Aty ku s'ka ofert, ka "luft mediatike" pr pushtet!

Demush Bajrami Dyshimet pr burime t "mjegullta" financimi t mediave nuk dallojn shum nga financimi i partive politike. Mungesa e transparencs s subjekteve politike q sht potencuar edhe n shum raporte t organizatave q merren me demokratizimin e shoqris, pr mospublikimin e raporteve financiare mbi shpenzimet (sidomos n fushatat zgjedhore), jo rrall kan prekur edhe mediat, sidomos gjat fushatave zgjedhore. Edhe pse mediat elektronike duhet t'i bjn publike (ky sht detyrim ligjor) burimet e financimit, kjo gj nuk ndodh, ose t dhnat tregojn se gjithka n lidhje me financat mbetet shum larg realitetit. Fshehtsi publike, si sht vn shpesh n pah, sht q "t gjitha raportet jan t rregulluara". T dhnat nuk kan aspak lidhje me gjendjen faktike. Dhe, si thash manipulimi m i madh bhet gjat kohs s zgjedhjeve. Vitin e kaluar, nj gazet e prditshme n gjuhn maqedonase, duke u thirrur n burimet e saj, shkruante se partive politike pr reklamat e tyre u jepen zbritje prej 95-98 pr qind, kurse pagesn e bjn n t zez, duke u br e mundur kshtu q t sigurohet nj burim i manipulimeve financiare. Kjo gazet nxirrte n syprin edhe nj problem tjetr t ashtuquajtur "paket promovuese". Kjo 'paket' ka t bj me marrdhnien e pronsis (edhe pse joformale), q praktikohet n disa gazeta dhe media elektronike. Me kt rast, menyja prbhet nga 'pakot e veanta', ku reklama televizive kushtzohet edhe me reklamimin n gazeta. Dhe, askush me asgj nuk i sanksionon kto parregullsi. Prandaj, kjo i kontribuon jetgjatsis s kaosit n tregun e mediave elektronike. Pastaj, radhiten t kqijat, si kaubat q mbijn n tokn djerrin. (Vet)censura, pengesa n informim dhe polarizime. Kjo, sikur sht br nj tregues i mjaftueshm se marrdhniet media-politik, vazhdojn t jen "t vshtira". Qllimisht theksin e vendosa tek (vet)censura, pengesat n qasje lidhur me informimin publik dhe shprndarja e politizuar e informacionit, pasi ato jan br vshtirsit kryesore n procesin e krijimit t nj rrjeti mediatik t lir dhe t paanshm. Ktu, duhet patur kujdes, si vren Giovani Sartori, ngase mediat jan burimi kryesor i formimit t opinioneve tona dhe opinioni publik sht bazamenti emrues dhe veprues i demokracis. Ai e primton n detaje kt duke dashur q t tregoj thelbin se "opinioni publik nuk sht dika e lindur, por sht trsia e pikpamjeve q ndrveprojn me flukset e informacionit" sht fakt se shum shtete kan prkufizime ligjore t liris s fjals q, nse interpretohen n pikpamje kufizuese, mund t jet e pranueshme, por mund t shkaktojn keqprdorime n shtetet, t cilat nuk kan tradit liberale demokratike. N teori, prkufizimet e tilla bhen pr t penguar "keqprdorimet" e liris s fjals, duke u siguruar se, pr shembull, kandidatt dhe autoritetet politike nuk do t shpifin... Megjithat, si parasheh Komisioni i Venedikut, n praktik mund t shkohet n censurimin e disa deklaratave q i bjn vrejtje kritike qeveris ose bjn thirrje pr ndryshime..., edhe prkundr faktit se kjo nnkupton thelbin e debatit demokratik. Maqedonia pa ia huqur vazhdon ta ruaj pozitn e njjt n (Top)listn e liris mediatike, duke mbetur n grupin e shteteve me m pak liri, ose t pjesshme. Ende, duket qart se edhe m tutje shqetsuese mbeten ndrhyrjet e fenomenit politik dhe vendosja e kontrollit n media. Ka me dhjetra raporte ndrkombtare vzhgimi q spikasin se mediat edhe mtutje jan nn nj ndikim t konsiderueshm politik. N t njjtn koh nuk duhet harruar se mediat jan ndrmjetsit m me ndikim n formimin e opinionit publik, e me kt ato ndikojn edhe n orientimin politik t qytetarve. Kjo, ka br q vmendja e publikut t fokusohet drejt masmediave nga shkaku se, si pohojn edhe studiuesit e mediave, ato jan fenomene q kan nj ndikim t fuqishm mbi shoqrin. Prandaj, un kmbngul q, Kshilli radiodifuziv t ket nj rol edhe m t rrept, por dorn n zemr, gjat zgjedhjeve, ky kshill nuk sht n gjendje q n mnyr efikase t prballet me "shtjen e qasjes s barabart n media". E kuptoj edhe hallin q kan dhe kokdhembjet q u shkaktojn ndrhyrjet e shpeshta t partive politike n pushtet. Tani, lind pyetja, a thua n gjith kt laryshi mediatike po humb apo po fiton votuesi? Ose, a sht kjo nj mundsi e mir zgjedhjeje n informim, apo m shum e ngatrron informacionin, nga shkaku i mungess s nj trajtimi t barabart t partive politike brenda hapsirs s tyre programore? Shum

