campuchia. Trung QuOc không cO bám gi con
sO 13, t m gác van dé chU t ch, phó chU t ch, d a ra công th c “Sihaouk chU trl
các cuOc h p SNC”. T% ch& ch/ có quan he vOi 3 phái, sau cuOc g,p SNC &
Pattaya (Thái Lan), Trung QuOc chuyén sang quan he tr c tiép vOi Nhà n Oc
Campuchia, m i Hunxen th m Bàc Kinh trong 3 ngày (22-24.7.91).48
Chiéu chU nh t 18.11.90 h p BCT vé van dé Campuchia. T% sau khi P5 thoá

thu n vé v n kien khung (28.8.90) cuOc dau tranh vé van dé Campuchia di vào giai
do n cuOi, gay gàt và quyét liet. Thay m,t BO Ngo i giao, tôi trlnh bày dé án
vé nguyén tàc dau tranh vé v n kien khung cUa P5 và vé van dé SNC dé BCT
cho ý kién. Khi tôi trlnh bày xong, anh Th ch dé ngh BCT kh0ng d nh 2 diém:
1. Van dé SNC là van dé nOi bO cUa Campuchia, ta không ép b n d "c, phái tôn
tr ng chU quyén cUa b n;
2. Vé v n kien khung, ta phái bác nh ng diém vi ph m Hién ch ng LHQ. Néu

không sau này có ánh h &ng dén van dé x! lý Tr ng Sa... Ta thay rõ Trung
QuOc và M déu nhat trí xoá Nhà n Oc Campuchia b*ng cách khác nhau.
CuOi cuOc h p, TBT Linh két lu n: v SNC ta không th góp ý v i b n c...

N u nói Trung Qu c và M/ nh nhau thì tôi không "ng ý. Sau h i ngh! Trung
ng, BCT s ánh giá l i m t s v n liên quan n Ngo i giao nh nh n
!nh v Trung Qu c th nào, tuyên b ho*c nói v Trung Qu c nh th nào ?
Nguy n C Th ch nói luôn: "ng ý ánh giá l i c cu c h i àm Thành ô.
D tháo Hiep d nh toàn bO vé Campuchia ngày 26.11.90 do P5 tháo ra dã d "c

các thành vién SNC Campuchia chap nh n vé c bán t i cuOc h p & Paris ngày
23.12.90. ChU tr ng cUa ta là giái pháp chính tr vé Campuchia, nhat là nh ng
van dé nOi bO Campuchia, phái do b n t quyét d nh và ch u trách nhiem vOi dân
tOc Campuchia. Ta hét s c giúp d- h , g"i ý dé h tránh d "c nh ng that b i
không dáng có, nh ng ta không thé làm thay. Nh v y ta v%a hét lông giúp b n
v%a không dé Viet Nam mOt lân n a b sa lây vào cuOc dau tranh nOi bO cUa
Campuchia. Không dé van dé giái pháp chính tr vé Campuchia l i mOt lân n a
tr& thành van dé l ch s! trong quan he Viet Nam – Campuchia.
Theo yéu câu cUa b n, ngày 14.1.91, tôi cùng các anh Hu nh Anh D#ng, Lé
Công Ph ng, V# Tién Phúc, chuyén vién vé giái pháp Campuchia, sang
PhnomPenh làm viec vOi b n vOi m c dích:
a. Tlm hiéu suy ngh và ý d nh cUa b n vé giái pháp Campuchia sau khi b n dã
chap nh n v n kien khung cUa P5 t i cuOc h p Jakarta 10.9.90 và chap nh n vé
c bán d tháo Hiep d nh 26.11 cUa P5 t i cuOc h p Paris 23.12.90;
b. Thuyét ph c b n kién quyét tách riéng các van dé nOi bO thuOc chU quyén
Campuchia dé ch/ tha) lu n và giái quyét trong SNC;
c. Thoá thu n ké ho ch chu3n b cho viec h p l i HOi ngh quOc té Paris.
Khi tiép tôi, anh Hunxen nói: “Trong n i b Campuchia, xu h ng m nh nh t là

mu n có m t gi i pháp chính tr! gi c thành qu cách m ng, không cho
Polpot quay tr l i... Tình hình hi n nay r t t nh!. Tình hình ph c t p s x y ra

n u ta ch p nh n m t gi i pháp vô nguyên t)c. Ch c n ch p nhau m t gi i pháp
nh v y thì n i b Campuchia ã h.n lo n r"i ch ch a nói là ký k t. Ta gi l p
tr +ng c ng nh v a qua là t t. ngh! Vi t Nam không ,y quá nhanh ti n
trình gi i pháp.
Nh v y, qua các cuOc g,p BO tr &ng Hor Nam Hong, th tr &ng Dith Munty và
th tr &ng Sok An, nhat là qua phát biéu cUa ChU t ch Hunxen chiéu 16.11, có
thé thay d "c chU tr ng cUa b n cO kéo dài tr ng thái dánh dàm hien t i vl
nhiéu yéu tO chU quan khách quan khác nhau, song chU yéu vl trong nOi bO lãnh
d o b n xu h Ong ch a muOn di vào giái pháp côn rat m nh. Hunxen cho biét
theo quyét d nh cUa BCT Campuchia, trong cuOc h p Trung ng ngày 17.1.91,
ông ta s1 thông báo cho Trung ng là “n m 1991 s ch a có gi i pháp”. Tuy
nhién, tôi l i có cám thay trong suy ngh c#ng nh trong hành dOng lãnh d o
Campuchia dang có nhiéu mâu thu+n lúng túng, ch a xác d nh d "c cho mlnh
mOt d ng lOi rõ ràng m ch l c, mà ch/ lo dOi phó t%ng b Oc vOi nh ng van dé
trong nOi bO c#ng nh vOi dOi ph ng.
Trong lân g,p Heng Somrin & Hà NOi ngày 24.2.91, anh Nguy n V n Linh v+n
cO ép b n “c n th c hi n t t chính sách hoà h p dân t c, không nên nh n m nh
v n di t ch ng, nên SNC g"m 13 thành viên và Sihanouk làm Ch t!ch”. Heng
Somrin vé nói l i vOi BCT áng Campuchia thl tat cá déu b n kho n và ng i
r*ng Heng Somrin không th o tiéng Viet nén nghe có thé sai sót. Th c ra, nh
Hunxen nói vOi anh Ngô ién, khi nghe Heng Somrin nói l i nh ng ý kién cUa
anh Linh, BCT Campuchia rat lo vl thay Viet Nam khác Campuchia nhiéu quá.
Ngày 13.3.91 Hunxen nói vOi anh Th ch: “Có th có sách l c phân hoá Khmer
, nh ng d t khoát không th b v n di t ch ng. N u b s có 3 m i nguy
hi m: s m t con bài m*c c trong àm phán ngay t u; m t l i th trong t ng
tuy n c0; k& thù s có l i trong vi c vu cáo Vi t Nam là m i chuy n x y ra 12
n m qua u do Vi t Nam gây ra c . S l ng thành viên SNC có th là 12 ho*c
14, không th ch p nh n con s 13, s3n sàng cho Sihanouk làm ch t!ch,
Hunxen làm phó, không òi ch c ch t!ch luân phiên hay "ng ch t!ch n a”.
Trong cách làm này cUa ta cho thay ta ch/ quan tâm dén diéu mà ta cho là có l"i
ích dOi vOi ta mà thiéu cân nhàc xem diéu dó có phù h"p vOi l"i ích cUa b n
không. Cách làm dó tat yéu ánh h &ng xau dén quan he gàn bó lâu nay gi a ta
vOi PhnomPenh.
âu n m 1991, BCT dã có cuOc h p t i T78 thành phO HCM (24-25.1.91) dé bàn

vé van dé Campuchia. Tôi trlnh bày chU tr ng tách m,t quOc té vOi m,t nOi bO
cUa giái pháp Campuchia, d(ng th i báo cáo ý kién cUa Hunxen cho biét là BCT
Campuchia quyét d nh không di vào giái pháp trong n m 1991. BCT quyét d nh
cân th m dô khá n ng h p BCT 3 n Oc dé h Ong Campuchia di vào giái pháp,
h p có tính chat trao d$i, g"i ý ch không quyét d nh, ta không thé ép b n, d(ng
th i phái t) d "c thien chí, tránh m i viec làm ta b cô l p.
Nhân d p này, tôi dã ng) ý vOi anh Th ch là tôi muOn rút kh)i Trung ng khoá tOi.
Anh Th ch t) ý không tán thành. én tháng 2.91, khi có cuOc bâu d i biéu &
các t/nh dé di d i hOi VII, tôi dã g!i th cho anh Nguy n c Tâm, tr &ng
ban T$ ch c Trung ng, xin rút kh)i danh sách d i hOi VII. Lúc này tinh
thân tôi dã có phân met m)i vl nh ng s viec trong th i gian qua. Nh ng yéu
câu cUa tôi không d "c dáp ng. Tôi nh n d "c giay di d i hOi t/nh áng bO
S n la và d "c bâu vào oàn d i biéu t/nh S n la di d i hOi áng toàn quOc
lân th VII.Tháng 6.91, tôi có giay di d i hOi áng vOi t cách d i biéu t/nh
S n La r(i tiép
t c tham gia Trung ng khoá VII.
Tlnh hlnh bat d(ng ý kién trong BCT càng dén gân i hOi càng bOc lO gay gàt.
Ngày 13.4.91, trong cuOc h p BCT bàn vé tlnh hlnh thé giOi và d ng lOi dOi
ngo i dé chu3n b báo cáo chính tr t i i hOi, sau khi anh Th ch bán báo cáo
vé “Tlnh hlnh thé giOi và chién l "c dOi ngo i cUa áng và Nhà n Oc ta”, Lé
c Anh giOi thieu d i tá Lân, cán bO C c II BO QuOc phông, trlnh bày vé tlnh
hlnh thé giOi và m u d( dé quOc”. Nghe xong, TBT Nguy n V n Linh phát biéu:
“Ch quan tôi ngh% gi a b n trình bày sáng nay (c a B Ngo i Giao) và b n trình
bày tình hình quân s chi u nay c a B Qu c phòng có nhi u ch. khác nhau.
Mu n th o lu n ch tr ng thì ph i th o lu n tìnhhình tr c, nh ng cách ánh
gia tình hình còn khác nhau”
CO van Ph m V n (ng: “Nói khôi hài lúc này th t không ph i l . Chúng ta c n

c g)ng làm vi c úng l ng tâm, nghiêm ch nh, úng trách nhi m c a mình.
BCT ã giao cho 3 "ng chí ph trách 3 ngành làm nh ng l i ch a làm”.
Lé c Anh: “BCT nên nghe tình hình nhi u m*t, ngay trong n c chúng ta c#ng
ánh giá khác nhau. C n c vào ánh gía chung, m.i ngành có án riêng,
không làm chung c”. Nguy n C Th ch d(ng ý 3 ngành tháo lu n dé di tOi
nhat trí vé tlnh hlnh, côn công tác thl m&i ngành làm.
Trén tinh thân dó, ngày 2.5.91, dã có cuOc h p gi a Ngo i giao, An ninh và QuOc
phông dé thOng nhat nh n d nh tlnh hlnh thé giOi. D h p vé phía QuOc phông
có: Lé c Anh, Trân V n Quang, i tá Lân (th ng g i là Lân th t), BO NOi v
có: Mai Chí Th ; Ngo i giao có Nguy n C Th ch và 4 th tr &ng. Côn 3 phó
ban dOi ngo i: Nguy n Th Blnh, Tr nh Ng c Thái, Nguy n Quang T o. Thu

ho ch cUa cuOc h p khá nghèo nàn, không dem l i d "c s nhat trí trong nh n
d nh tlnh hlnh, ch/ nhat trí d "c may diém lý lu n chung chung.
Ch/ côn mOt tháng dén ngày h p i hOi VII, BCT h p lién gân 3 ngày (15,16 và
17.5.91) dé tháo lu n bán d tháo “Báo cáo vé tlnh hlnh thé giOi và viec th c
hien d ng lOi dOi ngo i cUa i hOi VI và ph ng h Ong tOi”. BCT có m,t dông
dU. Theo dõi cuOc h p & ghé d thính. SO d thính lúc dâu có 10 ng i, t% chiéu
16.5 khi di vào kiém diém viec th c hien các Ngh quyét vé dOi ngo i cUa i hOi
VI thl d thính thu h5p l i ch/ côn có H(ng Hà, Hoàng Bích S n, inh Nho Liém
và tôi). T% dâu dén cuOi, tôi dã nh n rõ s dau tranh gi a hai quan diém vé m,t
quOc té, nhat là khi di vào phân kiém diém th c hien d ng lOi dOi ngo i, nói dén
van dé Campuchia và quan he vOi Trung QuOc. Bán d tháo báo cáo cUa BO
Ngo i giao có néu “ ã có m t s vi c làm không úng v i các Ngh! quy t c a B
Chính tr!”, “thái i v i Trung Qu c có s thay i qua 2 giai o n (tr c và
sau n m 1989) trái v i Ngh! quy t 13 c a BCT (20.5.88)”, 49“gi a ta và b n
Campuchia50 ã b c l s khác nhau khá rõ r t”, vé dOi ngo i, ta “lúng túng, thi u
bình t%nh” tr Oc cuOc khUng hoáng chính tr & ông Âu và Lién Xô...; dã b) l- c
hOi cái thien vOi ASEAN (khi Thái Lan m i ThU t Ong & M i sang th m,
nh ng anh M i nói phái di Lién Xô, di 8n O r(i mOi di Thái), dã làm náy sinh
tranh cãi khá c ng, d,c biet khi bàn dén dúng sai trong chuyen g,p cap cao
Trung QuOc & Thành ô tháng 9.90 và van dé chOng diet chUng và “giái pháp
)”.
Anh Võ Chí Công: “V Trung Qu c r t ph c t p... BCT ã ánh giá Trung Qu c

có hai m*t XHCN và bá quy n. V XHCN c#ng c n th y là trong “nháy nháy”...
Khó kh n là ch a bình th +ng hoá quan h ... H a ra 5 tr ng i, có cái hàng
tr m n m không gi i quy t n i. Ví d nh chuy n “Liên bang ông D ng”, h
bi t ta không có ý " ó song c nêu lên c t chia r và giành l y Lào và
Campuchia, g t ta ra... Chuy n “gi i pháp ” là không c, vì nh v y thì có
ngh%a là Trung Qu c s i v i ta ch ng M/ trong lúc ch tr ng c a h là tranh
th khoa h c – k/ thu t c a ph ng Tây hi n i hoá, còn gì là Trung Qu c
n a?
TOi cuOi cuOc h p, Nguy n c Tâm côn nói: “Ch a làm d th o Ngh! quy t
ngay c vì qua th o lu n th y ý ki n BCT còn khác nhau v ánh giá úng
thành tích, úng b n thù, i sách. i h i n n i, sau i h i không còn BCT
này n a, tuy m t s "ng chí còn l i... M,c dù v y Nguy n Thanh Blnh chU trl
cuOc h p v+n két lu n làm d tháo Ngh quyét vé dOi ngo i.

46 Ph%n [ ], b&n 01 vi't: [T% sau cuOc g,p Thành ô, yéu sách chính cUa Trung QuOc dOi vOi ta vé
van dé Campuchia chU yéu là th c hien thoá thu n Thành ô,]
47 b&n 01 thêm: [chap nh n v n kien cUa P5].
48 b&n 01 thêm: [Nh ng thoá thu n cap cao & Thành ô dã tr& thành vô ngh a.]
49 b&n 01 thêm: “m t s vi c làm không úng v i các Ngh! quy t c a B Chính tr! v v n
Campuchia”,
50 b&n 01 vi't: Lào
17. NHMNG V=N > V> TÌNH HÌNH

QU C T5 VÀ CHÍNH SÁCH I
NGO9I CÒN CÓ TRANH LU N
1. V tình hình qu c t : do tác dOng cUa cách m ng KHKT, khoáng cách giàu nghèo
gi a các quOc gia ngày càng lOn. Thách th c lOn nhat cUa n Oc ta là nguy c t t h u
vé kinh té, yéu tO quyét d nh trong s c m nh t$ng h"p cUa quOc gia hien nay chU yéu là
kinh té.
a. Có tranh lu n: nguy c di n bién hoà blnh h n thách th c t t h u vé kinh té. T% dó

có ý kién cho cUa quOc gia là s c m nh an ninh quOc phông là chU yéu ch không phái
chU yéu là s c m nh kinh té – xã hOi trong m&i n Oc.
b. Vé mâu thu+n th i d i: nhiéu ý kién cho r*ng nh ng bién d$i lOn trong c c dien thé
giOi dã làm thay th t quan tr ng cuá các mâu thu+n lOn, mâu thu+n chính chi phOi
quan he quOc té ngày nay không côn là mâu thu+n ông - Tây mà là m+u thu+n Tây –
Tây. Nh ng có ý kién cho mâu thu+n Tây – Tây v+n là quan tr ng.
c. Vé t p h"p l c l "ng: ý kién chung chU tr ng da d ng hoá quan he. Nh ng côn

tranh lu n là t p h"p l c l "ng theo ý th c he hay theo l"i ích dân tOc, ho,c nói da
d ng hoá nh ng nhan ý th c he, cân tlm d(ng minh chién l "c.
2. V ý và chính sách c a các n c l n và ASEAN:
M : Vé câu h)i “C c dien thé giOi mOi t o cho M th i c hay thách th c?” (M m nh
lén hay yéu di)
Có ý kién cho r*ng M dang tranh thU l"i thé dé thiét l p tr t t mOt c c do M chi phOi,
ý kién khác cho r*ng dang hlnh thành “tr t t da c c”, “da trung tâm”, hay tr t t thé giOi
dang trong quá trlnh hlnh thành, dang có s cân b*ng gi a các n Oc lOn.
M c tiéu chién l "c toàn câu cUa M là xoá s ch các n Oc XHCN côn l i hay là kiém
ché các trung tâm kinh té t bán khác?
Lý giái hien t "ng các n Oc khu v c mong muOn M tiép t c có m,t s1 giúp $n d nh
khu v c, côn Viet Nam cho M là mOi de do nguy hiém nhat.
Trung Qu c:
Vl sao các n Oc khu v c déu lo ng i Trung QuOc côn Viet Nam d,t hy v ng vào Trung
QuOc (d(ng minh chién l "c)?
M,t bành tr Ong bá quyén cUa Trung QuOc là chính hay m,t XHCN là chính? Th c chat
cUa “chU ngh a xã hOi mang màu sàc Trung QuOc”?
Vé quan he M - Trung QuOc (lién quan dén Viet Nam):
D lu n chung: M lo kiém ché Trung QuOc & châu á - Thái Blnh D ng và mong Viet
Nam góp vào dó. Nh ng có ý kién cho M và Trung QuOc thoá hiep bat l"i cho Viet
Nam. Vl M d,t u tién quan he vOi Trung QuOc cao h n nén M s6n sàng khi Viet Nam
cho u tién dó.
ánh gía vé ASEAN:
Có ý kién cho ASEAN là t$ ch c có tiéng nói, có s c sOng, biét l"i d ng mâu thu+n các
n Oc lOn và l"i ích quOc gia vl l"i ích nhóm n Oc khu v c mlnh. Viet Nam cân sOm gia
nh p t$ ch c này.
3. V chi n l c i ngo i c a ta:
V thé cUa Viet Nam có gl khác tr Oc?
e do chính dOi vOi an ninh và phát trién cUa ta nay là gl? Nguy c t t h u vé kinh té
hay nguy c di n bién hoà blnh là de do chính?
Bien pháp dOi phó vOi de do và th c hien m c tiéu cUa ta? (“d(ng minh chién l "c”,
“quan he d,c biet”).
T p trung phát trién kinh té có phái là lOi thoát duy nhat dé cUng cO $n d nh, ra kh)i
khUng hoáng kinh té xã hOi trong n Oc và nâng cao v thé và vai trô n Oc ta trén quOc
té, dOi phó “di n bién hoà blnh” có hieu quá nhat hay không? Ta dã d,t u tién cao nhat
cho phát trién kinh té hay ch a?
Trong th c té dOi ngo i, th ng có s lúng túng ng p ng%ng vé u tién trong các mOi
quan he sau:
+ gi a phát trién kinh té và báo dám an ninh chính tr (gi a nguy c t t h u vé kinh té và
nguy c chech h Ong XHCN, nguy c b di n bién hoà blnh).
+ L"i ích dân tOc và ngh a v quOc té. T p h"p l c l "ng và phân biet b n – thù theo
quan diém ý th c he hay theo l"i ích dân tOc.
+ Oc l p chU quyén và h"p tác quOc té. Hoà nh p cOng d(ng thé giOi. (2/1995)51
18. 9I H7I VII VÀ CÁI GIÁ PH@I

