You are on page 1of 102

jHf

mu

aikr

U.

X.gbrt

mtf,

2012-2013 M Mofhd tu-bry lij, 2012 M


ML kh f 26 M eh rlkw nguit K
itJ MW ciu

khF nguit jiyt mtfns


mrhik <if mf ehF
vrhik ntj a
cyf bghJkiwah UFw, entjf ehF
eFzf vd sfgl - mrhik, <if, m, Cf
Ma

ehF

fUiz

Fzf

UUthf

ciwlkhf,

fG

xgw

mstw

jiy,

ekJ

khF Kjyikr ujiy b# b#ayjh mtf


Ml

jHf

mu

2012-2013

Mofhd

tu-bry l kLfis j nguit K itf


iHnw.
vw

J j mu ulhtJ iy mif

Kiw,

vnghw vatDF

jifa

bga

thig tHaikF khF Kjyikr mtfSF


vbwW

eflgLns

vgij

bjJ

bfhnw.
2.
ekJ

W vW ekJ khy eif eru

khF

Kjyikr

mtf

kLnk

vgij

czJs jHf kf, mik rfunfh rlkw


bjhFF elj ilnjj kfjhd btia tH
jkJ eifia L cWgLsd.

bghWngw

gJ khjfSFshfnt, jHf tuyh K vnghJ


yhj rhjidahf, Uj khyij blLJ,
L brghd ts ghij khF Kjyikr
mtf

bfhL

iwntL

brWsh.

bghUL

njj

thFWfis

bragLjgLtU

bgU

vifyhd lfns, jHf kf mt J itJs


eif vW bghfhJ vgjF rhwhF.
3.

bt,

vdnt,

bgU

bghWfis

mfgl

clhFwJ.

thFWfis,

kfSila

vghfis, midJ jilfis iwntL


flik vfSF csJ vgij ehf czJnsh.
ehf

gjnawnghJ,

vbfhoUjJ.
khy

khy

vzw

uridfis

rl-xGF KGikahf bfoUjJ.

ts

neh

brW

bfhoUjJ.

iyik fnkhrkhf UjJ. rlkw njj bgU


bt bgw , iyia kh, khy iyia
uikJ nkgL, kf njitfis mJ braglToa
murhf j muR sf, ekJ khF Kjyikr mtf
mauhJ ciHJ tUtij f midtU eF mf.
ts f khykhf; fakhd thifF njitahd
midij

vnyhUF

tHF

khykhf;

tWik,

Vik xfgl khykhf; ntiythgw isPfns


yhj

khykhf;

xLfgnlh

cl

midt

thikia midJ tiffY cW br khykhf;


midt fiu JilbjaToa khykhf; ekJ
khyij

cUthl

ntL

Kjyikr mtf nguht.

vgJjh

khF

4.

r_f

bghUshjhu

ts,

midJ

diu cslajhf, midtUF gy mf


Toajhf Uf ntL.

Mfnt, jifa ts

midtUF

tif

gadfToa

mika

bfhiff ftdKl tFfgL tUwd.

vfsJ

vdntjh,

ekJ khy bghUshjhuij a cr iyF bfhL


bryToa,

tsfhf

ghLglToa

mnj

ntis, ViH va kfis caJtjfhd tKiwfisna


vf bfhiff mojskhf bfhL bragL
tUnwh.

j Fnfhfis neh eilnghl Toa

mnjjUz,

iy

nkghL,

mu

brawid

caJj, ntsh cg wid mfj, Mf


Jiw

cgia

Fghf

rhu

bgUF

tif,

flikfis

flikfis,

tYgLJj

nghw

rthfis rJ ftdKl bragL tUnwh.


5.

jifa bfhiffis mogilahf bfhL,

bghUshjhu

ts

_ykhf

ts

bgUf,

f,

Rfhjhu, ntiyth, r_f ghJfh, czF cjuthj


Mat thyhf kf ththjhuij ghJfhf,
vzw a lf bragLjgL tUwd. r_f
ghJfh lf tHfgL cj bjhifia
UklfhaJ;

khy

gia

mwnt

mfl

iyyh m tHFtJ; ViH bgfSfhd Ukz


cj

bjhifl

jhF

jfK,

glgo,

glago Koj bgfSF TLj cj bjhif


tHFtJ; ViH jhkhfSF tHfgL kfngW cj
bjhifia UklfhaJ; gf khzt khza

ilwiy Fiwf gz cj tHFtJ; vnah ey fU


thfgl kUJt fhL lij bragLJtJ;
bgfSF iyyh , iul kW
tHtUtJ; ViH FLgfSF fwit gRf, MLf
tHFtJ; ta FLgfSF Na rl Toa gRik
Lf fojUtJ, vd ggy lf ViH vnahgh
khF Kjyikr mtf bfhoUF gF wj
vLJfhLfshf mikJsd.
iyyh
Jiwf

koffis
flik

tnwhL, khztfSF

tHFtJ;

trfis

f,

bgUks

Rfhjhu

nkgLJtJ;

Kjik JiwF Jul KbdnghJ yhj


msF cj; ulhtJ gRik uia cUthL
neh ntsh cgia bgUf gKid

l;

bfhif KKaf _ykhf, bjh Jiw _yjdij


tsia CFf Toa NHiy cUthF gf;
efu flik trfis bgUl U w nehF
lf

(mission

tsia

mode

nkY

schemes)

cal

Mad

tYthd

bghUshjhu
mojsij

mikJsd.

ngl thuz
6.

fl, Gu khtlf fL nrjij,

bgUJaiu jhnd a VgLaJ.

fUiz, f

cUthf bfhl khF Kjyikr mtf, cldo


thuz gfis midtU nghwToa kd cWl
nkbfhlhf.
xgfglJ.

cldo thuzfhf 850 nfho %gh


nrjkilj 5,77,584 FoirfSF Hlhf

160

nfho

%gh,

5,58,163

Vf

gugs

nrjkilj

gfSfhd Hlhf trhfSF 205 nfho %gh


tHfgld.
izf,

mahta njitfshd rhu, rhiy


Fo

nahf

Mad

ntf

uikfgld.
7.
f

FoirfSF,
bgU

ujukhf

uju

nrjij

fU

uikgjfhd

gfSF

Vgl

bfhL,

lfis

mtiw

bragLl

khF Kjyikr mtf Mizlhf.

Vbfdnt

MSe ciu mjJ nghy, j uL khtlf


uju nrjF cshd FoirfSF khwhf, xU yr
fh Lf foju khF Kjyikr mtf
cjulj

mogil

tu-bry

1,000 nfho %gh xJfgLsJ.


bjid,

ju

njhl

gfis

Jju, K,

el

brJ,

Jf, ML gfis L gL trhf


th tsikia bfhLtU tifY, 790.18 nfho %gh
ko xU w lij khF Kjyikr mtf
mJshf. j uL khtlf eilbgW tU
thuz

gfis

ffhgjbfd

xU

nkghit myF Vbfdnt mikfgLsJ. VjhtJ xU


tif, aif lghLfis
tUtjh,

ngl

neLnghJ

jHf

mofo rJ

iuthf,

wikahf

braglToa khy ngl gil xW VgLjgL.


nja ngl gil nghW eltoiff iuJ
bragl w g bgw mikghf j mik bragL.

bjhiynehF l 2023
8.

jnghJs

bghUshjhu

NH,

jehil

ahnyna Fj ts brF Kd khykhf


khl, bjhiynehF, Fl yif nehfkhf bfhL
bragL tKiw muF njitgLwd.

ekJ

khF Kjyikr mtf, j rthid vbfhL,


mLj uL IjhL l fhy tuig fU bfhL,
2023 M ML W khy vj ntoa bjthd
yFfis tFJ, jehL bjhiynehF l 2023-I
oshf.

gJ Ka mrfis csla j

bjhiynehF lij, 22.3.2012 mW ekJ khF


Kjyikr mtf btlhf. mLj gJ MLf,
khy

jeg

midtiu
tWikaw

tUthia

csla

khykhf

ttFwJ.

ts

khw,

nkY,

MW

klF

caj,

_ykhf

khyij

bjhiynehF

midJ

Ka

JiwfY

ehonyna f wj flikfis bfhLsjhf,


kjts nkghL FpLf Kjik khykhf, ekJ
khyij caJtij l Fnfhshf bfhLsJ.
j

caa

yFfis

lfis,

ekJ

bjhiynehF

ghit

khF

miltjfhd

bjthd

Kjyikr

mtf

tiuaWJsJ.

ekJ

khy

bghUshjhu cg Jiw gid mfj, FW,


W kW eLju bjhJiwia nkY vGbgw brj,
wfis nkgLJj, ntsh cg wid mfj,
jehil ah mrh jiyefukhf, Jikfis

gilF

ikakhf (Innovation Hub) KiygLJj

Mad lfS mlF.


9.

bghUshjhuij

ntfkhf

ts

mila

bra, bgU khwfis VgLj, 15 yr nfho %gh


msF Ka flik lf KjL njit vd
bjhiynehF l fzLsJ.

j bfhif

yFfis fU bfhL, j tu-bry l


tFfgLsJ.
lfis

Vbfdnt cWajthW, j a

bjhl

bragLJtjfhf,

khF

Kjyikr mtfSila jiyik jehL flik


nkghL thaij iu mikgjfhd rl awgL.
bjhlfkhf, jehL flik nkghL fhf 1,000 nfho
%gh

2012-2013

bragLsJ.

tu-bry

bjhiynehF

xJL

2023-

tFfgLs yFfis vJtjF eh gaf cs


ghij, J eybjhU bjhlfkhf mik vd eh
cWahf enw.

bghUshjhu nkghL
10.
Kj

gbdhwh IjhL l (2007-2011)

ehF

MLf,

nja

ruhr

ts

8.15 rjjkhf Uj iy, ekJ khy bghUshjhu ts,


8.05 rjj msnyna UjJ. K kLfgo (Advance
Estimates),

ML

khy

bghUshjhu

ts

9.39 rjjkhf UF vd fzlgLsJ. ekJ ts


bgUghY nrit Jiw _ykhfnt csJ.

