HMK MADDELER

KARBON DNGS (*)

(*) http://www.uwsp.edu/geo/faculty/ritter/geog101/textbook/earth_system/carbon_cycle_NASA.jpg

 Topraktaki bitki ve hayvan kalntlarnn rmesi, temel bir biyolojik sreci kapsar:
Karbon (C), atmosferde karbondioksit (CO2) olarak dngleir. Bu srete C un bir ksm mikrobiyal doku iinde tketilir (toprak biyoktlesi). Kalan ksm ise kararl bir yap olarak humusa dndrlr. Dnya yzeyi ve 16 km derinlie kadar bulunan deiik rezervlerdeki C miktarlar u ekildedir:

Deiik Rezervlerdeki C Miktarlar (*)

Rezerv C Miktar, 1011 Ton

Dnya yzeyinde Atmosferik CO2 Biyoktle mesuyu Deniz Toprak organik maddesi 16 km.ye kadarki derinlikte Deniz organik dknts Kmr ve petrol Dip denizdeki eriyik karbon Tortular 30 100 345 200.000 7 5 3 5-8 30 - 50

(*) Stevenson, F, J.; Humus Chemistry; Wiley, New York, 1982; ch.1; p.2.

KARBON DNGSNN RENKLERLE FADES

YASLANMA YESIL
(HAYAT) INSAN, BITKI VE HAYVAN KULLANIMI

SARI

SIYAH
(HMIK ASIT)

LM KAHVERENGI HMIKLESME

Topraktaki hmik maddeler sudaki hmik maddelere nazaran kat be kat daha fazladr. Toprak organik maddesindeki karbonun kresel boyuttaki varl, 30-35 x 1011 ton olarak tahmin edilmektedir.

Topraktaki karbonun, kresel olarak, %70-80i hmik maddeden olumaktadr (*).

(*) Piccolo, A.; Supramolecular Structure of Humic Substances; Advances in Agronomy; Volume 75; p. 59; 2002.

 Liebig hmik asiti yle tarif etmitir: alkali ortamda kolayca znebilen, fakat suda znmeyen, alkalilerin veya asitlerin aksiyonu ile bitkilerin bozulmas boyunca retilen koyu renkli madde. Khristeva hmik asiti zamanla bozunmaya kar maddenin ilk hayati durumundan daha direnli klan, hayvansal ve bitkisel organizmalardan arta kalan transformasyon maddesidir diye tanmlamtr. Hmik asitler bitkilerin rmesinden olumakta ve doal olarak ime suyunda, turbada, toprakta, Leonardite cevherinde ve linyitte bulunmaktadr. Hmik asit turbadan ekstrakte edilebilmekte veya bitmen kmrn s kontroll nemli oksidasyonu ile retilebilmektedir (*).
(*) T.L. Senn, and A.R. Kingman, A review of Humus and Humic Acids, South Carolina Agricultural Experiment Station, Clemson, SC. Research Series Report No. 145, 1973.

 Hmik moleklnn katyon deiim siteleri hidrojen iyonu ile doldurulduu zaman oluan madde hmik asit olarak dnlmektedir. Asidik ortamda suda znmezler. Katyon deiim siteleri hidrojen haricinde herhangi bir katyon ile doldurulursa bu madde humat olarak tarif edilmektedir. Mesela sodyum, hidrojenin yerine konursa, sodyum humat olur (*).
(*) M.H.B. Hayes, P. MacCarthy, R.L. Malcolm and R.S. Swift (Eds.), Humic Substances H: In Search of Structures, Wiley, New York, 1989.

 Flvik asit asidik ortamda suda znebilen ve sar ile koyu kahverenge kadar renk dalm olan hmik asitlerin bir trdr. Humin de hmik asitlerin suda hibir artta suda znmeyen, ancak, organik zclerle znebilen ksmlardr. Himatomelanik asit ise hmik maddelerin alkolde znen blmleridir (*).
(*) M.H.B. Hayes, P. MacCarthy, R.L. Malcolm and R.S. Swift (Eds.), Humic Substances H: In Search of Structures, Wiley, New York, 1989.