TR@ CHO VI C BÌNH THALNG HOÁ
QUAN H V;I TRUNG QU C
T% 17 dén 27.6.91 áng COng sán Viet Nam h p i hOi lân th VII d a l i nhiéu thay
d$i quan tr ng vé nhân s : & M i thay Nguy n V n Linh làm TBT; Lé c Anh nay
nghi m nhién gi v trí th 2 trong áng, U2 vién th ng tr c BCT kiém bí th trung
ng ph trách cá 3 khOi quOc phông – an ninh – ngo i giao và lén ch c ChU t ch n Oc.
Võ V n Kiet d "c giOi thieu vOi Nhà n Oc c! làm ChU t ch HOi d(ng BO tr &ng; ào
Duy Tùng th ng tr c Ban bí th . BO ba & M i, Lé c Anh, ào Duy Tùng nàm bO
ph n th ng tr c cUa BO Chính tr và cUa Ban Bí th . i t Ong Võ Nguyén Giáp b g t
ra kh)i ch c u2 vién Trung ng. Côn Nguy n C Th ch b b t ra kh)i BO Chính tr và
chu3n b thôi ch c BO tr &ng BO Ngo i Giao... (th c ra nh ng thay d$i vé nhân s trong
BCT dã d "c quyét d nh t% tháng 5 và Trung Qu c ã bi t). D lu n quOc té xôn xao
cho r*ng Nguy n C Th ch là “v t té thân” trong viec Viet Nam blnh th ng hoá quan
he vOi Trung QuOc. Tôi ngh r*ng dó mOi ch/ là mOt cách nói d n gián vl van dé không
ch/ là blnh th ng hoá quan he mà là ph thuOc hoá quan he.
Tr Oc hét van dé d,t ra là ai s1 thay anh Th ch gi ch c bO tr &ng ngo i giao ? T%

dâu tháng 7, tôi dã nhiéu lân d "c trieu t p lén g,p TBT & M i và Tr &ng ban t$
ch c trung ng Lé Ph Oc Th (ng i thay Nguy n c Tâm), dé d "c thông báo và
dá thông vé d d nh d a tôi làm BO tr &ng ngo i giao. Lân g,p sáng ngày 10.7.91, thay
tôi v+n t% chOi, & M i dã hiéu lâm t &ng tôi không nh n vl ch a d "c vào BCT nh
Bùi Thien NgO - ng i thay Mai Chí Th làm BO tr &ng BO NOi V - nén h a s1 giái
quyét chuyen dó sau khi nh n ch c BO tr &ng ngo i giao. Tôi nói ch/ vl lý do “s c kho.”
mà xin không nh n: “45 n m nay tôi liên t c công tác, c g)ng làm t t các công vi c
c giao, không t nan. Song l n này không th nh n. Tôi ch có nguy n v ng và làm n t
công vi c th tr ng ngo i giao. ngh! các anh quy t !nh theo ph ng án chúng
tôi ngh! ngày hôm qua: c0 anh V# Oanh hay anh V# Khoan. Nhân ây tôi xin ph n
nh t t ng chung c a anh em cán b nhân viên B Ngo i giao là có s i x0 ch a
công b ng v i Ngo i giao”.
Vl sao tôi d "c ng i ta ch n dé thay Nguy n C Th ch tuy biét rõ tôi có cùng quan
diém vé chính tr dOi ngo i vOi anh Th ch ? Tôi ngh có 2 lý do: mOt là, che d y ý ngh a
chính tr cUa viec [thay thé anh]52 Nguy n C Th ch; hai là, c ché mOi vé dOi ngo i sau
i hOi VII có khá n ng vô hieu hoá hoàn toàn mOi chU tr ng và hành dOng sai khác
vOi quan diém cUa may v trong Ban Th ng tr c BCT mOi.
Sau khi tôi d "c mi n, dã có mOt cuOc vânh dOng khá sôi n$i quanh van dé này. Nh ng
tén tu$i nh V# Oanh, H(ng Hà, Hoàng Bích S n, V# Khoan, Nguyén Dy Nién… d "c
nói tOi. CuOi cùng Nguy n M nh Câm, lúc dó dang là i s ta t i Lién Xô d "c ch n,
m,c dù khi ay ânh côn rat l -ng l .
Sau i hOi VII, m i van dé quan tr ng vé dOi ngo i cUa Nhà n Oc déu do H(ng Hà, bí
th T9, ph trách dOi ngo i, d Oi s ch/ d o tr c tiép cUa Lé c Anh và tat nhién
d "c s tán th &ng cUa TBT & M i, quyét d nh. Nh ng phân công viec x a nay vOn
do BO Ngo i giao dám nhiem nay déu do H(ng Hà và Ban Oi ngo i chU trl. MOt thí d
dién hlnh vé vl ý d( cá nhân h s6n sàng b) qua danh d và quOc thé: Ngày 5.8.91, t i
cuOc h p HOi d(ng BO tr &ng, H(ng Hà tuyén bO: ‘T nay trong quan h v i Trung
Qu c các ngành c t p trung ch. anh Tr ng c Duy ( i s Trung Qu c), không
c n qua s quán Vi t Nam B)c Kinh’. Lé c Anh cho biét khi & Trung QuOc, Phó ban
Oi ngo i Trung QuOc Chu L ng có dé ngh : vl lý do k thu t, quan he gi a hai áng
xin làm qua Tr ng c Duy. Hôm sau, H(ng Hà vOi t cách Tr &ng ban Oi ngo i
tiép i s Campuchia Ouch Borith, dã thông báo: “Theo s phân công c a BCT Vi t
Nam, t nay "ng chí Lê c Anh và "ng chí H"ng Hà s ph trách vi c th o lu n gi i
pháp Campuchia và các v n liên quan. N u lãnh o Campuchia mu n bàn các v n
trên thì ngh! quan h và th o lu n tr c ti p v i 2 "ng chí ó.
Ngày 9.7.91, v%a d "c bâu làm TBT, & M i g,p d i s Trung QuOc Tr ng c
Duy t) ý muOn c! d,c phái vién di Bàc Kinh dé thông báo vé i hOi VII và trao d$i vé
quan he gi a hai n Oc. Tr Oc dó ít ngày–ngày 11.6.91 – BO Ngo i Giao ta c#ng dã g,p
d i s Trung QuOc dé ngh m& l i dàm phán cap th tr &ng ngo i giao hai n Oc. Ngày
17.7, Trung QuOc trá l i d(ng ý g,p cap th tr &ng & Bàc Kinh t% 5.8 dén 10.8. Hai
ngày sau, Trung QuOc trá l i d(ng ý viec ta c! d,c phái vién g,p lãnh d o Trung QuOc,
nh ng l i sàp xép cuOc g,p d,c phái vién áng tr Oc cuOc g,p th tr &ng ngo i giao…
Viec làm trén cho thay mOt m,t Trung QuOc muOn g,p ta & cá hai cap, m,t khác muOn
dùng nh ng thoá thu n vOi cap d,c phái vién dé ép ta trong cuOc g,p cap th tr &ng
ngo i giao. é dé cao công viec này, phía Trung QuOc dã dé ngh thay ch “d,c phái
vién” thành “doàn i dien d,c biet cUa Ban chap hành Trung ng áng COng sán Viet
Nam” tuy oàn ch/ có 2 thành vién là Lé c Anh và H(ng Hà. H(ng Hà lúc dó là bí th
T9, ph trách dOi ngo i. Ph tá doàn là Tr nh Ng c Thái, phó ban Oi ngo i cUa áng.
Tôi nhO khi dó BO Ngo i giao có dé ngh có mOt th tr &ng ngo i giao là u2 vién T9 di
vOi doàn dé nàm tlnh hlnh v n d ng vào cuOc dàm phán cap th tr &ng ngo i giao
ngay sau dó, nh ng dé ngh không d "c chap nh n. i s Viet Nam t i Trung QuOc
,ng Nghiém Hoành c#ng không d "c tham d các ho t dOng cUa doàn, trong khi d i
s Trung QuOc t i Viet Nam, Tr ng c Duy l i có m,t trong m i ho t dOng chính
th c cUa doàn t i Trung QuOc.
Ngày 28.7.91, doàn dã dén Bàc Kinh và trong may ngày sau dó dã g,p Kiéu Th ch, Lý
B*ng, Giang Tr ch Dân thông báo khá chi tiét vé i hOi VII. Thông báo cá nh ng ý kién
khác nhau quá trlnh tháo lu n, tranh lu n và viec biéu quyét nh ng van dé quan tr ng
trong i hOi, và c cau nhân s cUa Ban Chap hành T9 mOi..., Giang Tr ch Dân và Lý
B*ng t) ra quan tâm dén viec Viet Nam s1 có ngo i tr &ng mOi (thay Nguy n C
Th ch) trong k h p QuOc hOi tháng 8.91, Giang t) ý hài lông: “T áy lòng mình, tôi h t
s c hoan nghênh k t qu i h i VII c a các "ng chí Vi t Nam”.
,c biet m,c dù chuyén di có m c dích g,p lãnh d o Trung QuOc thông báo vé i hOi
VII và bàn quan he hai n Oc, nh ng Lé c Anh và H(ng Hà dã chU dOng xin g,p T%
ôn Tín tOi 2 lân, chiéu 29.7 và tOi 31.7 dé t l&i (?). M& dâu cuOc g,p chiéu 29.7, Lé
c Anh dã nói: “N m ngoái khi "ng chí T ôn Tín sang Vi t Nam ã x y ra m t s
tr c tr*c không hay l)m do phía chúng tôi gây ra (!) "ng chí Nguy-n V n Linh và chúng
tôi khi bi t vi c này, chúng tôi không vui l)m. Hôm nay g*p "ng chí, tôi nói tình c m
c a "ng chí Nguy-n V n Linh, . M +i và c a tôi... Tình hình tr c tr*c trong quan h
là m t vi c au lòng, nh t là gi a nh ng ng +i c ng s n. Khúc nh c c# ã qua r"i,
mong các "ng chí yên tâm”. Côn T% thl c#ng m "n d p này dé than phién vé d i s
,ng Ngiém Hoành: “M t n m nay "ng chí y không g*p tôi, tr khi g*p các cu c
chiêu ãi. ây là l n u tiên tôi g*p "ng chí Hoành k t tháng 6 n m ngoái” (s th c
là phía Trung QuOc dã có thành kién vOi anh Hoành t% trong cuOc dàm phán tháng 6.90
& Hà NOi). T% không quén nhàc dén diéu kien không thé thiéu có thé blnh th ng hoá
quan he vOi Viet Nam: “Tôi r t hoan nghênh "ng chí Lê c Anh và "ng chí H"ng Hà
là t nay không nói di t ch ng n a. Khi v Hà N i n u g*p Campuchia ngh! các "ng
chí c#ng nói ý này... N u các "ng chí lãnh o Vi t Nam sang Trung Qu c mà cái uôi
Campuchia v(n còn thì chúng tôi khó nói v i nhân dân. Mong v n Campuchia c
gi i quy t thì khi bình th +ng hoá quan h chúng tôi có th n nói v i nhân dân Trung
Qu c và nhân dân th gi i”.
é d n d ng cho cuOc g,p cap th tr &ng & Bàc Kinh tháng 8.91, tOi 31.7 H(ng Hà
dám báo vOi T% ôn Tín: “ "ng chí Lê c Anh và tôi s làm vi c tr c ti p v i th
tr ng Nguy-n Dy Niên (ng i d "c ch/ d nh di dàm phán vOi Trung QuOc ch/ vl ch a
có “tién s!” vOi Trung QuOc) tr c khi "ng chí y i Trung Qu c. Chúng tôi ph i báo
cáo v i BCT có ý ki n ch o không nh ng v n i dung mà c v tinh th n và thái
làm vi c. Tinh th n c a chúng tôi là ph n u làm cho cu c g*p thành công”. Sau khi dã
cam két t% nay không nói dén van dé diet chUng n a, H(ng Hà h)i T%: “Tôi mu n h i
"ng chí ngoài v n di t ch ng, còn hai v n gai góc là v n quân i các bên
Campuchia và vai trò LHQ thì ph ng h ng gi i quy t nên th nào, chúng tôi có th
góp ph n làm cho cu c g*p th tr ng Vi t – Trung B)c Kinh s)p t i t k t qu t t”.
Xin ý kién dOi ph ng và h Ong giái quyét van dé dé dàm phán tr Oc khi dàm phán,
th t là chuyen có mOt không hai trong l ch s! dOi ngo i !
Sau khi & Trung QuOc vé, ngày 4.8.91, Lé c Anh và H(ng Hà g,p tôi và Nguy n Dy
Nién t i V n phông T9 áng dé chu3n b cho Nién di dàm phán vOi Trung QuOc. Sau khi
anh Nién d c bán dé án cUa BO Ngo i Giao, tôi nói: “Anh Hoành ( i s ta Trung Qu c)
v a i n v phía Trung Qu c thông báo có 3 bu i làm vi c nh ng h nói có th làm m t
bu i là xong. Ch)c ch)n T ôn Tín s a v n b n bu c chúng ta ph i tho thu n. N u
ta nh n, h s xì ra cho các n c P5, ASEAN và b n Campuchia. Ta s vào th ph n
b i "ng minh, ph n b i b n bè. N u ta òi s0a v n b n c a Trung Qu c
thì s không ra c v n b n, àm phán s th t b i. Chúng tôi ã xem l i biên b n th y
Trung Qu c g)n r t ch*t v n Campuchia v i vi c bình th +ng hoá quan h , v(n coi
Campuchia là i u ki n. Trung Qu c r t khôn, khi g*p c p cao ch t p trung vào v n
quan h hai n c, còn cái x ng l i. G*m cái x ng này, chúng ta ph i gi i quy t

v n có tính nguyên t)c. Ta quy t tâm bình th +ng hoá quan h v i Trung Qu c
nh ng không c phá quan h v i Campuchia và không c th gi i thay anh Vi t
Nam là ng +i tráo tr ”. Biét tôi quá gai góc, không ch u chap nh n ý d( thoá hiep vô
nguyén tàc vOi Trung QuOc, Lé c Anh và H(ng Hà ch/ nói chung chung vé chuyén di
Bàc Kinh v%a qua. H(ng Hà nói: “Tinh th n tôi n)m c là ý Tr ng c Duy và T
ôn Tín u lo cu c g*p th tr ng th t b i. T có h i: Không bi t "ng chí th tr ng
nào g*p tôi có n)m c tinh th n này không ?” Tôi lién báo: “Nh v y càng rõ là h có
yêu c u cao nên h s ta không th ch p nh n c”. H(ng Hà nói: “Tôi hi u h mu n
bình th +ng hoá quan h là chính nên h lo”. Tôi dáp: “V m*t này thì ph i nói là Vi t
Nam lo h n vì Vi t Nam mót bình th +ng hoá quan h v i Trung Qu c h n.” Vào cuOi
bu$i h p, H(ng Hà nói: “Chuy n i c a anh Niên là thu n l i, sau chuy n i c a anh Lê
c Anh. Anh Niên c#ng là nhân v t m i, không có “ti n s0”. Khi nh)c n tháng 6.90
h r t cay cú”. Lé c Anh thém vào: “Sau tháng 6.90 l i có phát bi u v i báo chí c a
hai bên nên càng tích t thêm, g)ng thêm”. (ý nói dén lân sau dàm phán tháng 6.90,
gi a tôi và T% ôn Tín có s phé phán nhau trén báo chí). Và dén chiéu, khi h p
Th ng tr c BCT bàn vé viec dàm phán vOi Trung QuOc h ch/ trieu t p anh Nién,
không trieu t p tôi.
"c biét trong cuOc h p này TBT & M i dã kh0ng d nh là không nén vl van dé
Campuchia mà cán tr& viec blnh th ng hoá quan he cUa ta vOi Trung QuOc. Vé van dé
Campuchia, h ch/ th cho anh Nién thoá thu n vOi phía TQ:
1. Không nói vé van dé diet chUng. Lé c Anh nói ph i d t khoát thôi v n di t

ch ng. Và TBT & M i nhan thém: “N u nói v n di t ch ng t là "ng minh v i M/
ch ng Trung Qu c” (!)
2. Nâng cao vai trô SNC Campuchia, h thap vai trô LHQ.
3. giám quan các bén Campuchia 50%
é dám báo cuOc dàm phán không di chech kh)i qu d o dã dàn xép tr Oc vOi Trung
QuOc. H(ng Hà côn dé Tr nh Ng c Thái, phó ban Oi ngo i, & l i Bàc Kinh dé tham gia
doàn dàm phán, th c chat dé giám sát Nguy n Dy Nién có theo dúng nh ng diéu h dã
thoá thu n tr Oc vOi Trung QuOc không.
Ngày 10.8.91, sau khi cái g i là cu c àm phán này d t két quá dúng ý Trung QuOc
(hoan nghénh Sihanouk gi ch c chU t ch SNC, Ung hO v n kien khung cUa LHQ vé giái
pháp Campuchia), vào dúng ngày QuOc hOi Viet Nam thông qua viec b$ nhiem Nguy n
M nh Câm thay Nguy n C Th ch làm bO tr &ng BO Ngo i giao, Ngo i tr &ng Trung
QuOc Tién K Tham nh n tiép Nguy n Dy Nién và ng) l i m i tân Ngo i tr &ng Nguy n
M nh Câm th m Trung QuOc ngày 16.9.91 dé chu3n b cho cuOc g,p cap cao Trung –
Viet & Bàc Kinh.
Ta dã d kién sau cuOc dàm phán & Bàc Kinh s1 sang PhnomPenh thông báo cho b n
Campuchia nh ng tOi 18.8.91 H(ng Hà l i g i dien ch/ th : “Theo ý ki n "ng chí Lê c
Anh, anh Niên không ph i i Campuchia thông báo v i b n n a và c#ng không thông
báo cho b t c ai v cu c àm phán B)c Kinh v a qua” (m,c dù phía TQ dã thông

báo cho các n Oc ASEAN và các n Oc ph ng Tây r(i). Và côn nói thém: “T nay tr
i, trên gi y tr)ng m c en dùng ghi ý " c a Trung Qu c n a (?) vì v n này BCT ã
n)m r"i.”
Nói chung, t% sau i hOi VII, tién trlnh blnh th ng hoá quan he Viet Nam – Trung
QuOc nh c& máy dã d "c tra dâu dây dU, di n bién tr n tru theo trlnh t dã d nh. Ngày
5-10.11.91, sau khi Hiep d nh vé Campuchia d "c ký két & Pari, TBT & M i và ThU
t Ong Võ V n Kiet th m chính th c CHND Trung Hoa dé hoàn thành viec blnh th ng
hoá mOi quan he b tr c tr,c lOn t% tháng 2.79. Nh ng trong khi lãnh d o ta ôm k v ng
cùng Trung QuOc “b o v CNXH ch ng qu c” thl h dã xác d nh quan he vOi ta là
“thân nhi b t c n, s nhi b t vi-n, tranh nhi b t u” (thân nh ng không g n, s nh ng
không xa, u tranh nh ng không ánh nhau). Trung QuOc nói thé song luôn luôn lay
thé n Oc lOn dé lan chiém lãnh th$ lãnh hái ta, và hiém dOc nhat là không ng%ng tác
dOng vào nOi bO ta.
19. HI P 2 C4A H7I NGHG QU C T5