2011-2012 M

Mo, khy Kjik Jiw kW cg Jiw


Mat ts, Kiwna 2.63 rjj, 7.12 rjj vw
ms kLnk UF vgjh, JiwfSF mf
ms xJL brtJ, KjLfis caj ntoaJ
mtakhwJ.

bghUshjhu,

ekJ

eho

Kd

khyf xwhf jehL stU nghJ, 2010-2011 M


Mo iyahd iy msfgoahd jeg tUkhd
58,177 %gh vw msnyna csJ.

2023 bjhiynehF

l, ekJ khy ruhr ML ts j uL


yf msY, nja ruhr tsial uL rjj
TLjyhf UfntL vgij cWbrJ, mjifa
ntfkhd

bghUshjhu

ts

_y

ekJ

khy

jeg tUkhdij, 2023 M MoF ca eLju tUth


ehLf

msF

caj

khF

Kjyikr

mtf

ntL

vW

lLshf.

ekJ
j

yif mila mauhJ ghLgLnth vgij bjJ


bfhnw.
11.

Ka ts FpLf ekJ khy

gntW gFf Vwjhf Ugij muR czJsJ.


j Vwjhfis fistjfhf, Rfhjhu, f, jeg
tUkhd, tWik, ghd bjhlghd FpLf, ntiyth
Ma

ts

tlhufS,
flagL.

FpLf

ja

mogil

efu

csh

100

ja

mikfS

thW flagl gFf, nkTa

FiwghLfis nghl, khy rf ts vw xU


w ia cUth, khy gntW gFfS uhd
ts fhz Fl yFfSl Toa lf iu

bragLjgL. j bjhlfkhf, lF 100 nfho


%gh jnghJ xJfgLsJ. ka mu ja
gFfSfhd cj cl gntW lfSfhd
fS j nehfbfd xUizfgL.

ML l
12.

2012-2013 M ML gbulh IjhL

l Kj MlhF. gndhuh IjhL l fhy


yfhf 85,344 nfho %gh vUj iy, gbulh
IjhL l yfhf 1.85 yr nfho %gh vd Vbfdnt
ehf zUnjh.
vw

ya

brJsJ.

yfhf

ij uL yr nfho %gh
ca

zf

muR

Ko

jid vj, l gfSF f mfkhd

ms xJL njitgLtij fUbfhL, 2011-2012


M

ML

msthd

23,535

nfho

iyUJ,

2012-2013

28,000

%ghahf

cajgLsJ.

nfho

JiwfSF

njitahd

Mofhd

xJLf

%gh
l

vw

xJL

KDik

mfgLtij,

Muhl, gHFod kf ca gid bgWtij,


j ML l cW brJsJ.

tWik Fiw
13.

uhkw

tWikia

Fiwl,

mogilyhd, Jikahd, eltoiff mtakhdit. ekJ


khF

Kjyikr

mtfsh

2005

ML

bjhlfgl, cyf t cjldhd Jth lij

10

j muR brikahf bragL tUwJ.

FLgij

mogilahf bfhL l bragLjgL tUwJ.


bjhlf, 16 khtlf cs 70 ja tlhuf
bragLjgl j l, jnghJ nkY 10 khtlf
cs

50

tlhufSF

gLjgL,

9.3

yr

FLgfSF gy mF tif, 950 nfho %gh


bry bragLjgL tUwJ. tU aho l
350 nfho %gh xJo bragLjgL.

uhk

gFf, Fghf, vnah, rKjha mojL kfl,


r_f bghUshjhu khwij VgLjToa cJnfhyhf
kf Ra cj FGf cUbtLJsd.

jnghJ, ekJ

khy 82.84 yr cWdfis, 3,225 nfho %gh


nrig bfhl, 5.35 yr kf Ra cj FGf
bragL tUwd. kf l , 15,015 nfho %gh
msF

flDj

tWikia

bgWsd.

FiwF

bgalgLs,

neh

ka

muR

tnwhL,

uhkw

vd

jhf

Mfh
lkhd

nja uhkw

ththjhu l, jeho 2012-2013 M ML Kj


bjhl bragLjgL.
14.

uhkw

tWik

nghnw,

efu

tWik

fLikahf UjhY, y rkaf mj jhf f


mfkhf csJ.

vD, ngha ftd Jtiu

brYjgliy.

ka muR lkhd tz b#a

rfh nuh{fh nah#dh (SJSRY) l, uridia f


nghJkhdjhf iy.
brJsJ.

iyia rbra j muR Ko

th

nghw

uhkw

tWik

lf Ka TWf mogil, jehL efu

11

ththjhu l vw a lij j muR tU


aho bjhlF. w nkghL, ntiyth, Ltr,
mogil flik, midtUF f, Rfhjhu, rKjha
nkghL kW bjUFHijf, lwtf nghw Fj
ghFshfToa dUfhd w y trf
Matiw

csl,

ghJfhid

efu

ViHfSF

tHL.

ththjhu

jnghJs

gntW

lfis xUizJ bgf, Mjutnwh kW


khW wdhf MnahUF w KDik mJ
l bragLjgL. lfhf j tu-bry
l %gh 200 nfho xJf bragLsJ.
Jtiu wffgl efu tnah j _y Fj
gafis bgW mtfS bghUshjhu ts gFbgw
Ka cj vd j muR ewJ.

w nkghL kW ntiyth
15.

ntfkhd

bghUshjhu

ts

fhuzkhf

wDs gahsfSfhd njit bgUks mfJs


nghY,

ekJ

khy

ntiyik,
iy

cs

KGikahd

gutyhf

goj

isPfilna

ntiyth

fhzgLwd.

ilfbgwhj

bjhEg

jF

bgWs ekJ goj isPf gy bk wfY,


ntiythnfw
cstfshf
ngha

bjh

Ugjhjh

ntiythfis

rhj

wfY

mtfsh
bgw

jah

aYtiy.

FiwghL
Jiw
mLj

15 MLf VglToa wf gahsf njit


cs ilbtia MJ ghFnghJ, Rkh uL nfho

12

wf gahsf njitgLt vd fzlgLsJ.


jbfd,

ekJ

khy

isPfSF

cUthF

g, w nkghL g mgJ mtakhwd.


j fodkhd gia KidnghL bragLj j muR
cWLsJ.

tU

ahoUJ

jnghJ

gntW

Jiwf bragLjgLtU w nkghL lf


midij,

jehL

bfhLtJ,

nkghL

xUizJ

af

bragLj

cnsh.

bjhfSF njitahd wfis cUthf, NHYnfg


khaikfjf Jikahd cfis csl, g
lfis

totikj,

rhj

tHFj,

fl,

ntiyfhd gia izj nghwtiw jah


Jiwl izJ muR bragLJ. jbfd Vbfdnt
cUthfgl rf

khaikfgL jah

Jiw

gflToa xU w Wtd mik VgLjgL.


gntW Jiwf bragLjgLtU jifa w
gfSfhf, 2012-2013 M ML tu-bry l
75 nfho %gh xJf bragLsJ.

isPf,

ntiythig ehLnth, ntiythig mngh,


vif

ntiyth

mYtyffSF

bgU

tUtij

fU bfhL, jah Jiw ntiythig cUth


jUtjfhf 32 khtlfY 37 khtl msyhd cj
ikafis 193.2 yr %gh bry j muR mikF.

MSif
16.
neik,

ekJ

khF

btgilahd

Kjyikr

thf,

mtf,

kf

wik,

njitaJ

13

bragL jik Ma ehF nfhghLfis, mogilahf


bfhl

eyhia

mgjhf

jHf

kfSF

cWaJshf. flj gJ khjf j nehfij


iwntw cWahd gy eltoiffis j muR vLJsJ.
CH xLfgLsnjhL, bghJ flikig nkgLj,
bghJ kfSfhd nritf mtfis vjhf brwiltij
cW bra vzw eltoiff vLfgLsd. tU
aho, j muR nja kf

bjhif gntL

lij (National Population Register) bragL, j _y


bgwgL c Mts jft bjhFid (bio-metric data),
bghJ nahf, r_f ghJfh cj bjhiff kW
Jnghw jeg gadilaToa lfshd Kjyikr
xUizj

kUJt

fhL

Mat

bkbghUnshL izJ bragLl Mtd br. Mjh


vQl Toa j c Mts jftfis, l
brayhfnjhL izF j eltoif _y, jtwhd
Kiw iuakhtij jLf aY.
17.

bghJkfSF, muRF ilna VglToa

gkhwfis

nkY

vjhf,

btgilahdjhf

khl, mtakhd, gaDs fUahf dhSikia j


muR fUJwJ. a dhSik bfhif xiw j muR
iu

btL.

flf

gntW

Jiwf

eilKiwgLjgLs

Vfdnt

gy

fkakhfij

mogilahf bfhL, bghJkf-muR ilna mf nrit


gkhwf cs Jiwfis, w nehF lf _ykhf,
xLbkhj

fkakhF

Kiwia

eilKiwF

bfhLtu j muR KobtLJsJ. fht Jiw, tf t,

14

bghJ nahf, f%y Ma Jiwf jifa gia


Vbfdnt bjhlsd. tUth, g, r_f ey, Rfhjhu,
Cuf ts, g f, ntiyth kW g Jiwf,
jifa

KGikahd

iu

fkakhffhd

bjhlF.

jnghJ

xU

gfis

khtlf

bragLtU bghJ nrit ikafis kw gFfSF


thf

bra

nkbfhS.

muR

midJ

Kafis

midJ muR rhj bghJ nritfS

kfSF xnu l ilF tif efu gFfY


bghJ

nrit

bjhlfgL.

ikaf

totikfgL

iu

nkY, gntW Jiwfilna tbghU

wdsit gL gagLJ tif bshL fo


(cloud computing) Kiwia j muR CFF.
18.

jha fUy nkyhik Kiw (Automated

Treasury Management System) _ykhf, midJ tUth


dfS, brydfS ffhfgL tif, fUy
Kiwia edkakh xUizj nkyhik lij
bragLj j muR cnjJsJ.

tUth, bryd,

tWl tu-bry l jahgij xUizJ


midJ
br.
bghJ

iyfY

fkakhfgLtij

cW

mu midJ tUthfis brYjToa xU


EiHthyhf

bragl

Toa

fUy

tiyjs

(common payment gateway) xW mikfgL.

gntW

Jiwf tUthia, brydfis wj Kiw


ffhf J cj.