HMK MADDELER

HMK MADDELER

HMK MADDELER
Kimyasal olarak bulunduu blgeye gre ok farkl zellikler gsterir: Molekler bykl = 2000-150,000 dalton Karbon ierii = %45-%65 Oksijen ierii = %30-%50 Katyon Deiim Kapasitesi = 500-1500 meq/100 g

Kimyasal olarak hmik maddelerin;

Adsorplama (1) Kompleksleme (1) elatlama (1) Absorplama (2) yon deiimi (3) Biyokimyasal reglatr (3) Besin Rezervuar (3) Redoks (r.: demir(III) demir (II)) (1) gibi zellikleri gsterir.
(1) Kim H. Tan; Humic Matter in Soil and the Environment ; Cp. 7 (2003) p: 31. (2) Vogel, et al.; Journal of Molecular Structure; V. 482 (1999) p:195. (3) Susan , et al.; Materials Science and Engineering; C 4 (1996) p:176.

TRKYEDE HMK MADDE KAYNAKLARI

Bu konuda yaplm en ciddi alma Prof. Dr. Orhan Kural tarafndan gerekletirildi (*). KURALn almasna gre, Trkiyede 70 blgede linyit meneli hmik madde bulunmaktadr. Rezervlerin ne kadar olduu almada tespit edilmemitir. Bunlarn iinden en nemli hmik madde rezervinin Afin-Elbistan Termik Santralinde olduu ifade edilmitir. Trkiyede turba ve sediment (tortu) kaynaklarnn nerede ve ne kadar olduu tam olarak bilinmemektedir.
(*) KURAL, O.; TRKYE LNYTLERNDE HMK AST DAILIMININ NCELENMES; Doktora Tezi; T Maden Fakltesi; 1978.

Hmik Maddelerin Kullanm Alanlar

Dnyada yaygn olarak u alanlarda kullanlmaktadr: Tarm (bitki geliim ve toprak dzenleyici) Hayvan Sal (probiyotik) nsan Sal Kozmetik ve dermakozmetik evre Teknolojileri (Kimyasal ve Biyolojik Artmalar) Su kimyasallar (elatlayc ve oksijen pasifleyici) Boya (Bask mrekkepleri, sigara kad, vs..) imento (nemlendirme ajan ve sertleme zaman ayar)

Hmik Maddelerin Kullanm Alanlar Lastik imalat (vulkanizede gerilme mukavemeti ve sertlik) Deri sanayi (boya, tabaklama ajan, sonlandrma) Sondaj kimyasallar (tiner) Aa ileme (vernik ve boyalara katk) Seramik (mekanik mukavemet, topran hazrlanmas ve boya)

Hmik Maddelerin Kullanm Alanlar

Kat (yksek gerilim mukavemeti) Gda (gda -diyet- takviyesi) Plastik Naylon 6 ve PVCnin boyanmas, poliretan kpklerin sertletirilmesi, PVCnin plastikletirilmesi) yon Deitirici Reine Radyoaktif madde retimi veya bertaraf

Hmik Maddelerin Kullanm Alanlar Trkiyede yaygn olarak; Tarmda (bitki geliim ve toprak dzenleyici) Sadece rn olarak; Hayvan Sal (Farmglatr) Kozmetik ve dermakozmetik (Pilonol ve ampuan)

Hmik Maddelerin nsan Salna Etkileri

Anti-viral (1) Anti-bakteriyel (1) Anti-mikrobiyal (1) Anti-fungal (4) Anti-inflammatuar (3) Kanda heparin benzeri etki (2) strojen benzeri etki (2) Baklk sistemi dzenleyici (1)

(1) Laub, R.; Process for preparing synthetic soil-extract materials and medicament based thereon; U. S. Patient No. 5,945,446; 1999. (2) Jansen et al.; Materials Science and Engineering; C 4 (1996) 175. (3) Lown et al.; Anti-inflammatory humate compositions; 7,067,155; 2006. (4) Hart, et al.; Compositions and methods of treatment using peat derivatives; U. S. Patient No. 6,267,962;

