Sylvia Plath

Szklany Klosz
The Bell far Przeoya Mira Michaowska

Elizabeth i Daridowi

Rozdzia 1
Upalne to byo lato, dziwne lato, w ktrym stracono Rosenbergw, a ja siedziaam w Nowym Jorku i nie bardzo wiedziaam, po co i dlaczego. Gupio mi si robi na myl o karze mierci. Sama wzmianka o tym, e mona umierci czowieka za pomoc prdu, przyprawia mnie o mdoci, a w gazetach o niczym innym nie pisali wielkie nagwki wybauszay na mnie oczy z kadego rogu ulicy, ze zjazdw do kolejki podziemnej, ziejcych zapachem palonych fistaszkw i gazu ziemnego. Nie miaam powodu utosamia si z Rosenbergami, ale mimo woli wci wyobraaam sobie, jak to jest, kiedy kogo smay si ywcem prdem, puszczonym po wszystkich nerwach. Byam pewna, e jest to najstraszliwsza tortura, jak mona zada czowiekowi. Sam Nowy Jork by wystarczajco ohydny. O dziewitej rano nie byo ju ladu po niby to wiejskim powietrzu, co nie wiadomo jakim sposobem wkradao si noc do miasta. Rozwiewao si, znikao z pamici niczym sodki sen. Na dnie granitowych kanionw rozpalone ulice dygotay w sonecznym pyle. Dachy samochodw skrzyy si i skwierczay, suchy, piekcy kurz zapyla oczy, drani krta. W biurze i w radiu mwiono nieustannie o sprawie Rosenbergw, tak e nie mona si byo od nich ani na chwil odczepi. Czuam si wic tak jak wtedy, kiedy po

raz pierwszy w yciu zobaczyam ludzkie zwoki. Pniej przez wiele tygodni gowa tego truposza a raczej resztki jego gowy wyzieraa nagle w czasie niadania spoza jaj na bekonie, wyaniaa si zza sylwetki Buddy'ego Willarda ktry by przede wszystkim odpowiedzialny za to, e tego trupa obejrzaam i po pewnym czasie poczuam si tak, jak gdybym cigna za sob t straszn gow na sznurku, jak czarny, beznosy mierdzcy octem balon na uwizi. Tego lata byam pewna, e dzieje si ze mn co niedobrego, bo jedyna rzecz, jaka trzymaa si mojej mzgownicy, to ci Rosenbergowie i jeszcze to, jaka jestem gupia, e zakupiam mas kosztownych, niewygodnych sukien, wiszcych teraz w szafie jak nite ryby, i jeszcze, e wszystkie te moje mae sukcesy w college'u rozprysy si w zetkniciu z zimnym marmurem i szkem fasad drapaczy na Madison Avenue niczym bbelki szampana. A nazywao si, e przeywam najlepszy okres swojego ycia. Nazywao si, e jestem obiektem zazdroci tysicy absolwentek college'u jak Ameryka duga i szeroka, bo one tylko marz o tym, eby kutyka po brukach nowojorskich w czarnych lakierkach na zbyt wysokich obcasach numer trzydzieci siedem, zakupionych u Bloomingdale'a w czasie przerwy obiadowej wraz z paskiem z takiej samej czarnej lakierowanej skry i czarn lakierowan torebk, eby bya cao. A kiedy, na

dodatek, w pimie, w ktrym caa nasza dwunastka pracowaa tego lata, ukazaa si moja fotografia ja z koktajlem w rku, wcinita w przyciasn bluzk z imitacji srebrnej lamy, wpuszczon w namarszczon spdniczk z biaego tiulu, otoczona grup wspaniale zbudowanych modych, anonimowych Amerykanw, specjalnie, rzecz prosta, na okazj t wynajtych byo dla wszystkich oczywiste, e bawi si na sto dwa. To moe si zdarzy tylko w naszym kraju, mwiono. Bo popatrzcie. Oto dziewczyna, ktra dziewitnacie lat ycia spdza na zabitej deskami prowincji, tak biedna, e nie moe sobie nawet pozwoli na zaabonowanie magazynu, dostaje stypendium, studiuje w pierwszorzdnym college'u, otrzymuje jedn nagrod, potem drug i wreszcie wysyaj j do Nowego Jorku, gdzie zaczyna sterowa tym miastem jak wasnym samochodem. Tylko e ja nie sterowaam ani tym miastem, ani w ogle niczym, nawet wasnym losem. Po prostu telepaam si z hotelu do redakcji, z redakcji na przyjcie, z przyjcia do hotelu, z hotelu do pracy jak bezwolny trolejbus. Powinnam si bya chyba cieszy tym wszystkim i przejmowa jak inne dziewczyny, ale jako nie umiaam wykrzesa z siebie adnej reakcji. Byo mi obojtnie i bardzo pusto tak musi by w oku cyklonu. Absolutna cisza w samym rodku szalejcego ywiou. W hotelu mieszkaymy w dwunastk.

Wszystkie byymy laureatkami konkursu, rozpisanego przez znany magazyn kobiecy, na wiersze, opowiadania i slogany. W nagrod otrzymaymy miesiczn prac w redakcji magazynu w Nowym Jorku. Opacono nasze biece wydatki, a do tego dochodziy niezliczone iloci rozmaitych darmowych imprez, bilety na balet, na pokazy mody. Synny zakad fryzjerski dba o nasze wosy, uatwiano nam spotkania ze znanymi osobistociami wiata kultury i nauki oraz umoliwiano zasiganie porad w sprawie pielgnacji cery. Do dzisiaj mam zestaw szminek dla osoby o ciemnych oczach i wosach, owalne puzderko z tuszem do rzs i miniaturow szczoteczk, okrgy pojemniczek niebieskich cieni do powiek, tyci, w ktrym akurat mieci si czubek wskazujcego palca, i trzy pomadki do ust od pomaraczy do fuksji wszystko to umieszczone w zoconym pudeku z lusterkiem na wieczku. Mam te biay futera do okularw sonecznych, nabijany kolorowymi muszelkami i cekinami, ozdobiony ma rozgwiazd z masy plastycznej. Wiedziaam dobrze, e firmy traktuj te prezenty jako darmow reklam swoich wyrobw, ale nie chciaam by cyniczna. Bo, szczerze mwic, te hojne dary bardzo mnie cieszyy. Jeszcze przez duszy czas ukrywaam je po rnych ktach, a pniej, kiedy wyzdrowiaam, wydobyam wszystkie z ukrycia i teraz trzymam je znowu na wierzchu. Od czasu do czasu uywam pomadki do ust, a w zeszym tygodniu odpruam rozgwiazd z masy

plastycznej z futerau na okulary soneczne i daam j maej do zabawy. Tak wic w hotelu mieszkaymy w dwunastk, w tym samym skrzydle, na tym samym pitrze, w pojedynczych pokojach, jedna obok drugiej, co zreszt przypominao mi ycie w domu studenckim. Nie by to normalny hotel to znaczy taki, w ktrym mieszkaj zarwno mczyni, jak i kobiety, jak popadnie, na tych samych pitrach. Hotel ten nazywa si Amazonka" przyjmowa wycznie kobiety, a byy to przewanie moje rwienice, crki zamonych rodzicw, ktrzy chcieli mie pewno, e mczyni nie bd mieli do nich dostpu i nie bd mogli ich uwie. Wszystkie te panny uczszczay do szkl dla sekretarek, jak na przykad szkoa pani Kty Gibbs, gdzie wymagano, eby przychodziy na lekcje w kapeluszach i rkawiczkach, albo byy ju takich szk absolwentkami i teraz pracoway dla rnych dyrektorw bd po prostu obijay si po Nowym Jorku i czekay na dobr parti. Wygldao na to, e dziewczta te okropnie si nudz. Obserwowaam je, jak lec na tarasie, robi wszystko, eby zachowa przywiezion z Bermudw opalenizn, jak ziewaj, maluj sobie paznokcie u ng, no i, jak ju powiedziaam, miertelnie si nudz. Jedna z nich mwia mi, e jest znudzona wycieczkami na jachtach, znudzona lataniem samolotami dokoa wiata, znudzona jazd na nartach w Szwajcarii i na dodatek znudzona mczyznami, ktrych poznaa w Brazylii.

Mdli mnie na widok takich dziewczt. Robi si z miejsca tak zazdrosna, e mow mi odbiera. Miaam dziewitnacie lat i z wyjtkiem tej wycieczki do Nowego Jorku nie ruszyam si jeszcze nigdy poza Now Angli. Bya to wic moja pierwsza wielka yciowa szansa, a ja siedziaam i jak gupia pozwalaam, eby mi ta szansa przeciekaa przez palce jak woda. Przypuszczam, e jedn z przyczyn moich wszystkich kopotw bya Doreen. Nigdy w yciu nie znaam podobnej dziewczyny. Doreen przyjechaa z gbokiego Poudnia, z college'u dla bogatych panienek. Miaa bardzo jasne, niemal biae wosy, ktre okalay jej gow jak cukrowa wata, oczy niebieskie, niemal przezroczyste, jak twarde, wypolerowane paciorki z agatw i rwnie niezniszczalne. Jej usta stale ukaday si w dziwny umieszek. Umieszek bynajmniej nie przykry, raczej wesoy i tajemniczy zarazem. Uwaaa, e ludzie nie s nazbyt mdrzy i e gdyby chciaa, to z kadego zrobiaby balona. Doreen wybraa sobie mnie na przyjacik. Od pierwszej chwili. Daa mi do zrozumienia, e uwaa mnie za znacznie inteligentniejsz od pozostaych, a ja z kolei musz przyzna, e bya to naprawd bardzo zabawna dziewczyna. Z reguy siadaa obok mnie przy stole konferencyjnym, a kiedy nasi znakomici prelegenci wygaszali swoje referaty, szeptaa mi na ucho dowcipne i zgryliwe uwagi. W tym jej college'u, opowiadaa mi, dziewczyny byy

tak zwariowane na punkcie elegancji, e robiy sobie pokrowce na torebki z tego samego materiau co suknie i w ten sposb do kadej toalety miay dobran niby to specjaln torebk. Tego rodzaju pomysy zawsze robiy na mnie kolosalne wraenie. Kojarzyy mi si z yciem penym zamierzonej, starannie przemylanej dekadencji, a to przycigao mnie jak magnes. Jeden jedyny raz Doreen nawrzeszczaa na mnie. Wtedy, kiedy denerwowaam si, e nie zd odda roboty na czas. Po co ty tak harujesz? Doreen leaa na moim ku, ubrana w jedwabny szlafroczek z ososiowego jedwabiu, i piowaa swoje dugie, lekko poke od nikotyny paznokcie, podczas gdy ja przepisywaam na maszynie wywiad, jaki przeprowadziam z pewnym znakomitym powieciopisarzem. Wszystkie miaymy krochmalone, baweniane nocne koszule, szlafroki pikowane albo uszyte z materiau frotte, eby mogy suy rwnie jako narzutki plaowe. Ale nie Doreen. Doreen paradowaa we wspaniaych, pprzezroczystych, dugich do ziemi negliach z nylonu i koronek. Tkaniny lubia cieliste, przyklejajce si do ciaa. Wion od niej bardzo interesujcy, troch pimowy zapach potu, przypominajcy licie takiej jednej paproci, ktre zrywa si, rozgniata w doniach i wcha. Dobrze wiesz, e stara Jotka nawet nie zauway, czy oddasz jej to jutro czy dopiero w poniedziaek. Doreen

zapalia papierosa. Wypuszczaa dym przez nozdrza i przygldaa mi si jakby zza lekkiej zasony. Jotka jest brzydka jak noc dodaa beznamitnie. Zao si, e ten jej stary m gasi wszystkie wiata, zanim si do niej zabierze, inaczej by si wyrzyga. Jotka bya moj opiekunk i mimo tego, co mwia o niej Doreen, bardzo j lubiam. W odrnieniu od innych gadu, redaktorek naszego pisma, nie nakadaa sztucznych rzs i byskotliwej, tandetnej biuterii. Bya przy tym inteligentna, wic ten wybitny brak urody wcale mnie nie razi. Czytaa w kilku jzykach i znaa wszystkich wzitych autorw, piszcych do kobiecych magazynw. Usiowaam sobie wyobrazi Jotk poza jej nieprzytulnym gabinetem i bez urzdowego kapelusza przeznaczonego na oficjalne obiady, lec z tustym mem w ku, ale jako mi to nie wychodzio. Zawsze mam trudnoci z wyobraaniem sobie ludzi w ku. Jotka chciaa mnie koniecznie czego nauczy, wszystkie starsze panie zawsze chciay mnie czego uczy, ale nagle nabraam pewnoci, e te ich nauki ju mi si na nic nie zdadz. Teraz naoyam pokryw na maszyn do pisania i zamknam j. Mdre dziecko umiechna si Doreen. Kto zapuka do drzwi. Kto tam? Nie chciao mi si wstawa. To ja, Betsy, czy idziesz z nami na przyjcie? Chyba tak. W dalszym cigu nie chciao mi si

podej do drzwi. Betsy bya importowana prosto z Teksasu razem ze swoimi jasnymi wosami, uczesanymi w koski ogon i umiechem ulubienicy puku. Pamitam, jak kiedy wezwano nas do gabinetu pewnego kiepsko ogolonego producenta telewizyjnego, odzianego w garnitur z materiau w prki. Chcia si dowiedzie, czy nie mamy jakiego pomysu na program i Betsy od razu zacza mu opowiada o rnych odmianach teksaskiej kukurydzy. Maj dwie, msk i esk. Betsy bya tak przekonujca i tak przejta t swoj nieszczsn kukurydz, e nawet producentowi w kocu stany zy w oczach, ale niestety, jak powiedzia, nie by to temat nadajcy si do magazynu. Nieco pniej redaktor dziau pielgnacji urody namwi Doreen, eby obcia wosy, i zacz umieszcza jej zdjcia na okadce, i nawet teraz widuj czasami jej umiechnit twarz na reklamwkach odziey firmy Wragge. Betsy nieustannie prosia mnie, ebym sza na miasto z ni i jej przyjacikami. Zachowywaa si tak, jakby chciaa si mn zaopiekowa. Nigdy jednak nie zapraszaa Doreen. Doreen mwia o niej: ta dojarka. Czy chcesz pojecha z nami jedn takswk? zapytaa Betsy przez zamknite drzwi. Doreen potrzsna przeczco gow. Dzikuj ci, Betsy krzyknam ale pojad chyba z Doreen!

 Okej Betsy poczapaa w gb korytarza. Pojedziemy, ale zostaniemy tylko tak dugo, jak nam si bdzie chciao owiadczya Doreen, gaszc papierosa o lampk stojc przy moim ku. A potem pojedziemy sobie na miasto. Te ich tutejsze przyjcia przypominaj mi szkolne potacwki w salach gimnastycznych. Nie rozumiem, dlaczego zawsze zapraszaj chopcw z Yale. S taaacy gupi! Buddy Willard te by z Yale i gdy sobie o nim dzisiaj myl, dochodz do wniosku, e te by gupi. Udawao mu si wprawdzie dostawa cakiem dobre stopnie i przey kiedy romans z okropn kelnerk o imieniu Gladys, w miejscowoci letniskowej na Cape Cod, ale nie mia ani uta intuicji. Doreen za to miaa jej duo. Wszystko, co mwia, brzmiao jak tekst wydobywajcy si wprost z moich wasnych trzewi. Utknymy w toku. O tej porze zaczynay si przedstawienia w teatrach. Nasza takswka stana za takswk Betsy, a przed takswk, w ktrej siedziay jeszcze cztery dziewczta, i nie moga ruszy z miejsca. Doreen wygldaa cudownie. Miaa na sobie bia koronkow sukni z ogromnym dekoltem, bardzo obcis, zapinan na zamek byskawiczny, a pod ni gorsecik, ktry ciska j szalenie w pasie, a uwypukla to, co nad i pod. Skr miaa opalon, jak gdyby wypolerowan i lekko przypudrowan, a pachniaa jak caa perfumeria. Ja naoyam obcis czarn sukni z szantungu, za ktr zapaciam czterdzieci dolarw. Kiedy

dowiedziaam si, e jestem jedn ze szczciarek, ktre pojad do Nowego Jorku, wypuciam si na miasto i wydaam spor cz stypendium na wypraw. Ta czarna suknia zostaa zakupiona wanie wtedy. Miaa jaki taki dziwny krj, e nie pasowa pod ni aden stanik, ale to waciwie nie miao wikszego znaczenia. Byam paska jak chopak, a poza tym uczucie cakowitej niemal nagoci sprawiao mi przyjemno i pomagao przey te gorce, parne noce. Miasto wpyno fatalnie na stan mojej opalenizny. Byam teraz ta jak Chiczyk. Normalnie martwiabym si z powodu tej sukni i tej tej cery, ale obecno Doreen kazaa mi zapomnie o wszystkich moich zmartwieniach. W jej towarzystwie czuam si jak stary, kuty na cztery nogi cynik. W pewnym momencie jaki facet w niebieskiej sportowej koszuli, w czarnych obcisych spodniach i kowbojskich butach oderwa si od drzwi baru, wyoni si spod pasiastej markizy i zacz zblia si do naszej takswki lekko koyszcym si krokiem. Od razu wiedziaam, e nie chodzi mu o mnie, ale, oczywicie, o Doreen. Przemkn zrcznie midzy samochodami i wsun gow przez nasze otwarte okienko. A c to, jeeli mona zapyta, dwie adne samotne panienki robi w takswce w taki pikny wieczr? Umiechn si szerokim, durnym umiechem prosto z reklamy pasty do zbw. Jedziemy na przyjcie wymkno mi si, a to

dlatego, e Doreen nagle zupenie zidiociaa i tylko co tam krcia przy swoim biaym, koronkowym pokrowcu na torebk. To nuda owiadczy mody czowiek. Proponuj, eby panie wypiy ze mn jednego w tym oto barku. Czeka tam na mnie kilku przyjaci. Wskaza gow grup do dziwacznie ubranych modziecw, ktrzy stali pod markiz. Obserwowali go od samego pocztku, a teraz, kiedy na nich spojrza, wybuchnli miechem. miech ten powinien by dla mnie ostrzeeniem. By to taki niezbyt gony, wszechwiedzcy rechocik, ale w tej samej chwili samochody zaczy rusza i wygldao na to, e jeeli nie zdecydujemy si szybko, to za dwie sekundy bdziemy aoway, e nie skorzystaymy z okazji obejrzenia Nowego Jorku z innej nieco strony, ni zaplanowali nasi opiekunowie z redakcji magazynu. No jak, Doreen? zapytaam. No i jak, Doreen? powtrzy za mn mody czowiek i dalej si umiecha. Do dzisiejszego dnia nie wiem, jak wyglda bez tego umiechu na twarzy. Wydaje mi si, e umiecha si przez cay wieczr. To musiaa by jego druga natura. Ten umiech. No, niech bdzie powiedziaa Doreen do mnie. Otworzyam wic drzwiczki i wysiadymy z takswki w momencie, w ktrym wanie zacza rusza. Pobiegymy w stron baru. Za nami rozleg si straszliwy

zgrzyt hamulca i kilka guchych uderze. Hej, zaraz! nasz takswkarz, wcieky i purpurowy na twarzy, wysun gow. Co to ma znaczy? Zatrzyma si tak gwatownie, e takswka jadca za nim musiaa stukn go w baganik, a wszystkie cztery znajdujce si w niej dziewczyny obsuny si z siedze. Widziaymy, jak si gramol i wierzgaj nogami. Mody czowiek rozemia si, przeprowadzi nas na chodnik, wrci do takswki i wrczy kierowcy banknot. Rozlego si straszne trbienie, zaczy pada wyzwiska, ale zaraz potem wszystkie dziewczta z naszego magazynu przesuny si takswkami jak korowd weselny zoony z samych druhen. Chod no tu, Frankie nasz mody czowiek skin na niskiego, rozczochranego faceta, ktry oderwa si od grupy kolegw i wszed z nami do baru. Nie cierpi takich typw. Mia zaledwie metr szedziesit wzrostu. Jak stoj obok niskich mczyzn, nachylam si, eby by nisz, zapadam si w talii, przy czym jedno biodro idzie wyej, a drugie niej. Zaczyna mi by gupio i na dodatek mam wraenie, e wszyscy si na mnie gapi. Przez chwil miaam ponn nadziej, e dobierzemy si wedug wzrostu, a wwczas mnie przypadby ten mody czowiek, ktry nas poderwa, bo mia dobre metr dziewidziesit, ale nic z tego, od razu poszed naprzd z Doreen i nawet na mnie nie spojrza. Udawaam, e nie widz Frankiego, ktry pta si gdzie w okolicy mojego

okcia, a kiedy usiedlimy, niemale przytuliam si do Doreen. W barze byo tak ciemno, e widziaam waciwie tylko j. Jej jasne wosy i biaa suknia srebrzyy si w ciemnoci, myl, e to z powodu lampy neonowej nad barkiem. Czuam, e rozmazuj si w tym wietle jak negatyw jakiej osoby, ktrej nigdy w yciu przedtem nie widziaam. No wic, czego si napijemy? zapyta nas mody czowiek z tym swoim szerokim umiechem. Myl, e moe koktajl Old Fashioned rzucia Doreen w moj stron. Zamawianie napojw nie byo moj mocn stron. Nie odrniaam whisky od dinu i nigdy nie udawao mi si dosta czego, co by mi naprawd smakowao. Buddy Willard czy inni studenci, z ktrymi dotychczas wychodziam, albo nie mieli pienidzy na prawdziwy alkohol, albo w ogle nie pili. Zadziwiajce, ilu studentw nie pije ani nie pali. W kadym razie wszyscy moi znajomi. Najmielsze posunicie Buddy'ego Willarda w tej dziedzinie wydarzyo si tego dnia, kiedy kupi butelk dubonneta, a i to zrobi tylko i wycznie dlatego, by udowodni mi, i jest estet, mimo e studiuje medycyn. Dla mnie wdka powiedziaam. Mody czowiek spojrza na mnie z zainteresowaniem. Z czym? zapyta. Czysta odparam. Zawsze pij czyst. Obawiaam si, e si wygupi, jeeli zadam do

wdki lodu albo dinu, albo czegokolwiek. Widziaam kiedy ogoszenie firmy produkujcej wdk, kieliszek peen przezroczystego pynu, stojcy samotnie na bryle lodu wrd nienej zamieci. Cay obrazek ton na dodatek w bkitnej powiacie, wdka za bya krystaliczna, przezroczysta jak woda, wydedukowaam wic, e wdk pije si czyst, z niczym nie zmieszan. Podszed kelner i chopcy zoyli zamwienie. W tym swoim kowbojskim przebraniu nasz gospodarz wyglda tu jak u siebie w domu i pomylaam, e moe jest to jaki znany czowiek. Doreen milczaa i tylko bawia si niewielk korkow mat, ktra leaa przed ni na stole. Po chwili zapalia, ale byo widoczne, e on nie mia jej tego za ze. Wybausza na ni oczy, tak jakby sta w zoo przed klatk z map i czeka, eby odezwaa si ludzkim gosem. Przyniesiono drinki, a moja wdka wygldaa zupenie jak na tamtym obrazku, biaa i przezroczysta. Co pan robi? zapytaam wreszcie naszego gospodarza, by przerwa milczenie, ktre obrastao nas jak gsta trawa w dungli. To znaczy, chciaam zapyta, co pan robi tu, w Nowym Jorku. Powoli i jak gdyby z wielkim wysikiem oderwa oczy od nagiego ramienia Doreen i powiedzia: Jestem dyskdokejem. Moe pani o mnie syszaa. Nazywam si Lenny Shepherd. Ja pana znam odezwaa si nagle Doreen. To mnie bardzo cieszy, kochana rozemia si. To

si wietnie skada. No tak, jestem znany, wszyscy znaj mnie jak zy szelg. Po czym Lenny Shepherd spojrza dugo i przecigle na swego towarzysza. Hej! odezwa si tamten. Skd wy, dziewczyny, jestecie i jak si nazywacie? To jest Doreen odpar Lenny, obj jej nagie ramiona i przycisn j do siebie. Ze zdumieniem stwierdziam, e Doreen zupenie na to nie reaguje. Po prostu siedziaa sobie, ciemnoskra, niczym tleniona Murzynka w biaej sukni, i wytwornie pocigaa ze swojego kieliszka. Nazywam si Elly Higginbottom i mieszkam w Chicago skamaam i natychmiast poczuam si bezpieczniej. Nie chciaam, eby to, co robiymy tu, w tym barze, kojarzyo si w jakikolwiek sposb z moim prawdziwym nazwiskiem, ze mn i moim rodzinnym Bostonem. No to fajno, Elly, zataczymy? Myl o tacu z tym pokurczem w pomaraczowych butach na koturnach, skpym podkoszulku i wymitej, granatowej marynarce sportowej wydaa mi si wprost mieszna. Nie cierpi facetw w granatowych ubraniach. Szare, czarne, a nawet brzowe, prosz bardzo. Ale granatowe ubranie jest dla mnie po prostu mieszne. Nie jestem w humorze odpowiedziaam wyniole, odwrciam si do niego plecami i przysunam si wraz z krzesem do Doreen i Lenny'ego.

A oni wygldali, jak gdyby byli starymi przyjacimi. Doreen dug, srebrn yk wycigaa kawaki owocw z dna swojej szklanki. Wkadaa je do ust, a wtedy Lenny warcza cicho jak pies, ktry widzi ko, i udawa, e niby chce jej zabra ten ks. Doreen chichotaa i dalej wyawiaa owoce ze szklanki. Wdka mi smakowaa. Nareszcie znalazam swj trunek. Nie miaa okrelonego smaku i spywaa gadko do odka jak n poykacza noy, dodajc mi animuszu i boskiej pewnoci siebie. To ja sobie chyba pjd owiadczy Frankie i podnis si. Byo tak ciemno w tym barze, e nawet go dobrze nie widziaam, ale po raz pierwszy dotaro do mnie, e ma piskliwy, gupi gosik. Nikt nie zwraca na niego uwagi. Hej, Lenny, jeste mi co winien. Pamitasz, Lenny, pamitasz, e jeste mi co winien? Wydao mi si bardzo dziwne, e wybra sobie akurat ten moment, eby przypomnie Lenny'emu, e ten mu jest co winien, ale sta i powtarza to zdanie w kko, i to dopty, dopki Lenny nie wsun rki do kieszeni, nie wycign grubego zwitka zielonych banknotw i nie wrczy mu jednego. Wydaje mi si, e by to banknot dziesiciodolarowy. Zamkn mi si ju i wynocha sykn. Przez chwil mylaam, e dotyczy to rwnie i mnie, ale zaraz usyszaam sowa Doreen. Nie pjd nigdzie bez Elly powiedziaa. Trzeba jej

przyzna, e bez wahania nazwaa mnie moim przybranym imieniem. O, Elly pjdzie z nami, prawda, Elly? Lenny mrugn do mnie. Pewnie odpowiedziaam. Tamten rozpyn si, wic pomylaam sobie, e chyba naprawd pjd z nimi. Ostatecznie chciaam przey, ile si da. Szalenie lubi przyglda si ludziom znajdujcym si w podbramkowych sytuacjach. Wypadek drogowy, bjka uliczna, embrion pywajcy w soju penym spirytusu. Interesuje mnie wszystko. Stoj i gapi si tak intensywnie, jak gdybym to chciaa zapamita na cae ycie. W ten sposb nauczyam si bardzo wielu rzeczy i nawet wtedy, kiedy przeraaj mnie albo przyprawiaj o mdoci, niczego po sobie nie pokazuj i zawsze udaj, e dokadnie tak to sobie wyobraaam.

Rozdzia 2
Bardzo si ciesz, e poszam wtedy do mieszkania Lenny'ego. Znajdowao si w duej nowojorskiej kamienicy czynszowej, ale byo wyposaone i umeblowane dokadnie jak dom na kowbojskim ranczo. Lenny kaza usun kilka cian i uzyska wielki pokj, wyoy go boazeri z sosnowego drewna i zainstalowa duy bar w ksztacie podkowy. Bar te by z sosny, o ile si nie myl, posadzka take z sosnowych klepek. Wszdzie rozcielone byy due biae skry niedwiedzie, a za jedyne umeblowanie suyy niskie tapczany, pokryte indiaskimi matami. Zamiast obrazw na cianach wisiay rogi jelenie, rogi bawole i wypchana gowa krlika. Lenny wskaza kciukiem na smutny, szary pyszczek i sztywne uszka nieszczsnego stworzonka i owiadczy: Przejechaem toto pod Las Vegas. Przeszed szybkim krokiem przez wielki pokj. Obcasy jego wysokich kowbojskich butw stukay po posadzce, co odbijao si echem od drewnianej boazerii. Akustyka wyjani nam i robi si coraz to mniejszy i mniejszy, a wreszcie znikn w gbi, za jakimi drzwiami. I od razu ze wszystkich cian zacza pyn muzyka, ktra po chwili umilka, i rozleg si gos Lenny'ego:

 Jest pnoc, prosz pastwa, a ja, wasz dyskdokej, Lenny Shepherd, przynosz wam wizank popularnych melodii z czoowej dziesitki pyt tygodnia. sma w tym tygodniu, nasza wasna jasnowosa, jasnooka synogarlica, o ktrej wszyscy dzisiaj mwi... jedyna, niezrwnana, wspaniaa, sensacyjna Anna Soneczna! Urodziam si w Kanzasie, Wychowaam si w Kanzasie, A jak znajd chopaka, lub wezm te w Kanzasie... Co za facet! odezwaa si Doreen. No, powiedz sama. Dziwny jaki, no nie? Jeszcze jak odparam. Zrb co dla mnie, Elly dodaa. Widocznie naprawd ju uwierzya, e jestem jak tam Elly. No mw. Nie odchod, syszysz? eby nie wiem co. Jakby ten si do mnie zabra, to marny mj los. Czy zauwaya jego bicepsy? Doreen zachichotaa gupkowato. Lenny wyoni si z drugiego pokoju. Powiem wam, e mam tu ekwipunek dwikowy wartoci dwudziestu tysicy. Przetoczy si do baru, wyj trzy szklanki i srebrny kubeek do lodu i zacz miesza jaki koktajl z rnych butelek.

... dziewczyna cud, soneczna dziewczyna... ze stanu, w ktrym kwitn soneczniki. Wspaniae, co? Lenny podszed do nas, zrcznie onglujc trzema penymi szklankami. Byy zapotniae i zroszone zimnymi kroplami, a kawaki lodu pobrzkiway w nich jak dzwoneczki. Piosenka koczya si przecigym zawodzeniem i zaraz potem rozleg si znowu gos Lenny'ego. Zapowiada nastpny numer. Nie ma nic przyjemniejszego ponad suchanie wasnego gosu owiadczy. Ale chwileczk... przyjrza mi si uwanie. Frankie nawali, musz ci wytrzasn innego faceta. Zaraz zadzwoni do ktrego z kolegw. Nie trzeba powiedziaam. Mnie na tym nie zaley. Miaam ochot powiedzie mu szczerze, e jeeli si ju fatyguje, to eby mi sprowadzi kogo przynajmniej o kilka cali wyszego. Lenny odetchn z ulg. No dobra, skoro ci naprawd nie zaley. Za nic nie chciabym sprawi przykroci przyjacice Doreen. Umiechn si do niej, szczerzc swoje wielkie biae zby. Prawda, kotku? Wycign do niej rk, a ona wstaa bez sowa i od razu zaczli podrygiwa, nie wypuszczajc przy tym szklanek z rk. Siedziaam ze skrzyowanymi nogami na jednym z tapczanw i usiowaam zachowywa si obojtnie i

beznamitnie, jak jeden biznesmen, ktrego obserwowaam, kiedy patrzy na taniec brzucha. Ale poniewa oparam si plecami o cian, tapczan zacz wyjeda na rodek pokoju, wic zsunam si na podog, siadam na niedwiedziej skrze i oparam si o brzeg tapczanu. Mj drink by mocny, deprymujcy jaki. Mia smak stchej wody. Gorszy z kadym ykiem. W poowie szklanki namalowane byo rowe lasso w te kropki. Wypiam tyle, e poziom pynu znalaz si o mniej wicej dwa centymetry poniej lassa, zrobiam przerw, a kiedy znowu zabraam si do picia, lasso znajdowao si, cudem jakim, znowu tu pod poziomem drinka. Gromki gos Lenny'ego dochodzi teraz, nie wiadomo dlaczego, z sufitu. Dlaczego, ach dlaczego wyniosem si z Oswego... " piewa. Doreen i Lenny nie przestawali podrygiwa nawet w przerwach pomidzy pytami. Czuam, e kurcz si coraz bardziej i bardziej i po pewnym czasie byam pewna, e jestem ju tylko ma czarn kropk na tle czerwieni i bieli dywanw, no i tej sosnowej boazerii. Czuam si, co tu ukrywa, jak dziura w mocie. Jest co szalenie demoralizujcego w widoku dwojga ludzi, ktrzy najwyraniej dostali bzika na swoim punkcie, szczeglnie jeeli si jest jedyn postronn osob w pokoju. Mona to tylko porwna do uczucia, jakiego doznaje si na przykad, odjedajc z Parya ostatnim wagonem

pocigu towarowego, ktry, jak wiadomo, ma okienko z tyu. Z kad sekund miasto maleje i maleje, a czowiekowi si zdaje, e to nie miasto maleje, tylko on, e to on staje si coraz mniejszy i mniejszy, samotny i coraz bardziej samotny bo oddala si z szybkoci miliona kilometrw na godzin od wiate wielkiego miasta i od wszystkich kotujcych si tam spraw. Od czasu do czasu Lenny i Doreen padali sobie w objcia, caowali si, swingowali do baru po wieego drinka i powracali do swoich plsw. Pomylaam, e najlepiej bdzie, jak zwin si w kbek na niedwiedziej skrze i przepi si, a Doreen zdecyduje, e ma dosy i e moemy wrci do hotelu. Nagle Lenny wyda z siebie dziki ryk. Usiadam. To Doreen wbia zby w jego lewe ucho. Puszczaj, kurwo! Lenny pochyli si gwatownie, przerzuci sobie Doreen przez rami, jej drink zatoczy wielkie pkole, a szklanka z idiotycznym brzkiem rozbia si o boazeri. Lenny wci rycza jak zarzynane prosi i wirowa z tak zawrotn szybkoci, e nie widziaam twarzy Doreen. Zauwayam mimochodem, tak jak notuje si kolor czyich oczu, e piersi Doreen wyskoczyy z dekoltu sukni i koysz si jak dwa jdrne, dojrzae melony, a ona przerzucona przez rami Lenny'ego wierzga nieprzytomnie nogami. Poza tym jeszcze bardzo gono piszczaa. Po chwili obydwoje zaczli si dziko mia, zwolnili nieco tempo i Lenny prbowa ugry Doreen

przez spdnic w biodro. Uznaam wic, e trzeba ich chyba zostawi, wyliznam si z pokoju i trzymajc si oburcz porczy schodw, na p skaczc, a na p czogajc si, dotaram na d. Nie pamitaam o tym, e w mieszkaniu Lenny'ego bya klimatyzacja, wic kiedy znalazam si na ulicy, a si zatoczyam, uderzona fal tropikalnego fetoru, jaka mnie znienacka ogarna. Asfalt przez cay dzie pochania gorce, smrodliwe wyziewy ulicy, a noc je wypuszcza. Dostaam tym smrodem jak pici midzy oczy. Ponadto nie miaam zielonego pojcia, gdzie jestem. Przez minut zastanawiaam si nad moliwoci pojechania takswk na przyjcie, ale zaraz zrezygnowaam, bo myl, e mogabym si znale w pustej sali balowej, penej confetti, niedopakw i zmitych serwetek papierowych, przerazia mnie. Ruszyam w kierunku najbliszego naronika. Jednym palcem wodziam po murach domw, eby nie straci rwnowagi. Spojrzaam na tablic z numerem ulicy, po czym wycignam z torebki plan miasta i stwierdziam, e znajduj si dokadnie o czterdzieci trzy ulice od mojego hotelu. Chodzenie nigdy mnie nie przeraao. Ustawiam si wic we waciwym kierunku i ruszyam przed siebie, liczc kolejne ulice, a kiedy weszam do hallu naszego hotelu, byam ju zupenie trzewa, nogi miaam tylko lekko obrzmiae, co byo zreszt moj win, poniewa zapomniaam woy poczochy.

Hall by pusty. Jedynie nocny portier drzema w swojej loy wrd rzdw kluczy i milczcych telefonw. Wliznam si do subowej windy i nacisnam guzik. Drzwi zasuny si za mn bezszelestnie, zatkao mi uszy i zobaczyam nagle twarz jakiej Chinki, umiechajcej si do mnie gupawo. Byo to, rzecz prosta, moje wasne odbicie w lustrze. Z przeraeniem stwierdziam, e wygldam jak zmczona i pomarszczona staruszka. Na korytarzu nie byo ywej duszy. Weszam do mojego pokoju. Sta w nim gsty dym. Z pocztku pomylaam, e dym ten zmaterializowa si tak z niczego, e by czym w rodzaju kary boej, ale po sekundzie przypomniaam sobie, e by to dym po papierosach Doreen, i nacisnam lewarek, za pomoc ktrego otwierao si okno. Okna w tym hotelu byy tak skonstruowane, eby nie mona ich byo otworzy na ocie i wychyli si. Nie wiem dlaczego, ale strasznie mnie to teraz rozzocio. Stanam na lewo od okna, przyoyam twarz do framugi, co pozwolio mi spojrze na ulic. W oddali koysaa si leciutko brya gmachu Narodw Zjednoczonych. W ciemnociach nocy budynek ten wyglda jak wielki, zielony niesamowity plaster miodu. Moe s takie na Marsie. Wzdu jezdni mrugay biae i czerwone wiata, a dalej latarnie mostw, ktrych nazw nie znaam. Cisza podziaaa na mnie przygnbiajco. Nie ta na zewntrz, ale ta, co bya we mnie samej.

Wiedziaam doskonale, e sunce wzdu ulic samochody haasuj, e znajdujcy si w nich ludzie, ludzie mieszkajcy za fasadami tych wszystkich domw, wydaj z siebie najrozmaitsze dwiki, e rzeka szumi, ale e ja tego wszystkiego nie sysz. Miasto wisiao za moim oknem paskie jak afisz, poyskujce i migotliwe, ale co z tego, co z tego, skoro nic do mnie nie docierao. Porcelanowo-biay telefon, stojcy przy ku, mg, by moe, poczy mnie ze wiatem, ale co z tego, skoro milcza i lea na nocnym stoliku niczym trupia czaszka. Usiowaam sobie przypomnie nazwiska wszystkich osb, ktrym daam numer mojego telefonu, eby sobie uwiadomi, kto ewentualnie mgby do mnie zadzwoni, ale do gowy przychodzio mi tylko i wycznie nazwisko matki Buddy'ego Willarda. Ona z kolei miaa poda mj numer jakiemu tumaczowi kabinowemu z ONZ. Wydaam z siebie krtki, sarkastyczny miech. Mona sobie wyobrazi, co to mg by za tumacz kabinowy, z ktrym pragna mnie skontaktowa pani Willard. Wiedziaam przecie doskonale, e pani Willard marzy tylko i wycznie o tym, ebym wysza za m za jej syna, Buddy'ego, ktry w tej chwili znajdowa si w grach, w stanie Nowy Jork, w sanatorium dla grulikw. Pani Willard wystaraa mi si nawet na lato o posad kelnerki w tyme sanatorium, po to, oczywicie, eby jej syn nie czu si osamotniony. Zarwno ona, jak i Buddy zupenie nie mogli zrozumie, dlaczego zamiast tego zdecydowaam si na wyjazd do Nowego Jorku.

Lustro na mojej toaletce wydao mi si lekko spaczone i jakie bardzo byszczce. Twarz, ktra si w nim odbijaa, przypominaa mi moje wasne odbicie w lampie dentysty. Przyszo mi na myl, e moe najlepiej byoby wsun si pomidzy przecierada i zasn, ale po chwili pomys ten wyda mi si rwnie nieatrakcyjny, jak na przykad woenie pomitego i poplamionego listu do czystej, biaej koperty. Postanowiam wic wzi gorc kpiel. Gorca kpiel jest dobra na wszystko, no, prawie na wszystko. Kiedy bywa mi tak smutno, e chciaabym umrze, albo kiedy jestem zbyt zdenerwowana, eby zasn, albo zakochana w chopcu, ktrego nie zobacz przez cay tydzie, wpadam w skrajn depresj, a w kocu mwi sobie: Pjd i wezm gorc kpiel. W kpieli medytuj. Woda musi by bardzo gorca, tak gorca, eby parzya, kiedy si wkada nog do wanny. Trzeba si zanurza bardzo powoli, centymetr po centymetrze, a woda dojdzie do szyi. Pamitam sufit nad kad wann, w jakiej si kiedykolwiek wylegiwaam. Pamitam kolor tynku, rysy, pknicia, wilgotne zacieki, no i lampy. Pamitam ksztat wanien: stare, na wygitych nogach, i nowoczesne, podobne do trumien, i wymylne, rowe, marmurowe, w cudownych azienkach z oknami o zamglonych szybach, na ktrych wymalowano stawy zaronite liliami wodnymi. Pamitam te ksztaty i rozmiary kurkw i mydelniczek.

W wannie z gorc wod staj si naprawd sob. Tak wic blisko godzin przeleaam w wannie, na siedemnastym pitrze nowojorskiego hotelu dla kobiet, hen wysoko ponad zgiekiem i szalestwem Nowego Jorku, i czuam, e powoli staj si znowu czysta. Nie wierz w chrzest wody Jordanu ani w rne takie hockiklocki, ale co tu gada, dla mnie gorca kpiel to mniej wicej to samo, co dla niektrych ludzi wicona woda. Powtarzaam sobie w duchu: Doreen si rozpuszcza, Lenny Shepherd si rozpuszcza, Frankie si rozpuci, Nowy Jork si rozpuci, wszystko rozpuci si, spynie i straci znaczenie. Nie znam tych ludzi, nigdy ich nie znaam, jestem czysta jak za. Cay ten alkohol, wszystkie pocaunki, jakie widziaam, i brud, co osiad na mojej skrze w drodze do hotelu, wszystko zniko jak kamfora. I im duej leaam w gorcej, przezroczystej wodzie, tym czuam si bielsza, a kiedy wreszcie opuciam wann i otuliam si mikkim, biaym hotelowym przecieradem kpielowym, czuam si wiea i nieskalana jak nowo narodzone dzieci. Sama nie wiem, jak dugo spaam, kiedy zbudzio mnie pukanie do drzwi. Z pocztku nie zwracaam na nie adnej uwagi, poniewa jaki gos powtarza w kko: Elly, Elly Elly, wpu mnie a ja nie znaam adnej Elly. A potem do tego pukania doczyo si inne,

mocniejsze, bardziej stanowcze, i drugi, znacznie bardziej energiczny gos zawoa: Panno Greenwood, przyjacika pani prosi! Wtedy zorientowaam si, e chodzi o Doreen. Z trudem stanam na nogi i przez dobr minut chwiaam si sennie na rodku ciemnego pokoju. Byam za na Doreen, e mnie obudzia, jedyn szans jakiego takiego przeycia tej okropnej nocy by sen, a ona musiaa przyj i wszystko zepsu. Zdecydowaam udawa, e pi, w nadziei, e to pukanie si skoczy i zostawi mnie w spokoju, wic czekaam cicho, ale nic z tego nie wyszo. Elly, Elly, Elly mamrota pierwszy gos, podczas gdy drugi wci sycza: Panno Greenwood, panno Greenwood, panno Greenwood. Zupenie jak gdybym miaa dwie janie czy co w tym rodzaju. Otworzyam w kocu drzwi i wyjrzaam na jasno owietlony korytarz. Wydao mi si nagle, e to nie dzie ani noc, tylko jaka podejrzana przerwa midzy jednym a drugim, co wlizna si w sam rodek doby i ju nigdy nie odejdzie. Doreen staa oparta o framug. Gdy otworzyam drzwi, obsuna si i po prostu wpada mi w ramiona. Nie widziaam jej twarzy, poniewa bya cakowicie zasonita wosami. Sztywne, tlenione loki spaday jej na piersi jak koska grzywa. Przy samej gowie ciemne pasmo odrostu. W niskiej, tgiej, wsatej kobiecie, ubranej w czarn

sukni i biay fartuch, z miejsca poznaam nocn pokojwk, ktra spdzaa dni w maym pokoiku na kocu korytarza, prasujc nasze suknie i wieczorowe toalety. Nie mogam w aden sposb zrozumie, skd ona zna Doreen, dlaczego nie zaprowadzia jej po prostu do jej pokoju, zamiast robi raban przed moim. Kiedy pokojwka zobaczya, e Doreen si uspokaja i ju tylko od czasu do czasu wydaje z siebie gboki, dziecinny szloch, powrcia do swojego pokoiczku, swojej rozklekotanej maszyny Singera i swojej deski do prasowania. Miaam ochot pobiec za ni i powiedzie, e nie mam z Doreen nic wsplnego, ta pokojwka przypominaa mi bowiem wypisz-wymaluj moj austriack babk. Wygldaa na spracowan, przestrzegajc surowych obyczajw i sztywnych zasad moralnych kobiet. Istny portret emigrantki europejskiej sprzed pl wieku. Do zieczka, do zieczka napraszaa si Doreen. Do zieczka, do zieczka. Byam absolutnie pewna, e jeli teraz przenios Doreen przez prg mojego pokoju i poo j do ka, to koniec, kropka, nigdy w yciu ju si jej nie pozbd. Ciao jej, mikkie i ciepe, okrywao mnie jak puchowa pierzyna. Wpieraa si we mnie, a jej nogi, obute w idiotyczne pantofelki na szpilkach, wloky si po ziemi. Zaniesienie Doreen do jej wasnego pokoju byo ponad moje siy. Postanowiam rzuci j na dywan w korytarzu,

zamkn si na klucz i wrci do ka. Kombinowaam, e jak Doreen si obudzi, to nic nie bdzie pamitaa, pomyli, e zemdlaa przed moimi drzwiami, wstanie i spokojnie pjdzie do siebie. Zaczam wic powoli j opuszcza na zielony chodnik, ale nagle jkna i wysuna mi si z rk. Fontanna brunatnych rzygowin trysna z jej ust i rozlaa si wielk kau u moich stp. Potem Doreen zwiotczaa zupenie i zrobia si cika jak kloc. Opada na podog, gow w kau, a jasne strki jej wosw sterczay jak korzenie w bajorze. Zasna natychmiast kamiennym snem. Odsunam si. Sama byam pprzytomna z sennoci. Teje nocy postanowiam zmieni mj stosunek do Doreen. Przyrzekam sobie, e bd z ni rozmawiaa, obserwowaa j uwanie, ale nie bd si z ni przyjania. Blisza mi bya Betsy i jej prostoduszne przyjaciki. Zrozumiaam, e w gruncie rzeczy ona jest mi najblisza. Cichutko wycofaam si z korytarza i zamknam za sob drzwi. Po namyle nie przekrciam klucza. Nie potrafiam si jako na to zdoby. Kiedy si przebudziam, byo znowu wciekle gorco, pochmurno i mglicie. Umyam twarz zimn wod, umalowaam usta i ostronie otworzyam drzwi. Spodziewaam si, e zobacz tam ciao Doreen w kauy rzygowin, naoczne, jaskrawe wiadectwo mojego podego charakteru.

W korytarzu nie byo ywej duszy. Chodnik cign si przez ca jego dugo, od ciany do ciany czysty i wiecznie zielony, z wyjtkiem nikej, wysychajcej ju plamy tu pod moimi drzwiami. Wygldao, jak gdyby kto niechccy wyla szklank wody i natychmiast wytar plam czyst ciereczk.

Rozdzia 3
W redakcji Dnia Kobiety" na stole bankietowym stay talerze z powkami awokado, nafaszerowanymi saatk z krabw w majonezie, wielkie pmiski z row poldwic i zimn kur oraz tu i wdzie krysztaowe miseczki wypenione po brzegi czarnym kawiorem. Poniewa nie zdyam zje niadania w kafeterii hotelowej i tylko szybko wypiam filiank przeparzonej kawy, miaam niesmak w ustach, a jednoczenie byam godna jak wilk. Przed moim przyjazdem do Nowego Jorku nie jadam ani razu w prawdziwej restauracji. Nie licz, oczywicie, przydronych zajazdw firmy Howard Johnson, gdzie z reguy zamawiaam hamburgery, frytki i koktajl mlecznowaniliowy. Bywaam tam z takimi osobami jak Buddy Willard. Nie wiem, dlaczego tak jest, ale najbardziej na wiecie kocham dobre jedzenie. Mog je, ile wlezie, i nigdy nie tyj. Z wyjtkiem jednego krtkiego okresu waga moja nie zmienia si od dziesiciu lat. Moje ulubione potrawy zawieraj duo masa, mietany i sera. W Nowym Jorku byymy co dzie zapraszane do najdroszych restauracji zarwno przez rne osoby z magazynu, jak i przez najrozmaitszych znanych literatw. Nabraam takiego zwyczaju: przeczytawszy uwanie olbrzymi, rcznie wypisan kart najmniejszy talerzyk zielonego groszku kosztowa tam pidziesit,

szedziesit centw wybieraam najdrosze, najbardziej obfite i tuczce dania. Wiedziaam, e wszyscy ci ludzie zapraszaj nas na koszt swoich firm, wic nie miaam wyrzutw sumienia. Jadam bardzo szybko, eby ci nieszcznicy, ktrzy szalenie dbali o swoj lini i z reguy jadali jakie saatki, popijajc sokiem z grapefruita, nie musieli na mnie czeka. Nie spotkaam w Nowym Jorku chyba ani jednej osoby, ktra by nie bya na jakiej odchudzajcej diecie. Pragn dzi powita grup najadniejszych, najinteligentniejszych modych kobiet, jakie kiedykolwiek mielimy zaszczyt goci w naszej redakcji mwi do mikrofonu wetknitego w klap eleganckiej marynarki tgi, ysiejcy mistrz ceremonii. Dzisiejszy bankiet jest dzieem pa z kuchni eksperymentalnej naszego magazynu, a jednoczenie symbolem naszej szczerej gocinnoci. Kuchnia eksperymentalna Dnia Kobiety" wita was, drogie panie! Rozleg si wytworny, przytumiony aplauz, po czym usiadymy przy gigantycznym stole nakrytym nienobiaym obrusem. Jedenacie dziewczt, kilku redaktorw dziaw i cay zesp kuchni eksperymentalnej Dnia Kobiety", w biaych fartuchach i siatkach na gowie. Wszystkie byy umalowane szminkami w odcieniu dojrzaej brzoskwini. Byo nas jedenacie dlatego, e Doreen nie przysza. Jednake nakryto dla niej obok mnie, ale krzeso byo puste. Woyam do kieszeni jej miejscwk w postaci

maego lusterka z napisem Doreen", piknie wykaligrafowanym i okolonym wianuszkiem z plastykowych stokrotek. Doreen spdzaa dzisiejszy dzie w towarzystwie Lenny'ego Shepherda. Spdzaa obecnie wiksz cz swojego wolnego czasu w jego towarzystwie. Godzina poprzedzajca uroczysty obiad zesza nam na wizytowaniu eksperymentalnej kuchni magazynu. Dzie Kobiety" by miesicznikiem kobiecym, powicajcym cae kolumny reklamie i opisom cudownych da, fotografowanych w technikolorze. Kady numer mia gwny temat i zajmowa si sztuk kulinarn jakiego kraju czy rejonu. Prowadzono nas z jednej wspaniale wyposaonej kuchni do drugiej, demonstrowano, jakie trudnoci kryje w sobie fotografowanie chociaby zwykego tortu z lodami. Silne wiata rozpuszczaj lody, trzeba je wic podtrzymywa od tyu co chwil zmienianymi wykaaczkami. Widok tych wszystkich potraw przyprawia mnie o zawrt gowy. Wprawdzie karmiono nas w domu do syta, ale moja babka bya kobiet szalenie oszczdn i przewanie robia klopsy albo gulasz, a na dodatek mwia w momencie, kiedy przeykalimy pierwszy ks: Mam nadziej, e wam smakuje. To miso kosztuje czterdzieci jeden centw za funt. Miaam czasem wraenie, e jem pienidze, a nie obiad niedzielny. Gdy staymy przed naszymi nakryciami, wysuchujc

powitalnego przemwienia, pochyliam gow i intensywnie studiowaam miseczki z kawiorem. Jedna z nich ustawiona bya strategicznie pomidzy nakryciem moim i Doreen. Stwierdziam, e sytuacja jest dobra. Dziewczyna siedzca naprzeciwko nie signie po kawior z powodu ogromnej wazy, penej marcepanowych owocw, stanowicej dekoracj stou, a siedzca po mojej prawej rce Betsy jest zbyt dobrze wychowana, eby zada swej porcji, jeli przysun kawior do siebie. Poza tym zauwayam na prawo od Betsy drug miseczk z kawiorem. Jeeli chce, to niech si czstuje z tamtej. Mielimy z dziadkiem taki jeden arcik. Ale najpierw powiem, e dziadek by kelnerem w wytwornym podmiejskim klubie, niedaleko mojego rodzinnego miasteczka. Co niedziela babka jechaa po niego samochodem i przywozia go do domu na wolny poniedziaek. Brat i ja towarzyszylimy jej na zmian. Dziadek podawa nam kolacj klubow, obsugujc nas rwnie starannie jak swoich patnych goci. Z przyjemnoci czstowa mnie rnymi frykasami i tak majc zaledwie dziewi lat, pasjami lubiam jada zimn kartoflank, zwan vichyssoise, kawior i past z anchois. A arcik by taki. Moim prezentem lubnym od dziadka miaa by kolosalna miska kawioru, tak ebym si moga raz w yciu naje do syta moj ulubion potraw. By to jednake tylko art, przede wszystkim dlatego, e nie zamierzaam w ogle wychodzi za m, dziadka za nie

sta by byo na tak kosztowny prezent, chyba e wamaby si do klubowej lodwki i uciek z walizk pen kawioru. Wrd powszechnego brzku sztucw, szklanek i porcelany starannie wyoyam talerz plastrami zimnej kury, po czym posmarowaam je tak grubo kawiorem, jakby to byy powida. Nastpnie zwijaam plaster misa tak, eby kawior nie mg wypyn, braam go do rki i zajadaam. Odkryam, po duszych zreszt trudnociach z ykami i widelcami, e najlepiej je, jak si czowiekowi ywnie podoba, ale za to z wielk pewnoci siebie oraz z du doz arogancji, jak gdyby si doskonale wiedziao, co naley robi, ale miao to w gbokiej pogardzie. Nikomu nie wpadnie nawet do gowy, e jest si le wychowan osob albo e si ma ze maniery. Po prostu zyskuje si opini osoby oryginalnej i zabawnej. Nauczyam si tego podczas obiadu ze synnym poet, na ktry zaprosia mnie Jotka. Poeta mia na sobie okropn, wymit i wyplamion marynark tweedow, szare spodnie, koszulk polo w czerwono-niebiesk kratk, restauracja bya niezwyke wytworna, z fontann i krysztaowymi yrandolami, a wszyscy pozostali gocie ubrani byli w ciemne garnitury i nieskazitelnie biae koszule. Poeta jad saat palcami, listek po listku i przez cay czas mwi do mnie o tym, e przyroda jest antytez sztuki. Nie mogam oderwa oczu od jego krtkich, biaych paluchw, ktre przenosiy z salaterki poety do

ust poety ociekajce oliw i octem listki saaty. Po chwili byam zupenie przekonana, e jedzenie saaty palcami jest jedynym naturalnym i sensownym sposobem. Tak sugestywna bya osobowo tego czowieka. adna z redaktorek Dnia Kobiety" nie siedziaa blisko, Betsy za bya dziewczyn mi i agodn, nie przepadaa poza tym za kawiorem, wic nabieraam coraz wikszej pewnoci siebie. Skoczyam pierwsz porcj kury z kawiorem i naoyam sobie drug. Potem zabraam si do saatki z krabw. Awokado to mj ulubiony owoc. Kadej niedzieli dziadek przywozi mi jedno. Kad go na dno walizki i nakrywa szecioma brudnymi koszulami i niedzielnymi komiksami. Nauczy mnie robi znakomity sos. W tym celu naley w maym rondelku na wolnym ogniu rozpuci galaretk z winogron, zmiesza z winegretem, przekroi owoc, usun wielk pestk i wla rubionowy sos w wyobienie! Jake zachciao mi si teraz tego sosu. W porwnaniu z nim saatka z krabw bya zupenie pozbawiona smaku. Jak uda si pokaz futer? zwrciam si do Betsy, zorientowawszy si, e nie jest konkurentk do kawioru. Wyskrobaam z dna miseczki ostatnie czarne jajeczka i wylizaam starannie yeczk. Cudowny umiechna si Betsy. Pokazali nam, jak si robi szalenie elegancki szaliczek z ogonkw nurkw i zotego acucha. acuch mona kupi u Woolwortha za par centw, dokadn kopi oryginau za

jednego dolara i dziewidziesit osiem centw, wic Hilda skoczya zaraz do hurtowni futer i kupia za bezcen ogonki nurkowe, wpada do Woolwortha i w powrotnej drodze w autobusie wykonaa przepikny szaliczek. Spojrzaam na Hild siedzc naprzeciwko Betsy i rzeczywicie stwierdziam, e ma na sobie kosztownie wygldajc etolk futrzan z puszystych ogonkw, poczonych zotym acuchem zwisajcym z lewej strony. Nie umiaam tej Hildy rozgry. Wysoka prawie na dwa metry, o nieco tajemniczej, sowiaskiej twarzy, miaa wielkie, skone zielone oczy i grube czerwone wargi. Robia kapelusze. Bya przydzielona do naczelnej redaktorki dziau mody, co rnio j do pewnego stopnia od dziewczt takich jak Betsy, Doreen czy ja, ktre miay niby to literackie zacicie i pisay artykuy, mimo e czasem byy to tylko elaboraty na temat zdrowia i urody. Nie wiem, czy Hilda umiaa czyta, ale na pewno umiaa robi przepikne kapelusze. Uczszczaa do szkoy dla modystek i codziennie zjawiaa si w pracy w nowym, wasnorcznie projektowanym i wykonanym nakryciu gowy ze somki, kawakw futra, wstek czy aksamitek o subtelnie dobranych kolorach. To niebywae powiedziaam teraz wrcz niebywae. aowaam, e nie ma Doreen. Ta na pewno znalazaby jak odpowiednio zjadliw uwag na temat niezwykego futrzanego szalika Hildy. Naszeptaaby mi tych

zoliwoci do ucha, co z pewnoci podniosoby mnie na duchu. Bo byam w podym humorze. Zostaam bowiem tego ranka zdemaskowana przez wszechwiedzc Jotk i zrozumiaam, e wszystkie niejasne podejrzenia, jakie w skrytoci ducha ywiam w stosunku do wasnej wartoci, s suszne i nie dadz si dugo ukry. Po wielu latach ubiegania si o dobre stopnie, stypendia i nagrody zaczam opuszcza si w pracy, zwolniam tempo, jednym sowem, grozio mi wypadnicie z puli. A dlaczego nie posza z nami na rewi futer? zapytaa Betsy. Wydawao mi si niejasno, e Betsy si powtarza, e przed chwil zadaa mi ju to pytanie, ale e ono do mnie nie dotaro. Czy bya gdzie z Doreen? Nie odparam. Chciaam i, ale zadzwonia Jotka i kazaa mi przyj do redakcji. To nie bya caa prawda, ale usiowaam przekona sam siebie, e na pokaz nie poszam z winy Jotki i w ten sposb zostaam przez ni skrzywdzona. Powiedziaam wic Betsy, e jeszcze rano w ku, gdy si przebudziam, zdecydowaam nie i na t rewi. Czego jej nie wyznaam, to faktu, e wwczas wesza do mojego pokoju Doreen, mwic: Po jakiego diaba chodzi na t kretysk rewi. Jad z Lennym na Coney Island, na pla. Jed z nami. Lenny wykombinuje ci jakiego koleg, a dzie zapowiada si

okrutnie gorcy. Najpierw ten obiad, po poudniu premiera filmowa. Nikt na pewno nie zauway, emy si urway. Chciaam ulec pokusie. Rewia bya rzeczywicie pomysem idiotycznym. Nie cierpi futer. Ale wolaam zrobi co innego, polee sobie w ku tak dugo, jak mi si zechce, a potem pj do Central Parku i reszt dnia przelee na trawie, na najgstszej trawie, jak uda mi si znale w tej wyysiaej, ndznej pustyni, penej sztucznych staww z kaczkami. Owiadczyam wic Doreen, e nie zamierzam i ani na rewi, ani na obiad, ani na premier, e nie myl rwnie o wycieczce na Coney Island, ale zostaj w ku. Po wyjciu Doreen zaczam rozwaa, dlaczego nagle odechciao mi si robienia tego wszystkiego, co do mnie naley. Rozmylania te zmczyy mnie i zasmuciy. A potem zaczam si zastanawia, dlaczego nie chce mi si nawet robi tak jak Doreen rzeczy zakazanych. Mylenie o tym zmczyo i zasmucio mnie jeszcze bardziej. Nie miaam pojcia, ktra jest godzina. Z korytarza dochodziy gosy dziewczt, ktre zwoyway si i wybieray na rewi futer. Po pewnym czasie zapanowaa cisza. Leaam w ku, gapic si w pusty biay sufit i zdawao mi si, e cisza ronie z sekundy na sekund, e za chwil pkn mi od tego bbenki. I wtedy zadzwoni telefon.

