C.

KLM Afyon ve evresi, corafi konumuna bal olarak iklim zellikleri bakmndan farklar arz eden kuzeyde Bat Rzgrlar Sisteminin etkisinde bulunan orta ve bat Avrupann her mevsimi yal Ilman iklimi ile Dou Avrupann karasal iklimi ve gneyde Subtropikal Yksek Basn Rejiminin etkisinde bulunan her mevsimi kurak, tropikal blge arasnda bir gei kuanda yer almaktadr. Dier yandan, Afyon ve evresi farkl evrelerden gelen hava akmlarnn etkisinde kalmakla beraber, hava koullar yl iersinde srekli olarak deiiklik gsterir. K aylarnda Karadeniz ve Dou Akdeniz havzalarnda gelien cephe depresyonlarnn etkisi altnda bulunmaktadr. Genellikle bu tip souk cepheler blge zerinde yalara yol aar, rzgarl ve souk hava koullar olutururlar . Hazar Gl ve evresindeki cP hava sistemi ile birleen Termik Yksek Basn alan k aylarnda byyerek ve gelierek Dou ve Anadolu blgesinden yksek bir basn srt eklinde souk bir ekilde et-kili olarak Afyona kadar ular. Bylece k aylarnda Afyon ve evresinde bu hava akmlar, dk scaklklara neden olur ve zaman zaman da ak hava durumlar ile karakterize edilen antisiklon koullar hkm srer. Dou Avrupann snmaya balamas ve Asor antisiklonunun kuzeye doru yer deitirerek Avrupa zerinde yaylmas ile birlikte, Akdeniz Havzas ve dolaysyla Trkiye tropikal hava ktlelerinin etki alanna girer . Yaz mevsimi boyunca Afyon ve evresi kontinental tropikal (cT), Dou Akdeniz, Dou Avrupa ve Balkanlar yoluyla gelen maritim polar (mP) hava ktlelerinin etkisinde kalr. Afyon ehri konumundan dolay gne nlarnn geli as, radyasyon miktar ve gnelenme sresi yl boyunca farkl deerler gstermektedir. Gne nlarnn geli asnn minimum deeri 21 Aralk ta 28 11 iken, maksimum deeri 21 Haziran da 73 33 olmaktadr. Bu duruma gre Alyon a gne nlan yl iinde 45 22 lk farkla gelmektedir. Bylece alnan radyasyon miktar yaz-k dnemleri arasnda srekli deimektedir. Afyon ve evresinde radyasyon dal ve miktar nisbi farkllklar gsterir. Gne nlarnn 60-73 ye uzanan bir a ile geldii yaz mevsiminde radyasyon enerjisi yksek, 28-40 lk bir a ile gelen k mevsiminde ise radyasyon enerjisi dktr . Afyonda teorik gnelenme sresi k aylarnda 9-9,5 saat civarnda olurken, yaz aylarnda

14 saati (Haziranda 15.04 saat) getii grlmektedir. Afyon ve evresini etkisi altna alan farkl cephelerin ve aksiyon merkezlerinin atmosfer aktivitelerine bal olarak gnelenme oran, Kasm ayndan Maysa kadar %50nin altnda seyretmektedir. Mays ayndan itibaren gnelenme srelerinin artmas ile birlikte gnelenme oran da artar ve en fazla Austos aynda %80 in zerine kar . 1) Scaklk Afyon ili ierisinde bulunan meteoroloji istasyonlarnn uzun yllk verilerine gre yllk ortalama scaklk 11.1C ile 13.0C arasmda deitii grlr. En souk ay olan Ocak aynda ortalama scaklk 0.2C ile 2.8C arasndadr. En scak ay olan Temmuz aynda ise ortalama scaklk deerleri 24.5C ile 23.4C arasmda deitii grlr. En souk ay olan Ocak aynda ortalama scaklk 0.2C ile 2.8C arasmdadr. En scak ay olan Temmuz aynda ise ortalama scaklk deerleri 24.5C ile 23.4C arasmda deiir. Gece ve gndz arasndaki scaklk fark, hemen hemen btn yl boyunca grlr ve bazen 20Cnin zerine kar. Hocalarda 22.8 ve Dazkrda 22.4dr. Bunun nedeni Afyon ilinin i ksmnda yer alyor olmas ve karasalln nispeten artm olmasdr. Afyonun uzun yllk scaklk gidilerine bakldnda ekstrem deerlerin etkili olduu yllarn birka yl st ste devam etmedii ve sonraki yllarda normal deerlere yakm bir deer seyrettii grlmtr. Bu durum, Afyon ilindeki istasyonlarn iklim zelliklerindeki genel gidiinde byk deiikliklerin olmadm yanstmaktadr. Afyon ilinde don olaynn etkili olduu dnemin il zerinde cephe oluum koullarnn en sk etkili olduu ve gnelenme sresinin ksa ve doal olarak snmann az olmas, ykseltinin de evresine gre fazla oluu gibi topografik etki ile birlikte bal nemin de az olmasyla, belirtilen dnemde Afyon ilinde sk sk don olaylar olumaktadr. Nemin az olmas, zellikle souk hava ktlesinin olduu dnemlerde yerden ma yoluyla scaklk kaybn arttrr. Bu nedenle Afyon ilinde zellikle gece saatlerinde scaklk ok der ve sk sk don olay meydana gelir. Afyonda don olay ortalama balama tarihi olarak 22 si, ortalama son bulma tarihi de ubat aynn 25i olarak karmza kmaktadr. En erken ve en ge balama ve son bulma tarihleri dikkate alndnda, Afyonda don olaynn ounlukla Aralk-ubat arasndaki dnemde meydana geldii grlmektedir(izelge-2).