Hmik Maddelerin nsan Salna Etkileri

Anti-alerjik etki (1) Anti-toksin etki (2) Anti-klastojenik etki (3) Anti-anjiyogenez etki (1) Ferritinden demirin serbest hale gelmesi ve indirgenmesi (4) Analjesik aktivite (5)
(1) Isoda et al.; Type I Allergy Inhibitor and Methods of Inhibiting the Onset of Type I Allergy Using Fulvic Acid; US Patent Appl. 20080160111; 2008. (2) Laub, R.; Process for preparing synthetic soil-extract materials and medicament based thereon; U. S. Patent 5,945,446; 1999. (3) Ferrara et al.; Mutat Res. ; 2006; 603(1):27-32. (4) Ho et al.; Archives of Toxicology V. 77, No. 2, 100-109. (5) Visser, Acta Biol. Med. Garm; 1973; 21:569.

Hmik Maddelerin nsan Salna Etkileri Anti-kariyojenik etki (1) Anti-lserojenik etki (5) Anti-arthritik etki (2) Dezmutajenik aktivite (3) Yalarn oksidatif paralanmasn tetikleme (4)

(1) Ferrazzano et al.; Anti-cariogenic effects of polyphenols from plant stimulant beverages; Fitoterapia; Volume 80; Issue 5; July 2009; pp:255-262. (2) Junek et al.; Bimodal effect of humic acids on the -induced TNF- release from differentiated U 937 cells; Phytomedicine; V.16, Issue 5, May 2009, Pages 470-476. (3) Ferrara et al.; Mutat Res. ; 2006; 603(1):27-32. (4) Ho et al.; Archives of Toxicology; V. 77, No. 2, 100-109. (5) Ghosal, S., et al, "Anti-ulcerogenic Activity of Fulvic Acids and 4-methoxy-6carbmethoxybiphenyl Isolated From Shilajit," Phytotherapy Research, 2 (4): 187-191, 1988.

 Hastalklarn tedavisinde kimyasal formller kullanlmadan nce, insanolu tabiattaki bitkilerin ifa gcn tespit etti. Gnmzde dnya tekrar doal tabiat eczanesine geri dnmekte ve doal rnlerin deerini yeniden kefetmektedir. Turbaca zengin amur banyolar 19cu yzyl boyunca romatizma gibi deiik birok hastaln tedavisinde kullanlmtr. Turba, Birinci Dnya Savanda yaralarn tedavisi ile dtan yaplan amputasyonlarda enfeksiyonlar nlemek, ary azaltmak ve nekaheti hzlandrmak iin kullanlmtr.

Hayvan Salnda Hmik Maddeler (*) Hayvan beslemede bymeyi uyarmak iin sv ve kat formlarda uygulanmaktadr. Tavukulukta besi yemi katks (probiyotik) olarak kullanlmaktadr. Yeme katld zaman tavuk arlk veriminde ortalama %5-7 art ve lmlerde de ortalama %3-5 orannda azalma salamaktadr. Yumurta tavuklarnn yumurtalarndaki krlma orann %10 orannda azaltmaktadr.
(*) etin ve arkadalar (Ankara niv Vet Fak Derg, 53, 165-168, 2006

Tarmda Hmik Maddeler

I. Fiziksel Yararlar : Topran yapsn dzeltir. Topran havalanma zelliini arttrr. Kklerin daha iyi havalanmasn salar. Topran su tutma kapasitesini arttrr. (Kendi arlnn 20 kat fazla arlktaki suyu tutabilme yetenei vardr). Topran rengini koyulatrarak daha fazla gne enerjisinin emilmesini salar.

Tarmda Hmik Maddeler

II- Kimyasal Yararlar : Asidik ve bazik zelliklerdeki topraklar ntralize eder. Fazla tuzluluu ve fazla kirelilii gidererek topran pH'sn dzenler. Suda znebilir inorganik gbreleri kk blgesinde depolar ve bitkinin ihtiyac olduka bunlar serbest brakr. Topran katyon deiim kapasitesini en yksek seviyeye kartr. Hmik asit kimyasal olarak aktif bir karaktere sahiptir ve topraktaki eitli metaller, mineraller ve organikler ile znebilir veya znemez kompleksler oluturma yetenei vardr. Bu zellii bitkinin besinleri kolay ve srekli almasn salar. Demir noksanln gidermeye yardmc olur.