V> CAMPUCHIA
VOi dà tién trién nhanh chóng qua các cuOc h p SNC t i Jakarta (6.91), Bàc
Kinh, Pattaya (Thái Lan) và N u 9Oc (9.91), P5 quyét tâm giái quyét nhanh g n
van dé Campuchia làm dà giái quyét các cuOc xung dOt khu v c khác, d,c biet là
Trung ông. Cá Lién Xô l+n Trung QuOc déu có l"i ích d(ng tlnh vOi ph ng
Tây – chU yéu là M – g t nOt nh ng v Ong màc cuOi cùng trong viec thông qua
các v n bán d tháo Hiep d nh 28.11.90 cUa P5.
CuOi tháng 9.91, tôi d+n dâu doàn d i biéu n Oc ta di N u 9Oc d khoá h p th
10 i hOi d(ng LHQ. Khác vOi n m 1988, khi tôi d i dien Viet Nam d i hOi
d(ng LHQ khoá th 43, lân này van dé Campuchia dã di sát dén giái pháp.
Trong th i gian & N u 9Oc, tôi dã tranh thU tiép xúc vOi Hunxen dang h p SNC
& dó dé tlm hiéu thái dO b n Campuchia vé d tháo Hiep d nh. Tôi d "c biét
ngày 21.9.91, Nhà n Oc Campuchia cuOi cùng dã buông thá rat nhanh tat cá các
diém yéu cân s!a d tháo Hiep d nh. Nh v y, ch/ côn l i mOt mlnh Viet Nam là
n Oc duy nhat dôi b$ sung d tháo vé 4 diém lién quan dén Viet Nam. Tôi vOi
thông báo tlnh hlnh này vé n Oc dé nhà sOm có quyét sách dích dáng cho doàn
d i biéu ta di d HOi ngh quOc té Pari vé Campuchia. Ngày 13.10.91 bO ph n
th ng tr c và sau dó các d(ng chí khác trong BCT dã thông qua chU tr ng
Viet Nam tham gia ký két Hiep d nh vOi 2 ph ng án dau tranh vé 4 diém b$
sung cUa ta. Sáng 14.10, anh Võ V n Kiet dã g,p tôi & V n phông HOi d(ng bO
tr &ng dé cho ý kién vé 2 v n bán do BO Ngo i giao chu3n b cho cuOc h p vé
van dé Campuchia & Pari. Sau khi nghe tôi trlnh bày, anh Kiet tán thành T trlnh
BCT vé ph ng án dau tranh cUa ta t i HOi ngh quOc té Pari, và góp ý kién s!a
l i 2 ch& trong bán d tháo Tuyén bO Chính phU.
Ngày 16.10, trén d ng di Pari, tôi d "c dien cUa cUa BO báo cho biét cá
Levitte, th tr &ng Ngo i giao Pháp và T% ôn Tín, lúc này dã là th tr &ng
ngo i giao Trung QuOc, déu muOn g,p tôi sOm, tr Oc ngày h p U2 ban PhOi h"p
cUa HOi ngh . Trén c s& phán doán là cá hai déu muOn g,p dé th ng l "ng và
thúc d3y Viet Nam rút các yéu câu s!a d$i d tháo Hiep d nh dé báo dám cho
cuOc h p U2 Ban PhOi h"p kh)i g,p tràc tr&, tôi dã quyét d nh g,p Levitte tr Oc,
sau dó mOi g,p T%. Suy ngh cUa tôi là: Pháp là n Oc d(ng chU t ch và là n Oc
d ng cai hOi ngh , rat muOn hOi ngh d t két quá. é cao d "c vai trô Pháp trén
quOc té, d(ng th i g,p Pháp tr Oc s1 t) rõ d "c thien chí và tính dOc l p cUa ta,
néu g,p Trung QuOc tr Oc g,p Pháp sau thl s1 ch u tiéng b s c ép cUa Trung
QuOc mà phái nh "ng bO.
Ngày 18.10, ngay sau khi dén Paris, tôi dã g,p Levitte tháo lu n. úng nh dã
phán doán, Pháp tha thiét mong Viet Nam có thái dO mém d.o dOi vOi d tháo
Hiep d nh. CuOi cùng, dé t) thien chí, tôi dã thoá thu n vOi Pháp vé cách làm
nh sau: trong báo cáo cUa T$ng Th ký LHQ tr Oc HOi (ng Báo An s1 có giái
thích nh ng diém mà Viet Nam yéu câu làm rõ. Và ngay trong cuOc h p U2 ban
PhOi h"p ngày 21.10.91, trong bán trlnh bày cUa Phó t$ng th ký LHQ Ahmed
Rafeuddin c#ng phái néu dây dU các giái thích này, d(ng th i Levitte nhân danh
chU t ch U2 ban s1 tuyén bO hoan nghénh thien chí h"p tác cUa Viet Nam dã thôi
không d a các b$ sung d tháo Hiep d nh n a vl dã có nh ng giái thích thích
dáng cUa Phó T$ng th ký LHQ. Tôi c#ng thoá thu n vOi Levitte s1 có cuOc g,p
tay ba vOi Ahmed dé có thoá thu n cuOi cùng.
Hôm sau, tôi g,p Th tr &ng ngo i giao Trung QuOc T% ôn Tín. T% c#ng có
m c dích thuyét ph c ta thôi không d a các yéu câu b$ sung n a, nói néu Viet
Nam d a b$ sung thl các n Oc khác c#ng dôi b$ sung dé cân b*ng l i, M s1
dôi hoãn viec ký két và d$ trách nhiem cho Viet Nam.
Ngày 20.10.91, nh dã thoá thu n vOi Pháp, ngay sau khi Phó T$ng th ký LHQ
dén Paris, dã có cuOc h p tay ba gi a Viet Nam, Pháp và Phó T$ng Th ký LHQ
Ahmed. Ahmed thoá thu n cách làm nh ta dã bàn vOi Pháp hôm 18.10 và cho
tr" lý cUa ông ta ghi l i các câu ch mà ta yéu câu nói rõ khi ông giái thích vé
may diém b$ sung cUa ta. Nh v y th c chat là dã v "t m c yéu câu cUa ta,
nh ng dé gi cao giá, tôi nói s bO thoá thu n nh v y song tôi côn phái xin ch/
th Hà NOi, s1 kh0ng d nh l i trong sáng 21.10 tr Oc khi bàt dâu h p U2 ban PhOi
h"p.
Sáng 21.10.91, khi doàn Viet Nam dén Trung tâm HOi ngh quOc té Kléber, có
mOt doàn vién cUa doàn Trung QuOc ra m i tôi g,p T% ôn Tín có viec gap cân
trao d$i tr Oc khi h p. T% yéu câu g,p riéng tôi nói chuyen b*ng tiéng Tàu
không qua phién d ch, cho biét M d nh d a b$ sung vào nh Oc mOt do n lén
án diet chUng và yéu câu tôi cho biét ý kién. Tôi trá l i: “chuy n này bây gi+ ch y u
là v n c a ng +i Campuchia, nên các bên Campuchia có ý ki n. Còn quan
i m c a Vi t Nam là n lúc này không nên b tc m tv n nào gây
tr ng i cho vi c ký k t.” T% xem ra hài lông vé cách t) thái dO cUa ta. Nh ng
cuOi cùng hlnh nh dã có s thoá hiep gi a M và Trung QuOc, M rút b) t%

“di t ch ng” trong do n b$ sung và ch/ nói chung chung vé “nhân quy n” và các
quyén t do c bán cUa ng i Campuchia cân d "c các n Oc tôn tr ng.
Sau dó dã tién hành phién h p th 8 cUa U2 ban PhOi h"p cUa HOi ngh quOc té
Paris vé Campuchia53 (PICC) dé thông qua lân cuOi các v n kien d a ra HOi ngh
cap bO tr &ng. S viec dã di n ra hoàn toàn dúng nh dã thoá thu n gi a ta vOi
Pháp và Phó t$ng th ký LHQ. Sau l i khai m c cUa hai d(ng chU t ch Pháp và
Indônéxia, Phó T$ng th ký LHQ Ahmed d c bán trlnh bày tlnh hlnh chu3n b
trién khai viec thi hành Hiep d nh s1 d "c ký két và d c dây dU nh ng l i giái
thích vé 4 diém mà ta yéu câu b$ sung (viec a tr l i hay a quân c a b t c
n c ngoài nào vào Campuchia s1 là vi ph m Hiep d nh; các thông tin cân cung
cap cho UNTAC ch/ lién quan dén các l c l ng n c ngoài còn có m*t
Campuchia khi ký k t Hi p !nh này; s có m,t cUa s quan lién l c UNTAC &
thU dô Viet Nam, Lào và Thái Lan không có hàm ý m r ng quy n h n UNTAC
sang các n c láng gi ng c a Campuchia... ph i tôn tr ng ,y ch quy n cUa
các n Oc này). áp l i, tôi dã phát biéu hoan nghénh và ghi nh n nh ng l i giái
thích cUa Phó t$ng th ký LHQ. Levitte, d(ng chU t ch cuOc h p, biéu th cám n
Viet Nam vl thien chí h"p tác.
Két quá cá 4 v n kien dé ký két déu dã d "c nhat trí thông qua trong U2 ban
PhOi h"p, không có s tranh cãi nào vé th c chat cá, ké cá nh ng van dé ta dã
d phông nh : van dé tù binh, van dé Viet kiéu & Campuchia, van dé bién giOi
Viet Nam - Campuchia... déu không có doàn nào néu ra. Gi dây ch/ côn là công
viec ký két Hiep d nh cUa anh Nguy n M nh Câm tOi 23.10.91.
Sáng 22.10.91, ài RFI (Pháp) dã xin g,p tôi và d,t câu h)i: “Ông t i Paris v i t
cách là i bi u c a Vi t Nam tham d H i ngh! hoà bình v Campuchia, và hôm
qua ông ã tham gia thông qua v n b n cu i cùng c a Hi p !nh hoà bình.
Tr c h t xin ông cho bi t c m t ng v vi c ký k t v n b n này, khi mà sau
m +i m y n m chi n tranh ác li t, nay Campuchia ã có hoà bình th c s ?”
Câu trá l i cUa tôi lúc dó là: “C m t ng c a tôi i v i vi c m t hai ngày n a s
ký k t Hi p !nh hoà bình v Campuchia là c m t ng c a m t ng +i sau nhi u
ngày lu"n r ng leo núi ã t i c quãng +ng r ng th nh th i, và c#ng là c m
t ng c a m t ng +i qua nhi u ngày i trên sa m c s)p n tr m ngh , tuy nhiên
ây không ph i là tr m ngh cu i cùng, mà là ngh ti p t c m t ch*ng +ng
m i v i nh ng thách th c m i, nh ng ch)c ch)n có nhi u i u h a h$n t t $p
h n”.
20. K5T THÚC M7T CHHNG ALNG

NHANG LGCH SN CHAA SANG
TRANG
Sau 12 n m rông rã, dOi vOi chúng ta, van dé Campuchia coi nh dã két thúc và
dã tr& thành mOt h( s cUa bO ph n l u tr trong BO Ngo i giao Viet Nam.
Nh ng nh ng bài h c cUa 12 n m ay v+n côn có nhiéu tính chat th i s , nhat là
bài h c vé chính sách và thái dO c x! vOi các n Oc lOn.
Tiép sau viec van dé Campuchia d "c giái quyét là viec th c hien blnh th ng hoá
quan he vOi Trung QuOc. Theo thoá thu n gi a hai bén, ngày 5.11.91, TBT &
M i và thU t Ong Võ V n Kiet dã có cuOc di th m chính th c n Oc CHND Trung
Hoa, dánh dau s blnh th ng hoá quan he gi a hai n Oc. “Quan he Viet
– Trung tuân thU các nguyén tàc tôn tr ng chU quyén và toàn v5n lãnh th$ cUa
nhau, không xâm ph m l+n nhau, không can thiep vào công viec nOi bO cUa
nhau... Quan he Viet – Trung không phái là quan he d(ng minh, không tr& l i
quan he nh nh ng n m 50-60...”
Tuy nhién sau khi blnh th ng hoá quan he, l i d(n d p di n ra nh ng s kien
xau trén nhiéu m,t quan he gi a hai n Oc, t p trung gay gàt nhat là các van dé
lién quan dén lãnh th$ trén bO vùng bién giOi Hà Giang tháng 2, 3, 4.92; v nOi
l i d ng xe l!a Lién v n & (ng ng, L ng S n tháng 12.91 r(i 4.5.92; L c
Lâm, Quáng Ninh tháng 5.92) và tranh chap bién dáo mà d/nh cao là v Trung
QuOc công khai hoá viec ký két h p d(ng th m dô khai thác dâu khí vOi Công ty
N ng l "ng M Crestone t i mOt vùng rOng lOn trén thém l c d a cUa Viet Nam
(bãi T Chính).
Vl sao Trung QuOc t ng c ng lan ép ta vào th i diém này ? Vl Trung QuOc cho
r*ng tlnh hlnh dó dang thu n l"i cho h tranh thU gap rút th c hien yéu câu t ng
thé và l c (xây d ng hái quân nhanh, n$ th! bom 1000 kilôton, thi hành chién
l "c “bién giOi mém”) nh*m t o cho mlnh mOt v thé d- bat l"i so vOi M và các
n Oc lOn khác, trong dó có ý d( gap rút bién bién Nam Trung Hoa - mà ta g i là
bién ông - thành vùng bién dOc chiém cUa Trung QuOc, t% dó khOng ché toàn
bO vùng ông Nam Á.
1. Tr t t thé giOi c# không côn, tr t t thé giOi mOi ch a hlnh thành. Các dOi thU
chính cUa Trung QuOc & châu Á - Thái Blnh D ng déu dang g,p khó kh n,
Lién Xô v%a tan rã. Lién bang Nga tr Oc màt ch a phái là thách th c dáng ké,
M dang giám bOt s có m,t vé quân s & châu Á - Thái Blnh D ng, tránh can
thiep néu l"i ích cUa M và d(ng minh không b d ng dén.
2. ông Nam Á mOi bàt dâu quá trlnh nOi l i các quan he giao l u gi a hai nhóm
n Oc dOi dâu c#. Trién v ng lién két hay nhat thé hoá ông Nam Á, bat l"i dOi
vOi ý d( bá quyén cUa Trung QuOc, dang côn có nh ng tr& ng i (nghi ng nhau
do khác ý th c he, va ch m l"i ích, ý d( cUa Thái Lan dOi vOi Lào, Campuchia)
dôi h)i th i gian khàc ph c Trung QuOc muOn tranh thU th i gian này dé cán phá
xu thé h"p tác khu v c gi a ông D ng, chU yéu là Viet Nam và ASEAN t o ra
mOt t p h"p l c l "ng thân Trung QuOc & ông Nam Á (quân phiet Thái, quân
phiet Myanmar, Khmer d) & Campuchia và Lào néu có thé) dé khuat ph c Viet
Nam.
3. Bán thân Viet Nam côn dang lúng túng vé nh ng van dé chién l "c (van dé
d(ng minh, van dé t p h"p l c l "ng, van dé b n thù) trong tlnh hlnh mOi sau khi
Lién Xô tan rã, quan he vOi M ch a blnh th ng hoá, Trung QuOc muOn di
vào blnh th ng hoá quan he vOi Viet Nam trén thé m nh.
Vl v y Trung QuOc nh3n nha trong các b Oc blnh th ng hoá quan he vOi Viet
Nam, v%a t o bé m,t thân m t gàn bó Trung – Viet, v%a xiét ch,t bén trong,
giành l"i thé cho mlnh trén m i l nh v c quan he. Cá hai m,t déu nh*m d t m c
tiéu kh0ng d nh Viet Nam - ông D ng là thuOc khu v c ánh h &ng cUa Trung
QuOc, muOn tách Viet Nam kh)i ông Nam Á và thé giOi bén ngoài.
**
Ngày 29.11.93, t i cuOc h p Trung ng th 6 khoá VII dé nh n d nh tlnh hlnh

và bàn vé ánh h &ng tOi, vOi d tính s1 xin rút kh)i Trung ng trong k h p
Trung ng gi a nhiem k tOi, tôi dã tranh thU nói rõ quan diém cUa tôi tr Oc
phién h p toàn thé Trung ng d Oi d ng trlnh bày nh ng suy ngh cUa mlnh vé
“Th i c và nh ng thách th c”.
Tôi cho r*ng c c dien mOi lúc này có m,t thu n l"i là dang náy sinh nh ng xu
thé phù h"p vOi yéu câu m& c!a, hoà nh p vào d i sOng kinh té–chính tr quOc
té cUa ta, dang t o nén th i c th c hien m c tiéu hoà blnh và phát trién cUa
n Oc ta.
ó là:
1. Xu thé dOc l p t chU, t l c t c ng cUa nh ng n Oc nh) và v%a, có ý

th c vé l"i ích dân tOc cUa mlnh, c -ng l i chính tr c ng quyén áp d,t
cUa n Oc lOn.
2. Xu thé da d ng hoá quan he dOi ngo i, t ng c ng ngo i gia da ph ng

do nhu câu d3y m nh giao l u kinh té và an ninh t p thé.
3. Xu thé gi hoà blnh $n d nh thé giOi và khu v c nh*m báo dám môi
tr ng quOc té thu n l"i cho t p trung phát trién kinh té.
4. Xu thé lién két khu v c vé kinh té và an ninh khu v c.
(ng th i, c#ng có nh ng thách th c lOn dOi vOi an ninh và phát trién cUa ta, cá
t% bén trong l+n t% bén ngoài:
1. Thách th c bén trong là te n n tham ô và nh#ng nhi u dang hu2 ho i s c

dé kháng v t chat c#ng c#ng tinh thân cUa dân tOc ta, làm giám h0n khá
n ng chOng d- cUa ta dOi vOi các thách th c bén ngoài.
2. Di n bién hoà blnh - mOt d ng biéu hien cUa mâu thu+n ông - Tây sau
chién tranh l nh.
3. Bá quyén bành tr Ong. Nguy hiém không kém di n bién hoà blnh, & sát
nách ta, thé hien lúc mém, c ng dé gây m h( mat cánh giác (diém này
trong hOi ngh hâu nh không có ý kién nào dé c p tOi54).
4. Tlnh hlnh Campuchia côn dây bat chàc vOi Kh me d) côn dó, cOng vOi
chU ngh a dân tOc c c doan cUa ng i Campuchia.
Trén c s& nh n d nh vé th i c và nguy c nh v y, tôi dã d a ra kién ngh :
1. Cân nhln t$ng thé tlnh hlnh khách quan và chU quan, dOi chiéu các thách
th c vOi khá n ng các m,t cUa ta dé ch n cách x! lý sát th c té, v%a
s c.
2. Tr Oc hét x! lý thách th c nào trong tâm tay cUa ta, t p trung chOng tham
nh#ng dé báo t(n và t ng c ng s c dé kháng phông ng%a thách th c
bén ngoài.
3. 9u tién cho lién két khu v c ( ông Nam Á). Lién két không phái dé dOi
dâu chOng n Oc nào.
4. Oi vOi các n Oc lOn, quan he h u háo, không dOi dâu n Oc nào, nh ng
déu gi khoáng cách nhat d nh.
5. Song song vOi viec két b n, không l là vOi viec dau tranh khi cân thiét.
Song luôn gi giOi h n. không gây nguy c mat $n d nh khu v c.
6. Tránh không làm gl có thé d(n hai ho,c ba dOi thU câu két l i v i nhau
chOng ta.
Nh ng ý kién trén dây có thé dùng làm do n két cho phân h i c này cUa tôi, vl
phán ánh khá dây dU quan diém cUa tôi và cho dén nay (n m 2000)55 xem ra nó
ch a phái dã l&i th i.56
54 b&n 01 thêm: ng i d ng TQ, tuy ta nói trong nOi bO

55 b&n 01 vi't: (1999)
56 b&n 01 thém: Tr Oc dây, ngày 4.6.93 theo yéu câu cUa Th ng tr c BCT, tôi dã viét ngày
20.6.93 dã g!i các d(ng chí Th ng tr c BCT tài lieu “Nh ng thách th c dOi vOi an ninh và s
phát trién cUa ta. MOt sO kién ngh dOi sách” (xem ph l c cUa H(i c) th0ng thàn néu ý kién cUa
mlnh vé may van dé lOn: nh ng thách th c, de do dOi vOi an ninh và phát trién cUa ta có thé
xuat x t% dâu, d Oi nh ng d ng nào ?
Ph l c
NHMNG THÁCH TH2C I V;I AN
NINH VÀ PHÁT TRIEN C4A TA
M;T S< KI=N NGH> <I SÁCH
(Vi t theo yêu c u c a Th +ng tr c BCT và ã g0i các "ng chí Th +ng tr c BCT ngày
20.6.1993)
Nh ng bién d$i lOn trong chính tr thé giOi nh ng n m gân dây c#ng nh nh ng
bién d$i lOn cUa tlnh hlnh kinh té thé giOi và nh ng tién bO v "t b c cUa khoa
h c k thu t dã tác dOng t$ng h"p vào s hlnh thành c c dien chién l "c ngày
nay vOi nh ng xu thé mOi ngày càng thé hien rõ nét.
BOi cánh chung này dã thúc d3y tat cá các n Oc lOn nh), dã phát trién hay dang
phát trién, phái diéu ch/nh l i chién l "c, diéu ch/nh l i th t u tién các m c
tiéu chién l "c cUa mlnh sao cho phù h"p d,c diém tlnh hlnh thé giOi mOi và
nh ng xu thé chung hien nay.
MOt van dé lOn d,t ra cho m&i n Oc là sOm xác d nh d "c nh ng c hOi và nhat
là nh ng thách th c tr& ng i cho viec th c hien m c tiéu chién l "c cUa mlnh.
Oi vOi ta, trong khi phan dau th c hien m c tiéu chién l "c là sOm d a dat
n Oc “ra kh i kh ng ho ng, n !nh tình hình kinh t – xã h i, ph n u v t
qua tình tr ng n c nghèo và kém phát tri n c i thi n +i s ng c a nhân dân,
c ng c qu c phòng và an ninh, t o i u ki n cho t n c phát tri n v i nh!p
m i vào u th k2 21”, dé báo dám hoà blnh và $n d nh chúng ta cân tlm ra
d "c câu trá l i cho nh ng van dé cap bách là: hien nay vé m,t dOi ngo i dat
n Oc ta dang d ng tr Oc nh ng thách th c, de do chU yéu gl? có thé t% dâu
dén và d Oi d ng nào ? âu là mOi de do tr c tiép nhat, thúc bách nhat cân dOi
phó ? Ph ng h Ong x! lý, trong dó có van dé t p h"p l c l "ng dé dOi phó vOi
nh ng de do , thách th c dó sao cho phù h"p vOi khá n ng côn rat h n ché vé
m i m,t cUa ta ?
I. Nh ng thách th c e do an ninh và phát tri n c a ta có th xu t x t