Przez chwil przygldaam mu si, nie podnoszc suchawki, ktra za kadym dzwonkiem unosia si lekko na widekach, co upewniao mnie, e telefon rzeczywicie dzwoni. Pomylaam, e pewnie daam swj numer jakiemu nieznajomemu w czasie ktrej z potacwek i zupenie o tym zapomniaam. Odebraam telefon i gbokim, przymilnym gosem powiedziaam: Halo? Dzie dobry w suchawce rozleg si energiczny gos Jotki. Czy zamierza pani pokaza si dzisiaj w redakcji? Opadam na poduszki. Nie mogam zrozumie, dlaczego Jotka stawia mi takie dziwne pytanie. Czemu miaabym si pokaza w redakcji? Otrzymujemy codziennie powielany plan dnia z rozkadem zaj, a wszystkie niemal imprezy odbywaj si poza redakcj. Nie wszystkie zreszt s przymusowe. Nastpia dusza pauza. Wreszcie powiedziaam cicho: Zdawao mi si, e mamy dzi rewi futer. Ale Jotka zadaa opowiadaam teraz Betsy ebym przysza do redakcji, e chce ze mn pomwi i da mi pewn robot. Ach, tak Betsy kiwaa gow ze wspczuciem. Musiaa zauway, e zy kapi mi prosto w talerz peen bez, kremu i lodw, bo podsuna mi swj deser. Skoczyam swj i zaraz zabraam si do porcji Betsy. Byo mi troch gupio z powodu tych ez, ale nie mogam si od nich powstrzyma. Bo Jotka powiedziaa mi wiele

okropnych rzeczy. Kiedy okoo dziesitej rano weszam do jej gabinetu, podniosa si zza biurka, zamkna drzwi, kazaa mi usi w obrotowym fotelu przed maszyn do pisania, a sama opada z powrotem na swj fotel obrotowy i opara okcie na biurku. Patrzyymy na siebie przez dusz chwil. Tropikalne roliny doniczkowe wyrastay zza plecw Jotki. Maa dungla na okiennym parapecie. Esther, praca u nas nie interesuje pani, prawda? Ale tak, naturalnie, e mnie interesuje! zawoaam. Interesuje mnie szalenie! Miaam ochot wrzeszcze na cay gos, ale powstrzymaam si. Zawsze wmawiaam sobie, e nauka, pisanie i w ogle wszelka praca jest moim nadrzdnym celem yciowym, zreszt chyba i tak byo. W szkole miaam dobre wyniki, najwysze stopnie ze wszystkiego, a kiedy dostaam si na studia do college'u, zdawao mi si, e nic ju nie powstrzyma mojej kariery yciowej. Byam korespondentk lokalnego dziennika Gazette", redaktork szkolnego magazynu literackiego, sekretark Komitetu Honorowego, ktry zajmowa si rozpatrywaniem przekrocze akademickich i towarzyskich oraz wyznaczaniem kar. Synna poetka, ktra wykadaa w naszym college'u, popara moj kandydatur na studium doktoranckie w pierwszorzdnej uczelni na Wschodnim Wybrzeu, przyrzekano mi kilka stypendiw, a jeszcze, na dodatek, otrzymaam praktyk w znakomitym, intelektualnym magazynie kobiecym,

wic czemu, pytaa Jotka, czemu dsam si i brykam jak narowista klacz? Kiedy mnie tu wszystko bardzo interesuje. Sowa te pacny na blat biurka Jotki jak krowie placki. A to mnie cieszy odpara Jotka nieco uszczypliwie. Przez taki miesic mona si u nas nauczy bardzo wiele, jeeli si tylko zaksz rkawy. Dziewczyna, ktra pracowaa tu przed pani, nie marnowaa czasu na adne tam pokazy futer i zostaa prosto od nas zaangaowana przez Time". No, no! odezwaam si tak samo grobowym tonem. To jej si udao. Tak szybko! Oczywicie, czeka pani jeszcze rok college'u Jotka wyranie zmika ale niech mi pani powie, jakie s pani plany na przyszo. Zdawao mi si do tej chwili, e moim gwnym celem jest zdobycie dobrego stypendium i studiowanie na jakiej synnej uczelni amerykaskiej albo zdobycie pienidzy na podr edukacyjn po Europie. Potem zamierzaam zosta wykadowc, pisa wiersze, wydawa je w tomikach, a moe nawet obj posad redaktora jakiego pisma literackiego. Dotychczas umiaam opowiada o moich planach bez zajknienia. Sama nie wiem usyszaam teraz wasny gos. Kiedy wyrzuciam z siebie te sowa i gdy dotary one do mojej wiadomoci, z przeraeniem stwierdziam, e mwi prawd.

Zrozumiaam od razu, e prawda ta wymkna mi si mimo woli. Byo tak, jak gdyby jaki podejrzany osobnik wasa si przed moim domem przez kilka lat i nagle pewnego dnia podszed do mnie, przedstawi si i owiadczy, e jest moim ojcem, po czym okazaoby si, e jestem do niego podobna jak dwie krople wody, natomiast czowiek, ktrego przez cae ycie uwaaam za rodzonego ojca, jest zupenie obcym facetem. Sama nie wiem. W ten sposb pani daleko nie zajedzie owiadczya Jotka. Jakie pani zna jzyki? Czytam troch po francusku, no i zawsze chciaam si uczy niemieckiego. Od dobrych piciu lat opowiadaam wszystkim, e pragn si nauczy niemieckiego. Moja matka mwia tym jzykiem przez cae swoje dziecistwo i w czasie pierwszej wojny wiatowej dzieci w szkole obrzuciy j z tego powodu kamieniami. Mj ojciec, ktry umar, gdy miaam dziewi lat, take mwi po niemiecku, przyjecha do Ameryki z jakiego maniakalno-depresyjnego miasteczka w sercu Prus. Mj modszy brat znajdowa si w tej chwili w Berlinie, w Orodku Eksperymentalnym Wspycia Midzynarodowego, i posugiwa si niemieckim jak rodowity Niemiec. Nikomu jednak nie mwiam, e ilekro bior do rki sownik niemiecki albo jak niemieck ksik, sam widok tych gstych, czarnych, jakby z drutu kolczastego

skrconych liter sprawia, e moja mzgownica zamyka si jak ma. Myl, e najlepiej odpowiadaaby mi praca w jakim wydawnictwie usiowaam uchwyci ni, ktra przywiodaby mnie z powrotem do mojej dawnej, ywioowej, przekonywajcej osobowoci. Moe zo podanie o prac u jednego z wydawcw? Powinna pani najpierw i na kurs francuskiego i niemieckiego cigna Jotka bezlitonie a moe i paru innych jzykw. Hiszpaski jest przydatny, woski te, ale najwaniejszy chyba rosyjski. Co roku w czerwcu napywa do Nowego Jorku z prowincji kilkaset dziewczt. Kada z nich chce zosta redaktork. Trzeba mie jak nadwyk do zaofiarowania pracodawcy. Niech si pani wemie do jzykw. Nie miaam serca, eby powiedzie Jotce, i w moim rozkadzie zaj na nastpny rok nie ma ani jednej wolnej godziny na nauk jzykw. Zapisaam si na specjalny kurs honorowy, ktrego celem byo wyrabianie w studentach samodzielnego mylenia. Z wyjtkiem serii wykadw o Tostoju i Dostojewskim, chciaam powici cay swj czas na pisanie analizy jakiego absolutnie niezrozumiaego wtku z ktrego dziea Jamesa Joyce'a. Nie wybraam jeszcze tematu, poniewa nie przeczytaam Finnegan's Wake, ale mj profesor by ju bardzo przejty projektem mojej pracy i przyrzek, e da mi wskazwki, ktre uatwi interpretacj tekstw zwizanych z problemem blinit.

 Zobacz, co si da zrobi przyrzekam Jotce. Moe uda mi si wcisn w mj rozkad zaj przyspieszony, elementarny kurs niemieckiego. Miaam rzeczywicie taki zamiar i byam niemal pewna, e uda mi si uzyska zgod mojego opiekuna roku. Bya to kobieta. atwo ulegaa moim probom i pozwalaa mi na rne wyskoki. Traktowaa mnie jak eksperymentator krlika dowiadczalnego. W college'u musiaam zrobi kurs fizyki i chemii. Ju przedtem zaliczyam botanik, z bardzo dobrym wynikiem. Nie oblaam ani jednego testu i przez pewien czas mylaam powanie o tym, eby si powici botanice, a w szczeglnoci badaniom nad dzik rolinnoci Afryki albo tropikalnymi lasami Ameryki Poudniowej, poniewa dla takich rzadkich dyscyplin atwiej jest o dobre stypendia ni na przykad na studiowanie historii sztuki we Woszech czy literatury angielskiej w Anglii. Po prostu nie ma tylu konkurentw. Botanika podobaa mi si. Szalenie lubiam preparowa licie i oglda je pod mikroskopem, rysowa schematy pleni albo obserwowa dziwne listki w ksztacie serca, ktre maj jaki zwizek z rozwojowym cyklem paproci; wydawao mi si to po prostu szalenie prawdziwe. Ale pierwszy wykad z fizyki by dla mnie istnym koszmarem. Przy tablicy stal niski, ciemnoskry czowiek o cienkim, seplenicym gosiku, ubrany w przyciasne granatowe ubranie. Nazywa si pan Manzi. W rkach

trzyma niewielk drewnian kul. Pooy t kul na szczyt rowkowanej rwni pochyej i puci j. Poleciaa w d. Potem zacz mwi, e jeeli zaoy, i a" to przyspieszenie, a c" czas, wwczas... i zacz szybko pisa na tablicy rne liczby i znaki rwnania, a ja si po prostu wyczyam. Zabraam podrcznik fizyki do swojego pokoju. Byo to ogromne tomisko, zoone z porowatych kartek cienkiego papieru do powielania czterysta bitych stron bez rysunkw czy fotografii, ale za to pene wykresw i rwna oprawne w gruby, czerwony karton. Tom ten by dzieem pana Manziego i mia wprowadzi studentki naszego college'u w podstawowe zasady fizyki. Pan Manzi zakada, e jeeli podrcznik sprawdzi si na nas, to atwiej mu bdzie znale wydawc. Uczyam si wic rwna, chodziam pilnie na wykady, patrzyam, jak drewniane kulki zjedaj z rwni pochyej, i suchaam, jak dzwonki dzwoni, i kiedy skoczy si semestr, wszystkie dziewczyny oblay egzamin, a ja dostaam pitk. Pan Manzi opowiada dziewcztom, ktre skaryy si, e wykady s za trudne: Nic podobnego. Najlepszym dowodem jest to, e jedna z was zdaa na pitk. Ktra, prosz nam powiedzie domagay si. Ale pan Manzi tylko potrzsa gow, umiecha si sodko i rzuca mi porozumiewawcze spojrzenia. Gwnie dlatego postanowiam wykrci si z chemii w nastpnym semestrze. Dostaam wprawdzie pitk z

fizyki, ale za to ogarna mnie panika. Fizyka dziaaa na mnie przez ten cay semestr wprost fatalnie. Sprowadzenie skomplikowanych zjawisk do kilku liter i cyfr byo nie do zniesienia. Zamiast szkicw lici i rysunkw, przedstawiajcych w duej skali otwory, przez ktre te licie oddychaj, albo takich fascynujcych wyrazw jak karoten czy ksantofil, na tablicy ukazyway si koszmarne, pokrcone, skorpionopodobne rwnania, pisane specjaln, czerwon kred. Wiedziaam, e chemia bdzie jeszcze gorsza. Byam tego nawet pewna, bo widziaam na cianie w laboratorium tablic ponad dziewidziesiciu pierwiastkw, na ktrej takie adne i proste sowa, jak zoto, srebro, kobalt czy aluminium, zostay w ohydny sposb skrcone i jeszcze na dodatek opatrzone cyfr. Wiedziaam, e jeeli ka mi to wszystko wpakowa do mzgownicy, dostan w kocu krka i oblej egzamin. Przeyam to procze jedynie dziki kolosalnemu wysikowi woli. I wtedy udaam si do opiekunki roku z zupenie szataskim planem. Powiedziaam jej, e musz mie czas na kurs z Szekspira bo przecie miaam robi dyplom z literatury angielskiej, a nie z fizyki czy chemii. Powiedziaam jej te, e obydwie wiemy doskonale, e jeeli si postaram, to dostan pitk z chemii, wic zdawanie egzaminu jest bezsensowne. Czy nie mogabym po prostu chodzi na wykady z chemii bez zdawania egzaminw i kolokwiw?

Jestemy wszyscy ludmi honoru, potraktujmy wic rzecz jak spraw honorow. Tre jest waniejsza od formy, stopnie nie maj w gruncie rzeczy adnego znaczenia, szczeglnie kiedy si wie, e i tak dostanie si pitk. Plan mj mia szanse powodzenia, poniewa od nastpnego roku studenci, ktrzy robili dyplom z literatury, mieli by zwolnieni z przedmiotw cisych. Bylimy wic ostatni grup, ktrej to jeszcze nie dotyczyo. Pan Manzi odnis si przychylnie do mojego projektu. Pochlebiao mu, sdz, e tak bardzo lubi jego wykady i zamierzam uczszcza na nie, mimo e nie spodziewam si adnego stopnia. Myla zapewne, e jestem po prostu urzeczona piknem samego przedmiotu. Uwaaam mj pomys za genialny. Zdawa z Szekspira, a mimo to uczszcza na wykady z chemii. Ten cakowicie niepotrzebny gest wskazywa, e chemi jestem po prostu zafascynowana. Nikt by si oczywicie na to nie zgodzi, gdybym nie miaa pitki z fizyki. Ach, gdyby moja opiekunka roku wiedziaa, jak bardzo przeraay i przygnbiay mnie te przedmioty i jakie desperackie pomysy przychodziy mi do gowy, eby si od nich wykrci zamierzaam na przykad i do lekarki i poprosi, eby mi daa zawiadczenie stwierdzajce, e nie nadaj si do studiowania chemii i fizyki. Jestem pewna, e nawet by mnie nie wysuchaa i odrzuciaby moj prob bez litoci. Tymczasem rada pedagogiczna zaatwia moje podanie przychylnie, a opiekunka roku powiedziaa mi pniej, e

wielu profesorw wypowiedziao si ze wzruszeniem na temat mojej postawy. Oceniali j jako prawdziwy dowd dojrzaoci intelektualnej. Kiedy teraz mylaam, jak upyna mi reszta roku akademickiego, chciao mi si mia. Przez pi dni w tygodniu chodziam na wykady z chemii. Nie opuciam ani jednego. Pan Manzi sta przy tablicy w naszej starej, wielkiej, odrapanej sali wykadowej, pord bkitnych pomykw, czerwonych jzyczkw ognia, w kbach tej pary, unoszcej si z pynw, jakie przelewa zrcznie z jednej probwki do drugiej, a ja zamykaam uszy na jego slaby cienki gosik, wmawiaam sobie, e to po prostu bzykanie komara, cieszyam si widokiem kolorowych pomykw i wypeniaam stronice brulionu sonetami i sielankami. Pan Manzi patrzy od czasu do czasu w moj stron, a kiedy stwierdza, e pisz w brulionie, rzuca mi ciepe, niemiae, pene sympatii spojrzenie. By przekonany, e zapisuj te wszystkie jego rwnania i definicje, nie jak inne dziewczta po to, eby zda egzamin, ale tylko dlatego, e jestem autentycznie zafascynowana jego wykadem.

Rozdzia 4
Zupenie nie wiem, dlaczego moja ucieczka od chemii przypomniaa mi si akurat teraz, w gabinecie Jotki. Podczas gdy mwia do mnie, widziaam pana Manziego unoszcego si w powietrzu nad gow Jotki, jak co wyczarowanego z kapelusza prestidigitatora. Trzyma w rkach drewnian kul i probwk, z ktrej wydobyway si gste kby tego dymu, mierdzcego jak zgnie jajo. Pamitam go, jak wykonywa ten eksperyment na ostatnim przed przerw wielkanocn wykadzie. Wszystkie dziewczta miay si do rozpuku. Pan Manzi rwnie. Zrobio mi si strasznie przykro, zawstydziam si, miaam ochot pa na kolana i przeprosi pana Manziego za to, e go tak ohydnie nabraam. Jotka wrczya mi kilka manuskryptw i zacza mwi znacznie askawszym tonem. Reszt tego przedpoudnia spdziam na ich lekturze. Wystukiwaam na maszynie krtkie recenzje na specjalnym, rowym papierze, sucym do korespondencji wewntrznej. Posaam je wszystkie do redakcji szefa Betsy. Betsy miaa je przeczyta nastpnego dnia i wyrazi opini. Od czasu do czasu Jotka przerywaa mi robot, eby da jak praktyczn wskazwk lub opowiedzie redakcyjn plotk. Jotka wybieraa si tego dnia na lunch z dwojgiem synnych pisarzy, mczyzn i kobiet. Mczyzna

wanie umieci sze opowiada w tygodniku New Yorker", a sze sprzeda Jotce. Wiadomo ta zaskoczya mnie nieco, poniewa nie wiedziaam, e magazyny zakupuj opowiadania na tuziny, a poza tym byam okropnie przejta myl o iloci pienidzy, jak ten autor zarobi. Jotka zwierzya mi si, e bdzie musiaa by szalenie ostrona w czasie tego lunchu, poniewa ta pisarka rwnie specjalizuje si w krtkich opowiadaniach, ale jeszcze nic nie sprzedaa do New Yorkera", a Jotka wzita od niej zaledwie jedno opowiadanie w cigu ostatnich piciu lat. Jotka zamierzaa wic tak manewrowa, eby wyraajc swj zachwyt synnemu autorowi, nie obrazi jednoczenie synnej autorki. Cherubinki na zegarze Jotki zaczy wymachiwa skrzydekami, podnosi do ust srebrne trbki i wyday z siebie dwanacie rytmicznych dwikw. Jotka owiadczya stanowczym tonem, e koniec pracy na dzi, kazaa mi i na obiad do Dnia Kobiety", na bankiet i premier filmow i wyrazia nadziej, e nazajutrz rano zobaczy mnie znowu w redakcji, wie i wyspan. Nastpnie naoya akiet na bluzk koloru lila-r, wpia toczek z fiokowych kwiatw w kok, pospiesznie przypudrowaa nos i poprawia swoje grube okulary. Wygldaa w tym wszystkim okropnie, ale bardzo inteligentnie. Wychodzc, poklepaa mnie jeszcze po ramieniu rk w rkawiczce lilar. Nie daj si temu przewrotnemu miastu.

Przez kilka minut siedziaam nieruchomo w obrotowym fotelu i oddawaam si rozmylaniom na temat Jotki. Usiowaam sobie wyobrazi, jakby to byo, gdybym to ja zostaa synn redaktork, pann E. G. Spdzaabym cae dni w piknie umeblowanym gabinecie, penym fikusw i afrykaskich fiokw, ktrych codzienne podlewanie naleaoby do obowizkw mojej sekretarki. Uwiadomiam sobie nagle, jakby to byo dobrze, gdybym miaa tak matk jak Jotka. Wiedziaabym dokadnie, co, jak i kiedy robi. Bo z wasnej matki niewiele miaam poytku. Od mierci ojca uczya stenografii i pisania na maszynie i w ten sposb utrzymywaa ca rodzin. Gboko w sercu ywia nienawi do ojca za to, e umar i nie zostawi ani grosza, poniewa nie ufa agentom ubezpieczeniowym. Przez cae ycie nalegaa, ebym si take nauczya stenografii po to, bym poza wyszym wyksztaceniem miaa jaki konkretny zawd. Nawet apostoowie szyli namioty mawiaa. Musieli te z czego y, jak wszyscy ludzie. Zanurzyam czubki palcw w miseczce z ciep wod, ktr postawia pomidzy moje dwa talerzyki po lodach jedna z kelnerek zatrudnionych w Dniu Kobiety". Nastpnie starannie wytaram kady palec w lnian, wci jeszcze czyst serwetk i zoywszy j, wsunam pomidzy wargi i mocno je zacisnam. Gdy odoyam serwetk na st, okazao si, e na samym rodku

wykwit rowy znak podobny do maego serduszka. Pomylaam, e jednak zaszam ju do daleko. Po raz pierwszy w yciu widziaam miseczk do mycia palcw na stole mojej dobrodziejki. Malutka, piegowata kobietka z Wydziau Stypendialnego zawiadomia mnie, e istnieje zwyczaj korespondowania z osob, od ktrej otrzymuje si stypendium. To znaczy, oczywicie, jeeli osoba ta yje, co zdarza si nader rzadko. Ja miaam stypendium pani Filomeny Guinei, bogatej powieciopisarki, ktra skoczya nasz college dobrze przed pierwsz wojn wiatow. Pierwsza jej powie zostaa nakrcona jako niemy jeszcze film z Bette Davis w roli gwnej, a nastpnie nagrana jako serial radiowy, ktry zreszt idzie po dzie dzisiejszy. Okazao si, e pani ta yje i mieszka w wielkim domu niedaleko klubu, w ktrym kelnerowa mj dziadek. Napisaam wic dugi list czarnym jak wgiel atramentem na szarym welinie, upikszonym nazw naszej szkoy, w ktrym opisaam jesienne drzewa, wycieczk rowerow na pobliskie wzgrza, zapewniaam j, e studia na prowincji s rzecz cudown w porwnaniu ze studiami w miecie i e lepiej jest mieszka z koleankami ni w rodzicielskim domu, i dodaam, e mam nadziej, e kiedy dorosn, bd pisywaa ksiki rwnie wspaniale jak ona. Przeczytaam jedn z powieci pani Guinei w miejskiej czytelni biblioteka college'u z niewiadomych przyczyn ich nie miaa i stwierdziam, e jest od pocztku do

koca nafaszerowana szalenie egzaltowanymi pytaniami w rodzaju: Czy Evelyna zorientuje si, e Gladys znaa Roberta jeszcze z dawnych czasw? zapyta w duchu Hector i poczu, e burzy si w nim krew", albo: Jak Donald mg si z ni oeni, skoro wiedzia o istnieniu dziecka, dobrze ukrytego u pani Rollmop na samotnej farmie? zapytywaa sam siebie Gryzelda, wtuliwszy gow w poduszki, na ktre padao blade wiato ksiyca". Dziki tym powieciom Filomena Guinea, ktra nieco pniej sama przyznaa mi si, e bya bardzo kiepsk studentk, zostaa milionerk. Pani Guinea odpisaa na mj list i zaprosia mnie do siebie na lunch. I tam wanie zobaczyam po raz pierwszy w yciu miseczki do mycia palcw po deserze. Na powierzchni wody pyway patki wini, wic mylaam, e to na pewno jaka dziwna japoska zupa, wypiam wszystko, do ostatniej kropli, zagryzajc jdrnymi patkami. Pani Guinea sowa nie powiedziaa i dopiero znacznie pniej, kiedy opowiedziaam o tym w college'u jednej debiutantce, zrozumiaam, e si wygupiam. Kiedy, opuciwszy jasno owietlone wntrze gmachu Dnia Kobiety", znalazymy si na ulicy, okazao si, e pogoda jest pod psem. Byo szaro i lao jak z cebra. Nie by to orzewiajcy, rzsisty deszcz, taki, co spukuje wszystko z czowieka, ale co w rodzaju tropikalnej ulewy. Wyobraam sobie, e tak wanie pada w Brazylii. Krople wielkie jak spodki waliy prostopadle z nieba na

ziemi i z sykiem rozbijay si o rozgrzany asfalt ulicy, po czym zamienione w par wodn kbiy si nad czarn byszczc nawierzchni. Marzenie o spdzeniu samotnego popoudnia na trawie Central Parku rozbio si ju w obrotowych drzwiach gmachu Dnia Kobiety". Wyrzuciy mnie one na ciepy deszcz i do mrocznego, rozdygotanego brzucha takswki, gdzie znalazam si wraz z Betsy, Hild i Emili Ann Offenbach, skromn, malutk osbk, odznaczajc si gwnie rudym kokiem na czubku gowy i mem oraz trojgiem dzieci przebywajcych w miasteczku Teaneck w stanie New Jersey. Film by kiepski. Gwne role gray sympatyczna blondynka, przypominajca June Allyson, ognista brunetka, udzco podobna do Elizabeth Taylor, oraz dwaj barczyci modziecy, na ktrych woano chyba Rick i Gil. By to romans futbolowy, na dodatek w technikolorze. Nienawidz technikoloru. Jak film jest w technikolorze, aktorzy widocznie czuj si zobowizani do noszenia bardzo jaskrawych ubiorw, zmieniaj je do kadej sceny, ustawia si ich jak manekiny pod jaskrawozielonymi drzewami albo na tle kanarkowo-tego zboa czy farbkowobkitnego oceanu, przy czym te bajecznie kolorowe wisty cign si kilometrami. Niemal cala akcja filmu toczya si na stadionie sportowym, tumy panienek wiwatoway i dary si

wniebogosy. Kada miaa na sobie bardzo elegancki kostium i przypit do piersi chryzantem wielkoci gwki kapusty. Od czasu do czasu akcja przenosia si na sal balow, gdzie panny te taczyy we wspaniaych kolorowych sukniach, wypoyczonych zapewne z rekwizytorni filmu Przemino z wiatrem, po czym udaway si do toalety, gdzie mwiy sobie rne impertynencje. Pod koniec zorientowaam si bezbdnie, e sympatyczniejsza z dwch dziewczt na pewno skoczy w ramionach sympatyczniejszego z dwch futbolistw, a druga, bardziej seksowna, zostanie na lodzie, poniewa jej facet, nie bez susznoci zwany Gilem, przez cay czas chcia j tylko na kochank, a nie na on, szykowa si do wyjazdu do Europy, i to najwyraniej bez niej. W tym mniej wicej momencie zaczo mnie lekko mdli. Rozejrzaam si, spojrzaam na rzdy pene zapatrzonych i rozmarzonych gw, z przodu rozwietlonych srebrzyst powiat ekranu, od tyu ocienionych, i pomylaam, e cae to towarzystwo wyglda na band matow. Chciao mi si rzyga. Nie byam pewna, czy brzuch boli mnie z powodu tego okropnego filmida, czy te z nadmiaru kawioru. Wracam do hotelu szepnam do Betsy Betsy gapia si w ekran w cakowitym skupieniu. le si czujesz? zapytaa ledwie syszalnym szeptem, nie poruszajc niemal ustami.

 le odpowiedziaam. Cholernie le. Ja te. Pjd z tob. Wysunymy si z rzdu krzese, szepczc: Przepraszam, przepraszam, przepraszam", a ludzie mamrotali co pod nosem, syczeli, przesuwali swoje buciory i parasolki, eby nas przepuci, a ja nadepnam na tyle ng, na ile si tylko dao, bo ta przyjemno chocia na moment odwracaa moj uwag od przemonej chci wyrzygania si, ktra wzbieraa w mojej piersi jak bochen rosncego drodowego ciasta. Kiedy wreszcie znalazymy si na ulicy, deszcz ju ustawa. Betsy wygldaa okropnie. Rumiece cakowicie znikny z jej policzkw, a jej okrga buzia, zielonkawa i byszczca od potu, pywaa mi przed oczami jak ksiyc w peni. Kiedy czowiek czeka na rogu na zwyk takswk, to zawsze nawinie mu si limuzyna do wynajcia taka z biao-tym, wymalowanym na karoserii, kraciastym pasem nie ma na to rady. Padymy jak kody na tylne siedzenie i zanim dojechaymy do hotelu, Betsy wyrzygaa si dwa razy, a ja raz. Kierowca bra zakrty z takim rozmachem, e najpierw rzucao nas w lewy kt, a pniej w prawy. Ta z nas, ktra miaa torsje, nachylaa si, jakby jej co spado na podog, a druga zasaniaa j, patrzc w okno i nucc jak modn melodi. Mimo to kierowca zorientowa si.

 Hej! zaprotestowa, przyspieszajc na czerwonym wietle. Nie pozwalam brudzi w moim wozie. Moecie wysi i robi to na ulicy. Nie odpowiedziaymy, ale na szczcie takswka zajedaa ju pod hotel. Przed samymi drzwiami kierowca kaza nam wysi. Brako nam odwagi, by zaczeka, a podliczy taks, wcisnymy mu w popiechu gar banknotw, rzuciymy kilka chusteczek papierowych na kau, pdem puciymy si przez hall i jak nieprzytomne wpadymy do otwartej windy. Bya to stosunkowo spokojna pora dnia. Betsy od razu zwymiotowaa w windzie, wic potrzymaam jej gow, a potem przysza moja kolej, wic ona potrzymaa moj. Normalnie po takich wymiotach czowiek czuje si z miejsca lepiej, wic uciskaymy si i kada posza do swojego pokoju na przeciwlege krace korytarza. Wsplne rzyganie, jak mao co, robi z ludzi wiernych przyjaci. Jednake, kiedy zamknam za sob drzwi, rozebraam si i runam na ko, zrobio mi si jeszcze gorzej ni w kinie. Czuam te, e musz czym prdzej lecie do ubikacji. Naoyam wic biay szlafrok w due chabry i zataczajc si, poszam przez korytarz do azienki. Zastaam tam ju Betsy Zza zamknitych drzwi sycha byo jej aosne jki, wic pospiesznie udaam si do innej azienki. Byam pewna, e umieram, i droga wydaa mi si bezgranicznie daleka.

Usiadam wreszcie na sedesie, oparam czoo o brzeg umywalki i pomylaam, e uchodzi ze mnie nie tylko cay obiad, ale wszystkie jelita. Mdoci przewalay si we mnie gigantyczn fal. Po kadym ataku opadaam, mokra jak li na deszczu, roztrzsiona jak osika, ale po chwili fala wracaa, biae kaflowe ciany mojej sali tortur zbliay si i cieniay, groc zmiadeniem mnie. Nie wiem, jak dugo to trwao. Puciam zimn wod do umywalki penym prdem, tak by dziewczyny w razie czego mylay, e robi sobie przepierk, a po pewnym czasie pooyam si na wznak na pododze i leaam bez ruchu. Majaczyo mi si, e nadesza zima. Mrz przenika mnie do szpiku koci, szczkaam zbami, a wielkie biae przecierado kpielowe leao pod moj gow jak caun niegu. Co to za maniery, eby wali piciami w drzwi azienki, pomylaam, c to za okropnie wychowana osoba? Przecie na kadym korytarzu jest azienka, niech sobie tam idzie, jak jej si spieszy, a mnie prosz zostawi w spokoju. Ale ta nieszczsna ofiara losu nie przestawaa wali w drzwi i zaklina mnie, ebym j wpucia, a po chwili wydao mi si nawet, e poznaj jej gos. Co jakby Emilia Anna Offenbach, ale niezupenie. Chwileczk powiedziaam wreszcie nie bez trudu, bo miaam zupenie sklejone usta. Zmobilizowaam si, powoli stanam na nogach,

spuciam wod w klozecie po raz dziesity, wymyam szczotk misk i zwinam rcznik, eby nie byo wida plam po rzygowinach, po czym otworzyam drzwi azienki i wyszam na korytarz. Wiedziaam, e bdzie nieszczcie, jeeli spojrz prosto w twarz Emilii Annie albo komukolwiek, wic utkwiam tpy wzrok w okno, ktre rozpywao si mtnie w samym kocu korytarza. Potem wysunam naprzd jedn nog. Nastpn rzecz, jaka wpyna na orbit mojego wzroku, by but. Pbucik z lekko popkanej czarnej skry, znoszony i ozdobiony pkolistym wzorkiem z malutkich dziurek, dobrze wyglansowany i skierowany czubkiem w moj stron. Sta na zielonej, twardej powierzchni, ktra take napieraa na mj prawy policzek. Leaam bez ruchu i czekaam na jaki znak, ktry by mi pomg zorientowa si w sytuacji. Nieco w prawo od czarnego buta by skrawek rcznikowego materiau w chabry. Widok ten wzruszy mnie do ez, bo zorientowaam si, e to rkaw mojego wasnego szlafroka i e na jego kocu widnieje moja wasna rka, biaa jak brzuch nitego dorsza. Zaczyna przychodzi do siebie. Ten racjonalny i beznamitny gos dociera do mnie z wysoka. Przez moment wydawa mi si znajomy, ale nie mogam go zidentyfikowa. By to bowiem gos mski, a

przecie mczyznom wstp do naszego hotelu by wzbroniony o jakiejkolwiek porze dnia czy nocy. Ile jest jeszcze tych przypadkw? Suchaam z zainteresowaniem. Podoga staa si moj ostoj, a myl o tym, e ju na niej le i dalej spa nie mog, stanowia wielk pociech. Jedenacie, o ile si nie myl odpowiedzia gos kobiecy, ten, co skojarzy mi si z czarnym pbucikiem. Zdaje si, e jest ich jedenacie, ale jedna jeszcze nie wrcia, wic chyba mamy dziesi chorych. No dobra, niech j pani pooy do ka, a ja zajm si reszt. W moim prawym uchu stukno kilka razy: bum, bum, gono, a potem coraz ciszej i ciszej. Usyszaam dwik otwierajcych si w oddali drzwi, gosy i jki, trzask drzwi zamykanych i cisz. Dwie rce wlizny mi si pod pachy i gos kobiecy znowu si odezwa: No, chod ju, creczko, zaraz ci bdzie lepiej po czym niesiono mnie korytarzem, widziaam rzdy drzwi, duo, duo drzwi, jedne otworzyy si i to by mj pokj. Wacicielka czarnych pbucikw pomoga mi si uoy w rozcielonym ku, nakrya mnie a pod szyj i usiada na chwil w fotelu, eby odsapn. Wachlowaa si tust, row doni. Na nosie miaa okulary w zotej oprawie, a na gowie biay czepeczek pielgniarki. Kim pani jest? zapytaam sabym gosem. Jestem pielgniark hotelow.

 Co si ze mn dzieje? Zatrucie odpowiedziaa krtko. Cikie zatrucie. Wszystkie co do jednej struycie si jakim wistwem. Jak yj, nie widziaam czego podobnego. We wszystkich pokojach na caym pitrze... Czym ecie si, panienki, objady, chciaabym wiedzie? Czy one wszystkie wymiotuj? zapytaam gosem penym nadziei. Wszystkie jak jeden m potwierdzia nie bez satysfakcji. Wymiotuj jak nie wiem co i wzywaj swoje mamusie. Pokj koysa si agodnie, jak gdyby krzesa, stoy i ciany stay si niewakie ze wspczucia dla mojej nieszczsnej osoby. Doktor da pani zastrzyk zapewnia mnie pielgniarka. Zaraz pani zanie. A potem na miejscu pielgniarki znalazy si drzwi, zasoniwszy jej sylwetk jak duy, gadki kawa tektury. Po chwili jeszcze wikszy kawa tektury zakry drzwi, a ja powoli pynam ku nim. Umiechnita i szczliwa, koysaam si do snu. Jaka osoba z biaym kubkiem w rku staa u mojego wezgowia. Wypij to. Potrzsnam gow. W poduszce zachrobotao jak w stogu siana. Wypij to, zaraz si lepiej poczujesz.

Gruby, porcelanowy kubek zbliy si do moich ust. Przygldaam si uwanie przezroczystemu, bursztynowemu pynowi. Byo mroczno. Wieczr, noc? Oka roztopionego masa pyway po wierzchu, lekki rosoowy aromat echta mi nozdrza. Powoli, ostronie przeniosam wzrok na spdnic osoby trzymajcej kubek. Betsy. adna tam Betsy. To ja. Wtedy otworzyam szeroko oczy i zobaczyam gow Doreen, ciemn na tle janiejcego okna. Jej jasne wosy, owietlone od tylu, tworzyy dokoa niej co w rodzaju aureoli. Twarz znajdowaa si jednake w cieniu, wic nie mogam nic na niej odczyta, ale z palcw Doreen emanowaa ogromna troskliwo. Mogy to by palce Betsy, palce mojej matki, a moe nawet pachnce paproci rce pielgniarki hotelowej. Nachyliam gow i yknam troch rosou. Miaam szorstkie podniebienie, jakby pene piasku. Drugi yk, potem trzeci, czwarty, a kubek by pusty. I zaraz poczuam si oczyszczona, niewinna, wita, gotowa do podjcia nowego ycia. Doreen odstawia kubek na parapet i opada na fotel. Zdziwio mnie, e nie ma w rku papierosa, bo bya przecie naogow palaczk. Wiele nie brakowao, a wycignaby nam nki powiedziaa po chwili. To pewnie przez te wielkie iloci kawioru.

 aden tam kawior! Saatka z krabw. Zrobili analizy i stwierdzili, e byo w niej peno ptomainy. Oczami duszy widziaam nieskazitelne kuchnie eksperymentalne Dnia Kobiety", cignce si w nieskoczono. Na stoach cae rzdy powek awokado, nadzianych saatk z krabw w majonezie. Fotografowano je ze wszystkich moliwych ktw, owietlano jaskrawymi jupiterami. Biao-rowe szyjki krabw wyaniay si spod puszystej koderki majonezu, a jasnote i apetyczne powki tego rajskiego owocu w krokodyl owo zielonej skrce suyy saatce za aromatyczne pojemniczki. Trucizna! Kto przeprowadzi analiz? Mylaam, e doktor pewnie wypompowa jednej z nas odek i podda jego tre analizie laboratoryjnej. Te lale z Dnia Kobiety". Jak zaczycie si tu przewraca niby krgle, kto zadzwoni do redakcji, redakcja zadzwonia do kuchni eksperymentalnej, a tam od razu zrobiono badania wszystkiego, co pozostao z bankietu. Cha! Cha! Cha! Cha! zamiaam si w odpowiedzi. Obecno Doreen pocieszya mnie od razu. Przysali kup prezentw. Na korytarzu stoi cae wielkie pudo. Tak szybko? Specjaln przesyk ekspresow, moje dziecko, a co ty sobie wyobraasz? Przecie nie mog sobie pozwoli

na to, ebycie latay po miecie i opowiaday, jakecie si struy we wzorowej eksperymentalnej kuchni Dnia Kobiety". Gdyby znaa dobrego adwokata, mogaby ich skary o odszkodowanie i dostaaby grube pienidze. Jakie s te prezenty? Pomylaam, e jeeli mj prezent jest co wart, to ta caa afera moe si opaci, szczeglnie e czuam si taka czysta i odrodzona. Nikt jeszcze tego puda nie otworzy, dziewczyny le jak kody w kach. Kazali mi roznosi ros, bo tylko ja jestem na nogach. Ciebie obsuyam pierwsz. Zobacz, co to za prezent zadaam. Przypomniao mi si co i dodaam: Ja te mam co dla ciebie. Doreen wysza na korytarz. Przez dobr minut sycha byo szelest papieru, wreszcie powrcia, trzymajc w rkach grube tomisko w kolorowej, byszczcej oprawie, zadrukowanej licznymi nazwiskami. Trzydzieci najlepszych opowiada roku. Rzucia mi ksik na kolana. Jest tam jeszcze jedenacie egzemplarzy tego arcydziea. Przypuszczam, e to literatura w sam raz dla chorych. Ale zaraz, gdzie jest ten prezent dla mnie? Wyjam z torebki lusterko z jej imieniem i wianuszkiem stokrotek i wycignam rk. Spojrzaymy na siebie i wybuchnymy miechem. Mog ci da mj rosoek, jeeli chcesz zaofiarowaa si. Postawili na tac przez omyk jedenacie kubkw, ale Lenny i ja tak opchalimy si parwkami z musztard, kiedy czekalimy, eby przestao pada, e nie mogabym

ju niczego przekn. Dawaj ten ros zadaam. Umieram z godu.

Rozdzia 5
Nazajutrz o sidmej rano zadzwoni telefon. Powoli wypywaam na powierzchni czarnego jak smoa snu. Otrzymaam ju depesz od Jotki, ktr wetknam w ram lustra. Wyraaa nadziej, e wkrtce cakowicie wydobrzej, sowa wspczucia z powodu niefortunnego wypadku i prob, ebym nie przychodzia do pracy, dopki nie odzyskam si. Nie miaam wic zielonego pojcia, kto mgby do mnie dzwoni. Wycignam rk spod kodry, podniosam suchawk, oparam j o prawy obojczyk i powiedziaam: Halo? Czy to panna Esther Greenwood? zabrzmia pikny baryton z nik nutk cudzoziemskiego akcentu. Tak jest, oczywicie. Tu mwi Konstanty Taki-to-a-taki. Absolutnie nie mogam zrozumie jego nazwiska, peno w nim byo liter s i k, poza tym w yciu nie znaam adnego Konstantego, ale nie miaam serca, eby go rozczarowa. Po sekundzie przypomniaa mi si jednak pani Willard i jej tumacz kabinowy z ONZ. Ale, oczywicie, oczywicie! krzyknam, usiadam i oburcz ujam suchawk. Nigdy nie przypuszczaam, e dziki pani Willard poznam czowieka o imieniu Konstanty.

Od dawna kolekcjonowaam mczyzn o interesujcych imionach. Znaam ju jednego Sokratesa. By wysoki, brzydki i piekielnie inteligentny, syn synnego hollywoodzkiego producenta filmowego, ale, niestety, katolik, co przesdzao spraw zarwno dla niego, jak i dla mnie. Poza Sokratesem znaam jeszcze Rosjanina imieniem Attyla. By studentem bostoskiej Akademii Handlowej. Z trudem zmobilizowaam si, eby zrozumie, o co chodzi temu Konstantemu. Po prostu chcia si ze mn umwi na dzisiejsze popoudnie. Czy chciaaby pani obejrze gmach ONZ dzi, pnym popoudniem? zapyta. Kiedy ja go doskonale widz std zachichotaam prawie histerycznie. By wyranie zaskoczony. Z mojego okna wyjaniam, w przekonaniu, e moja angielszczyzna jest dla niego niezrozumiaa. Zapanowao milczenie. A czy zgodziaby si pani pj ze mn potem na ma kolacyjk? powiedzia po chwili. Rozpoznaam z miejsca sownictwo pani Willard i rce mi opady. Pani Willard z reguy zapraszaa ludzi na mae kolacyjki. Przypomniao mi si, e ten Konstanty Taki-toa-taki zaraz po swoim przyjedzie do Ameryki czsto bywa u Willardw, bo pani Willard naleaa do organizacji, ktrej czonkowie przyjmowali przyjezdnych cudzoziemcw w swoich domach, a za to, na zasadzie

wymiany, podejmowani byli pniej przez nich w ich wasnych krajach. Zrozumiaam w lot, e pani Willard po prostu przehandlowaa swoj kolacj w Zwizku Radzieckim za ma kolacyjk dla mnie w Nowym Jorku. Owszem, chtnie pjd na ma kolacyjk zgodziam si. O ktrej chciaby pan po mnie wstpi? Przyjad po pani samochodem o godzinie drugiej zaproponowa. Hotel Amazonka", prawda? Tak. Wiem, gdzie to jest. Przez chwil wydawao mi si, e jest w jego tonie jaka specjalna, do dwuznaczna nuta, ale zaraz sobie pomylaam, e zapewne wiele sekretarek z ONZ mieszka w Amazonce" i e pewnie nieraz odprowadza je do domu. Pozwoliam mu pierwszemu odwiesi suchawk, a potem te odoyam swoj na wideki i wtuliam si z powrotem w poduszki. Czuam si nie najlepiej. Ale zaraz zaczam snu marzenia o mczynie, ktry kocha mnie od pierwszego wejrzenia, i to zupenie bezinteresownie. Konstanty proponowa mi wprawdzie tylko rutynow wycieczk po gmachu Narodw Zjednoczonych, zakoczon oenzetowskim sandwiczem, ale przecie kademu wolno marzy. Leaam i dodawaam sobie otuchy. Tumacz kabinowy pani Willard okae si na pewno facetem niskim, krpym i brzydkim, rwnie nieatrakcyjnym jak Buddy Willard. Myl ta sprawiaa mi

wyran satysfakcj. Pogardzaam Buddym Willardem i chocia wszyscy byli absolutnie przekonani, e zamierzam wyj za niego za m, jak tylko wypuszcz go z sanatorium dla grulikw, to ja ju dawno wiedziaam, e nie zrobiabym tego, nawet gdyby si okazao, e Buddy jest ostatnim mczyzn na kuli ziemskiej. Albowiem Buddy Willard by hipokryt. Na pocztku naszej znajomoci nie wiedziaam, oczywicie, e jest hipokryt. Odwrotnie, byam przekonana, e jest to najwspanialszy chopiec wiata. Uwielbiaam go na odlego przez pi lat, zanim w ogle na mnie spojrza, a potem przeyam cudowne chwile. Wci go uwielbiaam, ale on ju zaczyna zwraca na mnie uwag, przyglda mi si czciej i czciej, a kiedy wszystko byo ju na dobrej drodze, odkryam i to zupenie przypadkowo e jest to okropny hipokryta. A teraz, kiedy chcia si ze mn za wszelk cen oeni, po prostu go znienawidziam. Najgorsze w tym wszystkim byo to, e nie mogam wystpi po prostu i powiedzie, co o nim myl, bo jak na zo wanie wtedy, kiedy zamierzaam to zrobi, zapa grulic. Teraz zmuszona byam si z nim cacka przynajmniej do chwili, kiedy ozdrowieje i bdzie wystarczajco silny, eby stawi czoo nie skaonej niczym prawdzie. Postanowiam nie schodzi do kafeterii na niadanie. To pocignoby za sob, rzecz jasna, ubranie si, a jaki

poytek z takiego wysiku, skoro i tak zamierzaam spdzi cae przedpoudnie w betach? Mogam oczywicie zadzwoni na d i poprosi, eby podano mi niadanie do ka, ale pocignoby to z kolei wrczenie kelnerce napiwku, a ja nigdy nie umiaam wykombinowa, ile da. Miaam z tym ju kilka niemiych przygd w Nowym Jorku. Gdy po raz pierwszy zajechaam do Amazonki", karowaty, ysy staruszek w mundurze portiera zanis moj walizk do windy i otworzy mi pokj. Oczywicie, pobiegam natychmiast do okna, eby spojrze z gry na miasto, ale po chwili zorientowaam si, e ten karzeekportier nie wychodzi, tylko otwiera i zamyka kurki z ciep i zimn wod, mruczc pod nosem: To jest ciepa, a to zimna", e wcza radio i recytuje wszystkie nowojorskie numery kierunkowe, wic zrobio mi si nieswojo i powiedziaam bardzo stanowczym gosem: Dzikuj panu za przyniesienie bagau. Dzikuj, dzikuj, dzikuj, ha! warkn i zanim zdoaam si zorientowa, o co mu chodzi, zatrzasn za sob drzwi w sposb co najmniej niegrzeczny. Pniej, kiedy opowiedziaam Doreen o jego dziwnym zachowaniu, rozemiaa si: Ciel! zawoaa. Przecie jemu chodzio o napiwek. Zapytaam, ile powinnam mu bya da, na co odpowiedziaa, e dwadziecia pi do trzydziestu piciu centw, jeeli walizka bya cika. Prawd mwic,

mogam j sobie sama zanie do pokoju, ale ten portierek by taki prdki, e nie zdyam mu si przeciwstawi. Uwaaam, e jego usugi s wliczone w cen pokoju. Nie lubi pacenia za co, co potrafi zrobi sama. Denerwuje mnie to. Doreen pouczya mnie, e napiwek powinien zawsze wynosi okoo dziesiciu procent rachunku, ale jako tak si skadao, e nigdy nie miaam odpowiedniej iloci drobnych, a gupio byoby wrczy czowiekowi pidziesit centw, dodajc: Pitnacie dla pana i poprosz trzydzieci pi centw reszty". Kiedy po raz pierwszy w yciu wysiadaam z nowojorskiej takswki, daam szoferowi dziesi centw napiwku. Taksa wynosia jednego dolara, wic wykombinowaam, e naley mu si dziesi centw. Wrczyam mu je z uprzejmym umiechem. Ale ten kierowca pooy sobie monet na doni, gapi si w ni i gapi, a kiedy wygramoliam si z takswki, zastanawiajc si, czy czasem przez pomyk nie daam mu monety kanadyjskiej, wrzasn jak oparzony: Pani szanowna, ja te musz y! Te jestem czowiekiem! i to tak gono, e przeraona puciam si biegiem. Na szczcie, trzymao go czerwone wiato, bo chyba gotw byby jecha wzdu chodnika, wrzeszczc na mnie w ten okropny, szalenie peszcy sposb. Kiedy z kolei opowiedziaam Doreen o tym przypadku, orzeka, e by moe od czasu jej ostatniego pobytu w

Nowym Jorku napiwki wzrosy, wic lepiej dawa pitnacie procent od rachunku. Albo to, albo trafiam na zupenie wyjtkowego bawana. Signam po ksik przysan mi przez redakcj Dnia Kobiety". Wypada z niej kartka z obrazkiem przedstawiajcym czarnego pudelka w rowym kubraczku, lecego z bardzo smtn min w przepiknym koszyku. Po drugiej stronie ten sam pudel, teraz umiechnity, spa smacznie, zwinity w kbek pod bogato haftowan koderk, opatrzon napisem: Sen to najlepsze lekarstwo". Obok dopisek atramentem koloru lawendy nastpujcej treci: Czego ycz wszyscy przyjaciele z Dnia Kobietv". Przegldaam opowiadanie po opowiadaniu, a doszam do historii o drzewie figowym. Drzewo figowe roso na piknej murawie pomidzy domem pewnego yda a murem pewnego klasztoru. yd i urodziwa zakonnica spotykali si czsto pod drzewem, z ktrego oboje zrywali dojrzae owoce. Pewnego dnia zauwayli na jednej z gazi gniazdko, a w gniazdku wylgajce si wanie piskl. Wycignli jednoczenie do niego rce i donie ich spotkay si na krtki moment. Od tego dnia pikna zakonnica nie wychodzia zbiera fig, ale robia to szczeglnie nieurodziwa pomocnica kuchenna, oczywicie te katoliczka, ktra starannie liczya dojrzae figi i dzielia je na p, eby yd nie mg jej oszuka, co go, oczywicie, rozwcieczao. Opowiadanie to bardzo mi si podobao, szczeglnie

opis drzewa figowego zim w niegu, i wiosn, kiedy cae byo w zielonych pkach, i latem, kiedy rodzio twarde mode owoce. Doczytaam do koca i byo mi szkoda, e to ju wszystko. Przeliznabym si chtnie przez czarne litery jak przez sztachety potu, uoyabym si do snu w cieniu tego piknego, rozoystego drzewa. Pomylaam sobie, e dzieje moje i Buddy'ego Willarda s podobne do historii yda i zakonnicy mimo e nie jestemy ani ydami, ani katolikami, tylko unitarianami. Ale przecie my take spotkalimy si w cieniu wyimaginowanego drzewa figowego, razem patrzylimy wprawdzie nie na piskl wylgajce si z jajka, lecz na niemowl, wydobywajce si z ona kobiety, i zaraz pniej zdarzyo si co bardzo niedobrego, i kade z nas poszo w inn stron. Leaam w biaej pocieli w hotelowym ku i wyobraaam sobie, e le w sanatorium w grach Adirondack, i zrobio mi si bardzo gupio. Buddy pisa wci o tym, e zaczytuje si wierszami jakiego poety lekarza i e odkry synnego rosyjskiego pisarza, ktry take by lekarzem, wic nie jest wykluczone, e lekarz i poeta mogliby y ze sob w zgodzie i harmonii. Bya to zupenie inna melodia ni ta, jak piewa Buddy przez ostatnie dwa lata. Pamitam, jak pewnego razu umiechn si i zapyta ni std, ni zowd: Czy ty wiesz, co to jest poezja? Pojcia nie mam. Powiedz. Gar popiou odpar i zrobi szalenie dumn min,

e niby taki inteligentny i sam wymyli t pikn definicj. A ja spojrzaam na niego, na jego poyskujce jasne wosy, niebieskie oczy i biae zby ma bardzo due i bardzo biae zby i odpowiedziaam tylko: Moe! I dopiero rok pniej, w samym rodku Nowego Jorku, przysza mi na myl inna odpowied. Spdzaam niemao czasu na wyimaginowanych rozmowach z Buddym Willardem. By jakie dwa lata starszy ode mnie i cakowicie nastawiony na nauki cise, w zwizku z czym potrafi zawsze wszystko udowodni. Kiedy bylimy razem, musiaam si bardzo stara, aby utrzyma si intelektualnie na powierzchni. Te dialog: wewntrzne byy przewanie kontynuacj prawdziwych rozmw, jakie toczylimy z Buddym w rnych okresach, tyle e odznaczay si znakomitymi, citymi odpowiedziami z mojej strony, a nie, jak w rzeczywistoci, jakimi gupimi uwagami w rodzaju: Moe i tak". Teraz wiec, lec na wznak w biaej pocieli, wyobraaam sobie, e Buddy mwi: Czy ty wiesz, co to jest poezja? Nie mam pojcia. Powiedz odpowiadam. Gar popiou. Ju zaczyna si umiecha gupawo i z dum, a wtedy ja mwi: Z poezj jest dokadnie tak samo, jak z tymi trupami, ktre krajesz na kawaki. I z ludmi, ktrych leczysz. Oni

te s tylko prochem, pyem i niczym wicej. Moim zdaniem pikny poemat ma duszy ywot ni stu twoich pacjentw wzitych do kupy. Na to Buddy oczywicie nie umie znale odpowiedzi, a to z tej prostej przyczyny, e ja mam racj. Ludzie ulepieni s gwnie z piasku i leczenie kupki piasku nie moe by rzecz lepsz i szlachetniejsz anieli pisanie poezji. Bo wiadomo, e jak ludzie s nieszczliwi, chorzy albo nie mog zasn, to czytuj sobie wiersze albo recytuj je z pamici. Najgorsze byo to, e wszystko, co mwi Buddy Willard, braam za dobr monet. Pamitam jego pierwszy pocaunek. Byo to w Yale, w czasie dorocznej potacwki studentw pierwszego roku. To wanie Buddy zaprosi mnie na t potacwk, ale zrobi to w do dziwny sposb. Pewnego dnia, w czasie ferii Boego Narodzenia, wpad do naszego domu jak z procy. Mia na sobie gruby biay sweter z golfem, w ktrym wyglda tak piknie, e gapiam si na niego nieprzytomnie, i owiadczy: Pozwolisz, e zo ci ktrego dnia wizyt w college'u, dobrze? Byam zaskoczona. Dotychczas widywaam Buddy'ego wycznie w niedzielne przedpoudnia w kociele, w czasie ferii, zawsze z daleka, i absolutnie nie mogam zrozumie, dlaczego tak ni std, ni zowd wpad do nas bez zapowiedzi. Tym bardziej e jak zaraz doda dwie mile dzielce nasze domy przebieg kusem, bo zaprawia

si do biegw na przeaj. Nasze matki znay si, oczywicie, dobrze i od dawna. Byy koleankami szkolnymi, obydwie wyszy za swoich nauczycieli i osiady w tym samym miecie. Ale Buddy rzadko zjawia si w domu rodzicielskim, stale przebywa w rnych szkoach na stypendiach, latem jedzi do stanu Montana, gdzie wynajmowa si do walki z rdzaw pryszczyc, wic fakt, e nasze matki byy szkolnymi koleankami, przesta mie jakiekolwiek znaczenie. Po tej swojej niezapowiedzianej wizycie Buddy znowu cakiem znikn z mojego ycia, a do pewnej marcowej niedzieli. Siedziaam w swoim pokoju w college'u i przygotowywaam si do egzaminu z historii, cile mwic, z wojen krzyowych, i wanie czytaam dzieje Piotra Pustelnika i Waltera bez Grosza, kiedy zadzwoni telefon w hallu. W zasadzie wszystkie mieszkanki domu powinny byy po kolei przyjmowa telefony, ale poniewa byam jedyn studentk pierwszoroczn na pitrze zamieszkanym cakowicie przez seniorki, czyli studentki czwartego roku, wic oczywicie adna si nie fatygowaa. Poczekaam jeszcze minut, ale nic. Wszystkie chyba poszy gra w siatkwk albo wyjechay na weekend, zbiegam wic na d. To ty, Esther? zapytaa dyurna koleanka z centralki, a kiedy potwierdziam, dodaa: Jaki facet do ciebie. Przyznam, e mnie to bardzo zdziwio, bo ze

wszystkich chopcw, ktrych poznaam w tym roku na rnych prywatkach, aden nie zjawi si po raz drugi. Nie miaam po prostu szczcia. Co sobota odbywao si to samo. Schodziam na d pena ciekawoci, z zacinitymi, spoconymi domi, po czym ktra ze starszych dziewczyn przedstawiaa mi syna najlepszej przyjaciki swojej ciotki", wymoczka z odstajcymi uszami i wystajcymi zbami albo z jedn krtsz nog. Nienawidziam tych sobotnich zabaw tanecznych i byam przekonana, e zasuguj na co lepszego ni te pokraki. Ostatecznie, nie byam kalek, po prostu obkuwaam si za duo. W niczym nie znam umiaru. No, ale nic. Przyczesaam si, wymalowaam usta i wziam pod pach podrcznik historii w razie, gdyby facet okaza si zupenym fajtap, postanowiam udawa, e po prostu id do biblioteki, i prysn i znowu zeszam na d, a tam, oparty o st, na ktrym skadano nasz poczt, sta Buddy Willard, w granatowych dinsach, wiatrwce khaki i wystrzpionych szarych teniswkach, i umiecha si od ucha do ucha. Wpadem, eby si przywita owiadczy. Pomylaam, e to troch dziwne. Przyjecha a z Yale, choby nawet autostopem, czyli za darmo, tylko po to, eby si przywita? No, to witaj odparam. Chod, wyjdziemy i usidziemy na ganku. Chciaam go wyprowadzi na ganek, poniewa koleanka dyurna bya jedn z najbardziej wcibskich

seniorek i przygldaa si nam z nieukrywanym zainteresowaniem. Najprawdopodobniej mwia sobie w duchu, e Buddy popenia wielki bd. Usiedlimy na dwch ustawionych obok siebie wyplatanych fotelach na biegunach. Soce stao wysoko, powietrze byo czyste, wia leciutki wiaterek. Byo niemal gorco. Mam tylko kilka minut odezwa si Buddy. A daj e spokj, zosta na lunch. To niemoliwe. Przyjechaem z Joan na potacwk drugiego roku. Zrobio mi si okropnie gupio. A jak si ma Joan? zapytaam uszczypliwie. Joan Gilling pochodzia z mojego miasteczka, naleaa do naszego Kocioa, bya ode mnie o rok starsza i uczszczaa na drugi rok studiw w moim college'u. Bya wielk szyszk prezesk samorzdu, zamierzaa robi magisterium z fizyki i wicia triumfy w szkolnej druynie hokejowej. W jej obecnoci zawsze czuam si nieswojo. Miaa takie widrujce, niebieskawe oczka, zby jak marmurowe nagrobki i lekko zadyszany gos. Bya wielka jak klacz. Kiepski ma gust ten cay Buddy, pomylaam. E, co tam Joan! powiedzia. Zaprosia mnie na t potacwk dwa miesice temu, a potem jej matka zwrcia si do mojej matki, eby mi przypomniaa, wic co miaem robi? Dlaczego przyrzeke jej, e przyjedziesz, skoro nie

miae ochoty? zapytaam skromnie. Bo ja j nawet lubi. Nie zaley jej na tym, eby chopak wydawa na ni fors, i lubi sport. Jak ostatnio bya w Yale na naszej dorocznej zabawie weekendowej, to pojechalimy na rowerach a do East Rock. Jest jedyn dziewczyn, jak znam, ktrej nie trzeba pcha pod gr. Mwi ci, ta Joan jest cakiem fajna. Z zazdroci dostaam dreszczy. Nie byam jeszcze ani razu w Yale, a wszystkie koleanki z czwartego roku, ktre mieszkay ze mn, marzyy tylko o tym, eby je tam zaproszono na weekend. Nie naley spodziewa si niczego dobrego po Buddym Willardzie, pomylaam. A w ogle jak czowiek zacznie tylko o czym marzy, to nieuchronnie doznaje rozczarowania. No, to le do Joan powiedziaam mimochodem. Spodziewam si lada chwila chopca, z ktrym jestem umwiona na weekend, i wolaabym, eby mnie tu z tob nie zobaczy. Chopca? zainteresowa si Buddy. A co to za jeden? Jest ich waciwie dwch. Piotr Pustelnik i Walter bez Grosza. Buddy nie zareagowa, wic dodaam: To s ich przezwiska. Studiuj w Dartmouth. Przypuszczam, e Buddy nigdy nie interesowa si histori, albowiem wyranie zesztywnia. Skoczy na rwne nogi, odepchn fotel na biegunach bardzo mocno i zupenie niepotrzebnie, po czym rzuci mi na kolana

niebiesk kopert z wytoczonym herbem Yale. Miaem to zostawi w recepcji, w razie gdybym ci nie zasta. Musisz odpowiedzie na jedno pytanie, ale moesz to zrobi listownie. Nie mam ochoty pyta ci o to w tej chwili. Jak tylko odszed, otworzyam kopert i wyjam z niej zaproszenie na doroczn potacwk juniorw Yale. Byam tym tak zaskoczona, e wydaam z siebie kilka radosnych okrzykw i wpadam do domu, wrzeszczc: Jad, jad, jad! Byam olepiona jaskrawym wiatem sonecznym i wntrze domu wydao mi si ciemne jak studnia. Po prostu nic nie widziaam. Z rozpdu objam i ucisnam dyurn seniork. Kiedy dowiedziaa si, e mam zaproszenie na weekend do Yale, spojrzaa na mnie z szacunkiem i zdumieniem. Stosunek seniorek do mnie zmieni si od tego dnia radykalnie. Zaczy ze mn rozmawia i od czasu do czasu ktra z nich nawet spontanicznie odpowiadaa na dzwonek. I adna nie odwaya si ju robi uszczypliwych uwag pod moimi drzwiami, w rodzaju, jak to niektrzy marnuj najlepsze lata swojego ycia, zagrzebujc si w ksikach. Ale musz wyzna, e w czasie potacwki Buddy traktowa mnie jak siostr, w najlepszym razie kuzynk. Taczylimy w odlegoci kilometra od siebie, a w trakcie Auld Lang Syne piosenki, jak tradycyjnie graj na zakoczenie wieczoru, opar brod na czubku mojej

gowy, jak gdyby by strasznie zmczony. O trzeciej nad ranem poszlimy piechot do domu, w ktrym miaam nocleg na kanapie w salonie za pidziesit centw, a nie jak moje koleanki, w porzdnym pokoju z kiem za dwa dolary. Droga bya daleka pi mil wia paskudny, zimny wiatr. Byam wypompowana, smutna, cakowicie pozbawiona zudze. Wyobraaam sobie, e Buddy zakocha si we mnie tego weekendu i e do koca roku nie bd si musiaa martwi o to, co robi w sobotnie wieczory. Kiedy podchodzilimy do domu, w ktrym miaam nocowa, Buddy nagle zaproponowa: Chcesz, to pjdziemy do laboratorium chemicznego? Do laboratorium chemicznego? Byam szalenie zaskoczona. Tak Buddy sign po moj rk. Stamtd rozciga si niezwykle pikny widok. I rzeczywicie, zaraz za laboratorium znajdowao si wzgrze, z ktrego wida byo wiata kilku domw w New Haven. Staam wic i udawaam, e podziwiam widok, a przez ten czas Buddy szuka sobie dobrego oparcia dla ng, bo grunt by liski. Potem caowa mnie, a ja staraam si nie zamyka oczu i obliczaam odlegoci pomidzy wiatami, tak eby widok ten pozosta w mojej pamici do koca ycia. Wreszcie Buddy puci mnie.