Tarmda Hmik Maddeler

II- Kimyasal Yararlar : elatlama zelliine sahiptir. Topraktaki kire ierisindeki karbondioksiti serbest duruma getirir. Bu serbest karbondioksitin fotosentezde kullanlmas imkann hazrlar. Topraktaki azot, fosfor, potasyum, demir, inko ve iz elementler gibi gerekli besinlerin bitki tarafndan alnabilmesini en yksek dzeye kartr. Bitki geliimi iin gerekli olan mineraller (iz mineraller de dahil) ve organik maddelerce zengindir. Ayrca, doal karbon iermesinden dolay bitkinin geliiminde kullanlabilecei olduka fazla miktarda enerji de ihtiva eder (1 gramda 5.000 kaloriye kadar).

Tarmda Hmik Maddeler

II- Kimyasal Yararlar : Hmik asit biyokimyasal zellii ile, topran zararl, kirletici ve zehirli maddelerden temizlenmesini salar. Toprakta mevcut olan kurun, cva, kadmiyum ve dier zararl ve radyoaktif elementlerin, endstriyel atklarn, zehirlerin ve evre iin zararl kimyasal maddelerin (ilalamadan gelenler de dahil) znebilir durumdan znemez duruma gemelerini salar. Bylece, bunlarn bitki tarafndan emilmelerini nler. Bunlarn zamanla dibe kmesi sonucu toprak temizlenir.

Tarmda Hmik Maddeler

III- Biyolojik Yararlar : Hcre blnmesini hzlandrr. Dolaysyla , bitkinin bymesi ve gelimesi de hzlanr. Kk oluumunu ve geliimini hzlandrr. Kkleri kuvvetlendirir. Saak kk oluumunu tevik eder. Tohumda imlenmeyi hzlandrr. Bitkinin hayatta kalabilme yeteneini arttrr. Fidelerin daha hzl ve kuvvetli bymelerini salar. Bitkide hcre enerjisinin fazlalamasn salar. Bitki metabolizmasn dzenleyerek azot bileenlerinin birikmesini nler.

Tarmda Hmik Maddeler

III- Biyolojik Yararlar : Yararl toprak mikroorganizmalarnn gelimeleri ve oalmalar zerinde uyarc etki yapar. Bunlarn topraktaki miktarn ve aktivitelerini arttrr. Bitkinin soua, scaa ve fiziksel etkilere kar dayanklln arttrr. Bcek ve hastalklara kar direncini oaltr. Meyvelerde (rnde) hcre duvarlar kalnlnn artmasn salar. Bylece, rnn depolanma sresi ve raf mr uzar. Elde edilen rn (meyve, sebze, iek, dne, kk gibi) daha kaliteli olur. Bunlarn, d grnlerinin daha gz alc ve besin deerlerinin daha yksek olmasn salar.

Kozmetikte Hmik Madde

Avrupa Birlii kozmetik kriterlerinde hmik maddeler deri iyiletirme-skin conditioning maddesi olarak belirtilmitir (*). Cilt ile ilgili dorudan her formlde uygulanabilen hmik maddeler, ampuan bata olmak zere, el-yz ve vcudun her blgesinde gvenle kullanlabilmektedir. Saa uygulandnda sa dklmelerini salkl boyutuna ekebilen hmik maddeler, yeni balam kl beyazlanmasn da allomelanin zellii ile durdurabilmektedir.