âu và d i nh ng d ng nào ?
H n 2 n m qua ké t% i hOi áng lân th 7, trén c s& nh ng thành t u trong

công cuOc $i mOi trong n Oc, viec trién khai d ng lOi dOi ngo i rOng m&, da
d ng hoá quan he theo h Ong “Viet Nam muOn là b n vOi tat cá các n Oc trong
cOng d(ng quOc té, phan dau vl hoà blnh, dOc l p và phát trién”, chúng ta dã cái
thien mOt b Oc dáng ké v trí n Oc ta trén quOc té. Quan tr ng nhat là ta dã phá
d "c mOt b Oc quan tr ng thé b cô l p vé chính tr , t o môi tr ng quOc té
thu n l"i h n cho viec gi v ng hoà blnh và d3y m nh phát trién kinh té.
Tuy nhién, trong tlnh hlnh quan he dOi ngo i cUa ta dã b dáo lOn ghé gOm vOi
s tan rã cUa he thOng các n Oc b n bè & Lién Xô và ông Âu thl nh ng két
quá này mOi ch/ là b Oc dâu và ch a th t v ng chàc. Vé chính tr , ta ch a t o
d "c h u thu+n quOc té thay thé cho nh ng ch& d a truyén thOng mà ta v%a
mat di. Vé kinh té, dat n Oc ta côn & tlnh tr ng l c h u vé kinh té, KHKT so vOi
nhiéu n Oc trong khu v c và ch a ra kh)i cuOc khUng hoáng vé kinh té – xã hOi.
Ngày nay quan he gi a ta và các n Oc chU yéu d a trén c s& l"i ích t ng
d(ng, trén t%ng m,t, t%ng van dé; hoàn toàn khác vOi ph ng th c t p h"p l c
l "ng truyén thOng tr Oc dây và dOi vOi bat c dOi tác nào c#ng déu có hai m,t
h"p tác và dau tranh rat ph c t p. Trong khi dó, nh ng de do thách th c dã và
dang náy sinh t% nh ng phía khác nhau, tr Oc màt và trong t ng lai gân.
Trén c s& d báo chién l "c, nh ng dOi t "ng chính tr Oc màt ho,c sau này
có thé t o nén nh ng de do thách th c chU yéu dOi vOi s nghiep an ninh và
phát trién cUa ta là: Trung QuOc, M , Nh t và Thái Lan .
Sau dây là nh ng d ng thách th c de do mà m&i dOi t "ng có thé gây ra dOi

vOi ta:
1. Trung Qu c: Sau h n 1 n m blnh th ng hoá, quan he Viet –Trung có nhiéu

m,t d "c thúc d3y nh trao d$i doàn qua l i, m& mOt sO c!a kh3u, buôn bán
bién giOi... Song m,t tiéu c c và h n ché dang n$i lén, nhiéu hiep d nh dã ký két
và nhiéu thoá thu n & cap cao ch a d "c th c hien. ,c biet t% dâu n m 1993,
Trung QuOc dùng nhiéu bien pháp t$ng h"p dé t ng s c ép và t o thém nhiéu
khó kh n cho ta, gây tlnh hlnh không $n d nh cho ta cá bén trong l+n bén ngoài
nh*m làm ch m dà phát trién kinh té cUa ta và klm hãm viec m& rOng quan he
dOi ngo i cUa ta tr Oc hét là & khu v c ông Nam Á và châu Á - Thái Blnh
D ng. Nh ng thách th c và de do cUa Trung QuOc dOi vOi ta dang d "c thé
hien ngày càng rõ nét d Oi các d ng chính sau dây:
a. Xâm ph m chU quyén và toàn v5n lãnh th$ cUa ta trén bO và trén bién: trong
khi trén bO, Trung QuOc không có dau hieu nào muOn giái quyét các van dé t(n
t i vé bién giOi, l i côn làm xau thém tlnh hlnh (xâm canh xâm c , xây kè cOng
làm thay d$i dông cháy các sông suOi bién giOi có l"i cho Trung QuOc, lan sang
phía ta) thl trén bién Trung QuOc lién tiép có nh ng b Oc leo thang nghiém tr ng
t% tranh chap ngoài bién ông, Trung QuOc dã t%ng b Oc ngày càng lan sâu
vào thém l c d a, ngay trong khu v c ta dã phân lô ký két vOi các công ty n Oc
ngoài và dang th m dô khai thác dâu khí (dâu tháng 5.93, Trung QuOc cho tàu
“FENDOU 4” vào th m dô d a chan & khu v c lô 6 n*m sâu trong thém l c d a
cUa ta) bOc lO ý d( bién mOt sO khu v c trong thém l c d a cUa ta thành vùng
tranh chap, dang chu3n b d lu n dé d a dáo B ch Long V vào dien tranh
chap.
b. Phá môi tr ng quOc té hoà blnh $n d nh cUa Viet Nam vOi nh ng ho t dOng:
& Campuchia, thông qua Khmer ) khuay dOng van dé ng i Viet Nam &
Campuchia d(ng th i làm cho tlnh hlnh Campuchia khó di vào $n d nh; lôi kéo 3
n Oc (Thái, Mién, Lào) thành mOt c m lién két kinh té & ông Nam Á l c d a
th "ng l u sông Mékông gàn vOi Trung QuOc, tách r i Viet Nam; khUng hoáng
bién ông kéo dài c#ng có tác dOng phá môi tr ng phát trién cUa Viet Nam.
c. Gây mat $n d nh chính tr , kinh té bén trong Viet Nam: néu tr& l i “van dé
ng i Hoa”, d3y sO ng i Hoa dã b) vé Trung QuOc t% nh ng n m 78, 79 tr& l i
Viet Nam; thông qua Khmer ) d(n du$i Viet kiéu & Campuchia vé n Oc; gây
s c ép vOi H(ng Kông d a toàn bO sO thuyén nhân & dó vé Viet Nam tr Oc n m
1997; dé hàng l u t% Trung QuOc tu(n vào Viet Nam qua con d ng tiéu ng ch
bán hàng vào Viet Nam vOi giá rat r. gây rOi lo n th tr ng, gây ánh h &ng tiéu
c c dén sán xuat & n Oc ta.
d. Klm hãm phát trién kinh té dOi ngo i cUa Viet Nam: tiép t c bàt gi tàu thuyén
cUa ta (sO l "ng nhiéu h n 1992: 28 chiéc); chOng viec ICAO trá l i vùng FIR H(
Chí Minh cho Viet Nam.
2. M có thé thách th c de do an ninh và
phát trién cUa Viet Nam qua các d ng:
a. M là n Oc lOn duy nhat hien nay ch a blnh th ng hoá quan he vOi Viet
Nam và côn tiép t c chính sách cam v n gây tr& ng i cho các t$ ch c quOc té
(Qu tién te quOc té, Ngân hàng thé giOi...) và các n Oc khác trong viec vien tr"
tài chính và h"p tác vOi ta phát trién kinh té.
b. Tién hành di n bién hoà blnh: thông qua nh ng cái g i là dau tranh cho t do,
dân chU, nhân quyén ép ta da nguyén, da dáng; kích dOng các van dé tôn giáo,
dân tOc thiéu sO dé gây tlnh hlnh ph c t p làm mat $n d nh chOng ta.
c. Nuôi d -ng nh ng phân t! phán dOng ho,c thoái hoá bién chat côn l i & Viet
Nam và các l c l "ng phán dOng ng i Viet dang & n Oc ngoài khi có diéu kien
thu n l"i thl gây b o lo n, l t d$ nh dã làm & mOt sO n Oc.
3. Nh t B n tr Oc màt là mOt dOi t "ng h"p tác chính cUa ta dé th c hien yéu
câu phát trién nhanh kinh té Viet Nam, song ta v+n phái d phông vé lâu dài
nh ng khá n ng xau t% phía Nh t:
a. Tr Oc hét là cùng vOi viec t ng c ng dâu t vien tr", Nh t s1 t%ng b Oc

thao túng kinh té Viet Nam và d a Viet Nam và cá ông Nam Á vào qu d o
Nh t Bán ph c v cho tham v ng bá quyén khu v c và thé giOi cUa Nh t Bán vé
kinh té c#ng nh vé chính tr .
b. M,t khác, cùng vOi tham v ng vé chính tr và kinh té d "c th c hien t%ng
b Oc, chU ngh a quân phiet Nh t có thé d "c ph c h(i nh*m tr& thành mOt siéu
c ng toàn dien & khu v c và trén thé giOi. Nguy c này s1 có h u quá tr c tiép
tOi khu v c ông Á trong dó có Viet Nam.
4. Thái Lan hien là mOt bO ph n cUa ASEAN mà ta dang tích c c tranh trU h"p
tác cá vé kinh té l+n chính tr . Nh ng chU ngh a “ i Thái” x a nay là nguy c
truyén thOng dOi vOi an ninh và phát trién cUa Viet Nam, hien v+n t(n t i và dây
tham v ng.
Thái luôn coi Viet Nam là mOt dOi thU tiém tàng vé kinh té c#ng nh vé chính tr .
Vl v y thách th c cUa Thái dOi vOi ta có thé dén t% hai phía:
a. Vé kinh té, Thái có l"i ích kiém ché nh p dO phát trién cUa Viet Nam (van dé
U2 ban Mékông, FIR H( Chí Minh) d(ng th i t n d ng d "c Viet Nam nh mOt
th tr ng tiéu th hàng Thái và mOt ngu(n cung cap nguyén lieu (lâm
sán, hái sán, khoáng sán).

b. Vé chính tr , quân s , Thái có l"i ích bién Lào và Campuchia t% nh ng d(ng

minh cUa Viet Nam thành vùng ch u ánh h &ng Thái nhiéu h n. (ng th i Thái
v+n có thé cung cap c n c d a cho các l c l "ng phán dOng Viet Nam thâm
nh p phá ho i nOi d a ta.
II. Nguy c l n nh t và thúc bách nh t e do an ninh và phát tri n c a ta

là t âu ?
Trong 4 dOi t "ng có thé t o nén nguy c de do ta, có nh ng n Oc lOn c- toàn

câu ho,c khu v c nh M , Trung QuOc, Nh t; riéng Thái Lan là n Oc ngang tâm
vOi ta nén m c dO thách th c dOi vOi ta không so d "c vOi các n Oc lOn. Trong
các d ng thách th c khác nhau cUa cá 4 dOi t "ng, có nhiéu diéu mOi trén c s&
giá d nh ho,c d phông dé cánh giác, song có nh ng diéu dang là hien th c,
dang là nh ng van dé th c té và thúc bách d,t ra tr Oc màt ta. Vl v y vOi khá
n ng rat h n h5p vé m i m,t cUa ta, ta cân phân biet rõ dâu là nguy c lOn nhat
tr c tiép de do nh ng l"i ích sOng côn cUa dân tOc Viet Nam dé t p trung trí l c
và v n d ng cao dO sách l "c dOi ngo i dOi phó l i. Tr Oc hét chàc chàn dó
không phái là Nh t hay Thái Lan. ó ch/ có thé là M hay Trung QuOc.
1. Chi n l c c a M và ý M i v i Vi t Nam
Sau s tan rã cUa Lién Xô và s két thúc chién tranh l nh, M g,p phái nhiéu
thách th c h n là c hOi. Thách th c b&i nh ng van dé kinh té – xã hOi cap bách
trong n Oc, thách th c b&i nh ng dOi thU vOn là d(ng minh c# cUa M trong
chién tranh l nh nh Nh t, EC. Vl v y, m c tiéu chién l "c cUa M phái diéu
ch/nh l i mOt cách th c té và khiém tOn h n: cO gàng duy trl v trí sO mOt trén thé
giOi và & châu Á - Thái Blnh D ng, hien dang tr& thành v# dài chính cUa thé
giOi. Tr Oc thách th c ngày càng lOn cUa các trung tâm kinh té ph ng Tây,
viec xoá CNXH & châu Á ch a phái là u tién hàng dâu cUa M hien nay.
Khoáng cách vé so sánh l c l "ng gi a M và các c ng quOc khác không côn

quá lOn nh tr Oc, dé th c hien d "c m c tiéu chién l "c trén, ph ng h Ong
cUa M chU yéu là t o mOt cân b*ng l c l "ng gi a các dOi thU có tiém n ng de
do v trí sO mOt thé giOi cUa M , dùng dOi thU này kiém ché dOi thU kia, thông
qua h"p tác dé kiém ché các dOi thU, t ng c ng vai trô các thé ché quOc té
(nh LHQ) trong viec x! lý các xung dOt khu v c, t o thành mOt thé $n d nh
chung có l"i cho M .
châu Á - Thái Blnh D ng c#ng v y, M dang cô l p nén tr t t khu v c mOi

trén c s& tam giác chién l "c mOi M – Nh t – Trung thay cho tam giác M –
Xô - Trung ngày tr Oc, trong dó M v%a tranh thU và h p tác vOi Trung QuOc mà
chU yéu là vOi Nh t, v%a cánh giác kiém ché cá hai, chU yéu là Trung QuOc.
Riéng vOi Trung QuOc, M rat coi tr ng vai trô cUa dat n Oc có h n 1 t2 dân này
trong ké ho ch t o l p mOt tr t t quOc té mOi. M cân thúc d3y và tranh thU s
h"p tác cUa Trung QuOc trong nhiéu van dé, nhat là trong viec x! lý các cuOc
xung dOt khu v c trong HOi d(ng Báo an LHQ mà Trung QuOc là mOt thành vién
có quyén phU quyét. Vl v y chàc chàn M s1 không vl Viet Nam mà làm ánh
h &ng xau dén quan he vOi Trung QuOc. M s1 không tr c tiép can thiep vào
các tranh chap song ph ng gi a Viet Nam và Trung QuOc néu tranh chap dó
không d ng ch m dén l"i ích cUa M và dén $n d nh cUa cá khu v c.
Song c#ng vl l"i ích chién l "c cUa M , M không thé khuyén khích ho,c làm
ng dé Trung QuOc t do bành tr Ong xuOng ông Nam Á. Trong chién l "c
châu Á - Thái Blnh D ng cUa M , chính quyén Clinton dã t) ra coi tr ng vai trô
ông Nam Á h n tr Oc. Có thé vl dây là mOt vùng khá n ng dOng vé phát trién
kinh té, d(ng th i l i có mOt c ché tiéu khu v c có s c sOng và gàn bó vOi l"i
ích kinh té cUa M . Song m,t khác vl dây dang là h Ong bung ra cUa Trung
QuOc trong ý d( lap “khoáng trOng quyén l c” sau khi Lién Xô tan rã và M thu
bOt s có m,t quân s & ông Nam Á. L"i ích cUa M là t o ra d "c & dây mOt
ông Nam Á $n d nh và dU m nh dé cán b Oc Trung QuOc trong chién l "c
“bién giOi mém” và “m& rOng không gian sinh t(n”. Ý d( cUa M là t%ng b Oc
thúc d3y viec m& rOng ASEAN thành mOt t$ ch c chung cho cá 10 n Oc ông
Nam Á, có khá n ng tr& thành mOt dOi tr ng dáng ké dOi vOi Trung QuOc báo
dám $n d nh khu v c. Trong ké ho ch t o l p mOt c ché an ninh khu v c cUa
châu Á - Thái Blnh D ng, M , Nh t và ph ng Tây nói chung déu dã lay
ASEAN làm cOt lõi vé t$ ch c. HOi ngh th ng nién gi a ASEAN và 6 n Oc dOi
tác dang tr& thành di n dàn trao d$i vé an ninh khu v c châu Á - Thái Blnh
D ng. Nga c#ng t) thái dO Ung hO ph ng h Ong này. Riéng Trung QuOc
không m,n mà.
V y có khá n ng M d(ng tlnh hay cau két vOi Trung QuOc chOng Viet Nam
không ? Tr Oc dây M và Trung QuOc h"p l c chOng Viet Nam trong van dé
Campuchia là vl cá hai cùng có yéu câu chung là dánh vào Lién Xô và xoá b)
ánh h &ng cUa Lién Xô & ông Nam Á. Nay Lién Xô dã s p d$, thé chién l "c &
châu Á - Thái Blnh D ng dã thay d$i, néu M l i di vOi Trung QuOc chOng Viet
Nam thl ch0ng khác gl là d3y Viet Nam vào tlnh thé ho,c chU dOng lién minh vOi
Trung QuOc ho,c phái khuat ph c tr Oc s c m nh cUa Trung QuOc, t% dó t o
diéu kien cho Trung QuOc t%ng b Oc khOng ché cá ông Nam Á mOt cách d
dàng và nhanh chóng tr& thành mOt trong nh ng dOi thU de do v trí sO 1 cUa
M trén toàn câu. iéu này hoàn toàn ng "c l i m c tiéu chién l "c cUa M .
M,t khác, mOt n Oc Viet Nam d$i mOi, dOc l p vOi Nga, Trung QuOc c#ng nh
không ch u s chi phOi cUa Nh t, cái thien quan he và hoà nh p vOi các d(ng
minh cUa M & ông Nam Á là phù h"p vOi l"i ích cUa M vé hoà blnh, $n d nh,
nh*m duy trl ánh h &ng cUa M và h n ché các thách th c n$i lén dOi vOi v trí
cUa M & khu v c. Viet Nam tuy không có mOt v trí quan tr ng trong chién l "c
toàn câu cUa M , nh ng Viet Nam v+n là mOt nhân tO mà M không thé không
tính dén trong chién l "c cUa M & châu Á - Thái Blnh D ng và ông Nam Á.
H n n a vé kinh té M có l"i ích tranh thU th tr ng và ngu(n nhién lieu cUa