2) Ya Afyon ilinde yan mevsimlere gre dalm incelendiinde, Akdeniz- Anadolu gei tipinde olduu ancak karasalln nispeten artm olmas nedeniyle, lkbahar yalarnn fazla olduu dikkati eker. Afyon Bolvadin ve Emirda'da k yalar fazla olmakla beraber, yan maksimum dzeye ulat lkbahar mevsiminin Mays aynda olduu grlr. Yukardaki izelgeye bakldnda Afyon ilinde yllk ya ortalamas 580.7 ile 361.2 mm arasmda deiir. K yalarnn maksimum olduu istasyonlar Dinar, Dazkr ve Hocalardr. uhutta mevsimlik ya deerleri k ve ilkbahar yzdeleri ok yakn deerdedir. Ya younluunun ilkbaharda topland Afyon, Bolvadin ve Emirda'da ya oran %35.0 ile %33.7 arasmdadr. Btn istasyonlarda yaz mevsiminde ya deerleri der. Afyon ilinin Akdeniz klim Blgesi ile Anadolu Karasal Gei Tipi arasnda yer almas nedeniyle farkl bir ya rejiminin etkileri altnda bulunmaktadr.

Bu nedenle, termik rejimi belirleyen faktrler ya rejimini de belirlemitir. Ancak il ierisindeki istasyonlarda ve evrelerindeki farkl ya blgelerinde, topografya koullarna bal olarak, k ve ilkbahar ya yzdeleri ile toplam ya miktar arasnda farkllklar belirmitir. Nitekim ilde en yal istasyon olan ayda yllk ortalama ya miktar 580.7 mm olduu halde, 14 Km. kuzeyinde bulunan Bolvadin 383.7 mm ya almaktadr. lin i ksmlarnda yer alan istasyonlarda doal olarak karasallk etkilerinin nispeten olarak artm olmasyla k mevsimi yaldr. Bununla beraber lkbahar yalar genelde ili btn istasyonlarnda daha fazla olmasna ramen, Akdeniz ikliminin hissedildii il gneyinde k mevsimi daha yaldr. lkbahar yalar da k yalarna yakn deerdedir. En az yal mevsim olan yaz dneminde konveksiyonal olaylar ok kuvvetli olmamakla beraber dk oranda da olsa yalar grlr. Yllk yal gn saysna bakldnda en yksek deerin 128.1 gn ile Afyonda olduu ve dier istasyonlarda ise yln 95.5 ile 101.9 gn arasmda deien sayda yal getii anlalmaktadr. Afyon ve evresinin Akdeniz iklim blgesi ile Anadolu karasal gei tipi arasmda olmas nedeniyle farkl bir ya rejiminin etkileri altnda bulunmaktadr. Afyon ilinde zellikle k aylarnda yalara ve scaklk dne neden olan cephesel etkilerin egemen olmas ile birlikte karasallk ve ykseklik etkileri, burada yalarn zaman zaman kar eklinde dmesine neden olmaktadr. Yl iersinde kar yalar Ekim aynda balar ve Aralik ayndan itibaren etkili olmaya balar. Ocak aynda maksimum dzeye ular. Bu ayda kar yal gn says Afyonda 4,5 gn, Bolvadinde 3,5 gn ve Dazkrda 1.4 gndr. Afyon ilinde kar yalar baz yllar Nisan ayna kadar devam etmitir. Yllk ortalama kar yal gn says en fazla olan istasyon 15.4 gn ile Afyondur. Dier ilelerin yllk ortalama deerleri 4.7 gn (Dazkr) ile 14.7 (hsaniye) arasmda deimektedir. Kar yalarnn en fazla olduu Aralk, Ocak ve ubat aylarnda kar rts kalnl da en yksek deere ular. Uzun yllk rasatlara gre, en yksek kar rts kalnl Aralk aynda Afyonda 88.0 cm., Bolvadinde Mart aynda 73.0,Mart aynda Dinarda 39.0, ayda Aralk aynda 49.0 ve Emirda da ubat aynda 85.0 cm. olarak tespit edilmitir . 