 Puff! powiedzia. Puff co? zapytaam zaskoczona. Ten pytki, zdawkowy, suchy pocaunek nie mg chyba tak silnie na niego podziaa, szczeglnie e mielimy oboje spierzchnite wargi od tego piciomilowego spaceru na zimnym wietrze. Puff powtrzy cudownie si ciebie cauje! Opuciam skromnie oczy i nie odpowiedziaam. Wyobraam sobie odezwa si Buddy po chwili e masz wielu adoratorw. Chyba tak potwierdziam i pomylaam z gorycz, e przez cay ubiegy rok co sobota wychodziam z innym chopcem. No tak, ale ja musz tak strasznie wkuwa. Ja te powiedziaam szybko. Nie mog przecie straci stypendium. Mgbym si z tob spotyka co trzeci weekend zaproponowa. To wietnie zgodziam si. Mylaam, e zemdlej, chciaam jak najszybciej powrci do college'u, eby opowiedzie dziewczynom o tym, co mnie spotkao. Przed domem Buddy pocaowa mnie jeszcze raz, a nastpnej jesieni, kiedy otrzyma stypendium do Szkoy Medycznej, pojechaam do niego i wanie tam przekonaam si, jak bardzo mnie oszukiwa i jakim jest hipokryt. Przekonaam si o tym tego dnia, kiedy pokaza mi, jak

przychodz na wiat dzieci.

Rozdzia 6
Nalegaam, eby Buddy koniecznie pokaza mi w szpitalu jakie naprawd interesujce rzeczy, a pewnego pitku urwaam si z wykadw i pojechaam do niego na przeduony weekend. Zaczo si od tego, e da mi biay kitel, kaza usi na wysokim stoku i patrze, jak z kilkoma kolegami preparuje cztery trupy. Te trupy nie miay w sobie absolutnie nic ludzkiego, wic nie zrobiy na mnie wikszego wraenia. Skra ich bya sztywna, twarda, fioletowa, a mierdziay jak beczki po kwaszonych ogrkach. Nastpnie Buddy zabra mnie do salki, gdzie na dugich pkach stay rzdy sojw z zamarynowanymi embrionami, ktre zmary jeszcze w onie matek. W pierwszym soju pywao malutkie stworzenie z ogromn bia gow pochylon nad maciupkim ciakiem, wielkoci mniej wicej aby. W nastpnym soju embrion by wikszy, w nastpnym jeszcze wikszy, a w ostatnim mia ju rozmiary przecitnego noworodka i zdawao mi si, e patrzy na mnie i umiecha si takim jakim prosiaczkowatym umieszkiem. Byam z siebie bardzo dumna, bo przygldaam si tym wszystkim okropnociom z absolutnym spokojem. Podskoczyam tylko raz, kiedy niechccy oparam si o brzuch trupa, eby przyjrze si dokadnie, jak Buddy

sekcjonuje puca. Po minucie czy dwch poczuam, e pali mnie skra na okciu, i nagle przyszo mi na myl, e ten trup wcale nie jest trupem, bo emanowao z niego niesamowite ciepo, i zeskoczyam z krzesa z lekkim okrzykiem przeraenia. Ale Buddy wytumaczy mi, e to uczucie palenia spowodowane jest pynem, ktry suy do konserwacji zwok. Wrciam wic do poprzedniej pozycji. Na godzin przed lunchem Buddy zabra mnie na odczyt na temat anemii sierpowatej i paru innych, raczej nieuleczalnych schorze. Przez cay czas przywoono rnych chorych na wzkach, windowano ich na platform, zadawano im pytania, a potem zabierano ich i pokazywano kolorowe przezrocza. Pamitam szczeglnie jedno przezrocze, ukazujce liczn rozemian dziewczyn z czarnym pieprzykiem na policzku. W dwadziecia dni po ukazaniu si tego pieprzyka dziewczyna nie ya powiedzia wykadowca i wszyscy umilkli na dobr minut, ale zaraz potem rozleg si dzwonek i nigdy nie dowiedziaam si, co to by za pieprzyk i dlaczego ta dziewczyna tak szybko umara. Po poudniu poszlimy obejrze, jak rodzi si dziecko. Najpierw udalimy si na korytarz, gdzie stal szafka, z ktrej Buddy wycign bia mask i banda. Jaki bardzo wysoki i tgi student medycyny, przypominajcy aktora Sydneya Greenstreeta, patrza z zainteresowaniem, jak Buddy owija banda dokoa mojej

gowy. Zabandaowa mnie tak dokumentnie, e na wierzchu zostay mi tylko oczy. Gruby student zarechota w do przykry sposb i zawoa: Dobrze, e przynajmniej mama ci kocha! Byam zafascynowana jego kolosaln tusz i mylaam, e to klska dla modego czowieka i e trudno mu bdzie znale dziewczyn, ktra miaaby ochot przechyla si przez to straszne brzuszysko, eby si z nim caowa, tote dopiero znacznie pniej uwiadomiam sobie, i waciwie mnie obrazi. Kiedy wymyliam cit odpowied, co takiego, e tylko rodzona matka mogaby kocha takiego grubasa jak on, dawno go nie byo. Buddy tymczasem pilnie studiowa jak dziwn desk wiszc na cianie. Byo w niej kilka rzdw dziur, od dziurki wielkoci mniej wicej srebrnego dolara, a do takiej, w ktrej z atwoci zmieciby si duy talerz. Doskonale stwierdzi. Jedna powinna za chwil rodzi. Pod drzwiami sali porodowej sta chudy, przygarbiony student medycyny, znajomy Buddy'ego. Halo, Will odezwa si Buddy. Kto tam ma teraz dyur? Ja odpar Will ponurym gosem. Mae kropelki potu zraszay jego wysokie, blade czoo. Ja. To mj pierwszy pord. Buddy wyjani, e Will jest studentem trzeciego roku i e musi odebra osiem porodw, eby zaliczy rok.

Na kocu korytarza ukazaa si maa procesja, zoona z kilku facetw w seledynowych fartuchach i myckach, kilku pielgniarek i wzka, na ktrym lea wielki biay tumok. Pani nie powinna na to patrze mrucza Will pod nosem. Nigdy w yciu nie bdzie pani chciaa rodzi. Kobiet nie powinno si wpuszcza na sal porodow, bo bdzie koniec z ludzkoci. Buddy i ja rozemielimy si, Buddy ucisn do Willa i wszyscy troje weszlimy na sal. Byam tak przeraona widokiem stou, na jaki wpakowano t kobiet, e a mi mow odebrao. Bya to istna deska tortur. Dwa metalowe strzemiona sterczay w gr z jednego koca, a na drugim znajdowaa si taka ilo najrozmaitszych tub, rur, drutw i instrumentw, e trudno si byo w tym wszystkim zorientowa. Buddy i ja stanlimy pod oknem, w odlegoci kilku stp od kobiety. Widok mielimy doskonay. Brzuch rodzcej by tak kolosalny, e zasania nam jej twarz i grn cz ciaa. Bya po prostu samym brzuchem z doczepionymi do niego dwiema cieniutkimi jak u pajka nogami, wbitymi wysoko w te metalowe strzemiona z ktrego na dodatek przez cay czas, a do samego koca, wydobywao si przecige, nieludzkie, rytmiczne wycie. Pniej Buddy wytumaczy mi, e kobiecie tej podano specjalny narkotyk, tak e po porodzie nie bdzie pamitaa blu, e jej wrzaski i przeklestwa nic nie

znacz, poniewa znajduje si w pnie i nie zdaje sobie sprawy z tego, co si z ni dzieje. Pomylaam sobie, e taki narkotyk to typowy mski wynalazek. Kobieta ta niewtpliwie cierpiaa jak potpieniec, bo inaczej nie jczaaby tak strasznie, ale gdy opuci szpital, natychmiast znowu zajdzie w ci, bo dziki temu znakomitemu narkotykowi nie bdzie w ogle pamitaa blu, podczas gdy gboko w rodku, w tajemnych, dugich, guchych, ciemnych korytarzach jej organizmu bl czyha tylko na to, eby go znowu wypuszczono i eby sobie mg pohula na caego. Dyurny lekarz, ktremu asystowa Will, powtarza raz po raz: Pani Tomolillo, prosz mocno prze, no, mocno a wreszcie z gadko wygolonej, wy dezynfekowanej na fioletowo szpary pomidzy jej nogami zacza si wyania owosiona gwka. Gwka dziecka powiedzia Buddy szeptem, zaguszonym jkami rodzcej kobiety. Z niewiadomych przyczyn gwka dziecka nie chciaa si dalej wysun i lekarz dyurny kaza Willowi zrobi cicie. Usyszaam klapnicie noyc przecinajcych ciao kobiety, po czym zacza z niej pyn ywa jasnoczerwona krew. Nagle dziecko niemale wyskoczyo w rce Willa. Byo sine jak wgierka, zasmarowane krwi i jak bia mczk, a Will zacz krzycze gosem przeraonego uczniaka: Ojej, wylizguje mi si, zaraz upadnie!

 Nic podobnego zapewnia go dyurny lekarz, ale zabra mu je z rk i zacz masowa, a ten okropny siny kolor zmieni si na rowy, niemowl zaczo aonie skrzecze, no i zobaczyam, e to chopiec. Dziecko nasikao lekarzowi prosto w twarz. Pniej powiedziaam do Buddy'ego, e nie rozumiem, jak to jest moliwe, ale Buddy powiedzia, e to si od czasu do czasu zdarza, i doda, e mielimy szczcie, e przy tym bylimy, bo to niezmiernie rzadkie wydarzenie. Zaraz po urodzeniu si dziecka personel rozdzieli si na dwie grupy Pielgniarki przywizay do przegubu niemowlcia bransoletk z nazwiskiem matki, przemyy mu oczy watk na drewnianym patyczku, owiny je koderk i woyy do wycielonego ptnem koszyka. A lekarz i Will zabrali si do zaszywania pani Tomolillo za pomoc igy i dugiej nitki. Zdaje mi si, e kto powiedzia: To chopczyk, pani Tomolillo ale kobieta nie odezwaa si ani nawet nie podniosa gowy. Kiedy przemierzalimy znw zielony trawnik, Buddy, oczywicie, zapyta mnie: No i jakie to zrobio na tobie wraenie' Wspaniae owiadczyam. Mogabym patrze na co takiego dzie w dzie. Nie czuam si na siach, eby zapyta go, czy nie ma innego sposobu na urodzenie dziecka. Wydao mi si, e najwaniejsz dla mnie rzecz byoby zobaczenie, jak dziecko wychodzi z mojego brzucha, bo tylko wtedy

byabym zupenie pewna, e jest rzeczywicie moje. Jeeli ju koniecznie trzeba tak strasznie cierpie, to chyba lepiej bez narkozy. Wyobraaam sobie czsto tak scen: natychmiast po porodzie siadam miertelnie blada, rzecz jasna, i wyczerpana, ale szczliwa i umiechnita, wosy spywaj mi kaskadami do pasa, wycigam ramiona do mojego wierzgajcego nkami pierworodnego i czule wymawiam jego imi. Powiedz mi, dlaczego ten dzieciak by taki utytany mk? zapytaam gwnie po to, by podtrzyma rozmow, a Buddy wytumaczy mi od razu, e to nie mka, ale co w rodzaju woszczku, chronicego delikatny naskrek niemowlcia. Kiedy znalelimy si w pokoju, Buddy wycign butelk dubonneta, odkorkowa j i zapali wiec. Ten pokj o goych cianach, goej pododze i z wskim gadkim kiem, zarzuconym podrcznikami do anatomii i jakimi jeszcze koszmarnymi, grubymi tomiskami, przypomina, wypisz-wymaluj, cel mnicha. Pooylimy si obok siebie na ku, Buddy popija winko, a ja czytaam na gos Tam, dokd droga mnie jeszcze nie zawioda i kilka innych wierszy z tomiku, ktry ze sob przywiozam. Buddy twierdzi, e jeeli taka dziewczyna jak ja tyle czasu powica czytaniu wierszy, to co w tym musi by, wic zawsze przywoziam jaki tomik poezji, ktr mu czytaam i interpretowaam. By to pomys Buddy'ego.

Zorganizowa nasze wsplne weekendy tak, bymy nie marnowali czasu. Ojciec Buddy'ego by nauczycielem i, moim zdaniem, Buddy take powinien si by powici temu zawodowi, gwnie dlatego, e zawsze prbowa mi co wytumaczy, nauczy mnie czego nowego. Nagle, w momencie kiedy skoczyam czytanie krtkiego wiersza, Buddy zapyta ni std, ni zowd: Esther, powiedz, czy ty kiedy widziaa mczyzn? Powiedzia to w taki sposb, e domyliam si od razu, i nie chodzi mu o kogo konkretnego ani o mczyzn w ogle, ale po prostu o to, czy widziaam msk golizn. Nie przyznaam. Tylko rzeby. A czy nie chciaaby mnie zobaczy? Nie miaam pojcia, jak zareagowa. Zarwno matka, jak i babka od pewnego czasu zabawiay mnie rozmowami na temat Buddy'ego, mwiy, jaki to dzielny, zdolny, prawy chopiec, z jakiej dzielnej, zdolnej i prawej rodziny pochodzi, e wszyscy czonkowie naszego Kocioa uwaaj go za istny wzorzec dla modziey, e jest dobry dla swoich rodzicw i dla ludzi starszych w ogle, a poza tym wietny z niego atleta, no i przystojny, i inteligentny. Wszyscy nieustannie wbijali mi w gow, e Buddy jest szlachetny i czysty, e to typowy przykad chopca, dla ktrego dziewczynie warto zachowa wierno i cnot. Wic, oczywicie, nie mogo mi nawet przyj do gowy, e jakakolwiek propozycja ze strony Buddy'ego mogaby by niestosowna.

 Czemu nie odpowiedziaam wic. Patrzaam na niego bez zmruenia powiek, a on otworzy zamek byskawiczny przy dinsach, zdj je, starannie zoy i ulokowa na krzele, po czym cign kalesony, zrobione z czego, co przypominao ryback sie. Przepuszczaj powietrze tumaczy mi a poza tym mama mwi, e si atwo pior. A potem po prostu sta przede mn, a ja gapiam si na niego i jedyne porwnanie, jakie wpado mi do gowy, to szyja indycza i indycze odki i byo mi gupio i smutno. Moje milczenie wyranie go dotkno. Powinna si przyzwyczaja do mnie na golasa owiadczy. A teraz ty mi si pokaesz, dobrze? Ale obnaenie si dla Buddy'ego wydao mi si mniej wicej rwnie pocigajce, jak na przykad przygotowanie si do rentgena krgosupa. W college^ co chwila badali nam krgosupy, fotografujc nas w tym celu cakiem nago z profilu i en face, ale wiedziaymy doskonale, e nasze akty zawdruj jedynie do specjalnego albumu sekcji kultury fizycznej, znaczone A, B lub C, w zalenoci od stanu skrzywienia naszych stosw pacierzowych. E, tam, innym razem rzuciam od niechcenia. Jak chcesz Buddy znw wcign portki. Nastpnie oddawalimy si do dugo uciskom i pocaunkom i po pewnym czasie zrobio mi si troch lepiej. Wypiam reszt mojego dubonneta, usiadam w

kucki w nogach ka i poprosiam Buddy'ego o grzebie. Sczesaam sobie wosy na twarz tak, eby Buddy mnie nie widzia, i w pewnym momencie wystrzeliam z pytaniem: Czy ty ju miae prawdziwy romans? Do dzisiaj nie wiem, jak si stao, e sowa te tak ni std, ni zowd wydobyy si z mojej krtani. Ani przez moment nie wyobraaam sobie, e Buddy Willard przespa si z kobiet, i byam przekonana, e odpowied bdzie brzmiaa mniej wicej: skd, gdzie tam, czeka z tym na lub, na dziewczyn czyst jak za, czyli na mnie. Ale Buddy nic nie odpowiedzia, tylko zaczerwieni si po czubki uszu. No, mw. Nie wiem, co rozumiesz przez romans mrukn ponurym tonem. No, wiesz, czy przespae si z jak babk wyjaniam i dalej sczesywaam wosy rytmicznym ruchem z gry na d, czujc, jak iskierki elektrycznoci echc mi policzek, i przez cay czas miaam ochot wrzasn: Stop, stop, nic nie mw!", ale, oczywicie, siedziaam cicho. No, to powiem ci, e tak! wyrzuci z siebie wreszcie Buddy. O may wos nie spadam z ka. Od tamtego pierwszego wieczoru, kiedy Buddy pocaowa mnie po raz pierwszy i powiedzia, e na pewno mam wielu wielbicieli, dawa mi do zrozumienia, e jestem znacznie bardziej dowiadczona i seksowna od niego i e wszystko

to, co robi ze mn te pocaunki, pieszczoty i uciski jest przeze mnie sprowokowane, zaimprowizowane przez niego pod moim wpywem, a on sam nie ma pojcia, skd mu si to bierze. Zrozumiaam, e Buddy przez cay czas po prostu udawa niewinitko. Opowiedz, co i jak nie przestawaam si czesa, ostre zbki grzebienia kaleczyy mi policzek. Iz kim. Kiedy Buddy zorientowa si, e wcale si nie gniewam, wyranie mu ulyo. Nawet chyba si ucieszy, e moe wreszcie opowiedzie, jak zosta uwiedziony. Bo zosta, oczywicie, uwiedziony, on nie zaczby nigdy pierwszy, nie byo w tym oczywicie jego winy. Winna bya kelnerka z hotelu na Cape Cod, w ktrym przepracowa ostatnie lato. Buddy zauway, e kelnerka patrzy na niego bardzo dziwnie i e ociera si o niego piersiami w ciasnej kuchni, a kiedy w kocu zapyta j, o co jej waciwie chodzi, odpowiedziaa po prostu: Chc ciebie. Z siekan pietruszk? zamia si Buddy naiwnie. Nie odpowiedziaa zwyczajnie, w ku. I tak Buddy straci cnot. Z pocztku mylaam, e on przespa si z t kelnerk raz, ale kiedy zapytaam, tak na wszelki wypadek, odpowiedzia, e dokadnie nie pamita, ale e robi to chyba jakie dwa, trzy razy w tygodniu przez reszt lata. Pomnoyam trzy przez dziesi i otrzymaam trzydzieci, co wydao mi si jednak grub przesad.

A potem co we mnie umaro. Kiedy powrciam do college'u, zaczam pyta znajome seniorki, co by na przykad zrobiy, gdyby im si chopiec przyzna, e przespa si trzydzieci razy w cigu jednego lata z jak lafirynd. Ale seniorki zapewniay mnie tylko, e prawie wszyscy chopcy to robi, a pretensji mie do nich nie mona, chyba e byy formalne zarczyny albo nosi si przynajmniej studenck odznak stowarzyszeniow tego chopca. Szczerze mwic, myl o tym, e Buddy przespa si z t kelnerk, wcale mnie tak znowu nie drczya. Chc przez to powiedzie, e wiedziaam ju o tym, e ludzie ze sob sypiaj, i gdyby to by inny chopiec, zaczabym go po prostu wypytywa o rne ciekawe szczegy albo sama szybko przespaabym si z kim chociaby po to, eby si zemci, i wszystko byoby w porzdku. Ale nie mogam znie, e Buddy tak dugo udawa niewinitko i tylko mwi, e to ja jestem seksowna. Przesypia si z t swoj ajdaczk kelnerk, a w duchu na pewno zwyczajnie kpi ze mnie. A co twoja mama myli o tej kelnerce? zapytaam go jeszcze w czasie tego samego weekendu. Buddy by szalenie zaprzyjaniony ze swoj matk. Wci cytowa jej pogldy na to, jaki powinien by stosunek mczyzny do kobiety, a ja skdind wiedziaam, e pani Willard jest prawdziw fanatyczk zachowania cnoty do lubu, i to zarwno przez chopcw, jak i przez dziewczta. Kiedy pierwszy raz przyszam do

Willardw na proszon kolacj, obrzucia mnie wnikliwym, czujnym wzrokiem i od razu wiedziaam, e chce si zorientowa, czy jestem dziewic. Zgadam, bo pytanie moje wprawio Buddy'ego w zakopotanie. Mama pytaa mnie o Gladys przyzna. No i co jej powiedziae? Powiedziaem jej, e Gladys jest biaa, wolna i penoletnia i wie, co robi. Byam absolutnie przekonana, e z mojego powodu Buddy nigdy w yciu nie odezwaby si tak niegrzecznie do swojej matki. Zawsze j cytowa: Mczynie potrzebna jest towarzyszka ycia mawiaa podobno a kobiecie opiekun". I jeszcze: Mczyzna to strzaa skierowana w przyszo, a kobieta jest miejscem, z ktrego ta strzaa wychodzi". Powtarza te dwie mdroci yciowe do znudzenia. Ilekro prbowaam polemizowa z pogldami pani Willard, Buddy wyjeda z tym, e jego matka wci jeszcze z przyjemnoci sypia ze swoim mem, co chyba u ludzi w wieku jego rodzicw jest rzecz do niezwyk. Tak czy nie? Jest to najlepszy dowd, e mama wie, o czym mwi. Tak wic postanowiam raz na zawsze zerwa z Buddym Willardem, i to nie dlatego, e sypia z t swoj Gladys, ale za to, e nie mia do odwagi i uczciwoci, eby si do tego od razu przyzna i ponie wszystkie konsekwencje. W tej samej chwili zadzwoni telefon i

sodki, przemdrzay gosik zadwicza z dou: Esther, do ciebie! Z Bostonu! Od razu wiedziaam, e jest niedobrze, poniewa Buddy by jedyn osob, jak znaam w Bostonie, a on z zasady nie uywa midzymiastowych telefonw, tylko pisze listy, bo to znacznie taniej. Raz, kiedy chcia mi koniecznie co pilnego przekaza, przechadza si przez dugi czas przed bram Szkoy Medycznej i wypytywa kolegw, czy ktry nie jedzie na weekend do mojego college'u. Znalaz kogo i da mu list, ktry otrzymaam jeszcze tego samego dnia. Nie musia si nawet wykosztowa na znaczek pocztowy. Przy telefonie by jednak Buddy we wasnej osobie. Powiedzia mi, e doroczne przewietlenie puc wykazao, e ma grulic, e zaatwiono mu od razu specjalne stypendium dla studentw grulikw na pobyt w sanatorium w grach Adirondack. Potem doda, e dziwi si, bo od tamtego weekendu nie napisaam ani sowa, e ma nadziej, i nic si midzy nami nie zmienio, po czym poprosi, ebym pisywaa do niego regularnie raz w tygodniu i odwiedzaa go w tym sanatorium w czasie ferii Boego Narodzenia. Nie przypuszczaam, e Buddy potrafi by tak zdenerwowany. Zawsze chwali si swoim elaznym zdrowiem, a kiedy mnie zdarzyo si zapa taki katar, e nie mogam oddycha, chcia mi wmwi, e to choroba psychosomatyczna. Do dziwny stosunek przyszego lekarza do pacjenta. Chciaam mu zaproponowa, eby si przerzuci na psychiatri, ale oczywicie nigdy mu tego

wprost nie powiedziaam. Zapewniaam go, e jest mi bardzo przykro, i zapa grulic, przyrzekam, e bd pisaa, ale kiedy odwiesiam suchawk, nie byam w ogle zmartwiona. Odwrotnie, poczuam wprost kolosaln ulg. Zastanawiaam si przez chwil, czy jego grulica nie jest przypadkiem kar bo za podwjne ycie, ktre prowadzi przez cae lato, za to, e zawsze wywysza si ponad innych. Cieszyam si te, e nie bd musiaa opowiada wszystkim dziewcztom w college'u, e z nim zerwaam, i w zwizku z tym znowu chodzi na te okropne, przygodne randki sobotnie. Rozpowiedziaam wic na prawo i lewo, e Buddy zapa grulic, e jestemy, praktycznie biorc, zarczeni, a kiedy w sobotnie wieczory zostawaam w swoim pokoju nad ksikami, wszyscy byli dla mnie szalenie mili, bo uwaali, e jestem niezwykle dzielna i e pracuj tak intensywnie, by ukoi zamane serce.

Rozdzia 7
Konstanty by, oczywicie, troch za niski, ale do przystojny. Mia jasnokasztanowe wosy, ciemnoniebieskie oczy i duy temperament. Mg od biedy, no, prawie, uchodzi za Amerykanina, bo by opalony, mia zdrowe i biae zby, ale ja skapowaam od razu, e jest cudzoziemcem. Obdarzony by bowiem czym, czego nie mia aden znany mi amerykaski chopiec, a mianowicie intuicj. Konstanty zorientowa si z miejsca, e wcale nie jestem wielbicielk pani Willard. W czasie naszej pierwszej rozmowy raz czy dwa razy lekko uniosam brew, wypuciam z siebie dwa czy trzy rechociki, dugo nie trwao, a ju zaczlimy si przejeda na caego po Willardzicy, a ja pomylaam sobie: Ten Konstanty na pewno gwide na to, e jestem taka wysoka, e nigdy nie byam w Europie i e nie znam kilku obcych jzykw. Ten czowiek ma nosa, przejrza mnie i od razu zobaczy tak, jaka jestem naprawd. Konstanty zawiz mnie starym, zielonym sportowym samochodem, ze zniszczonymi, ale bardzo wygodnymi siedzeniami skrzanymi i opuszczanym dachem, do gmachu ONZ. Dowiedziaam si, e grywa regularnie w tenisa i dlatego jest tak piknie opalony. Siedzielimy wygodnie rami przy ramieniu i sunlimy bez popiechu wzdu Manhattanu. Konstanty trzyma mnie za rk, od

czasu do czasu ciskajc j znaczco, a ja byam szczliwa. Nie pamitam takiego uczucia szczcia co najmniej od dziewitego roku ycia, kiedy cigaam si z ojcem na biaej nadmorskiej play. Wkrtce potem ojciec umar. A kiedy w p godziny pniej siedziaam u boku powanej i muskularnej tumaczki rosyjskiej w wygodnym fotelu i przysuchiwaam si jakim obradom, uwiadomiam sobie nagle ze zdziwieniem, e naprawd szczliwa to byam tylko do tego dziewitego roku ycia. A potem zrozumiaam jeszcze, e ani przynaleno do skautingu, ani lekcje gry na fortepianie czy malowanie farbami wodnymi, ani lekcje taca, ani pobyt na obozie eglarskim, ani college adna z tych przyjemnoci, ktre zawdziczaam ogromnym wysikom matki ani wiosowanie w semkach w porannej mgiece, ani pieczenie tortw z koleankami, ani wspaniae fajerwerki intelektualne, jakimi olniewano mnie niemal co dzie e to wcale nie byo szczcie. Szczciem byo jedynie i wycznie dziecistwo. Przygldaam si intensywnie modej Rosjance, wcinitej w obcisy szary kostium. Wyrzucaa z siebie jak automat idiom za idiomem w tym jake obcym dla mnie jzyku Konstanty powiedzia, e tumaczenie z angielskiego na rosyjski jest dlatego takie trudne, e idiomy tych jzykw s zupenie rne i mylaam, e daabym nie wiem co, eby wle w jej skr i przez cae ycie ju nic innego nie robi, tylko sypa jak ona

bezbdnie tymi idiomami. Moe nie staabym si od tego szczliwsza, ale zbliyabym si w pewnym sensie do doskonaoci. A potem Rosjanka i Konstanty, i ta caa gromada czarnych, biaych i tych ludzi, gadajcych szybko w mae, kieszonkowe mikrofoniki, jakby si rozpyna. Patrzyam na nich, widziaam, jak poruszaj bezszmerowo ustami, i zdawao mi si, e oni siedz na pokadzie oddalajcego si okrtu, a ja tkwi na mielinie wielkiego milczenia. Robiam w duchu list wszystkiego, czego nie umiem. Zaczam od gotowania. Moja matka i babka byy tak wymienitymi kucharkami, e pozostawiaam im przyjemno gotowania. Prboway mnie uczy przyrzdzania rnych da, ale ja przygldajc si ich zabiegom kulinarnym, mwiam: owszem, naturalnie" i wszystko, co mwiy, przelatywao przeze mnie jak woda przez sito. Czasami prbowaam co ugotowa, ale nic mi, rzecz jasna, nie wychodzio i nikt nigdy nie namawia mnie do powtrzenia eksperymentu. Pamitam, jak pewnego ranka, jeszcze w pierwszym semestrze, moja najlepsza i jedyna przyjacika, (ody, usmaya mi jajecznic u siebie w domu. Ta jajecznica miaa do dziwny smak, wic zapytaam, co do niej dodaa. Odpowiedziaa, e tarty ser i sl czosnkow. Zapytaam, kto j tego nauczy, a ona na to, e nikt, e sama to sobie wymylia. No, ale Jody miaa wielki zmys

praktyczny i zamierzaa robi magisterium z socjologii. Stenografii take nie znaam. Bez tego nie mogam, oczywicie, liczy na jakkolwiek prac po skoczeniu college'u. Matka wci powtarzaa, e nikt nie zatrudni dziewczyny magistra anglistyki bez znajomoci stenografii. Pani magister anglistyki, znajca stenografi i maszynopisanie, to zupenie inna para kaloszy. Taka bez trudu znajdzie posad. Cae zastpy modych, stojcych u progu kariery mczyzn zechc dyktowa jej niezliczone iloci fascynujcych listw. Ale ja nie miaam najmniejszego zamiaru wysugiwania si modym, obiecujcym biznesmenom jako sekretarka. Zamierzaam sama dyktowa fascynujce listy. A poza tym, jak zobaczyam w podrczniku mamy te ohydne, mae, czarne znaki, zapaaam do nich tak sam nienawici jak do rwna matematycznych, w ktrych t" oznacza czas, a s" odlego pomidzy dwoma punktami. Lista moich niedocigni robia si coraz dusza. Nie umiaam, na przykad, zupenie taczy. Nie miaam suchu. Rwnowag miaam chwiejn, szczeglnie kiedy kazali chodzi po desce z rozoonymi ramionami i ksik na gowie. By to popisowy numer szkolnych lekcji gimnastyki. Zawsze si przewracaam. Nie jedziam ani konno, ani na nartach, a byy to dwa sporty, ktre mi szczeglnie imponoway. Byy jednake zbyt kosztowne. Nie znaam niemieckiego, nie czytaam

po hebrajsku, nie umiaam pisa po chisku. Nie byam nawet pewna, gdzie znajduje si wikszo krajw, reprezentowanych przez siedzcych naprzeciwko mnie delegatw. Tak wic teraz, siedzc w dwikoszczelnym sercu gmachu ONZ, pomidzy Konstantym, ktry umia i gra w tenisa, i tumaczy bezporednio z jednego jzyka na drugi, a Rosjank, znajdujc niezliczone iloci idiomw, poczuam si po raz pierwszy w yciu bezgranicznie niekompetentna. Dotychczas po prostu si nad tym nie zastanawiaam. Jedyna rzecz, jak umiaam robi naprawd dobrze, to zdobywa nagrody i stypendia naukowe, ale ten okres mojego ycia zblia si nieuchronnie ku kocowi. Czuam si jak ko wycigowy w wiecie, gdzie nie ma torw wycigowych, albo jak student rekordzista sportowy, ktry znalaz si na pierwszej w yciu posadzie gieda, granatowe ubranie a ktremu, jako jedyne wspomnienie wspaniaej przeszoci, pozosta zoty puchar na pce z wyrytym jak na nagrobku imieniem, nazwiskiem i dat. ycie moje ukazao mi si w postaci rozgazionego drzewa figowego, tak jak w tamtym opowiadaniu. Na kadej gazi wisiaa dojrzaa fioletowa figa, symbol jednej z czekajcych mnie w yciu szans. Reprezentoway ma, dom, dzieci, saw poetki, wybitn karier profesorsk, karier dziennikarsk, Europ, Afryk i Ameryk Poudniow, Konstantego, Sokratesa, Attyl i

cae zastpy kochankw o dziwnych imionach i niezwykych zawodach. Jedna z fig reprezentowaa zoty medal olimpijski za wiolarstwo. Na drzewie byo jeszcze wiele dojrzaych owocw, ktrych symboliki nie zdoaam odszyfrowa. Wyobraaam sobie, e siedz na tym drzewie i umieram z godu, poniewa nie mog w aden sposb zdecydowa, ktr fig zerwa. Miaam ochot na wszystkie, na absolutnie kad z tych fig z osobna, ale zerwanie jednej oznaczao automatycznie rezygnacj z pozostaych, wic siedziaam, a figi zaczy si marszczy, czernie i jedna za drug spaday na ziemi. Restauracja Konstantego pachniaa zioami, przyprawami i kwan mietan. Od przyjazdu do Nowego Jorku ani razu nie byam w takim miejscu. ywiam si nieustannie w okropnych jadodajniach typu Boski kotlet", gdzie przy kontuarze pokrytym nienagannie czystym laminatem i wrd lustrzanych cian podaj gigantycznych rozmiarw hamburgery, zup firmow i cztery rodzaje tortw. eby dosta si do rodka owej restauracji Konstantego, trzeba byo zej w d po siedmiu sabo owietlonych stopniach. Bya to waciwie piwnica. Na cianach widniay afisze biur podry, podobne do okien wychodzcych na szwajcarskie jeziora, japoskie pasma grskie, afrykaskie stepy. Za owietlenie suyy grube wiece wetknite w stare butelki i zdawao si, e spywa po nich od stuleci barwna stearyna zielona na

czerwon i na niebiesk tworzc skomplikowan woskow koronk. Kady st mia wasn aureol wiata, a w niej koysay si leciutko twarze ludzkie, rozgrzane i ciepe jak pomienie tych wiec. Nie mam pojcia, co jadam, wiem tylko, e ju po pierwszym ksie poczuam si znacznie lepiej. Pomylaam, e to moje drzewo z dojrzaymi figami, kurczcymi si powoli i opadajcymi na ziemi, byo po prostu wytworem wyobrani i pustego odka. Konstanty dolewa mi bez przerwy jakie sodkie greckie wino o smaku kory sosnowej i po pewnym czasie zaczam gada, e zamierzam uczy si niemieckiego, e pojad do Europy i zostan korespondentk wojenn jak Madzia Higgins. Kiedy doszlimy do jogurtu z konfitur z truskawek, byam ju w tak wymienitym humorze, e postanowiam straci z Konstantym cnot. Od chwili, kiedy Buddy Willard zwierzy mi si ze swojej przygody z kelnerk, mylaam, eby si te z kim przespa. Zrobienie tego z Buddym nie liczyoby si, bo i tak byby zawsze o jedn przygod dalej, wic trzeba byo znale kogo innego. Jedyny chopiec, z ktrym rozmawiaam na ten temat, by rodem z Poudnia, studiowa w Yale. Przyjecha do naszego college'u na ktry weekend i dowiedzia si, e jego ukochana poprzedniego dnia ucieka z jakim kierowc takswki. Poniewa mieszkaa w jednym domu

ze mn, a ja byam tej soboty jedyn studentk, ktra nie miaa adnej randki, wic mnie, rzecz prosta, przypada rola pocieszycielki. Poszlimy do kawiarenki, usiedlimy we wnce, ktrej drewniane ciany upstrzone byy setkami inicjaw, popijalimy niezliczone iloci czarnej kawy i rozmawialimy bardzo szczerze o yciu seksualnym. Chopiec ten, imieniem Eryk, twierdzi, e widok moich koleanek, ktre co sobota gziy si nieprzytomnie pod latarniami praktycznie na widoku publicznym, a take na gankach i w krzakach, by z wybiciem pierwszej godziny powrci do swoich pokojw przyprawia go o mdoci. Milion lat ewolucji, powiedzia z gorycz, i czym jestemy? Zwierztami. A potem opisa mi swoj pierwsz przygod. Uczszcza do szkoy redniej na Poudniu. W szkole tej istniao niepisane prawo, e przed matur kady chopiec musi pozna przynajmniej jedn kobiet. Pozna, w biblijnym tego sowa znaczeniu, doda Eryk. Tak wic pewnej soboty pojecha z grup kolegw autobusem do najbliszego miasta, do znanego domu publicznego. Kurwa Eryka nie pofatygowaa si nawet, eby zdj sukni. Bya to tusta, niemoda kobieta o ufarbowanych na rudo wosach, podejrzanie grubych wargach i szczurzo szarej cerze. Nie chciaa nawet zgasi lampy, wic wszystko odbywao si w wietle jednej zapaskudzonej przez muchy dwudziestowiecowej arwki i zaraz okazao si, e nie jest to znowu taka

wielka przyjemno. Caa rzecz, twierdzi Eryk, jest mniej wicej rwnie interesujca jak zrobienie kupki. Powiedziaam, e jak si kobiet kocha, to sprawa jest, by moe, nieco zabawniejsza, ale Eryk nie zgadza si i powiedzia, e kiedy myli o tym, i kobieta, z ktr to robi, jest takim samym zwierzciem jak inne, to mu si wszystkiego odechciewa, wic postanowi, e nigdy nie pjdzie do ka z dziewczyn, w ktrej byby zakochany. Do tych spraw bdzie uywa kurew, ukochana kobieta niech pozostanie czysta i nieskalana. Przyszo mi na myl, e Eryk moe byby dobry na jednorazowe przespanie si. Przede wszystkim dlatego, e ju wiedzia, jak to si robi, a poza tym, w przeciwiestwie do wikszoci chopcw, potrafi rozmawia na tematy seksualne bez wygupiania si. Ale wkrtce potem napisa, e wydaje mu si, i mgby si we mnie zakocha, poniewa jestem inteligentna i cyniczna, a mimo to mam twarz anioa, zupenie, notabene, jak jego starsza siostra. Zrozumiaam wic, e nic z tego nie bdzie, bo jestem wanie typem kobiety, z ktr nie zamierza sypia, wic odpisaam mu, e niestety wychodz wkrtce za m za przyjaciela z lat dziecinnych. Im duej o tym mylaam, tym bardziej ncia mnie myl, eby pozwoli si uwie w Nowym Jorku tumaczowi kabinowemu z Narodw Zjednoczonych. Konstanty robi wraenie czowieka dojrzaego i dobrze wychowanego. Nie mielimy wsplnych znajomych,

ktrym mgby si pochwali swoj konkiet, co z reguy czyni studenci. Opowiadaj wszystko szczegowo kolegom w dormitoriach albo w hali sportowej. Poza tym ncia mnie pikanteria tej sytuacji. Przespa si z facetem przysanym mi przez pani Willard, a potem obciy tym jej sumienie! Kiedy Konstanty zaproponowa, ebymy poszli do jego mieszkania i wysuchali nagrania koncertu baaajkowego, umiechnam si do samej siebie. Matka wbijaa mi w gow, ebym nigdy, pod adnym pozorem, nie sza do domu mczyzny po kolacji, poniewa jest to propozycja absolutnie jednoznaczna. Szalenie lubi baaajki odparam wic bez wahania. Pokj Konstantego mia balkon wychodzcy na rzek. Z daleka, z ciemnoci sycha byo syreny cigncych po wodzie berlinek. Byam troch wzruszona, nabrzmiaa czuoci i absolutnie przygotowana na wszystko. Wiedziaam, e mona od tego zaj w ci, ale myl ta, zawieszona gdzie wysoko nad gow, specjalnie mnie nie zraaa. Wiedziaam te, e nie ma stuprocentowego sposobu zapobiegania ciy, poniewa przeczytaam o tym w miesiczniku Reader's Digest". Matka moja przysaa mi ten artyku do college^. Napisany by przez kobiet zamn, adwokatk, matk wielu dzieci. Tytu jego brzmia: Obrona dziewictwa. Podane tam byy wszystkie moliwe powody, dla ktrych kobieta powinna spa tylko i wycznie z wasnym mem, i to dopiero po lubie.

Pani adwokat pisaa, e wiat mczyzny jest zupenie inny ni wiat kobiety, e uczucia kobiet s zupenie inne od uczu mczyzn i e tylko maestwo moe zbliy te dwa wiaty i poczy te dwie kategorie emocjonalne. Matka moja dodaa, e jest to prawda, ktr przecitna kobieta poznaje dopiero, kiedy jest za pno, i dlatego dobrze jest zawczasu zapozna si z radami ekspertw w tej dziedzinie, to jest kobiet zamnych. Pani adwokat pisaa jeszcze, e najlepsi z mczyzn take zachowuj cnot dla swoich on, ale nawet ci, ktrym si to nie udao, osobicie wol wtajemniczy swoje maonki w praktyki miosne. Kady prbuje namwi swoj dziewczyn do stosunku przedlubnego, e to niby zadatek na przyszo, kady przyrzeka maestwo, ale potem traci szacunek dla narzeczonej i rozumuje na og, e skoro przespaa si z nim, to na pewno robia to take z innymi, i wszystko koczy si fatalnie. Dla kobiety. Artyku z kolei koczy si twierdzeniem, e strzeonego Pan Bg strzee, a ponadto, e nie ma stuprocentowego sposobu zapobiegania ciy, a cia to dla dziewczyny dopiero klops. Pani adwokat braa pod uwag wszystko z wyjtkiem uczu dziewczt. Moe zachowanie dziewictwa i maestwo z niewinnym jak za chopcem jest rzeczywicie bardzo przyjemn przygod, ale co bdzie, jeeli taki facet zaraz po lubie przyzna si, e kama, jak chociaby Buddy

Willard? Nie mogam si pogodzi z tym, e kobieta musi prowadzi ycie cnotliwe i niepokalane, a mczyzna moe sobie y yciem podwjnym grzesznym i cnotliwym, takim i siakim, jak mu si podoba. W kocu zdecydowaam, e poniewa znalezienie inteligentnego, normalnego, a jednoczenie niewinnego chopaka w wieku lat dwudziestu jest rzecz niemale niemoliw, to nie musz tak strasznie chroni wasnej cnoty. Postanowiam jako pogodzi si z myl o maestwie z mczyzn, ktry przey ju co w tej dziedzinie. Nie mgby przynajmniej mie do mnie pretensji, bo sam nie byby bez winy. Kiedy miaam lat dziewitnacie, utrata cnoty uchodzia za spraw bardzo powan. wiat nie dzieli si na demokratw i republikanw, katolikw i protestantw, biaych i czarnych, ani nawet na mczyzn i kobiety, ale jedynie i wycznie na ludzi, ktrzy ju stracili cnot, i takich, ktrzy si jeszcze z nikim nie przespali. Stanowio to jedyn istotn rnic pomidzy jedn osob a drug. Przynajmniej dla mnie. Byam przekonana, e w dniu, w ktrym zdecyduj si na przekroczenie tej wyimaginowanej linii demarkacyjnej, nastpi we mnie jaka zupenie zasadnicza zmiana. Mylaam, e bdzie to mniej wicej takie uczucie, jakiego zaznaabym na przykad po powrocie z pierwszej podry po Europie. Wracam do domu, przygldam si sobie uwanie w lustrze i oto dostrzegam w gbi renicy malutki wizerunek Alp. A teraz pomylaam, e jak jutro

spojrz do lustra, to zobacz na dnie oka malutkiego, umiechnitego Konstantego. Ale naprawd byo tak: Przez dobre dwie godziny siedzielimy na balkonie na dwch wygodnych leakach i suchalimy nagra baaajkowych z lecego pomidzy nami adaptera. Przygldalimy si sobie w sabym wietle latarni ulicznych, ksiyca, gwiazd albo reflektorw przejedajcych samochodw sama ju nie pamitam a Konstanty trzyma mnie za rk i nie wykazywa najmniejszej ochoty uwiedzenia mnie. Spytaam go, czy jest zarczony, czy ma dziewczyn, bo mylaam, e moe to go tak powstrzymuje, ale odpar, e nie, e nic z tych rzeczy, e odwrotnie: bardzo uwaa, eby si z nikim nie wiza. Po pewnym czasie poczuam, e zaczyna mnie morzy sen, pewnie przez to wino z kory sosnowej. Moe pjd do pokoju i poo si troch zaproponowaam. Weszam do pokoju i pochyliam si, by zrzuci z ng pantofle. Czyste oe Konstantego koysao si lekko przed moimi oczami jak bezpieczna, solidna d. Wycignam si na nim i zamknam oczy. Po chwili usyszaam, e Konstanty take wchodzi do pokoju. Westchn, zrzuci jeden but, potem drugi i pooy si obok. Przygldaam mu si dyskretnie spoza zasony moich dugich wosw. Lea na plecach, z rkami pod gow i wpatrywa si w

sufit. Wykrochmalone, zawinite rkawy jego biaej koszuli lniy w ciemnoci niesamowitym blaskiem, a jego opalona skra wydawaa si niemal czarna. Pomylaam, e jest chyba najprzystojniejszym mczyzn, jakiego widziaam w yciu. I jeszcze pomylaam, e gdybym przynajmniej bya sawn pisark albo znaa si na polityce, albo chocia miaa interesujce rysy twarzy, Konstanty zdecydowaby si moe przespa ze mn cho raz. A potem zaczam si zastanawia, czy gdybym mu si spodobaa, przestaby mi si wydawa taki inny, a gdyby si we mnie zakocha, czy nie znalazabym w nim natychmiast najrozmaitszych wad, tak jak byo z Buddym Willardem czy innymi chopakami jeszcze przed Buddym. Bo ze mn zawsze jest tak: Z daleka facet wydaje mi si z reguy niezwyky i niemal doskonay ale kiedy poznam go bliej, znajduj w nim tysice wad. Dlatego midzy innymi postanowiam nigdy nie wychodzi za m. Ale najbardziej w wiecie baam si zakotwiczenia w bezpiecznej maeskiej przystani, no i tego, eby nie zosta przypadkiem miejscem, z ktrego wychodzi strzaa. Odwrotnie, marzyam o zmianach, przygodach i sama chciaam by strza co tam: ca mas barwnych, roziskrzonych strza, kolorowych jak fajerwerki w wito Niepodlegoci. Obudzi mnie szum deszczu. W pokoju byo ciemno jak w grobie. Po chwili wyoni

si saby zarys nie znanego mi okna. Od czasu do czasu wski promie wiata pojawia si znikd, przesuwa si po cianie, jakby narysowany rk wcibskiego duszka, i rwnie tajemniczo znika. Nagle usyszaam saby wist czyjego oddechu. Przez moment mylaam, e moe to ja tak oddycham, e wci le w ciemnoci w moim pokoju hotelowym i walcz z chorob. Wstrzymaam wic oddech, ale nic si nie zmienio. Tu koo mnie bysno zielone oko podzielone liniami jak kompas. Wycignam rk, chwyciam je i powoli przysunam do siebie. Wraz z okiem podniosam ludzk rk, cik jak u nieboszczyka, ale ciep i senn. Zegarek Konstantego wskazywa godzin trzeci. Lea przy mnie ubrany w koszul, spodnie i skarpetki, tak jak go widziaam, zasypiajc, a kiedy wzrok mj przywyk do ciemnoci, zobaczyam jego blade powieki, prosty nos i te jego piknie wykrojone usta, na ktrych igra lekki tolerancyjny umieszek. Wszystko byo niematerialne, zasnute jakby mg. Przez kilka minut przygldaam mu si uwanie. Po raz pierwszy w yciu spaam na jednym ku z mczyzn. Usiowaam sobie wyobrazi, e Konstanty jest moim mem. Musiaabym wwczas wstawa o sidmej, smay mu jaja na bekonie, robi grzanki i kaw, tuc si po domu w szlafroku, z wosami nawinitymi na walki, a wyszedby do pracy, potem trzeba by byo pozmywa, zasa ka, a

wieczorem, po powrocie do domu z caodziennej, fascynujcej pracy, maonek daby oczywicie dobrej kolacji. Po kolacji musiaabym, rzecz jasna, znowu zmywa cae gry naczy, po czym, miertelnie zmczona, waliabym si do ka. Nudne by to byo, zmarnowane ycie dla dziewczyny po pitnastu latach nauki, to fakt, ale wiedziaam, e tym jest wanie maestwo dla kobiety, sprztaniem, gotowaniem i zmywaniem. Takie byy wanie gwne i niemal jedyne zajcia matki Buddy'ego, ktra bya on profesora, a przed zampjciem uczya w szkole podstawowej. Pewnego dnia zastaam pani Willard przy robieniu dywanika z nitek, ktre wycigaa ze starego ubrania pana Willarda. Robota ta zaja jej wiele pracowitych tygodni. Wyraziam swj podziw dla kolorw, bo naprawd piknie dobraa granaty, szaro i zielenie. Ale kiedy pani Willard skoczya dywanik, to zamiast powiesi go nad kiem co ja zrobiabym bez wahania pooya go w kuchni na pododze, tak e ju po kilku dniach by brudny, przetuszczony i nie rni si niczym od pierwszej lepszej maty kuchennej, nabytej u Woolwortha za kilkadziesit centw. Wiedziaam, e re, pocaunki i intymne kolacyjki po restauracjach mczyni funduj swoim dziewczynom tylko w okresie narzeczestwa. Natychmiast po lubnej uroczystoci ogarnia ich jedno jedyne skryte pragnienie. Chc, eby ona rozoya si pod ich nogami, jak ta mata

w kuchni pani Willard. Nawet moja wasna matka opowiadaa mi pewnego razu, e gdy powrcia z podry polubnej byli w Reno, poniewa ojciec przedtem musia sobie tam zaatwi rozwd papa westchn z ulg i powiedzia: No, nareszcie bdziemy mogli przesta si wygupia i by sob! I od tego dnia moja matka nie zaznaa ju ani chwili radoci. Pamitam te, jak Buddy Willard powiedzia kiedy ponurym i zarozumiaym tonem, e jak zostan matk, to si zmieni, e na pewno przejdzie mi ochota do pisania wierszy. Zastanawiaam si nad tym i doszam do wniosku, e posiadanie ma i dzieci rwna si przepierce mzgu, czowiek staje si czym w rodzaju gupiego niewolnika w maym, totalitarnym pastewku. Wpatrywaam si wic w Konstantego, tak jak gdyby by maym, nieosigalnym kamyczkiem na dnie gbokiej studni; nagle powieki jego zadrgay, uniosy si i spojrza na mnie oczami penymi mioci. Ale gdy mnie tylko rozpozna, wzrok jego sta si szklany i obojtny, a rozszerzone, byszczce renice pociemniay. Usiad, przecign si i ziewn. Ktra godzina? zapyta. Trzecia odpowiedziaam obojtnie. Musz wraca do siebie. Id wczenie do pracy. Odwioz ci. Kiedy siedzielimy odwrceni plecami po dwch

stronach ka, w niemiosiernie jasnym wietle lampy i mocowalimy si ze sznurowadami, Konstanty nagle odwrci si do mnie. Czy twoje wosy zawsze s takie? Jakie? Nie odpowiedzia, ale wycign rk, pooy mi j na gowie i powoli przejecha palcami jak grzebieniem przez moje wosy. Lekki prd elektryczny przeszy cae moje ciao, ale nawet nie drgnam. Od dziecistwa lubi, kiedy mnie kto czesze. Uspokaja mnie to i usypia. Ju wiem stwierdzi Konstanty. Pewnie s wieo umyte. I nachyli si, eby skoczy sznurowanie swoich teniswek. W godzin pniej znajdowaam si ju w swoim hotelowym ku. Leaam i wsuchiwaam si w szum deszczu. Lao jak z cebra. Poczuam bl w lewej nodze, wic porzuciam wszelk nadziej zanicia przed sidm, kiedy radosne dwiki marsza Sousy miay wydoby si z mojego radiobudzika. Kiedy pada deszcz, budzi si stary bl w miejscu, w ktrym kiedy zamaam nog, i przywodzi na myl inny bl, tpy, ale rwnie dotkliwy. Buddy Willard jest odpowiedzialny za to, e zamaam wtedy nog pomylaam niemal gono. I zaraz potem: Wcale nie. To moje dzieo Zamaam j dlatego, e chciaam si ukara za wasn gupot.