(*)http://ec.europa.eu/consumers/cosmetics/cosing/index.cfm?fuseaction=search.detail s&id=56403

Kozmetikte Hmik Madde

Yksek seviyede UV n tutma zelliine sahip hmik maddeler gnein olumsuz etkilerine kar cildi korumaktadr. Bu yn ile yksek koruma faktrl gne kremlerinin vazgeilmez parasdr. Buna benzer her trl vcut, yz ve sa bakm rnlerinin yzlerce formlnde hammadde, yar mmul ve mmul madde olarak deerlendirilmektedir.

evre Teknolojisinde Hmik Madde

Metaller dahil radyonkleitlerle suda znebilir kompleksler yaparak bunlarn bertaraf salar (1). Radyonkleitlerin evrede transport ajandr (2). Toksinleri, antropojenik organik maddeleri ve dier kirleticileri sudan uzaklatrr. Nkleer enerji tesislerinin atk sularnda yaygn uygulanr (3). Hmik asitli filtreler kanalizasyon temizlii ve kromat atklarnda kullanlmaktadr (3).
(1) Ghabbour et al.; The effect of temperature on tight metal binding by peat and soil derived solid humic acids. Canad. J. Soil. Sci. 81:331-336, 2001. (2) Bondietti et al.; Environmental migration of longlived radionuclides; IAEA, Vienna; 1982. (3) Pea-Mndez et al.; Anal. Chim. Acta 2004.

evre Teknolojisinde Hmik Madde Kanalizasyonlardan ve topraklardan pestisitlerin uzaklatrlmas ile fenoln sudan bertaraf ilemleri kullanlr (1). Hidrokarbon gaz atklarnn bertaraf (1). Hidrojen slfr gaz ve dioksinlerin bertaraf (1).

(1) Green et al.; Absorption of sulphur dioxide by sodium humates; Fuel 60: 488.494;1981.

Trkiyede Hmik Madde almalarnn Arttrlmas in Neler Yaplabilir?

Hmik madde ynetimi kurulmas Aratrma merkezi kurulmas (i) Rezervler aratrlmal (ii) Sektrel denemeler yaplmal (iii) niversitelerde bilimsel almalar arttrlmal (iv) Salk alannda; Bakanlk destei aranmal Tp fakltelerinde ilgili branlarda uygulatlmal

Hmik Madde Ynetimi

Hmik maddenin zelliklerini pazar ihtiyalarna gre belirleyecek ve pazara uyum almalar yapacaktr. Hmik maddelerin bilinirliliini, farkllamasn ve talep grmesini salayan da ynelik aktiviteler oluturacak.

Hmik Madde Ynetimi Nasl Olmal? Pazar odakl olmal Mteriler ve kullanclar iin aratrmalar yapmal Hangi sektre uygulanacaksa stratejisini oluturmal Hmik madde yol haritasn izmeli Hmik maddeye olan ihtiyalar bulmal Pazara giri plann hazrlamal

HMK MADDE ARATIRMA MERKEZ (HMAM) HMAMn amac; Trkiyede hmik maddelerin kullanld tm alanlarda aratrma, inceleme ve uygulamalar yapmak, bunlar ilgili kurululara aktarmaktr. Bilimsel aratrma, inceleme ve uygulama yapar ve yaptrr, bu tr almalara katlr ve tevik eder. Ulusal ve uluslararas dzeyde seminerler, konferanslar, kongreler, sempozyumlar, paneller ve eitim programlar dzenler.

HMK MADDE ARATIRMA MERKEZ (HMAM) Merkezin alma alan kapsamnda kamu ve zel sektr kurulularnn karlatklar sorunlarn zmne ynelik aratrma ve inceleme yapar; gr bildirir; rapor hazrlar; danmanlk hizmeti sunar; ibirlii yapar, proje ve benzeri almalar yrtr. alma alan ile ilgili konular zerinde eitim ve gelitirme programlar dzenler; programlar baar ile tamamlayanlara sertifika verir. almalar ve faaliyetleri ile ilgili konularda yayn yapar. Merkezin ilgi alannda aratrma ve uygulama yapacak Sakarya niversitesi retim elemanlarn tevik eder.

DNYADAK HMK MADDE ARATIRMA MERKEZLER

IHSS (International Humic Substance Society) Merkezi Amerika Birleik Devletleridir. Birok lkede ubesi bulunmaktadr. Trkiyenin bu toplulua ye olabilmesi iin Hmik Madde Dernei kuruldu. HA GROUP (Northeastern University Humic Acid Research Group)