15

tUth Uthf
19.

Mtzfis

guhkF

Kiwia

xGFgLj, nritfis Jjkhf tHf j muR gy


eltoiffis vLJsJ.

j muR gjnaw , glh

khw br Kiw vjhfgL, flj MW khjf kL


14 yr glh khw kDfSF fhzgLsd. ViH
FLgfSF Lkid glh tHfgl ntL vw
Fnfhis vJ tif tU 2012-2013 M Mo xU
yr Lkid glhf tHfgL.

bghJ kfSF

nkY wj Kiw nritfis mgjfhf, uhk thf


mYtyfSF mR aufSl koffis tHf,
khF Kjyikr mtf MizLshf.

bjhlahf, uhk thf mYtyfSF 22.49 nfho %gh


bry

kof

kW

mR

auf

eltoiff nkbfhsgL tUwd.

tHf

bghJkfSF,

muRF ilnaahd gkhwfSF tl mYtyff f


Kakhd ikafshf fwd.
bfhL,

bghJkfSF

cfj

NHiy

jid fU
cUth,

tl

mYtyff mtfSF njitahd trfis nkgLj


xbthU khtlF 50 yr %gh xJL bra j
muR Ko brJsJ.

rl xGF
20.

ekJ khy mik jtH brtJ j mu

Ka Fnfhf xwhF. flj gJ khjf ekJ


khy mik yanjhL, rl xGF f wghf

16

ngzglJ.

ekJ

khF

jUzf,

r_f

nuhj

Kjyikr

mtf,

rfSF

gy

mQts

lbfhLfhJ, rl-xGif iyehLt cs jdJ


cWghil btgLsh.

20.75 nfho %gh bry

39 y mgf jL w f VgLjgLsd.
Jtiu,

mgf

bjhlghf

gntW

khtlf

30,071 fhf bgwgL, 724.22 nfho %gh kila yf


fgLsd.

j y mgf bjhlghd tHFfis

rhf, 25 w kwfS jahf mikfgLsd.


21.

ed fUf, gf _ykhf fht Jiwia

j muR edkakh tYgL tUwJ.

fht Jiw

wikahf kf egdhf nkY wgl bragL


tif,

ka

Fwfis,

muR

cjnahL

Fwthfis

bragLjgL,

ffhF

iz

l (CCTNS) nghw dhSik lf iu


gaghLF bfhLtugL. Fw , bghUshjhu Fw
, iy UL jL nghw gy w f
l izfglhjij fU bfhL khy muR
_y fS j dhSik lF
bfhLtugL.
22.

brid khef bragLjgLs -ryh

l khbgU btahdJ, kJiu, nry, nfha,


Ubent, Uuhg Ma IJ MizauffSF
cgl gFfY, nrhjid Kiw fhu khtlY
lij bragLl t tFJsJ.

j mLj

flkhf, 150 nfho %gh bry brid khefu gF


med

flik

trfSl

Toa

xUizj

17

nghFtuJ

nkyhik

lij

bragLl

cnjfgLsJ. l, ffh Kiwia KGtJ


jha

Kiwahf

kh,

nghFtuij

wghf

KiwgLj vjhf ffhf cj. jUz,


2011-2012

ffh

Mo

brid

gfSfhf,

khefu

jnghJs

nghFtuJ
thfdfSl

TLjyhf 87 nuhJ thfdfis j muR mJsJ


vgij Fl Unw.
23.

mtru

fhtyfSF,
FoUf

fhyf

mtf
UgJ

mta.

iuJ

bragl

lF

mUnyna

vdnt,

fhtyfSfhd

FoU tr 100 rjj njitia iw bra j


muR Ko brJsJ. jfhf flj ML 288 nfho %gh
bry 3,440 FoUf fl Mizf tHfgLsd.
2012-2013 M Mo 400 nfho %gh bry 4,340 TLj
FoUf mikfgL.

rhiy ghJfh
24.

nja msyhd rhiy gJf 13 rjjK,

w VglToa rhiy gJf 12 rjjK jHf


VgLwd.

vdnt,

jid

rbrtjfhd

eltoiffSF j muR mf KDik mJ tUwJ.


2011-2012 M Mo rhiy ghJfh fhf 40 nfho %gh
tHfglJ.

tU aho jid 65 nfho %ghahf

ca tHf bjhif 25 nfho %gh beLrhiy


Jiwfhf

xJL

bra

eltoif

vLfgL.

nghFtuJ flikf, rhiy riPf Matiw

18

nkgLJj, mf gJf VglToa rhiyf cs


FiwghLfis t brj, z VgLJj, g
mj nghw gfSfhf bjhif brylgL. nkY,
fduf thfd XLe g gf yhj 13 khtlf,
eF g bgw XLef vifia mff,
13 nfho %gh bry XLe g gf mikfgL.
J ju, beLrhiy nuhJ gfis nkY tYgLj,
jnghJs 122 nuhJ gilf vifia 260-Mf
ca,

mt

beLrhiyfY,

69
69

TLj

gilfis

nja

TLj

gilfis

khy

beLrhiyfY gagLj khF Kjyikr mtf


MizLshf.

aiz- gf
25.

Gu

khtl-d

khtl-.fYgoY,

nryY,

Ubent

kJiu

khtl-

MyFsY 2011-2012 M Mo a aiz-


iyafis mikf j muR mDkJsJ.

nkY,

aiz- Jiwia edgLj, 320.40 yr %gh


bry

bjhEgJl

Toa

xgJ

aiz

thfdf, vL W aiz thfdfSF j muR j


ML

xj

mJsJ.

2012-2013

ML

tu-bry l kLf, aiz kW gf


JiwF 197.58 nfho %gh bahJf bragLsJ.

19

Uthf
26.

JiwF

ngha

flikig

mL

nehfnjhL, 2011-2012 M ML 21.66 nfho %gh kyhd


gntW gfSF j muR xj mJsJ. midJ
Uthf khtlfY, xU nfho %gh j khW
brhr ikafis (Alternate Dispute Resolution Centre)
mikl, g_whtJ FG 30 nfho %gh j
mJsJ.

j muR gjnaw clndna, brid

jifa khW ikaid mikgjfhf 4.2 nfho


%gh xj

mJsJ.

vs

29 Uthf

khtlfY, jifa ikafis Wtjfhf nkY


29 nfho %gh tHfgLsJ.
27.
glf

cika
csjh,

eLt

glf

brid

185

cakw

fh
_ykhf

eLtfis nj brJ glfis ul tuR


MizLsJ.

nkY,

2001-2002

ML

Kj

bragLtU 49 iu kwfis uju kwfshf


j

muR

khsJ.

vifia
kf

Yit

Fiwgjfhf

kwfis

(Lok

cs

midJ
Adalats)

tHFf

khtlfY
bjhlf

xj

mfgLsJ. Uthf JiwF, j 2012-2013 M


ML tu-bry l, 736.15 nfho %gh bahJf
bragLsJ.

20

ntshik kW TLw
28.

ulhtJ gRik uia VgLl ntL

vw ekJ khF Kjyikr mtf bjhiynehF


ghitnfg, ntsh tsF, trhf eyDF
njitahd gntW eltoiffis j muR vLJsJ.
JFJ,

giz

grhFgoia

cg

w,

gizia,

gtifgLJj,

trhaij

aukakhf, wj nkyhik, mWtilF ija


flikfis tYgLJj, ntsh cg bghUfSF
k TLj nghwt j muR bjhlJ ftd
brYJ. 2012-2013 M ML tu-bry l, K
vnghJ yhj msthf, ntsh JiwF 3,804.96 nfho
%gh

xJL

bragLsj

_ykhf,

JiwF

njitahd cW bragLsJ.
29.

2010-2011 M Mo 75.9 yr bk l vd

Uj cz

jha cg iyia kh, 2011-2012 M

Mo 115 yr l vw ca yif j muR za


brUjJ.

j ML jhnd a kW btsjh

gfSF bgU nrj Vglij khF cWdf


midtU mf. Uj nghY, j muR KDik
mJ vLj cldo eltoiffsh, 2011-2012 M Mo
cz jha cg 105 yr bk l vw ms
UF vgij bjJ bfhnw.

tU aho

cz jha cg yid 120 yr bk l vd j


muR zJsJ.

21

30.

2011-2012 M Mo, nja ntshik ts

l 483 nfho %gh bry a l gf


nkbfhsgLsd. 2012-2013 M Mo lfhf
500

nfho

%gh

bragLsJ.

tu-bry

xJL

2011-2012 M ML 25.03 yr Vf

vW Uj Ua be rhFgo gu 2012-2013 M ML
27.55 yr Vf vd cajgL.
Vf

ed

sugarcane

fU

initiative)

rhFgo

tU Mo 15,000

cg

(sustainable

bragLjgL.

gaW

cgia

mfl, Ua gaW rhFgo KG uhk mogil


1.6 yr Vf gu bragLjgL.

ntsh cg

wid caj, jukhd ijf ilF tif, ca


uff, a uffSfhd ijfis bgUks cg
brJ tHFtjfhf jah cgahsfis izJ
xU l bragLjgL.

2011-2012 M Mo, nja

njhlfiy af %gh 145 nfho bry bragLjgL


tUwJ.

ed bjhEgij gagL njhlfiy

gf cgia bgUFtjfhd j mu Kaf


bjhlU.

2012-2013 M Mo lfhd xJL

150 nfho %ghahf UF.

j tu-bry l

khy gfhf 21.50 nfho %gh xJL jbfd


bragLsJ.
31.
ahakhd,

ekJ trhf is bghUfSF, ngha,


cjuthjkhd

iy

ilgij

cWgLJ

nehnfhL, ka muR beYF zj mogil Mju


iyia

l,

TLjyhf,

Flh

ufF 50 %gh, rd ufF

xWF

rhjhuz

70 %gh Cf

22

bjhifahf khy muR tH tUwJ.

jdh bkhj

iyahf Flh xWF rhjhuz ufF 1,130 %gh,


rd ufF 1,180 %gh trhfSF ilf t
VgLsJ. khy mu j cg Cf bjhiffhf
j tu-bry l 200 nfho %gh xJL
bragLsJ. nkY, fUF, nghFtuJ flzf
cl khy mu gJiu iy l xWF 2,100 %gh
vd ca zfgLsJ.