Rozdzia 8
W gry Adirondack zawiz mnie pan Willard. Byo nazajutrz po Boym Narodzeniu, niebo szare, chmury spczniae niegiem. Jak zawsze po witach byam przejedzona, rozczarowana i ogupiaa, bo tak ju jest, e to wszystko, co zwiastuj prezenty witeczne, wstki, choinki, wieczki, ponce na kominkach ognie, pieczone indyki z nadzieniem, koldy z akompaniamentem fortepianowym, musi si koczy wielkim rozczarowaniem. W czasie Boego Narodzenia zawsze aowaam, e nie jestem katoliczk. Najpierw prowadzi pan Willard, a potem ja. Nie pamitam ju, o czym rozmawialimy. Zanieony krajobraz stawa si coraz bardziej ponury, ciemne sosnowe lasy pokryway stoki gr. Byy tak intensywnie zielone, e niemal wpaday w czer. Robio mi si coraz smutniej i smutniej. Miaam ochot zaproponowa panu Willardowi, eby sobie pojecha dalej, a ja wrc do domu autostopem. Ale jedno spojrzenie na tego czowieka srebrno-siwe wosy, ostrzyone chopico na jea, szczere niebieskie oczy, rowe policzki, cera jak lukier na torcie weselnym i ten niewinny, ufny wyraz twarzy i zrozumiaam, e nic z tego, e trzeba bdzie przey t wizyt do samego koca.

Okoo poudnia przejanio si nieco. Zaparkowalimy na oblodzonym parkingu tu przy szosie i zjedlimy sandwicze z saatk z tuczyka, kruche ciasteczka i jabka, popijajc czarn kaw z termosu. Posiek ten przygotowaa nam pani Willard. Pan Willard przyglda mi si yczliwym okiem. Zjad, odchrzkn i strzsn okruszyny ze spodni. Od razu zorientowaam si, e powie co wanego, poniewa jako czowiek bardzo niemiay zawsze chrzka, zanim zabiera gos. Byam kiedy na jego wykadzie z ekonomii i wtedy take dugo chrzka, zanim zaczyna mwi. Nelly i ja zawsze marzylimy o crce. Przez krtk obkan chwil sdziam, e pan Willard usiuje mi w ten sposb da do zrozumienia, e jego ona zasza w ci i e spodziewaj si creczki. Ale zaraz doda: I nie wyobraam sobie milszej crki anieli ty. Pan Willard by pewny, e pacz ze szczcia, bo poklepa mnie po ramieniu, chrzka i chrzka, i w kko powtarza: No dobrze, ju dobrze. Rozumiem, wszystko rozumiem. Potem wysiad z samochodu, obszed go, ja przesunam si na jego miejsce, on wsun si za kierownic i ruszylimy w dalsz drog. Nie pamitam ju, jak sobie wyobraaam sanatorium Buddy'ego. Moe jako liczny drewniany domek szwajcarski, zbudowany na szczycie gry, zamieszkany

przez piknych chopcw i cudownej urody dziewczyny o rowych policzkach i niezdrowo byszczcych oczach, leakujcych na balkonach, pod grubymi pledami. Grulica to jak bomba w pucach" pisa biedny Buddy w jednym ze swoich listw. Czowiek musi po prostu lee bardzo cicho i spokojnie, eby nie wybucha". Nie wyobraaam sobie Buddy'ego lecego bez ruchu. Caa jego filozofia yciowa polegaa na tym, e czowiek powinien by szalenie czynny i wykorzystywa kad chwil. Nawet kiedy latem jedzilimy na pla, Buddy nie kad si na piasek, eby si po prostu opala, tak jak ja. O nie! Biega albo kopa pik, albo gimnastykowa si, nie marnowa ani sekundy. Kazano nam siedzie w poczekalni, a si skoczy popoudniowy odpoczynek pacjentw. Koncepcja dekoracyjna lekarza prowadzcego sanatorium musiaa by oparta na wtrobie. Wszdzie brzowe boazerie, fotele kryte skr, ciany, ktre byy, by moe, niegdy biae, ale ulegy chorobie pleni i wilgoci. Podog zakrywao brunatne marmurkowe linoleum. Na niskim stoliku, penym okrgych i pkolistych plam na ciemnym fornirze, leay stare numery Time'a" i Life'u". Otworzyam jeden na chybi trafi. Umiechnita twarz Eisenhowera, gadka i tpa jak twarzyczka embrionu pywajcego w spirytusie, spojrzaa na mnie znienacka. Po chwili zaintrygowa mnie filuterny, cichutki szum.

Przez minut mylaam, e wilgo zacza si ju skrapla i spywa po cianach, ale nie, to szumiaa maa fontanna, umieszczona w kcie poczekalni. Wytryskiwaa z kikuta zwykej rury z wysokoci kilkunastu centymetrw. Woda rozkadaa si szerokim wachlarzem, potem spadaa i znikaa w kamiennym baseniku, wyoonym biaymi omioktnymi kafelkami, jakie widuje si najczciej w toaletach publicznych. Nagle rozleg si dzwonek, w oddali zaczy si otwiera i zamyka liczne drzwi i do poczekalni wszed Buddy. Halo, tato. Obj i uciska ojca, po czym podszed do mnie, umiechajc si koszmarnym, radosnym umiechem, i wycign rk. Ucisnam j. Bya pulchna i spocona. Ja i pan Willard siedzielimy na skrzanej kanapce, a Buddy naprzeciwko nas, na brzegu liskiego fotela. Nie przestawa si umiecha, jak gdyby kciki jego ust rozcignite byy niewidzialnym drutem. Nigdy nie przyszo mi na myl, e Buddy mgby si rozty. Szczeglnie w sanatorium. Odwrotnie, byam przekonana, e jest chudy jak szczapa, ma zapadnite policzki i oczy ponce w kocistych oczodoach. A tymczasem wszystko, co kiedy byo w Buddym wklse, stao si wypuke. Pod obcis, bia nylonow koszul rysowa si pokany brzuszek, a policzki mia krge i czerwone jak z marcepanu. Nawet jego miech by tustawy.

Spojrzelimy sobie w oczy. To przez tutejsze jedzenie powiedzia. Tucz nas przez cay dzie i nie pozwalaj nam si rusza. Ale ju mi wolno spacerowa przez godzin dziennie, wic nie martw si, daj mi dwa tygodnie, a pozbd si tego tuszczu. Skoczy na nogi, umiechajc si jak wytworny gospodarz domu. Czy chcielibycie zobaczy mj pokj? Szam za Buddym, a pan Willard za mn. Przeszlimy przez dwoje wahadowych drzwi, przez dugi, sabo owietlony korytarz o cianach koloru wtroby i pododze mierdzcej past i linoleum, i jeszcze czym, co zalatywao przywid gardeni. Buddy pchn jakie brunatne drzwi i wszyscy weszlimy do wskiego pokoiku. Ca niemal przestrze zajmowao kiepsko zacielone ko spowite cienk, bia narzut w nike, niebieskie paseczki. Przy ku sta nocny stolik, a na nim dzbanek z wod, szklanka i soik wypeniony rowym pynem dezynfekcyjnym, z ktrego sterczaa srebrna gazka termometru. Pomidzy kiem a szaf znajdowa si niewielki st, na ktrym pitrzyy si podrczniki i bruliony oraz kilka ulepionych z gliny jeszcze nie wypalonych naczy. Bardzo sympatyczny pokj chrzkn pan Willard. Buddy rozemia si. A to co? wziam do rki brunatne gliniane naczynko w ksztacie licia, z ykami starannie

narysowanymi t kresk. Buddy nie pali. To popielniczka. Zrobiem j dla ciebie. Odoyam popielniczk na st. Przecie nie pal. Wiem, ale mylaem, e moe ci si spodoba. No c pan Willard oblizywa wyschnite wargi. Chyba ju czas na mnie. Chyba ju zostawi was, modych. Dzikuj ci, tato, do widzenia. Byam zaskoczona. Spodziewaam si, e pan Willard te zostanie na noc i e nazajutrz powrcimy razem samochodem. To ja te pojad. Nie, nie. Pan Willard odliczy kilka banknotw i wrczy je Buddy'emu. Zajmij si Esther, dobrze? Przypilnuj, eby dostaa dobre miejsce w pocigu. Zostanie tu dzie albo dwa. Buddy odprowadzi ojca do drzwi. Zrozumiaam, e pan Willard po prostu mnie oszuka. Byam teraz pewna, e to byo z gry zaplanowane, ale Buddy potem przysiga, e nie, e jego ojciec nie znosi widoku ludzi chorych, a ju szczeglnie chorego syna, poniewa jest absolutnie przekonany, e choroby ciaa s w gruncie rzeczy wycznie chorob woli. Pan Willard nie przelea ani jednego dnia w ku. Taki to by czowiek. Usiadam na ku Buddy'ego. Nie byo po prostu innego miejsca. Buddy zacz szpera wrd swoich papierw i poda

mi numer jakiego cienkiego pisemka w szarej oprawie. Przeczytaj stron jedenast. By to magazyn wydawany w stanie Maine. Zawiera wiersze i krtkie utwory proz, oddzielone od siebie trzema gwiazdkami. Na stronie jedenastej znalazam wiersz pod tytuem wit na Florydzie. Szybko przeliznam wzrokiem po nie koczcych si strofach, opisujcych soce koloru arbuza i palmy koloru skorupy wia oraz muszle rzebione jak greckie kapitele. Nieze powiedziaam. Okropne, pomylaam. Jak mylisz, czyje to? zapyta Buddy z tajemniczym umiechem. Spojrzaam na podpis. B. S. Willard. Nie mam pojcia powiedziaam, ale szybko dodaam: Oczywicie, e wiem, Buddy! Ty to napisa. Buddy przysun si do mnie. Odsunam si. Nie znam si na grulicy, ale zawsze uwaaam j za bardzo gron chorob, szczeglnie e rozwija si tak niepostrzeenie. Wyobraaam sobie, e Buddy otoczony jest rojem niewidzialnych, ale morderczych bakterii. Nie bj si rozemia si Buddy ja nie prtkuj. Nie prtkujesz? Nie mog nikogo zarazi. Oddycha gboko, jak gdyby si zasapa, idc pod gr. Chciabym ci zada jedno pytanie. Mia nowy

zwyczaj zagldania rozmwcy gboko w oczy, jak gdyby mu prbowa przewidrowa wzrokiem gow i zajrze do mzgu. Mylaem nawet, eby ci zapyta listownie. Wyobraziam sobie niebiesk kopert z wycinitym emblematem Yale. Ale potem postanowiem, e poczekam, a przyjedziesz, i zapytam ci osobicie. Zrobi pauz. No co, nie jeste nawet ciekawa? Jestem odpowiedziaam suchym, beznamitnym gosem. Buddy przysun si znowu. Obj mnie i odgarn wosy z mojego prawego ucha. Nawet nie drgnam. Czy chciaaby zosta pani Willard? szepn. Zachciao mi si okropnie mia. Pomylaam, e przez pi czy sze lat, kiedy po kryjomu i na odlego uwielbiaam Buddy'ego Willarda, pytanie takie cakowicie by mnie znokautowao. Buddy zauway, e nie spiesz si z odpowiedzi. Oczywicie, nie jestem w tej chwili w formie powiedzia szybko. Bior jeszcze PAS i nie jest wykluczone, e bd mi musieli wyj jedno lub dwa ebra, ale na jesieni na pewno wrc do medyka. Najpniej za rok... Buddy, musz ci co powiedzie. Wiem Buddy zesztywnia. Poznaa innego chopaka. Nie, to nie to.

 No to co? Ja w ogle nie zamierzam wychodzi za m. Zwariowaa! Buddy rozchmurzy si z miejsca. Na pewno zmienisz zdanie. Nie. Jestem zupenie zdecydowana. Ale Buddy nie by zraony. Czy pamitasz, jak wracalimy autostopem do domu? Pamitam. Pamitasz, e zapytae mnie wtedy, czy wolaabym mieszka w miecie czy na wsi? A ty odpowiedziaa... A ja odpowiedziaam, e i tu, i tam. Buddy skin gow. A ty cignam dalej w nagym przypywie energii ty miae si i powiedziae, e to s wyrane predyspozycje do nerwicy, bo to pytanie jest z jakiego psychotestu, ktry przerabialicie na seminarium w poprzednim tygodniu. Umiech Buddy'ego zacz przygasa. I wiesz, co ci powiem? Miae racj. Ze mn nie jest dobrze. Nie mogabym mieszka stale ani na wsi, ani w miecie. Wic moe porodku midzy jednym a drugim? zaproponowa Buddy. Mogaby wtedy czasami bywa w miecie, a czasami jedzi na wie. I to ma by objaw nerwicy? Buddy milcza. No wic? warknam. Nie trzeba si cacka z

chorymi, to im tylko jeszcze bardziej przewraca w gowie. Nic, nic wymamrota Buddy. Nerwica! zamiaam si szyderczo. Jeeli nerwica ma polega na tym, e czowiek pragnie dwch, zupenie sprzecznych ze sob rzeczy naraz, to, owszem, w takim razie jestem wariatk! Wiem, e przez cae ycie bd si miotaa pomidzy rnymi, wykluczajcymi si nawzajem pragnieniami! Pozwl, e bd si miota wraz z tob powiedzia Buddy i pooy do na mojej doni. Staam na szczycie stromego wzgrza i patrzyam w d. Nie powinnam si tam bya pcha, to pewne. Nigdy w yciu nie miaam nart na nogach, ale co tam, pomylaam, pojad na gr i naciesz si widokiem. Na lewo wycig wypluwa z siebie w regularnych odstpach czasu narciarza za narciarzem. nieg by ubity, wygadzony ladami niezliczonej iloci nart. W poudnie soce podgrzao go tu i wdzie, po czym chwyci mrz, nadajc kauom szklisty, wysoki poysk. Ostre, mrone powietrze przenikao do puc i zatok czoowych. Z lewej i z prawej narciarze w czerwonych, niebieskich i biaych wiatrwkach szusowali na olniewajco bia nartostrad, podobn do wystrzpionej amerykaskiej flagi. Z dou, z zachrypnitego gonika, dochodziy tony modnej wwczas piosenki: W maym domeczku we dwoje

Pod Jungfrau siedzie, ach... Zdawao mi si, e znajduj si na nienej pustyni i e opodal huczy niewidzialna, rwca rzeka. Jeden nieopatrzny, ale wspaniay ruch i wyrzucona jak z katapulty znajd si cudem na nartostradzie, w pogoni za maym, zielonkawym punkcikiem, suncym samym rodkiem. Tym punkcikiem by Buddy Willard. Od wczesnego rana Buddy uczy mnie jazdy na nartach. Najpierw wypoyczy narty i kijki od jakiego przyjaciela, buty narciarskie od ony swojego lekarza byy tylko o jeden numer za due wreszcie czerwon wiatrwk od jednej z pielgniarek. By niezwykle stanowczy i mj tpy opr wcale go nie zraa. (Przypomniao mi si, e jeszcze w szkole medycznej Buddy dosta nagrod za to, e namwi jak tam ilo rodzin zmarych pacjentw, by zgodzili si na sekcj zwok swoich bliskich, chocia nie byo to konieczne. Zwoki te potrzebne byy studentom do nauki. Nie pamitam ju, co za to dosta, ale mog sobie doskonale wyobrazi, jak Buddy Willard, w biaym kitlu ze stetoskopem wystajcym z kieszeni, zupenie jakby by czci jego ciaa, umiecha si, kania i zagaduje tych nieszczsnych, zapakanych krewniakw wieych nieboszczykw, eby mu podpisali taki jeden may papierek). Nastpnie Buddy poyczy samochd swojego lekarza. Lekarz ten notabene sam kiedy chorowa na grulic i

dlatego by bardzo wyrozumiay dla pacjentw. W momencie kiedy gonik na korytarzu sanatorium zaskrzecza, anonsujc godzin spaceru, wyruszylimy w drog. Buddy by te nowicjuszem, ale twierdzi, e zasady jazdy s niezmiernie proste, a poniewa wielokrotnie obserwowa instruktorw i ich uczniw, wic podj si nauczenia mnie wszystkiego, co wane. Przez pierwsze p godziny posusznie podchodziam na mae zbocze, odpychaam si kijkami i zjedaam rwno w d. Buddy by zadowolony z moich postpw. Doskonale, Esther chwali, gdy podchodziam po raz dwudziesty. Sprbujemy teraz wycigu linowego. Stanam jak wryta. Byam zadyszana i czerwona jak rak. Ale, Buddy, ja jeszcze nawet nie umiem skrca. Zobacz, e wszyscy ci ludzie z wycigu doskonale opanowali skrty. Nie musisz przecie jecha na sam gr. Odskoczysz w poowie drogi i nie zdysz nabra wielkiego rozpdu. Buddy podprowadzi mnie pod wycig, pokaza mi, jak trzeba trzyma lin, tak eby lizgaa si przez rk, potem zacisn na niej palce i jecha. Nawet nie wpado mi do gowy, e mogabym si nie zgodzi. Zacisnam wic rce mocno na grubej, szorstkiej, chropowatej jak mija linie i pojechaam. Lina szarpaa, chwiaam si, z trudem utrzymywaam

rwnowag i ju wiedziaam, e nie uda mi si puci jej w poowie trasy. Przede mn by jeden narciarz, za mn drugi, na pewno bym si natychmiast przewrcia i nadziaa na narty i kijki. Wolaam tego unikn, wic puciam lin dopiero na samej grze. Ale na grze zaczam si powanie zastanawia nad ca sytuacj. Staam wic bez ruchu w tej mojej czerwonej wiatrwce i patrzaam, jak z dou Buddy daje mi znaki rkami. Wyglda jak wiatrak koloru khaki. Zorientowaam si, e chce, ebym si zapucia pomidzy szusujcych narciarzy. Niezdecydowana i dosy przeraona, chwiaam si na deskach, a tu nagle gadka, biaa powierzchnia dzielcego nas stoku zacza zachodzi mg. Bo z prawa i z lewa przecinali go teraz pojedynczy narciarze, a tam na dole, na drugim skraju biaego pola, sta Buddy i macha rkami jak szalony. Cae wzgrze roio si od malutkich, zwinnych stworzonek, podobnych do bakterii ogldanych przez mikroskop lub do lekko przechylonych, kolorowych wykrzyknikw. Oderwaam wzrok od tego niebywaego widowiska i spojrzaam w gr. Patrzyo na mnie kolosalne, szare oko nieba, przymglone lekko soce zebrao w sobie jak w soczewce bezkresne, milczce przestrzenie ze wszystkich punktw kompasu cay korowd bladych wzgrz, koczcy si tu u moich stp.

Gos rozsdku mwi mi, ebym nie bya idiotk, ebym ratowaa skr, zdja narty i zesza na d piechot, ebym uciekaa, gdzie pieprz ronie. Myl o tym, e za chwil mog si zabi, wyrosa w mojej wiadomoci beznamitnie jak drzewo lub kwiat. Zmierzyam przestrze dzielc mnie od Buddy'ego. Sta teraz z zaoonymi rkami, jak gdyby by czci wyrastajcego za nim drewnianego potu tpy, brunatny, pozbawiony wikszego znaczenia. Nachyliam si, wbiam kijki w twardy nieg, odepchnam si i pojechaam. Wiedziaam, e nie zatrzymam si ju nawet najwikszym wysikiem woli. Celowaam prosto w d. Gwatowny wiatr niespodzianie trzepn mnie w usta z ogromn si, wosy stany mi prostopadle nad czoem. Zjedaam, ale mimo to biae soce nie przesuwao si do gry. Wisiao nad nieruchom falist lini wzgrz bezduszna o, wok ktrej krcia si Ziemia. W najtajniejszych zakamarkach mojego ciaa co si poruszyo, wychyno na powierzchni i poleciao ku socu. Puca nabrzmiay cudown treci tego krajobrazu: powietrza, gr, drzew, ludzi. To jest wanie penia szczcia, pomylaam. Szusowaam, mijajc narciarzy, instruktorw, uczniw, pdziam, pozostawiajc za sob lata nieszczeroci, faszywych umiechw, tchrzliwych kompromisw. Ludzie i drzewa rozstpoway si przede mn jak ciany ciemnego tunelu, a ja zmierzaam szaleczo ku

jasnemu punktowi przywiecajcemu mi w oddali, ku kamyczkowi rzuconemu w studni, ku sodkiemu biaemu dzieciciu, skulonemu w matczynym onie. Usyszaam chrzst i poczuam smak wiru w ustach. Lodowato zimna woda wpywaa mi do krtani. Nade mn zawisa twarz Buddy'ego, wielka i bliska zarazem, jak zbkana planeta. Za ni majaczyy inne, obce twarze. A jeszcze dalej roio si mnstwo czarnych punkcikw na biaym tle. Powoli, po kawaku, jak za dotkniciem rdki jakiej beznadziejnie nudnej czarodziejki, prawdziwy wiat powraca na swoje miejsce. Bya cudowna chwali mnie znajomy gos dopki ten facet nie zastpi ci drogi. Jacy ludzie zdejmowali mi wizania, zbierali moje kijki, wbite w dwie do odlege od siebie pryzmy niegu. Za moimi plecami wyrs drewniany pot. Buddy nachyli si, cign mi buty i kilka par wenianych skarpetek, ktrymi je wypeniam. Jego tusta rczka zacisna si na mojej lewej stopie, obmacywa dokadnie kostk, naciska delikatnie, puszcza, znw naciska, jak gdyby szuka ukrytej broni. W zenicie stao obojtne biae soce, cienkie teraz jak tarcza do ostrzenia noy. Ach, gdybym to ja moga naostrzy si na nim i sta si wita i cienka, i poyteczna jak dobry n. Wracam na gr owiadczyam. Musz to powtrzy. O nie, nic z tego.

Na twarzy Buddy'ego ukaza si dziwny umiech, peen ukrytej satysfakcji. Nic z tego powtrzy i umiechn si raz jeszcze. Masz zaman lew nog. W dwch miejscach. Bdziesz w gipsie przez kilka dobrych miesicy.

Rozdzia 9
Ciesz si, e wreszcie zrobi z nimi koniec. Hilda przecigna si kocim ruchem, ziewna, pooya okcie i gow na stole konferencyjnym i znowu zasna. Nad jej czoem stercza kawaek zgniozielonej somkowej wstki, jak may rajski ptaszek. Zgnia ziele. Kolor ten mia by lansowany dopiero na jesieni, ale Hilda wiedziaa o tym, oczywicie, ju pl roku z gry. Zgnia ziele z czerni, zgnia ziele z seledynem, swoim stryjecznym bratem. W mojej mzgownicy taczyy srebrzyste mydlane baki, pene jesiennych modeli. Wydobyway si na zewntrz, pkay, wydajc z siebie mae: plop! Ciesz si, e nareszcie zrobi z nimi koniec. Przeklinaam zbieg okolicznoci, dziki ktremu znalazam si w kafeterii hotelowej jednoczenie z Hild. Po zarwanej nocy byam zbyt zamroczona, eby znale jak wymwk. Mogam przecie powiedzie, e zapomniaam w pokoju rkawiczek, chusteczki do nosa, parasolki albo brulionu. Za kar musiaam teraz w towarzystwie Hildy przeby przestrze, dzielc szklane, obrotowe drzwi Amazonki" od rowej marmurowej fasady gmachu naszej redakcji na Madison Avenue. Ca t drog Hilda przesza krokiem zawodowej modelki. Masz pikny kapelusz. Czy sama go zrobia?

Spodziewaam si, e Hilda obruszy si i zapyta: Czy ty czasem nie jeste chora?", ale ona tylko wycigna swoj abdzi szyj i powiedziaa: Tak. Poprzedniego wieczoru byam w teatrze na sztuce, ktrej bohaterk opanowa dybuk, wlaz w ni i przemawia z gbi jej brzucha gosem tak gbokim i piwnicznym, e nie wiadomo byo, czy jest mczyzn, czy kobiet. Gos Hildy brzmia zupenie jak gos tego dybuka. Przygldaa si odbiciu swojej sylwetki w szybach wystawowych, jak gdyby chciaa si upewni, e istnieje. Milczenie, jakie trwao midzy nami, byo okropnie przygnbiajce. Postanowiam je przerwa. Czy to nie straszne z tymi Rosenbergami? odezwaam si wic. Rosenbergowie mieli by nadchodzcej nocy straceni na krzele elektrycznym. No tak odpara Hilda i zdawao mi si, e nareszcie dotknam jakiej ludzkiej struny w kociej koysce jej serca. Ale dopiero gdy znalazymy si w zimnej jak marmurowy grobowiec rodzinny sali konferencyjnej, Hilda mi odpowiedziaa: To straszne, e tacy ludzie w ogle yj na wiecie. Ziewna, szeroko roztwierajc wargi koloru niedojrzaej pomaraczy i ukazujc przepastne wntrze ust. Zafascynowana, gapiam si w t ciemn jam, a wargi Hildy znowu si spotkay, poruszyy, a z gbi jej

trzewi wydoby si glos dybuka: Bardzo si ciesz, e nareszcie umr. Prosz o pikny umiech. Siedziaam przed fotografem na rowej kozetce Totki, trzymajc w garci pikn papierow r. Fotografowano po kolei ca nasz dwunastk. Ja byam ostatnia. Prbowaam si schowa w toalecie, ale nic z tego nie wyszo. Betsy zobaczya moje pantofle przez szpar. Nie chciaam si fotografowa, bo baam si, e zaczn paka przed kamer. Nie wiadomo, dlaczego byam pewna, e z chwil kiedy kto odezwie si wprost do mnie albo spojrzy mi w oczy, zy zaczn mi spywa po policzkach, szloch wyrwie mi si z krtani i nie przestan becze przez dobry tydzie. Czuam, e zy chlupi we mnie jak woda w szklance trzymanej w niepewnej doni. Robiono ostatnie zdjcia przed zamkniciem numeru. Potem miaymy wszystkie powrci do Tulsy, Teanecku czy Coos Bay, jednym sowem do naszych rodzinnych miast. Fotografowano kad z nas z jakim przedmiotem, ktry mia symbolizowa przyszy zawd. Tak wic Betsy trzymaa w rku kaczan kukurydzy, poniewa zamierzaa zosta on farmera, Hilda ys pa drewnianej gowy do modelowania kapeluszy, Doreen miaa na sobie haftowane zotem sari, poniewa zamierzaa zosta pracownic spoeczn w Indiach (przyznaa mi si pniej, e to nieprawda, ale e miaa straszn ochot na sari).

Kiedy mnie zapytano, co bd robia, odpowiedziaam, e nie wiem. Ale na pewno pani wie nalega fotograf. J wszystko nci dowcipkowaa Jotka. Zaczto wic szuka odpowiedniego przedmiotu. Jotka zasugerowaa tomik poezji, ale fotograf owiadczy, e to zbyt banalne. Prosi, ebymy pomylay o czym, co raczej symbolizuje poezj. Wreszcie Jotka odpia pikn sztuczn r od swojego nowego kapelusza. Fotograf robi co przy jaskrawych gorcych reflektorach. Prosz przybra uduchowiony wyraz twarzy. Natchnienie zada. Wpatrywaam si w fikusa, stojcego na parapecie okna, w skrawek bkitnego nieba. Kilka efektownych chmurek eglowao z lewa w prawo. Wczepiam wzrok w najwiksz z nich, jakby w nadziei, e zabierze mnie ze sob. Kurczowo zacisnam usta. A teraz prosz o umiech. Posusznie prbowaam si umiechn. Ale, zaraz, co to? zaprotestowa fotograf. Pani wyglda, jakby si pani zbierao na pacz. Nie mogam si duej powstrzyma. Wbiam nos w rowy welur kozetki i cale morze sonych ez, wszystkie nieszczsne szlochy, wzbierajce od rana, znalazy sobie ujcie. Jak gdyby zerwaa si we

mnie tama. Kiedy podniosam gow, fotografa ju nie byo, nie byo te Jotki. Czuam si jak wycinita cytryna, pusta jak skra zrzucona przez jakie okropne zwierz. Pozbycie si tego zwierzcia przynioso mi wprawdzie pewn ulg, ale musiao chyba zabra ze sob moj dusz i w ogle wszystko, na czym udao mu si pooy ap. Pogmeraam w torebce, znalazam zocone pudeeczko z tuszem do rzs, szczoteczk, trzema pomadkami do ust i lusterkiem. Twarz, jak zobaczyam w odbiciu lusterka, podobna bya do gby winia, poddanego duszemu przesuchaniu. Bya zapuchnita, plamista i koloru tozielonego. Przydaoby si jej przede wszystkim mydo, woda, no i odrobina chrzecijaskiej wyrozumiaoci. Ze cinitym sercem zabraam si do naprawiania szkd za pomoc makijau. Po upywie pewnego czasu Jotka bardzo taktownie powrcia do swojego gabinetu, dwigajc gruby plik manuskryptw. Przypuszczam, e to ci zainteresuje owiadczya. Masz, we si do roboty i niech ci si dobrze czyta. Codziennie na biurku kadego redaktora literatury piknej pitrz si ogromne, wiee, nienobiae sterty manuskryptw. Tu obok spoczywaj ich zakurzone poprzedniczki. Jestem pewna, e na strychach, w piwnicach i klasach szkolnych caego naszego kraju siedz ludzie i w tajemnicy przed wiatem pisz opowiadania. Jeeli zaoy, e co minuta kto gdzie

koczy jeden utwr, to co pi minut na biurkach redaktorw literatury piknej zjawi si musi przecitnie pi manuskryptw. W cigu godziny szedziesit. Te, ktre nie mieszcz si na biurkach, ukadane s na pododze. W cigu jednego roku... Umiechnam si i oczami wyobrani zobaczyam pikny i czysty manuskrypt, koyszcy si agodnie nad moj gow. W grnym, prawym rogu widniao nazwisko autorki: Esther Greenwood. Po odbyciu miesicznego stau w magazynie wybieraam si na kurs pisania, prowadzony przez pewnego synnego autora. Posyao mu si wasny utwr, eby mg sobie wyrobi opini o kandydacie i zdecydowa, czy zechce go przyj. Przyjmowa bardzo niewielu. Posaam mu jedno ze swoich opowiada ju do dawno i dotychczas nie miaam odpowiedzi. Pocieszaam si jednak tym, e na pewno po powrocie do domu na stoliku w przedpokoju znajd pismo zawierajce pozytywn odpowied. Postanowiam zrobi Jotce niespodziank i posa jej anonimowo dwa opowiadania, ktre specjalnie dla niej napisaam. Wyobraaam sobie, e pewnego dnia redaktorka dziau literatury piknej zjawi si osobicie w gabinecie Jotki, rzuci jej moje opowiadania na biurko i krzyknie: Tu jest co, co wyrasta daleko ponad poziom wszystkich dotychczas nadesanych prac!". Jotka po przeczytaniu, oczywicie, take zachwyci si szalenie, zaprosi autora na lunch, a wtedy okae si, e autorem tym jestem ja.

 Daj ci sowo odezwaa si Doreen e ten jest zupenie inny. Opowiedz zadaam z kamienn twarz. Peruwiaczyk. S krpi i okropnie brzydcy jak Aztekowie. Nie, nie, nie, kochanie. Widziaam go na wasne oczy. Siedziaymy na ku, wrd sterty brudnych, kretonowych sukienek, podartych poczoch i wymitej bielizny i od dziesiciu minut Doreen namawiaa mnie, ebym koniecznie posza na potacwk do klubu podmiejskiego z Lennym i tym jego przyjacielem, o ktrym mwia, e jest zupenie inny, ale ja zamierzaam nazajutrz o smej rano zapa pocig do domu, wic uwaaam, e powinnam przynajmniej udawa, i si pakuj. Jednoczenie koataa we mnie nadzieja, e jeeli sama jedna przejd si ulicami Nowego Jorku noc, to co z tajemniczoci i ogromu tego miasta przeniknie moe do mojej wiadomoci. Ale poddaam si. Od kilku dni rosa we mnie absolutna niemono powzicia jakiejkolwiek decyzji. A kiedy si przeamywaam i zabieraam si na przykad do pakowania walizki, koczyo si na wycigniciu z szuflady wszystkich moich poplamionych, kosztownych sukien i rozrzuceniu ich na krzesa, ko i podog. Siedziaam i przygldaam im si z niesychanym

zdumieniem. Wydao mi si, e zdobyy nagle wasn, oporn indywidualno i e broni si przed praniem, zoeniem i zapakowaniem. Oj, te ciuchy powiedziaam do Doreen. Sabo mi si robi na myl, e jak wrc, to bd tu tak leay. Jest na to sposb. Wspaniaa, energiczna Doreen zabraa si natychmiast do skadania haleczek, poczoch, staniczkw bez ramiczek, ale za to ze stalowymi fiszbinami prezent od firmy Primrose Corset Company, nie odwayam si ich nawet przymierzy a na koniec do smtnej sterty czterdziestodolarowych, dziwacznie skrojonych sukien... Ej, t zostaw, zamierzam j woy. Doreen wycigna z walizki wymit, czarn sukni popoudniow i rzucia mi j na kolana. A potem zgarna reszt moich wytwornych szmat i wsuna je pod ko. Doreen zapukaa do zielonych drzwi ze zot gak. Ze rodka dochodziy odgosy szamotaniny, miechw, a potem wysoki jasnowosy mody czowiek, uczesany na jea i bez marynarki, spojrza na nas przez szpar. Baby! wrzasn. Doreen znikna w jego objciach, a ja pomylaam sobie, e to pewnie ten przyjaciel Lenny'ego. Staam spokojnie w drzwiach, w mojej maej czarnej sukience, z szalem obszytym grub frdzl, zalkniona jak zawsze, ale za to moe ju troch mniej naiwna. Jestem tylko obserwatorem, powiedziaam sobie i patrzaam, jak

blondyn podaje Doreen jakiemu facetowi we wntrzu pokoju. By to wysoki brunet o nieco duszych wosach, w nieskazitelnie biaym ubraniu i jasnoniebieskiej koszuli. Jego ty, jedwabny krawat przebity by zot szpilk z kolorowym oczkiem. Nie mogam oczu oderwa od tej szpilki. Byszczaa tak jasnym blaskiem, e zdawaa si rozwietla cay pokj. Po sekundzie zgasa i poyskujcy w niej kamie by ju tylko kropl w zotym polu. Zrobiam krok naprzd. Popatrzcie na jego brylant powiedzia kto i kilka osb wybucho gonym miechem. Stuknam paznokciem w gadk powierzchni kamienia Jej pierwszy brylant! Podaruj jej go, Marko. Marko pochyli si nade mn i zoy szpilk od krawatu w mojej doni. Brylant si mieni, rzuca iskierki na wszystkie strony. Jak zaczarowany kawaek lodu. Wsunam szpilk szybko do wieczorowej torebeczki ze sztucznych detw i zaczam si rozglda po pokoju. Twarze zgromadzonych tu ludzi byy jak puste talerze. Zdawao mi si, e ludzie ci s bez ycia, e nawet nie oddychaj. Mam dzi szczcie czyje suche, twarde palce zacisny si na moim ramieniu. Bd pani towarzyszy przez cay wieczr. By moe... oko Marka zmtniao, pociemniao. By moe, uda mi si odda pani ma przysug... Kto zarechota. Wart brylantu.

Palce Marka zacisny si mocniej na moim ramieniu. Boli! Puci mnie. Na skrze pozosta sinawy odcisk jego kciuka. Przyglda mi si uwanie, a po chwili wskaza palcem na moje rami. Prosz zobaczy. Cztery siniaki. Jak parni widzi, jestem czowiekiem serio. Przelotne umieszki Marka przywiody mi na myl mij, ktr draniam kiedy w zoo w Bronx. Stukaam palcem w grub szyb i wtedy mija najpierw rozwieraa pysk, niemale umiechajc si, po czym byskawicznie wysuwaa eb i walia nim gwatownie w szklan cian. Instynktownie odsuwaam si. Po raz pierwszy w yciu zetknam si z mczyzn autentycznym wrogiem kobiet. Zorientowaam si szybko, e Marko nienawidzi kobiet, poniewa nie zwraca uwagi na liczne modelki i gwiazdki telewizyjne, ktre znajdoway si w pokoju, ale zajmowa si tylko i wycznie mn. I to nie z uprzejmoci czy ciekawoci, a jedynie dlatego, e zostaam mu przydzielona na ten wieczr, podana jak karta z talii, zoonej z jednakowych kart. Z zespou orkiestry klubowej jeden z muzykw wysun si naprzd do mikrofonu i zacz potrzsa grzechotk, co oznaczao oczywicie, e bdzie muzyka poudniowoamerykaska.

Marko sign po moj do. Ale ja wolaam poczeka na czwarte daiquiri i nie poddawaam si. Jeszcze nigdy w yciu nie kosztowaam koktajlu daiquiri, a teraz piam go tylko dlatego, e Marko mi go zamwi. Byam mu tak wdziczna za to, i nie kaza mi decydowa, e wychylaam jeden kieliszek za drugim. Marko spojrza mi zaborczo w oczy. Nie! rzuciam. Co to znaczy? Dlaczego nie? Nie umiem taczy do tej muzyki. Nie bd durna. Chc skoczy drinka. Marko nachyli si nade mn, nie przestajc si umiecha. Daiquiri dostao skrzyde, poleciao wysoko w gr i wyldowao w doniczce duej palmy. Potem chwyci mnie tak mocno za rk, e mogam albo zataczy z nim, albo zosta kalek. Tango Marko wmanewrowa nas zrcznie pomidzy taczce pary. Strasznie lubi taczy tango. Kiedy ja nie umiem. Nie musisz umie. Po prostu daj si prowadzi. Obj mnie mocno ramieniem, przycisn do swojego nieskazitelnie biaego ubrania i powiedzia: Wyobra sobie, e toniesz w morskich falach. Zamknam oczy i muzyka spada na mnie jak ulewa. Udo Marka przywaro do mojego, moje cofno si, poczona z nim od pasa poruszaam si bezwolnie, bezwiednie i zupenie automatycznie. Po chwili

pomylaam: W gruncie rzeczy wcale nie taczy si we dwoje, ale w pojedynk. Wyginaam si i koysaam jak drzewo szarpane wiatrem. No co, nie mwiem? oddech Marka parzy mi ucho. Nie mwiem? Jeste cakiem dobr tancerk. Zaczam rozumie, dlaczego mczyni, ktrzy nie cierpi kobiet, tak atwo robi z nas idiotki. Nienawistnie)' s jak bogowie: nieosigalni i wszechmocni. Schodz na ziemi, a potem znikaj, kiedy im si zechce. Nie mona ich w aden sposb ujarzmi. Po muzyce poudniowoamerykaskiej nastpia przerwa. Marko zaprowadzi mnie przez drzwi balkonowe do ogrodu. wiato yrandoli przenikao przez smuke okna wraz z odgosami rozmw, ale dalej, w gbi ogrodu, staa ciana ciemnoci. Drzewa i krzewy pachniay wieoci, wysoko na niebie gwiazdy byszczay mdym, przymglonym blaskiem. Ksiyca nie byo. Otacza nas gsty ywopot, a za nim cigno si due pole golfowe, zakoczone niewielk kp drzew. Byo co bardzo znajomego w tym krajobrazie tym klubie, tym balu, tej murawie z rozpiewanym wierszczem porodku. Nie byam pewna, gdzie jestem, wiedziaam tylko, e na ktrym z eleganckich przedmie Nowego Jorku. Marko wyj z kieszeni smuke cygaro i srebrn zapalniczk w ksztacie rewolwerowej kuli. Wsun cygaro midzy wargi i pochyli si nad maym

pomykiem. Twarz jego, caa w ciemnych plamach i migotliwych smugach wiata, wydaa mi si nagle obca i niespokojna, jak twarz zbiega. Przygldaam mu si uwanie. Kochasz si w kim? zapytaam. Przez chwil Marko milcza i tylko wypuszcza przez nos krki bkitnego dymu. To doskonale! rozemia si. Krki dymu powikszay si, rozleway, wreszcie rozwieway si w ciemnociach jak mae duszki. Kocham si we wasnej kuzynce powiedzia wreszcie. Nie byam zaskoczona. Czemu si nie pobierzecie? Bo to niemoliwe. Dlaczego? Marko wzruszy ramionami. Jestemy kuzynostwem w pierwszej linii. Postanowia zreszt i do klasztoru. Czy jest bardzo pikna? Najpikniejsza na wiecie. Czy wie, e j kochasz? Naturalnie. Zamilkam. Nie bardzo rozumiaam, o co chodzi. Skoro jeste zdolny do mioci powiedziaam to niedugo znajdziesz sobie inn. Marko rzuci cygaro i przydusi je obcasem. Ziemia uniosa si i opada na mnie mikko. Boto

przelizgiwao mi si midzy palcami. Marko zaczeka, a uniosam si na okciu. Wtedy pooy mi obydwie rce na ramionach i mocno mnie odepchn. Moja suknia... ! Twoja suknia! Boto chlupotao pod moimi opatkami, ale byo spryste i przytulne jak dobry materac. Twoja suknia! Twarz Marka zawieszona nad moj. Krople jego liny spadaj na moje wargi. Twoja suknia jest czarna i boto te jest czarne. Run na mnie, jak gdyby chcia przebi i mnie, i rozpulchnion ziemi, ciarem swojego ciaa. Zaraz si stanie! pomylaam. Zaraz bdzie z tym koniec. Jeeli wstrzymam oddech, jeeli tylko nie bd si ruszaa! Marko chwyci zbami ramiczko mojej sukni i szarpn. Rozdara si a do pasa. Bylimy ju tylko dwojgiem zaartych przeciwnikw, przedzielonych skrawkiem biaego, nagiego ciaa. Dziwka! sykn mi prosto w ucho. Dziwka! Kurz opad, odsoni si krajobraz bitwy. Zaczam szamota si, szarpa i gry. Marko wgniata mnie mocno w ziemi. Dziwka! Wbiam ostry obcas w jego ydk, zabolao, wic sykn i skuli si. Zacisnam pici i zaczam go wali po nosie, ale bezskutecznie. Byo tak, jak gdybym bia rk w stalowy kadub krownika. Marko usiad. Zaczam paka.

Wycign z kieszeni bia chusteczk i przyoy j do nosa. Ciemna ciecz, podobna do atramentu, splamia biay materia. Ssaam palce. Byy sone od ez. Chc do Doreen. Marko patrzy tpo na golfowe pole. Chc do Doreen. Chc i do domu. Dziwka, same dziwki. Marko mwi teraz do samego siebie. Jedne zgadzaj si, drugie nie, ale wszystkie s jednakowe. Stuknam go palcem w plecy. Gdzie jest Doreen? Id na parking warkn. Poszukaj na tylnych siedzeniach samochodw. Na pewno j znajdziesz. Potem obrci si gwatownie. Mj brylant! Wstaam, podniosam szal i ruszyam w stron klubu. Marko zerwa si i zastpi mi drog. A potem powoli przecign palcem po swojej dolnej wardze i posmarowa mi krwi obydwa policzki. Zapaciem za ten brylant wasn krwi. Oddawaj go natychmiast! Nie wiem, gdzie jest. Wiedziaam oczywicie doskonale, e brylant znajduje si w mojej wieczorowej torebce. Kiedy Marko przewrci mnie na ziemi, torebka poleciaa w gb ciemnego ogrodu niczym nocny ptak. Postanowiam teraz odej, ale pniej wrci i odnale j. Nie miaam pojcia, jaka jest warto takiego brylantu,

ale wiedziaam, e na pewno niemaa. Marko chwyci mnie za ramiona. Mw, ale to ju! sykn. Mw, bo jak nie, to ci eb ukrc. Nagle wszystko mi zobojtniao. Twj brylant jest w mojej torebce powiedziaam. Ley tam gdzie w bocie. Kiedy odchodziam, Marko czoga si na czworakach i przeszukiwa skrawek ziemi, na ktrej byszczcy kamie znalaz schronienie przed jego rozwcieczonym wzrokiem. Doreen nie byo ani na sali balowej, ani na parkingu. Trzymaam si skraju ciemnoci, bo baam si, e kto zauway, i suknia moja i pantofle s brudne i oblepione traw, nagie piersi zakryam czarnym szalem. Na szczcie bal mia si ju ku kocowi, ludzie szukali swoich samochodw, wic zaczam pyta, czy kto nie mgby mnie zabra do miasta, wreszcie znalazam miejsce w samochodzie jadcym na Manhattan. O tej nijakiej godzinie, zawieszonej pomidzy noc a witem, solarium na dachu Amazonki" byo zupenie puste. Odziana tylko w biay szlafroczek w bkitne chabry, wspiam si cicho jak wamywacz na parapet. Poniewa by bardzo wysoki siga niemal do moich ramion musiaam przywlec jedno ze skadanych krzese, ustawionych pod cian. Stanam na nim. Silny wiatr tarmosi mi wosy i spitrza je nad czoem.

U moich stp rozcigao si upione miasto, pene ciemnych, w aobie pogronych domw. Ostatnia noc mojego ycia! Z zawinitka, jakie przyniosam, wydobyam kawaek jasnego materiau i pocignam go tak, jak pociga si kota za ogon. Stara, sprana, niegdy elastyczna koszulka wysuna si z zawinitka. Powiewaam ni nad gow jak sztandarem pokoju... Chwycia wiatr. Puciam j. Zacza spada w ciemno nocy, jak wielki, biay kwiat. Powoli, bardzo powoli, jakby si rozgldaa za dogodnym dachem czy parapetem. Znowu szarpnam moje zawinitko. Wiatr opiera si ze wszystkich si i tym razem nie udao mi si. Pachta spada pasko jak nietoperz na ogrdek na dachu ssiedniego domu. I tak staam i karmiam nocny wiatr moj garderob, sztuka po sztuce. Jak popioy drogiej zmarej osoby, ndzne strzpy mojej niedawnej wietnoci ulatyway w dal i paday na chybi trafi, nie wiadomo gdzie, w gb dalekiego niewidzialnego serca miasta.

Rozdzia 10
Z lustra wyzieraa na mnie twarz chorego Indianina. Wsunam puderniczk do torebki i zaczam patrze przez okno pocigu. Za szybami przesuway si grzzawiska i rudery, typowe dla stanu Connecticut, istne mietnisko. Nieskadne, do niczego niepodobne fragmenty zrujnowanego krajobrazu. wiat jest jedn wielk kup mieci. Spojrzaam na bluzk i spdnic, ktre miaam na sobie. Spdniczka bya z zielonej elany, przymarszczona, w malutkie czarne, biae i jaskrawoniebieskie ciapki. Sterczaa dokoa mnie jak abaur. Bluzka ze szwajcarskiego haftu miaa falbany zamiast rkaww, wiotkie jak skrzydeka nowo narodzonego anioka. Kiedy puszczaam z wiatrem moj nowojorsk garderob, zapomniaam o tym, e trzeba bdzie co na siebie woy, wic pniej wymieniam szlafrok w chabry na spdnic i bluzk Betsy. Moje lustrzane odbicie w szybie biae skrzyda bluzki, ciemne wosy zaczesane w koski ogon, blada twarz wygldao do niesamowicie na tle przesuwajcego si krajobrazu. Strach na wrble powiedziaam gono. Siedzca naprzeciwko kobieta spojrzaa na mnie sponad jakiego pisma ze zdumieniem.

Specjalnie nie zmyam z policzkw zaschnitej krwi. Te dwie rdzawe smugi uznaam za bardzo wzruszajce i raczej interesujce i postanowiam zachowa je niby pamitk po zmarym kochanku, dopki si same nie zetr. Wiedziaam, e jak bd si umiecha albo robi miny, to zeschnita krew zacznie odpada po kawaku, wic siedziaam z nieruchom twarz, a kiedy trzeba si byo odezwa, mwiam przez zby, nie poruszajc prawie wargami. Zupenie nie mogam zrozumie, dlaczego ludzie tak mi si przygldaj. Znam mnstwo osb o znacznie dziwniejszym wygldzie. Na pce nade mn leaa moja szara walizka, w ktrej znajdowaa si jedynie ksika pod tytuem Trzydzieci najlepszych opowiada roku, biaa plastykowa pochewka na okulary soneczne i dwa tuziny awokado poegnalny prezent od Doreen. Awokado byy zupenie niedojrzae, eby mogy dojecha na miejsce w dobrym stanie. Kiedy zdejmowaam albo podnosiam walizk, przewalay si w niej ze specjalnym, dosy nawet sympatycznym grzechocikiem. Ulica Sto Dwadziecia Oooosiem! wrzasn konduktor. Obaskawiona dungla, zoona z dbw, sosen i klonw, zatrzymaa si w biegu i stana nieruchomo,

obramowana framug okna. Jak obraz kiepskiego malarza. Przemknam si przez wskie przejcie pomidzy awkami, dwigajc chroboczc walizk. Gdy wyszam z klimatyzowanego wntrza pocigu na platform dworca, run na mnie od razu znajomy zaduch naszego przedmiecia. Pachniao wami gumowymi, benzyn, rakietami tenisowymi, niemowltami i psami. A nad tym wszystkim senny spokj lata pooy swoj rk, kojc jak mier. Matka czekaa na mnie, oparta o swoj szar chevrolet. C to, kotuniu, co ty masz na twarzy? Zaciam si odparam krtko i razem z walizk wpakowaam si na tylne siedzenie. Nie chciaam, eby gapia si na mnie przez ca drog. Pokrowce samochodu byy liskie i czyste. Matka wsuna si za kierownic, rzucia mi kilka listw na kolana i odwrcia si ode mnie. Samochd zamrucza i ruszy. Najlepiej bdzie, jak ci od razu powiem odezwaa si matka. Po tym, jak trzymaa gow, zorientowaam si, e wiadomo nie jest dobra. Nie dostaa si na te kursy pisarskie. cisno mnie w doku. Przez cay czerwiec myl o tym, e bd uczszczaa na kurs pisania, rozcigaa si przede mn jak szeroki, bezpieczny most, przerzucony przez beznadziejn, bezdenn przepa lata. Teraz most pk, zapad si, a

drobna posta, odziana w bia bluzk i zielon spdnic, spadaa w przepa. Usta uoyy mi si w grymas goryczy. Spodziewaam si tego w gruncie rzeczy. Wcisnam si gbiej w siedzenie, przywaram nosem do ramy okna i zaczam si wpatrywa w przesuwajce si domy i domki przedmiecia Bostonu. W miar jak ulice staway si bardziej znajome, zsuwaam si coraz niej. Zaleao mi bardzo na tym, eby mnie nikt nie zauway. Wycieany, szary sufit samochodu wisia nad moj gow jak sufit wiziennej karetki, a jednakowe biae drewniane domy ze starannie wystrzyonymi trawnikami przesuway si jak szereg wielkich, dobrze zabezpieczonych klatek. Jeszcze nigdy w yciu nie spdziam lata w domu. Przejmujcy zgrzyt k samochodowych rani mi uszy. Soce, przefiltrowane przez aluzje z plastyku, wypeniao sypialni szafranowym wiatem. Nie miaam pojcia, ile godzin spaam, ale byam wci miertelnie zmczona. Drugie ko, ustawione rwnolegle do mojego, byo puste. O sidmej usyszaam, jak matka wstaje, ubiera si cichutko i na palcach wysuwa si z pokoju. Potem z dou, z kuchni, doszo mnie warczenie elektrycznej wyciskarki do soku, zapach wieej kawy i smaonego bekonu.

Nastpnie usyszaam szum wody w zmywaku, a wreszcie brzk sztucw i talerzy. Matka chowaa naczynia do kredensu. Drzwi frontowe otworzyy si i zamkny, otworzyy si i zamkny drzwiczki samochodu, motor warkn brrum, brrrum i z chrzstem k po wirze samochd matki oddali si i ucich. Moja matka uczya pisania na maszynie oraz stenografii w eskim college'u miejskim. Wracaa do domu dopiero pnym popoudniem. Znowu zgrzyt kek na wirze. Kto chyba przesuwa wzek dziecinny tam i z powrotem tu pod moim oknem. Wylazam z ka, opadam na dywan i poczogaam si na czworakach pod okno, eby zobaczy, kto to moe by. Dom nasz by may, biay, drewniany, ustawiony na rodku niewielkiego jaskrawozielonego trawnika, przy zbiegu dwch spokojnych podmiejskich ulic. Mimo e zasadzilimy dokoa naszej posesji klony, to kady, kto zechcia, mg zajrze w okna sypialni na drugim pitrze i dowiedzie si, co robimy. Daa nam to niedwuznacznie do zrozumienia nasza najblisza ssiadka, pani Ockenden. Pani Ockenden bya emerytowan pielgniark, niedawno polubia trzeciego ma poprzedni dwaj umarli w do tajemniczych okolicznociach i spdzaa niewiarygodn ilo czasu, obserwujc nasz dom spoza biaych, krochmalonych firanek swojej sypialni. Dwukrotnie telefonowaa do matki, eby si na mnie

poskary. Raz, by donie, e siedz od godziny w niebieskim plymoucie pod samym domem i cauj si namitnie z jakim chopcem. Drugi raz powiedzie, ebym spuszczaa rolet, bo, wyprowadzajc wieczorem swojego teriera, zobaczya mnie prawie nag. Bardzo ostronie podcignam si na tyle, eby zobaczy, co si dzieje na ulicy. Niewielkiego wzrostu kobieta o zabawnie sterczcym brzuchu pchaa stary, czarny wzek dziecinny, podczas gdy dwoje czy troje mizernych dzieci o umorusanych twarzach i poobijanych kolanach wloko si za ni. Na ustach tej kobiety igra pogodny, ekstatyczny niemal umiech. Gow odrzucia w ty. Wygldaa jak jajo wrbla naoone na jajo kacze. Umiechaa si prosto w soce. Znaam j doskonale. Nazywaa si Dodo Conway.' Dodo Conway bya katoliczk, absolwentk Barnard College, on architekta, absolwenta Columbia University rwnie katolika. Mieszkali w wielkim, starym domu, ocienionym wysokimi sosnami. Na ganku i trawniku stay hulajnogi, rowery na trzech koach, wrotki, wzki dla lalek, zabawki, takie jak wozy straackie, a take rakiety do rnych gier, kije do baseballu, siatki do badmintona, bramki do krokieta, klatki na chomiki, szczeniaki cocker spanieli jednym sowem, wszystkie rekwizyty prowincjonalnego ycia rodzinnego. ycie Dodo bardzo mnie interesowao.