Viet Nam. M không muOn vàng m,t trong khi các dOi thU cUa M di m nh vào th
tr ng Viet Nam.
Bén c nh nh ng l"i ích có phân nào trùng h"p vOi ta nh trén, m,t tiéu c c
trong chính sách cUa M dOi vOi ta không nh). M không thé t% b) ý d( di n bién
hoà blnh vOi ta. Tuy nhién M có làm d "c hay không chU yéu côn tu thuOc vào
khá n ng gi v ng $n d nh chính tr trong n Oc cUa ta, t c là tu thuOc vào bán
l nh chính tr cUa áng ta và s v ng vàng cánh giác cUa cán bO và nhân dân ta
và s gàn bó gi a dân vOi áng. ? dây nhân tO v ng m nh bén trong có ý
ngh a quyét d nh. Thàng l"i cUa công cuOc $i mOi, s $n d nh vé kinh té – xã
hOi & n Oc ta và viec không ng%ng nâng cao cánh giác cách m ng trong quá
trlnh da d ng hóa và m& rOng quan he quOc té s1 là dám báo tOt nhat h n ché
tác dOng cUa m i thU do n di n bién hoà blnh. M,t khác c#ng phái thay rõ không
phái M t p trung chOng phá Viet Nam vOi bat c giá nào vl M có nh ng u tién
chién l "c lOn h n và h n n a hien nay M dang có nh ng l"i ích trùng h"p vOi
ta & khu v c mà ta có thé tranh thU l"i d ng dé ph c v h u hieu cho m c tiéu
chién l "c cUa ta.
2. Chi n l c c a Trung Qu c và ý c a Trung Qu c i v i Vi t Nam
Trái vOi M , Trung QuOc thay & nh ng bién d$i lOn trong c c dien thé giOi ngày
nay, mOt “c hOi ngàn n m có mOt”. Oi vOi Trung QuOc c hOi dang t ng lén,
côn thách th c giám di. Trong khi M cám thay cân co bOt l i dé cUng cO và
phông ng là chính thl Trung QuOc nuôi tham v ng lOn là muOn v n lén tr&
thành mOt c c trong tr t t thé giOi da c c mOi. Trong khi hien d i hoá trén 4
m,t v+n là c u cánh chính dé th c hien m c tiéu dó, Trung QuOc không ng%ng
tranh thU m i c hOi có d "c dé th c hien ké ho ch bành tr Ong, gây mat $n
d nh cUa n Oc khác (Campuchia, Myanmar) dé m u l"i cho mlnh. Do hien nay
thé c#ng nh l c ch a dU m nh, nén h th c hien ý d( mOt cách tính toán th n
tr ng tu theo di n bién cUa tlnh hlnh khu v c, phán ng cUa các dOi thU và th c
l c cUa chính h .
Tr Oc màt Trung QuOc dang ra s c th c hien ý d( nhanh chóng tr& thành mOt
c ng quOc & châu Á - Thái Blnh D ng, có d a v ngang hàng vOi M , Nh t &
khu v c này. Trung QuOc d,t m c tiéu lan chiém toàn bO bién ông & v trí u
tién hàng dâu. Trung QuOc coi tr ng v trí chién l "c cUa bién ông, vl kiém soát
d "c bién ông t c là khOng ché d "c cá ông Nam Á và cá con d ng giao l u
huyét m ch t% Thái blnh d ng qua 8n O D ng, và c#ng là khu v c giâu
tài nguyén nhat là dâu khí (tr l "ng dâu & khu v c này ngang V nh Ba T ) mà
Trung QuOc dang cân dé d3y nhanh tOc dO phát trién.
áng chú ý là trong khi Trung QuOc m& mOt chién d ch ho t dOng ngo i giao
rOng lOn nh*m tranh thU t ng c ng quan he h"p tác phát trién vOi tat cá các
n Oc công nghiep hoá ph ng Tây, tranh thU các n Oc dang phát trién và
không lién két hông khôi ph c vai trô lãnh d o thé giOi th ba, cái thien quan he
vOi các n Oc láng giéng cùng chung bién giOi, d,c biet là gân dây t ng c ng lôi
kéo các n Oc khu v c ông Nam Á dé phá thé “quân lang dau h$”, thl Trung
QuOc luôn t p trung m#i nh n gây s c ép và lan dân Viet Nam trén m i van dé,
m,c dù ta dã dùng dU ph ng sách dé t) rõ thái dO câu hoà và h u háo vOi h .
Phái ch ng vl Trung QuOc cho r*ng Viet Nam là diém yéu và d tính dé lan nhat
lúc này (khó vé quân s , nghèo vé kinh té, d n dOc vé chính tr ) mà l i chiém
mOt v trí chién l "c quan tr ng & ông Nam Á và là tr& ng i lOn nhat cho ké
ho ch bién ông cUa Trung QuOc.
Nh ng ho t dOng bat l"i dOi vOi Viet Nam cUa Trung QuOc s1 không d%ng l i &
tr ng thái hien nay mà s1 côn d "c tiép t c d3y tOi vl Trung QuOc cho r*ng tlnh
thé hien t i dang rat thu n l"i cho viec Trung QuOc lan ép Viet Nam mà ch/ g,p
phái phán ng quOc té & m c thap nhat vl M ch a b) cam v n Viet Nam; quan
he h"p tác, dâu t gi a các n Oc và Viet Nam côn ch a phát trién; van dé
Campuchia dang côn thu hút nhiéu s chú ý cUa d lu n quOc té; c ché an ninh
khu v c châu Á - Thái Blnh D ng ch a hlnh thành. Trung QuOc d,t n m 1997
thành mOt mOc th i gian quan tr ng trong quá trlnh xây d ng s c m nh m i m,t
cUa Trung QuOc: n m 1997 là n m Trung QuOc thu h(i H(ng Kông và c#ng có
thé là n m th c hien mOt b Oc ké ho ch hlnh thành “vành dai kinh té i Trung
Hoa” bao quanh ông Nam Á; n m 1997 là n m quân dOi Trung QuOc s1 d "c
trang b hàng không m+u h m và các trang b tOi tân khác, d,c biet vé hái không
quân dé có thé v n ra khàp bién ông; có tin Trung QuOc dang cO rút ngàn
m c tiéu cUa n m 2000 xuOng n m 1997 s1 t ng t$ng sán ph3m quOc dân lén
gap 4 lân. S c ép cUa Trung QuOc dOi vOi ta s1 phát trién thu n chiéu vOi s
phát trién các m,t cUa Trung QuOc.
3. Nh ng phân tích tlnh hlnh trén dây có thé d+n dén két lu n: Tr Oc màt c#ng
nh trong t ng lai d báo d "c, Trung QuOc là ngu(n xuat x chính cUa
nh ng thách th c de do dOi vOi chU quyén và toàn v5n lãnh th$, c#ng nh dOi vOi
an ninh và phát trién cUa Viet Nam. Nh ng thách th c de do trén nhiéu m,t
cUa Trung QuOc dOi vOi ta déu dang là nh ng van dé hien th c, dang xáy ra và
ta dang phái x! lý, khác vOi nh ng thách th c de do cUa các dOi t "ng khác,
ké cá M , có phân nào côn là giá d nh và d phông. Nh ng mâu thu+n vé l"i ích
trén các m,t gi a ta vOi Trung QuOc có nhiéu h n vOi các dOi t "ng khác.
III. Ki n ngh i sách
1. Xét vé so sánh l c l "ng gi a Viet Nam và Trung QuOc, Viet Nam là n Oc

nh) so vOi Trung QuOc là n Oc lOn, có tr ng l "ng và ánh h &ng chính tr rOng
lOn h n ta nhiéu. Néu tách riéng mOi quan he Viet Nam - Trung QuOc vOi nh ng
van dé tranh chap hien có c#ng nh tiém tàng thl tlnh hlnh hoàn toàn bat l"i cho
ta. Nh ng néu gàn mOi quan he Viet Nam - Trung QuOc vào trong t$ng thé quan
he quOc té cUa thé giOi và khu v c, thl ta có khá n ng v n d ng d "c nh ng xu
thé lOn cUa th i d i, nh tính tu thuOc l+n nhau gi a các quOc gia trong nén
kinh té toàn câu d "c quOc té hoá cao và xu thé chung muOn duy trl và cUng cO
hoà blnh và $n d nh dé d3y m nh phát trién kinh té, dé cái thien thé chính tr cUa
ta trong cuOc dau tranh nh*m giái quyét các van dé tranh chap vOi Trung QuOc
báo ve l"i ích chính dáng cUa ta.
Vl bén c nh nh ng ch& m nh so vOi ta trén m,t tr n dOi ngo i Trung QuOc có

nh ng diém yéu c bán mà ta có thé và cân biét cách khai thác dé có thé h n
ché Trung QuOc trong chính sách lan ép ta trén nhiéu m,t. Nh ng diém yéu dó
là:
a. é th c hien u tién tOi cao là d3y nhanh hien d i, Trung QuOc cân M h n là
M cân Trung QuOc. Do dó tuy gi a M - Trung QuOc có dau tranh và thoá hiep,
nh ng rõ ràng Trung QuOc ng i phán ng cUa M , không dám thách th c M
trong khi thé và l c cUa Trung QuOc côn có h n. Thé giOi c#ng nh các n Oc
khu v c déu coi M là dOi tr ng có hieu quá nhat trong viec kiém ché Trung
QuOc. C#ng vl thé Trung QuOc rat không muOn M cái thien quan he và di tOi
blnh th ng hoá quan he vOi Viet Nam.
b. Trong lúc ch a xây d ng d "c l c l "ng
kinh té c#ng nh quân s dU m nh, Trung QuOc rat ng i các n Oc khu v c

ông Nam Á - dOi t "ng bành tr Ong tr Oc màt cUa Trung QuOc – lién két vOi
nhau, d,c biet là gi a ASEAN và Viet Nam, thành thé “quân lang dau h$” chOng
l i nguy c chung. Chính vl v y mà Trung QuOc dang tlm m i cách lôi kéo phân
hoá ông Nam Á thành nh ng mánh riéng biet, th m chí có thé chOng dOi nhau.
c. Tr Oc xu thé m nh m1 cUa chung trén thé giOi và trong khu v c muOn có $n

d nh dé t p trung ganh dua phát trién kinh té, Trung QuOc rat ng i b d lu n
quOc té, tr Oc hét là d lu n khu v c, coi là “nhân tO gây mat $n d nh” & châu Á
- Thái Blnh D ng và thé giOi. CuOc v n dOng cUa M , Nh t, nhat là ASEAN,
nh*m t%ng b Oc thúc d3y viec hlnh thành mOt di n dàn và tién tOi mOt c ché vé
an ninh t p thé khu v c châu Á - Thái Blnh D ng hien nay chính là nh*m kiém
ché Trung QuOc.
2. é có thé t n d ng nh ng diém yéu cUa Trung QuOc vào viec cái thien thé
chính tr trong cuOc dau tranh không cân s c này, ta nhat thiét cân phái ch n l a
và hlnh thành mOt chién l "c dOi ngo i hét s c linh ho t phù h"p vOi chiéu
h Ong di n bién chung cUa chính tr và kinh té thé giOi, thích ng vOi nh ng d,c
diém lOn cUa c c dien quOc té hien t i. CuOc dau tranh chOng l i nh ng thách
th c de do cUa dOi t "ng d,c biet này là mOt nhiem v hét s c thúc bách, dôi
h)i nh ng bien pháp t$ng h"p song dién và trén m,t tr n ngo i giao là chính.
VOi s két thúc tr ng thái thé giOi phân thành 2 c c dOi l+n nhau, do tính tu
thuOc l+n nhau ngày càng t ng gi a các n Oc trén toàn câu và trong m&i khu
v c, viec không ng%ng m& rOng quan he quOc té theo h Ong da ph ng hoá,
da d ng hoá dé hoà nh p vào d i sOng chung cUa cOng d(ng quOc té là rat quan
tr ng cá vé chính tr l+n kinh té. (ng th i trong bOi cánh quOc té hien nay, an
ninh cUa mOt n Oc tu thuOc rat lOn và tr Oc hét vào mOi quan he vOi các n Oc
trong khu v c. ,c biet viec x! lý các v Ong màc trong quan he quOc té và khu
v c cUa ta v%a qua cho thay viec x! lý tOt mOi quan he vOi các n Oc lOn là c c
k quan tr ng dOi vOi l"i ích an ninh và phát biéu cUa n Oc ta. Kinh nghiem
x ng máu cUa dân tOc ta trong nh ng th p k2 qua cho thay cân có chính sách
quan he cân b*ng gi a các n Oc lOn, khôn khéo l"i d ng nh ng sai khác vé l"i
ích gi a h vOi nhau, và tuyet dOi không dé bén ngoài hiéu là Viet Nam có ý d(
di vOi n Oc lOn này chOng n Oc n , gân l"i ích cUa ta vOi l"i ích an ninh và phát
trién cUa các n Oc láng giéng trong khu v c dé ta cho n Oc ta mOt thé quOc té
thu n l"i h n.
3. Nh ng tr ng diém trong chién l "c dOi ngo i cUa ta phái là các n Oc lOn
trong tam giác chién l "c châu Á - Thái Blnh D ng và khOi các n Oc ASEAN,
nh ng nhân tO có khá n ng tác dOng nhiéu tOi Trung QuOc.
a. V i M :
Quan he vOi M là mOt bO ph n quan tr ng trong chính sách da d ng hoá quan

he dOi ngo i cUa ta. Hien nay M là nhân tO duy nhat có khá n ng làm dOi tr ng
và kiém ché Trung QuOc, do dó ta cân kién trl và quyét tâm kéo M di vào blnh
th ng hoá quan he. Kéo M vào van dé M có l"i ích tr c tiép & Viet Nam, nhat
là l"i ích trong l nh v c dâu khí ngoài kh i Viet Nam, khién M không thé làm
ng tr Oc tlnh hlnh “bat $n d nh” do Trung QuOc khiéu khích, xâm lan gây ra.
MOt nhà nghién c u M vé châu Á dã dánh giá “mOt dàn khoan cUa Công ty
Mobil Oil (M ) & bién ông có giá tr ngang vOi cá mOt H m dOi 7”.
Thúc d3y blnh th ng hoá quan he vOi M tr Oc hét là viec b) cam v n có ý

ngh a rat quan tr ng dOi vOi yéu câu an ninh, $n d nh và phát trién kinh té cUa ta,
giúp ta cái thien vOi các dOi t "ng khác và t o thém diéu kien thu n l"i cho ta
dOi phó vOi các thách th c hien nay. Trién khai m nh m1 quan he vOi M c#ng
nh vOi các dOi t "ng khác không phái dé t o mOt t p h"p l c l "ng chOng
Trung QuOc vl diéu dó trái vOi ph ng châm dOi ngo i “làm b n vOi tat cá” cUa
ta, c#ng không phù h"p vOi các tính toán chién l "c cUa M c#ng nh cUa các
n Oc khác.
Viec ta v%a gi hoà khí vOi Trung QuOc v%a có quan he blnh th ng vOi M và
thúc d3y quan he vOi Nh t, ph ng Tây và ASEAN và các n Oc khác s1 t o ra
cho ta thé m nh trong quan he cân b*ng vOi các dôí t "ng.
Trong tlnh hlnh hien nay viec h"p tác giái quyét tOt van dé POW/MIA là khâu
thiét yéu dé tháo g- tr& ng i cho quan he Viet – M . (ng th i d3y m nh công
tác v n dOng trong nOi bO M (lobby) vOi kh3u hieu có tính sách l "c d tranh
thU d lu n M thúc d3y M sOm b) cam v n, thu hút các công ty M vào làm n
& Viet Nam v%a t o áp l c v%a t o diéu kien cho chính quyén M di vào blnh
th ng hoá quan he vOi ta sOm nhat. M,t khác ta cân quan tâm có chU tr ng,
chính sách và bien pháp thích dáng dé vô hieu hoá ý d( cUa M và các n Oc
ph ng Tây dùng van dé “dân chU, nhân quyén” gây s c ép vOi ta.
Song song vOi các b Oc cái thien quan he Viet Nam và M , cân két h"p m&
rOng d ng lOi “hoà h"p dân tOc” b*ng nh ng chính sách c thé dOi vOi Viet kiéu
& M và các n Oc khác nh*m chuyén h thành nh ng l c l "ng m nh m1 h&
tr" cho công cuOc hien d i hoá nén kinh té và KHKT cUa n Oc nhà. Viec làm này
tat nhién s1 tác dOng tr& l i dOi vOi viec t ng c ng quan he h"p tác cUa ta vOi
M và các n Oc có ng i Viet sinh sOng.
b. V i ASEAN:
ASEAN hien d "c coi là t$ ch c khu v c có s c sOng m nh nhat mà các n Oc

lOn, trong dó có Trung QuOc, phái tính dén trong chính sách châu Á - Thái Blnh
D ng cUa h . Gi a ta và các n Oc ASEAN có nguyen v ng chung là hoà blnh,
$n d nh và phát trién, d(ng th i c#ng phái lo dOi phó vOi thách th c bén ngoài, t%
Trung QuOc và Nh t Bán. T ng c ng h"p tác khu v c v%a phù h"p vOi xu thé
hien nay v%a t o thé cho ta trong quan he vOi các n Oc lOn ngoài khu v c, nhat
là Trung QuOc. é thúc d3y quan he này, ngoài viec t ng c ng quan he song
ph ng b*ng các bien pháp xây d ng lông tin, cân sOm g t nh ng t(n t i trong
quan he tay dôi gi a ta và mOt sO n Oc ASEAN qua viec h"p tác giái quyét van
dé vùng ch(ng lan vOi Indônéxia, Malaysia, Thái Lan,... cân có các b Oc di
m nh m1 tham gia các c ché h"p tác khu v c vl an ninh và phát trién phù h"p vOi
khá n ng và l"i ích cUa ta; d,c biet là cân tích c c tham gia quá trlnh trao d$i
vé c cau an ninh khu v c và sOm tính viec tham gia ASEAN. Nói chung ta cân
tích c c, chU dOng t ng c ng các diém d(ng gi a ta và các n Oc ASEAN, x!
lý khéo léo nh ng khác biet, tránh dé nh ng khác biet ánh h &ng tOi quan he
h"p tác.
c. V i các n c và các i t ng khác, c bi t là v i Nh t B n, Nga,

C ng ng châu Âu,... ta cân tiép t c t ng c ng quan he h"p tác vé nhiéu
m,t nh*m t n d ng tOi da khá n ng h"p tác kinh té, KHKT, kinh nghiem quán lý
cUa các n Oc này cho công cuOc phát trién dat n Oc và qua dó góp phân t o thé
cân b*ng l c l "ng có l"i cho ta & khu v c, tranh thU t p h"p d lu n rOng rãi
h& tr" cho cuOc dau tranh báo ve chU quyén, lãnh th$ cUa ta, t o nén mOt m ng
l Oi l"i ích kinh té – chính tr , che chàn thém cho ta tr Oc m u d( xâm lan cUa
Trung QuOc.
d. V i Trung Qu c:
- Blnh th ng hoá quan he vOi Trung QuOc là mOt yéu câu chién l "c cUa ta. Do
Trung QuOc thi hành chính sách 2 m,t nén dOi sách cUa ta c#ng g(m 2 m,t v%a
h"p tác v%a dau tranh, v%a chU dOng thúc d3y quan he trén c s& nh ng thoá
thu n dã d t d "c, v%a kién quyét báo ve chU quyén lãnh th$ d(ng th i gi
v ng ph ng châm không dé tr& l i tlnh tr ng dOi dâu vOi Trung QuOc c#ng nh
không d,t các n Oc tr Oc s l a ch n ho,c Viet Nam ho,c Trung QuOc. Bien
pháp tOi u lúc này là chU dOng t o nén c c dien các n Oc lOn và ASEAN có l"i
ích kinh té, an ninh ngày càng lOn trong quan he vOi Viet Nam. C c dien dó cOng
vOi s lOn m nh càng nhanh càng tOt cUa bán thân chúng ta s1 là s r n de có
hieu quá nhat dOi v í m i ho t dOng lan chiém cUa Trung QuOc.
- Kién quyét dau tranh h n ché ý d( lan chiém cUa Trung QuOc & bién ông, d,c
biet & vùng thém l c d a cUa ta; áp d ng các bien pháp khôn khéo nh ng có hieu
quá ng n ch,n ho t dOng cUa Trung QuOc mà không d+n dén dOi dâu vé quân
s .
- Xúc tién viec xác d nh ph m vi cUa quân dáo Tr ng Sa dé xem xét khái niem
“khai thác chung”, phá ý d( Trung QuOc l"i d ng van dé này chia r1 phân hoá
gi a ta và ASEAN.
- Chu3n b khá n ng d a ra toà án quOc té ho,c tr ng tài quOc té van dé Trung

QuOc vi ph m thém l c d a cUa ta.
- én mOt lúc nào dó ta nén tính dén khá n ng m& cáng Cam Ranh thành mOt
th ng cáng cho các tàu quOc té ra vào, ké cá tàu M , t o s có m,t cUa nhiéu
quOc gia & khu v c bién ông, ng n ý d( dOc chiém cUa mOt n Oc. Song tat
nhién ta phái có chính sách và lu t pháp ch,t ch1 dé báo dám chU quyén và an
ninh quOc gia.
IS KÝ 1975 - 1991
1975
01.02 TNS M. Mansfield báo cáo tr Oc QuOc hOi M sau khi di th m