2012-2013 M Mo

iyf ga jftfis gutyhf ntsh rij jftftjf nkghL ika xW U mikfgL. j


ika

_ykhf,

rhFgo,

rij

ytu

Fj

miuf trhfSF ilf ttif bragL.


32.

bts, tw nghw aif lghLfdh

VgL cg HfUJ g fhL, trhfis


ghJfhwJ.

fhL

trhfSF

bjhif

tHfgL

khy

TLj

mu

HL

gF,

bjhif

MatWfhf muR 252.65 nfho %gh xJL brJsJ.


2010-2011 M Mo 8.18 yrkhf Uj g fhL brj
trhf
8.48

vifahdJ,

yrkhf

aho

10

caJsJ
yr

2011-2012

Mo

FljfjhF.

tU

trhfis

fho

bfhLtu j muR yF zJsJ.


33.

wj

gytifgLJjiy

nkyhikia,

CFgjfhf,

g
ghrd

lfSF, W, FW trhfSF 100 rjj khaij,


kw trhfSF 75 rjj khaij j muR tH
tUwJ.

2011-2012 M Mo 1,12,500 Vf gu E

23

ghrd bfhLtugLsJ. 2012-2013 M Mo


1.73 yr Vf gu jid bragLl KobtLfgL,
jfhd khakhf j tu-bry l 75 nfho %gh

xJL

bragLsJ.

nkY,

trhfSF

khaij neuoahf tH, E ghrd fUfis W


Wtdij mtfns njbjLf, _whtJ mik
Mf (third party inspection) _ykhf j rahf
gagLjgLtij

ffhf

tif

br

lKiw tU MoUJ eilKiwgLjgL.


34.

mWtilF VgL Hfis FiwF

nehnfhL, eghL fl cjia gagL, 274.97 nfho %gh


bry

nr

nkgLJtjfhd
bjhlsJ.

trfis,
cdj

rij

trfis

Kaia

muR

gf tU aho KofgL.

2012-2013 M Mo, eghL fl _ykhf nr, rij


trfis nkgLj, j muR nkY 300 nfho %gh KjL
br. trhf-jah Jiw gnf _ykhf ntsh
bghU gjgLJ bjhfis CFF j mu
Ka bjhlU.
35.

cu

kha

bfhif

ka

muR

nkbfhLs jtwhd Kof fhuzkhf cuf iy


fLikahf caJsJ. ka mu jifa khwfis
j muR f tikahf vwJ.

cufSfhd k

TL tUJ yfJ khy muR trhf


Rikia Xus Fiwgjfhd jdJ gid MsJ.
trhfSF

rhjfkhf

UF

tif

cu

bfhif ka muR jFj khwfis brl ntL

24

vW tWJnwh. cufis, Fghf ghng cufis


Fiwj

iy

trhfSF

gid

brtjfhf

jehL TLw gid izaF muR j tH


tUwJ.
cuf

trhfSF ca neu ahakhd iy


ilgij

cW

brl,

izaF

tHfgL to yh fl tU aho 150 nfho


%ghahf ca tHfgL.
36.

2011-2012

ML

TLw

Wtdf

thyhf g fl tHf zfgl 3,000 nfho %gh


y Jtiu 8,68,000 trhfSF 3,113 nfho %gh fl
tHfgLsJ. g flDfhd TLj njitia fU
bfhL, 2012-2013 M Mo TLw Wtdf _y
tHfgL g fl yif 4,000 nfho %ghahf j muR
ca zJsJ.
trhfSF,
mfgL.

flid Kiwahf U brYJ

fl

toyh

fldhf

j to rYiffhf, j tu-bry

l 160 nfho %gh xJf bragLsJ.

fheil guhk
37.
VgLl,

trhfSF

iyahd

tUth

thig

fheil-gh

cg

Jiw

ts

aikahjjhF. njj mif khF Kjyikr


mtf mj thFWia iwntW tif, uhkw
ViH kfSF iyyh fwit gRf, btshLf myJ
brk MLf tHF lid j muR bragL
tUwJ. j Mo, khy gh cg Fiwthf cs
uhkf, 12,000 gadhfSF iyyh fwit gRf

25

tHfgLsd. khy gh cgia mff j


Ka bgU cjJsJ vgij knahL bjJ
bfhnw.

nkY, xU yr ykw ViH uhkw

bgf

bghUshjhu

btshLf
j

myJ

Kndho

bragLjgL.

iyia
brk

nkgLj,

MLf

lf

tU

2012-2013

jyh

ehF

tHfgLsd.

MoY
Mo

bjhlJ

nkY

12,000

gadhfSF fwit gRfS, 1.5 yr ViH bgfSF


jyh ehF btshLf myJ brk MLf tHfgL.
j lfhf, 2012-2013 M ML tu-bry l
kLf 244 nfho %gh xJL bragLsJ.
38.

gRtd jLghil FiwF nehfnjhL,

fheilf cg wid, Fghf fwit khLf gh


cg wid caJtjfhf j muR xU bgU td
cg lij bjhlsJ. 2011-2012 M Mo,
24,000 Vf gu td cg bra 20 nfho %gh xJL
braglJ. trhfilna kfjhd tuntig bgWs
l, 2012-2013 M MoY 20 nfho %gh xJo
bjhlJ bragLjgL.
39.

khy gh kW iw cgia cal

u Kaf nkbfhsgLs iy, jHf nkF


khtlf nfh ts bjh bgWs btia kw
gFfSF

bfhL

bry

muR

UwJ.

MblhF 1,080 nfho Kilfis cg brJ, eho


Kil cg jHf ulhtJ lij twJ.
nkY,

eho

jHf

nfhf

csJ.

vif

uhkw

ViH

17.71

rjj

kfSF,

RWw

26

NHYF

Fjf

mf

tUthia

<o

juToa,

yhgfukhd bjhyhf nfh ts bjh cUbtLJ


tUwJ. jid fU bfhL, tf ehL nfh
tsgij CFF tif, khy KGtJ w l
xW bragLjgL. nkY, ehkf gF Ugij
nghW, rfunfh kW Gu gFfY, fnfh
kW

Kil

nfh

tsid

CFJ,

nfh

gizfis mikf ca eltoiff vLfgL.


40.

khy

cs

fheil

Jiw

flik

trfis nkgLJbghUL, gy eltoiffis j muR


vLJsJ.

2011-2012 M Mo, 585 fheil Jiz

ikaf fheil kUjffshf ju cajgLsnjhL,


eghL fl cj _ykhf khybkF cs fheil
thf

flikig

tYgLj,

122

nfho

%gh

mDkfglJ. 2011-2012 M Mo, jnghJs fheil


kUJtkidfY, ir ika fllfY, guhk
gfis nkbfhtjfhf xU w xJlhf 25 nfho %gh
mfglJ. 2012-2013 M Mo njitgL lf
nkY 20 a fheil kUjff kW 50 fheil Jiz
ikaf bjhlfgL.

fheil

ghuhk

JiwF

2010-2011 M Mo xJL bragl ia fhoY


Uklfhf ca 2012-2013 M Mo 814.03 nfho %gh
xJL bragLsij F Fl Unw.

ts
41.

2011

ML

nk

bghWngwl,

jil

khj

fhy

muR
dt

27

FLgfSF

mfgL

thuz

cjia

1,000

%ghUJ 2,000 %ghahf ca mjJ. j l,


2011-2012 M Mo 1.58 yr FLgfSF 31.63 nfho
%gh jahf tHfgLsJ. l 2012-2013 M
MoY bjhlJ bragLjgL.
Fiwthd

fhyf,

xbthU

J ju, o

dt

FLgF

4,000 %gh TLj thuz cj tHF a lij


mnjh.

l , 1.7 yr FLgfSF

2011-2012 M Mo VwjhH 70 nfho %gh thuz


tHfgLsJ.

j lK tU Mo bjhlJ

bragLjgL.
42.

fis

Rfhjhukhd

Kiw

ifahs,

gjgLj njitahd trfis cUthf, lfhykhf


YitUj
JiwKff

ehfgod,
cs

giHahW

flikig

Ma

nkgLj,

o
fl

khtl cs mdnfh, ehfgod khtl


cs ehT, UKiythr Ma lf a
wFjs

mikf,

102.75

nfho

%gh

koyhd

gfis j muR jnghJ bjhlsJ. brid o


JiwKfij

edkakhf,

16

nfho

%gh

koyhd

gfS JtfgLsd. 2012-2013 M Mo nja


ts nkghL tha cjnahL, 10 nfho %gh ko
fl o JiwKfij ju caj j muR
eltoif vLF. JFo, fahFk khtl cs
dKl Ma lf cs o JiwKff
nkghL gfS 2012-2013 M Mo nkbfhsgL.

28

nkY, eghL t jl 50 nfho %gh bry xgJ


wF jsf nkgLjgL.
43.
5.97

khy

yr

jnghija

ms,

Rkh

4.25

cgaha

yr

fl

oUJ, 1.72 yr l cehL oUJ


ilwd.

cehL cgia nkY mfgjF

jnghJs cehL tsf KGikahf gagLjgl


ntL. jfhf, cehL oig mfgLJ tif
ij gizf jnghJs trfis 2012-2013 M
Mo 50 nfho %gh ko nkgLj j muR Ko
brJsJ.

flfiuia xoa

ojiy

jf,

flgFf mfkhf

Mfl

Kiwfis

CFf, jnghJs o ir glFfis Mfl


Niu o o glFfshf khWtjF, Mfl
of trahd a au glFfis thFtjF, xU
gadhF

yr

%ghF

fhk,

25

rjj

khaJlToa, j tHF a lij 25 nfho


%gh

ko

muR

bjhl

csJ.

IjhL fhy gogoahf bragLjgL.

ghrdK, bts jL
44.

X ma aif ththjhukhF.

ekJ

khy nkgu , yjo ts Mait Fiwj


msnyna csjh, j Mjhufis xUizJ
wgl gagLj, toy nkyhik, Vf bfhsit
caJj,

yjo

iu

brLj

wftd brYJtJ mtakhwJ.