Jej dom rni si cakowicie od innych domw naszej dzielnicy. Przede wszystkim by wikszy i nie by biay (drugie pitro skonstruowane byo z brunatnych desek, a pierwsze pokryte szarym tynkiem z wcinitymi tu i wdzie czarnymi i fioletowymi kamieniami). Rzd sosen zasania go przed okiem ssiadw, co w naszej dzielnicy uwaano za rzecz wrcz aspoeczn. Pozostali mieszkacy sadzili dokoa swoich parceli niskie ywopoty, a kontakty pomidzy ludmi byy ywe i serdeczne. Dodo odywiaa swoj szstk a niebawem sidemk dmuchanym ryem, masem fistaszkowym, marmolad, lodami waniliowymi i niezliczon iloci mleka. Mleczarz dawa jej specjalny rabat. Dodo cieszya si powszechn sympati, chocia rosnca gromadka jej dzieci bya ulubionym tematem konwersacji. Starsi mieszkacy naszego przedmiecia mieli przecitnie dwoje dzieci, modsi, zamoniejsi czworo, a jedynie Dodo spodziewaa si sidmego. Ju p tuzina dzieci uwaano za swojego rodzaju rekord, ale, mwiono, ostatecznie Dodo jest katoliczk. Patrzyam teraz, jak pchaa wzek ze swoim najmodszym tam i z powrotem pod naszymi oknami. Wygldao na to, e prbuje zwrci na siebie moj uwag. Nie cierpi dzieci. Deska w pododze zaskrzypiaa, nachyliam si szybko, a gwka Dodo Conway, wiedziona instynktem czy te

niesamowicie wprost wyostrzonym suchem, przekrcia si na jej szczupej szyi. Czuam, e Dodo przebija wzrokiem biae deski naszej szczytowej ciany, tapet w czerwone ryczki i widzi mnie, przytulon do srebrnych eberek kaloryfera. Poczogaam si z powrotem do ka i nacignam przecierado na gow. Poniewa jednak przepuszczao wiato, wtuliam twarz w poduszk, eby stworzy zudzenie, e jest noc. Zastanawiaam si nad tym, czy nie naleaoby moe wsta, ale nie mogam znale adnego powodu. Nic na mnie nie czekao. Po jakim czasie zadzwoni telefon w hallu. Wepchnam sobie rogi poduszki do uszu i postanowiam odczeka pi minut. Potem uniosam gow. Byo cicho. Ale po sekundzie dzwonienie rozlego si znowu. Przeklinajc przyjaciela, krewniaka czy znajomego, ktry dowiedzia si o moim powrocie do domu, poczapaam boso na d. Czarny, ustawiony na stole instrument odzywa si w regularnych odstpach czasu histerycznym trelem, zupenie jak jaki nerwowy ptak. Podniosam suchawk. Halo powiedziaam grubym basem. Halo, Esther, co si z tob dzieje? Czy jeste przezibiona? By to gos mojej przyjaciki, Jody. Dzwonia z Cambridge. Jody pracowaa tego lata w kooperatywie studenckiej, a

poza tym uczszczaa na letni kurs socjologii. Wraz z dwiema koleankami z mojego roku odnaja na ten okres due mieszkanie od czterech studentw prawa z Harvardu. Miaam si tam wprowadzi na reszt lata. Jody chciaa wiedzie, kiedy zamierzam przyjecha. Wcale zawiadomiam j. Nie przyjli mnie. Nastpia cisza. Co za idioci odezwaa si wreszcie Jody. Nie znaj si na literaturze. Te tak uwaam mj gos brzmia obco i gucho. Ale przyjedaj, co tam! Pjdziesz na jaki inny kurs. Przemkna mi przez gow myl o letnim kursie niemieckiego lub psychopatologii. Miaam na ksieczce niemal ca nowojorsk pensj, wic sta mnie byo na to. Ale ten nowy, guchy gos odpowiedzia za mnie: Nie, raczej na mnie nie liczcie. Wanie, bo mamy dziewczyn, ktra chciaaby si wprowadzi, w razie gdyby zwolnio si ko... wietnie. Niech si wprowadza. W momencie kiedy odwieszaam suchawk, wiedziaam ju, e popeniam bd. Trzeba byo mimo wszystko powiedzie, e przyjedam. Jeszcze jeden poranek spdzony na wsuchiwaniu si w zgrzyt k wzka dziecinnego na pewno doprowadzi mnie do szau. Dawno ju postanowiam nigdy nie mieszka z matk pod jednym dachem duej ni tydzie. Signam po suchawk. Rka moja wysuna si kilka centymetrw, potem

cofna si sama i opada. Zmuszaam j kilka razy do podjcia suchawki, ale cofaa si tak gwatownie, jak gdyby walia w niewidoczn szklan szyb. Zeszam do jadalni. Na stole znalazam dugi, rzeczowy list z biura kursw letnich i cienk bkitn kopert z napisem Yale", zaadresowan starannym charakterem pisma Buddy'ego. Wziam n i otworzyam pierwszy list. Poniewa nie dostaam si na kurs pisania, proponowano mi, ebym zapisaa si na co innego i kazano mi natychmiast zatelefonowa do sekretariatu, w przeciwnym wypadku mog si znale na lodzie, gdy zgosze jest bardzo duo. Wykrciam numer biura letnich kursw i tym swoim somnambulicznym gosem owiadczyam, e panna Esther Greenwood nie zamierza tego lata uczszcza na adne kursy. Przysuchiwaam si samej sobie ze zdumieniem. Nastpnie odpiecztowaam list Buddy'ego. Buddy pisa, e chyba zakocha si w swojej pielgniarce, ktra rwnie cierpi na grulic, ale e matka wynaja na lipiec domek w grach Adirondack i gdybym zechciaa tam pojecha, jego uczucia dla pielgniarki prawdopodobnie si rozwiej. Chwyciam owek i przekreliam wszystko, co Buddy napisa, a na odwrocie nabazgraam, e jestem zarczona z pewnym tumaczem kabinowym i nie chc Buddy'ego wicej zna, a to gwnie dlatego, e nie ycz sobie, eby

moje dzieci miay ojca hipokryt. Wpakowaam list z powrotem do koperty, zakleiam tam i przeadresowaam do Buddy'ego. Nie nakleiam wieego znaczka. Uwaaam, e te trzy centy opac si mojemu byemu narzeczonemu sowicie. A potem wpado mi do gowy, e mogabym spdzi reszt lata, piszc powie. Sprawioby to wielu osobom autentyczn przykro. Poszam do kuchni, naoyam spor yk tatara do filianki, wbiam jajko, wymieszaam i zjadam. Nastpnie rozstawiam stolik do kart na otwartej werandzie pomidzy domem a garaem. Duy krzak jaminu odcina j od ulicy. Z jednej strony zasania mnie mur domu, z drugiej mur garazu, a kpa brzz i ywopot chroniy mnie przed wzrokiem pani Ockenden. Z szafy w hallu, spod sterty starych kapeluszy filcowych, szczotek do ubrania i wenianych szali wyjam trzysta pidziesit kartek wysokogatunkowego papieru do pisania. Powrciam z tym wszystkim na moj przewiewn werand, wsadziam pierwsz kartk papieru do starego portabla i przekrciam waek. Oczyma duszy jakby z oddali widziaam siebie siedzc pomidzy dwiema pobielanymi, drewnianymi cianami, krzewem jaminu, kp brzz i ywopotem, malutk jak figurka z domku dla lalek. Wspczucie dla tej samotnej postaci cisno mi serce.

Postanowiam, e bohaterk mojej powieci bd ja sama troch, rzecz jasna, zakamuflowana. Bohaterka miaa si nazywa Elaine. Elaine. Policzyam na palcach litery. Sze. Tyle samo co w Esther. To dobry omen. Elaine siedziaa midzy domem a garaem, odziana tylko w star, t koszul nocn swojej matki, i czekaa, a co si wydarzy. By lipcowy, upalny poranek i po jej plecach pojedynczo, powoli, jak leniwe insekty, suny krople potu". Odchyliam si i spojrzaam na swoje dzieo. Zdanie wydao mi si nawet do ywo napisane i byam dumna z tych leniwych insektw, chocia miaam niejasne uczucie, e ju to kiedy gdzie czytaam. Siedziaam przez dobr godzin, usiujc napisa jeszcze jedno zdanie, a oczyma duszy widziaam wci w oddali ma, bos laleczk w tej koszuli nocnej swojej matki, ktra take siedziaa i patrzya tpo przed siebie. C to, kochanie, czemu si jeszcze nie ubraa? Moja matka zawsze bardzo si pilnowaa, eby nie mwi do mnie rozkazujcym tonem. Tumaczya mi wszystko sodkim gosem, jak przystao na dojrza, inteligentn osob, ktra zwraca si do drugiej, rwnie inteligentnej. Jest prawie trzecia. Pisz powie owiadczyam. Nie mam czasu na to, eby wci tylko zdejmowa jedne ciuchy i nakada drugie.

Rozoyam si na werandowej kanapce i przymknam oczy. Syszaam, jak matka zamyka maszyn do pisania i odstawia j na bok, by zrobi miejsce na talerze i sztuce, ale nie ruszaam si. Inercja owadna caym ciaem Elaine. Tak zapewne czuj si ludzie cierpicy na malari, pomylaa". Pomylaam, e jeeli uda mi si napisa jedn stron dziennie, to bdzie bardzo dobrze. Nagle mnie olnio. Zrozumiaam, na czym polegaj moje trudnoci. Miaam za mao dowiadczenia yciowego. Jake pisa o yciu, skoro si nie miao romansu, nie urodzio dziecka, a nawet nie byo wiadkiem cudzej mierci? Jedna moja znajoma dostaa niedawno nagrod za opowiadanie, oparte na jej przygodach wrd afrykaskich Pigmejw. Jake tu rywalizowa z takimi ludmi? Pod koniec kolacji matce mojej udao si mnie namwi, ebym si wieczorami uczya u niej stenografii. W ten sposb, mwia, wilk bdzie syty i owca caa. Napisz powie, naucz si czego praktycznego i jednoczenie zaoszczdz mas pienidzy. Tego wieczoru matka wyniosa z piwnicy star tablic i ustawia j na werandzie. Nastpnie zacza kred wypisywa jakie dziwne esy-floresy. Siedziaam w fotelu i przygldaam si. Z pocztku nawet mnie to bawio. Pomylaam, e naucz si tej stenografii bardzo

szybko, a kiedy ta stara piegowata baba z Biura Stypendialnego zapyta mnie, dlaczego nie pracowaam przez lipiec i sierpie, jak inne stypendystki, odpowiem, e skoczyam bezpatny kurs stenografii, by mc od razu po studiach zarabia na ycie. Ale kiedy prbowaam sobie wyobrazi, jak pokrywam szybciutko cae stronice papieru znakami, popadam w panik. adna posada, zwizana ze znajomoci stenografii, jako mnie nie ncia. I gdy tak siedziaam i patrzyam na tablic, esy-floresy zaczy zachodzi mg, a ich znaczenie nie chciao w aden sposb dotrze do mojej wiadomoci. Owiadczyam wic, e rozbolaa mnie gowa, i pooyam si do ka. W godzin pniej drzwi otworzyy si cichutko i matka wlizna si do sypialni. Syszaam, jak si rozbiera, jak wsuwa si do ka. Szpilki w jej nawinitych na waki wosach poyskiway jak mae bagneciki. Postanowiam pisa powie dopiero po powrocie z podry do Europy, a przynajmniej po jednym kochanku, natomiast stenografii nie uczy si wcale. Rozumowaam, e jeeli nie bd znaa stenografii, to nie bd si musiaa ni posugiwa. Doszam take do wniosku, e najlepiej bdzie spdzi lato na lekturze Finnegan's Wake i na przygotowaniach do pracy dyplomowej. W ten sposb, w chwili rozpoczcia nowego roku

szkolnego, we wrzeniu, bd ju bardzo zaawansowana i spdz ostatni rok studiw przyjemnie, podczas gdy wikszo seniorek bdzie tyra dzie i noc, bez makijau, z brudnymi wosami, karmic si kaw i benzedryn. Po chwili jednak znowu zmieniam zdanie, postanowiam przerwa nauk na jeden rok i zabra si do ceramiki artystycznej. A moe pojecha do Niemiec, popracowa w jakiej knajpie i nauczy si bezbdnie jzyka? Rne plany, jeden po drugim, zaczy si lgn w mojej gowie i mnoy jak krliki. Widziaam dotychczasowe lata mojego ycia jak supy telefoniczne, rozstawione w regularnych odstpach wzdu drogi i poczone ze sob drutami... dziewitnacie slupw. Po chwili druty spltay si, odsuny w dal i mimo e si bardzo wytaam, nie mogam dojrze ani jednego supa za tym ostatnim, dziewitnastym. Pokj ton w niebieskawej powiacie. Gdzie podziaa si noc? Matka z powalonego pnia przemienia si w upion, starsz kobiet, oddychajc lekko otwartymi ustami. Z gbi jej krtani wydobywao si ciche chrapanie. To chrzkanie zirytowao mnie i przez chwil mylaam o tym, eby cisn oburcz t krta, te cigna, t skr i zrobi z tym koniec. Udawaam, e pi, dopki matka nie wysza do szkoy, ale wiato soneczne przenikao nawet przez zamknite

powieki. Widziaam je od wewntrz, dwie czerwone podranione zasony, utkane z malutkich naczy krwiononych jak dwie otwarte rany. Wsunam si pomidzy materac a wycielan ram ka. Materac leg na moich plecach jak pyta nagrobkowa. Byo tu ciemno i bezpiecznie, ale wolaabym, eby materac by ciszy. Potrzebny mi by ciar, bardzo wielki ciar na plecach, ebym moga spokojnie zasn. Gruba ksiga wbijaa mi si w brzuch, rzekobieg, koo Ewy i Adama, tukiem brzegu a po zakole zatoki wiedzie nas wygodnym zakolem recyrkulacji do Howth Castle i Enwironw". Maa litera, od ktrej zaczynao si zdanie, znaczy, by moe, e nic si waciwie nigdy nie zaczyna od pocztku, nic nie zaczyna si du liter, a tylko wynika z czego, co ju kiedy byo. Ewa i Adam to naturalnie Adam i Ewa, ale chyba nie tylko. Moe to po prostu pub w Dublinie. Wodziam oczami po stronicy, jak po talerzu napenionym rosoem z kluseczkami w ksztacie liter. Zatrzymaam si na rodku stronicy, na bardzo dugim sowie: bababadalghtaraghtakamminarronnkonnbronntonnerrerronntonntuonnthuunntrovarrhounawnskatohohordenutnuk!". Policzyam litery. Byo ich dokadnie sto. To na pewno co symbolizuje. Dlaczego jest ich akurat sto? Z wysikiem przeczytaam to dugie sowo na gos.

Z ust moich wydobyy si dwiki, przypominajce spadanie cikiego, drewnianego przedmiotu po schodach. Bum, bum, bum. Stopie po stopniu. Podniosam ksik do oczu, stronice rozwiny si jak wachlarz. Znajome niegdy sowa przelatyway przed moimi oczami, zdeformowane, rozmazane, jak twarze odbite w krzywym zwierciadle. Uderzay w szklist powok mojego, mzgu, ale bez echa, bez rezonansu. Zmruyam oczy. Literom wyrosy kolce i wielkie jelenie rogi, po chwili zaczy si rozdziela, wycina houbce, podskakiwa i w ogle wygupia si na caego. Potem zaczy si czy w fantastyczne, obce, nieprzetumaczalne sowa, moe chiskie, moe arabskie. Postanowiam da sobie spokj ze specjaln prac dyplomow. Zrobi normalne magisterium z anglistyki. Poszam do dziekanatu college'u, eby si zorientowa, jakie przedmioty trzeba w tym celu zaliczy. Okazao si, e nie miaam nawet poowy. Midzy innymi wymagany by kurs literatury osiemnastowiecznej. Nie cierpi osiemnastego wieku. Od razu widz ca kup zarozumiaych, szaleczo racjonalnych elegancikw komponujcych precyzyjne dwuwierszyki. Opuciam wic ten kurs. Mogam sobie na to pozwoli, poniewa studentom robicym dyplom specjalny pozostawiono bardzo du swobod. Tak wielk, e ja na przykad zajmowaam si gwnie czytaniem dzie Dylana Thomasa.

Jednej z moich przyjaciek udao si, dziki temu systemowi, nie przeczyta ani jednego utworu Szekspira. Znaa natomiast kad linijk Czterech kwartetw . [Cztery
kwartety cykl poematw T. S. Eliota, ktry ukaza si w Nowym Jorku w 1943 roku.]

Zorientowaam si wic, e przeniesienie si z programu specjalnego na zwyky byoby nie tylko szalenie pracochonne, ale mogoby mnie po prostu skompromitowa. Poszam wic do sekretariatu college'u miejskiego, w ktrym uczya moja matka, i sprawdziam, jakich kursw wymagaj tam do dyplomu. Okazao si, e wymagania ich byy nawet wiksze. Trzeba byo zaliczy staroangielski, histori jzyka, a take przestudiowa niemal ca literatur, od Beowulfa po dzie dzisiejszy. Przyznam, e zaskoczyo mnie to. Dotychczas traktowaam college matki z lekk pogard, szczeglnie, e by koedukacyjny i uczszczali do studenci, ktrym nie udao si otrzyma stypendium w ktrym ze znanych college'w Wschodniego Wybrzea. Teraz zrozumiaam, e najmarniejszy nawet student z college'u miejskiego umie wicej ode mnie. Nawet gdybym chciaa zapaci pene czesne, nie miaabym szans na przyjcie, a o takim stypendium, jakie miaam, nie mogoby, rzecz prosta, by mowy. Najlepiej bdzie, pomylaam, jeeli przerw studia na rok, pjd do pracy i przez ten czas zastanowi si nad swoj przyszoci. Mogabym jednoczenie, w tajemnicy,

przerobi literatur osiemnastego wieku. Ale nie znaam przecie stenografii, wic o posad byoby trudno. Mogabym zosta tylko maszynistk albo kelnerk. Tymczasem ani na jedno, ani na drugie nie miaam ochoty. Czy ty naprawd znowu chcesz recept na proszek nasenny? Tak. Daam ci w zeszym tygodniu ca buteleczk bardzo mocnych proszkw. Ju nie dziaaj. Teresa popatrzya na mnie uwanie swoimi wielkimi, ciemnymi oczami. Pod oknami gabinetu przyj bawia si trjka jej dzieci. Moja ciotka, Libby, wysza za m za Wocha. Teresa za bya szwagierk ciotki i nasz rodzinn lekark. Lubiam Teres. Ma takt i intuicj. Pewnie dlatego, e jest Woszk z pochodzenia. Nastpia chwila ciszy. Powiedz, co si z tob dzieje? zadaa Teresa. Nie mog spa. Nie mog czyta. Usiowaam mwi gosem spokojnym i zrwnowaonym, ale miaam zupenie zacinit krta. Rozoyam rce. Myl... Teresa wydara kartk z bloczka i wypisaa jakie nazwisko i adres. Myl, e powinna poradzi si specjalisty. Pomoe ci lepiej ni ja.

Spojrzaam na kartk, ale nie mogam przeczyta, co byo na niej wypisane. Doktor Gordon powiedziaa Teresa. Psychiatra.

Rozdzia 11
Poczekalnia doktora Gordona utrzymana bya w kojcych odcieniach beu. Beowe ciany, beowy dywan, beowe fotele i beowa kanapa. Ani jednego obrazu czy lustra. Na cianach dyplomy znanych szkl medycznych z nazwiskiem doktora Gordona wypisane po acinie. Na stoach i stolikach doniczki z ceramiki, pene bladych, seledynowych paproci i ciemnozielonych rolin dekoracyjnych. Zastanawiaam si nad tym, dlaczego ten pokj daje takie poczucie bezpieczestwa. Wkrtce zrozumiaam. Nie byo tam ani jednego okna. Draam z zimna, bo klimatyzacja bya bardzo silna. Wci miaam na sobie bia bluzk i namarszczon spdnic Betsy Od chwili, kiedy powrciam do domu, a wic od trzech tygodni, ani razu ich nie wypraam, wic byy bardzo wymite. Przepocona bawena miaa cierpki, ale sympatyczny zapach. Od trzech tygodni rwnie ani razu nie umyam wosw. Od siedmiu nocy nie zmruyam oka. Matka uwaaa, e pewnie jednak od czasu do czasu zasypiam, bo nie wyobraaa sobie, eby mona byo tak dugo y bez snu. Ale jeeli nawet troch spaam, to chyba bez zmruenia powiek, gdy wiem, e przez siedem

dugich nocy ledziam wzrokiem ruch wskazwek budzika, i jestem pewna, e nie opuciam ani jednej sekundy, ani jednej minuty, ani jednej godziny. Nie myam wosw i nie praam odziey po prostu dlatego, e wydawao mi si to szalenie gupie. Dni nadchodzcego roku akademickiego cigny si przede mn jak rzd byszczcych, biaych klockw, poprzedzielanych czarn krech reprezentujc sen. Tylko e teraz te smugi cienia, odgradzajce jeden klocek od drugiego, zniky i wszystkie te biae klocki zlay si w jedn wielk, szerok, jasn, nieskoczenie przygnbiajc alej. Po co wic pra dzisiaj, skoro jutro trzeba bdzie zacz od pocztku. Ju sama myl o tym mczya mnie niesychanie. Chciaam robi wszystko tylko raz jeden, jedyny raz. I to raz na zawsze. Doktor Gordon bawi si srebrnym owkiem. Matka pani twierdzi, e pani jest bardzo przygnbiona. Skulona w gbokim, skrzanym fotelu patrzyam na doktora Gordona poprzez nieskoczenie szeroki, wypolerowany blat biurka. Doktor Gordon czeka spokojnie na moj odpowied, stukajc owkiem, tap, tap, tap, po gadkiej, czystej zielonej bibule. Mia tak gste i dugie rzsy, e robiy wraenie sztucznych. Czarna nylonowa frdzla zwisajca nad dwiema zielonymi, lodowato zimnymi sadzawkami.

Doktor Gordon mia tak regularne rysy, e by po prostu adny. Znienawidziam go w momencie, w ktrym przekroczyam prg jego gabinetu. Wyobraaam sobie, e zastan sympatycznego, brzydkiego, wraliwego na ludzkie sprawy mczyzn, ktry podniesie na mnie wzrok, powie: Aha!" jak gdyby ju wiedzia, e wszystko bdzie dobrze. Byam pewna, e znajd wwczas odpowiednie sowa, eby wyrazi to, co mnie drczy, wytumaczy mu, dlaczego jestem tak okropnie przeraona, dlaczego mam uczucie, jak gdyby mnie si wpychano coraz gbiej i gbiej do czarnego dusznego worka, z ktrego si ju nigdy nie wydostan. A potem ten dobry lekarz rozparby si wygodnie w fotelu, zoy czubki palcw doni, tworzc ma kocieln wieyczk, i wytumaczy mi, dlaczego nie mog spa, dlaczego nie mog je, dlaczego nie mog czyta i dlaczego wszystko, co inni ludzie robi, wydaje mi si idiotyczne, bo cay czas myl o tym, e na kocu czeka mnie nieuchronnie mier. A potem ten doktor pomoe mi powrci krok za krokiem do zdrowia. Ale doktor Gordon by zupenie inny. Mody, przystojny i wida byo od razu zarozumiay. Na jego biurku staa fotografia w srebrnej ramie, przedstawiajca pikn, ciemnowos kobiet, podobn do doktora jak siostra. Umiechaa si nad gwkami dwojga

jasnowosych dzieci. Zdawao mi si, e jedno jest dziewczynk, a drugie chopcem, ale mogli to by rwnie dwaj chopcy albo dwie dziewczynki, trudno si zorientowa, jak dzieci s jeszcze takie mae. O ile pamitam, by tam jeszcze pies, na samym dole airedale lub zoty wye a moe by to tylko wzr na materiale spdnicy tej kobiety. Sama nie wiem dlaczego, ale fotografia ta bardzo mnie rozzocia. Nie rozumiaam, dlaczego doktor ustawi j tak, bym j widziaa. Chyba tylko po to, eby mnie z gry ostrzec, e jest onaty, wic eby mi nic gupiego do gowy nie wpado. Ten doktor Gordon na pewno mi nie pomoe, bo sam yje w otoczeniu wzorowej rodziny, piknej ony, dwojga cudownych dzieci i rasowego psa. Idylla ta przypominaa obrazek z kartki witecznej. Moe mogaby pani opisa mi swoje dolegliwoci i powiedzie, co pani o nich sdzi? Analizowaam w mylach te sowa, obracaam je podejrzliwie, jakby byy okrgymi, wypolerowanymi morsk fal kamyczkami, z ktrych niespodziewanie mog wysun si ostre ky. Co sdz o moich dolegliwociach? Brzmiao to, jak gdyby w rzeczywistoci nic mi nie byo i jakbym wyobraaa sobie tylko, e co mi jest. Gosem paskim i beznamitnym eby mu pokaza, e jego uroda i jego rodzinna fotografia nie zrobiy na mnie

adnego wraenia powiedziaam doktorowi Gordonowi, e w ogle przestaam spa, e nie jem i e nie mog czyta. Nie powiedziaam mu nic o tym, co stao si z moim pismem, chocia to mi najwicej dokuczao. Tego samego ranka zabraam si do napisania listu do Doreen, do zachodniej Wirginii, eby j zapyta, czy nie mogabym do niej przyjecha i moe znale prac na lato w jej college'u. Ale kiedy wziam piro do rki, zaczy spod niego wychodzi ogromne, wichrowate kulfony podobne do pisma maego dziecka gryzmoy te na dodatek miay tendencj do opadania krzywo, po przektnej strony. Wygldao to, jakby kto na nie dmuchn. Nie mogam wysa takiego listu, podaram go wic na mae kawaki i wsunam do torebki, gdzie leaa rwnie moja kosmetyczka. Wziam je na wszelki wypadek, gdyby psychiatra prosi, ebym mu je pokazaa. Doktor Gordon, rzecz jasna, nie zada strzpw listu, poniewa nic mu o nim nie powiedziaam. Zaczam cieszy si ze swojej przebiegoci. Zrozumiaam nagle, e bd mu moga powiedzie to, co zechc, i w ten sposb ukrywajc to, a ujawniajc tamto, pokaza taki obraz wasnej osoby, jaki mi si spodoba. On, oczywicie, bdzie myla, e jest mdrzejszy ode mnie. Podczas gdy mwiam, doktor Gordon siedzia z pochylon gow, zupenie jakby si modli. Jedynym dwikiem, jaki rozbrzmiewa w pokoju, z wyjtkiem mojego paskiego gosu, byo rytmiczne stukanie jego

owka o blat stou. Brzmiao to, jakby kto stuka lask spacerow w ten sam punkt bruku. Kiedy skoczyam, doktor Gordon unis gow. W jakim pani jest college'u? zapyta. Zdumiona odpowiedziaam na to dziwne pytanie. Nie rozumiaam, jaki moe by zwizek pomidzy nazw mojego college'u a moimi problemami. Aha! doktor Gordon odchyli si i nostalgicznym wzrokiem zapatrzy si w jaki punkt ponad moj gow. Pomylaam, e moe jednak osdziam go przedwczenie i zbyt nieyczliwie, e pewnie formuuje diagnoz. Ale on tylko powiedzia: wietnie pamitam ten college. Bywaem tam w czasie wojny. Mieli obz dla Pomocniczej Suby Kobiet. A moe dla pielgniarek? Odpowiedziaam, e nic o tym nie wiem. Tak, tak, to by obz Suby Pomocniczej, teraz sobie przypominam. Zanim wysali mnie do Europy, byem tam lekarzem. C za liczne dziewczta. Doktor Gordon rozemia si. A potem sprystym ruchem wsta z fotela i obszed biurko. Nie byam pewna, co chce zrobi, wic te wstaam. Doktor Gordon sign po moj luno zwisajc do i mocno j ucisn. Do zobaczenia za tydzie. Na Commonwealth Avenue bujne, gste wizy tworzyy cienisty tunel, w ktrym cigny si te i

czerwone fasady ceglanych domw. Tramwaj sun po srebrzystych szynach w stron Bostonu. Zaczekaam, a przejecha, i przeszam na drug stron ulicy. Staa tam szara chevroleta. Przez okienko wida byo twarz matki. Bya stroskana i poka jak plasterek cytryny. No wic, co powiedzia? Trzasnam drzwiczkami samochodu, ale nie zamkny si. Pchnam je i zatrzasnam po raz drugi. Powiedzia, ebym przysza za tydzie. Matka westchna. Doktor Gordon bra dwadziecia pi dolarw za godzin. Hej, ty tam, jak si nazywasz? Elly Higginbottom. Marynarz szed za mn noga w nog. Umiechnam si do niego. Na Rynku byo co najmniej tylu marynarzy, ile gobi. Wyaniali si zza brunatnego naronika, upstrzonego wielkimi biaoniebieskimi plakatami ze sloganem Wstp do Marynarki". Gdzie mieszkasz, Elly? W Chicago. W yciu nie byam w Chicago, ale znaam kilku chopcw z tamtejszego uniwersytetu i miaam wraenie, e jest to miasto w sam raz dla ludzi troch pokrconych i niezbyt konwencjonalnych.

 A wic jeste daleko od domu. Marynarz obj mnie wp i spacerowalimy tak po Rynku przez duszy czas. Poprzez materia mojej marszczonej spdnicy gaska moje biodro, a ja umiechaam si, ale milczaam, eby nie zdradzi si bostoskim akcentem. Kadej chwili moglimy si natkn na pani Willard albo ktr z innych przyjaciek mojej matki, przechodzc tdy po zakupach u Filene'a albo po herbatce w jakiej kawiarence na Beacon Hill. Postanowiam, e jeeli si znajd w Chicago, to definitywnie zmieni nazwisko na Elly Higginbottom. Wtedy nikt si nie dowie, e straciam stypendium w jednym z najlepszych eskich college'w na Wschodnim Wybrzeu, e zmarnowaam cay miesiczny pobyt w Nowym Jorku, ani o tym, e odrzuciam propozycj maesk solidnego studenta medycyny, ktry na pewno zostanie kiedy czonkiem Amerykaskiego Towarzystwa Lekarskiego i bdzie zarabia mnstwo pienidzy. W Chicago ludzie bd mnie szanowali. Stan si po prostu sierot, Elly Higginbottom. Wszyscy polubi mnie za moje agodne, anielskie wprost usposobienie. Nikt nie bdzie mnie zmusza do czytania nieskoczonych iloci ksiek i pisania dugich referatw na temat problemu blinit w dzieach Jamesa Joyce'a. Wyjd za m za jurnego, ale troskliwego mechanika samochodowego, zao du, krowiast rodzin na wzr Dodo Conway.

Jeeli, oczywicie, bd miaa na to ochot. Co zamierzasz robi, jak wyjdziesz z marynarki? zapytaam nagle marynarza. Byo to najdusze zdanie, jakie dotychczas wypowiedziaam. Marynarz speszy si, zsun swoj ma, bia czapeczk na bok i podrapa si w gow. Bo ja wiem. Sam nie wiem. Jeeli dostan stypendium wojskowe, to moe pjd na studia. Stanam, a po chwili dodaam znaczco: A czy nigdy nie miae ochoty na warsztat samochodowy? Nie powiedzia marynarz. Jako nigdy Spojrzaam na niego spode ba jednym okiem. Mg mie najwyej szesnacie lat. Czy ty wiesz, ile ja mam lat? zapytaam go kwanym tonem. Marynarz umiechn si krzywo: Nie i nie interesuje mnie to. Teraz dopiero zauwayam, e ten marynarzyk jest bardzo przystojny. Jasnowosy, nordycki i dziewiczy. Graam osob prostolinijn i widocznie przycigaam chopcw przystojnych, dobrych i nieskomplikowanych. Wyobra sobie, e mam trzydzieci lat powiedziaam. Byam ciekawa, jak on na to zareaguje. Elly, ale wcale na to nie wygldasz marynarz mocniej przycisn moje lewe biodro. Szybko rozejrza si na wszystkie strony. Suchaj, Elly, chodmy pod te schodki koo pomnika,

to bd ci mg pocaowa. W tej samej chwili zobaczyam posta kobiety, ubranej w brzowy kostium, przechodzc przez Rynek. Sza w naszym kierunku. Miaa buty na wygodnych, paskich obcasach. Nie widziaam dokadnie jej twarzy, ale byam przekonana, e jest to pani Willard. Czy mgby mi pan powiedzie, gdzie jest stacja kolejki podziemnej? zapytaam marynarza bardzo gono. Co? Stacja kolejki. Jad do wizienia na Deer Island. Jak pani Willard podejdzie, bdzie mylaa, e zatrzymaam marynarza, eby go zapyta o drog, i e wcale go nie znam. Zabierz rce! wyrzuciam przez zacinite zby. Elly, zaraz. Co ci si stao? Kobieta mina nas i nawet nie spojrzaa w naszym kierunku. Okazao si, oczywicie, e nie bya to wcale pani Willard. Pani Willard znajdowaa si przecie w swoim domku w grach Adirondack. Patrzyam na oddalajc si kobiet. Byam za i rozgoryczona. Co jest, Elly? Zdawao mi si, e to znajoma wyjaniam. Wziam j za takie jedno babsko z domu sierot w Chicago. Marynarz znowu mnie obj. Czy to znaczy Elly, e ty nie masz ani mamy, ani

taty? No tak uroniam pojedyncz z, ktr miaam w pogotowiu. Spyna mi po policzku wsk, gorc struk. Nie pacz, Elly. Ta kobieta? Czy ona ci zrobia krzywd? Ona... ona bya straszna. Moje zy zaczy pyn ciurkiem. Stalimy tak w cieniu wielkiego wizu, a marynarz wyciera mi twarz du, bia lnian chusteczk. Byam teraz pewna, e ta koszmarna baba w brzowym kostiumie jest odpowiedzialna za wszystko, co si ze mn stao. Za to, e zabdziam, straciam kierunek i nie mog znale drogi powrotu. No i c, Esther, jak si czujemy w tym tygodniu? doktor Gordon obraca srebrny owek w palcach jak rewolwerow kul. Tak samo. Tak samo? unis szybko jedn brew, jakby mi nie wierzy. Wic powtrzyam mu raz jeszcze tym moim nowym paskim, nudnym, tyle e nieco bardziej dzisiaj niecierpliwym gosem, poniewa byam za, e tak powoli kapuje, e nie sypiam od dwch tygodni, e nie mog ani czyta, ani pisa i e mam trudnoci z przeykaniem. Doktor Gordon wcale si nie przej. Signam do torebki i wygrzebaam z niej strzpy

mojego listu do Doreen. Rzuciam je na nieskaziteln, zielon bibu biurka doktora. Spady mikko jak patki stokrotek na soczyst traw. A co pan o tym sdzi, doktorze? Byam pewna, e doktor Gordon od razu zauway, co si stao z moim charakterem pisma, ale on tylko powiedzia: Wydaje mi si, e powinienem porozmawia z pani matk. Czy pani si zgadza? Zgadzam si. Wcale mi si ta propozycja nie podobaa. Pewnie jej powie, e trzeba mnie umieci w zakadzie zamknitym. Zgarnam wic strzpy mojego listu do Doreen, eby doktor Gordon nie mg ich poskada i przeczyta, e zamierzam wyjecha, i bez sowa poegnania wyszam z gabinetu. Posta matki malaa i malaa, a znika w bramie domu doktora. Potem pojawia si znw i rosa, a znalaza si przy mnie, za kierownic samochodu. No i co? Zorientowaam si od razu, e matka pakaa. Nic nie odpowiedziaa, tylko zapucia motor. Dopiero kiedy znalazymy si w chodnym, morskozielonym cieniu wizw, odezwaa si: Doktor Gordon mwi, e nie widzi adnej poprawy. Uwaa, e potrzebna ci jest kuracja wstrzsowa w jego prywatnej klinice w Walton. Sowa matki bardzo mnie zainteresoway, zupenie jak

gdybym przeczytaa w gazecie jaki bardzo sensacyjny nagwek, dotyczcy cakiem obcej osoby. Czy to znaczy, e bd musiaa tam siedzie przez duszy czas? Nie odpara matka i zobaczyam, e trzsie jej si podbrdek. Na pewno kamie, pomylaam. Powiedz mi prawd zadaam w przeciwnym razie nie odezw si do ciebie sowem do koca ycia. Przecie ja ci zawsze mwi prawd powiedziaa matka i wybuchna paczem. Samobjca uratowany z parapetu na sidmym pitrze! Po dwch godzinach stania na wskim parapecie na sidmym pitrze nad asfaltowym parkingiem, w obecnoci wielkiego tumu przechodniw, George Pollucci pozwoli si sprowadzi na d sierantowi Willowi Kilmartinowi z komisariatu na Charles Street. Zgniotam fistaszka i zjadam go. Kupiam cay woreczek fistaszkw za dziesi centw, niby to dla gobi. Mia smak przywidej kory starego drzewa. Przysunam gazet do oczu, eby si dobrze przyjrze twarzy George'a Pollucci, sfotografowanej na tle cegie i czarnego nieba, owietlonej reflektorem, jak wiatem ksiyca w trzeciej kwadrze. Byam pewna, e ma mi co

wanego do powiedzenia, i prbowaam to wyczyta z jego twarzy. Ale gdy si w ni wpatrywaam, rysy twarzy George'a Pollucci rozmazay si jeszcze bardziej. Pozostaa tylko plama, pena czarnych, szarych i cakiem jasnych kropek. Wydrukowana grub czcionk wzmianka o panu Pollucci nie wyjaniaa, dlaczego wlaz na parapet i co mu powiedzia sierant Kilmartin, eby go odwie od samobjczych zamiarw. Skakanie z okna ma jedn wad. Jeeli nie wejdzie si na dostatecznie wysokie pitro, to mona si wcale nie zabi. Ale siedem piter chyba powinno wystarczy. Zoyam gazet i wsunam j pomidzy deski awki. By to, zdaniem mojej matki, brukowiec, peen miejscowych skandali, morderstw, opisw bjek i napadw rabunkowych, a na kadej niemal stronie widniay zdjcia pnagich kobiet. Piersi ich wypyway z dekoltw sukien, a nogi tak im fotografowano, eby byo wida podwizki. Nie wiem, dlaczego dotychczas nie kupowaam takich gazet. Teraz stanowiy jedyn lektur, jak byam w stanie czyta. Niewielkie kawaki tekstu pomidzy fotografiami byy tak krtkie, e zdyam je przeczyta, zanim litery zaczynay podskakiwa i spywa w d. Matka abonowaa tylko Christian Science Monitor". Lea na progu naszego domu codziennie ju o pitej rano, z wyjtkiem niedziel. Dziennik ten z zasady nie donosi o samobjstwach, zbrodniach seksualnych czy wypadkach

lotniczych. Biaa, w ksztacie abdzia d, wypeniona dziemi, zbliaa si, opyna zalesion wysepk zamieszkan przez gromadk kaczek i znikna pod ciemnym ukiem mostku. Wszystko wydawao mi si dzisiaj bardzo wyraziste i bardzo mae. Jak gdybym patrzaa na wiat przez dziurk od klucza w drzwiach, ktrych nie mog otworzy. Zobaczyam siebie z modszym bratem bylimy mali i trzymalimy w rkach baloniki z krliczymi uszami. Wsiadalimy do dki w ksztacie abdzia, przepychalimy si do burty, wpatrywalimy si w powierzchni jeziora, na ktrej pyway upki po fistaszkach. Poczuam na podniebieniu smak czystoci i mity. Kiedy bylimy grzeczni u dentysty, matka w nagrod fundowaa nam przejadk po jeziorze odzi w ksztacie abdzia. Spacerowaam po parku miejskim. Minam mostek, kilka niebieskozielonych pomnikw, klomb w kolorach amerykaskiej flagi. Przy wejciu by kiosk, pomalowany w biae i pomaraczowe pasy, gdzie mona si byo za dwadziecia pi centw sfotografowa. Odczytywaam nazwy drzew z tabliczek. Moim ulubionym drzewem byo Drzewo Paczcego Uczonego. Byam pewna, e pochodzi z Japonii. Japonia rozumie i szanuje intelektualistw. Kiedy Japoczykowi zbrzydnie ycie, rozpruwa sobie brzuch. Prbowaam to sobie wyobrazi. Potrzebne s przede

wszystkim bardzo ostre noe. Delikwent siada, krzyuje nogi, w kadej rce trzyma n. Potem krzyuje rce i kieruje ostrze noy ku sobie. Pewnie nago, bo w przeciwnym wypadku n mgby utkwi w materiale ubrania. Potem mocnym, gwatownym ruchem wbija obydwa noe gboko w ciao, zatacza nimi dwa pkola, gr i doem, a oba ostrza si spotkaj. Z otwartego brzucha wypadaj na wierzch kiszki i czowiek umiera byskawicznie. Wymaga to wielkiej odwagi. Mj problem polega na tym, e nie znosz widoku krwi. Postanowiam pozosta w parku przez ca noc. Nazajutrz Dodo Conway miaa mnie i matk zawie do Walton i jeliby si zdecydowa na ucieczk to albo teraz, albo wcale. Zajrzaam do torebki. Miaam dolara i siedemdziesit dziewi centw w dziesitkach, pitkach i pojedynczych pienikach. Nie wiedziaam, ile kosztuje bilet do Chicago, a nie miaam odwagi wycign oszczdnoci z banku, poniewa obawiaam si, e doktor Gordon uprzedzi urzdnika i zostan zatrzymana. Przyszo mi do gowy, eby pojecha autobusem, ale nie wiedziaam, ktra z licznych drg wyjazdowych Bostonu prowadzi w kierunku Chicago. Na mapie atwo si orientuj, ale jak znajd si w miecie, trac poczucie kierunku. Jak tylko zaczynam si zastanawia nad tym,

gdzie jest wschd, a gdzie zachd, to akurat jest albo samo poudnie, albo niebo jest zachmurzone. Noc te jest beznadziejnie. Umiem znale na niebie najwyej Wielk Niedwiedzic albo gwiazdozbir Kasjopei. Jednym sowem, nie znam si na gwiazdach, co zreszt zawsze szalenie irytowao Buddy'ego Willarda. Postanowiam podej do stacji autobusw i dowiedzie si o cen przejazdu do Chicago, a potem i do banku i podj dokadnie tak sum, co moe nie wzbudzioby podejrzenia. Weszam przez oszklone drzwi na dworzec autobusowy i wanie wertowaam kolorowe foldery i rozkady jazdy, kiedy uwiadomiam sobie, e jest po czwartej i banki s ju zamknite, wic dopiero nazajutrz mogabym podj pienidze. W Walton oczekiwano mnie o dziesitej rano. Nagle zaczy si rozlega z gonika nazwy przystankw autobusu, ktry za chwil mia ruszy w drog. Brzmiao to jak zwykle brum, brum, brum nikt nigdy jeszcze nie zrozumia sw pyncych z gonika ale z tych trzaskw i piskw wyonio si nagle jedno sowo, wyrane i jasne jak czysta nuta wyczarowana z fortepianu w czasie strojenia instrumentw. Bya to nazwa przystanku odlegego o dwie przecznice od mojego domu. Wybiegam z dworca wprost w parne, duszne lipcowe popoudnie. Byam spocona, usta miaam wysuszone i jakby pene piasku. Zachowywaam si jak osoba

spieszca si na szalenie wane spotkanie. Wsiadam do czerwonego autobusu z zapuszczonym ju motorem. W milczeniu podaam konduktorowi pienidze i poczuam, e za moimi plecami zamykaj si drzwi. Bezszelestnie, na naoliwionych zawiasach.

Rozdzia 12
Prywatna klinika doktora Gordona znajdowaa si na szczycie agodnego zielonego pagrka, u koca dugiego, obrzeonego drzewami podjazdu, wyoonego skorupami muszel. Dom by duy, drewniany, pomalowany na to, okolony werand, zalany socem, ale ywa dusza nie przechadzaa si po rozlegej murawie. Kiedy podchodziymy do wejciowych drzwi, run na nas upa wczesnego jeszcze dnia, pojedyncza cykada rozpiewaa si w koronie zotego buku, rosncego przed domem uskrzydlona maszyna do strzyenia trawy. W drzwiach powitaa nas pielgniarka. Prosz usi na chwil w poczekalni. Doktor Gordon zaraz nadejdzie. Najbardziej denerwowao mnie to, e wszystko na razie wydawao si najnormalniejsze w wiecie, mimo e dom przecie by zamieszkany wycznie przez wariatw. W oknach nie byo krat, nie sycha byo adnych niepokojcych krzykw czy haasw. Na wytartych, ale mikkich dywanach regularne, podune plamy soca, w powietrzu sodki zapach wieo citej trawy. Zatrzymaam si w drzwiach poczekalni. Przez chwil miaam wraenie, e znajduj si w saloniku maego zajazdu na wyspie w zatoce Maine, w ktrym przebywaam przed laty. Oszklone drzwi balkonowe wpuszczay do pokoju olepiajco jasne

wiato, w prawym rogu fortepian, a przy stolikach karcianych i w nieco spaczonych wyplatanych fotelach, jakie czsto spotyka si w zaniedbanych nadmorskich pensjonatach, normalni ludzie w letnich, jasnych strojach. Ale ju po chwili zorientowaam si, e ci tutejsi ludzie siedz zupenie nieruchomo. Przymruyam oczy i staraam si zorientowa, dlaczego wydaj mi si tacy dziwni. Byli to mczyni i kobiety, chopcy i dziewczta w moim mniej wicej wieku. czyo ich wszystkich jakie szczeglne podobiestwo twarzy. Wygldali, jak gdyby przeleeli dugi czas na pkach, z dala od soca i wiata, pokryci cienk warstw kurzu. A potem spostrzegam, e niektrzy z nich jednak si poruszaj, drobnymi, ptasimi, niemal niedostrzegalnymi ruchami. Mczyzna o poszarzaej twarzy liczy karty, jeden, dwa, trzy, cztery... mylaam, e sprawdza, czy talia jest caa, ale nie; kiedy skoczy, zacz od pocztku. Siedzca obok niego tga kobieta bawia si drewnianymi koralami. Przesuwaa je, po jednym, na koniec kordonka, a potem klik, klik, klik, z powrotem. Moda dziewczyna przy fortepianie przegldaa nuty, ale kiedy zauwaya, e patrz na ni, podara je ze zoci i pochylia nisko gow. Matka dotkna mojego ramienia. Weszymy do salonu. Usiadymy w milczeniu na zniszczonej kanapie.

Skrzypiaa za najmniejszym poruszeniem. Wzrok mj przesun si, spojrzaam przez okno na jaskraw ziele trawnika, przewitujc poprzez pprzezroczyste zasony, poczuam si tak, jak gdybym siedziaa w oknie wystawowym wielkiego magazynu. Otaczajce mnie osoby nie byy ywymi ludmi. Byty to kuky, wymalowane na obraz i podobiestwo czowieka, ustawione w pozach imitujcych ycie. Wspinaam si po schodach w lad za ciemn marynark doktora Gordona. Na dole, w hallu, postanowiam dowiedzie si od niego, na czym polega kuracja wstrzsowa, ale kiedy otworzyam usta, nie wyszed z nich ani jeden dwik. Wybauszyam oczy na t jego znajom, umiechnit twarz, jakbym zobaczya naczynie wypenione nadziej. Na podecie pierwszego pitra koczy si czerwony chodnik. Podoga pokryta tu bya zwykym brzowym linoleum, cigncym si dugim korytarzem z dwoma rzdami zamknitych biaych drzwi. Kiedy tam szam za doktorem Gordonem, drzwi jednego z pokojw otworzyy si. Ze rodka rozleg si przeraliwy krzyk kobiety. Zza zakrtu wysza pielgniarka, prowadzc kobiet odzian w niebieski szlafrok, ktrej zwichrzone wosy sigay do pasa. Doktor Gordon przystan, a ja przywaram plecami do ciany. Pielgniarka musiaa podtrzymywa t nieszczsn kobiet, ktra machaa rkami, prbowaa si wyrwa i powtarzaa w kko:

 Wyskocz oknem, wyskocz oknem, wyskocz oknem! Tga, muskularna, zezowata pielgniarka miaa na sobie poplamiony fartuch, a na nosie szka tak grube, e wydawao si, i ma dwie pary oczu. Prbowaam si zorientowa, ktre s prawdziwe, a ktre s szklanym odbiciem, ale pielgniarka nachylia si do mnie, umiechna porozumiewawczo i sykna, jakby mnie tym sykiem chciaa uspokoi: Ona myli, e to jej si uda, ale wszystkie okna s zakratowane. Gdy doktor Gordon zaprowadzi mnie wreszcie do pustego pokoju, spostrzegam, e rzeczywicie okna maj grube kraty a zarwno drzwi od pokoju, jak i drzwi od szafy w cianie oraz wszystkie i w ogle wszystko, co daje si otwiera i zamyka, zaopatrzone jest w zamki. Wycignam si na ku. Pielgniarka o szklanych oczach wrcia. Zdja mi zegarek z rki i wsuna go do kieszeni swojego fartucha. Potem zaczta wyjmowa mi szpilki z wosw. Doktor Gordon otworzy szaf w cianie. Wysun z niej stolik na kkach, na ktrym staa jaka maszyna. Przysun go do mojego wezgowia. Pielgniarka wysmarowaa mi skro mierdzcym tuszczem. Gdy nachylia si nade mn, by namaci drug skro, wielka jej pier musna mi twarz, jak chmura albo pierzyna. Szed od niej saby, apteczny fetor. Prosz si nie denerwowa wyszczerzya si na

mnie. Za pierwszym razem kady si boi. Prbowaam si umiechn, ale miaam skr twarzy sztywn jak pergamin. Doktor Gordon przymocowa mi dwie pytki metalowe do skroni. Przytrzymujcy je skrzany pasek wern mi si w czoo. Midzy zby doktor wsun mi drut i kaza zacisn szczki. Zamknam oczy. Zapanowaa cisza, krtka jak westchnienie. A potem co zwalio si na mnie, trzepno mnie i potrzsno mn z tak si, e byam pewna, e nadszed koniec wiata. Liii... zapiszczao, powietrze przeciy niebieskie byskawice, a niewidzialne rce skrcay mnie jak kleszcze. Byam pewna, e mi trzasn wszystkie koci, a ycie ujdzie ze mnie jak ywica ze zrbanego drzewa. Musiaam popeni co potwornego, eby zasuy na tak kar. Siedziaam w wyplatanym fotelu ze szklaneczk soku pomidorowego w rkach. Oddano mi zegarek. Wydawa mi si dziwny. Po chwili zorientowaam si, e zaoono mi go na odwrt. Szpilki te tkwiy w moich wosach jako inaczej ni zwykle. Jak si pani czuje? Z podwiadomoci wyonia si nagle stara metalowa lampa. Staa niegdy w gabinecie ojca, relikt minionych lat. Ukoronowana miedzianym dzwonem, w ktry wkrcao si arwk; wczona bya grubym,

zniszczonym sznurem, wijcym si dokoa metalowej podstawy, w gniazdko elektryczne w cianie. Pewnego dnia postanowiam przesun t lamp, stojc zazwyczaj przy matczynym ku, do mojego biurka, znajdujcego si w drugim kocu pokoju. Sznur by wystarczajco dugi, nie wycignam go wic z gniazdka. Ujam mocno metalow podstaw, przytrzymujc drug rk sznur. I wtedy z wntrza lampy co wyskoczyo, sina byskawica rozdara powietrze i potrzsna mn tak gwatownie, e zaczam szczka zbami. Usiowaam oderwa rce od lampy, ale byy jak przymurowane, zaczam wic krzycze, a moe ten wrzask sam wyrwa mi si z krtani, bo nie poznawaam wasnego gosu i tylko syszaam, jak unosi si i zawisa w powietrzu niczym dusza gwatownie wyzwolona z ciaa. Na koniec udao mi si oderwa rce od lampy. Padam na matczyne ko. Na rodku prawej doni zobaczyam ma czarn dziurk, jak gdyby zrobion ostro zatemperowanym owkiem. Jak si pani czuje? Dobrze. Byo to kamstwo. Czuam si okropnie. Gdzie pani studiuje? Wymieniam nazw mojego college'u. No prosz! twarz doktora Gordona rozjani ciepy, tropikalny niemal umiech. Pamitam. Tam by orodek Pomocniczej Suby Kobiet w czasie wojny, prawda?

Zacinite rce matki byy tak biae, jak gdyby przez t godzin czekania czas star z nich skr a do koci. Spojrzaa przez moje rami na doktora Gordona, a on pewnie albo si umiechn, albo skin gow, bo od razu si rozchmurzya. Jeszcze kilka wstrzsw, droga pani Greenwood, i zobaczy pani ogromn popraw. Dziewczyna wci siedziaa przy fortepianie ze strzpami podartych nut, wygldajcych jak martwe ptaki u jej stp. Patrzyymy na siebie tpym wzrokiem. Nagle zmruya oczy. Potem wywalia jzyk. Matka sza za doktorem Gordonem ku drzwiom. Pozostaam nieco w tyle, a kiedy upewniam si, e oboje s odwrceni plecami do pokoju, zrobiam gupi grymas, wsadziam oba kciuki do uszu i pomachaam szybko palcami. Dziewczyna schowaa jzyk i przybraa kamienny wyraz twarzy. Wyszymy z kliniki. Soce, upa, trawnik. Pod cienistym drzewem czaia si jak pantera cheyroleta Dodo Conway. Samochd ten zosta wykonany specjalnie na zamwienie dla pewnej szalenie bogatej damy. By zupenie czarny, bez kawaka chromowanej blachy. W rodku te by wybity czarn skr. Stwierdzia, e dziaa na ni deprymujco, bo jest zbyt podobny do karawanu, i chciaa go sprzeda, ale nie moga znale nabywcy. W kocu Conwayowie kupili go od niej za psi pienidz,

zaoszczdzajc w ten sposb niema sum. Siedziaam teraz na przednim siedzeniu pomidzy Dodo a matk, ogupiaa i przygnbiona. Prbowaam skoncentrowa myli na czymkolwiek, ale lizgay si po kadym temacie jak po lodzie, by w piruetach zapa si w przepastn szczelin zapomnienia. Nie pjd ju nigdy wicej do tego okropnego Gordona powiedziaam do matki, gdy poegnaymy si z Dodo Conway i jej czarnym karawanem. Moesz do niego zadzwoni i powiedzie mu, e nie przyjd w przyszym tygodniu. Matka umiechna si: A ja jestem pewna, e moje dziecko nie jest takie. Jakie znowu? Jak ci straszni, nieruchomi ludzie w jego klinice. Zamilka na chwil. Jestem pewna, e jak si do tego przyoysz, to si wyleczysz. Gwiazda filmowa umiera po 68 godzinach nie odzyskawszy przytomnoci Signam w gb torebki, poszperaam pomidzy zmitymi kartkami papieru, puderniczk, upkami po fistaszkach, dziesicio i piciocentwkami, paczk z dziewitnastoma yletkami i wycignam fotografi, zrobion tego popoudnia w pomaraczowo-biaym kiosku. Pooyam j obok zamazanej fotografii zmarej

gwiazdy. Identyczne twarze, nos ten sam, takie same usta. Ale czy naprawd identyczne? Moje oczy byy otwarte, a jej zamknite. Ale ja wiedziaam, e gdyby te oczy mogy si otworzy, to spojrzayby na mnie z takim samym, martwym, pustym wyrazem jak moje. Wsunam swoje zdjcie z powrotem do torebki. Posiedz jeszcze na aweczce, na socu, dokadnie pi minut, wedug zegara na tamtym budynku, a potem wstan, pjd i zrobi to. Przywoaam chr wewntrznych gosw. Czy praca przestaa ci interesowa, Esther? Czy ty wiesz, Esther, e masz wszystkie objawy pierwszorzdnej nerwicy? Tak do niczego nie dojdziesz, tak nic nie zdziaasz, w ten sposb nie dojdziesz do niczego. Pewnej parnej, letniej nocy spdziam ca godzin, caujc si z okropnie owosionym, zbudowanym jak orangutan studentem z Yale, jedynie i wycznie dlatego, e mi go byo al. By tak strasznie brzydki. Kiedy skoczylimy, owiadczy: Rozgryzem ci, Baby. Jak dojdziesz do czterdziestki, bdziesz autentycznym okazem typowego witoszka. Zmanierowane!" napisa profesor literatury na marginesie mojego opowiadania pod tytuem Wspaniay weekend. Nie byam cakowicie pewna, co to sowo znaczy, wic zajrzaam do sownika. Zmanierowany sztuczny, nieprawdziwy.

Tak nie dojdziesz do niczego. Nie spaam od dwudziestu jeden nocy. Pomylaam, e najcudowniejsz rzecz na wiecie jest cie. Miliony ruchomych ksztatw i zaukw cienia. Cie w szufladach biurek, w szafach i walizkach, pod domami, pod drzewami i kamieniami, pod powiekami ludzi, pod ich umiechami i jeszcze dugie, bezkresne kilometry cienia po ciemnej stronie naszego globu. Spojrzaam na rowe plastry na mojej prawej ydce. Tego ranka zrobiam pocztek. Zamknam si w azience, nalaam pen wann ciepej wody i wziam do rki yletk. Podobno zapytano kiedy ktrego z rzymskich filozofw, jak pragnie zakoczy ycie, na co ten odpowiedzia, e przetnie sobie yy w ciepej kpieli. Postanowiam wic, e to bdzie chyba i dla mnie najlepsze wyjcie. Polez w wannie, popatrz na czerwon posok pync z moich y, a krew piknie zabarwi czyst wod, a potem zasn sobie spokojnie pod powierzchni, falujc jak an makw. Ale jak przyszo do dziaania, nie mogam si zmobilizowa. Skra na przegubie mojej rki bya taka biaa i bezbronna. Wydao mi si, e to, co chc zabi, nie znajduje si ani pod skr, ani w bkitnej pulsujcej yle, ale gbiej, utajone tam, gdzie bardzo trudno jest dotrze. Okazao si, e trzeba wykona dwa ruchy. Najpierw przeci jeden przegub, potem drugi. Nie, trzy ruchy, jeeli liczy przeoenie yletki z rki do rki. Potem

trzeba wej do wanny i pooy si. Podeszam do lustra. Jeeli bd si na to patrzya, wyda mi si, e obserwuj kogo innego, bohaterk sztuki teatralnej albo ksiki. Ale osoba w lustrze bya albo sparaliowana, albo za gupia, eby wykona swj zamiar. Postanowiam puci troch krwi, eby si przyzwyczai do jej widoku, wic przysiadam na brzegu wanny, pooyam praw stop na lewym kolanie, uniosam praw rk yletk i opuciam na ydk jak ostrze gilotyny. Nie zabolao na razie. Po chwili przeszed mnie krtki gwatowny dreszcz i szeroka smuga krwi wypyna z rany. Ciemna krew pczniaa jak dojrzewajcy owoc, a potem powoli toczya si po kostce prosto do czarnego lakierka. Teraz trzeba byo wej do wanny, ale poniewa moje rozmylania zajy prawie cay ranek, zblia si czas powrotu matki do domu. Zaoyam wic plaster na ran, wpakowaam pozostae yletki do torebki i zapaam autobus odchodzcy do Bostonu o jedenastej trzydzieci. Niestety Baby pocigu do wizienia na Deer Island nie ma, bo to jest przecie wyspa. Nic podobnego. To ju nie jest wyspa. Nasypali ziemi i poczyli j z ldem. Ale kolejki podziemnej nie przeprowadzono. Musz si tam dosta.

 Zaraz tucioch w kasie biletowej przyglda mi si zza ochronnej kraty. Niech pani nie pacze. Kogo pani tam ma, jakiego krewniaka? Ludzie toczyli si w jaskrawo owietlonych korytarzach stacji pod Scollay Square. Z gbokich tunelw rozlegao si dudnienie pocigw. Czuam, e zy spywaj mi spod zacinitych powiek. Mam tam ojca. Tucioch studiowa rozkad jazdy na cianie. Niech pani zrobi tak. Wsidzie pani w nastpny pocig, wysidzie na Orient Heights. Tam zapie pani autobus z napisem The Point. Umiecha si yczliwie. Zajedzie pani przed samo wizienie. Zaraz tam! krzykn mody czowiek w niebieskim mundurze i zacz macha rkami. Siedzia w maej, okrgej budce straniczej. Pomachaam mu w odpowiedzi rk, ale nie zatrzymaam si. Ej, tam! Panienko! Stanam, a potem powoli podeszam do okrgej stranicy, ustawionej na niewielkim wzniesieniu. Dalej i nie wolno. To jest teren wizienny. Osobom postronnym wstp wzbroniony. Mylaam, e kady ma prawo spacerowa po play powiedziaam. W kadym razie do linii przypywu. Mody czowiek zastanawia si przez chwil. Ale nie po tej play powiedzia wreszcie.

Mia bardzo sympatyczn, opalon twarz. Jak tu adnie u pana powiedziaam. Jest pan jak u siebie w domu. Mody czowiek spojrza na kwieciste firaneczki w oknach i kolorowy szmaciak na pododze. Umiechn si. Mamy nawet maszynk do parzenia kawy. Kiedy mieszkaam tu niedaleko. Taak? A ja urodziem si i wychowaem w tym miasteczku. Spojrza poprzez pla na parking, na elazn bram, na wsk drog wrd diun prowadzc do dawnej wyspy. Zbudowane z czerwonej cegy budynki wizienia robiy nawet do sympatyczne wraenie. Przypominay gmachy pierwszego lepszego nadmorskiego college'u. Na zielonym trawniku wiziennym wida byo poruszajce si, niewielkie biae plamy i nieco wiksze rowe. Zapytaam stranika, co to takiego. winie i kuraki odpowiedzia. Pomylaam sobie, e gdybym miaa wicej rozumu, to pozostaabym w rodzinnym miasteczku. Wwczas poznaabym moe tego modego stranika wiziennego, wyszabym za niego za m i miaabym z nim dzisiaj zapewne gromadk dzieci. Dobre by to mogo by ycie. Ocean i kupa dzieciakw, wi, kur. Ubieraabym si w jak to nazywaa moja babka sukienki do prania, przesiadywaabym w kuchni, oparta okciami o blat stou, i popijaabym kaw z duego, porcelanowego kubka. Jak mona si dosta do tego wizienia?