Trung QuOc vé: Trung QuOc tán thành dé 2 n Oc Viet Nam tiép t c
t(n t i. Trung QuOc cho r*ng mOt n Oc Campuchia thOng nhat
trung l p là diéu chU yéu trong mOt ông D ng $n d nh.
17.04 Giái phóng PhnomPenh.
30.04 Chién d ch H( Chí Minh toàn thàng. Giái phóng Sài gôn.
04.05 Quân Polpot tan công dáo Phú QuOc và t% dó lién tiép tan công
bién giOi trén bO và trén bién cUa ta.
05.05 H. Kissinger: vOi viec mat Viet Nam, s1 có s sàp xép l i l c

l "ng quan tr ng & ông Nam Á, Campuchia và Lào s1 là ch
hâu cUa Hà NOi, côn Thái Lan và Indônéxia s1 t dOng lién minh
vOi Viet Nam. Trung QuOc s1 gi không cho Viet Nam có bat k
hành dOng quyét liet nào.
?.05 Thông diep mieng cUa ta nh Lién Xô chuyén tOi M t) ý muOn hai
bén có quan he tOt.
12.06 M g!i dén i s quán ta t i Paris thông diep: “Vé nguyén tàc,
M không h n thù gl Viet Nam, dé ngh trén c s& dó tién hành bat
c quan he nào gi a hai bén. M s6n sàng nghe bat c g"i ý nào
dó Viet Nam d a ra”.
11.07 Thông diep ta trá l i: nhàc M ngh a v dóng góp hàn gàn vét
th ng chién tranh.
10.07 Tiép xúc gi a bí th th nhat SQ Viet Nam & Thanh và bí th

và th nhat SQ M Pratt & Paris.
05.09
27- 29/07
oàn d i Lao dOng Viet Nam do Bí th th nhat Lé

biéu áng Du3n d+n dâu di th m Campuchia.
09.08 V Watergate – Nixon t% ch c. Phó t$ng thOng G.Ford lén thay.
11.08 T i HOi d(ng Báo an, M phU quyét Viet Nam vào LHQ
07.12 G. Ford công bO “h c thuyét Thái Blnh D ng mOi” g(m 6 ph ng

h Ong chính: s c m nh M dã cân b*ng l c l "ng & Thái Blnh
D ng, lién minh vOi Nh t, blnh th ng hoá quan he vOi Trung
QuOc, quan he m nh vOi ASEAN, giái quyét xung dOt khu v c,
h"p tác kinh té trong vùng.
21.12 oàn h ngh s M do G. V. Montogomery vào Hà NOi nh n 3 bO

hài cOt gi,c lái M . ThU t Ong Ph m V n (ng tiép doàn.
tháng H. Kissinger phát biéu & Paris sau khi di th m Trung QuOc: M
12 dang tính toán viec s! d ng Trung QuOc dé h n ché ánh h &ng
cUa Viet Nam & khu v c.
1976
10.01 M thông qua Lién Xô th m dô viec tiép xúc vOi ta, song kh0ng
d nh không th c hien iéu 21 (b(i th ng chién tranh)
26.03 H. Kissinger g!i công hàm cho bO tr &ng ngo i giao ta: M s6n
sàng tháo lu n vOi Viet Nam dé phát trién quan he mOi gi a hai
n Oc.
10.04 BO tr &ng Ngo i giao ta trá l i: néu l i nh ng van dé t(n t i gi a

hai n Oc (diéu 21 và van dé MIA). Trén c s& giái quyét nh ng
van dé dó s1 blnh th ng hoá quan he vOi M .
07.05 T$ng thOng G. Ford bác kién ngh cUa quOc hOi M yéu câu t m
th i ng%ng cam v n buôn bán vOi Viet Nam trong 6 tháng.
08.05 Công hàm cUa ngo i tr &ng M H. Kissinger g!i Ngo i tr &ng
Nguy n Duy Trinh: s6n sàng m& cuOc tháo lu n vé viec thiét l p
mOi quan he mOi gi a hai n Oc, song ch/ khi nào van dé MIA
d "c giái quyét vé th c chat thl mOi có tién bO di tOi blnh th ng
hoá quan he.
19.06 Thông diep cUa BNG ta phé phán M “d n ph ng tuyén bO xoá

b) Hiep d nh”, l3n tránh ngh a v dOi vOi diéu 21 d(ng th i l i dôi
Viet Nam thi hành diéu 8b cUa Hiep d nh: nhàc l i l p tr ng ta
gàn 2 van dé vOi nhau. B Oc dâu s6n sàng g,p d i dien M &
Paris dé trao d$i ý kién.
19.07 M g!i thông diep trá l i d(ng ý m& cuOc tháo lu n t i Paris gi a
ng i th 2 cUa hai s quán
01.08 Ta trao trá M tat cá 27 ng i M b k5t l i & Nam Viet Nam sau
ngày 30.4.75
27.08 Thông diep cUa ta g!i M xác d nh ng i g,p (tham tán Trân
Hoàn) và nói g,p (luân phién gi a hai s quán t i Paris).
Tháng T$ng tuyén c! M – Jimmy Carter (Dân chU) trúng c! T$ng thOng
11
Tháng i hOi IV vOi lu n diém “3 giông thác cách m ng trong thé tién
12 công”
1977
06.01 M thông qua Lién Xô d a ra ké ho ch 3 b Oc blnh th ng hoá

quan he vOi Viet Nam: Viet Nam cho biét tin vé MIA & Viet Nam;
M chap nh n Viet Nam vào LHQ và s6n sàng l p quan he ngo i
giao c#ng nh bàt dâu buôn bán vOi Viet Nam; M có thé dóng
góp khôi ph c Viet Nam b*ng cách phát trién buôn bán, cung cap
thiét b và các hlnh th c h"p tác kinh té khác.
11.01 Ngo i tr &ng C.Vance: Viec tién tOi blnh th ng hoá quan he M
- Viet Nam là phù h"p vOi l"i ích cUa hai n Oc.
03.3 Chính quyén J. Carter quyét d nh nOi l)ng cam v n vOi Viet Nam.
09.03 M cho phép công dân M di th m Viet Nam, Campuchia, Bàc

Triéu Tién, Cuba, ké t% 18.3.77.
17.03 U2 ban cUa t$ng thOng M do Leonard Woodcock d+n dâu sang
th m Viet Nam.
30.04 Polpot bàt dâu chién tranh bién giOi chOng ta.
03- Vông 1 dàm phán Viet Nam – M t i Paris vé blnh th ng hoá

04.05 quan he hai n Oc: M dé ngh l p ngay quan he & cap d i s , trao
d$i s quán có quan he lãnh s ; M không cán Viet Nam vào
LHQ; M có khó kh n vé m,t pháp lu t nén không th c hien iéu
21 d "c th c hien khi có quan he, b) cam v n buôn bán và xét vien tr"
mà h a s1 nhân d o.
02- Vông 2 dàm phán Viet – M t i Paris. M néu l i các dé ngh dã

03.06 nói & vông 1.
19- Vông 3 dàm phán Viet Nam – M t i Paris, M dé ngh néu hai bén
20.12 ch a l p quan he ngo i giao dây dU thl có thé l p Phông quyén l"i
(Interest Section), nh ng nh thé thl ch a b) cam v n d "c.
Song ta v+n gi l p tr ng “cá gói” 3 van dé: quan he ngo i giao,
b(i th ng và MIA.
-tháng Liên Xô a quân vào Afghanistan - nh cao c a quá trình Liên

12 Xô bành tr ng, c th gi i bên ngoài.
31.12 Chính quyén Polpot d n ph ng càt quan he ngo i giao vOi Viet
Nam.
1978
08.01 Z.Brezinski: iéu lý thú là dây là tr ng h"p dâu tién cUa mOt cuOc
chién tranh qua tay ng i khác (proxy war) gi a Lién Xô và Trung
QuOc, Viet Nam d "c Lién Xô Ung hO và Campuchia d "c Trung
QuOc Ung hO.
05.05 Phó t$ng thOng M W.Mondale phát biéu khi di th m 5 n Oc

ASEAN: “M s1 d3y m nh viec blnh th ng hoá quan he vOi
Trung QuOc vl nó gi thé $n d nh khu v c: Chính sách cUa Trung
QuOc & ông Nam Á vé mOt sO m,t là song hành vOi M . M dã
d a ra dé ngh h"p lý vOi Viet Nam và v+n gi l p tr ng thiét l p
quan he mà không có diéu kien tién quyét. H v+n gi l p tr ng
là M tr Oc hét phái cam két vien tr". Nhân dân, QuOc hOi và
chính quyén M không cho phép làm diéu dó.”
11.05 R.Oakley, tr" lý ngo i tr &ng M : “Viet Nam, vOi 50 trieu dân, là
quOc gia cOng sán lOn th 3 trén thé giOi và m nh nhat vé quân s
& ông Nam Á. Thái dO Viet Nam vOi các n Oc khác là quan tr ng
trong các th p nién tOi. Quan he ngo i giao và s có m,t cUa M
& Hà NOi có thé ph c v l"i ích b n bè M & châu Á c#ng nh l"i
ích cUa M và Viet Nam.”
19.05 ,ng Tiéu Blnh tuyén bO: “Trung QuOc là NATO ph ng ông”
(có công gi 40 s doàn Lién xô t i bién giOi Xô-Trung), “Viet Nam
là Cuba ph ng ông.”
29.06 Viet Nam tham gia khOi COMEON.
05.07 Th tr &ng ngo i giao Phan Hién nói t i Tokyo: Viet Nam s6n
sàng blnh th ng hoá quan he vOi M không có diéu kien tién
quyét.
20.05 Brezinski c v n an ninh c a t ng th ng M/ i th m Trung Qu c.

(7?)
27.07 Ngh quyét T9.09 (khoá IV): Trung QuOc là k. thù tr c tiép và
nguy hiém nhat. M là k. thù c bán và lâu dài, quyét tâm dánh d$
ché dO diet chUng Polpot.
21.08 oàn 7 h ngh s M do G.V.Montgomery sang Viet Nam vé van

dé MIA.
22- Vông 1 dàm phán Viet Nam – M (Nguy n C Th ch –

27.09 R.Holbrooke) t i New york. Ta chap nh n dé ngh cUa M d a ra
tháng 5.77, t c là blnh th ng hoá quan he không diéu kien. Viec
ta chuyén d$i l p tr ng quá muOn nén không dem l i két quá.
Holbrooke nói: M coi tr ng châu Á lo s" viec Lién Xô dã cán tr&
Cam Ranh.
01.10 Viet Nam tuyén bO bác dé ngh cUa Polpot ngày 29.9.98, dôi
Campuchia ng%ng bàn và rút kh)i bién giOi tr Oc r(i mOi có thé
bàt dâu th ng l "ng.
03.11 Viet Nam và Lién Xô ký hiep Oc h u ngh và h"p tác.
30.11 R. Oakley g,p Trân Quang C t i N u Oc nói: M không thay d$i

l p tr ng blnh th ng hoá quan he vOi Viet Nam, nh ng phái
ch m l i vl cân làm rõ 3 van dé Campuchia, hiep Oc Viet – Xô và
van dé ng i di tán Viet Nam.
15.12 Trung Qu c và M/ ra thông cáo chung chínn th c công nh n nhau

và thi t l p quan h ngo i giao t ngày 1.1.79.
16.12 M.Mansfield d i s M & Nh t: “ch/ sau khi nh ng khó kh n gi a

Trung QuOc và Viet Nam d "c giái quyét mOi có lý do chính dáng
dé hy v ng gia/ quyét quan he ngo i giao M - Viet Nam.”
1979
07.01 Ta giúp b n dánh du$i Polpot và giái phóng PhnomPenh.
11.01 Thành l p n Oc CHND Campuchia.
29.01 *ng Ti u Bình i th m chính th c M/, H i àm J. Carter - *ng

–
04.02
16.02 Carter néu 6 nguyén tàc s! x khi Trung QuOc xâm l "c Viet
Nam: không can thiep tr c tiép, khuyén khích các bén kiém ché,
Viet Nam rút quân kh)i Campuchia và Trung QuOc rút quân kh)i
Viet Nam; xung dOt không de do l"i ích tr Oc màt cUa M ; không
vl Viet Nam xâm l "c Campuchia mà d,t l i van dé blnh th ng
hoá quan he vOi Trung QuOc; quyén l"i d(ng minh cUa M không
b de do .
17.02 Trung QuOc tan công Viet Nam trén toàn tuyén bién giOi phía Bàc
n Oc ta. “D y cho Viet Nam mOt bài h c” (l i ,ng Tiéu blnh).
17.02 BO ngo i giao M ra tuyén bO phán dOi cá 2 cuOc xâm l "c (Viet
Nam vào Campuchia, Trung QuOc vào Viet Nam) và kéu g i 2 bén
rút quân ngay.
18.02 Chính phU Lién Xô ra tuyén bO phán dOi Trung QuOc xâm l "c
Viet Nam.
19.02 Ký hiep Oc hoà blnh, H u ngh và H"p tác Viet Nam –

Campuchia t i PhnomPenh.
Cu i *ng nói v i các nhà báo B)c Kinh: “Chúng tôi có th dung th
tháng vi c Liên Xô có Vi t Nam 70% nh h ng, mi-n là 30% còn l i
2 dành cho Trung Qu c”.
05.03 Trung QuOc tuyén bO rút quân kh)i lãnh th$ Viet Nam.
Tháng Trung Qu c tuyên b hu2 Hi p c H u ngh!, "ng minh t ng tr

3 Trung – Xô ký 15.2.1950 gi a Chu Ân Lai và Krourchev d!p Mao
th m Liên Xô.
Tháng àm phán vông 1 Viet Nam - Trung QuOc t i Hà NOi

4
Tháng L. Breinev làm TBT. i h i CS Liên Xô th 26

4
07.10 Sihanouk g!i 2 th và 1 dien (ngày 7, 23/10 và 11/11). Ta không

trá l i.
Tháng BO Ngo i Giao phát hành cuOn “S th t vé quan he Viet Nam -

10 Trung QuOc trong 30 n m qua”.
10.12 LHQ quyét d nh v+n dé Khmer d) gi ghé cUa Campuchia t i

LHQ.
1980
05.01 HOi ngh ngo i tr &ng 3 n Oc Viet Nam – Lào – Campuchia lân
th 1 t i PhnomPenh. àm phán vông 2 Viet Nam - Trung QuOc
t i Bàc Kinh. Không két quá. Trung QuOc càt câu dàm phán. T% dó
dén cuOi n m 1988, ta nhiéu lân g!i công hàm ho,c th dé ngh
nOi l i dàm phán, song Trung QuOc déu bác b).
29.7 i s M & Thái Abramowitz: M không bao gi công nh n ché

dO Polpot; tuy nhién g t Polpot ra kh)i LHQ ch/ càng làm t ng v
thé cUa Viet Nam. Quan diém cUa M và Trung QuOc vé
Campuchia có khác nhau. M nhln van dé vé m,t chién l "c, d,c
biet lo ng i bién giOi Campuchia - Thái Lan.
1981
19.01 T$ng thOng mOi R.Reagan: Quan he M – Trung d Oi th i Carter

là không có l"i. M phái trá giá.
19.02 i s M & Thái Abramowitz trao ta bán ghi nhO: áng tiéc Viet
Nam, Lién Xô dã phá v- $n d nh, ng c nhién viec Viet Nam cho
Lién Xô s! d ng cáng Cam Ranh: không hài lông viec giái quyét
van dé MIA trong 2 n m r -i qua.
18.05 Ngh quyét 39 BCT: dau tranh chOng chU ngh a Mao trén m i hlnh
thái cUa nó; chOng chU ngh a bành tr Ong bá quyén n Oc lOn; lién
minh và h"p tác toàn dien vOi Lién Xô.
13.07 HOi ngh quOc té vé Campuchia & N u Oc. Ngo i tr &ng M

A.Haig nói M không có ý d nh blnh th ng hoá quan he vOi Viet
Nam côn dang chiém dóng Campuchia, làm mat $n d nh ông
Nam Á.
12.12 *ng Ti u Bình tuyên b v i ngh! s% Italia Colombo: “C M/ và

Liên Xô u là nh ng tên bá quy n”. T ó Trung Qu c chuy n t
“ch ng bá quy n Liên Xô” sang “ch ng bá quy n” c a “hai siêu”.
1982
14.01 S quán M & Bangkok g!i message cho ta qua Lé V n Hoá: M

muOn mOt giái pháp chính tr vé Campuchia. M không nhan viec dôi
Viet Nam rút quân ngay, rút hét mà ch/ dàm phán rút mOt phân
và có 1 l ch rút quân. M t n c Vi t Nam c l p v i Liên Xô và
Trung Qu c là phù h p v i l i ích c a M/. MuOn biét ý kién Viet
Nam vé l c l "ng gi gln hoà blnh cUa LHQ.
16- HOi ngh 3 ngo i tr &ng Viet Nam – Lào – Campuchia lân th 5 t i
17.02 Vientiane.
24.03 Brejnev tuyén bO & Taskent: Lién Xô ch a hé phU nh n ché dO xã

hOi chU ngh a dang t(n t i & Trung QuOc. Mong muOn cái thien
quan he vOi Trung QuOc.
07.07 HOi ngh 3 ngo i tr &ng Viet Nam – Lào – Campuchia lân th 6 t i
TP. H( Chí Minh tuyén bO: Viet Nam và Campuchia thoá thu n di
b Oc tr Oc, quyét d nh s1 rút mOt sO quân Viet Nam kh)i
Campuchia trong tháng 7.82 và có thé xem xét rút thém c n c
vào tlnh hlnh bién giOi Campuchia – Thái và s dáp ng cUa Thái
Lan.
02.10 àm phán Xô - Trung l n th nh t. Trung Qu c a ra 5 i m v

Campuchia và quan h Trung Qu c - Vi t Nam: Vi t Nam tuyên b
rút quân vô i u ki n kh i Campuchia; n u Vi t Nam quy t !nh
rút h t quân kh i Campuchia thì sau t rút quân u, Trung Qu c
s3n sàng àm phán v i Vi t Nam v bình th +ng hoá quan h .
?.10 R.Childress, cO van chính tr –quân s HOi d(ng An ninh QuOc gia
M nói vOi Nguy n C Th ch: dé ngh doàn chuyén vién cap cao
nhat vào Viet Nam dé tháo lu n van dé MIA. M không muOn Viet
Nam rút quân Campuchia dé Polpot quay tr& l i.
10.11 Brejnev ch t. Trung Qu c c0 ngo i tr ng Hoàng Hoa sang vi ng.