Mat

vdnt, mizf,

29

Vf Matiw nkgL mt

KG bfhssF

duikj, khyF gh efis izj, bts


jL, yjo brL lf, khdhth gFf
o gF nkyhik, gaghL wid caJj
Ma gfSF j muR KaJt mJ tUwJ.
j

2012-2013

kLf,

ts

Mofhd

nkyhik

tu-bry

gfSbfd

Jtiu

yhj ca xJlhf 3,624.73 nfho %gh tHfgLsJ


vgij kl bjJ bfhnw.
45.

ghrd

Jiw

mf

ms

KjLf

njitgLwd vgij czJ, JiwF ths


btehL cj WtdflUJ j bgw j
muR Kafis vLJsJ.

ts Mjhu Jiw cs

66 mizfis, jehL cg, gkhd fHfl


cs 38 mizfis cyf t cjl, mLj MW
ML fhy 745.49 nfho %gh bry nkgLj,
mizf duik-nkghL l tU 2012-2013 M
MoUJ ehF flfshf bragLjgL.
Mo,

12

ts

nkgLjgL.

Mjhu

Jiw

cs

Kj

mizf

jfhf j tu-bry l ko

50 nfho %gh xJfgLsJ.

cyf t cjl

bragLjgL tU ts yts l, TLjyhf


1.32

yr

Vf

yf

gabgW

tif, mkuht

cg toy 2012-2013 M Mo nrfgL, 128.31 nfho


%gh kyhd gf nkbfhsgl csd.
46.

2006 M ML ut 27 M nj mW cr

kw mj go, Kiy bgahW miz

30

klij Kjflkhf 142 moahf


cWLsJ.

khF

tfhLjgo,

cr

caj j muR

Kjyikr

kw

mtf

mikJs

mfhu

mfgl FG Kghf ekJ ju thjfis j muR


tYthf KitJsJ. FG iu jdJ mifia
mf csJ. Jnghnw, fh e uridY ekJ
cikfis ghJfhf midJ eltoiffis j muR
nkbfhL tUwJ.
47.

khyF gh efis izF l

j mu a cntf bgWsJ. mik, njr


ey fU, efis izF bjhiynehF lij
bragLj ntL vd ka muRF cr kwK
cjuLsJ

vgij

eh

Fl

Unw.

fh - FlhW iz xU gFahf fh e
FWnf

flis

eilbgW tUwJ.

fjtiz

mikF

iuthf

lfhf 2012-2013 tu-bry

l kLf 50 nfho %gh xJfgLsJ. 369 nfho


%gh

koyhd

iz

jhugufUnkahWeahW

lK

Jj

brayhf

csJ.

lfhf, 2012-2013 tu-bry l kLf


100 nfho %gh xJfgLsJ.
48.
csjh,

ekJ khy Fiwthd


ekJ

KakhdjhF.
mt

Vf

msnyna Mjhu

bfhssit

mfgJ

midJ ghrd Vfis duikJ,

bfhssit

Vbfdnt

Uj

msF

caJtjfhd xU w lij j muR tFJsJ.


jgo

bghJg

Jiw

fLgho

cs

13,699

31

Vf, 6,436 Vf gntW lf _y Vfdnt


gf nkbfhsgLsd.
jnghJ

eilKiw

cs

vs 7,263 VfS
gntW

lf

nkghoF vLJ bfhsgL. Jnghnw, Cuh xa


fLgho cs 21,609 W ghrd VfS, 3,884 w Ka
iyfS, kfhkh fh nja Cuf ntiyth l
kW eghL flDjl bragLjgLtU lf
_ykhf

mLj

_W

MLf

nkgLjgL.

g_whtJ FG mJs ia gagL, 200 nfho


%gh

bry

ghuga

iyfis

duikgjfhd

674 gf braghoF vLJ bfhsgLsd. 184.50


nfho

%gh

bry

nkbfhsgL

tU

guFs-MahW l fh^ fhth gf, 2013


M

ML

MfL

vghfgLwJ.

iwtil

eghL

bragLjgLtU

ehF

bts

vd

flDjnahL
jL

gfis

cl, 67 Mjhu lf, 685.34 nfho %gh bry


nkbfhsgL tUwd.
eghL

flDjl

tU 2012-2013 M Mo,
Mjhufis

duikf,

edkakhf nkY 45 gfis bragLj cnsh.

RWNH, td ghJfh
49.

ekJ

vif,

khy,
td

gu

mUtU
mfJ

tdyFf
tUwd

bria kl bjf Unw.

vw

j ML

#gh gdhL TLw Kfik cjnahL jehL


gYd ghJfh kW gRik lij 686 nfho %gh

32

bry bragLj j murh gf bjhlfgLsd.


2018-2019 M MLtiu bragLjgl cs j l,
tdfis ghJfhj, gHFod kW fhLfisbaho
UF gFf tngh r_f bghUshjhu

ts

Mat thyhf gYdfis ghJfhg ftd


brYJ.

tU aho, lfhf 50 nfho %gh

bahJL bragLsJ.
nehnfhL,

ekJ khF

gRik guig mfF

Kjyikr mtf

wj

ehisbaho, 29.44 nfho %gh bry 64 yr ku fWfis


eL bgU l xiw j muR bjhlsJ. Jtiu
32.9 yr ku fWf elgLsd.

J ju, tU

aho, 10,000 Vf guyhd V gFf 9.80 nfho


%gh bry tdJiw kufis eL guhkF.
50.

tdyFfsh

kfSF

VgL

uridfSF fhz, ahid jL mff nghw


l fis gfSF, 2011-2012 M Mo 11.7 nfho %gh
xJfglJ. td yFf kjf tF gFfSF
tuhk jLF tif, tdgFfnyna ngha td
gfis tsf, 2011-2012 M Mo 20.87 nfho %gh
bahJfglJ.

tdyFfsh VgL cH, g

nrj MatWF mfgL Hil j muR


casJ.

HL tHFt jhkj Vglhk Uf,

2.50 nfho %gh RH xW cUthfgLsJ. ahid


jL mff nghw jL mufis mikgjfhd TLj
gf 2012-2013 M MoY nkbfhsgL.

jfhf

j tu-bry l 10 nfho %gh bahJf


bragLsJ.

33

51.
RWNH

sho

ff

uridfis

nrUtj

_ykhf

jLgjfhf,

VgL

2003-2004

Monyna ekJ khF Kjyikr mtf sho


rhiyf

mikgjfhd

mKf brjhf.

bjhEgij

Kndhoahf

j fdkhd, RWNHYF cfj

rhiy mikF Kiw L c%lgL, 2011-2012 M


Mo 50 nfho %gh bahJf bragl, 446.5 ..
sKs

rhiyf

mikgjfhd

thf

xj

mfgLsJ. RWNH ghJfh, Jfjf vr


, 2012-2013 M ML tu-bry l 100
nfho %gh xJnsh.
gF cs

sho rhiyf mikF

bgU tuntig fU bfhL, tU

aho j UJ 100 nfho %gh kyhd


sho rhiyf mikF gf nkbfhsgL.
52.

gfuiz rJ y v ghFshF

RWNH jik cilajhf, 195 tif cdfSF


thlkhf fwJ.

jid ghJfhf, RWNHiy

guhkf 15.75 nfho %gh bry X IjhL lij


bragLj j muR Vbfdnt xj mJsJ. tU
Mo l IJ nfho %gh bry bragLjgL.
milahW KfJthu RWNH rkiyia blLf
bjhlJ Kaf vLfgL.

nkY,

kdh tisFlh

cdnfhs mwflisfhd Ia ehLf ts


l cj, 2012 M ML org fnshL Kotil
iy, lij bjhlJ bragLJtjfhd ia
j muR tHF.

34

bghJ nahf l
53.

njj

mif

mj

thFWgo,

1.6.2011 Kj, 1.85 nfho m miljhuf gabgW tif,


bghJ nahf l _y iyyh m tHF
lij khF Kjyikr mtf
ehonyna

midtUF

KGikahd

mjhf.

cz

ghJfh

mF jifa lij bragLs xnu khy


jHf kLjh.

Jtu gU, cSj gU, ghkh,

brlgl nfhJik kh Matiw rYif iy


j muR tH tUwJ.

2012-2013 M Mo, cz

khafhf

%ghia

brJsJ.

4,900

nfho

muR

xJL

j murh 50 nfho %gh xJo

VgLjgl iy fLghL a _y, j Mo,


sfhtw, Matiw th mlf iynyna
gid

brJ,

bt

rij

mt

iyia

fLgLJtjfhf gagLjglJ.

bjh Jiw
54.

khy

bkhj

cg

cg

Jiw gF 2004-2005 M Mo 20 Gfhlhf UJ,


2009-2010- 17 Gfhlhf FiwUgJ ftiy mwJ.
ntiythfis cUthFtY, nrit Jiw tsia
VgLJtY, cg Jiw f Ka gfhWtjh,
2023 M MLF khy bkhj cg k
cg Jiw gF 23 rjj msF cajgl ntL
vd

khF Kjyikr mtf cW bfhLsh.

35

Mah KjoF cfj Kj _W lf xwhf,


ahnyna KjoF f cfj lkhf jehL fH
ntL vgJ mtUila bjhiynehF

ghitahF.

jid vj Toa tif a bjh bfhifia j


muR iu btL.
cs FiwghLfis
tsF
mF.
k

jnghJs bjh bfhif

, ntiythfis cUthf,

ttFf

bfhif

KaJt

nkY, Kjik JiwDila cgF mf

TlgL

tifY,

mJiw

cs

gahsfis <J bfhS tifY, ntsh Jiw,


mij rhj JiwfnshL cg Jiw xUizJ
ts bgWtij a bfhif cW br.
55.

ekJ khF Kjyikr mtf gjnawJ,

jeho KjL bra U Kjlhsfilna xU a


Mtij,

eifia

VgLsJ

kl bjJ bfhnw.

vgij

j mu rhjfkhd

mQFKiwah, f bgU Wtdfshf fUjgL ghN


500 Wtdf gy jkJ cg jsfis jHf
mikf cnjJsd. akhAh, vr, lhgh, vL,
Rju-nsl,

o.I.