 Trzeba si postara o przepustk. Ale jak mona si tam dosta na stae? Oho! rozemia si stranik. Trzeba ukra samochd albo obrabowa jaki sklep. Czy trzymacie tu take mordercw? Nie. Mordercw kieruj do duego, stanowego wizienia. A jacy tu jeszcze siedz? Rni. Z pocztkiem zimy przywo zazwyczaj ca gromad starych wczgw z Bostonu. Rozwalaj ceg jakie okno sklepowe, zostaj aresztowani, a potem zimuj sobie spokojnie w ciepym wizieniu. Maj telewizor, mas dobrego arcia i mecz siatkwki w kad sobot. To dobry pomys. Co kto lubi wzruszy ramionami stranik. Poegnaam si z nim, a kiedy odeszam kawaek, spojrzaam na niego przez rami. Sta spokojnie w drzwiach swojej okrgej stranicy, a kiedy odwrciam si, pomacha mi rk na poegnanie. Siedziaam na powalonym pniu. By ciki jak z oowiu i pachnia smo. U stp niewielkiego pagrka, nad ktrym wznosia si szara, cylindryczna wiea cinie, cign si dugi nasyp. W czasie przypywu znika cakowicie pod wod. wietnie pamitam ten nasyp. Na jego najbardziej wybrzuszonej czci mona byo znale bardzo pikne

muszle. Nie byo takich na innych czciach play. Muszle te byy bardzo gadkie, mae na pl kciuka, przewanie biae, chocia zdarzay si i rowe, i brzoskwiniowe, i jeszcze takie cakiem malutkie konchy. Mamo, ta dziewczyna wci tam siedzi. Podniosam odruchowo wzrok i zobaczyam dziecko, cae oblepione piaskiem, ktre jaka kobieta o wyupiastych oczach, ubrana w kostium z materiau w biae i czerwone grochy, si odcigaa od brzegu. Nie wyobraaam sobie, e na play bdzie tyle ludzi. W czasie mojej dziesicioletniej nieobecnoci na pustych niegdy plaach pwyspu Cape Cod wyrosy cae rzdy rowych, seledynowych i niebieskich domeczkw, jak niesmaczne grzybki po deszczu. Mae, srebrzyste samolociki i baloniki w ksztacie cygar ustpiy miejsca odrzutowcom, ktre niemal bez przerwy nadlatyway z lotniska po przeciwnej stronie zatoki. Byam jedyn dziewczyn na play ubran w sukienk i pantofle na wysokich obcasach i dopiero po pewnym czasie zorientowaam si, e zwracam na siebie ogln uwag. Zdjam z ng lakierki, bo zapadaam si obcasami w piasek. Z satysfakcj pomylaam, e jeszcze dugo po mojej mierci bd sobie spokojnie leay na grubym pniu, czubkami celujc w ocean, jak kompasy wskazujce kierunek ludzkich myli. Bawiam si paczk yletek, spoczywajc w mojej kieszeni. Gupia jestem, pomylaam. Mam wprawdzie yletki,

ale gdzie ta ciepa kpiel? Zastanawiaam si nad tym, czy nie wynaj pokoju w jednym z niezliczonych domkw jednorodzinnych albo w ktrym pensjonacie. Ale nie miaam bagau, co na pewno wzbudzioby podejrzenia. Poza tym w pensjonatach ludzie zawsze czekaj, eby si zwolnia azienka. Ledwo bym wesza do wanny, a ju kto zaczby si dobija do drzwi. Mewy, siedzc na palach wbitych w nasyp, miauczay jak koty. A potem jedna po drugiej, wszystkie w szarych surducikach, zerway si i kraczc aonie, zaczy kry nad moj gow. Hej tam, prosz pani, lepiej tu nie siedzie, bo przypyw idzie. Chopczyk, ktry przysiad na pitach o kilka metrw ode mnie, podnis paski kamie i rzuci go daleko w wod. Kamie plusn i znik pod powierzchni. Chopiec spojrza na mnie. Syszaam, jak kamienie w jego kieszeni postukuj niczym gar monet. Znowu rzuci paski kamie i tym razem udao mu si. Kamie odbi si siedem razy o powierzchni, zanim znik pod wod. Dlaczego nie wracasz do domu? zapytaam go. Chopiec rzuci trzeci, tym razem ciszy kamyk. Trzy razy plusk i kamie zapad si pod wod. Bo mi si nie chce. Matka na pewno czeka na ciebie.

 Wcale nie zaniepokoi si. Jeeli zaraz pjdziesz, to dam ci cukierka. Podszed bliej: Jakiego cukierka? Wiedziaam nawet bez zagldania do torebki, e s tam tylko upki po fistaszkach. Dam ci pienidze, kupisz sobie, co zechcesz. Artur! Kobieta, lizgajc si i niewtpliwie klnc pod nosem, wdrapywaa si na nasyp. Usta jej poruszay si szybko, wydawaa z siebie gone, niecierpliwe okrzyki. Ar-tur! Osaniaa jedn rk oczy, jak gdyby to miao jej uatwi przebicie wzrokiem gstniejcej, morskiej mgy. Czuam, e zainteresowanie chopca sodyczami maleje w miar zbliania si matki. Uda, e mnie nie zna, kopn kilka kamyczkw, jak gdyby czego szuka, i oddali si. Dostaam lekkich dreszczy. Kamienie pod moimi bosymi stopami staway si coraz cisze i zimniejsze. Pomylaam o moich pantofelkach, porzuconych na play. Fale cofay si jak sparzona rka, potem wracay i lizay mi stopy. Zdaway si wypywa z samego dna, gdzie bezbarwne ryby, kierowane wasnym wiatem, egluj poprzez bezkresne przestrzenie wiecznej podmorskiej zimy. Widziaam oczami wyobrani rozrzucone tam, jak nagrobki, wielkie ky rekinw i biae czaszki wielorybw. Czekaam na to, co ocean za mnie zdecyduje.

Kolejna fala rozbia si u mych stp, opryskaa mnie bia pian, zimno przenikno mnie do szpiku koci. Cae moje ciao wzdrygno si tchrzliwie przed perspektyw takiej mierci. Wziam torebk i ruszyam z powrotem przez zimny piasek i lodowate kamienie do miejsca, gdzie w fioletowym wietle zachodzcego soca czekay na mnie moje pantofelki.

Rozdzia 13
Moim zdaniem zabia go matka. Patrzyam na wargi chopca, ktrego poznaam niedawno u Jody. Byy grube, rowe. Mia pucoowat twarz niemowlcia i jedwabist, niemal bia czupryn. Nazywa si Kal, co byo zapewne zdrobnieniem jakiego nie znanego mi imienia, ale jedyne, jakie przychodzio mi do gowy, to Kalifornia. Skd ta pewno? zapytaam. Kal by podobno niezwykle inteligentny. Tak zapewniaa mnie Jody przez telefon. Dodaa, e jest bardzo miy i na pewno mi si spodoba. Zastanawiaam si teraz, czy spodobaby mi si, gdybym bya teraz taka jak jeszcze do niedawna. Najpierw gwatownie zaprzeczaa, ale w kocu przecie si przyznaa. Ale potem znowu si wycofaa. Leelimy z Kalem na rczniku w pomaraczowe i zielone pasy na brudnej play pod Lynn. Jody i jej chopiec pywali w morzu. Kal te mia ochot na kpiel, ale jednoczenie i na rozmow. Omawialimy sztuk teatraln, w ktrej mody czowiek dowiaduje si, e jest psychopat, poniewa jego ojciec zadawa si z syfilityczkami. W trzecim akcie powolne rozmikczenie mzgu doprowadza go do obdu i matka chopca zastanawia si, czy nie powinna go zabi.

Byam pewna, e to moja matka zatelefonowaa do Jody i poprosia j, eby zabraa mnie ze sob na jak wycieczk. Martwio j, e siedz caymi dniami w pokoju z zasunitymi roletami. Z pocztku nie zgadzaam si, bo nie chciaam, eby Jody zobaczya, jak bardzo si zmieniam. Byle pgwek, pomylaam, zorientuje si natychmiast, e brak mi pitej klepki. Ale w czasie jazdy samochodem najpierw w kierunku pnocnym, potem wschodnim Jody miaa si, artowaa, gadaa bez przerwy i zupenie nie zwracaa uwagi na to, e ja si prawie nie odzywaam, a najwyej mwiam: Co takiego", Masz ci" albo Nie mw". Pieklimy sobie parwki na rusztach ustawionych na play. Obserwujc bacznie kady ruch Jody, Marka i Kala, cakiem zrcznie poradziam sobie ze swoj parwk. Trzymaam j nad pomieniem odpowiedni ilo czasu, nie spaliam jej i nawet nie spada mi z patyka, chocia tego obawiaam si najbardziej. A pniej, jak nikt nie patrzy, zakopaam j w piasku. Gdy skoczylimy je, Jody i Mark, trzymajc si za rce, pobiegli do wody, a ja rozoyam si na rczniku i wbiam wzrok w niebo. Kal zacz rozwodzi si nad t sztuk. Zapamitaam j tylko dlatego, e bohaterem jej by psychicznie chory czowiek, a w tej chwili wszystko, co dotyczyo chorb umysowych, wbijao mi si w pami, a wszystko inne uchodzio z niej cakowicie. Ale wane jest to, e si raz przyznaa upiera si

Kal. W kocu znowu si przyzna. Podniosam gow i spod przymruonych powiek patrzyam na gadk powierzchni morza, t byszczc, bkitn tafl z brudn pian na brzegu. W odlegoci mniej wicej mili od kamienistej play wznosia si ponad wod dua, szara skaa w ksztacie powki gigantycznego jaja. Zapomniaam ju, jak ona to zamierzaa zrobi. Wcale nie zapomniaam. Pamitaam doskonale, ale chciaam to usysze z jego ust. Proszkami morfiny. Jak mylisz, czy w Ameryce produkuje si morfin? Kal zastanawia si przez chwil. Chyba nie powiedzia wreszcie. To bardzo przestarzay lek. Obrciam si na brzuch i spojrzaam w lewo, w kierunku Lynn. Z rozstawionych po play rusztw, z rozpalonego asfaltu szosy unosia si nika mgieka, a poprzez ni jak poprzez zason pprzezroczystej wody wida byo w oddali rzd cystern benzynowych, kilka kominw fabrycznych, jakie wiee wiertnicze i mosty. By to widok wprost ohydny. Pooyam si wic z powrotem na plecy i zapytaam zupenie obojtnym tonem: A gdyby ty chcia popeni samobjstwo, to jak by to zrobi? Kal jakby si ucieszy z mojego pytania. Nieraz si nad tym zastanawiaem. Chyba palnbym

sobie w eb. Byam rozczarowana. Typowa mska odpowied. Co mi po takiej metodzie. Skd wzi rewolwer? A nawet gdyby mi si to udao, to nie miaabym pojcia, jak to zrobi, eby nie spudowa. Ile to razy czytaam w gazecie o ludziach, ktrzy prbowali si zastrzeli i tylko uszkadzali sobie jaki nerw, powodujc parali, albo rozwalali sobie twarz, po czym wspaniali chirurdzy cudem ratowali im ycie. Ryzyko strzelania do siebie z rewolweru wydao mi si zbyt wielkie. A masz bro? Mj ojciec ma strzelb, ktra jest zawsze naadowana. Mgbym po prostu wej do jego pokoju i tu Kal przytkn palec do skroni, robic mieszn min paf! Szeroko otworzy jasnoszare oczy i spojrza na mnie. Czy twj ojciec mieszka pod Bostonem? zapytaam mimochodem. O nie. W Clacton. W Anglii. Jest Anglikiem. W podskokach, trzymajc si za rce, podbiegli do nas Jody i Mark, wesolutcy jak dwa sympatyczne szczeniaki. Nie chciaam lee z nimi na jednym rczniku, podniosam si wic i zmusiam si do ziewnicia. Chyba pjd popywa. Towarzystwo Jody, Marka i Kala zaczo mnie drani. Obawiaam si, e za chwil trzasn mi nerwy i powiem im, e nie mog czyta ani pisa i e jestem chyba jedyn osob na wiecie, ktra nie spaa przez bity miesic i nie

umara z wyczerpania. Miaam wraenie, e z moich nerww unosi si dym, tak jak z rusztw rozstawionych wzdu play i z rozpalonego asfaltu na pobliskiej szosie. Zdawao mi si, e cay ten krajobraz plaa, wybrzee, woda i skaa faluje jak teatralna dekoracja. Zastanawiaam si, w ktrym miejscu ten idiotyczny, sztuczny bkit nieba przechodzi w czer. Id, popywaj z ni. Jody lekko popchna Kala. O nie! Kal ukry twarz w rczniku. Woda jest za zimna. Ruszyam w stron oceanu. Woda, iskrzca si w blasku poudnia, ncia mnie i przycigaa jak magnes. Uton to chyba najmniej gwatowna forma mierci, pomylaam, najgorsza to spalenie ywcem. Pewne embriony, ktre pokaza mi Buddy Willard, miay, jak twierdzi, skrzela. Przechodz przez tak faz, wyjani, kiedy s podobne do ryby. Pytka, brudna fala lizna mi stop. Wyniosa na brzeg kup skrek po pomaraczach, papierkw po cukierkach i innych mieci. Kto bieg za mn. By to Kal. Popymy do skay zaproponowaam. Zwariowaa. To dobra mila. Co ci? Boisz si? Kal chwyci mnie za okie i wcign do wody. Kiedy

sigaa nam do pasa, zanurzy mnie si. Wychynam na powierzchni, trzepoczc si gwatownie. Sl morska drania oczy. Pod powierzchni woda bya zielona, pprzezroczysta, jak wielki kawa kwarcu. Pynam abk w kierunku skay. Kal pyn powolnym kraulem. Po pewnym czasie przewrci si na plecy. Dysza ciko. Nie dam rady. Dobra. To wracaj. Postanowiam pyn, a si zmcz, eby mi nie starczyo si na powrt. Rytmicznym ruchom rk i ng towarzyszyo guche bicie mojego serca. W uszach szumiaa mi krew, jak motor samochodu. Jestem, je-stem, je-stem, je-stem. Kilka dni przedtem prbowaam si powiesi. Kiedy matka wyruszya rano do pracy, wycignam jedwabny sznur z jej tego szlafroka kpielowego i siadszy na ku wziam si do robienia ptli. Czynno ta zabraa duo czasu, poniewa nigdy mi podobne zajcia dobrze nie szy, a ju szczeglnie nie miaam pojcia, jak zrobi solidn ptl. Potem zaczam szuka jakiego haka. Kopot polega na tym, e nasz dom ma zupenie nieodpowiednie sufity do takich poczyna. S niskie, biae, gadkie, bez belek i bez hakw na lampy. Z nostalgi mylaam o domu babki. Sprzedaa go przed kilku laty i przeniosa si najpierw do nas, a potem do

ciotki Libby. Dom jej zbudowany by w piknym, dziewitnastowiecznym stylu, mia wielkie pokoje, mocne haki od yrandoli, due wnki, wyposaone w solidne szyny do zason, jak rwnie strych, do ktrego nigdy nikt nie zaglda. Byy tam kufry, klatki na papugi i krawieckie manekiny. Sufit skonstruowany by z belek, grubych jak ebra statku. By to bardzo stary dom i odkd babka go sprzedaa, nie znaam ju nikogo, kto mieszkaby w podobnym budynku. Przez duszy czas snuam si w poszukiwaniu sposobu na zamocowanie sznura, ktry zwisa mi z szyi jak ty ogon koci, ale nic z tego nie wyszo. Na koniec przysiadam na brzegu ka matki i zaczam zaciska ptl rkami. Ale kiedy zaczynao mi szumie w uszach, kiedy krew uderzya mi do gowy, rce mi saby i opaday, i zaraz znowu czuam si doskonale. Zorientowaam si, e moje ciao wypowiedziao mi wojn i e ma na mnie rne sposoby. Moje rce saby na przykad w kluczowym momencie i w ten sposb ciao moje ratowao si raz po raz od zagady. Gdybym moga sobie z nim da rad, dawno ju byoby po wszystkim. Postanowiam wic zaskoczy moje cielsko, mobilizujc w tym celu ca, pozosta mi jeszcze inteligencj, bo zrozumiaam, e w przeciwnym razie zostan w tej idiotycznej puapce na dalszych dobre pidziesit lat, a to nie miaoby adnego sensu.

Zdawaam sobie spraw, e ludzie ju si orientuj, e nie mam pitej klepki, i e prdzej czy pniej mimo e matka usiuje by bardzo dyskretna bez wikszego trudu przekonaj j, eby mnie oddaa do zakadu dla umysowo chorych pod pretekstem, e tam mnie moe wylecz. Ale mj wypadek by nieuleczalny. Nabyam w drugstorze kilka kieszonkowych wydawnictw na temat chorb umysowych, porwnaam moje symptomy z symptomami opisanymi w ksikach i wszystko si zgadzao. Moja choroba nie nadawaa si po prostu do leczenia. Poza brukowcami byam w stanie czyta jedynie i wycznie ksiki z dziedziny psychopatologii. Nic wicej. Byo tak, jak gdyby w umyle moim pozostaa ju tylko wska smuga inteligencji. Pewnie po to, ebym moga si zorientowa, e jest ze mn bardzo niedobrze, i sama zrobi z tym koniec. Nie udao mi si jednak powiesi i zaczam si zastanawia, czy nie skapitulowa i zgodzi si na leczenie, ale zaraz przypomnia mi si doktor Gordon i jego prywatna maszyna do wstrzsw. Jak mnie zamkn w szpitalu, to bd mi mogli robi elektrowstrzsy chociaby codziennie. Potem zaczam sobie wyobraa, jak to w ogle bdzie. Dzie w dzie odwiedza mnie bd matka, brat i przyjaciele, dopytywa si, czy nie nastpia jaka poprawa. Potem te wizyty bd coraz rzadsze i rzadsze, a rodzina straci wszelk nadziej. Zestarzej si. Zapomn o

mnie. I popadn w bied. Z pocztku bd chcieli da mi wszystko, najlepszych specjalistw, najdrosze leki, wpakuj mnie do prywatnego zakadu, wydadz na to wszystkie oszczdnoci. Potem bd musieli mnie przenie do szpitala stanowego, gdzie chorzy setkami wegetuj w klatkach, zamknici w piwnicach. Bo im bardziej beznadziejny wypadek, tym bardziej ukrywa si ofiar. Kal zawrci i zacz pyn z powrotem do brzegu. Gdy mg sign nogami dna, stan i pocz wyazi na ld; na tle piasku koloru khaki i falujcej zieleni wody wyglda, jak gdyby przecito go wp. Sekcjonowany biay robak z lekcji biologii. Poszed dalej i wtedy by ju tylko widoczny na tle szarego piasku. Potem znikn w roju niezliczonej iloci robakw, co wiy si na piasku albo dynday pomidzy niebem a ziemi. Rytmicznie wyrzucaam rce i nogi. Skaa jako nie chciaa si zbliy, dystans pomidzy nami nie mala. Nagle uwiadomiam sobie, e podpynicie do skay nie ma adnego sensu. Moje ciao natychmiast skorzysta z niej, zmusi mnie do tego, ebym si na ni wspia, wygrzaa si na socu i zebraa siy na powrt do brzegu. Jedynym wyjciem byo utopienie si tu, i to ju. Zatrzymaam si. Nachyliam gow i daam nurka, rkami rozgarniajc

wod. Poczuam ucisk na sercu i szum w uszach. Ale po kilku sekundach morze wyrzucio mnie na powierzchni. Skpany w jaskrawym socu wiat mieni si, peen bkitnych, zielonych i tych klejnotw. Otaram sobie oczy. Dyszaam z wysiku, ale bez trudu utrzymywaam si na powierzchni. Jeszcze kilka razy nurkowaam, ale woda wypychaa mnie na powierzchni jak korek. Szara skaa drwia sobie ze mnie. Koysaa si teraz na wodzie jak wielkie koo ratunkowe. Zrozumiaam, e przegraam. Wrciam na pla. Kwiaty kiway gwkami jak gromada bystrych dzieci. Stay na wzku, ktry pchaam przez korytarz. Czuam si dosy gupio w zielonym mundurku wolontariuszki. Szczeglnie kiedy patrzyam na biae fartuchy lekarzy i pielgniarek czy nawet na brzowo umundurowane salowe, uzbrojone w szczotki i kuby pene brudnej wody Byam przekonana, e nie jestem tu nikomu potrzebna. Gdyby mi cho pacono za t prac, mogabym j traktowa jak zwyk posad, ale za cae przedpoudnie, spdzone na pchaniu wzka z kwiatami, sodyczami i pismami, otrzymywaam tylko bezpatny obiad. Matka twierdzia, e najlepszym sposobem na to, eby si zbytnio nie rozczula nad wasnym losem, jest

niesienie pomocy ludziom, ktrzy s w jeszcze gorszej sytuacji, wic Teresa zaproponowaa, ebym zostaa wolontariuszk w szpitalu. Nawet otrzymanie takiej bezpatnej pracy nie byo rzecz atw, gdy jest to domena pa z Ligi Kobiet, ale tak si szczliwie zoyo, e jedna z nich akurat wyjechaa na urlop. Miaam nadziej, e zostan przydzielona do pacjentw rzeczywicie niebezpiecznie chorych, bo oni na pewno potrafiliby doceni moje szczere chci, ukryte za obojtnym i gupim wyrazem twarzy. Moe nawet okazywaliby mi wdziczno. Ale przeoona grupy wolontariuszek, miejscowa dama z towarzystwa, spojrzaa na mnie tylko raz i zarzdzia: Oddzia pooniczy. Wsiadam wic do windy, wjechaam na trzecie pitro i zgosiam si do siostry oddziaowej. Ta kazaa mi si zaj kwiatami. Zadaniem moim miao by ustawianie waciwych wazonw przy waciwych kach we waciwych salach. Ale zanim dojechaam do pierwszej sali, zauwayam, e niektre kwiaty przywidy, i pomylaam, e widok duego bukietu umierajcych kwiatw mgby le podziaa na kobiet, ktra niedawno urodzia dziecko. Wic pojechaam do umywalki, znajdujcej si na kocu korytarza, i zaczam usuwa wszystkie przywide kwiaty z bukietw. Nie widziaam nigdzie kosza do mieci, wic pozostawiam te badyle na dnie gbokiej, biaej, zimnej

jak grb umywalki. Umiechnam si do siebie. Tak zapewne traktuje si ludzkie zwoki w kostnicy. Gest mj, cho mao znaczcy, by jednak nawizaniem do pracy lekarzy i pielgniarek. Pchnam pierwsze drzwi i wprowadziam wzek do rodka. Dwie pielgniarki zerway si gwatownie z krzese. Ktem oka zobaczyam niezliczon ilo oszklonych szafek i szklanych pek. Czego tu chcesz? zapytaa jedna z pielgniarek surowym tonem. Nie potrafiam ich rozrni, wszystkie wyglday jednakowo. Rozwo kwiaty. Pielgniarka pooya mi jedn rk na ramieniu i wprawnie manewrujc wzkiem, drug wyprowadzia mnie na korytarz. Potem pchna ssiednie drzwi, wskazaa mi drog i znikna. Kiedy drzwi si zamykay, usyszaam chichot tych dwch idiotek. Na sali znajdowao si sze ek. Na kadym siedziaa kobieta. Robiy na drutach, przeglday magazyny albo nawijay sobie wosy na waki i gaday wszystkie naraz, niczym papugi w wielkiej klatce. Mylaam, e bd spay albo leay w pocieli, blade i wyczerpane, a ja wejd na palcach, systematycznie sprawdz numery ek, porwnam z numerami wypisanymi na plastrach chirurgicznych i przyklejonymi do poszczeglnych waz, ale zanim zdyam si zorientowa w sytuacji, jaka energiczna blondyna o

ostrej, trjktnej twarzy skina na mnie rk. Postawiam wzek na rodku sali i podeszam do niej, ale ona tylko wykonaa niecierpliwy gest i wtedy zrozumiaam, e chodzi jej o to, ebym przysuna wzek do jej ka. Umiechnam si usunie i podjechaam. Hej, zaraz, gdzie s moje nasturcje? Opasa kobieta spod przeciwlegej ciany spojrzaa na mnie zym wzrokiem. Energiczna blondyna pochylia si nad wzkiem. To s moje herbaciane re sykna ale kto pomiesza je z banalnymi irysami! Teraz podniosy si inne gosy Kobiety aliy si gono, marudziy, wida byo, e s bardzo niezadowolone. Chciaam ju otworzy usta i przyzna si, e przed chwil wrzuciam do zlewu gar zwidych nasturcji, a poniewa niektre bukiety byy bardzo ubogie, gdy usunam z nich zwide kwiaty, dodaam co nieco z innych bukietw. Ale nie zdyam, bo drzwi na salk otworzyy si szeroko i stana w nich wzburzona pielgniarka, zwabiona widocznie haasem. Prosz siostry, Larry przynis mi wczoraj wieczorem duy bukiet nasturcji i ju ich nie ma! Spaskudzia mi moje cudne, herbaciane re! W biegu rozpiam zielony fartuch, w biegu dorzuciam go do martwych kwiatw w biaej umywalce. A potem, biorc po dwa stopnie naraz, pdziam jak mogam

najszybciej po pustych kuchennych schodach. Na szczcie nie spotkaam po drodze ywej duszy. Ktrdy na cmentarz? Woch, ubrany w czarn skrzan kurtk, przystan i wskaza mi alejk, cignc si na tyach biaego kocika metodystw. Koci ten znaam doskonale. Naleaam do niego przez pierwsze dziewi lat mojego ycia. Dopiero po mierci ojca przenielimy si do innej miejscowoci i przeszlimy na unitarianizm. Zanim moja matka zostaa metodystk, bya katoliczk. Babka, dziadek i ciotka Libby s katolikami po dzie dzisiejszy. Ciotka Libby wprawdzie rozstaa si z Kocioem katolickim w tym samym czasie co moja matka, ale pniej zakochaa si we Wochu i powrcia do dawnej wiary. Od pewnego czasu zastanawiaam si, czy nie przej take na katolicyzm. Wiedziaam, e u katolikw samobjstwo jest miertelnym grzechem, i mylaam, e moe potrafi mnie od niego odwie. Nie wierzyam, oczywicie, ani w ycie pozagrobowe, ani w niepokalane poczcie, ani w inkwizycj, ani w nieomylno tego ich malutkiego papiea o twarzyczce mapy i w ogle w nic z tych rzeczy, ale ostatecznie nie musiaabym si z tego zwierza ksidzu. Skoncentrowaabym si cakowicie na moim grzechu gwnym, a ksidz daby mi pokut i byoby po wszystkim.

Peszy mnie jednak fakt, e adna wiara, nawet wiara katolicka, nie jest w stanie wypeni czowiekowi caego ycia. eby nie wiem jak dugo klcza i modli si, to i tak musi je trzy posiki dziennie, musi pracowa i y wrd innych ludzi. Postanowiam si dowiedzie, jak dugo trzeba by katolikiem, by mc wstpi do klasztoru. Najlepiej bdzie zapyta o to matk. Powinna si w tym orientowa. Ale matka tylko mnie wymiaa. Czy ty sobie wyobraasz, e oni przyjm ci tak od razu, ni std, ni zowd. Musisz si najpierw nauczy katechizmu, modlitwy, no i wierzy bez szemrania we wszystko jak leci. A to niemoliwe dla dziewczyny z twoj gow na karku! Mimo to postanowiam, e rozmwi si z jakim ksidzem w Bostonie. W Bostonie, poniewa tutaj nie miaam ochoty zwierza si nikomu z moich samobjczych zamiarw. Ksia to znani plotkarze. Ubrana na czarno, kredowoblada na twarzy, rzuc si temu ksidzu do ng i zawoam: Pom mi, ojcze!". Ale tak mylaam, jeszcze zanim ludzie zaczli przyglda mi si bardzo zdziwionym wzrokiem. Jak chociaby te dwie pielgniarki w szpitalu. Byam absolutnie przekonana, e katolicy nie przyjmuj do klasztorw obkanych dziewczt. Pamitam, jak m ciotki Libby artowa sobie kiedy z pewnej zakonnicy, ktra zostaa przysana Teresie do przebadania. Zakonnica twierdzia, e stale syszy dwiki harfy i gos woajcy

Alleluja!". Po dugich badaniach okazao si, e nie jest zupenie pewna, czy to Alleluja", czy Arizona". Zakonnica pochodzia z Arizony. O ile pamitam, posano j do zamknitego zakadu. Zasoniwszy twarz czarnym welonem, przekroczyam czarn bram z kutego elaza i weszam na cmentarz, jakie to dziwne, pomylaam, e od czasu, kiedy pochowalimy ojca, nikt z nas nie odwiedzi jego grobu. Matka nie pozwolia nam nawet uczestniczy w jego pogrzebie, bo bylimy bardzo mali. Ojciec zmar w szpitalu, wic mier jego nie bya dla mnie zjawiskiem cakowicie realnym. Podobnie jak ten cmentarz. Od pewnego czasu drczyy mnie wyrzuty sumienia i postanowiam odrobi lata zaniedbania i zaj si pielgnacj grobu ojca. Byam przecie jego ulubionym dzieckiem i czas, ebym wreszcie zacza nosi po nim aob. Moja matka nawet tego nie zrobia. Wiedziaam, e gdyby ojciec y, to przekazaby mi wszystko, co wiedzia o insektach. By wielkim specjalist w tej dziedzinie, wykada o nich na uniwersytecie. Uczyby mnie zapewne rwnie niemieckiego, greki i aciny. Sam zna je doskonale. Poza tym byabym teraz pewnie protestantk. Mj ojciec by protestantem, ale tylko kiedy mieszkalimy w Wisconsin. Jak przenielimy si do Nowej Anglii, okazao si, e protestanci s tam bardzo niemodni, wic zupenie przesta chodzi do kocioa, a pod koniec ycia zosta zapiekym ateist. Cmentarz rozczarowa mnie. Pooony na kracu

miasta, w kotlinie, robi raczej wraenie wysypiska mieci. Przechadzaam si po wysypanych wirem ciekach i wdychaam zgniy zapach niedalekich, nadmorskich bagien. Starsza cz cmentarza bya nawet niczego sobie, pena zniszczonych, paskich nagrobkw, pokrytych mchem kamiennych pomnikw. Ale niebawem zorientowaam si, e grb ojca znajduje si w nowszej czci, tej z pomnikami z lat czterdziestych. Nagrobki byy tu tandetne i brzydkie. Byo troch grobw obrzeonych marmurem, przypominajcych wanienki pene mieci. Metalowe wazony pene sztucznych kwiatw sterczay w miejscu, gdzie powinien si znajdowa ppek nieboszczyka. Z brudnoszarego nieba zacz sipi drobny kapuniaczek. Byo mi coraz smutniej. Nie mogam znale grobu ojca. Tam, gdzie niebo czyo si z morzem, zbieray si niskie, rozczochrane chmury, a tu za bagnami cigny si rzdy obdrapanych barakw. Mj czarny paszcz deszczowy, nabyty tego przedpoudnia, jeszcze bardziej sczernia od deszczu. Poczuam wilgo na skrze. Czy jest nieprzemakalny? zapytaam sprzedawczyni. Paszcze nieprzemakalne w ogle nie istniej odpara. Jest deszczoodporny A kiedy zapytaam, co to znaczy, poradzia mi kupno parasolki. Ale nie miaam wicej pienidzy. Wydaam wszystko

na autobus do Bostonu i z powrotem, na fistaszki, gazety, rne ksiki o psychopatologii, na wyjazdy do rodzinnego miasteczka. Z moich nowojorskich zarobkw nie byo ju prawie ladu. Nagle zobaczyam grb ojca. Przylega szczelnie do ssiedniego grobu, gowa w gow, tak jak ukada si ludzi w przytukach dla bezdomnych, kiedy braknie miejsca. Nagrobek zrobiony by z rowego nakrapianego kamienia, koloru konserwy z ososia. Wyryto na nim tylko imi, nazwisko i dwie daty, oddzielone od siebie kresk. Pooyam gar mokrych azalii na pyt. Zerwaam je z krzaka rosncego przy wejciu na cmentarz. Nogi ugiy si pode mn i przysiadam na mokrym trawniku. Nie miaam pojcia, dlaczego szlocham tak spazmatycznie. Moe dlatego, e nie pakaam po ojcu zaraz po jego mierci. Matka wwczas te nie pakaa. Umiechaa si tylko i zapewniaa nas, e mier jest dla niego wyzwoleniem, bo gdyby y, to byby na zawsze kalek, e na pewno nie znisby tego i e milsza mu bya mier od takiej wegetacji. Przyoyam policzek do gadkiej powierzchni marmuru i wyam z alu. Pada zimny, sony, rwny deszcz. Miaam dokadny plan dziaania. Z chwil kiedy koa samochodu matki zaskrzypiay na wirze podjazdu i odgos motoru zamilk w oddali,

wyskoczyam z ka, naoyam bia bluzk, zielon marszczon spdnic w czarny wzorek i czarny paszcz przeciwdeszczowy. Paszcz by jeszcze wilgotny od wczorajszego deszczu, ale to ju nie miao dla mnie adnego znaczenia. Zeszam w d, wziam ze stou bladoniebiesk kopert i napisaam na niej starannie wielkimi literami: UDAJ SI NA DUGI SPACER. Ustawiam kopert w takim miejscu, eby matka zauwaya j natychmiast po powrocie do domu. A potem rozemiaam si. Przecie zapomniaam o najwaniejszym. Wpadam na gr i przystawiam krzeso do szafy ciennej. Weszam na nie i signam po zielone metalowe pudeko, ukryte na najwyszej pce. Wieko byo sabe i bez trudu mona by je byo oderwa goymi rkami, ale chciaam zrobi wszystko metodycznie i porzdnie. Wysunam wic praw grn szuflad biurka matki i spod stosiku uperfumowanych, lnianych chusteczek do nosa wycignam pudeko na kosztownoci i odpiam may kluczyk przymocowany do aksamitnej podszewki. Kluczykiem tym otworzyam metalowe pudeko i wyjam buteleczk z moim nowym lekarstwem. Bya w niej znacznie wiksza ilo piguek, ni si spodziewaam. Co najmniej pidziesit. Gdybym je chciaa zbiera po jednej, w miar jak matka mi je wydawaa, potrwaoby to pidziesit dni.

Przez ten czas skoczyyby si wakacje, zaczyby si zajcia w college'u, brat powrciby z Niemiec i byoby za pno. Wpiam klucz z powrotem w aksamitn podszewk pudeeczka, wypenionego tanimi acuszkami, broszkami i piercionkami, i odoyam je na miejsce, pod lniane chusteczki do nosa, na grnej pce szafy, po czym odstawiam krzeso dokadnie na miejsce. Zeszam do kuchni. Odkrciam kran i nalaam sobie pen szklank wody. Wziam t szklank i buteleczk z pigukami i udaam si na d, do piwnicy. Przez szpary piwnicznych okien wpadao blade, przefiltrowane, podmorskie niemal wiato. Za piecem, mniej wicej na wysokoci ramion, zia w murze czarny, tajemniczy otwr. Nikt nie mia pojcia, do czego suy. Prowadzi w kierunku garau. Nad nim staa teraz, znacznie pniej zreszt dobudowana, weranda. Z otworu sterczao kilka nadgniych, starych polan. Odsunam je w gb. Nastpnie postawiam szklank i buteleczk z pigukami na gadkiej powierzchni jednego z nich i zaczam gramoli si w gr. Musiaam zrobi duy wysiek, zanim udao mi si wsun caym ciaem do otworu. Skuliam si w tej wskiej gardzieli ciemnoci jak garbaty karze. Piasek pod moimi bosymi stopami by zimny, ale przyjazny. Zastanawiaam si, ile lat upyno, odkd ten skrawek ziemi widzia soce. Pojedynczo przesunam cikie, zakurzone polana na

miejsce, a cakowicie zasoniy otwr tunelu. Ogarna mnie ciemno mikka jak aksamit. Signam po buteleczk i szklank i czogajc si na kolanach, bardzo ostronie, wsunam si jak mogam najgbiej. Pajczyny delikatne jak my muskay mi twarz. Owinam si czarnym paszczem, jak wasnym yczliwym cieniem, odkrciam buteleczk i popijajc wod, powoli przeykaam tabletki, jedn, drug, trzeci... Z pocztku nie czuam nic, ale kiedy poknam prawie wszystkie, zaczy mi przed oczami miga czerwone i niebieskie wiateka. Buteleczka wypada mi z rki. Rozoyam si wygodnie. Cisza rozstpia si jak kurtyna, ukazujc kamienie, graty i skorupy, cae rumowisko mojego rozbitego ycia. A potem na dalekim horyzoncie tej wizji wyrosa ogromna fala, zalaa to wszystko, zagarna mnie i porwaa w otcha snu.

Rozdzia 14
Byo zupenie ciemno. Czuam tylko t ciemno i nic wicej, a kiedy j sobie uwiadomiam, uniosam gow jak robak wyacy spod ziemi. Kto jcza. Potem co cikiego, twardego jak kamie, runo na mj policzek i jki ustay. Cisza cofna si i wygadzia jak czarna powierzchnia jeziora, ktra pochonwszy rzucony kamie, powraca do dawnego niezmconego stanu. Owiewa mnie chodny wiatr. Zjedaam szybko, coraz szybciej tunelem w gb ziemi. Potem wiatr ucich. Z oddali dochodzi zaczy ludzkie gosy, protestowano, sprzeczano si. Po chwili i gosy umilky. Duto wbite w oko, przez malek szpar wpada promie ostrego wiata krwisty jak otwarte usta, jak ziejca rana i zaraz znowu ciemno. Usiuj odsun si od tego wiata, ale przytrzymuj mnie czyje rce, mocne jak bandae ptajce nogi mumii. Nie mog wykona najmniejszego ruchu. Wydaje mi si, e jestem w jaskini, owietlonej jaskrawymi lampami, e z niewiadomych przyczy w jaskini tej roi si od ludzi, ktrzy znw nie wiadomo dlaczego wi mi rce i nogi. Znowu dziabnicia duta, wiato wali prosto w gb mojej gowy, rozdziera gst jak kouch noc i sysz czyj gos woajcy:

 Mamo! Na twarzy lekki powiew. Instynktem czuj ksztat otaczajcego mnie pomieszczenia. Jest to duy pokj z szeroko otwartym oknem. Pod moj gow mikka poduszka, ciao moje, niewakie, lewituje pomidzy cienkimi przecieradami. Uczucie czyjego ciepego dotyku. Moe czyja do gaszcze mnie po twarzy. Pewnie le na socu. Gdybym moga otworzy oczy, zobaczyabym chyba kolory i ksztaty pochylajce si nade mn jak dobre pielgniarki. Otwieram oczy. Jest zupenie ciemno. Kto oddycha. Tu obok. Nic nie widz mwi. Z ciemnoci dochodzi mnie dziarski gos kobiecy: Na wiecie jest wielu lepcw. Wyjdziesz za m za sympatycznego, lepego chopca i wszystko si uoy. Znowu ten czowiek z dutem. Po co to? mwi. Przecie to wszystko nie ma sensu. Prosz tak nie mwi. Czowiek ostronie obmacuje bolesne zgrubienie nad moim lewym okiem. Zdejmuje mi co z czoa. Powstaje szpara pena wiata, jak dziura wybita w murze. Przez ni wsuwa si twarz mczyzny. Czy pani mnie widzi? Tak. I co jeszcze?

Przypominam sobie, e jestem lepa. Nic nie widz. Szpara zmniejsza si, zamyka. Jestem lepa. Nonsens! Kto pani to powiedzia? Pielgniarka. Mczyzna zyma si. Koczy bandaowanie prawego oka. Ma pani szczcie. Oczy nie s w ogle uszkodzone. Kto do pani. Pielgniarka umiecha si i znika. W nogach ka zjawia si moja matka, take umiechnita. Ma na sobie fioletow sukni w wielkie myskie kota i wyglda okropnie. Za ni wysoki, barczysty chopiec. Z pocztku nie orientuj si, kto to, poniewa moje lewe oko otwiera si tylko troszeczk, ale po chwili stwierdzam, e to mj brat. Dano mi zna, e pozwolia mi przyj. Matka siada na skraju ka, kadzie rk na moje udo. Jest pena mioci, pena wyrzutw. Chc, eby sobie posza. Nic takiego nie mwiam. Woaa mnie. Jest bliska ez. Twarz jej kurczy si i trzsie jak blada galareta. Jak leci? pyta brat. Patrz matce prosto w oczy. Nic si nie zmienio odpowiedziaam.

 Ma pani gocia. Nie ycz sobie goci. Pielgniarka wychodzi szybko i zaczyna szepta do kogo na korytarzu. Po chwili wraca. Ten mody czowiek bardzo prosi, eby go pani przyja. Patrz na te nogi sterczce spod biaej, jedwabnej piamy. Przy kadym ruchu skra na nich trzsie si, jak gdyby mi zaniky minie. Pokryta jest krtkim, czarnym odrostem. A kto to taki? Dobry znajomy pani. Jak si nazywa? George Bakewell. Nie znam adnego George'a Bakewella. Ale on mwi, e pani zna. A potem pielgniarka wysza, a do pokoju wszed mj stary znajomy i zapyta: Czy mog usi na chwil? Mia na sobie biay fartuch, z kieszeni wystawa stetoskop. Pomylaam, e pewnie ktry z kolegw przebra si za lekarza. Zamierzaam zakry nogi, gdyby kto obcy wszed do pokoju, ale byo za pno, wic daam spokj. Sterczay wic spod piamy, brzydkie, a nawet obrzydliwe. To bardzo dobrze pomylaam. Tak teraz wygldam i nie ma si co udzi. Esther, czy ty mnie nie pamitasz?

Zmruyam zdrowe oko i przyjrzaam mu si uwanie. Drugie oko jeszcze si nie otwierao, ale lekarz twierdzi, e za kilka dni wszystko bdzie dobrze. Facet przyglda mi si, jak egzotycznemu zwierzciu w zoo. Byam pewna, e za chwil wybuchnie miechem. Esther, przypomnij sobie. Mwi powoli, jak mwi si do niedorozwinitego dziecka. Nazywam si George Bakewell. Chodz do tego samego kocioa co ty. Studiowaem w Amherst. Przyjechaa tam raz z wizyt do kolegi, z ktrym mieszkaem. Zaczynao mi co wita. Twarz jego zakoysaa si na krawdzi mojej pamici, ale bya jeszcze do zamglona. S twarze, ktrych nie warto kojarzy z nazwiskiem. A co ty tu robisz? Praktykuj w tym szpitalu. Jakim cudem ten George Bakewell zosta tak szybko lekarzem? A poza tym przecie waciwie mnie nie zna. Chcia po prostu zobaczy, jak wyglda wariatka, ktra prbowaa popeni samobjstwo. Odwrciam si twarz do ciany. Wyno si! warknam. Wyno si i nie wracaj. Prosz mi poda lusterko. Pielgniarka krztaa si po moim pokoju, nucc pod nosem jak melodi. Otwieraa szuflady komody i pakowaa do czarnej lakierowanej torby ca mas nowych bluzek, spdnic, piam i bielizny, zakupionych przez moj matk.

 Dlaczego nie pozwolicie mi spojrze w lustro? Miaam na sobie sukienk w szaro-biae pasy, jak pokrowiec materaca, i szeroki, czerwony, lakierowany pasek. Posadzono mnie w fotelu. Dlaczego? Pielgniarka zamkna czarn torb z suchym trzaskiem. Ale dlaczego? Bo na razie to pani za piknie nie wyglda. E tam, niech pani da lusterko. Pielgniarka westchna i wycigna grn szuflad komody. Wyja due lusterko w ramie z tego samego drewna co komoda i podaa mi je. Pocztkowo nie rozumiaam dowcipu. Nie byo to bowiem wcale lustro, tylko obraz. Trudno si byo zorientowa, czy osoba na tym obrazie jest kobiet czy mczyzn, poniewa miaa ogolon gow, a z czaszki wyrastay jej kpki pierzastych, kurzych woskw. Jedna strona twarzy tej dziwnej osoby miaa kolor ciemnofioletowy, a cao bya spuchnita, bezksztatna, tozielona. Usta miaa brunatne, a w ich kcikach rysoway si dwie rowe blizny. Najbardziej zaskakujc charakterystyk tego malowida bya nienaturalna mieszanina jaskrawych kolorw. Umiechnam si. Usta z portretu rozcigny si brzydkim grymasem. W sekund pniej do pokoju wpada inna pielgniarka.

Spojrzaa na podog, na rozbite lustro, na mnie, stojc nad lepymi, biaymi skorupami, i wyprowadzia modsz koleank za drzwi! Przecie ci mwiam... Ale kiedy ja tylko... Mwiam ci przecie! Przysuchiwaam si ich szeptom bez wikszego zainteresowania. Ostatecznie, wielka rzecz. Kademu moe si zdarzy, e stucze lustro. Nie ma si czym przejmowa. Starsza pielgniarka powrcia do pokoju. Stana przede mn z zaoonymi rkami i przygldaa mi si uwanie. Siedem lat chudych powiedziaa wreszcie. Co takiego? Powiedziaam powtrzya dononym gosem, tak jak si mwi do guchych powiedziaam, siedem lat chudych. Modsza siostra powrcia, niosc miotek i szufelk, i zacza zbiera poyskujce drzazgi szka. To tylko przesd powiedziaam po chwili. No tak. Starsza z pielgniarek zwrcia si do modszej, ktra czogajc si na czworakach, wci zamiataa podog. Tam gdzie wiesz powiedziaa ju sobie z ni poradz. Dobrze znajome ulice, zielony tunel drzew. Przygldam si temu widokowi z okienka karetki pogotowia. Siedz

midzy matk a bratem. Udawaam, e nie wiem, e przewo mnie z naszego szpitalika do duego miejskiego szpitala w Bostonie. Pjdziesz na specjalny oddzia objaniaa matka. Nie maj takiego w naszym szpitaliku. Ale tam byo mi dobrze. W takim razie powinna si bya lepiej sprawowa matka zasznurowaa usta. Co takiego? Dlaczego stuka lustro? Gdyby tego nie zrobia, zgodziliby si ciebie zatrzyma. Ale ja dobrze wiedziaam, e lustro nie miao z tym nic wsplnego. Siedziaam w ku. Kodr podcignam pod sam szyj. Dlaczego nie pozwalacie mi wsta? Przecie nie jestem chora. Obchd owiadczya pielgniarka. Bdzie pani moga wsta zaraz po obchodzie. Odsunam zason i zobaczyam tust Woszk, ktra leaa na ssiednim ku. Tusta Woszka miaa na gowie mas drobnych, czarnych loczkw. Zaczynay si tu nad czoem, pitrzyy si wysoko na czubku gowy i tarasikami opaday na jej plecy i ramiona. Wyglday jak wycite z byszczcego, czarnego kartonu. Woszka spojrzaa na mnie i rozemiaa si perlicie.

 Co pani jest? zapytaa i nie czekajc na odpowied, dodaa: Ja jestem tutaj z powodu mojej teciowej, ktra jest francusk Kanadyjk. Rozemiaa si ponownie. Mj m dobrze wie, e ja nie cierpi tej baby, mimo to zaprosiam j, no a kiedy si zjawia, jzyk wypad mi z ust, bez mojej woli, sam z siebie, i nie mogam go w aden sposb wsun z powrotem. Zabrali mnie na ostry dyur i wpakowali tutaj. Szeptem dodaa: Do wariatw. A co pani jest? zainteresowaa si znowu. Zwrciam ku niej moj spuchnit, purpurowo-zielon twarz i nabrzmiae oko. Usiowaam popeni samobjstwo. Kobieta spojrzaa na mnie z przeraeniem, potem porwaa jaki tygodnik filmowy z nocnego stolika i udaa, e czyta. Drzwi wahadowe, znajdujce si naprzeciwko mojego ka, otworzyy si energicznie i na sal wkroczya gromada modych ludzi w biaych kitlach ze starszym, siwiejcym panem na czele. Wszyscy umiechali si szerokim, sztucznym umiechem. Okryli od razu moje ko. Jake si pani czuje dzisiaj, panno Greenwood? Prbowaam si zorientowa, ktry z nich to powiedzia. Nienawidz rozmowy z grup ludzi. W takich wypadkach zawsze wybieram sobie jedn osob i zwracam si do niej, ale nawet wwczas wydaje mi si, e pozostali gapi si na mnie i kpi sobie ze mnie.

Nienawidz te, jak mnie ludzie pytaj wesolutko, jak si czuj, takim tonem, jakby si z gry spodziewali pozytywnej odpowiedzi, mimo e doskonale wiedz, e czuj si jak groch przy drodze. yso. yso, no, no odezwa si ktry, a jeden z modszych lekarzy umiechn si i spuci gow. Jeszcze inny zacz co notowa. Jeszcze inny zrobi powan min i zapyta: A czemu to czuje si pani yso? Pomylaam sobie, e moe jeden z tych modych ludzi w bieli jest przyjacielem Buddy'ego Willarda. Jeeli tak, to na pewno obgada mnie od stp do gw. Wolaabym by w takim szpitalu, gdzie mnie nikt nie zna. Nie mog spa... Przerwali mi w p sowa: Nocna pielgniarka twierdzi, e pani spaa przez ca noc. Pkole obcych twarzy. Przygldaam im si uwanie, kadej po kolei... Nie mog czyta. I jeszcze goniej dodaj: Nie mog je. Jednoczenie przypomniao mi si, e od momentu, kiedy mnie tu przywieli, praktycznie nie przestaj si opycha. Lekarze zbili si w grupk i naradzali si szeptem. Potem wystpi najstarszy i powiedzia: Dzikujemy pani, panno Greenwood. Wkrtce obejrzy pani jeden z naszych lekarzy specjalistw.

Nastpnie caa grupa otoczya ko mojej ssiadki. Jake si pani czuje dzisiaj, pani... odezwa si znowu jeden z modych lekarzy. Nazwisko jej byo dugie i zawierao mnstwo liter 1". Moe Tomolillo. Pani Tomolillo zachichotaa. wietnie, panie doktorze, doskonale. Potem zacza mwi tak cicho, e ju nic nie syszaam. Kilku modych lekarzy spojrzao na mnie ukradkiem, a potem jeden z nich powiedzia: Dobrze, dobrze, pani Tomolillo a jeszcze inny zacign zason, oddzielajc nasze ka bia cian. Siedziaam z matk na awce ustawionej na zielonym trawniku, otoczonym czterema murami naszego szpitala. Siedziaam na jednym kocu, a matka na drugim. Matka miaa na sobie znowu t sukni w myskie koa. Opieraa gow na rce. Palec wskazujcy wciskaa w policzek, a kciukiem podtrzymywaa podbrdek. Na ssiedniej awce siedziaa pani Tomolillo, otoczona gromad rozbawionych, kruczowosych Wochw. Jak tylko moja matka zmieniaa pozycj, pani Tomolillo robia to samo. Teraz wcisna wskazujcy palec w policzek, a podbrdek podtrzymywaa kciukiem. Gow pochylia w bok. Nie ruszaj si szepnam do matki. Ta baba ci przedrzenia. Matka odwrcia gow, ale pani Tomolillo szybko jak strzaa spucia tuste rczki na kolana i wczya si w

intensywn rozmow swoich przyjaci. Nic podobnego powiedziaa matka. Ona nie zwraca na nas najmniejszej uwagi. Ale z chwil, kiedy matka przestaa na ni patrze, pani Tomolillo zoya rce dokadnie tak samo, jak to przed sekund zrobia moja matka. Obrzucia mnie przy tym drwicym spojrzeniem. Na trawniku biae plamy lekarskich fartuchw. Nasza awka staa na wskim, nasonecznionym pasie trawnika, pod wysokim murem ogrodu. Co chwila podchodzili do nas modzi lekarze i przedstawiali si: Jestem doktor taki-to-a-taki, a ja jestem doktor taki-to-ainny". Niektrzy z nich byli za modzi na prawdziwych lekarzy, a jeden powiedzia bardzo dziwne nazwisko. Zabrzmiao to jak doktor Syfilis, wic zaczam sucha dokadnie tego, co mwili. Po chwili podszed do nas lekarz bardzo podobny do doktora Gordona, tyle e czarny. Ucisn moj do i przedstawi si: Doktor Trzustka. Potem wszyscy ci podejrzani ludzie stanli razem niedaleko nas, tak eby mogli podsuchiwa. Nachyliam si wic nad matk i zaczam jej szepta do ucha. Wzdrygna si. Och, Esther, dlaczego ty nie chcesz wsppracowa z lekarzami? Wszyscy mi mwi, e jeste bardzo oporna. Podobno nie chcesz z nimi rozmawia, a na terapii zajciowej absolutnie nic nie robisz.

 Musz si std wydosta szepnam z naciskiem. Wtedy od razu wyzdrowiej. Ty mnie tu wpakowaa, ty musisz mnie std wycign. Postanowiam najpierw przekona matk, eby zabraa mnie ze szpitala. Potem wykorzystam jej poczucie winy, tak jak ten obkany chopiec w sztuce, i na pewno przekonam j, e sama wiem najlepiej, czego mi trzeba. Ku mojemu zdumieniu matka si zgodzia. Dobrze powiedziaa. Postaram si wydosta ci std... chociaby po to, eby ci umieci w lepszym szpitalu. Zrobi wszystko, co w mojej mocy pooya mi rk na kolanie ale przyrzeknij mi, e ty te si postarasz. Odwrciam si gwatownie i spojrzaam prosto w twarz doktora Syfilisa, ktry sta za mn i pisa w malutkim notesiku. Przyrzekam powiedziaam gono i wyranie. Murzyn wprowadzi wzek z obiadem na nasz sal. Oddzia psychiatryczny by niewielki dwa korytarze w ksztacie litery L, z ktrych odchodziy drzwi do pokojw. Na samym kocu w alkowie z kilkoma kami odbywaa si terapia zajciowa, a w zaamaniu litery L znajdowa si niewielki pokj, ktry suy za salonik i jadalni. Zazwyczaj przywozi nam posiki stary, zgarbiony biay czowiek, ale dzisiaj zastpowa go ten Murzyn. Za nim sza kobieta na wysokich szpilkach i dawaa mu instrukcje. Murzyn umiecha si i od czasu do czasu gupawo chichota.

Podszed do naszego stolika z tac, na ktrej stay trzy metalowe wazy z metalowymi pokrywami. Z haasem stawia je na st. Kobieta opucia jadalni i zamkna za sob drzwi na klucz. Murzyn ustawia talerze, podawa sztuce i przyglda nam si wielkimi, niespokojnymi oczami. Byo rzecz jasn, e jestemy jego pierwszymi wariatami. adna z nas nie kwapia si, eby zdj pokrywki z waz, a nasza pielgniarka staa w kcie i pewnie zastanawiaa si nad tym, czy w kocu zrobimy to same, czy te ona bdzie musiaa si tym zaj. Dotychczas robia to zawsze pani Tomolillo. Odkrywaa wazy i nakadaa nam jedzenie na talerze jak troskliwa mama, ale dzisiaj rano odesano j do domu i adna z nas nie kwapia si do przejcia jej roli. Byam strasznie godna, wic zdjam pokryw z pierwszej wazy. To bardzo mio z pani strony, Esther odezwaa si pielgniarka. Niech pani sobie naoy fasolk i poda j dalej. Naoyam sobie porcj fasolki szparagowej i podaam waz wielkiej, rudej kobiecie, siedzcej obok mnie. Pozwolono jej dzisiaj po raz pierwszy zasi do stou. Widziaam j przedtem tylko jeden raz. Staa wtedy przy okratowanym oknie na kocu naszego korytarza. Wrzeszczaa, miaa si dziko i klepaa si ordynarnie po udach, ilekro przechodzi ktry z lekarzy, a pod

kaloryferem sta pielgniarz w biaym kitlu i pka ze miechu. Ruda wyrwaa mi waz z rki i wywalia ca jej zawarto na swj talerz. Na jej talerzu wyrosa gra fasoli, pojedyncze, zielone strki spady jej na kolana i pod nogi. Jake to, pani Mole odezwaa si pielgniarka smutnym gosem. Myl, e bdzie lepiej, jak pani zje obiad w swoim pokoju. Woya prawie ca fasol z powrotem do wazy i podaa j nastpnej chorej. Pani Mole wzia za rk i wyprowadzia. Pani Mole odwracaa si, stroia do nas miny i chrzkaa jak winia. Murzyn zacz zbiera talerze chorych, ktre nawet jeszcze nie zaczy je. Jeszcze nie skoczyymy powiedziaam do niego. Prosz poczeka. Co takiego? Murzyn otworzy szeroko oczy w udanym zdziwieniu. Rozejrza si szybko. Pielgniarka, ktra wysza z pani Mole, jeszcze nie powrcia. Murzyn ukoni mi si nisko, ironicznie. Kuku na muniu szepn mi do ucha. Uniosam pokryw nastpnej wazy. Oczom moim ukazaa si kupa zimnego, posklejanego makaronu. Trzecia i ostatnia waza wypeniona bya po brzegi fasolk po bretosku. Wiedziaam doskonale, bo mnie tego uczono, e nie naley podawa do jednego posiku dwch gatunkw fasoli. Fasolka i marchewka, owszem, fasolka i zielony

groszek te jeszcze ujdzie, ale fasolka z fasolk nigdy. Ten Murzyn po prostu sobie z nas zakpi. Pielgniarka powrcia, a Murzyn odsun si. Zjadam ile wlazo fasolki po bretosku, potem wstaam od stou, podeszam od tyu do Murzyna, ktry zbiera brudne talerze, i kopnam go z caej siy w ydk. Odskoczy ze skowytem i przewracajc oczami, patrzy na mnie w dzikim przeraeniu. Oj, miss jcza oj, miss, nie powinna bya pani tego zrobi. Oj, nie powinna bya pani tego zrobi. To ci si naley odparam i spojrzaam mu gronie w oczy. Czy pani nie zamierza dzisiaj wsta? Nie wsunam si gbiej w pociel i nacignam przecierado na gow. Po chwili uchyliam rbek i wyjrzaam. Siostra strzsaa termometr, ktry przed chwil wyja mi z ust. No prosz, temperatura zupenie normalna. Odczytaam termometr, zanim przysza. Zawsze to robi. Pani dobrze wie, e nie ma temperatury, wic po co to codzienne mierzenie? Chciaam jej powiedzie, e ucieszyabym si szczerze, gdyby moje ciao chciao zachorowa, e wolaabym stokrotnie jak konkretn, fizyczn chorob, ale jako nie umiaam tego sformuowa. Milczaam wic i wsuwaam si coraz gbiej pomidzy przecierada i koce. Po chwili poczuam przykry, cho niebolesny ucisk na

nogach. To pielgniarka postawia na moim ku tac z termometrami i odwrcona plecami liczya puls chorej, ktra zaja ko po pani Tomolillo. Ogarna mnie przemona ch zrobienia jej psikusa. Byo to uczucie irytujce, ale jednoczenie przyjemne, podobne do pobolewania chwiejcego si zba. Przecignam si, ziewnam, przewrciam na bok i wsunam nog pod tack z termometrami. O Boe! wrzasna pielgniarka, jakby wzywaa pomocy. Co te pani zrobia! Wyjrzaam spod kodry. Emaliowana taca spada na podog. Termometry potuky si, a kulki rozlanej rtci trzsy si i poyskiway jak krople boskiego ddu. Przepraszam rzekam. To wypadek. Druga pielgniarka spojrzaa na mnie podejrzliwym okiem. Pani to zrobia naumylnie. Dobrze widziaam. Odesza pospiesznie i niemal natychmiast zjawili si dwaj salowi i powieli mnie wraz z kiem do dawnego pokoju pani Mole. Po drodze udao mi si niepostrzeenie podnie z podogi kuleczk rtci. Zaryglowali moje drzwi. Po chwili zobaczyam w prostokcie zakratowanego okna twarz Murzyna ksiyc koloru melasy. Udawaam, e go nie widz. Jak dziecko uradowane posiadaniem tajemnicy otworzyam do i spojrzaam ukradkiem na srebrn kuleczk. Jeeli upuszcz j na ziemi, rozpadnie si na milion takich samych, mniejszych, a gdy zgarn je,

utworz znowu jedn, niezmcon cao. Umiechnam si do mojej srebrnej kulki. Nie miaam pojcia, co si stao z pani Mole.