3) Basn ve Rzgarlar Bat rzgrlar kuann etki alan ierisinde bulunan lkemiz ve dolaysyla Afyon yresinin basn koullarn, yl iinde etkili olan hava ktlelerinin ait olduu aksiyon merkezleri dzenlemektedir. Bylelikle Afyon ilinde yeryzne yakn tabakalarda basn dal ve sirklasyon durumu, blgenin basn koullarnn yl iinde gsterdii zellikler ile ilgilidir. Bylece Afyon ili btn yl boyunca farkl evrelerden gelen hava ktlelerinin ve basn sisteminin etkisinde kalmaktadr. Orta ve Dou Avrupa zerinde yerleen termik yksek basn merkezi, Ekim ayndan itibaren derinleip genileyerek yaylan kontinental polar (cP) hava ktleleri, kuzey ve kuzeydou ynl hava-akmlar eklinde, Afyon ilini de iine alan Bat Anadoluyu etkiler. Bu etkiye bal olarak scaklklar der, basn deerleri ykselir. Buna gre Afyon ilinde Eyll ayndan itibaren basn ykselmeye balar ve en yksek ortalama deere Ekim aynda ulalr. Ykseltiye bal olarak basn deerinin dmesi nedeniyle ortalama en yksek basn deeri bu ayda 901.2 mbye ular. Kasm ayndan itibaren dmeye balar. Ekim aynda grlen en

yksek basn deerleri ilin karasallk derecesi ile birlikte ykselti ve genel atmosfer sirklasyonu ile ilgilidir. Ortalama basn deerlerinin aylk deiimleri kk boyutlarda olurken en yksek ve en dk basn deerleri arasndaki salnmlarn fazla olmas zellikle k aylarnda yksek olmas sonucunu dourmutur. izelgeye gre, k mevsiminde basn deiimlerinin daha fazla olduu grlr. Bu deiimin nedeni Orta ve Dou Avrupa zerinde yerleen termik yksek basncnn yan sra bu mevsimde Anadolu platosunda yksek bir basn srtnn egemen olmasdr. Bu srtn batya doru eik blgesi olan Afyon ve evresine doru etkilerinin sokulmas ile scaklklar der ve basn koullarnda ykselmeler oluur12. Afyon ilinde rzgr rejimini atmosfer sirklsyonu ve basn koullarnn mevsimlik deiimi ile topografik faktrler belirler. Baka bir ifade ile basn koullarn tayin eden hava ktlelerindeki deiime bal olarak, mevsimlere gre rzgrn yn ve frekans da deimektedir. Nitekim rzgr rasat verileri incelendiinde, basn deiimleri ile rzgr frekanslar ve esi ynleri arasndaki balanty grmek mmkndr Afyon ilinde egemen rzgr yn mevsimlere ve topografik koullara bal olarak deiiklik gstermektedir. Bylece Afyon ve evresini etkisine alan basn merkezlerine bal sirklasyon koullarnn da yl iinde mevsimlere gre deitii grlr. Buna gre Afyonda egemen rzgr yn SE, Bolvadinde NW, Dinarda NE ve Emirda'da SWdir. Afyon ili mevsimsel olarak k dneminin ok nemli, ilkbaharn nemli-yar nemli, yaz mevsiminin tam kurak ve sonbaharn ise yar kurak-yar nemli iklim koullarna sahiptir. Bylece Afyon ve evresi lkemizin Karasal Gei tipi iklimi zelliklerini tar.