FGk,

br

nfhbg,

rdh-v..I, fhg bl, nehah nghw


gntW Wtdf bgU KjLf khy mu xj
bgWtjfhd W fl csd.

lfSfhd

Jz xgjf iu ifbaGlgl csd. it


ju, nkY 11 Wtdf KjL lfis Ko
brtjfhd ngRthijf W fl csd. mLj
MW khjf, cg Jiw Rkh 20,000 nfho %gh

36

msF KjLfis <f Ko vd j muR eif


bfhLsJ.
56.

Utq khtl ta, 160 nfho %gh

Kjo ghk khW bjh fhit mikf jehL


bjh

nkghL

Wtd

cnjJsJ.

ja

gFf bjh tsia CFf, nkY 20,000 Vf


msyhd y tia VgLJ g fh Wtd
<LgLsJ.

bjh

tsF

cfj

tjlfis

CFF tif, v JiwKffhd izig


nkY tYgLj, tlbrid gF bjh tsF
Cf mf, tlF JiwKf iz lij j
muR bragLJ.
brid

njhL jnghJ bragLjgLtU

bttl

rhiy-II,

v-kz

rhiy

nkghL l Mad tlbrid rhiy flikig


nkgLJ vd enw.

W, FW, eLju bjh Wtdf


57.

ahnyna

mf

vif

jehojh VG yr g bragl W, FW, eLju


bjh Wtdf csd. mit VwjhH 50 yr ngUF
ntiythig mwd.

JiwF J%Ltij

j muR nehfkhf bfhLsjh, 32 khtlfY cs


khtl

bjh

ikaf

%gh

50

nfho

bry

nkgLjgL, W FW, eLju Wtdf tsF


cj Ka ikafshf bragl ttif bragL. a
lf

bjh

bjhFfis

CFgnjhL,

xU

lfhy thf W, FW, eLju bjh Wtdf gutyhf

37

FoU

gFfnshL

bjhngilF
bjhngilfis

fyJs

gFfUJ,

khWtij

mikJ,

mit

CFF

tif

mthW

Fl

bjhngilfSF j Wtdf l kh, wj


flik kW jilaw nahf Matiw bgw,
nkgl bjhEgij gw, FoU gFf
cs khR uridfSF xU Vgl ttif
VgLjgL.
58.

goj

isPfis

Kj

jiyKiw

bjh

Kidnthuhf khw cj nehFl a bjh Kidnth,


bjh Wtd ts l vw a lij 2012-2013
M ML Kj muR bragLJ.

l, goj

isPfSF bjh Kidnth g mfgL, bjh


bjhlf lf jahJ Wtdf j bgw
cjtJl,
tf

bgU bjh WtdfSl mtfSF

bjhl

mikJ

ju

eltoif

vLfgL.

tf, jehL bjh KjL fHf MatUJ,


25 yr %ghF fhj 25 rjj KjL khaK, _W
rjj to Fiwl Toa flD bgw cj bragL.
xbthU ML l 1,000 bjh KidnthUF
g mfgL.

50 GfhL bgf gabgW

tif l bragLjgL.

gf bjh

Kidnth g WtdK, jehL bjh KjL


fHfK Ka gF tF.

l , KjL

kha kW ju cjfSF 100 nfho %gh, j


tu-bry l xJL bragLsJ.

38

# Jiw
59.

cs

bghJ

Rf

iyaf, fnu btnauhj iyia VgLj jta


fhuzjh _lgL, # bjh KYkhf Kl,
yrfzfhd bjhyhsf thHfToa iy VglJ.
j Jau iyia fU bfhL ed bjhEgfis
gagL,
trfis

fnu
VgL,

btnawhj
j

iyia

bghJ

vLtjfhd

Rf

iyafis L bragl itf khF Kjyikr


mtf 200 nfho %gh toyh fldhf tHfgL vd
mjhf. j mogil 18 bghJ f Rf
iyafis

af

179.34

nfho

%gh

tHfgLsJ. mJ ju, beha MafL trhfSF


HL

tHFtjfhf

75

nfho

%gh

LfgL, 475 trhf gabgWsd.

Kgzkhf
iu,

j bghJ f Rf iyaf L bragl


bjhl bjh L J bgW vd enw.

jft bjhEg
60.

2010-2011 M Mo %gh 42,100 nfhoahf

Uj ekJ khy bkbghU VWk 2011-2012 M


Mo 48,000 nfho %ghahf caU vd vghfgLwJ.
j ntfkhd tsia iyf brtnjhL, Jtiu
ts bgwhj tbghU cg nghw Jiwf tsia
VgLJtnj j muR vbfhLs Ka rthyhF.
brid, U, nfha, kJiu, Ubent, nry, XN

39

Ma lf vfh Wtd vnfhbr (ELCOSEZ) vw


w bghUshjhu klyfis mikJsJ. U, kJiu,
Ubent Ma lf

cs

fhf

gFf

kW

lfY,

vnfhbr

jft

Wtdfis

bjhKidnthiu

<f

bjhEg

fhahf

cs

bjhlf

KtU

muR

midJ

eltoiffis vLJ tUwJ. nkY, jifa lf,


W

kW

Mugfl

eLju jft
bjh

bjhEg

mikfis

WtdfSbfd

VgL

ju,

ikaf mikf cnjfgLsJ.


61.

brid

ju,

khy

kw

gFf

midY jehL muR ftl bjhiyfh Wtd


ftl nritfis bjhlsJ.
jnghJ tHfgL

tUwd.

xLbkhj Mjuid

Rkh 100 nrdf


j

bgWsjh,

nrit, kf

thoifahsf

vif jnghJ 40 yrkhf caJsJ. iu ol


bjhEg

_ykhf

bridF

jifa

nritf

gLjgL.

rhiyf, W JiwKff
62.

midJ

rhiyfshf,

Ka

khy

beLrhiyfis

khtl

rhiyfis

Ut
ilt

rhiyfshf ju caJtjfhd kfjhd gia bra


j

muR

bfhif

tFJ

bragL

tu-bry l bjUnjh.

vgij

flj

2011-2012 M

Mo, 546 nfho %gh bry 1,345 .. rhiyf


jifa gf nkbfhsgL l bjhlfglJ.

40

j bjhlahf tU ahoY, 740 nfho %gh bry


1,500 .. sKs rhiyf mfygLjgL. 257 nfho %gh
bry, JFofahFk rhiyia nkgLJtjfhd
gf iu bjhlf csd. Jju 2,477 .. sKs
beLrhiyfis

nkgLJtjfhd

jahfgL

btehL Wtdf j bgWtjfhf ka muRF


mDggLsJ.

xj

ilf

bgw

tU

IjhLf rhiyf nkgLj eltoif vLfgL.


beLrhiy JiwF j tu-bry l 5,651.68
nfho %gh bahJf bragLsJ.
63.

bridia Rs gFf cs beriy

Fiwgjfhf, 30.50 .. sKs brid wt rhiy


ulhtJ

fl

gf

btehL

jl

bragLjgL vd j muR Vbfdnt mUjJ.


brid ef ntfkhd tsia fU, j lij
iu

bragLj

ntoaj

mtaij

fU

bfhL, j lij khy mu _ykhfnt,


lij

totikJ,

xgilF

Kiw

iwnt,

(DBFOT)

uo,

guhkJ

bragLj

Ko

bragLsJ. jfhd gf iu bjhlf csd.


64.

rhiyfis nkgLJtnjhL, mtiw jukhf

guhkgjF

muR

KaJt

mJ

tUwJ.

jfhf, rhiyfis wj Kiw guhkf tifbraToa,


bragho mogilyhd rhiy guhk xgj Kiwia
mKfgLJtjfhd
rhiyfis

eF

Kaf

guhkf

vLfgL
njitgL

tUwd.
KGikahd

jftfis bgw, mt iyia kl Toa ed jft

41

nrf auf gagLjgL. tU aho, rhiy


guhk gfSfhf kL j tu-bry l
1,180.95 nfho %gh xJL bragLsJ.
65.

HF

flfiunahu

cs

JiwKffis nkgLl j muR cWLsJ. yhr


& ^nuh Wtdjh mikfgLtU fhLg JiwKf,
fg fL bjh tsu cjtnjhL, ut aif th
wFkF cj. 380 nfho %gh bry, muRjah
xJiH

_y

ehfgod

JiwKfij

nkgLJtjfhf Vbfdnt xj mfgLsJ. nkY,


fl JiwKf nkghofhd gfS iu bjhlf
csJ. Jnghw Kafsh, JiwKf tsY, fg
fL bjhY xU Kndho khykhf jHfij j muR
iyWJ vgij bjJ bfhnw.

nghFtuJ
66.

bgUks mfJs vbghU iyfS,

mfJtU guhk kW rgs brydfS, khy


nghFtuJ

Wtdfis

Mld.

fL

2010-2011

beUfo

ML

W,

Wtdf bkhj H 6,150 nfho %ghahf UjJ.


2011-2012

Mo,

Wtdf

cldo

njitfis brtjfhf, ttif Kgzkhf 308.56


nfho %ghia muR mf nelJ.
Niyjh,
flha

ngUJ
muRF

jifa flhd

flzij

VglJ.

caj

flz

ntoa
ca,

42

nghFtuJ Wtdf iyikia Xus uila


brJsd.

UD j WtdfSF mu cj

D njitgL iynyna csJ.