transmetues, e them me plot prgjegjsi, gjat periudhs zgjedhore i shfaqin haptazi paragjykimet e tyre n lajme dhe n emisione tematike, duke i mbuluar m shum partit n pushtet, por shpesh nuk mungojn edhe mediat q kt argatllk e bjn n favor t opozits. Kjo, duket m s miri gjat prballjeve n fushatat zgjedhore midis partive maqedonase, t cilat tashm "kan krijuar edhe mediat e tyre". Ka nj shpjegim ktu. Krejt kjo ndodh pr shkak t mungess s ofertave zgjedhore t partive politike. Problemi themelor sht se ekonomia nuk sht duke krijuar vende pune. N vend t ksaj partit luajn lojn e akuzave, ndrkoh q numri i t papunve rritet. Urgjentisht sht e nevojshme q t dilet me nj plan (jo premtime boshe parazgjedhore), pr t'i inkurajuar investimet. Vetm kshtu, do t mund t uleshin shifrat alarmante t papunsis. Askund nuk do t na oj loja me akuza n 'luftn mediatike'. Problemi m i madh sht se ekonomia e vendit nuk po ec, por po ngec, prandaj nuk rritet numri i vendeve t puns. N kto vitet e fundit, nuk sht krijuar asnj vend i ri i qndrueshm pune, por ky numr lartposht mbetet i pandryshuar. N varsi t situats dhe n rrethana t veanta, dalin e hyjn n pun (lexo: n administratn shtetrore), t devotshmit partizan partiak. Ky sht nj problem i madh q nuk do t jet edhe aq leht pr t'u zgjidhur. Qeveria e ardhshme do t duhet t bj nj kthes t fort n politikn fiskale pr t inkurajuar siprmarrsit pr t krijuar vende t reja pune. E, sa pr at se si funksionon kjo gj ka shum shembuj, gjithandej n vendet e Bashkimit Evropian, ku mendojm t shkojm edhe ne, por edhe n afrsin ton. Mirpo, e para e puns sht q t ndodh fillimi i nj ndryshimi n mendsin e elitave q vijn n pushtet. T'u jepet nj shans t gjith njerzve t aft, atyre q din se 'duhet br pr ta siguruar nj t ardhme t integruar n Bashkimin Evropian. Derisa nuk do t ndodh kjo, ne do t vazhdojm me avazin e njjt. Dhe, prsri me oligarki dhe nj akumulim t kapitalit vetm pr t zgjedhurit e pushtetit, ndrsa populli prsri do t mbetet pa buk, duke i hngr thonjt e gishtrinjve! Kshtu, nuk kemi udh t elur pr t shkuar n BE. Me kaq keqndrtim qeverisjesh. Me di q nuk funksionon shteti. Me nj administrat t panevojshme (q bn sefa n shtpi, duke ndenjur kmbn mbi kmb), ne jemi duke e penguar lirin ekonomike. do mark (brend) biznesi dhe njerzit e biznesit nuk kan asnj der t hapur. Nuk ka kush t'i inkurajoj ata. Ka nevoj, o sot o kurr pr nj hapje t institucioneve (pa ryshfete) dhe me liri t zgjedhjes. Por, jo. Sot, ka mbyllje dhe burokraci. Dhe, gjithnj e m shpesh ta shpon veshin e shumdgjuara fjali - 'koh mbijetese'! Edhe n kto zgjedhje (parlamentare), si duket do t kemi nj ecje t rnd. Asgj nuk do t shkoj leht. Po e prmbyll kt shkrim duke u kthyer n fillim. Mediat jan definuar shpesh si "pushteti i katrt" n shtet, kurse demokracit moderne si "demokraci mediatike". Interesi publik q manifestohet n media, tek ne gjithnj e m shum po vjen duke u kufizuar me interesat e ngushta t oligarkve mediatik, t cilt jo vetm q ndodh t jen, por edhe jan kreator t politiks redaktuese. Dhe, pr fat t keq, ata nuk e din se cili sht kufiri q prkufizon etikn profesionale dhe interesat e biznesit. Ky model i strkequr i oligarkve mediatik po bhet me t vetmin qllim q t ushtrojn kontroll n sferat m t ndjeshme t jets publike. Nuk duhet harruar se krijimi i favoreve t pashtershme t politiks s dits, po vazhdon ta transferoj interesin publik n interesa t grupeve t caktuara t presionit publik dhe t qendrave vendimmarrse politike. Kjo, sht pasqyra reale e demokracis s brisht n Maqedoni, aq sa ne e kemi lejuar q ajo t jet! Fundja, ky sht realiteti yn tmerrues, trishtues...!