Khi i *ng d*n: ph i khéo léo nói quan h hai n c x u i t sau
n m 50 ch Kroutchev, t sau n m 65 x u n m c nghiêm
tr ng ch Brejnev; tránh nói tên.
1983
23.02 HOi ngh cap cao Viet Nam – Lào – Campuchia h p & Viéng ch n.
Tuyén bO cUa Viet Nam và Campuchia: hàng n m s1 rút mOt sO
quân Viet Nam kh)i Campuchia; tat cá quân tlnh nguyen Viet Nam
s1 rút hét vé n Oc khi mOi de do dOi vOi CHND Campuchia cham
d t.
01.03 àm phán Xô - Trung l n th 2. Trung Qu c nêu vi c Vi t Nam

chi m óng Campuchia là 1 trong 3 tr ng i cho bình th +ng hoá
quan h Trung – Xô.
01.03 BO Ngo i Giao Trung QuOc: Viet Nam rút d n v dâu tién kh)i
Campuchia, Trung QuOc s1 nOi l i dàm phán.
12.04 HOi ngh bat th ng 3 ngo i tr &ng Viet Nam – Lào – Campuchia
t i PhnomPenh tuyén bO rút quân Viet Nam lân th 2 vào tháng
5.83. Rút 1 binh doàn.
02.05 L ti n quân tlnh nguyen Viet Nam rút d"t 2.
19- HOi ngh ngo i tr &ng Viet Nam – Lào – Campuchia lân th 7 t i
20.07 PhnomPenh kh0ng d nh: quân tlnh nguyen Viet Nam s1 d "c rút
hét kh)i Campuchia khi Trung QuOc cham d t de do .
1984
29.04 Vientiane.
Tháng Chién d ch mùa khô dánh vào các Khmer d) trén d ng bién giOi
4 Campuchia - Thái Lan.
21- "t rút quân th 3 cUa quân tlnh nguyen Viet Nam kh)i
23.06 Campuchia.
1985
Liên Xô: Gorbachov lên, b)t u i u ch nh chính sách i n i,

ngo i. Nhi u l n nói mong mu n c i thi n, quan h Xô - Trung,
song không ng n “3 tr ng i”, *c bi t là vi c rút quân Vi t
Nam kh i Campuchia.
08.01 Nguy n C Th ch th cho Ngô H c Khiém dé ngh nOi l i dàm

phán.
29.01 TP. H( Chí Minh tuyén bO: quân dOi Viet Nam s1 tiép t c rút dân
hàng n m và s1 rút hét kh)i Campuchia vào n m 1990.
21.01 Ngô H c Khiém th trá l i: sau khi Viet Nam công khai cam két và
th c hien rút quân kh)i Campuchia thl dàm phán mOi có ý ngh a
th c té.
23.01 Ngo i tr &ng Trung QuOc Ngô H c Khiém di các n Oc ông Nam
Á. Khi dén Singapore nói: “Trung QuOc s1 “d y cho Viet Nam bài
h c th hai”.
02.04 "t rút quân th 4 cUa Viet Nam kh)i Campuchia.
15.05 Th tr &ng ngo i giao M Armacost: Vé van dé Campuchia, M

s1 dé ASEAN, Trung QuOc di tr Oc, M muOn dùng van dé
Campuchia dé ng n Trung QuOc và Lién Xô cái thien quan he.
1986
24.01 PhnomPenh.
07- àm phán Xô - Trung vòng 8 t i Matxc va, Trung Qu c v(n nêu “3

10.04 tr ng i”, Liên Xô ngh! g*p c p cao (Gorbachov - *ng). Trung
Qu c t ch i.
28.05 "t rút quân tlnh nguyen Viet Nam th 5 kh)i Campuchia.
08.07 Ngh quyét 32 BCT: chuyén sang giai do n dau tranh mOi d Oi
hlnh th c cùng t(n t i hoà blnh vOi Trung QuOc, ASEAN, M ; giái
quyét hoà blnh van dé Campuchia.
28.07 Di-n v n c a Gorbachov Vladivodstock nêu nh ng nét l n c a

chính sách i ngo i m i c a Liên Xô i v i châu Á - Thái Bình
D ng: xích d n l i v i Trung Qu c, gi i quy t “3 tr ng i” bình
th +ng hoá quan h v i Trung Qu c (rút quân kh i Afghanistan,
ch m d t xung t biên gi i Xô - Trung, gi i quy t v n
Campuchia). V i M/, Liên Xô có th có “c0 ch áp ng”
(responsive gesture) v v!nh Cam Ranh n u M/ rút các c n c

quân s Philippin.
05- Vòng 9 àm phán Xô - Trung t i B)c Kinh. 70% th+i gian bàn v n
15.10 Campuchia.
19.10 Liên Xô b)t u rút quân kh i Afghanistan.
Tháng i hOi VI. Nguy n V n Linh d "c bâu làm TBT. & M i làm thU
12 t Ong. S!a L i nói dâu cUa iéu le áng, xoá ch& nói vé Trung
QuOc là “k. thù tr c tiép và nguy hiém nhat”.
1987
07.02 Vòng 10 àm phán Xô - Trung t i Matxc va. Trung Qu c l i nêu “3

tr ng i” cho vi c bình th +ng hoá quan h Trung – Xô, tr ng i
l n nh t là vi c “Vi t Nam xâm l c Campuchia”.
u th. Ngo i tr &ng Lién Xô Schevarnadzé dén PhnomPenh thúc d3y

3 giái quyét van dé Campuchia.
26.03 BO Ngo i Giao thành l p CP87 chuyén trách nghién c u giái pháp
Campuchia và van dé blnh th ng hoá quan he vOi Trung QuOc.
19- Lé c Th g,p Hunxen, Heng Somrin và Chia Xim &

20.04 PhnomPenh, khuyén Campuchia thoá hiep vOi diet chUng Polpot,
th c hien “giái pháp )”.
08.05 H p BCT vé van dé Campuchia (sau khi Lé c Th di

PhnomPenh, tr Oc khi TBT Linh di Lién Xô.
20.05 BO Ngo i giao kién ngh BCT s!a L i nói dâu cUa Hién pháp ch&
nói vé Trung QuOc (dén 27.8.88 mOi th c hien).
10.06 Phó t$ng th ký LHQ Ahmed chuyén tOi ta 4 diém cUa ,ng Tiéu
Blnh.
17.06 Hunxen (di th m Lào) nói vOi Ngo i tr &ng Lào Phun: muOn lién
hiep vOi phái Polpot không có Polpot h n là vOi Sihanouk vOi lý l1
là b n Polpot có l c l "ng nh ng không có thé chính tr , côn
Sihanouk ng "c l i không có l c l "ng nh ng có thé chính tr .
26.06 Nguy n C Th ch g,p d i s Trung QuOc chuyén thông diep

mieng cUa ThU t Ong Ph m V n (ng g!i lãnh d o Trung QuOc
dé ngh m& dàm phán bí m t hai n Oc.
29.07 Thông cáo chung Viet Nam – Indônéxia sau cuOc g,p Nguy n C
Th ch – Mochtar t i TP. HCM. Thoá thu n dùng hlnh th c
“cocktail party” dé các bén lién quan g,p nhau bàn giái pháp
Campuchia.
22.08 Th cUa Ngô H c Khiém g!i Nguy n C Th ch nói Trung QuOc

ch a thé trá l i thông diep cUa ta vl Trung QuOc không muOn chap
nh n viec dã r(i & Campuchia.
27.08 Chính phU CHND Campuchia công bO chính sách 5 diém vé hoà
h"p dân tOc.
02.10 Thông diep mieng cUa ta nh Lién Xô chuyén cho Trung QuOc
nhân cuOc g,p vông 11 Lién Xô - Trung QuOc t i M ct khoa ngày
6.10.
06.10 àm phán vòng 11 Xô - Trung t i B)c Kinh. a công khai vi c

bàn v n Campuchia vào thông cáo báo chí.
29.11 "t rút quân th 6 cUa quân tlnh nguyen Viet Nam kh)i
Campuchia.
12.12 HOi dàm Hunxen – Sihanouk lân th 1 t i Fère-en-Taidenois

(Pháp). Thông cáo chung thoá thu n: giái quyét xung dOt
Campuchia b*ng bien pháp chính tr ; van dé Campuchia do nhân
dân Campuchia giái quyét; trieu t p HOi ngh quOc té dé báo dám
thoá thu n gi a các bén Campuchia. G,p l i vông 2 & Paris và
vông 3 & Blnh Nh -ng.
22.12 Viet Nam và Campuchia tán thành g"i ý cUa Lién Xô dé Lién Xô
g!i thông diep cho ngo i tr &ng Trung QuOc dé ngh Lién Xô cùng
Trung QuOc dàn xép mOt cuOc g,p gi a CHND Campuchia và
Khmer ), Trung QuOc không dáp ng.
30.12 BCT quyét d nh d$i mOi quan he gi a ta vOi Lào và Campuchia,

rút chuyén gia, cO van ta & Lào và Campuchia giái tán doàn
chuyén gia Viet Nam & Campuchia.
1988
20- 22.01
Vông 2 chung.
Hunxen – Hai bén nhat trí: ché dO chính tr & Campuchia do nhân dân
Sihanouk t i Campuchia quyét d nh qua t$ng tuyén c! có giám sát quOc té;
Paris. Không trieu t p hOi ngh quOc té vé Campuchia theo kiéu HOi ngh
có thông cáo
Genève 1954 vé ông D ng.
20- Cuba, Angola và tr" lý ngo i tr &ng M h p & Luanda dã thoá

29.01 thu n viec rút toàn bO quân Cuba kh)i Angola.
01.02 Th Sihanouk g!i thU t Ong Ph m V n (ng: MOi quan tâm luôn
luôn giành cho viec khôi ph c quan he h u ngh hai n Oc láng
giéng anh em chúng ta. Nh v y thl giái pháp này s1 tOi gân.
08.02 Gorbachov tuyên b quân i Liên Xô s rút kh i Afghanistan

trong 10 tháng k t ngày 15.5.88.
14- ng dO gi a hái quân Viet Nam và hái quân Trung QuOc &
16.03 Tr ng Sa.
20.05 Ngh quyét 13 BCT: giái quyét van dé Campuchia tr Oc 1990,

phan dau blnh th ng hoá quan he vOi Trung QuOc.
26.05 BO Ngo i Giao Viet Nam tuyén bO rút quân d"t 7 g(m 50.000 quân
và BO T lenh quân tlnh nguyen; sO quân côn l i s1 rút sâu vào
30km tronglãnh th$ Campuchia d c bién giOi Campuchia - Thái
Lan.
Cu i H p c p cao Xô - M/ Gorbachov – Reagan t i Matxc va, có bàn

th.5 v n Campuchia.
13- àm phán Xô - Trung t i Matxc va. Hai bên bàn t m v n

20.06 Campuchia. Liên Xô rút ra 5 i m "ng v i Trung Qu c v v n
Campuchia.
28.06 QuOc hOi ra ngh quyét s!a L i nói dâu cUa Hién pháp (b) câu
“Trung QuOc là k. thù tr c tiép và nguy hiém nhat”). Chính th c
thông qua ngày 27.8.88.
15.07 Nguy n C Th ch g,p d i s Trung QuOc néu mOt lo t bien pháp

làm giám c ng th0ng quan he hai n Oc, dé ngh hai bén nOi l i
dàm phán & bat c cap nào.
25- H p JIM 1 (Jakarta Infornal Meeting) t i Bô-go (Indônéxia). CuOc

26.07 h p tién hành làm 2 b Oc: b Oc dâu ch/ có 4 phái Campuchia;
b Oc sau có
thém Viet
Nam, Lào và
6 n Oc
ASEAN. M c
dích:
t o mOt
khuôn kh$
cho các cuOc
tháo lu n
không chính
th c, gi a
các bén lién
quan tr c tiép
và các n Oc
h u quan
trong viec tlm
kiém mOt giái
pháp toàn
dien, dúng
dàn và lâu
dài cho van
dé
Campuchia.
CuOc h p dã
kh0ng d nh 2
van dé then
chOt: viec rút
quân Viet Nam trong khuôn kh$ mOt giái pháp chính tr và viec
ng n ch,n s tr& l i cUa ché dO diet chUng Polpot.
07.11 Vông 3 Hunxen – Sihanouk t i Paris. ChU yéu bàn ch ng trlnh

ngh s h p cap cao 3 bén (Hunxen – Sihanouk – Son San ngày
8.11.88).
01.12 Hoàn thành d"t rút quân Viet Nam th 7 kh)i Campuchia g(m
50.000 quân và BO T lenh quân tlnh nguyen Viet Nam &
Campuchia.
1989
05.01 TBT Nguy n V n Linh d+n dâu doàn d i biéu áng và Chính phU
Viet Nam di PhnomPenh d l k2 niem 10 n m QuOc khánh
CHND Campuchia.
06.01 Tuyén bO cUa Nguy n V n Linh và cUa Heng Somrin là s1 rút hét
quân Viet Nam kh)i Campuchia trong khuôn kh$ mOt giái pháp
chính tr vào tháng 9.89.
09.01 Cuba b)t u rút quân kh i Angola theo Hi p !nh 12.8.88 gi a

Cuba, Angola và Nam Phi.
09.01 Ngo i tr &ng Thái Siddhi Savetsila dén Hà NOi.
16- àm phán Viet Nam - Trung QuOc cap th tr &ng & Bàc Kinh vé
19.01 van dé Campuchia và van dé blnh th ng hoá quan he hai n Oc.
01.02 Ngo i tr ng Schevarnadzé n B)c Kinh h i àm v i Tiên K'

Tham v v n Campuchia.
15.02 Liên Xô hoàn thành vi c rút quân kh i Afghanistan.
11.02 H p BCT bàn viec tách và giái quyét t%ng b Oc mOt m,t quOc té
và m,t nOi bO cUa van dé Campuchia; trién khai các di n dàn Viet
– Trung (vông 2), JIM 2, Viet – Thái, Viet – M ...
16- H p trù b (Working group) JIM 2. Ta d a ra 3 b Oc rút quân Viet

18.02 Nam kh)i Campuchia gàn vOi 3 b Oc cham d t vien tr" quân s
cUa n Oc ngoài cho các bén Campuchia.
19- H p JIM 2. Kh0ng d nh l i 2 van dé mau chOt cUa giái pháp cho
21.02 van dé Campuchia là rút quân Viet Nam trong khuôn kh$ mOt giái
pháp chính tr và ng n ng%a s quay tr& l i chính sách và nh ng
hành dOng diet chUng cUa ché dO Polpot; cham d t m i s can
thiep cUa n Oc ngoài và s giúp d- vé quân s cho các phái dOi
l p Khmer.
14.03 H p BCT: quyét d nh rút hét quân kh)i Campuchia vào cuOi tháng
9.89; thúc d3y di n dàn Hunxen – Sihanouk.
22.02- Ngo i tr &ng Nguy n C Th ch th m Singapo, Malayxia và Thái

03.03 Lan.
23.02 Trung Qu c – In ônêxia bình th +ng hoá quan h .
25.02 M/ - Trung Qu c: Bush n B)c Kinh g*p *ng Ti u Bình.
13.03 Xô vi t t i cao Liên Xô thông qua ngh! quy t l p ch c t ng th ng

Liên Xô Gorbachov c bàn gi ch c v này.
15.03 Tiép và làm viec vOi Phó t$ng th ký LHQ Ahmed t i Hà NOi vé
van dé Campuchia.
15.04 Ba chính phU Viet Nam, Campuchia, Lào ra tuyén bO: s1 rút hét
quân Viet Nam kh)i Campuchia tháng 9.
30.04- QuOc hOi Campuchia h p phién bat th ng: s!a hién pháp, d$i
01.05 tén n Oc CHND Campuchia thành Nhà n Oc Campuchia (State of
Campuchea), thay quOc k
02- Vông 4 Hunxen-Sihanouk t i Jakarta. Sihanouk hoan ngénh viec

03.05 d$i tén n Oc, quOc k và nhiéu s!a d$i quan tr ng trong hién pháp
Campuchia; nói có thé chap nh n vé n Oc (nh ng khi vé tOi
bangkok, Sihanouk l i d$i ý. T% dó, quan he Hunxen-Sihanouk rat
xau)
08- àm phán Viet Nam - Trung QuOc cap th tr &ng & Bàc Kinh.
10.05 Trung quOc v+n dôi ta thoá thu n vé nguyén tàc thiét l p chính phU
lién hiep 4 bén Campuchia do Sihanouk d ng dâu, dông két và
giám ho,c bén Campuchia. Vé

giái thé l c quan he 2 n Oc, l p tr ng cUa Trung quOc v+n là giái quyét xong
l "ng quân van dé Campuchia thl mOi cái thien d "c quan he vOi Viet nam;
s cUa các t m th i ch a tính dén tiép t c dàm phán vOi ta
15- H i àm c p cao Trung-Xô (Gorbachev- *ng) t i B)c kinh

16.05
03- S ki n Thiên An Môn

04.06
04.06 Ban Lan: Công oàn oàn k t th)ng tuy t i t ng tuy n c0
24.07 Vông 5 Hunxen-Sihanouk t i Paris. Không d t thoá thu n nào.

Sihanouk bác b) thoá thu n cUa JIM 1 và 2, dôi xoá SOC l p
chính phU 4 bén Campuchia
30.07- HOi ngh quOc té vé Campuchia t i Paris: viec rút quân Viet nam
30.08 không côn là van dé lOn & hOi ngh mà van dé lOn n$i lén là Diet
chUng. HOi ngh không d t d "c mOt giái pháp chính tr , bé tàc &
van dé chia quyén gi a các bén Campuchia trong th i k quá dO.
Song dã thông qua d "c tuyén bO chung ghi nh n hOi ngh là mOt
b Oc tién có ý ngh a và s1 h p l i.
07.08 G,p Th tr &ng L u thu t Khanh (Phó tr &ng doàn Trung quOc
t i PICC) & Paris.
07.08 Hung: ng Công nhân XHCN i tên; Hung gia nh p EC
05.09 TBT Nguy n V n Linh g,p Heng Somrin & Hà nOi chuyén l i Lién
Xô khuyén PhnomPenh nén nh n chính phU 4 bén g(m cá Khmer
), do Sihanouk làm chU t ch.
21-26- "t rút quân Viet nam cuOi cùng kh)i Campuchia
09
30.09 H p BCT nh n d nh vé két quá hOi ngh Paris vé Campuchia
07.10 Kayson Phonvihan th m chính th c Trung quOc dánh dau viec

blnh th ng hoá quan he Lào-Trung quOc. ,ng nói vOi Kayson:
Néu Viet nam rút triet dé kh)i Campuchia thl s1 blnh th ng hoá
quan he vOi Viet nam.
06.11 Thông diep mieng cUa Nguy n V n Linh g!i ,ng Tiéu Blnh:
mong sOm blnh th ng hoá quan he vOi Trung quOc; mong sOm
có d p g,p l i ,ng
09.11 ông c: B c t +ng Berlin s p , k t thúc chi n tranh L nh
20.11 Ti p: Bi u tình l n Praha. Husak t ch c. L p chính ph m i

trong ó ng Công s n ch là thi u s .
21.11 5 n Oc th ng tr c H BA LHQ (P5) chap nh n ph ng án giái

quyét van dé Campuchia cUa Úc trong dó dé cao vai trô cUa LHQ
& Campuchia trong th i k quá dO.
28.11 Th Nguy n C Th ch g!i Tién K Tham nhàc l i thông diep

mieng cUa Nguy n V n Linh g!i ,ng và kh0ng d nh l i “ phía Viet
nam s6n sàng g,p phía Trùn quOc & cap BO tr &ng ho,c Th
tr &ng Ngo i giao t i Bàc kinh ho,c Hà nOi trong tháng 12.89 dé
bàn các b Oc blnh th ng hoá quan he hai n Oc”.
02.12 TBT ng C ng s n Mã lai Tr n Bình ký tho thuân v i chính

quy n Malaysia và Thái Lan gi i tán ng C ng s n và rút v s ng
Hadyai (nam Thái Lan)
10.12 Bulgaria: Bi u tình l n Sofia
12.12 i s Trung quOc thông báo trá l i cUa Trung quOc cho thông
diep ngày 6.11 cUa Nguy n V n Linh: d,t diéu kien cho viec m& l i
dàm phán cap th tr &ng Ngo i giao vOi ta (Viet nam phái chap
nh n s giám sát cUa LHQ vé viec rút quân kh)i Campuchia; phái
chap nh n viec thành l p chính phU 4 bén Campuchia do
Sihanouk làm chU t ch)
1990
09.02 i s M & Thái Lan Dônhue chuyén thông diep cUa Mý: g"p ý
cUa Viet Nam vé mOt cuOc g,p g- gi a bO tr &ng Nguy n C
Th ch ho,c Th tr &ng Trân Quang C vOi tr" lý Ngo i tr &ng
Solômn là quá sOm. Hai bén cân làm rõ các van dé cân tháo lu n
và các khá n ng l a ch n, sau dó Solômn s6n sàng g,p phía Viet
nam. M hien v+n s6n sàng tiép t c trao d$i qua hai is &
Bangkok
21.02 Vông 5 Hunxen-Sihanouk t i Bangkok. Thoá thu n vé nguyén tàc:

s có m,t cUa LHQ & m c dO thích h"p cUa Campuchia là cân
thiét; cân thành l p mOt c ché quOc gia tOi cao dé th c hien chU
quyén quOc gia và thOng nhat dân tOc cUa Campuchia.
25.02 Nicaragua: M*t tr n Sandino th t b i trong t ng tuy n c0
26.02- H p HOi ngh không chính th c vé Campuchí (IMC) & Jakarta.