67.

j muR gjnaw , khy nghFtuJ

WtdfSF

3,000

mfglJ.

jnghJ,

ngUJfis

thf

Wtdf

mDk

tr

cs

ngUJf ruhr taJ 4.24 MLfshf csJ. jnghJs


nritfis

wj

Kiw

bjhlu,

njitnfg

tjlf thfdfis af, 548 nfho %gh bry


2012-2013 M MoY 3,000 a ngUJf thfgL.
jfhf, j muR 150 nfho %ghia gF _yjd cjahf,
150 nfho %ghia fldhf tHF.

khy nghFtuJ

Wtdfl cs ngUJ fL gfhd flikfis


KGikahf gagLJ tif, a ngUJfis ca fhy
ilbt thf eltoif vLfgL.
iz

cs

219

kwf

ngUJfis

gjfhf,

WtdfSF njitahd jia xUKiw w


jahf j muR tHF. nkY, ngUJ elJdf
gRikia Fiwf, gaf vjhf gaz Lfis
thf, iy fho (Global Positioning System) tr
bfhl ifalf aufis gagL dQ gaz
L tHF Kiw midJ muR ngUJfY 2012-2013 M
Mo mKfgLjgL.
68.
gfis

brid

nkhndh

bragLJtjfhf,

rtnjr

xgj

Kjfl
f

nfhugLsd. 8,500 nfho %gh ko, 57 .. s


mikfgl

cs

l,

HF

jhgu

tahf

43

tlUJ

ntsnr

tiuY,

ngh%

tahf

jkUJ fghuh tiuY, tsruthf tahf


jkUJ tlgH tiuY bryToa _W t
jlf

bfhljhf

UF.

lij

totikJ,

iwnt, uo, guhkJ xgilF Kiw


(DBFOT) l bragLjgl csJ.

j mLj

flkhf, tliu, Hiy izfToa 54 ..


sKs ehfhtJ tjl bragLjgL.
bknuh

tUwd.

gfS

lfhf,

tu-bry

750

fntfkhf
2012-2013

nfho

%gh

brid
eilbgW

ML

xJL

bragLsJ. mzh rhiy, <.nt.uh. bgah rhiy Ma


tjlf bghJkf mf ms bghJ nghFtuJ
trfis

gagLJ

thig

caJ

nehFl,

nghFtuJ rhj tsia VgLj (Transit Oriented


Development) j muR ca eltoiffis nkbfhS.
69.

xUizj

brid

khefu

nghFtuJ

mikid j muR brayhfF bfhLtJsJ.


ngUJf, wef u, mntf kf u nghFtuJ
(MRTS), nkhndh u, bknuh u cl gntW bghJ
nghFtuJ trfis xUizgnj j nehfkhF.
midJ bghJ nghFtuJ KiwfSF bghJthd gaz
L Kiwia bfhLtJ, midJ KiwfY bghJkf
jil

vjhf

gaf

Miza

ca

eltoiffis nkbfhS. nkY, brid khefu ts


FGk nkbfhl brid nghFtuJ Mtif
mogil, iz rhiyf, Lgl rhiyf, rhiyfis

44

mfygLJj, nkghyf, cakl rhiyfis mikj


Ma

gfis

vLfgL.

gogoahf

nkbfhs

eltoif

jF #gh gdhL TLw Kfik

jia nfhu cnsh.

r Jiw
70.

Jiw

jehL

beUfoahd

Niyia rJ tUwJ. bkhj njit ekJ brhj


cg w 30 rjj kLnk cs Niy, kw
Mjhufis rhJ, mf iy bfhLJ rhuij
bgwntoa Niy csJ.

njitF nahfF

ilna cs bgU ilbt fhuzkhf, nahf


mik iy jikia guhkgjfhf nahfij
fLgLj

njitahd

eltoiffis

muR

vLf

ntosJ. bt khyf ilF rhuij ekJ


khyF bfhL tUtjfhd tjl trf
beUfo

csjh,

tUtjF

ttif

rhuij
iy.

btUJ
vdnt,

bfhL

jnghJ

ekJ

khynyna mikfgL tU lfis JjgL,


khy muR _ykhfnth TL Kaf _ykhfnth a
lfis bjhl, ekJ khy brhj cg
wid caJtjF j muR KaJt mJtUwJ.
ghuj

WtdJl

izJ

bragLj

cnjfgoUj 1,600 bkfhth clFo ca mGj iy


md iya l, ehF MLfsh bjhlfglhj
iy

csjh,

mTL

Kaia

ifL,

khy

lkhfnt 8,000 nfho %gh bry iwntwgL vd

45

khF

Kjyikr

mtf

mik

khF

cWdf

mthf.

mjij

cg

lfSfhf gF _yjd cjahf j 2012-2013 M


ML tu-bry l 1,500 nfho %gh bahJL
bragLsJ.
71.

jehL cg, gkhd fHf rJ tU

fL beUfo FJ flj tu-bry l ciu


FoUnj.

j beUfoUJ fHfij f

ngha jia khy muR mF vW ehf


cWaUnjh.

2011-2012 M ML fHfF

khakhf khy muR 2,058.19 nfho %gh tHaJ.

jhnd

ayh fl, Gu khtlf, rhu flikF


Vgl bgU nrjij rbra, khy muR 300 nfho %gh
j tHaJ. J ju, gF _yjd cjahf 4,100 nfho
%gh, fldhf 1455.16 nfho %gh tHfglJ. thW, xU
ahonyna, Jtiu tHfglhj msthf jehL
cg,

gkhd

fHfF

tHfgLsJ.

Vbfdnt

7913.35

nfho

%gh

cWajthW,

lfis bragLJtjfhf fHfF gF _yjd


cjia
cjfhf

bjhlJ

mngh.

2012-2013

fHffhd

ML

kha

tu-bry

kLf 3,068.78 nfho %gh xJL bragLsJ.


72.
bfhL

rhu nrig CFgij, rhuij


brtY,

nahgY

VgL

Hfis

Fiwgjfhf, nahf mikfis nkgLJtij,


j muR Ka gahf nkbfhS. jifa Hig
FiwF nehfnjhL, khaikfgl iugLjgl

46

r ts, duik lij, jehL cg,


gkhd fHf bragL tUwJ. nkY, #gh gdhL
TLw Kfik jnahL, 3,572.93 nfho %gh bry

gkhd

flikig

llgLsJ.

tYgLJtjF

Uil

fLgLJtjfhf,

Kdh gilufis bfhl 40 FGf <LgLjgL,


j ML 17.76 nfho %gh kyhd

ULf

fLofgLsd. rhuij nrgjfhd xU Ka


Kaahf,

14.62 nfho %gh bry, 14.62 yr Foir

Lf cs iH gfSF gyhf iyyh .v.v.


(CFL)

gf

mf

MizLshf.

khF

Kjyikr

mtf

jdh 45 bkfhth rhu nrf

th VgL. gagho mogil, Fl bga


fll tshffY, tf fllfY fdfhd
fLkhd

nfhghil

eltoif vLF.

mkgLJtjF

jHf

muR

jdh 30 rjj nr VgL,

10 yr rJu mo guF _W bkfhth msF nr


VgLtjfhd th VgL.
73.

fhwhiyfUJ

cg

bragL

ria bfhLbry njitahd flikig nkgLl


eltoiff
mulUJ

vLfgL
j

tUwJ.

jbfd,

nfhugLsJ.

ka

2011-2012

Mo bjhlfgl khF Kjyikr mtf Na


rl Toa gRik Lf l mLfSF Na
sFf mF lK, Na x r aF
bjU

sFfis

bragLjgL.

mikF

2012-2013

lK

bjhlJ

M Mo nkY 60,000

47

LfSF Na sFf 180 nfho %gh bry


mfgL.

mnjngh, nkY 20,000 bjU sFfSF

50 nfho %gh bry Na x tr mfgL. ekJ


njitfis iw brtjF lfhy lfshf,
Na x r fhf, flnyhufY, fl guY
mikfgL fhwhiy lf, gnahkh md
cg lf Ma lfSF j muR bjhlJ
CfkF.

efu Ltr
74.

Foir

nkgLJtjF,

gFf
mF

cs

mogil

tgtfSF

trfis

uju

Lf

fLtjF j muR ca KDik mJ tUwJ.


jnghJ 535 nfho %gh bry 19,083 FoUf flgL
tUwd.
neU

nja

g_whtJ FG kha kW #tAyh


efu

duik

af

Mat

Mjhufis gagL, 2012-2013 M Mo 817.5 nfho


%gh bry 18,234 TLj FoUf flgL. yf
k caJ tU iy ViH kW eLju kfSF
Lf thFtJ xU vlh fahf csJ. ij fU
bfhL TLj flz vJ, Fiwj, eLju tUth
dUfhd Lf fLtjfhd jsgugs FpL (FSI))
mffgL.

jdh jifa Lf iy Fiwa

thsJ.
75.
rff

njj thFWf Ltr TLw fl


L

fl

bgwtfSF,

mtf

fl

Rikia Fiwf ca eltoif vLfgL vw xU

48

thFWia

mUnjh.

mj

thFWia

iwntl, fl bgwtfSF cj br nehFlD,


Fiwj
50

tUth

rjjUJ

dUfhd
50

dUfhd
75

to

rjjkhf,

to

rjjkhf,
jSgoia

ca

tUth

eLju
25

jSgoia
tUth

rjjUJ

dUfhd

to

jSgoia 10 rjjUJ 25 rjjkhf ca, a


to jSgo lij mKfgLj j muR Ko
brJsJ.

mguhj to KGtJkhf jSgo bragL.

l 30.9.2012 tiu eilKiw UF. jdh to


Hfhd jahf muRF 390 nfho %gh, mguhj
to jSgoah TLw mikfSF 545 nfho %gh
H VgL. J 1.14 yr gahdhfSF gadgnjhL,
TLw Ltr rff 665 nfho %gh Yit
flfis tNf cj.

RWyh, gghL
76.

khy

RWyh

tsfhd

thf

mf Ugij fU bfhL, uhkw RWyh, RW


NH RWyh, ghuga-tghL RWyh, xUizfgl
tjl RWyh Matiw CFgjfhd lfis j
muR

mJsJ.

xUizj

Ma

RWyh

ts

flik

cjl,
lij

bragLJtjfhd fl xgj j muR iu


ifbaGl csJ vgij f kl bjJ
bfhnw. HF flfiu Mf - ghuga RW, bjF
Mf RWNH RW Ma U RWf cs RWyh

49

flikig l nkgLJ.

2012-2013 M ML

tu-bry l kLf, lF 25 nfho %gh


xJL bragLsJ.

j muR vLj Kndho

Kafsh, ekJ khyF tUif jU RWyh gaf


vif bgUks caJsJ. 2011 M Mo ekJ
khyF 13.67 nfho cehL RWyh gafS, 33.08 yr
btehL RWyh gafS tUif jJsd. J 2010 M
Mill 22.38 rjj mfkhF.
77.