Rozdzia 15
Czarny cadillac Filomeny Guinei przemyka si przez zatoczon jezdni dostojnie jak ceremonialna kareta. Bya godzina pita, godzina szczytu. Za chwil znajdziemy si na jednym z krtkich mostw, przerzuconych przez rzek Charles, a wtedy ja, bez chwili wahania, otworz drzwiczki i przedzierajc si przez gszcz samochodw, podbiegn do bariery. Jeden skok i znajd si pod powierzchni wody. Bezwiednie rwaam na strzpy papierow chusteczk, skrcaam mae papierowe piguki i czekaam na waciwy moment. Siedziaam z tyu pomidzy matk a bratem. Oboje byli lekko nachyleni, tworzc dwie ukone bariery, odgradzajce mnie od drzwiczek samochodu. Patrzyam na gruby kark kierowcy, wcinity pomidzy granatow czapk szofersk a ramiona w granatowej liberii. By koloru mielonej szynki. Tu obok koysaa si agodnie gowa synnej powieciopisarki Filomeny Guinei, caa w srebrnych lokach, uwieczonych kapeluszem ze szmaragdowymi pirami. Zjawienie si na horyzoncie mojego ycia Filomeny Guinei nie zostao mi do koca wyjanione. Wiedziaam tylko, e zainteresowaa si moim przypadkiem, prawdopodobnie dlatego, e przed wieloma laty sama spdzia jaki czas w zakadzie dla psychicznie chorych. Matka powiedziaa mi, e w czasie pobytu na

Bahamach pani Guinea przeczytaa o mnie w bostoskiej gazecie i wysaa do niej depesz. Depesza brzmiaa: Czy jest w to zamieszany mczyzna?". Gdyby tak byo, pani Guinea, rzecz jasna, wolaaby nie wtrca si do mojej sprawy. Ale matka oddepeszowaa: Nie, to lk przed utrat talentu. Baa si, e ju nigdy niczego nie napisze". Wwczas pani Guinea powrcia samolotem do Bostonu, zabraa mnie z przepenionego szpitala miejskiego, a teraz wioza do prywatnej kliniki, ktra miaa podobno park, tereny golfowe, ogrd i bya czym w rodzaju luksusowego pensjonatu. Powiedziaa, e pokryje wszystkie koszty mojego leczenia do chwili, kiedy lekarze, ktrych zreszt dobrze znaa, mnie nie uzdrowi. Matka nakazaa mi wyraa jej wdziczno. Dodaa, e moja choroba niemal cakowicie wyczerpaa nasze oszczdnoci i e gdyby nie pani Guinea, to w ogle nie wiadomo, co by ze mn byo. Ale ja dobrze wiedziaam. Zamknliby mnie w ogromnym psychiatrycznym szpitalu miejskim, pooonym tu za murem tej prywatnej kliniki, do ktrej teraz jechaam. Zdawaam sobie spraw z tego, e pani Guinei naley si moja wdziczno, ale nie potrafiam si w ogle niczym przejmowa. Nawet gdyby pani Guinea podarowaa mi bilet do Europy albo zafundowaa podr dookoa wiata, byoby mi to cakowicie obojtne, albowiem gdziekolwiek bym si znalaza na pokadzie

statku czy przy stoliku paryskiej kawiarni to i tak w gruncie rzeczy tkwiabym tylko pod szklanym kloszem wasnej udrki, pawic si we wasnym skisym sosie. Nad rzek nakrapian biaymi aglami unosia si bkitna kopua nieba. Gotowaam si do skoku, ale matka i brat jednoczenie chwycili za klamki drzwiczek. Przez krtk chwil koa cadillaka, skrzypic, przejeday po kracie mostu. Woda, agle, bkit nieba, kilka zawieszonych w powietrzu mew, wszystko to migno mi przed oczami jak kiczowata pocztwka i ju bylimy po drugiej stronie rzeki. Opadam na szare, pluszowe poduszki i zamknam oczy. Dusiam si zagszczonym powietrzem, wypeniajcym wntrze szklanego klosza. Znieruchomiaam. Miaam znowu wasny pokj. Przypomina pokj w klinice doktora Gordona ko, komoda, szafa w cianie, st i krzeso. Znajdowa si na pierwszym pitrze, a okno bez krat i tylko zasonite siatk od komarw pod ktrym cign si zasypany sosnowym igliwiem trawnik, wychodzio na zadrzewion przestrze, otoczon murem z czerwonej cegy. Gdybym wyskoczya, nie zadrapaabym sobie nawet kolan. Wewntrzna powierzchnia muru wydawaa si gadka jak szklana tafla. Przejazd przez most zdenerwowa mnie. Straciam zupenie wyjtkow szans. Wspominaam

wody rzeki tak, jak myli si o niewypitym, pontnym napoju. Podejrzewaam, e nawet gdyby matka i brat mnie nie pilnowali, to i tak nie zdobyabym si na skok. Gdy w gwnym gmachu szpitala spisywano moje personalia, podesza do nas moda, szczupa kobieta i przedstawia si: Jestem doktor Nolan. Esther bdzie moj pacjentk. Zdziwio mnie, e przydzielono mi lekarza kobiet. Nawet nie wiedziaam, e istniej kobiety psychiatrzy. Wygldaa jak skrzyowanie Myrny Loy i mojej matki. Miaa na sobie szerok spdnic ze skrzanym paskiem i bia bluzk, a na nosie modne pkoliste okularki. Pielgniarka poprowadzia mnie przez trawnik do ponurego budynku z czerwonej cegy, w ktrym miaam zamieszka. Nazywano go Caplan. Doktor Nolan miaa przyj pniej, ale tymczasem co chwila kto z personelu wchodzi do mojego pokoju. Leaam w ku, nakryta grubym, biaym kocem, a oni wchodzili i przedstawiali si. Nie rozumiaam, dlaczego tyle osb uwaa za stosowne przedstawia mi si, ale po chwili przyszo mi do gowy, e to pewnie jaki test. e chc zobaczy, czy zorientuj si, e jest ich zbyt wielu. Wic miaam si na bacznoci. Na kocu zjawi si przystojny siwy pan i powiedzia, e jest dyrektorem szpitala. Mwi co o pielgrzymach i Indianach, o tym, kto komu odebra ziemi, o tym, jakie tu s rzeki, kto ufundowa pierwszy szpital, e szpital ten si

spali, kto go odbudowa, a pomylaam sobie, e on pewnie czeka na to, kiedy mu przerw i powiem, e wiem, e to cae gadanie o pielgrzymach i o rzekach nie ma adnego sensu. A zaraz potem pomylaam jeszcze, e moe cz tego, co on mwi, ma jaki sens, i prbowaam zastanowi si nad tym, co jest prawd, a co bzdur, ale zanim doszam do jakiego wniosku, dyrektor poegna si i odszed. Poczekaam, eby gosy lekarzy spacerujcych po korytarzu umilky. Wwczas wstaam, naoyam pantofle i wyszam z pokoju. Nikt mnie nie zatrzyma wic przemierzyam cae skrzydo gmachu, skrciam, przeszam przez inny, duszy jeszcze korytarz i zajrzaam przez otwarte drzwi jadalni. Kelnerka w zielonym kitlu nakrywaa do kolacji. Na stolikach znajdoway si nienobiae lniane obrusy, serwetki papierowe i szklanki. Zanotowaam i zachomikowaam sobie fakt, jak wiewirka, co zakopuje orzechy na zim, e szklanki byy z autentycznego szka. W szpitalu bostoskim podawano nam napoje w papierowych kubkach i nie miaymy noy, nawet do misa. Miso byo zawsze tak rozgotowane, e mona je byo kraja widelcem. Dotaram do duej wietlicy z wytartym dywanem i zniszczonymi meblami. Jaka dziewczyna o okrgej, nalanej twarzy i krtkich czarnych wosach siedziaa w fotelu i czytaa ilustrowany tygodnik. Przypominaa mi

jedn z moich koleanek, zapalon skautk. Spojrzaam na jej nogi i rzeczywicie miaa na nich brzowe sznurowane pbuciki, takie ze skrzan frdzl, co to uchodz za szczyt elegancji sportowego obuwia. Sznurowada zakoczone byy maymi, sztucznymi odziami. Dziewczyna podniosa wzrok znad magazynu, umiechna si i powiedziaa: Nazywam si Waleria, a ty? Udaam, e nie sysz, wyszam ze wietlicy i pomaszerowaam dalej, a na koniec drugiego skrzyda gmachu. Po drodze minam drzwi z otwart grn poow, za ktrymi znajdowao si kilka pielgniarek. Zatrzymaam si. Gdzie podziay si wszystkie pacjentki? A rnie. Jedna z pielgniarek pisaa co na skrawkach rowego plastra. Przechyliam si i zobaczyam, e wypisuje na nich E. Greenwood, E. Greenwood, E. Greenwood, E. Greenwood, E. Greenwood. Ale gdzie? Bo ja wiem. Graj w golfa, w badmintona, spaceruj po parku. Na krzele leaa maa sterta odziey. Byy to te same rzeczy, ktre pielgniarka z miejskiego szpitala zapakowaa do mojej czarnej lakierowanej torby. Wtedy, kiedy stukam lustro. Pielgniarka zacza przykleja plastry z moim nazwiskiem do kadej sztuki odziey.

Powrciam do wietlicy. Nie mogam zrozumie, dlaczego graj tu w golfa i badmintona. Jeeli potrafi to wszystko robi, to chyba nie mog by naprawd chore. Usiadam niedaleko Walerii i przygldaam si jej. Moe rzeczywicie bya tamt harcerk. Z wielkim zainteresowaniem czytaa podniszczony numer , yogue'a". Co ona u licha tutaj robi? zastanawiaam si. Wyglda zupenie normalnie. Czy pozwoli pani, e zapal? Doktor Nolan rozsiada si wygodnie w fotelu przy moim ku. Oczywicie powiedziaam, e bardzo lubi dym z papierosa. Pomylaam, e jak doktor Nolan zapali, to pozostanie u mnie nieco duej. Bya to jej pierwsza wizyta. Wiedziaam, e z chwil kiedy mnie opuci, zapadn z powrotem w otcha nicoci. Prosz mi opowiedzie, jak to byo z doktorem Gordonem zadaa nagle. Czy pani go lubi? Spojrzaam na ni podejrzliwie. Byam pewna, e wszyscy lekarze s ze sob w zmowie i e w jakim zakamarku tej kliniki znajduje si taka sama maszyna tortur, jak posiada doktor Gordon. Nie odparam. Nigdy go nie lubiam. A to ciekawe. Dlaczego? Nie podobao mi si to, co ze mn wyrabia. A co on z pani wyrabia? Opowiedziaam pani doktor Nolan o piekielnej maszynie, o bkitnych jzyczkach ognia, o wstrzsach,

spazmach i trzaskach. Siedziaa i suchaa bardzo uwanie. Popeniono duy bd odezwaa si wreszcie. To nie powinno wcale tak wyglda. Wpatrywaam si w ni przenikliwie. Jeeli to jest zrobione umiejtnie dodaa to pacjent ma po prostu wraenie, e usypia. Gdyby znowu prbowano mi to zrobi, popeniabym samobjstwo. Nie zamierzamy pani zapisywa wstrzsw powiedziaa doktor Nolan bardzo stanowczym gosem. A jeeliby zasza potrzeba, to przyrzekam, e uprzedz pani z gry, a w kadym razie u nas wyglda to zupenie inaczej, ni pani opisuje. Powiem pani dodaa na zakoczenie e mam pacjentw, ktrzy nawet bardzo lubi ten zabieg. Po wyjciu doktor Nolan znalazam na parapecie pudeko zapaek. Nie byo to pudeko normalnych rozmiarw, ale zupenie malutkie. Otworzyam je i oczom moim ukazay si rzdy maych biaych patyczkw z rowymi koniuszkami. Prbowaam zapali jedn z tych zapaeczek, ale rozpada mi si w palcach. Nie mogam zrozumie, dlaczego pani doktor Nolan zostawia w moim pokoju tak idiotyczn rzecz. Chyba po to, eby sprawdzi, czy j zwrc. Bardzo starannie wsunam pudeeczko w zakad mojego szlafroka. Jeeliby doktor Nolan mnie zapytaa o swoje zapaki, odpowiem, e je zjadam, bo mylaam, e to cukierki.

Do ssiedniego pokoju przywieziono now pacjentk. Bya jedyn osob w caym budynku, ktra przybya po mnie i nie wiedziaa jeszcze w odrnieniu od starych pacjentw jaka jestem okropna, wic postanowiam wej do niej i zawrze z ni przyja. W ku leaa kobieta w fioletowej sukni do p ydki, spitej pod szyj kame. Miaa rudawe wosy z niewielkim, pruderyjnym koczkiem na czubku gowy, a do kieszonki przypite druciane okulary na czarnej gumce. Halo odezwaam si uprzejmie, przysiadam na skraju jej ka i dodaam: Nazywam si Esther. A pani? Kobieta nawet si nie poruszya, patrzya nieruchomo w sufit. Poczuam si dotknita. Pomylaam, e kto moe Waleria ju uprzedzi j, e jestem gupia i dokuczliwa. Ktra z pielgniarek wsuna gow przez drzwi. Ach, to tu pani jest! umiechna si. Jak to adnie, e odwiedzia pani pann Norris. I wycofaa si. Nie mam pojcia, jak dugo siedziaam i wpatrywaam si w t kobiet i jej fioletow sukni, zastanawiajc si nad tym, czy jej rowe, zacinit usta otworz si wreszcie, a jeeli tak, to co si z nich wydobdzie. Nagle panna Norris przerzucia nogi w wysokich czarnych na guziczki zapinanych butkach na drug stron ka, wstaa i bez sowa opucia pokj. Pomylaam, e zapewne prbuje si mnie pozby w ten subtelny sposb. Cichutko, trzymajc si w pewnej odlegoci, poszam za

ni. Panna Norris dotara do drzwi jadalni i zatrzymaa si. Sza krokiem rwnym, stawiajc stopy dokadnie w sam rodek wielkich r w deseniu chodnika. Teraz odczekaa chwil, a potem przekroczya prg, unoszc wysoko nogi, jak gdyby by co najmniej metrowej wysokoci. Usiada przy jednym z okrgych, nakrytych do posiku stolikw i rozoya serwet na kolanach. Kolacja dopiero za godzin! krzykna kucharka z kuchni. Ale panna Norris nie odpowiadaa. Patrzya prosto przed siebie z uprzejmym wyrazem twarzy. Usiadam naprzeciwko niej i te pooyam sobie serwet na kolanach. Siedziaymy tak w przyjaznym, siostrzanym milczeniu, a do chwili kiedy rozleg si gong zapowiadajcy kolacj. Prosz si pooy umiechna si pielgniarka. Dam pani zastrzyk. Pooyam si na brzuchu, podcignam spdnic i opuciam spodnie od piamy. C to pani nosi pod spodem? Piam. W ten sposb nie musz jej cigle nakada i zdejmowa. Pielgniarka zamiaa si krtko i zapytaa: Ktra strona? Wywiechtany art. Uniosam gow i spojrzaam na moje obnaone poladki, cae w siniakach, fioletowych, niebieskich i

zielonych plamach. Pamitki po dawnych zastrzykach. Lewy poladek wyglda gorzej od prawego. Prawa. Zawsze do usug. Pielgniarka wpakowaa ig, a ja syknam, chocia nawet lubiam ten bl. Zastrzyki otrzymywaam trzy razy dziennie, a w godzin po kadym z nich podawano mi filiank sodkiego soku owocowego. Pielgniarki stay nade mn i pilnoway, ebym wypia do dna. Masz szczcie powiedziaa pewnego dnia Waleria. Jeste na insulinie. Nie czuj poprawy. Zobaczysz. Ja to miaam. Powiedz mi, jak bdziesz miaa reakcj. Ale adna reakcja nie nastpowaa. Tyle e tyam coraz bardziej z dnia na dzie. Wypeniaam ju cakowicie nowe, szerokie spodnie, nabyte przez matk, a kiedy patrzyam na swj wydatny brzuch i zaokrglone biodra, cieszyam si, e nie widzi mnie pani Guinea, bo pomylaaby na pewno, e jestem w ciy. Czy pokazywaam ci ju moje blizny? zapytaa Waleria. Odgarna grzywk z czoa i wskazaa na dwie nike plamy na skroniach. Wygldao, jak gdyby odpiowano jej rogi. Spacerowaymy tylko my dwie z naszym instruktorem sportowym po ogrodzie kliniki. Coraz czciej pozwalano nam chodzi na spacery bez opieki. A panny Norris w

ogle nie wypuszczano na dwr. Waleria powiedziaa, e panna Norris nie powinna by w Caplanie, ale w pawilonie, ktry nazywa si Wymark i by przeznaczony dla bardzo ciko chorych. Czy ty wiesz, skd mam te blizny? nalegaa Waleria. Nie, nie wiem. Zrobili mi lobotomi. Spojrzaam na ni z podziwem. Nareszcie zrozumiaam, skd bierze si ten olimpijski spokj. Jak si po tym czujesz? wietnie. Nie wciekam si ju tak bez przerwy. Przedtem byam stale rozdraniona. Trzymali mnie w Wymarku, a teraz mog by w Caplanie. Pozwalaj mi te wychodzi do miasteczka na zakupy albo do kina. Z pielgniark, oczywicie. Co zamierzasz zrobi, jak std wyjdziesz? Kiedy ja std nigdy nie wyjd rozemiaa si Waleria. Mnie tu jest bardzo dobrze. Przeprowadzka. Dlaczego miaabym si przeprowadza? Pielgniarka spokojnie otwieraa i zamykaa szuflady oraz drzwi szafy i ukadaa moje rzeczy do czarnej torby. Pomylaam, e na pewno przenosz mnie do Wymarku. Przenosimy pani do frontowego pokoju tu w naszym gmachu powiedziaa pielgniarka wesoo. Zobaczy pani, jaki przyjemny. Tyle soca.

Kiedy wyszymy na korytarz, zauwayam, e i panna Norris si przeprowadza. Moda, sympatyczna pielgniarka staa w drzwiach jej pokoju i pomagaa jej naoy fioletowy paszcz z konierzem z wiewirki. Ostatnio siedziaam caymi godzinami u wezgowia panny Norris, nie korzystaam z adnych rozrywek, spacerw, meczw badmintona, nie chodziam nawet na tygodniowe seanse filmowe. Bo chocia bardzo lubi kino, to wolaam siedzie i wpatrywa si w jej blade, nieme wargi. Jakeby to byo wspaniae, gdyby nagle przemwia. Wypadabym na korytarz i powiedziaabym o tym pielgniarkom, a one pochwaliyby mnie za to, e podtrzymuj pann Norris na duchu, i prawdopodobnie otrzymaabym z miejsca przywilej spacerw i przywilej zakupw w miasteczku. Wwczas sprawa mojej ucieczki byaby zaatwiona. Ale przez wszystkie dugie godziny mojego czuwania panna Norris nie odezwaa si ani jednym sowem. Dokd si pani przeprowadza? zapytaam j. Pielgniarka dotkna okciem panny Norris i wprowadzia j w ruch jak nakrcan lalk. Przenosimy j do Wymarku szepna pielgniarka. Panna Norris, niestety, nie wykazuje adnej poprawy. Pani to co innego. Patrzyam, jak panna Norris podnosi wysoko najpierw jedn, a potem drug nog, eby pokona niewidzialn barier odgradzajc jej pokj od korytarza.

 Mam dla pani niespodziank zawiadomia mnie moja pielgniarka. Rozkadaa moje rzeczy w sonecznym, frontowym pokoju, ktrego okna wychodziy na zielone pola golfowe. Przybya do nas dzisiaj pacjentka, ktra pani zna. Ktra mnie zna? Pielgniarka rozemiaa si. Prosz tak na mnie nie patrze. To nie jest agentka policji. A kiedy nie zareagowaam, dodaa: Mwi, e jestecie starymi przyjacikami. Mieszka w ssiednim pokoju. Moe chciaaby j pani odwiedzi? Mylaam, e pielgniarka sobie ze mnie artuje i e jak zapukam do ssiednich drzwi, to albo nikt si nie odezwie, albo zastan tam wycignit na ku pann Norris w fioletowej sukni, fioletowym paszczu z wiewirczym konierzykiem i konch rowych ust, wyrastajc z twarzy jak pk ry. Mimo to opuciam pokj i zapukaam do ssiednich drzwi. Prosz! Uchyliam drzwi i zajrzaam do rodka. Siedzca przy oknie wysoka dziewczyna o koskiej twarzy spojrzaa na mnie z szerokim umiechem na ustach. Esther! zawoaa zdyszanym gosem, ktry brzmia, jak gdyby biega przez duszy czas i wanie w tej sekundzie si zatrzymaa. Jak to mio, e przysza. Ju mi powiedziano, e jeste. Joan? szepnam niepewnie i zaraz pniej z

niewiar i w wielkim zdumieniu: Joan! Joan umiechna si szeroko, ukazujc byszczce biae zby. To naprawd ja. Wiedziaam, e si zdziwisz.

due,

Rozdzia 16
Pokj Joan, z szaf w cianie, komod, krzesem, stolikiem i biaym kocem, opatrzonym ogromn liter C", by jakby lustrzanym odbiciem mojego pokoju. Przyszo mi na myl, e Joan, dowiedziawszy si o tym, e znajduj si w klinice psychiatrycznej, wynaja sobie ten pokj, po prostu tak dla dowcipu. To by tumaczyo, dlaczego powiedziaa pielgniarce, e jest moj przyjacik. Znaam j waciwie tylko z widzenia. Skd si tu wzia? zapytaam, rozsiadajc si na jej ku. Czytaam o tobie. Co czytaa o mnie? Przeczytaam o tym, co zrobia, i te uciekam. Nie rozumiem odparam spokojnie. Powiem ci Joan rozsiada si wygodniej w szpitalnym fotelu, pokrytym kwiecistym pokrowcem. Znalazam sobie na lato prac w sekretariacie jednej z korporacji studenckich, wiesz, tych, co s podobni do masonw, no wiesz, tylko e oni nie s masonami. Czuam si tam fatalnie. Bolay mnie stopy, stawy przy duych palcach i w ostatnim tygodniu musiaam chodzi do pracy w pepegach, bo mi adne pantofle nie wchodziy na nogi. Moesz sobie wyobrazi, jak to wpywao na mj humor... Pomylaam, e ta Joan zwariowaa eby chodzi do

pracy w pepegach? albo chce wybada, do jakiego stopnia ja zwariowaam. Trzeba by wariatk, eby uwierzy w takie gadanie. Poza tym tylko starzy ludzie cierpi na nogi. Postanowiam wic udawa, e wierz, i ona jest te chora na gow, i okaza jej pobaliwo. Rozumiem powiedziaam wic z zagadkowym umiechem. Ja te zawsze czuj si fatalnie, kiedy nie mam na nogach przyzwoitego obuwia. Czy nogi bardzo ci bolay? Okropnie. A na dodatek mj szef (akurat rozszed si z on i ba si wystpi o rozwd, bo to by kolidowao z fundamentalnymi ideami stowarzyszenia) co chwila dzwoni i wzywa mnie do siebie. Przy kadym kroku przeszywa mnie ten cholerny bl, ale kiedy wracaam do siebie i siadaam za biurkiem, ten bcwa znowu do mnie wydzwania, bo chcia co doda do opowieci o swoich maeskich perypetiach. Dlaczego nie wymwia? Waciwie to wymwiam... no, prawie. Wziam zwolnienie lekarskie i siedziaam w domu. W ogle nie wychodziam. Z nikim si nie spotykaam. Wpakowaam telefon do szuflady i nie odpowiadaam, jak dzwoni. A potem mj lekarz posa mnie do psychiatry w duym szpitalu. Byam zamwiona na dwunast. Nerwy miaam w strzpach. Wreszcie o wp do pierwszej zjawia si recepcjonistka i owiadczya, e pan doktor wyszed na przerw obiadow. Zapytaa, czy zamierzam czeka na niego, odpowiedziaam, e tak.

 No i co, wrci? Caa ta historyjka wydaa mi si zbyt zawia, eby moga by prawdziwa, ale nic, czekaam, co z niej wyniknie. O tak. Bo rozumiesz, zamierzaam popeni samobjstwo i powiedziaam sobie, e jeeli ten lekarz nie potrafi mi pomc, to kocz ze sob. Wreszcie recepcjonistka zaprowadzia mnie przez dugi korytarz do gabinetu, a po drodze zapytaa mnie mimochodem: Nie ma pani chyba nic przeciwko temu, e z panem doktorem bdzie kilku studentw?". Co miaam powiedzie? Weszam wic do gabinetu, a tam patrzy na mnie dziewi par oczu. Osiemnacie pojedynczych oczu. Gdyby ta baba mnie uprzedzia, e tam bdzie dziewiciu facetw, to naturalnie wyszabym z miejsca ze szpitala. Ale byo za pno. Tego dnia miaam na sobie akurat futro... W sierpniu? No tak, by chodny, deszczowy dzie, ale poza tym pomylaam sobie, e id z pierwsz w yciu wizyt do psychiatry i e powinnam mu si pokaza w jak najlepszym wietle. Ale powiem ci, e ten psychiatra przez cay czas gapi si na moje futro, i zrozumiaam, e myli o tym, jakim prawem dam, eby mi pozwolili zapaci studenck taryf, skoro mam tyle pienidzy. Widziaam w jego renicach bardzo wyranie symbol dolara. Powiedziaam mu rne rzeczy, ju sama nie wiem co, ale w kadym razie o tym, e mnie bol nogi, o telefonie w szufladzie i e nosz si z zamiarem

popenienia samobjstwa. Poprosi mnie, ebym zaczekaa w drugim pokoju, bo chce si spokojnie naradzi z tymi studentami. Jak wrciam do gabinetu, to wiesz, co powiedzia? Co? Zaoy rce, spojrza na mnie i powiedzia: Panno Gilling, doszlimy wsplnie do wniosku, e dobrze by pani zrobia terapia grupowa". Terapia grupowa? Obawiaam si przez chwil, e Joan pomyli, e j przedrzeniam, ale ona nie zwrcia na to najmniejszej uwagi. Tak powiedzia. Ja chc si zabi, a on mi proponuje, ebym si spotykaa z jakimi obcymi ludmi i moe im jeszcze o tym opowiadaa... Wariatom! Czy ty to rozumiesz? To bzdura! Opowiadanie jej zaczynao mnie wciga. To po prostu nieludzkie. Wanie to mu powiedziaam. Potem pojechaam prosto do domu i napisaam do niego list. Napisaam bardzo piknie, e moim zdaniem czowiek taki jak on nie ma prawa zabiera si do leczenia chorych dusz... Odpowiedzia? Nie wiem. Bo tego samego dnia przeczytaam o tobie. e co? O tym, jak policja mylaa, e ju dawno nie yjesz, no i jak ci znaleli. Mam tu gdzie ca kup wycinkw z prasy. Joan wstaa, szed od niej tak silny zapach stajni, e a

mnie zaaskotao w nosie. Joan bya championk zawodw jedzieckich i na dorocznych zawodach naszego college'u otrzymaa pierwsz nagrod w skokach. Moe spaa ostatnio przy koniach? Zacza grzeba w otwartej walizce i wycigna ca gar wycinkw gazetowych. Masz, przeczytaj. Na pierwszym wycinku widniaa fotografia jakiej dziewczyny o podbitych oczach i sczerniaych wargach, rozcignitych gupim umiechem. Nie mogam sobie przypomnie, gdzie zrobiono mi takie kurewskie zdjcia, i zorientowaam si dopiero, jak zauwayam kolczyki zakupione u Bloomingdale'a i bloomingdale'owski naszyjnik, poyskujcy sztucznymi brylantami. Zaginicie stypendystki matka w rozpaczy Przeczytaam o tym, e dziewczyna znika z domu w dniu 17 sierpnia, e miaa na sobie zielon spdnic i bia bluzk i e pozostawia w domu licik, w ktrym zawiadamiaa matk, e udaje si na duszy spacer. Kiedy o pnocy panna Greenwood nie powrcia do domu, matka zawiadomia policj. Nastpny wycinek zawiera fotografi matki, brata i mnie. Stalimy na trawniku za domem i umiechalimy

si do kamery. Zrazu nie mogam sobie przypomnie, kto zrobi to zdjcie, ale kiedy zauwayam dinsy i biae pepegi, przypomniaam sobie, e byo to tego lata, kiedy pracowaam przy zbiorach szpinaku, i e pewnego upalnego popoudnia wpada do nas Dodo Conway i zrobia nam kilka rodzinnych fotek. Pani Greenwood prosia nas o umieszczenie tego zdjcia w nadziei, e zachci ono jej crk do powrotu do domu. Zniknicie tabletek nasennych wraz z dziewczyn Ciemne zdjcie, przedstawiajce kilkunastu pucoowatych mczyzn w jakim lesie. Zdziwi mnie dziwaczny wygld kilku facetw w rogu, a po chwili zorientowaam si, e to nie ludzie, lecz psy. Psy policyjne w poszukiwaniu zaginionej dziewczyny. Nie wyglda mi to najlepiej", twierdzi starszy sierant Bill Hindly. Dziewczyna odnaleziona ywa. Ostatnie zdjcie pokazywao policjanta wsuwajcego do otwartych drzwi karetki pogotowia jakie podune zawinitko, z ktrego wypada ludzka gowa bez twarzy,

podobna raczej do kapusty. Podpis gosi, e moja matka zesza tego dnia do piwnicy, eby zrobi tygodniowe pranie, i usyszaa jakie jo dochodzce z dziury w murze... Pooyam wycinki na biaej narzucie ka. We je sobie. Powinna je wklei do sztambucha. Wziam je wic i wsunam do kieszeni. Przeczytaam wszystko, co napisali o tobie. Nie tylko o tym, jak ci znaleli, ale o tym wszystkim, co robia przedtem, no i zebraam cale pienidze, jakie miaam, i poleciaam pierwszym samolotem do Nowego Jorku. Dlaczego do Nowego Jorku? Pomylaam, e w Nowym Jorku bdzie atwiej popeni samobjstwo. I co zrobia? Joan umiechna si i wycigna do mnie donie. Na przegubach, na biaej powierzchni skry, widniay grube nierwne blizny, pofalowane jak miniaturowe pasma grskie. Czym to zrobia? zawitao mi, e chyba jednak mamy co wsplnego. Rozbiam piciami okno w domu koleanki. Koleanki? Odnalazam tak jedn dziewczyn, z ktr miaam kiedy wsplny pokj w college'u. Wprowadziam si do niej, bo nie znaam nikogo innego w miecie, a wydaam prawie wszystkie pienidze. Napisaa do moich rodzicw, e zachowuj si dziwnie, wic ojciec zaraz przyjecha i

zabra mnie do domu. Ale teraz jeste ju zdrowa powiedziaam w trybie twierdzcym. Joan patrzya na mnie przez dusz chwil swoimi byszczcymi, okrgymi oczami. Chyba tak odpara i dodaa: Ty chyba te. Zaraz po kolacji zasnam. Obudzio mnie czyje gone woanie: Pani Bannister, pani Bannister, pani Bannister, pani Bannister! Otrzsnam si ze snu i zorientowaam si, e to ja wal piciami w ram ka i krzycz. Pani Bannister, nasza nocna pielgniarka, ukazaa si w drzwiach. Bya wysoka i kocista. Zaraz, zaraz, jeszcze go pani stucze. Odpia mi zegarek z rki. Co si ze mn dzieje? Prosz mi powiedzie. Na twarzy pani Bannister ukaza si przelotny umiech. To nic, to tylko reakcja na lekarstwo. Jaka reakcja? Normalna. Jak si pani teraz czuje? Dziwnie. Tak jako lekko, jakbym bya w stanie niewakoci. Pani Bannister pomoga mi usi. Zaraz bdzie lepiej. Za ma chwil. Czy przynie pani gorcego mleka? O tak.

Kiedy pani Bannister przyoya mi kubek do ust, zaczam ssa to mleko powoli, jakbym bya niemowlciem, ktre przystawiono do piersi matki. Pani Bannister zawiadomia mnie, e pani miaa dzi w nocy reakcj insulinow. Doktor Nolan rozsiada si wygodnie w fotelu pod oknem i wyja z kieszeni fartucha malekie pudeeczko zapaek. Takie samo jak to, ktre ukryam w zakadzie szlafroka, i przez chwil zastanawiaam si, czy moja pielgniarka nie znalaza go i nie oddaa pani doktor. Potara zapak. Wyskoczy z niej gorcy, ty pomyk. Patrzyam, jak wciga go do papierosa. Pani B. twierdzi, e czuje si pani znacznie lepiej. Tak byo przez chwil, ale teraz wszystko wrcio. Chciaabym pani co powiedzie. Czekaam. Od wielu dni spdzaam cae przedpoudnia, popoudnia i wieczory zawinita w biay koc na leaku w alkowie, udajc, e czytam ksik. Miaam niejasne wraenie, e doktor Nolan dala mi pewn ilo czasu, a potem powie mi to samo, co doktor Gordon: Bardzo mi przykro, ale wobec tego, e nie robi pani adnych postpw, obawiam si, e bdziemy musieli zastosowa elektrowstrzsy". No co, nie jest pani ciekawa? Jestem powiedziaam tpo. Byam caa spita. Zabronimy pani na pewien czas przyjmowa goci. Spojrzaam na lekark ze zdumieniem.

 To cudownie owiadczyam. Wiedziaam, e to pani ucieszy umiechna si. Spojrzaymy jednoczenie na tuzin krwistoczerwonych r w koszu na mieci pod biureczkiem. Nieco wczeniej tego popoudnia odwiedzia mnie matka. Gocie cignli do mnie nieustajcym strumieniem. Odwiedzi mnie mj dawny szef, potem pani ze stowarzyszenia Christian Science, ktra spacerowaa ze mn po ogrodzie i mwia o miazmatach, wychodzcych z ziemi, e, wedug Biblii, to z tymi miazmatami dobrze nie wiadomo, e caa moja bieda polega wycznie na tym, e bezwzgldnie w nie uwierzyam, i e z chwil kiedy przestan w nie wierzy, kopoty moje natychmiast si skocz i okae si, e wcale nie chorowaam. Odwiedzi mnie nauczyciel angielskiego z liceum i usiowa nauczy mnie gry w scrabble, poniewa twierdzi, e pobudzi to do ycia moje dawne zainteresowania semantyk. Odwiedzia mnie te sama Filomena Guinea, ktrej nie podobao si to, co lekarze dla mnie robi, i cigle mi o tym mwia. Nie cierpiaam tych odwiedzin. Siedziaam sobie spokojnie w alkowie i coraz to ktra z pielgniarek zagldaa przez drzwi i zawiadamiaa mnie z umiechem, e mam gocia. Raz przyprowadzili mi nawet pastora unitariaskiego, ktrego bardzo nie lubiam. Przez cay czas wierci si nerwowo i by na pewno przekonany e mam cakowitego bzika, bo powiedziaam

mu, e wierz w pieko i take w to, e niektrzy ludzie, tacy jak ja, przechodz pieko na ziemi, wic bd to ju mieli z gowy po mierci. Ci ludzie nie wierz w ycie pozagrobowe, a po mierci kady otrzymuje to, w co wierzy za ycia. Nienawidziam tych wizyt, poniewa wiedziaam, e gocie z obrzydzeniem patrz na moje rozczochrane, tuste wosy, porwnuj mj obecny wygld z dawnym i opuszczaj mnie bardzo zatroskani. Sdziam, e jak mnie ludzie zostawi w spokoju, to moe odnajd nareszcie rwnowag ducha. Najgorsza bya matka. Nie miaa do mnie pretensji, ale za to nieustannie bagaa mnie z cierpitniczym wyrazem twarzy, ebym jej powiedziaa, czy mam do niej al i o co. Twierdzia, e lekarze czyni j odpowiedzialn za to, co si ze mn stao, e stawiaj jej niezliczone iloci pyta. Wypytuj j szczeglnie o to, kiedy zacza mnie wysadza na nocnik. Faktem jest, e zacza mnie wysadza bardzo wczenie i byam zawsze idealnym dzieckiem. Tego popoudnia matka przyniosa mi pk r. Zachowaj je na mj pogrzeb powiedziaam. Matka skrzywia si, wygldao, e za chwil si rozpacze. Ale, kochanie, czy zapomniaa, jaki to dzisiaj dzie? Zapomniaam. Pomylaam, e moe to witego Walentego.

 Twoje urodziny! Wtedy wrzuciam re do kosza. To by bardzo niemdry pomys z jej strony zwierzyam si pani doktor. Doktor Nolan skina gow na znak zgody. Rozumiaa, o co mi chodzi. Nienawidz jej powiedziaam, zamilkam i czekaam z pochylon gow na cios. Ale pani doktor Nolan umiechna si tylko, jak gdybym zrobia jej bardzo wielk przyjemno, i powiedziaa: No tak, rozumiem doskonale.

Rozdzia 17
Czeka pani dzisiaj dua rado. Moda pielgniarka wzia tac z resztkami mojego niadania i zabraa si do wyjcia, pozostawiajc mnie w leaku, jak pasaerk na pokadzie statku. A to dlaczego? Nie jestem pewna, czy powinnam to pani powiedzie, ale dzisiaj przenios pani do Belsize'u. Spojrzaa na mnie wyczekujcym wzrokiem. Do Belsize'u? Nie mog jeszcze i do Belsize'u. Czemu nie. Bo wcale nie czuj si lepiej. To niemoliwe. Ale tak. Lekarze stwierdzaj ogromn popraw. Ju niech pani o to gowa nie boli. Jeeli przenosz pani do tamtego pawilonu, to pani jest na pewno na dobrej drodze. Kiedy pielgniarka wreszcie odesza, zaczam si zastanawia nad tym posuniciem doktor Nolan. Co ona chce w ten sposb udowodni? Przecie nic si we mnie nie zmienio. Nic a nic. A Belsize by pawilonem dla rekonwalescentw. Z Belsize'u ludzie wracali do pracy, do szkoy, do swoich domw. Joan bya ju tam od pewnego czasu. Joan ze swoimi podrcznikami fizyki, kijkami do golfa, rakietk do badmintona. Joan i jej rany, wesoy gosik. Pomidzy mn a pacjentami ju prawie zdrowymi bya jeszcze tylko ona. Od czasu kiedy opucia Caplan, ledziam jej

postpy za porednictwem szpitalnej poczty pantoflowej. Joan otrzymaa ju przywilej chodzenia na spacery, do miasteczka na zakupy, Joan to, Joan tamto. Zbieraam te wszystkie wiadomoci o niej, magazynowaam je w pamici i na pozr nawet cieszyam si nimi. Los Joan by jak gdyby echem mojego wasnego losu z okresu, kiedy byam jeszcze zdrowa i szczliwa. Joan zostaa na pewno stworzona i przysana tu specjalnie po to, eby mnie drczy. Od lat snua si za mn krok w krok. Jak przybd do Belsize'u, pomylaam, to okae si pewnie, e Joan ju zostaa odesana do domu. W Belsizie bd moga przynajmniej przesta si ba elektrowstrzsw. W Caplanie wiele pacjentek poddawano temu zabiegowi. Zawsze wiedziaam, na ktr tego dnia kolej, bo nie dostaway niadania. Pacjentki te szy na wstrzsy na czczo, a dopiero pniej zjawiay si, prowadzone pod rk przez pielgniarki, w wietlicy, dziwnie spokojne, zgaszone, i tam podawano im niadanie. Kiedy rano rozlegao si pukanie do drzwi i zjawiaa si pielgniarka z tac, fala ulgi przenikaa moje ciao, bo ju wiedziaam, e nic mi tego dnia nie grozi. Zupenie nie mogam zrozumie, jak doktor Nolan, ktra przecie sama nigdy nie poddaa si elektrycznym wstrzsom, moe twierdzi, e pacjenci usypiaj w czasie zabiegu. Skd wie, e pacjent nie wyglda tylko, jakby spa? Moe w rodku szarpi go te straszne spazmy, przeszywaj go tysice byskawic i pomieni?

Z gbi korytarza dochodzia muzyka. Kto gra na fortepianie. Podczas kolacji milczaam i przysuchiwaam si wesoej rozmowie pacjentek Belsize'u. Miay na sobie modne sukienki, byy starannie umalowane, niektre nosiy obrczki. Jedne opowiaday o tym, e byy w miasteczku na zakupach albo u przyjaci. Przerzucay si dowcipami i powiedzonkami, z ktrych nic do mnie nie docierao. Zadzwoniabym do Jacka odezwaa si w pewnym momencie kobieta, na ktr woano Dzidzia ale obawiam si, e nie ma go w domu. Dobrze wiem, gdzie trzeba dzwoni, eby go na pewno zasta. Przysadzista, wesoa blondyna, siedzca przy moim stoliku, rozemiaa si. Powiem wam, e wiele dzi nie brakowao, ebym zaatwia doktora Loringa. Otworzya szeroko bkitne, tpe oczy porcelanowej lalki. Czas wymieni starego Percy'ego na jaki nowszy model. Po drugiej stronie jadalni siedziaa Joan i z wielkim apetytem paaszowaa pomidory smaone na szynce. Zdawaa si bardzo zaprzyjaniona z wszystkimi pacjentkami. Mnie traktowaa z dystansem, nawet z lekk ironi, jak dalek i gorsz znajom. Zaraz po kolacji poszam do ka, a ju wkrtce zaczy mnie dochodzi dwiki muzyki i wyobraaam sobie Joan, Dzidzi, t blondyn Loubelle i ca reszt, jak

siedz w salonie i obgaduj mnie na caego. Na pewno mwi, e takie jak ja nie powinny by w ogle w Belsizie, e nadaj si najwyej do Wymarku. Postanowiam ostudzi ich plotkarski zapa. Owinam si wic kocem jak szalem i wyszam na korytarz, kierujc si ku wesoym gosom. Przez reszt wieczoru suchaam piosenek wasnej kompozycji Dzidzi, jakie wybbniaa na fortepianie, i przygldaam si pozostaym kobietom. Gray w bryda albo szczebiotay zupenie jak w college'u, tyle e wikszo z nich miaa przynajmniej o dziesi lat wicej. Jedna z nich, wysoka, tga, siwowosa, o gbokim basie, miaa dyplom z Vassar i nazywaa si pani Savage. Zorientowaam si od razu, e jest to dama z towarzystwa, poniewa mwia wycznie o debiutantkach. Okazao si, e jest matk dwch, a moe i trzech crek, ktre miay by w tym sezonie wprowadzone w wiat, ale ona zepsua im wszystko swoj chorob. Dzidzia zapiewaa piosenk pod tytuem Mleczarz. Radzono jej chrem, eby j koniecznie wydaa drukiem, bo bdzie to na pewno niebyway szlagier. Najpierw wystukaa palcami tak sobie prociutk melodyjk, naladujc niby to dwik kopyt konika, potem co w rodzaju pogwizdywania mleczarza, a potem oba refreny zleway si. To bardzo zrczne odezwaam si konwersacyjnym tonem. Joan staa oparta o fortepian i przegldaa jaki urnal

mody Dzidzia skierowaa na ni wzrok. Umiechny si do siebie konspiracyjnie. Ach, Esther powiedziaa Joan i podniosa rozoony urnal zobacz no, jak dwie krople wody. Dzidzia przestaa gra. Poka zadaa i wyja urnal z rk Joan. Spojrzaa na wskazane jej zdjcie, potem na mnie i potrzsna gow. Wcale nie skrzywia si. Wcale tego nie widz. Znowu spojrzaa na urnal, na mnie i dodaa: Zupenie nie. A ja uwaam, e tak, prawda, Esther, chod, zobacz zwrcia si do mnie Joan. Loubelle i pani Savage podeszy do fortepianu, a ja udajc, e wiem, o co chodzi, przyczyam si do nich. Fotografia w urnalu pokazywaa dziewczyn w wydekoltowanej sukni wieczorowej, zrobionej z jakiego puszystego, biaego materiau. Dziewczyna umiechaa si od ucha do ucha. Bya otoczona rojem eleganckich chopakw. Miaa w rku szklank pen przezroczystego pynu i patrzya prosto przed siebie, a raczej za moje lewe ucho. Czyj oddech musn mj kark. Odwrciam si gwatownie. Stpajc na gumowych podeszwach, zjawia si niepostrzeenie nasza nocna pielgniarka. Co takiego! powiedziaa. Czy to naprawd pani? To wcale nie ja. To zupenie obca dziewczyna. Joan si myli.

 No, przyznaj si, e to ty! krzykna Dzidzia. Udawaam, e jej nie sysz, i odwrciam si. Loubelle poprosia pielgniark, eby zagraa jako czwarta w bryda, wic przysunam sobie krzeso i zaczam kibicowa. Na kartach nie znam si zupenie. W odrnieniu od zamonych dziewczt, ktre namitnie uprawiay hazard, nie miaam na to czasu w college'u. Przygldaam si wic gupim, pozbawionym wszelkiego wyrazu podobiznom krlw, waletw i dam i przysuchiwaam si pielgniarce, ktra skarya si na swoje trudne ycie. Wy, moje mode damy, nie macie pojcia o tym, co to znaczy pracowa na dwch posadach. Noc jestem tutaj, by czuwa nad wami, a w dzie... Ale my przecie nie sprawiamy pani wiele kopotw zachichotaa Loubelle. jestemy najlepszymi pacjentkami w caej klinice. O tak, jestecie nadzwyczajne pielgniarka poczstowaa nas gum do ucia. Starannie zdja z paczuszki row wsteczk. Ale te potworki w pastwowym szpitalu nie daj czowiekowi chwili spokoju. Czy pani pracuje i tu, i tam? zapytaam z nagym zainteresowaniem. Ano tak. Pielgniarka spojrzaa na mnie badawczo. Czuam, e zastanawia si nad tym, skd si wziam w Belsizie. Oj, nie spodobaoby si tam pani wcale a wcale, lady Jane.

Zdziwio mnie, e mwi do mnie lady Jane, skoro wietnie wie, jak si nazywam. Dlaczego? To nie to, co tutaj. Wy tu yjecie jak w eleganckim pensjonacie. Tam nie ma w ogle nic. Ani przyzwoitej terapii zajciowej, adnych tam spacerw... Nawet spaceru? Nie maj dostatecznej liczby personelu. Pielgniarka zagarna lew, Loubelle jkna. Zapewniam was, moje drogie panie, e z chwil kiedy uciuam wystarczajc ilo forsuni na samochd, wynios si std, a si bdzie kurzyo. Czy i od nas? zainteresowaa si Joan. Naturalnie! Zajm si wycznie praktyk prywatn. Bd pracowaa tylko wtedy, kiedy mi si bdzie chciao... Przestaam sucha. Zrozumiaam, co chciaa mi da do zrozumienia ta pielgniarka. Albo szybko wyzdrowiej, albo bd si staczaa coraz niej i niej jak gasnca gwiazda. Z Belsize'u przenios mnie do Caplan, stamtd do Wymarku i wreszcie opuszczona przez pani doktor Nolan i pani Guine pjd na samo dno, do ssiadujcego z nami pastwowego szpitala dla wariatw. Otuliam si mocniej kocem i odsunam krzeso. Zimno pani? zapytaa pielgniarka mimochodem. Tak odparam i wyszam na korytarz. Jestem przemarznita do szpiku koci.

Zbudziam si. Byo mi ciepo i dobrze w moim biaym kokonie. Promie bladego, zimowego soca iskrzy si w lustrze na przeciwlegej cianie, odbija si w szklance stojcej na komodzie, w mosinej gace w drzwiach. Z gbi korytarza dochodzio pobrzkiwanie sztucw i talerzy. Suba szykowaa tace ze niadaniem. Rozlego si delikatne stukanie do ssiednich drzwi w kocu korytarza. Pani Savage odezwaa si sennym gosem i pielgniarka wesza do jej pokoju ze niadaniem. Z przyjemnoci mylaam o pkatym dzbanku z gorc kaw, o niebieskiej porcelanowej filiance i o wybrzuszonym, malutkim dzbanuszku do mleka, niebieskim, ale w biae stokrotki. Byam prawie pogodzona z losem. Cios spadnie wczeniej czy pniej, a na razie trzeba si cieszy kadym najmniejszym drobiazgiem. Byle to trwao jak najduej. Teraz pielgniarka zapukaa do moich drzwi i nie czekajc na odpowied, wesza do pokoju. Bya nowa pielgniarki zmieniay si nieustannie. Miaa pocig twarz koloru piasku, takie same wosy i due piegi na nosie. Z niewiadomych przyczyn widok jej wzbudzi we mnie gboki niepokj, ale dopiero kiedy podesza do okna i odsuna rolety, zorientowaam si dlaczego. Miaa puste rce. Otworzyam usta, eby zapyta o niadanie, ale zamknam je niemal natychmiast. Pielgniarka zapewne pomylia mnie z kim innym. To si czsto zdarza

nowicjuszkom. Jaka pacjentka w Belsizie otrzymuje elektrowstrzsy, a ta pielgniarka, rzecz jasna, po prostu pomylia osoby. Zaczekaam, a skoczya poranny przegld mojego pokoju, porzdkujc, wygadzajc, poklepujc, i wysza, eby zanie tac ze niadaniem do pokoju Loubelli. Wtedy wysunam si z ka, naoyam na bose nogi pantofle i otuliwszy si kocem, bo poranek by jasny, ale bardzo chodny, szybko poszam do kuchni. Moda kucharka w rowym mundurku napeniaa rzd niebieskich, porcelanowych dzbankw kaw z duego obtuczonego czajnika. Spojrzaam tsknym wzrokiem na rzd tac biae papierowe serwetki, starannie poskadane w rwnoramienne trjkty srebrne widelce, biae wieyczki jajek na mikko, sterczce z niebieskich kubeczkw, malutkie porcyjki marmolady pomaraczowej w przezroczystych pojemniczkach. Wystarczyo wycign rce, zada swojej tacy, aby ycie powrcio na normalne tory. Nastpia pomyka wyjaniam kucharce cichym gosem. Nachyliam si nad bufetem. Ta nowa pielgniarka zapomniaa mi przynie niadania. Z trudem udao mi si wyczarowa serdeczny umiech w dowd, e nie ywi pretensji do nikogo. Nazwisko pani? Greenwood. Esther Greenwood. Greenwood, Greenwood, Greenwood. Kucharka

przesuna wskazujcym palcem po wywieszonym na cianie spisie nazwisk pacjentek Belsize'u. Greenwood. Dzisiaj bez niadania. Chwyciam si oburcz krawdzi bufetu. To chyba pomyka. Czy pani jest pewna, e chodzi o Greenwood? Greenwood powtrzya kucharka stanowczym tonem i w tej samej chwili do kuchni wesza pielgniarka. Spojrzaa pytajcym wzrokiem najpierw na kuchark, a potem na mnie. Panna Greenwood przysza upomnie si o swoje niadanie wyjania kucharka. Ach tak pielgniarka umiechna si do mnie przymilnie. Pani dostanie dzisiaj niadanie nieco pniej. Pani... Nie usyszaam ju koca zdania. Wypadam lepo na korytarz, ale nie do mojego pokoju, bo tam przecie mieli zaraz przyj po mnie, tylko do alkowy, znacznie mniej sympatycznej ni w Caplanie, pooonej na samym kocu korytarza. Wiedziaam, e ani Loubelle, ani Dzidzia, ani pani Savage, ani Joan nigdy tam nie przychodz. Wcisnam si w sam kt i nakryam kocem na gow. Byam wstrznita nie tyle sam perspektyw elektrowstrzsw, co ohydn zdrad pani doktor Nolan. Polubiam j, obdarzyam penym zaufaniem, zwierzaam si jej ze wszystkiego, a ona przyrzeka solennie, e uprzedzi mnie, jeelibym kiedykolwiek jeszcze miaa by poddana kuracji wstrzsowej.

Gdyby powiedziaa mi o tym poprzedniego wieczoru, przeyabym oczywicie noc pen lku i grozy, ale teraz byabym ju spokojna i wewntrznie przygotowana. Poszabym korytarzem w asycie dwch pielgniarek, mijajc Joan, pani Savage i Loubelle, krokiem penym dostojestwa, jak skazaniec prowadzony na szafot. Pielgniarka pochylia si nade mn i szepna moje imi. Odsunam si i wtuliam jeszcze mocniej w cian, wic odesza. Wiedziaam, e za chwil powrci z dwoma barczystymi pielgniarzami, ktrzy wynios mnie, wrzeszczc wniebogosy i wierzgajc nogami ku uciesze umiechnitych widzw. Doktor Nolan obja mnie ramieniem i przycisna do piersi macierzyskim ruchem. Przyrzeka pani, e mnie pani uprzedzi! wrzasnam przez koc. Wanie po to przyszam. Przyjechaam dzi znacznie wczeniej do szpitala, eby si tob zaj. Pjdziemy razem. Spojrzaam na ni przez zapuchnite powieki. Czemu nie powiedziaa mi pani wczoraj wieczorem? Bo baam si, e nie bdziesz moga spa. Gdybym wiedziaa... Przyrzeka pani, e mnie pani uprzedzi. Suchaj, Esther powiedziaa doktor Nolan powanie. Id z tob. Nie opuszcz ci ani na chwil i wszystko odbdzie si tak, jak ci mwiam. Poczekam, a si

obudzisz, i odprowadz ci do pokoju. Spojrzaam na ni, wydaa si bardzo zmartwiona. Odczekaam chwil, a potem powiedziaam: Prosz mi przysic, e pani zostanie. Przysigam. Pani doktor wyja z kieszeni bia chusteczk i otara mi twarz. Potem wzia mnie przyjacielsko pod rk, pomoga mi wsta i ruszyymy korytarzem. Koc plta mi si midzy nogami, wic rzuciam go na ziemi, ale pani doktor udawaa, e tego nie widzi. Minymy Joan, ktra wanie wychodzia ze swojego pokoju. Rzuciam jej pogardliwe spojrzenie, wic cofna si i zaczekaa, a znikniemy jej z oczu. Gdy dotarymy na koniec korytarza, doktor Nolan wyja klucz i otworzya znajdujce si tam drzwi. Poprowadzia mnie na d do tajemniczego przejcia podziemnego, ktre byo czci skomplikowanego labiryntu drg czcych wszystkie pawilony. Biae kafelkowe ciany, na ciemnym suficie rzd goych arwek, jakie nosze, fotele na kkach. Syczce, gorce, stukajce rury wiy si skomplikowanym wzorem po nieskazitelnie czystych cianach. Wisiaam na ramieniu doktor Nolan, miertelnie przeraona. Ona ciskaa od czasu do czasu moj do, eby mi doda odwagi. Wreszcie stanymy przed zielonymi drzwiami, na ktrych wytoczono czarnymi literami napis Elektroterapia". Cofnam si, doktor Nolan czekaa

spokojnie. No, to skoczmy z tym powiedziaam nagle i weszymy do rodka. W poczekalni znajdowa si tylko jaki starszy mczyzna w wywiechtanym brzowym szlafroku i towarzyszca mu pielgniarka. Czy nie chciaaby usi? Doktor Nolan wskazaa na drewnian aw, ale nogi miaam jak kody i baam si, e kiedy przyjd po mnie, nie bd moga wsta. Postoj. Po duszym czasie zjawia si w poczekalni kobieta w biaym kitlu, z gow jak trupia czaszka. Byam pewna, e przysza po starego w brunatnym szlafroku, ktry ju tu siedzia, kiedy weszam, ale ku mojemu przeraeniu zbliya si do mnie. Dzie dobry, pani doktor. Terapeutka wzia mnie pod rk. Czy ty jeste Esther? Tak jest. Esther, pozwl, e ci przedstawi pann Huey Ona si tob zajmie. Mwiam jej o tobie. Byam pewna, e ta kobieta ma co najmniej dwa metry wzrostu. Nachylaa si nade mn troskliwie. Miaa bardzo wystajce zby, a twarz ca w maych bliznach po trdziku. Wygldao to jak fotografia powierzchni Ksiyca. Moe wemiemy pani od razu umiechna si panna Huey. Pan Anderson na pewno si zgodzi. Prawda? Pan Anderson nie odezwa si ani sowem, wic panna

Huey obja mnie ramieniem i razem z doktor Nolan weszymy do ssiedniego pomieszczenia. Przez zmruone powieki baam si otworzy szeroko oczy, jak gdyby ten widok mg mnie przyprawi o mier zobaczyam wysokie ko, okryte biaym przecieradem, elektryczny aparat przy wezgowiu. Przy aparacie staa jaka osoba w biaej masce nie mogam si zorientowa, czy to kobieta, czy mczyzna a po obydwu stronach ka jeszcze kilka osb take z biaymi maskami. Panna Huey pomoga mi wej na ko i kazaa mi si pooy na wznak. Niech pani co powie zadaam. Zacza wic mwi cichym, agodnym gosem, przy tym smarowaa mi skronie jak maci, przytwierdzaa jakie obrcze do mojej gowy. Nic pani nie bdzie czua, absolutnie nic... prosz to nagry... o tak... Woya mi co do ust. Ogarnita panik zacisnam zby. Wielka fala ciemnoci zmya mnie z powierzchni ziemi, jakbym bya kred na szkolnej tablicy.