01.03 Ngoài thành phân nh JIM (Campuchia, Viet nam, Lào và 6 n Oc
ASEAN) côn có thém d i dien T$ng Th ký LHQ, Pháp và Úc. IMC
không d a ra d "c tuyén bO chung vl Khmer ) dùng quyén phU
quyét.
08.03 Lé c Th g,p inh Nho Liém và Trân Quang C (và ngày 10.3
g,p Nguy n C Th ch) d a ý kién: cân có chuyén h Ong chién
l "c trong dau tranh vé van dé Campuchia; phái giái quyét van dé
Campuchia vOi Trung quOc, không thé gát Khmer ); không thé
chap nh n LHQ t$ ch c t$ng tuyén c! t i Campuchia, l p chính
phU 2 bén 4 phái Campuchia dé t$ ch c t$ng tuyén c!…
10.04 H p BCT bàn dé án dau tranh ngo i giao vé van dé Campuchia

trong tlnh hlnh thé giOi có bién d$i. TBT Nguy n V n Linh, Lé c
Th , ào Duy Tùng, (ng S Nguyén nhan m nh cân lién két vOi
Trung quOc báo ve CNXH vl l"i ích chung cUa cá 2 bén.
16.04 Nguy n C Th ch di PhnomPenh thuyét ph c SOC mém d.o

trong van dé diet chUng, chap nh n Khmer ) tham gia chính
quyén lién hiep trong th i k quá dO…
30.04 TBT Nguy n V n Linh nói t i Tp HCM nhân d p k2 niem 15 n m

giái phóng Sài gôn:
- Nén quén cuOc chién tranh di m,c dù dã có bién cO lOn trong quá
kh .
- Viet nam cám thay có tlnh h u ngh vOi nhân dân M .
- Tôi muOn thay blnh th ng hoá quan he Viet-M tuy dó là mOt
tién trlnh lâu dài
03- Vông 3 dàm phán Viet - Trung cap th tr &ng & Bàc Kinh. Trung
08.05 quOc nói roc ý h vé các van dé thuOc m,t nOi bO trong giái pháp
Campuchia và dôi ta tán thành: SNC nén là mOt c cau có tính
chat chính quyén lâm th i, có ch c n ng l p pháp và hành chính;
quân dOi các bén Campuchia néu ch a giái giáp thl t p két vào
mOt sO diém nhat d nh và giám quân.
20- H p 3 TBT Viet-Lào-Campuchia t i Hà nOi nhân k2 niem 100 n m

21.05 ngày sinh H( chU t ch. Quyét d nh cân th c hien “Giái pháp )” dé
giái quyét van dé Campuchia.
04- Hunxen và Sihanouk d i dien cho 2 chính phU Campuchía h p t i
05.06 Tokyo. Ký tuyén bO chung thoá thu n l p SNC vOi sO thành vién 2
bén b*ng nhau (6+6) t "ng tr ng cho chU quyén quOc gia và
thOng nhat dân tOc Campuchia
05.06 Lân dâu TBT Nguy n V n Linh tiép i s Trung quOc Tr ng

c Duy
06.06 BO tr &ng quOc phông Lé c Anh tiép và m i c m thân m t i

s Trung quOc
11- Vông 4 dàm phán Viet – Trung (Trân Quang C - T% ôn Tín). Ta

13.06 không chap nh n viec can thiep vào van dé nOi bO Campuchia nh
Trung quOc dé ngh . àm phán không két quá
13.06 Ngo i tr &ng Nguy n C Th ch tiép T% ôn Tín. Gi ng dieu cao

ng o cUa T% b Nguy n C Th ch phé phán m nh.
19.06 BCT h p dánh giá vông 4 dàm phán Viet – Trung (vàng m,t TBT
Nguy n V n Linh)
25.06 i s Tr ng c Duy g,p Th tr &ng Trân Quang C chuyén

thông diep cUa Lãnh d o Trung quOc (có s!a l i) g!i lãnh d o Viet
nam
16- H p P5 vé van dé Campuchia t i Paris

17.07
18.07 Ngo i tr &ng M Baker tuyén bO chính sách mOi cUa M vé van
dé Campuchia: M th%a nh n Viet nam dã rút quân kh)i
Campuchia; chính quyén PhnomPenh hien là l c l "ng chU yéu
có khá n ng ng n Khmer ) tr& l i câm quyén. Vl v y, M quyét
d nh rút b) viec công nh n chính phU Lién hiep Campuchia Dân
chU (cUa 3 phái) t i LHQ; s6n sàng tháo lu n vOi Viet nam và SOC
dé thúc d3y giái pháp cho van dé Campuchia.
06.08 Oi tho i Viet-M vông 1 (Tr nh Xuân Lãng-Kenenth Quinn) t i

N u Oc vé van dé Campuchia và blnh th ng hoá quan he Viet-
M . Mý yéu câu ta: cam két chap thu n và thúc d3y Campuchia
chap nh n v n kien khung P5; tuyén bO hoan ngénh LHQ kiém

ch ng rút nhân vién quân s côn l i & Campuchia; cho biét ý kién
vé SNC và vai trô cUa LHQ & Campuchia
12.08 BCT h p bàn van dé Campuchia. TBT Nguy n V n Linh két lu n:
Nh ng van dé t(n t i hien nay thuOc nOi bO và chU quyén cUa

Campuchia phái do các d(ng chi Campuchia t quyét d nh. Viet
nam tôn tr ng nh ng quyét d nh cUa các d(ng chi Campuchia vé
nh ng van dé này.
12.08 ThU t Ong Lý B*ng tuyén bO khi dén th m Singapore: Hy v ng s1

blnh th ng hoá quan he vOi Viet nam và hai bén s1 tháo lu n các
van dé khác nh tranh chap Tr ng sa…
13.08 Th tr &ng Trân Quang C tiép i s Trung quOc biéu th hoan

ngénh tuyén bO cUa Lý B*ng & Singapore, nhàc l i mong muOn
sOm có g,p cap cao hai bén.
27- H p P5 lân th 6 vé Campuchia di dén thoá thu n: nh ng dàn xép

28.08 quân s trong th i k quá dO & Campuchia; tuyén c! d Oi s báo
tr" cUa LHQ; báo ve nhân quyén; van dé báo dám quOc té. Hoàn
thành toàn bO 5 v n kien khung vé giái pháp Campuchia
29.08 i s Trung quOc g,p Nguy n V n Linh và & M i chuyén l i

cUa Giang Trach Dân và Lý B*ng m i TBT Nguy n V n Linh, thU
t Ong & M i và CO van Ph m V n (ng sang hOi dàm bí m t
vOi lãnh d o Trung quOc t i Thành ô vào ngày 3.9.90
30.08 H p BCT bàn vé g,p cap cao Trung quOc t i Thành dô
31.08 Oi tho i Viet-M vông 2 t i N u Oc. M dé ngh Viet nam và

PhnomPenh chap nh n khung giái pháp Campuchia cUa P5, dé
ngh SOC di h p & Jakarta dé l p SNC trén c s& thoá thu n cUa
P5. M coi dây là diéu kien dé M blnh th ng hoá quan he vOi
Viet nam và dé M g,p Hunxen
01.09 Xô - Trung h p c p Ngo i tr ng t i Cáp Nh% Tân bàn v v n

Campuchia
03- CuOc g,p cap cao Trung –Viet t i Thành dô (thU phU t/nh T
04.09 Xuyén). Nguy n V n Linh chap nh n công th c l p SNC cUa
Trung quOc (6+2+2+2+1 và Sihanouk làm chU t ch)
05.09 Nguy n V n Linh di PhnomPenh thông báo lãnh d o Campuchia

vé cuOc g,p Thành dô, thuyét ph c PhnomPenh nh n công th c
l p SNC cUa Trung quOc. Campuchia phán dOi.
07.09 Ngo i tr &ng M thông báo Mý quyét d nh m& dOi tho i tr c tiép
vOi PhnomPenh
10.09 BCT c! Trân Quang C di Jakarta theo dõi cuOc h p cUa các bén
Campuchia bàn vé viec thành l p SNC, d Oi s chU trl cUa Pháp
và Indonesia – 2 d(ng chU t ch PICC. Các bén Campuchia ra
tuyén bO chung “chap nh n toàn bO v n kien khung cUa P5 làm c
s& cho viec giái quyét xung dOt Campuchia”, thành l p SNC.
10.09 Phó tr" lý Ngo i tr &ng Mý K. Quinn thông báo: M quyét d nh nói
chuyen vOi tr &ng doàn ta t i i HOi d(ng LHQ vé blnh th ng
hoá quan he gi a hai n Oc.
14- (Trân Quang C ) di Bangkok dé theo dõi tiép cuOc h p cUa các
18.09 bén Campuchia giái quyét nOt van dé chU t ch SNC.
17.09 Các bén Campuchia h p t i Bangkok dé hoàn tat viec l p SNC.

CuOc h p that b i do không nhat trí trong viec c! doàn d i biéu
SNC di d i HOi d(ng LHQ và nhat là do SOC (Hunxen) không
chap nh n viec c! Sihanouk làm chU t ch và thành vién th 13 cUa
SNC.
20.09 H BA LHQ thông qua ngh quyét 608 ghi nh n SNC d i dien cho
Campuchia vé m,t dOi ngo i và gi ghé cUa Campuchia t i LHQ.
24.09 Phó ThU t Ong Võ Nguyén Giáp sang Trung quOc d l khai m c
ASIAD. ThU t Ong Lý B*ng tiép, nói vé quan he 2 n Oc, nh n xét
Trân Quang C là “nhân tO tiéu c c” trong viec thúc d3y giái pháp
Campuchia
29.09 Nguy n C Th ch g,p Ngo i tr &ng M Baker. M nói muOn blnh

th ng hoá quan he vOi Viet nam trong khung cánh mOt giái pháp
chính tr vé Campuchia, d(ng th i tOc dO và qui mô blnh th ng
hoá quan he tu thuOc vào tién b trong van dé MIA và các van dé
nhân d o khác.
18.11 BCT h p bàn vé nguyén tàc dau tranh vé v n kien chung P5 và

van dé ch c chU t ch SNC.
26.11 P5 và Indonesia h p t i Paris thoá thu n d tháo Hiep d nh Paris

vé Campuchia
21.12 H p SNC t i Paris vOi s tham gia cUa 2 d(ng chU t ch PICC và
d i dien T$ng Th ký LHQ
1991
15- (Trân Quang C ) H p vOi bO ph n B1 BO Ngo i giao Campuchia

16.01 chu3n b cho cuOc h p U2 ban phOi h"p PICC. Nh n d nh vé Trung
quOc
16.01 Hunxen nói vOi Trân Quang C : khá n ng n m 91 ch a có giái

pháp chính tr . CuOc g,p Paris v%a qua ch/ là di n dàn d lu n,
không phái th ng l "ng. Vl v y chúng tôi ch a néu tách m,t nOi
bO và quOc té.
24- H p BCT & Tp HCM tháo lu n “ ng lOi dOi ngo i ph c v th c

25.01 hien m c tiéu chién l "c cUa n Oc ta dén n m 2000” do BO Ngo i
giao d tháo và van dé Campuchia
02.02 (Trân Quang C ) xin rút kh)i danh sách dé c! T9 khoá VII. Không
d "c chap nh n.
24.02 Nguy n v n Linh g,p Heng Somrin t i Hà nOi, l i thuyét ph c

PhnomPenh nh n công th c 6+2+2+2+1 dé thúc d3y chính sách
hoà h"p dân tOc theo ý cUa Trung quOc trong cuOc g,p Thành dô
ngày 3.9.90
09.04 Oi tho i Viet-M vông 5 t i N u Oc. Tr" lý Ngo i tr &ng R.

Solomon d a ra lO trlnh 4 b Oc gàp quá trlnh giái quyét van dé
Campuchia vOi các b Oc cái thien quan he M -Viet
13.04 BCT h p nh n d nh tlnh hlnh thé giOi và bàn chính sách dOi ngo i.
Yéu câu phOi h"p tOt h n gi a 3 ngành Ngo i giao-QuOc phông-
An ninh trong ngién c u các van dé quOc té.
08.05 H p 3 ngành Ngo i giao-QuOc phông-An ninh nh n d nh tlnh hlnh

thé giOi
15- BCT tháo lu n bán d tháo “Báo cáo vé tlnh hlnh thé giOi, viec
17.05 th c hien d ng lOi dOi ngo i cUa d i hOi VI và ph ng h Ong
tOi”; tiép t c dánh giá vé cuOc g,p cap cao vOi Trung quOc tgáng
9.90 t i thành dô.
15- Giang Tr ch Dân th m Liên Xô - Chuy n th m Liên Xô u tiên

19.05 c a c p cao nh t Trung qu c trong 34 n m qua. Thông cáo chung
2 bên nói nhi u n v n Campuchia
02- H p SNC t i Jakarta. Ngoài các bén Campuchia, có 2 d(ng chU

04.06 t ch PICC (Pháp và Indonesia), d i dien T$ng Th ký LHQ.
Sihanouk c#ng có m,t vOi danh ngh a là khách m i cUa Suharto.
CuOc g,p không d t két quá gl dáng ké.
05.06 Hunxen và Sihanouk g,p riéng dé tháo lu n vé ch c ChU t ch và

Phó ChU t ch SNC, kéo dài ng%ng bàn tOi khi có t$ng tuyén c!,
Sihanouk vé PhnomPenh, kéu g i ng%ng vien tr" quân s n Oc
ngoài cho các bén Campuchia
17- i hôi VII áng CS Viet nam. & M i thay Nguy n V n Linh làm
27.06 TBT, Lé c Anh làm ChU t ch n Oc. Nguy n C Th ch ra kh)i
BCT và T9
09.07 Trân Quang C g,p TBT &M i xin không nh n ch c BO

tr &ng Ngo i giao
10.07 & M i g,p i s Trung quOc d,t van dé c! d,c phái vién sang
thông báo lãnh d o Trung quOc vé d i hOi VII
28.07- Lé c Anh và H(ng Hà sang Trung quOc vOi danh ngh a “ oàn
02.08 d i dien d,c biet cUa T9 dáng CS Viet nam” dé thông báo lãnh
d o Trung quOc vé i hOi VII dáng CS Viet nam. Cá hai dã g,p
T% ôn Tín xin l&i (vé v to tiéng vOi bO tr &ng Nguy n C Th ch)
Tháng QuOc hOi khoá 8 h p k 9 thông qua danh sách chính phU mOi.
8 Nguy n M nh Câm nh n ch c BO tr &ng Ngo i giao thay Nguy n
C Th ch
08- Vông 5 dàm phán Viet – Trung cap th tr &ng t i Bàc kinh vé blnh
10.08 th ng hoá quan he.
09- Ngo i tr &ng mOi Nguy n M nh Câm th m Trung quOc

14.08
23.10 HOi ngh quOc té vé Campuchia t i Paris. Ký két hiep d nh hoà blnh
Campuchia
05- TBT & M i và ThU t Ong Võ v n Kiet th m chính th c Trung

10.11 quOc. Thông cáo chung vé blnh th ng hoá quan he hai n Oc
14.11 Sihanouk tr& vé PhnomPenh sau 13 n m l u vong
25.12 Gorbachev t ch c. C+ búa li m trên nóc i n Kremli b! h xu ng

thay b ng lá c+ 3 màu c a n c Nga ánh d u vi c Liên bang Xô
vi t ch m d t t"n t i
1993
24.11- HOi ngh gi a nhiem k cUa BCH T9 khoá VII. (Trân Quang C )
01.12 T nguyen xin rút kh)i T9.
Tr n Quang C
H i c và suy ngh

Hoi Ki Tran Quang Co

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hoi Ki Tran Quang Co

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

C NV TÔI YÊU T QU C TÔI!

H n thiêng sông núi n c Nam

H i c và Suy ngh .......................................................................................................... 3

0. H1I 2C VÀ SUY NGH3

1. VI T NAM TRONG TH P NIÊN 70 C4A TH5 K6 20

2. M7T NHI M K8 9I S2 KHÔNG T: NH9T

4. CP 87 VÀ BA T<NG QUAN H C4A V=N > CAMPUCHIA

5. T? CH NG DI T CH4NG 5N “GI@I PHÁP ”!

6. M7T BA;C TB CCI TRÓI: A D9NG HOÁ A PHADNG HOÁ

7. TRUNG QU C U N MÌNH E THÍCH NGHI V;I TH5 CFC

8. HI P M7T C4A H7I NGHG QU C T5 PARIS V> CAMPUCHIA

9. HNG TIEU BÌNH TI5P KAYSONE PHOMVIHAN E NÓI V;I

10. THU C ING NHANG KHÔNG DÃ AJC T T

11. B7 CHÍNH TRG ÁNH GIÁ CU7C ÀM PHÁN THÁNG 6.90

12. M7T SB CHKN LBA THI5U KHÔN NGOAN

13. CU7C GHP C=P CAO VI T – TRUNG T9I THÀNH Ô

14. THÀNH Ô LÀ THÀNH CÔNG HAY LÀ TH=T B9I C4A TA ?

15. AI LÀ NGALI ÁNG LÝ RA PH@I NH; DAI ?

16. MÓN NJ THÀNH Ô

17. NHMNG V=N > V> TÌNH HÌNH QU C T5 VÀ CHÍNH SÁCH

19. HI P 2 C4A H7I NGHG QU C T5 V> CAMPUCHIA

20. K5T THÚC M7T CHHNG ALNG NHANG LGCH SN CHAA

21. PHF LFC - NHMNG THÁCH TH2C I V;I AN NINH VÀ PHÁT

B i c nh qu c t lúc này r t ph c t p, chi n tranh l nh ã i vào giai o n cu i,

ng l i phù h"p v i th c ti n khách quan nh*m thoát ra kh)i th cô l p, hoà

r*ng n u nghiên c u m t cách trung th c và có trách nhi m nh ng s ki n c a

Vì v y tài li u này tôi vi t làm 2 ph'n: H i c và Suy ngh . Ph'n H i c c g ng

1 V n b n này là t ng h p c a 2 v n b n: v n b n ngày 23.1.01 (g i là B n 01) và v n b n ngày 23.5.03

2. M7T NHI M K8 9I S2 KHÔNG

Tháng 10.82, tôi "c b$ nhi m i làm i s t i V ng qu c Thái Lan – m t

ph m lãnh th$ Thái. Thông th ng nh ng ho t ng này tr nên náo nhi t vào

th ng t t p trong Công viên Lum-pi-ni g'n i s quán ta trên ng Oai-

Tr l i: Th c ch t c a cái g i là v n Campuchia hi n nay là vi c Trung Qu c s! d ng m t

- Vi t Nam v i Trung Qu c – Khmer ) thì là m c b+y Trung Qu c c , u là sai l'm nguy hi m.

Tr l i: Tôi ngh r*ng không nên ,t v n nh v y, vì s1 trúng hi m k c a B c Kinh. Th o n l n

Trong chuy n i In ônêxia tháng 3 v%a qua c a B tr ng Nguy n C Th ch, Vi t Nam và

Tr l i: V i u này chúng tôi có th m b o ch c ch n r*ng chúng tôi không xâm ph m lãnh

H)i: Nh ng chính quy n và quân i Thái Lan ã v ch rõ i u ã x y ra. M t s phóng viên

H)i: Ngài T l nh t i cao kiêm T l nh L c quân (Ac-thit Kh m-lang-$c) ã a ra tin này.

H)i: Không rõ Vi t Nam s có bi n pháp s m ch m d t chi n s nh th nào?

Tr l i: N u nh các ông theo dõi k v n thì các ông s1 th y không ph i là v n gì m i m. c .

Khi cho in bài ph)ng v n này, Ban biên t p ã t ý c t b) không ng tr l i c a

Trong khi Vi t Nam ã ti p t c sa l'y vào Campuchia thì ba n c l n trong tam

1. Liên Xô ch m d t ng h Vi t Nam xâm l "c Campuchia.

3. Trung Qu c có nh ng bi n ph m c i thi n quan h v i Liên Xô.

n ngày 1.3.83, Trung Qu c a ra công khai 5 i m trên. Th c ra lúc ó

V n Hoa ki u c#ng là m t ,c i m mà Trung Qu c mu n khai thác hòng

Trong khi ó, ng i Vi t Thái Lan l i ch u m t s ph n h3m hiu h n nhi u. Ta

có v. c ng th0ng nh ng ã k t thúc khá êm th m. Cu i cùng h ch/ yêu c'u m&i

Tháng 10 n m 1986, v%a tròn 4 n m Thái, tôi k t thúc nhi m k is ,r i

Cu c àm phán không em l i k t qu . L u m i Lào sang B c Kinh bàn ti p.

chính sách c a Trung Qu c i v i ông D ng và d ng ý sâu sa c a h khi

[m$c l$c] [ch ng sau]

i h i VI, m nh danh là i h i “ i m i” c a Vi t Nam, th c ch t b t 'u t%

C#ng trong nh ng n m 1986-1988, cu c kh ng ho ng kinh t – xã h i n c ta

ng khoá 6. R(i n tháng 1.87, nh n ch c th tr ng B Ngo i Giao, chuyên

Ngày 7.3.87, B Chính tr (BCT)24 h p xem xét án u tranh ngo i giao, nh n

Ngày 9.4.87, giúp BCT xúc ti n vi c th c hi n Ngh quy t 32/BCT và Ngh

- Nghiên c u ch tr ng gi i quy t các v n bình th ng hoá quan h v i Trung

- Nghiên c u các di n àn có th tác ng tích c c t i ph ng h ng ó;

- Nghiên c u n i dung ph i h"p ho t ng v i Liên Xô, Lào, Campuchia theo ph ng

B ph n th ng tr c CP87 g(m có: Tr'n Quang C , ,ng Nghiêm Hoành (V

B Ngo i Giao CHND Campuchia c#ng thành l p b ph n B1 có th tr ng

4. CP 87 VÀ BA T<NG QUAN H C4A