Rozdzia 18
Esther! Powoli budziam si z gbokiego, narkotycznego snu i zobaczyam, majaczc nade mn, twarz doktor Nolan i usta jej, ktre mwiy: Esther! Esther! Niezdarnie przetaram oczy. Za pani doktor rysowaa si sylwetka jakiej kobiety, ubranej w wymity szlafrok w biao-czerwona krat. Leaa niedbale na ku, jak szmaciana lalka zrzucona z wielkiej wysokoci. Nim si zorientowaam, gdzie jestem, doktor Nolan wyprowadzia mnie do ogrodu. Owiao nas wiee, bkitne powietrze wczesnego poranka. Czuam si cudownie, oczyszczona z lku, odwieona i zadziwiajco spokojna. Szklany klosz podnis si, zawis wysoko nad moj gow. Czuam na ciele oywczy powiew agodnego wiatru. No wic, prawda, e byo tak, jak powiedziaam? zapytaa doktor Nolan. Wracaymy do Belsize'u ciek usan brunatnymi limi. Tak. Wic widzisz. Tak bdzie za kadym razem. Zapisaam ci elektrowstrzsy trzy razy w tygodniu, we wtorki, czwartki i soboty. Nabraam pene puca powietrza. Przez ile tygodni?

 To zaley powiedziaa doktor Nolan. To zaley od ciebie, no i ode mnie. Wziam do rki srebrny noyk i starannie odciam czubek jajka. Nastpnie odoyam noyk na st i przyjrzaam mu si uwanie. Prbowaam sobie przypomnie, dlaczego kiedy bardzo lubiam noe, ale myl ta wymkna si z mojej gowy i pofruna jak ptak na sam rodek wietlicy. Joan i Dzidzia siedziay obok siebie na aweczce przed fortepianem. Dzidzia uczya Joan palcwek. Mylaam o tym, jakie to smutne, e Joan ma twarz jak koski pysk, wielkie zby i wyupiaste oczy podobne do dwch szarych kamykw. Byam pewna, e nie potrafiaby nawet utrzyma tak mizernej zdobyczy jak Buddy Willard. A m Dzidzi najwidoczniej mieszka u swojej kochanki, co doprowadzao j, oczywicie, do wciekoci. Dostaam li-i-st! Joan wsadzia rozczochran gow w uchylone drzwi i zajrzaa do mojego pokoju. No to si ciesz. Nie odrywaam oczu od ksiki. Od czasu jak skoczya si moja terapia wstrzsowa po piciu seansach i otrzymaam przywilej spacerowania, Joan bzykaa dokoa mnie jak zdyszana gigantyczna koska mucha. Jak gdyby mona byo wyssa z kogo sodycz rekonwalescencji, jak gdyby si mona byo zarazi cudzym zdrowiem. Odebrano jej niedawno znw

podrczniki fizyki i stosy zakurzonych notatnikw, ktre zalegay jej pokj, i zabroniono jej wychodzi poza teren kliniki. Nie jeste ciekawa od kogo? Wlizna si do mojego pokoju i przysiada na skraju ka. Miaam ochot powiedzie, eby posza sobie do wszystkich diabw, krzykn, e nie mog na ni patrze, ale jako nie miaam odwagi. No dobrze zaznaczyam paznokciem miejsce, w ktrym przerwaam lektur, i przymknam ksik. No dobrze, wic od kogo? Wycigna z kieszeni bladoniebiesk kopert i zacza ni przekornie wymachiwa. Co za zbieg okolicznoci powiedziaam. Podeszam do biureczka, wziam bladoniebiesk kopert i te zaczam ni wymachiwa, tak jak macha si chusteczk na poegnanie. Ja te dostaam list. Ciekawa jestem, czy od tej samej osoby. Jest mu znacznie lepiej powiedziaa Joan. Wypucili go ju ze szpitala. Nastpia chwila milczenia. Czy zamierzasz wyj za niego za m? Nie odparam. A ty? Joan umiechna si. Nigdy mi si specjalnie nie podoba. Czyby? Bardzo lubi jego rodzin. Czy masz na myli mam i pap Willardw?

 Wanie gos Joan by ostry jak podmuch polarnego wiatru. Zawsze ich bardzo lubiam. To szalenie mili ludzie, tacy szczliwi, zupenie odwrotnie ni moi starzy. Czsto u nich bywaam. Dopki ty si nie zjawia dodaa. Bardzo mi przykro odparam i jeszcze: Skoro ich tak bardzo lubia, to nie trzeba byo z nimi zrywa. Nie mogam tam bywa, jak ty zacza chodzi z Buddym... zreszt, sama nie wiem. To by gupio wygldao. Moe i tak zastanawiaam si. Czy zaprosisz go? dowiadywaa si Joan. Czy ja wiem... Pomylaam, e wizyta Buddy'ego w tej klinice dla umysowo chorych byaby rzecz straszn najprawdopodobniej zaczby si od razu kuma z lekarzami, ale po zastanowieniu doszam do wniosku, e mgby to by nawet rozsdny krok. Mogabym z nim definitywnie zerwa i wytumaczy mu, e nie mam nikogo innego, ale e on, Buddy, nie nadaje si dla mnie, e jestem tego zupenie pewna. A ty? zapytaam. Chyba tak. Moe przyjedzie z matk. Wiesz co, zaprosz go z matk... Z matk? Kiedy powtarzam ci, e ja szalenie lubi pani Willard. To zupenie nadzwyczajna kobieta. Bya dla mnie jak rodzona matka.

Oczami duszy zobaczyam pani Willard w jej tweedach koloru wrzosu, w pbucikach na paskich obcasach, wypowiadajc swoje starowieckie maksymy i sentencje. Pan Willard zachowywa si przy niej jak may chopczyk, nawet mwi dziecinnym, piskliwym, precyzyjnym gosem. Joan i pani Willard... Joan i pani Willard... Tego samego ranka zapukaam do drzwi pokoju Dzidzi, gdy chciaam poyczy od niej nuty pewnej piosenki. Odczekaam kilka chwil i nie syszc odpowiedzi, weszam do rodka, w przekonaniu, e Dzidzia wysza i bd moga wzi nuty z jej biureczka. W Belsizie, nawet w Belsizie, wszystkie drzwi miay wprawdzie zamki, ale pacjentom kluczy nie dawano. Zamknicie drzwi oznaczao wic, e pacjentka pragnie by sama, i traktowano je tak samo, jakby byy zaryglowane na klucz. Pukao si dwa razy, a potem si odchodzio. Przypomniaam to sobie dopiero, kiedy ju byam w pokoju Dzidzi. Oczy moje, olepione jasnoci korytarza, powoli przyzwyczajay si do panujcego tam mroku. Wtedy zobaczyam, e kto si unosi na ku. Kto inny zachichota. Joan, gdy bya to ona, poprawia sobie wosy i spojrzaa na mnie spode ba swoimi jasnoszarymi, wyupiastymi oczami. Przy niej leaa Dzidzia. Zielony weniany szlafrok odsania jej goe uda. Patrzya na mnie z ironicznym umieszkiem na wargach. Midzy palcami jej prawej rki arzy si ognik papierosa.

 Ja chciaam tylko... zaczam. Wiem umiechna si Dzidzia. Przysza po nuty. Halo, Esther odezwaa si Joan lukrowatym gosem, ktry mnie przyprawia o mdoci. Zaczekaj na mnie. Zagramy na cztery rce. A potem dodaa niespodzianie: W gruncie rzeczy nie cierpi Buddy'ego Willarda. Zawsze udawa mdrego, e niby wszystko wie o kobietach... Spojrzaam na ni. Mimo e jej nie lubiam, e byam do niej uprzedzona, fascynowaa mnie. Obserwowanie jej mona porwna jedynie z obserwacj Marsjanina albo wyjtkowo obrzydliwej ropuchy. Myli jej byy rne od moich, uczucia take zupenie inne, ale przecie byymy w pewnym sensie podobne do siebie. Jej uczucia i myli byy jak odbicie moich wasnych w krzywym zwierciadle. Czasami zastanawiaam si nad tym, czy ja jej po prostu nie wymyliam. Innym razem, jak to jest, e ona nieuchronnie wpywa na moj orbit w momentach kryzysu, przypominajc mi, kim byam. Nasze losy byy ze sob zwizane niewidzialn nici. Nie rozumiem, jak kobiety mog si ze sob zadawa wyznaam tego dnia doktor Nolan w czasie naszej codziennej rozmowy. Czy kobieta moe znale w drugiej co, czego jej nie potrafi da mczyzna? Doktor Nolan pomylaa chwil i powiedziaa: Moe czuo. Zamilkam.

 Bardzo ci lubi powiedziaa Joan. O wiele wicej ni Buddy'ego. Leaa na moim ku z gupawym umieszkiem. Przypomnia mi si skandal, jaki wybuch w naszym college'u, kiedy tusta seniorka, brzydka jak noc, a na dodatek studentka teologii, zacza si troch za czsto spotyka z wysok, gupkowat studentk pierwszego roku. O tej ostatniej mwiono, e chopcy, z ktrymi bya umwiona na lepe randki w sobotnie wieczory, bardzo szybko od niej uciekali. Te dwie dziewczyny po pewnym czasie w ogle si nie rozstaway, a pewnego dnia zostay podobno przyapane w pokoju tustej w zupenie niedwuznacznej sytuacji. Ale co one robiy? dopytywaam si. Prbowaam sobie wyobrazi, co robi mczyzna z kobiet albo co robi ze sob dwie kobiety, ale nigdy nie starczao mi na to wyobrani. Milly siedziaa na krzele opowiadaa nam koleanka, ktra je nakrya a Teodora leaa na ku. Milly gaskaa Teodor po wosach. Byam rozczarowana. Spodziewaam si, e nareszcie dowiem si wszystkiego. Zastanawiaam si nad tym, czy kobiety zawsze tylko le i gaszcz si nawzajem. Synna poetka, uczca w naszym college'u, mieszkaa wszyscy o tym wiedzieli ze swoj kochank, ostrzyon na chopczyc, przysadzist, starzejc si profesork historii staroytnej. Kiedy zwierzyam si poetce, e zamierzam w przyszoci wyj za m i zafundowa

sobie kup dzieci, spojrzaa na mnie z obrzydzeniem i krzykna: A co bdzie z twoj prac?! Rozbolaa mnie gowa. Dlaczego tyle brzydkich, starych bab ma do mnie sabo? Bo oprcz synnej poetki bya przecie jeszcze Filomena Guinea i Totka, i dama z Christian Science, i Bg wie kto jeszcze. Kada z nich chciaa si mn w taki czy inny sposb opiekowa i wszystkie pragny, ebym za to w przyszoci bya taka jak one. Bardzo ci lubi. A szkoda powiedziaam i wziam ksik. A szkoda, bo widzisz, ja ciebie, niestety, nie. Powiem ci wicej. Na twj widok robi mi si po prostu niedobrze. I wyszam z pokoju. Joan zostaa na ku, rozoona w poprzek, niezgrabnie, jak gupi stary ko. Siedziaam w poczekalni i zastanawiaam si, czy nie uciec, zanim mnie zawoaj. Wiedziaam, e to, co robi, jest nielegalne przynajmniej w stanie Massachusetts, zamieszkanym prawie wycznie przez katolikw ale doktor Nolan zapewnia mnie, e lekarz jest jej przyjacielem i bardzo mdrym czowiekiem. Co pani dolega? wypytywaa mnie sprawna recepcjonistka w nieskazitelnej bieli i odfajkowaa moje nazwisko na dugiej licie. Nie rozumiem? Wyobraaam sobie, e takie pytania moe stawia jedynie i wycznie lekarz,

szczeglnie e w poczekalni siedziao mnstwo osb, czekajcych na innych lekarzy, ktrzy przyjmowali w tym samym lokalu. Byy to przewanie ciarne kobiety albo matki z dziemi. Czuam ich wzrok na moim paskim, dziewczcym brzuchu. Recepcjonistka spojrzaa na mnie ze zdziwieniem, a ja zarumieniam si jak gupia. Chodzi pewnie o dopasowanie pesarium gos miaa sympatyczny, yczliwy. Pytam tylko dlatego, e chc si zorientowa, ile pani policzy za wizyt. Pani jest studentk, prawda? Taak. W takim razie paci pani poow. Pi dolarw zamiast dziesiciu. Czy mam od razu wystawi rachunek? Chciaam jej poda mj adres domowy, gdzie rachunek prawdopodobnie by mnie ju zasta, ale zaraz przypomniaam sobie, e matka na pewno otworzy kopert i zorientuje si, o co chodzi. Miaam jeszcze jeden adres, a mianowicie numer skrytki pocztowej, ktrej uywali wszyscy pacjenci zakadw dla psychicznie chorych, poniewa nie chcieli, eby ludzie wiedzieli, gdzie si znajduj. Ale przyszo mi do gowy, e recepcjonistka moe si zorientowa po numerze skrzynki, o co chodzi, wic odpowiedziaam szybko: Chyba zapac na miejscu i odliczyam pi banknotw jednodolarowych. Te pi dolarw to bya cz sumy, jak przysaa mi Filomena Guinea z okazji mojego ozdrowienia. Nie byam

pewna, co by sobie pomylaa, gdyby si dowiedziaa, jak wykorzystaam jej hojny dar. Bo Filomena Guinea nawet nie wiedziaa o tym, e zafundowaa mi wolno. Nie mog znie myli o tym zwierzyam si doktor Nolan e mogabym sta si kiedy cakowicie zalena od jakiego mczyzny. Mczyni nie musz si ba, a ja mam wraenie, e nad moj gow stale wisi gruby kij w postaci strachu przed ci. Czy sdzisz, e byoby ci lepiej, gdyby si nie musiaa ba ciy? O tak odparam ale... i opowiedziaam doktor Nolan o zamnej adwokatce i jej Teorii Czystoci. Doktor Nolan zaczekaa, a skocz, potem rozemiaa si, krzykna: Zwyka propaganda! i wypisaa nazwisko i adres tego doktora na kartce wyrwanej z bloczku receptowego. Nerwowo przegldaam numer pisma pod tytuem Nasze Dziecko". Patrzyy na mnie okrge, umiechnite twarzyczki niemowlt strona za stron yse niemowlta, czekoladowe niemowlta, niemowlta podobne do Eisenhowera, niemowlta przekrcajce si po raz pierwszy na bok, niemowlta sigajce po grzechotki, niemowlta zjadajce pierwsz yk kaszki, jednym sowem, niemowlta czynice krok za krokiem kolejne postpy, ktre skadaj si na duy skok w ycie. W nozdrzach czuam wo poywki mcznej, skwaniaego mleka, lekko tranowy zapach pieluszek i

ogarnia mnie smutek, rozrzewnienie i melancholia. Siedzce dokoa mnie kobiety rodziy dzieci, tak jakby to bya rzecz najnaturalniejsza w wiecie. Czemu ja nie mam prawie adnego instynktu macierzyskiego? Dlaczego jestem inna? Dlaczego nie potrafi oddawa si marzeniom o gromadzie rozkosznych, gaworzcych maluchw? Byam pewna, e gdyby przyszo mi zajmowa si przez cay boy dzie maym dzieckiem, oszalaabym do reszty. Przyjrzaam si uwanie dziecku, siedzcemu na kolanach matki dokadnie naprzeciwko mnie. Nie miaam pojcia, w jakim jest wieku nic si na tym nie znam moe potrafi gada jak najte i posiada dwadziecia zbw trzonowych w tej swojej rowej gbusi. Gwka trzymaa mu si rwno na ramionach zdawao si w ogle nie mie szyi a oczka wpatryway si we mnie z platosk wrcz mdroci. Matka dziecka nie przestawaa si umiecha i trzymaa je na kolanach z tak dum, jak gdyby byo smym cudem wiata. Prbowaam zrozumie przyczyn wzajemnego zadowolenia, jakie promieniowao z tej matki i tego dziecka, ale zanim doszam do jakichkolwiek wnioskw, doktor zaprosi mnie do gabinetu. Pani przysza na dopasowanie pesarium odezwa si dziarskim gosem i z ulg skonstatowaam, e nie bdzie stawia niezliczonej iloci niepotrzebnych pyta. Wymyliam sobie przedtem na jego uytek ca

historyjk, jak to zamierzam wyj za marynarza, ktrego statek znajduje si jeszcze na morzu, ale ma powrci do Charlestown lada dzie, e nie mam piercionka zarczynowego, poniewa jestemy zupenie bez pienidzy, ale zrezygnowaam z tej caej bzdury i po prostu odpowiedziaam: Tak. Wlazam na fotel ginekologiczny, a w gowie mojej tkwia ju tylko jedna myl: Zaraz bd wolna, bd wolna od strachu, od maestwa z pierwszym lepszym facetem, takim jak chociaby Buddy Willard, od maestwa dla samego seksu. Nie musz si ju ba tego, e skocz jak nieszczsne dziewczyny, ktre tylko dlatego, e nie umiay si zabezpieczy, znalazy si w przytuku imienia Florence Crittenden... Kiedy wreszcie wracaam autobusem do kliniki, trzymaam na kolanach niewielk paczuszk, owinit w papier. Wygldaam zapewne jak kada inna mieszkanka Bostonu, powracajca po caodziennych zakupach z tortem od Schrafftsa albo z nowym kapeluszem, nabytym w domu towarowym Filene. Powoli opuszczaa mnie wiara w to, e wszyscy katolicy maj rentgenowski wzrok i wiedz, jaki czowiek jest w rodku. Pomylaam, e dobrze wykorzystaam dzisiaj przywilej chodzenia na zakupy. Byam teraz kowalem wasnego losu. Nastpny krok to znalezienie odpowiedniego mczyzny.

Rozdzia 19
Zamierzam zosta psychiatr. Joan powiedziaa to z waciwym jej niegdy entuzjazmem. Siedziaymy w wietlicy pawilonu Belsize i popijaymy jabecznik. To bardzo adnie z twojej strony odparam sucho. Miaam dug rozmow z doktor Quinn i jej zdaniem jest to zupenie moliwe. Doktor Quinn, lekarka bystra, inteligentna i niezamna, opiekowaa si Joan. Jestem zupenie pewna, e gdyby przydzielono mnie od pocztku do niej, to nie wyszabym do dzisiejszego dnia z pawilonu Caplan, a moe nawet i z Wymarku. Pani doktor Quinn odznaczaa si raczej abstrakcyjnym sposobem mylenia, ktry ogromnie odpowiada charakterowi Joan, a mnie przyprawia o dreszcz grozy. Joan gadaa trzy po trzy, o ego" i id", a ja wdrowaam mylami po zupenie innych rejonach. Mylaam o brzowej paczce, schowanej w dolnej szufladzie mojej komody. Z doktor Nolan nie rozmawiaymy o adnym tam ego" czy id", nawet trudno by byo dokadnie powiedzie, o czym mwiymy. ... Bd odtd mieszkaa poza szpitalem. Gdzie? zapytaam, usiujc ukry zazdro. Doktor Nolan zawiadomia mnie, e za jej pork

college zgodzi si przyj mnie znowu od drugiego semestru, e bd dalej korzystaa ze stypendium Filomeny Guinei, ale poniewa lekarze nie chcieli si zgodzi na to, ebym zamieszkaa z matk, musiaam pozosta w klinice do chwili rozpoczcia zaj. Joan zdystansowaa wic mnie. Odczuwaam to jako krzywd. Gdzie? powtrzyam. Przecie nie pozwol ci zamieszka zupenie samej? Dopiero kilka dni temu zwrcono Joan przywilej jedenia do miasta. Pewnie, e nie. Zamieszkam w Cambridge u siostry Kennedy. Jej wsplokatorka wanie wysza za m, a ona szuka nowej. No to zdrowie uniosam szklaneczk z jabecznikiem. Stuknymy si. Mimo wielu zastrzee, zawsze bd lubia Joan. Losy nasze splatay si, jak gdyby przyciga nas do siebie wielki magnes wydarze wojna czy epidemia cholery a poza tym yymy we wsplnym, wyobcowanym wiecie. Kiedy std wychodzisz? Pierwszego. To piknie. Ale bdziesz wpadaa w odwiedziny? Naturalnie powiedziaam, a pomylaam: Na pewno nie. To boli syknam. Czy to powinno bole? Irwin nie odpowiada, odezwa si dopiero po chwili: Podobno czasami boli.

Poznaam Irwina na stopniach Biblioteki Widenera. Staam na samym szczycie wysokich kamiennych schodw, z ktrych rozciga si widok na ceglaste budynki uniwersyteckie, otaczajce wielki dziedziniec. Zamierzaam niedugo powrci trolejbusem do kliniki. Mody, wysoki student o do inteligentnej, ale brzydkiej twarzy i w okularach na nosie podszed do mnie i zapyta: Czy nie wie pani, ktra godzina? Pi po czwartej odpowiedziaam, spojrzawszy na zegarek. Student przeoy pak ksiek, ktre nosi przed sob jak tac, i odsun rkaw kurtki, odsaniajc kocisty przegub. Ale przecie pan ma zegarek! Spojrza na ten swj zegarek i skrzywi si. Mam, ale nie chodzi. Umiechn si niemal zalotnie. Dokd pani idzie? O may wos nie powiedziaam: Wracam do kliniki". Ale facet wyglda do obiecujco, wic odparam: Do domu. Nie napiaby si pani przedtem kawy? Zawahaam si. Miaam by w klinice na sidm, a nie chciaam si spni, eby nie zepsu sobie opinii pod sam koniec kuracji. Dobrze, ale to bdzie krtka kawa. Postanowiam wyprbowa na tym studencie swoje nowe, ozdrowione ja, ale si troch wahaam. Tymczasem on zdy mi ju powiedzie, e nazywa si Irwin, ebym

mu mwia po imieniu i e jest dobrze patnym profesorem matematyki. Wreszcie powiedziaam: No zgoda i ruszylimy oblodzonym chodnikiem. Z trudem dotrzymywaam mu kroku, bo mia wyjtkowo dugie nogi. Dopiero kiedy obejrzaam kawalerk Irwina, postanowiam si z nim przespa. Mieszka w do ciemnym, ale wygodnym mieszkanku w suterenie na jednej z bardziej zaniedbanych uliczek Cambridge. Zawiz mnie tam po trzech filiankach gorzkiej kawy w studenckiej kawiarni. Na piwo", powiedzia. Zasiedlimy w dwch gbokich skrzanych fotelach, otoczeni stosami zakurzonych ksiek, zawierajcych tajemnicze formuy matematyczne, uoone jak wiersze. Powoli piam pierwsz szklank piwa, powoli, gdy nie lubi zimnego piwa zim. Przyjam ten poczstunek tylko jako pretekst wizyty. Prawie natychmiast po naszym przyjciu odezwa si dzwonek u drzwi. Irwin jakby si lekko speszy. To jest chyba pewna dama owiadczy. Mia ten dziwny zwyczaj. Mwi o kobietach damy". To fajnie rozemiaam si. Zapro j te na piwo. Irwin potrzsn gow: Nie, twj widok mgby jej sprawi przykro. Umiechnam si do mojego bursztynowego zimnego piwka. Dzwonek u drzwi zabrzmia po raz drugi, troch

bardziej niecierpliwie. Irwin westchn, wsta i poszed otworzy. Gdy tylko wyszed z pokoju, zerwaam si, pobiegam do azienki i uchyliwszy brudne weneckie zasony, wyjrzaam na ulic. Staa tam tga, piersiasta dziewczyna o wybitnie sowiaskim wygldzie. Ubrana bya w gruby sweter z naturalnej owczej weny, fioletowe spodnie, kozaczki na wysokim obcasie z mankietami z karakuw, a na gowie miaa karakuowy toczek. Z ust jej wydobywa si biay chuch, wyrzucaa jakie szybkie zdania w zimowe powietrze. Syszaam tylko to, co mwi Irwin. Bardzo mi przykro, Olgo... ale musz pracowa... nie, nie, dzisiaj nic z tego nie wyjdzie, Olgo mwi, ale przez cay czas czerwone wargi dziewczyny poruszay si, a sowa jej zamienione w bia par odlatyway, by znikn w gaziach nagiego krzaku bzu, rosncego przed gankiem. Wreszcie usyszaam: Moe, Olgo... do widzenia, Olgo... Z szacunkiem i podziwem przygldaam si kolosalnemu biustowi Sowianki, ktra powoli schodzia po skrzypicych drewnianych schodkach. Bezkresna, syberyjska gorycz malowaa si na jej duej, jaskrawo wymalowanej twarzy. Ty pewnie masz cae zastpy kochanek! zawoaam wesoo i wbiam ostry widelczyk w limaka. Siedzielimy w jednej z licznych, nachalnie francuskich restauracyjek, jakich peno w Cambridge.

 Mam, e tak powiem odpar Irwin ze skromnym umieszkiem niejakie powodzenie u dam. Podniosam do ust pust skorup po spoytym przed chwil limaku i wypiam trawiastozielony pyn. Nie miaam pojcia, czy tak si wanie je limaki, ale po kilku miesicach moralnie obojtnego jedzenia szpitalnego zachciao mi si pachncego czosnkiem masa. Zadzwoniam przedtem z automatu do doktor Nolan i poprosiam j o zezwolenie na zanocowanie w Cambridge u Joan. Nie miaam, rzecz prosta, pojcia o tym, czy Irwin zaprosi mnie do siebie po kolacji, ale przypuszczaam, e spawienie sowiaskiej damy, ktra, jak si okazao, bya on innego profesora, rokuje dobre nadzieje. Odchyliam gow i duszkiem wypiam duy kieliszek Nuits St. Georges. Widz, e lubisz wino zauway Irwin. Tylko Nuits St. Georges... zawsze wyobraam sobie wwczas witego Jerzego ze smokiem. Irwin sign po moj do. Postanowiam ju dawno, e pierwszy mczyzna, z ktrym si przepi, musi by bardzo inteligentny. Irwin mia zaledwie dwadziecia sze lat i by profesorem zwyczajnym. Mia blad, anemiczn cer genialnych chopcw. Potrzebny mi by take kto dowiadczony, by zrekompensowa mj brak wyrobienia w tych sprawach, a Irwin cieszy si powodzeniem u dam. Poza tym, by si nie zaplta w co powaniejszego, chciaam to zaatwi z

zupenie nieznajomym czowiekiem, z ktrym nie musiaabym utrzymywa w przyszoci adnych towarzyskich stosunkw. Jednym sowem, ze stworem bezosobowym, podobnym do kapana, ktry odprawiby na mnie ceremonialny rytua, jak w opowieciach o obyczajach prymitywnych szczepw. Pod koniec wieczoru doszam do przekonania, e Irwin spenia wszystkie te warunki. Od momentu, w ktrym przekonaam si, e Buddy Willard jest faszywy, moje dziewictwo ciyo mi jak kula u nogi. Przez tyle lat wmawiano mi, e cnota ma kolosalne znaczenie, wic nauczyam si jej broni i chroni jak oka w gowie. Broniam jej ju od dobrych piciu lat i miaam tego powyej uszu. Ale dopiero kiedy wrcilimy do mieszkania Irwina, a on porwa mnie w ramiona i zanis, oszoomion i pen wina, do ciemnej jak jaskinia sypialni, szepnam: Irwin, wiesz co, lepiej eby wiedzia, e jestem dziewic. Irwin rozemia si i rzuci mnie na ko. W kilka minut pniej wyda z siebie okrzyk zdziwienia. Oczywicie nie uwierzy w to moje dziewictwo. Winszowaam sobie tego, e jeszcze za dnia naoyam co trzeba, gdy w moim obecnym zamroczonym stanie na pewno nie zdobyabym si na dokonanie tego precyzyjnego, ale koniecznego zabiegu. Leaam wic naga i szczliwa na szorstkim kocu Irwina i czekaam, eby nareszcie speni si od tak dawna

oczekiwany cud. Poczuam jednake tylko przykry i niespodzianie dotkliwy bl. To boli zawoaam. Czy to powinno bole? Irwin milcza i dopiero po chwili powiedzia: Podobno czasami boli. Po pewnym czasie Irwin podnis si z ka, poszed do azienki i puci prysznic. Nie byam pewna, czy ju skoczy swoje, czy te przeszkodzia mu w tym moja dziewicza bona. Chciaam go zapyta, czy ju przestaam by dziewic, ale byo mi gupio. Jaka ciepa ciecz spywaa mi po udach. Uniosam si nieco i przesunam rk po udzie. W wietle, dochodzcym przez szklane drzwi azienki, spostrzegam, e mi czubki palcw poczerwieniay. Irwin zawoaam w panice przynie mi rcznik. Irwin powrci do sypialni owinity grubym przecieradem kpielowym i rzuci mi rcznik na brzuch. Wsunam go natychmiast pomidzy nogi, a gdy go odchyliam, okazao si, e jest niemal zupenie przesiknity krwi. Krwawi owiadczyam i usiadam na ku. To si czsto zdarza uspokaja mnie Irwin. Zaraz ci przejdzie. Przypomniay mi si rne opowieci o zaplamionych przecieradach w polubne noce i o kapsukach z czerwonym atramentem, stosowanym przez podstpne oblubienice. Zastanawiaam si, jak dugo bd krwawia,

i leaam bardzo spokojnie z rcznikiem midzy nogami. Zrozumiaam, e ta krew jest odpowiedzi na moje pytanie. Nie jestem ju na pewno dziewic, mwiam sobie i umiechaam si w ciemnociach. Czuam si spadkobierczyni wiekowej tradycji. Zaoyam wiey rcznik i postanowiam, e jak skoczy si krwawienie, wstan i zapi ostatni trolejbus do kliniki. Chciaam si w ciszy i spokoju odda rozmylaniom nad moim nowym stanem. Ale i drugi rcznik szybko przesikn krwi. Myl powiedziaam sabym gosem e chyba powinnam wrci do domu. Moe nie tak od razu. Moe jednak lepiej. Poprosiam Irwina o poyczenie mi rcznika i wepchnam go sobie dobrze pomidzy nogi, jak banda. Nastpnie naoyam z powrotem przepocon odzie. Irwin zaproponowa, e mnie odwiezie, ale nie chciaam, eby wiedzia, gdzie mieszkam, wic signam do torebki po adres Joan. Irwin orientowa si, gdzie to jest, i wyszed, eby zapuci motor. Nie chciaam mu powiedzie, e krwawienie nie ustaje. udziam si nadziej, e skoczy si niedugo. Ale podczas gdy samochd Irwina sun przez zanieone puste ulice, krew uchodzia ze mnie coraz szybciej, przesikaa przez rcznik, przez spdnic i przez siedzenie wozu. Zwolnilimy wreszcie na cichej uliczce i powoli

mijalimy mae identyczne domki. Mylaam o tym, jak dobrze si stao, e nie zdecydowaam si na stracenie cnoty w college'u czy w domu matki. Joan otworzya mi drzwi. Bya mile zaskoczona moim widokiem. Irwin pocaowa mnie w rk i poleci opiece przyjaciki. Zamknam drzwi i oparam si o nie plecami. Czuam, jak krew odpywa mi od gowy szerokim, cigym strumieniem. Ale Esther! krzykna Joan. Co si z tob dzieje? Nie byam pewna, czy Joan zauwaya krew, ktra spywaa mi po nogach i powoli wlewaa si do pantofli. Pomylaam, e nawet gdybym umieraa od rany rewolwerowej, Joan gapiaby si na mnie tymi swoimi wyupiastymi oczami, jakby si spodziewaa, e poprosz o filiank kawy albo sandwicza. Czy ta twoja pielgniarka jest w domu? Nie, ma nocny dyur w Caplanie. To dobrze skrzywiam si, bo poczuam nowy przypyw pulsujcej krwi na udach. A raczej niedobrze. Bardzo dziwnie wygldasz stwierdzia Joan. Czy mogaby zadzwoni po lekarza? Ale dlaczego? Pospiesz si. Ale... Jeszcze nic nie zauwaya. Nachyliam si wic i zdjam jeden z moich podniszczonych pantofelkw od Bloomingdale'a.

Podsunam go pod wyupiaste oczy Joan, przechyliam i z satysfakcj zanotowaam jej przeraenie, kiedy ciemny strumie krwi rozla si wielk kau na beowy dywan. Mj Boe! Co to jest? Mam krwotok. Joan zawloka mnie na kanap i podsuna mi kilka poduszek pod zakrwawione nogi. Nastpnie odsuna si nieco i zapytaa: Co to za facet? Przez krtki, obkany moment zdawao mi si, e Joan nie zadzwoni po lekarza, dopki nie opowiem jej mojej przygody z Irwinem, a potem za kar odmwi wezwania pomocy. Ale nic podobnego. Uwierzya mi. Nie wpado jej nawet do gowy, e mogam pj z Irwinem do ka. Jego zjawienie si po prostu osabio nieco satysfakcj, jak odczua z powodu mojej wizyty. Nikt machnam sabo rk. Znowu skurcz i fontanna wieej krwi. Przestraszyo mnie to. Daj mi wiey rcznik. Joan wysza i niemal natychmiast powrcia z narczem rcznikw i przecierade. Ruchem wytrawnej pielgniarki cigna ze mnie zakrwawione ubranie, sykna, kiedy zobaczya zupenie czarny rcznik i opatrzya mnie na nowo. Leaam, jak mogam najspokojniej, starajc si zwolni bicie serca, gdy przy kadym uderzeniu pulsu wypywa ze mnie strumie wieej krwi.

Przypomniaam sobie cykl wykadw o powieci wiktoriaskiej, w ktrych niezliczone rzesze kobiet, bladych i zrezygnowanych, umieray w poogu, w potokach nie dajcej si zahamowa krwi. By moe, Irwin skaleczy mnie w jaki tajemniczy i grony sposb i jestem umierajca. Joan przysuna do stolika indiaski taboret i zacza po kolei, wedug listy w ksice telefonicznej, dzwoni do lekarzy. Pierwszy numer w ogle si nie zgasza. Kiedy wreszcie uzyskaa poczenie, zacza tumaczy, o co chodzi, ale po chwili powiedziaa rozumiem" i odoya suchawk. Co jest? Powiedzia, e chodzi tylko do swoich pacjentw albo gdy grozi niebezpieczestwo yciu. Jest niedziela. Usiowaam zobaczy, ktra godzina, ale rka moja bya cika jak koda i nie mogam jej podnie. Niedziela raj dla lekarzy! Lekarze na piknikach, lekarze na plaach, lekarze z kochankami, lekarze z onami, lekarze na jachtach, lekarze na polach i w lasach. W niedziel starali si intensywnie by po prostu ludmi, a nie lekarzami. Na lito bosk! zawoaam. Powiedz mu, e grozi mi niebezpieczestwo. Trzeci numer nie odpowiada. Czwarty odezwa si, ale z chwil kiedy Joan zacza wyjania, e chodzi o menstruacj, odwieszono bezlitonie suchawk. Zacza paka.

 Posuchaj, Joan powiedziaam spokojnie. Zadzwo do jakiego szpitala. Powiedz, eby przysali karetk. Bd mnie musieli zabra. Joan uspokoia si i nakrcia numer najbliszego szpitala z ostrym dyurem. Powiedziano jej, e zajm si mn, ale musz przyjecha sama. Joan zatelefonowaa po takswk. Upara si, e pojedzie ze mn. Przytrzymywaam oburcz grub warstw rcznikw, a szofer takswki, przejty adresem, jaki podaa mu Joan, pdzi jak szalony, cinajc zakrty wskich uliczek, nad ktrymi wstawa ju wit. Zajecha przed bram ostrego dyuru naprawd po kawalersku. Joan zostaa, eby zapaci, a ja pospiesznie udaam si do duego, jaskrawo owietlonego ambulatorium. Zza biaego parawanu wyonia si pielgniarka, a ja opowiedziaam jej szybko, w kilku sowach, na czym polega mj problem, tak e gdy w drzwiach stana Joan i zacza rozglda si po pokoju tymi swoimi wyupiastymi oczami krtkowzrocznej sowy, pielgniarka wiedziaa ju o wszystkim. Po chwili wszed lekarz dyurny pielgniarka pomoga mi wdrapa si na st lekarski i szepna co lekarzowi do ucha. Ten kiwn gow i zacz zdejmowa ze mnie przesiknite rczniki. Zbada mnie jednym palcem. Joan staa przy mnie i trzymaa mnie mocno za rk, nie wiem, czy eby uspokoi mnie, czy te siebie. Au! syknam w pewnym momencie, bo mnie

doprawdy silnie zabolao. Lekarz gwizdn. Jedna na milion powiedzia. Co to ma znaczy? To znaczy, e co podobnego zdarza si jednej kobiecie na milion. Szepn co pielgniarce, a ta pospiesznie wycigna z szafki gaz i kilka metalowych instrumentw. Widz dokadnie owiadczy lekarz gdzie jest przyczyna krwotoku. Czy moe pan co na to poradzi? Rozemia si: Oczywicie! Obudzio mnie pukanie do drzwi. Byo dobrze po pnocy, w caej klinice panowaa grobowa cisza. Nie miaam pojcia, kto mgby si jeszcze krci po gmachu. Prosz! zawoaam i zapaliam nocn lampk. W drzwiach ukazaa si inteligentna, bystra twarz pani doktor Quinn. Spojrzaam na ni ze zdumieniem, bo chocia znaam j dobrze z widzenia i kaniaymy si sobie na korytarzach kliniki, to nigdy nie zamieniam z ni jednego sowa. Czy mogabym wej na minut? zapytaa. Skinam gow. Doktor Quinn zamkna za sob starannie drzwi. Bya, jak zwykle, w wietnie skrojonym granatowym kostiumie i biaej bluzce.

 Przykro mi, e pani budz o tak pnej porze, moja droga, ale jestem pewna, e zechce nam pani pomc. Chodzi o Joan. Przez chwil obawiaam si, e doktor Quinn zaraz mnie oskary o to, e z mojej winy Joan musiaa powrci do kliniki. Wci nie byam pewna, czy Joan zorientowaa si, co dziao si ze mn tamtego wieczoru, ale w kilka dni po naszej nocnej wizycie w ambulatorium musiaa znw powrci do Belsize'u, z tym e zostawiono jej przywilej wychodzenia na miasto. Zrobi, co tylko w mojej mocy przyrzekam doktor Quinn. Pani doktor siada na krawdzi mojego ka i przybraa powany wyraz twarzy. Musimy j znale. Czy pani nie wie, dokd ona moga pj? Trzeba si cakowicie odci od Joan, pomylaam. Nie mam zielonego pojcia odparam bardzo chodnym tonem. A co, nie ma jej w pokoju? Byo ju dobrze po regulaminowej godzinie powrotu do kliniki. Nie. Joan dostaa po poudniu przepustk do Bostonu, bo chciaa i do kina, i jeszcze nie wrcia. Az kim pojechaa? Sama. Pani doktor Quinn milczaa przez chwil. Czy pani nie wie, u kogo ona mogaby nocowa? Na pewno niedugo wrci. Moe si gdzie zasiedziaa. Ale prawd mwic, nie miaam pojcia,

gdzie mona by si w Cambridge zasiedzie do pnocy. Ostatni trolejbus przyjecha godzin temu. Moe wrci takswk. Doktor Quinn westchna. Czy dzwonia pani do siostry Kennedy, u ktrej Joan mieszkaa? Doktor Quinn skina gow. A do rodziny? Na pewno nie pojechaaby do rodziny... ale i tam telefonowalimy. Posiedziaa jeszcze przez chwil, jakby chciaa wymusi zeznania z milczcych cian mojego pokoju. No c, zrobimy wszystko, co w naszej mocy powiedziaa wreszcie, wstaa i wysza. Zgasiam lamp i usiowaam usn, ale umiechnita, oderwana od reszty ciaa twarz Joan koysaa si przed moimi oczyma, nierealna jak umiechnita gowa kota z Alicji w Krainie Czarw. Kilka razy zdawao mi si, e sysz jej gos, dochodzcy z krzakw pod oknami, ale to tylko wiatr szumia w drzewach szpitalnego ogrodu... Nasta mrony wit. Po raz drugi zbudzio mnie pukanie do drzwi. Tym razem wstaam i otworzyam je. Doktor Quinn staa przede mn na baczno, jak may, dzielny sierancik. Uwaam, e powinnam to osobicie pani powiedzie zacza. Joan zostaa odnaleziona. Pasywna forma tego zdania zmrozia mi krew w yach.

 Gdzie? W lasku koo zamarznitego stawu... Otworzyam usta, ale nie wyszed z nich aden dwik. Jeden z pielgniarzy natkn si na ni przed chwil, w drodze do pracy... Chyba nie... Joan nie yje powiedziaa doktor Quinn. Powiesia si na drzewie.

Rozdzia 20
wiey nieg pokrywa teren kliniki aden tam lekki puszek, jak to bywa na Boe Narodzenie, ale porzdny styczniowy caun, dobre dwa metry. Szkoy, kocioy i urzdy musiay zawiesi dziaalno, pozostawiajc w rejestrach i kalendarzach zaj dwie, trzy puste strony. Miaam tylko jeszcze przej przez komisj lekarsk, a potem czarna limuzyna Filomeny Guinei zawiezie mnie przed wielkie, elazne kute wrota mojej uczelni. Serce zimy! Cae Massachusetts pogrone w marmurowej ciszy. Wyobraaam sobie lukrowane wioski, wyjte prosto z obrazkw babci Moses, zamarznite poacie bagien, upstrzonych dygoccymi na wietrze ostami. Stawy, gdzie pod grub tafl lodu pi aby i ropuchy. Wiedziaam jednak, e pod t na pozr nieskaziteln i gadk powierzchni wszystko pozostao bez zmian i e zamiast podziwia Europ, Marsa czy chociaby San Francisco, bd musiaa na wiosn uczy si znowu na pami tego samego starego krajobrazu, jego pagrkw, lasw i staww. Po szeciomiesiecznej przerwie bd musiaa podj ycie w tym samym punkcie, w ktrym je, w tak gwatowny sposb, opuciam. Wszyscy, rzecz prosta, bd wiedzieli, skd wracam. Doktor Nolan powiedziaa mi szczerze, e niektrzy ludzie bd si do mnie odnosi z rezerw, znajd si

nawet tacy, ktrzy mnie bd unikali, jak unika si trdowatych, potrzsajcych grzechotk. Wyobraaam sobie twarz matki blady ksiyc ze zbolaym wyrazem twarzy tak, jak pamitaam z jej ostatniej wizyty w dniu moich dwudziestych urodzin. Crka zamknita w zakadzie dla psychicznie chorych! Nielekki jej los, i to wszystko z winy crki! Postanowia mi jednak wybaczy moje cikie grzechy. Zaczniemy nowe ycie, jakby si nic nie stao powiedziaa wwczas z tym swoim boleciwym umiechem. Niech nam si zdaje, e to by tylko zy sen. Zy sen! Dla czowieka siedzcego pod szklanym kloszem, znieczulonego na wszystko, zatrzymanego w rozwoju jak embrion w spirytusie, cae ycie jest jednym wielkim, zym snem. Zy sen! Pamitam kad jego chwil. Pamitam zwoki w prosektorium i Doreen, i histori z drzewem figowym, i brylant Marka i marynarza na Rynku, i straszn pielgniark doktora Gordona, stuczone termometry, i Murzyna podajcego nam dwa rodzaje fasoli, i te dziesi kilogramw, ktre przybyo mi od insuliny, i ska, co sterczaa pomidzy niebem a morzem, jak ogromna, szara trupia czaszka. Jak by to byo dobrze, gdyby na to wszystko spado zapomnienie jak wielki caun niegu. Ale te przeycia stay si czci mojej istoty. S

krajobrazem, w ktrym przyszo mi y. Jaki pan do pani. Umiechnita siostrzyczka w biaym czepku na gowie stana w drzwiach i przez jedn nieprzytomn chwil zdawao mi si, e ju jestem w college'u. Tyle e pokj by inny. Biae mebelki, przed oknami biae drzewa i pola, o ile wszystko tu byo elegantsze i adniejsze od tamtych obdrapanych gratw, od widoku na ciemne podwrze. Jaki facet do ciebie! powiedziaa take kiedy dyurna koleanka w college'u, wzywajc mnie do hallu. Czym rniymy si waciwie, pacjentki z Belsize'u, od tamtych dziewczt? I one gray w bryda, zagbiay si w podrcznikach i plotkoway namitnie w wietlicy college'u. Miaam tam niebawem powrci. Przecie kada z nich tkwia pod wasnym szklanym kloszem. Prosz wej! zawoaam i do pokoju wkroczy! Buddy Willard, trzymajc w rku wojskow czapk. To ty, Buddy?! zawoaam. To ja. Stalimy i gapilimy si na siebie. Czekaam na to, czy obudzi si we mnie jakie chociaby najmniejsze echo dawnego uczucia. Ale nie. Nic, poza beznadziejn, yczliw nawet, nud. Buddy, cay w kolorze khaki, wydawa mi si jaki mniejszy ni dawniej i dziwnie daleki. Przypomniay mi si brunatne supy u stp narciarskiego stoku, o ktre opiera si owego zimowego dnia, rwno przed rokiem.

 Jak si tu dostae? zapytaam go wreszcie. Samochodem mamy. W tak pogod? No tak umiechn si Buddy. Utkwiem w zaspie przed samym waszym wjazdem. Czy mogaby wytrzasn skd jak opat? Moesz poprosi ktrego z ogrodnikw. Buddy zawrci si na picie i zabiera si do wyjcia. Zaczekaj. Pomog ci. Wtedy spojrza mi prosto w oczy i zobaczyam w jego wzroku lekki niepokj mieszanin ciekawoci i rezerwy taki sam, jaki widywaam w oczach mojej dawnej nauczycielki angielskiego, pani z Christian Science i unitariaskiego pastora, ktrzy mnie od czasu do czasu odwiedzali. Ale, Buddy rozemiaam si. Zapewniam ci, e jestem ju zupenie zdrowa. Wiem, wiem, Esther odpowiedzia pospiesznie. Ty nie powiniene odgarnia niegu. Ja to zrobi. No i Buddy pozwoli mi wykona lwi cz roboty. Samochd jego wpad w polizg na lodowatej nawierzchni naszego podjazdu i wbi si tyem w du pryzm niegu. Soce wyonio si na chwil zza szarych, kbiastych chmur i zaczo nagrzewa dziewiczo biae stoki. Wyprostowaam si. Wchaniaam w siebie apczywie t nieskaziteln biel. Miaam to samo uczucie podniecenia, jakiego doznaje si na widok zalanych lasw i pl.

Wydaje si czowiekowi, e naturalny porzdek rzeczy zosta, moe nawet niezbyt gwatownie, ale za to nieodwracalnie, naruszony, e wiat wchodzi w now faz rozwoju. Dzikowaam opatrznoci za t zasp i za to, e trzeba byo odkopa samochd Buddy'ego. Powstrzymywao go to na razie od zadawania pyta, ale w kocu wykrztusi to jednak z siebie, gosem cichym i dosy nerwowym. Siedzielimy w wietlicy Belsize'u przy herbacie. Dzidzia patrzya na nas sponad filianki herbaty jak zazdrosna kotka. Po mierci Joan trzeba j byo na pewien czas przenie do Wymarku, ale wrcia. Zastanawiam si... zacz Buddy i haaliwie odstawi filiank na spodek. Nad czym si zastanawiasz? Zastanawiam si... to znaczy, sdz, e moe bdziesz moga mi co wyjani. Spojrzenia nasze spotkay si i zobaczyam, e jest to zupenie inny czowiek. Dawniej umiecha si nieustannie. Zapala i gasi ten umiech na zawoanie, jak fotograficzny flesz. Teraz twarz jego wyraaa powag i jeszcze co nieokrelonego, moe cie niepewnoci. Wyglda jak czowiek, ktry niezbyt czsto otrzymuje to, na czym mu naprawd zaley. Wyjani ci wszystko, co zechcesz, jeeli tylko potrafi. Czy nie uwaasz, e jest we mnie co takiego, co doprowadza kobiety do obdu? Nie wytrzymaam i wybuchnam miechem moe

dlatego, e mia wci ten szalenie powany wyraz twarzy, a moe dlatego, e sowo obd" byo tutaj co najmniej nie na miejscu.. Bo widzisz cign Buddy chodziem z Joan, a potem z tob, no i najpierw ty, a potem Joan... Wskazujcym palcem pchnam okruszyn ciasta. Utona w kropli brunatnej herbaty. Nie ma w tym na pewno twojej winy!", przypomniay mi si sowa doktor Nolan. Poszam do niej, eby omwi spraw Joan. Po raz pierwszy, odkd j znaam, moda lekarka bya wzburzona. Tu w ogle nie ma mowy o adnej winie! To byo w niej!". Powiedziaa te, e nawet najlepszy psychiatra nie zawsze moe zapobiec samobjstwu pacjenta i e pacjent jest sam odpowiedzialny za swoje ycie. Lekarz nie moe i nie powinien si poczuwa do winy... To nie twoja wina, Buddy powiedziaam teraz. Czy jeste zupenie pewna? Zupenie. To mnie bardzo cieszy odetchn z ulg. Bardzo. Wypi duszkiem herbat, tak jak wypija si gorzkie lekarstwo. Podobno nas opuszczasz? Szam obok Walerii, w grupie pacjentek prowadzonych przez pielgniark. Tak, jeeli mi lekarze ostatecznie pozwol. Jutro staj przed komisj.

Ubity nieg skrzypia pod nogami, soce rozgrzewao sople lodu na dachu i pocukrzone drzewa. Zewszd rozlegao si rytmiczne pokapywanie. Po zachodzie soca wiat mia si znowu pokry gadk, bia polew. Cienie zgrupowanych czarnych sosen kady si fioletem na pola. Szymy z Waleri labiryntem oczyszczonych ze niegu cieek szpitalnego ogrodu. Po drugiej stronie ywopotu inni lekarze, pielgniarki i pacjenci posuwali si naprzd cicho jak na wrotkach, widoczni tylko od pasa spoza kopiastych zwaw niegu. Te komisje to czysta formalno powiedziaa Waleria pogardliwie. Jak ci maj wypuci, to ci wypuszcz. Mam nadziej. Poegnaam j przed pawilonem Caplan. Nieruchoma twarz Walerii, podobna do twarzy upionej krlewny nieki, zdradzaa tak niewielk gam uczu. Szam dalej, puszczajc w mrone powietrze wraz z oddechem mae dymki chuchu. Poegnaa mnie jeszcze wesoym: Powodzenia! Do zobaczenia! Mam nadziej, e ju ci nigdy nie zobacz, pomylaam. Ale nie byam pewna. Wcale nie byam pewna. Skd mogam wiedzie, czy kiedy w przyszoci, w Europie czy gdziekolwiek szklany klosz znowu na mnie nie spadnie, nie nakryje mnie, odksztacajc moje widzenie wiata.

A poza tym Buddy powiedzia przecie, prawdopodobnie po to, eby si zemci za to, e ja odkopywaam samochd, a on si temu bezczynnie przyglda: Zastanawiam si nad tym, Esther, czy znajdzie si kto, kto si po tym wszystkim zechce z tob oeni. Nic nie sysz! krzyknam i odrzuciam kilka opat niegu na nasyp. Mruyam zazawione od niegu oczy i pracowaam coraz energiczniej. Zastanawiam si, czy ty teraz znajdziesz ma. Po tym doda, wielkim gestem ogarniajc wzgrza, sosny, pawilony szpitalne, ktrych strome dachy wrzynay si w zimowy krajobraz. Teraz, kiedy wszyscy ju wiedz, gdzie bya. Nie miaam, oczywicie, pojcia, czy znajdzie si kto, kto zechciaby si ze mn oeni. Po pobycie tutaj. Wanie tutaj. Nie miaam naprawd zielonego pojcia. Irwin, przysali rachunek powiedziaam w suchawk. Mwiam z automatu, znajdujcego si w gmachu administracji szpitalnej. Podejrzewaam, e telefonistka przy centralce podsuchuje rozmowy, ale ona tylko wciskaa i wycigaa wtyczki z idealnie obojtnym wyrazem twarzy. Sucham ci odpar Irwin. Jest to rachunek na dwadziecia dolarw na ostrym dyurze z ktrego tam grudnia i za wizyt kontroln w tydzie pniej.

 No tak. Pisz, e przysyaj go do mnie, poniewa nie zapacie, jak posali go do ciebie. Dobra, dobra, wanie w tej chwili wypisuj czek. Wypisuj czek in blanco gos Irwina uleg ledwo dosyszalnej zmianie. A kiedy ja ciebie znw zobacz? Czy chcesz naprawd wiedzie? Szalenie. Nigdy! krzyknam bardzo stanowczo i odwiesiam suchawk. Zastanawiaam si przez chwil, czy teraz Irwin jeszcze wyle czek do szpitala, ale zaraz potem pomylaam: Wyle na pewno, jest przecie profesorem matematyki i na pewno nie cierpi niedokoczonych spraw. Poczuam tak ogromn ulg, e a ugiy si pode mn kolana. Gos Irwina nie wzbudzi bowiem we mnie najmniejszych emocji. Usyszaam go dzisiaj po raz pierwszy od tamtego spotkania i byam niemale pewna, e sysz go rwnie po raz ostatni. Irwin nie mia sposobu odnalezienia mnie. Mg najwyej pj do mieszkania siostry Kennedy, ale ona po mierci Joan przeprowadzia si, nie zostawiajc adnego adresu. Byam wic cakowicie wolna. Rodzice Joan zaprosili mnie na pogrzeb. Pani Gilling twierdzia, e byam jedn z najlepszych przyjaciek jej

crki. Nie musisz jecha powiedziaa doktor Nolan. Moesz napisa i powoa si na to, e ja ci nie pozwalam. Pojad odparam i pojechaam, i przez ca, krtk zreszt, uroczysto aobn zastanawiaam si nad tym, kogo ja sobie waciwie wyobraam w tej trumnie. Trumna staa na katafalku przed otarzem, nakryta biaym caunem kwiatw symbol czego, co ju odeszo. W mdym blasku wiec twarze siedzcych dokoa ludzi byy blade jak z wosku, a pozostae po uroczystociach witecznych dekoracje z gazi wierkowych wydzielay aobn wo. W kociele panowa przejmujcy chd. Niedaleko mnie siedziaa Jody. Miaa, jak zwykle, policzki rumiane niczym czerwone jabuszka. Wrd nielicznych aobnikw zauwayam kilka koleanek z college'u, par osb z naszego rodzinnego miasteczka. W pierwszej awie siedziaa siostra Kennedy z Dzidzi. Ich pochylone gowy zakryway chusteczki. A potem za trumn, za twarz naszego pastora, za gowami aobnikw zacz si przesuwa ogromny, zasypany niegiem trawnik naszego cmentarza, upstrzony kamiennymi nagrobkami, sterczcymi jak martwe kominy. Za chwil dotrzemy do dwumetrowego dou, z trudem wyrbanego w zamarznitej ziemi. Cie poczy si z cieniem. Rana w nienej bieli zablini si tym piaskiem, a wkrtce opad wieego niegu upodobni grb

Joan do otaczajcych go starych grobw. Gboko nabraam powietrza w puca i wsuchiwaam si w znajomy rytm mojego serca. Je-stem, je-stem, je-stem. Komisja lekarska urzdowaa, jak co tydzie, rozpatrujc sprawy stare i nowe, przyjcia, przeduenia pobytu, zwolnienia. Siedziaam w bibliotece szpitalnej, nieuwanie kartkujc strony starego numeru National Geographic", i czekaam na swoj kolejk. Pacjenci z towarzyszcymi im pielgniarkami przegldali ksiki na plkach albo rozmawiali ciszonym gosem z bibliotekark, dawn pacjentk. Przygldaam si jej bya niemiaa, staropanieska w kadym ruchu i bardzo krtkowzroczna i zastanawiaam si, czy moe mie pewno, e jest cakowicie wyleczona, e w odrnieniu od swoich klientw jest normalna i zdrowa. Nie bj si uspokajaa mnie doktor Nolan. Przyjd na komisj. Zreszt znasz wszystkich jej czonkw. Doktor Vining, lekarz naczelny, zada ci po prostu kilka pyta, a potem bdziesz moga zaraz wyj. Ale pomimo jej kojcych stw po prostu si baam. Miaam kiedy nadziej, e gdy ju bd opuszczaa szpital, to si okae, e wychodz pewna siebie, pewna swoich zamiarw na przyszo ostatecznie przeszam przecie przez analiz" ale w tej chwili w gowie mojej koatay si wycznie znaki zapytania. Rzucaam coraz bardziej niecierpliwe spojrzenia na

drzwi sali konferencyjnej. Wiedziaam, e szwy moich poczoch s rwne, czarne lakierki, wprawdzie popkane, ale wyczyszczone na glanc, a czerwony kostium rwnie miay jak moje plany na przyszo. Miaam na sobie co nowego i co starego, tak jak nakazywa dawny przesd narzeczonym udajcym si na lubn uroczysto. Ale ja nie miaam przecie stan na lubnym kobiercu. Powinna, pomylaam, istnie formua symbolizujca ponowne narodziny czowieka. Jestem ju caa posklejana, przyo mi stempelek stwierdzajcy, e nadaj si do dalszej drogi... Wanie zastanawiaam si intensywnie nad tym, jakby taki stempelek najlepiej sformuowa, kiedy nagle jak spod ziemi wyrosa przede mn doktor Nolan i lekko dotkna mojego ramienia. Idziemy, Esther. Wstaam i przekroczyam z ni razem prg otwartych drzwi. Nabraam powietrza do puc, zatrzymaam si chwil na progu i spojrzaam na zgromadzonych dokoa stou lekarzy. Siedzia tam siwowosy ordynator, ktry pierwszego dnia mwi mi co o rzekach i pielgrzymach, kocista, znaczona ladami po ospie panna Huey rozpoznaam te kilka par oczu, ktre patrzyy na mnie przedtem tylko tak mi si przynajmniej zdawao sponad biaych masek. Twarze te i te wszystkie oczy zwrciy si teraz w moj stron, a ja, przycignita ich wzrokiem jak magiczn nici, weszam do rodka.