RWyh

thfis

flJ

KGikahf

gagLl, khy msyhd bjhiynehF RWyh l


mif xiw j muR jahF. w RWyh gF vd
Vbfdnt mfgLs, KLfhoUJ Jnr tiu
cs

HF

flfiu

rhiy

gF,

RWyhit

CFgjfhf thd l mif xiw j muR jah


br.

mj mif mogil, HF flfiu

tjl njitahd flikfis nkgL, Fl


RWyh lfis bragLl eltoif vLfgL.
j tjl w RWyh lfis bragLl,
ts fLghL fis jsJtJ FJ j muR
gF.

J rka mwiya Jiw


78.
guhkf
tUwJ.

nfhf,
j

muR

2011-2012

tghL
midJ
M

jyfis

ghJfhJ

eltoiffis

ML

1,006

vLJ

Unfhf

JfgL FlKGF bragLsd. nj nghW, tU


MoY 1,006 nfhf bjbrJ FlKGF bragL.

50

jtwhf tifkhw bragl kW Mufgl nfh


brhJfis gjfhd Kaf vLfgL tUwd.
nfh brhJfis iuJ gjfhf, nfh yf
Fj tHFfis
tUth

gjfhf

myFfS,

tYgLjgL.

tUth

mikfgLs

kwfS

nkY

khF Kjyikr mtf ij

cj cdj lkha mdjhd l jnghJ 468


Unfhf
2012-2013

bragLjgL
Mo

gLjgL.
nfhfY,

nkY

gjfSF

tUwJ.
50

UnfhfSF

bragLjgL
Rfhjhukhd

midJ

cz

mF

tif, rikaTlf edgLjgL. $uf mUF


mufehj

Rth

UnfhY,

jlhjgh UnfhY,

gH

mUF

fhiy 8 k Kj u

10 k tiu eh KGtJ bjhlJ mdjhd ml


khF Kjyikr mtf MizLshf.
79.

$uf, 25 nfho %gh bry gaa L

mikgjfhd
kl

gf
bjJ

eilbgW

tUwd

bfhnw.

gH

jlhjgh UnfhYF tUif jU

vgij
mUF

gjfSfhf,

Fghf, Katf, khW wdhf, bgf, FHijf


MnahUF trahd ed bjhEgJl Toa ftl
UJ tr VgLjgL.

bdhU w Kaahf, ekJ

gila yaf cs eg, be fUJfis


fijf

thyhf

rHik

njhW

Unfhf

FHijf
Mf,

ell

kd

be

khF

MHgl,

tFfis
Kjyikr

Ka
mtf

51

MizLshf.
mfgL,

wj

tFfnghJ

Wo

khzt

khzaUF

gRfS

mfgL.

j ts
80.

wj j jffSF mfgL cj, j

mPfSF tHfgL cj bjhif, j bkh w


nghof btbgU g, f khzt khzaUF
tHfgL gR bjhif Matiw khF Kjyikr
mtf F jiyik bragL j muR bgUks
casJ.

Vbfdnt mjgo, Muh kW w

gfis nkbfhtjfhf j gfiyfHfF TLjyhf


1.30 nfho %ghia j muR tHsJ. ghntj ghujhr
UJ, U..f. UJ, UtSt UJ, ghuah UJ,
.M.bg.Rtehj UJ Ma UJf kLk, bgU j
mPfSF fy UJ, c.nt.rh. UJ vw uL a
UJfS,

bkh

tsfhf

ekJ

eho

mUbjhlhW j mikfSF j jh UJ
tHfgL vd khF Kjyikr mtf mJsh.

br, sgu Jiw


81.

bgUjiytf idlfis ghJfhgJ,

isa jiyKiwd mtf idid ngh mtj


telgjF

cjwJ.

ujiyt

v..M.

idlij, nguP mzh idlij 8.90 nfho


%gh bryY, fh klgij 12 nfho %gh bryY

52

Jgjfhd gf eilbgW tUwd. fahFk


cs fhkuh# klgij, brid cs fhkuh#
yij Jgjfhd gf 2012-2013 M Mo
j muR nkbfhS.
82.

isa

jiyKiwd

wid

nkgLJ

tif, 2012-2013 M MoUJ v..M. iuglbjhiyfh

f,

fhga (Visual
bjhlfgL.

cl

effect) ga

(Animation)

a ghl

jHuR mrfF 5.83 nfho %gh bry

a mYtyf mikfgL, jukhd btpLfis uRF


tif

tYtyfF

ed

auf, rhjdf

Mait thfgL.

kf eth
83.

kUJt

Jiw

ekJ

eho

khykhf jHf bjhlJ sFwJ.


gs
24

FHijf

Mf,

ngWfhy

bgf

Kndho

jF rhwhf,

Mu
j

wfSF
xU

yr

wfSF 79 Mf FiwJsd. vghfgL th


fhy

MfSF

71.8

MLfshf,

bgfSF

75.2 MLfshf caJsJ. gy a Kaf _ykhf,


braghLfis nkY cal j muR cWLsJ.
2012-2013

MoF,

muR

kUJt

JiwF

5,569.28 nfho %gh xJL brJsJ.


84.

2012 M ML #dt f 11 M eh

Kjyikr thfgl kUJt fhL lij

53

khF

Kjyikr

mtf

bjhl

itjhf.

l fhL bjhif MblhWF xU yr j


ehF

MLfSF

TLjyhd

ehF

nehf

neh fLofhd
ttif

yrkhf

cajgLsJ.

nrfgLsnjhL,

bryfis

tHf l

bragLsJ.

l,

muR

kUJtkidf gid nkY caJtjfhd w


KiwfS bfhLtugLsd.
%gh

kyhd

irfis

gadilJsd.

Jtiu, 49.42 nfho

17,723

gadhf

bgW

2012-2013 M Mo lid

bragLJtjfhf

750

nfho

%gh

xJL

bragLsJ.
85.

lhl KJyR buo id kfngW cj

l , ehonyna caj msthd 12,000 %ghahf


j

cajgLsJ.

ViH

gadhfSF

tuurhjkhf mikJs l, jh nr Ut cl
eyij ng fhf ngUj wJ.

_W jtizf

j cjia tHF Kiw, urtF K


mfgL kUJt ftig, FHijfSfhd neh
jL

nritia

nkY

tYgLj

brJsJ.

lfhf 720 nfho %gh 2012-2013 M MoF


xJL bragLsJ.
86.
ehfis

uhkw
mF

mJsJ.
itfgl

cs

bgfSF
ufukhd

iyyh
lij

rhl

muR

khF Kjyikr mtfsh bjhl


l,

bgf

Rfhjhu

iyia

nkgLJtjF, vfhy Rfhjhu rhj uridf

54

mtfSF Vglhk jLgjF ttFF. ahnyna


Kj Kiwahf khy KGtJ bragLjgLs j K
Ka _ykhf, uhkwf

cs 10

taUJ

19 taF cgl 41 yr tss bgf gabgWthf.


gf, mfthof _ykhf j rhl ehf
tHfgL.

tU aho j lfhf 55 nfho

%gh xJL bragLsJ.


87.

nja

bragLjgL

uhkw
gntW

Rfhjhu

af

2012-2013

lfSfhf,

Mo j muR 950 nfho %gh bryL. ju cajgl


Mug Rfhjhu iya yhj tlhuf, 20 Mug Rfhjhu
iyaf tU Mo ju cajgL.

j mu

Kija M fhynghJ bjhlfgl jehL Rfhjhu


mikf l, tl, khtl kUJtkidf ngWfhy
kW FHijf kUJt nritfis nkgLJt bgU
gF tJsJ. 2012-2013 M Mo, jfhf 158 nfho
%gh j tu-bry l xJL bragLsJ.
88.

khF nguit jiyt mtfns, kUJt

Jiw flikfis tYgLj gntW K Kafis


j muR vLJsij f mf. flj tu-bry
l mfglthnw, 385 tlhufY 29.36 nfho
%gh

bry

bjhlfgLsJ.

elkhL

kUJtkid

KgbahU

bjhiyu

l
lf

bjhiy kUJt trfis tHFtjF VJthd gf


eilbgW tUwd. 2012-2013 M Mo a Kafshf,
khtl kW kUJt f kUJtkidf cs
mWitir

muff

20

nfho

%gh

bry

55

nkgLjgL. gJ nfho %gh bry nuj gnrhjid


iyaf

trf

nkgLjgL.

ngha

neh

fLo trfis cW br tif, 10 nfho %gh


bry

neh

fLo

fUf

tHfgLtnjhL,

IJ kUJt ffSF muR-jah xJiH _ykhf


v.M.I. fUf mfgL. ghf kUJt f
kUJtkid cs fha ir w caiy
ikakhf 5 nfho %gh bry ju cajgL.
Wtd

tia

cgia

bjhlf,

WnehF

mikgjF,
5

kUJt

nfho

%gh

jL

tHfgL.

irfSfhd

njitf

mfJtUtij fU bfhL, kJiu muR uh#h


bghJ

kUJtkidY,

nfhit

kUJt

kUJtkidY jyh 15 nfho %gh bry kly Wneh


ir ikaf mikfgL.

khy bjF kW

nkF gFf cs W nehahfSF kUJt ir


mf it ngUjahf UF. J ju, th Wneh
mf Vgl thstfSF gnrhjid brJ nehia
Mugfl

iynyna

fltjfhd

lK

bjhlfgL.

g f
89.

f cik rlfhd fis, 2011 M

ML etg f btL, MUJ gdhF


taF cgl midJ FHijfS f fgij cW
brt Kidl j muR bragL tUwJ.

muR

gfshD,

Mug

jah

gfshD

mt

56

nrif 25 rjjij, mgFf cs ja,


xLfgl dUF xJf ntL vd FoUgJ
j

fnyna

fahoF,
FHijf,

Ka

mrkhF.

2012-2013

taUJ

14

taJF

bryhnjh

midtU

cgl
gf

nrfgL, ekJ khy 100 rjj g nrif msit vl


eltoif vLfgL.
90.

midtUF

Mug

mgjfhd

midtUF f af j aho 1,891.42 nfho


%gh bry, bragLjgL tUwJ.

f ju,

g flik Ma uL df j af Ka
ftd brY tUwJ. tU aho, j l 2,000
nfho %gh xJo bragLjgL.
mu

gf

700

nfho

%ghahF.

khy
midtUF

iliy f ilf br nehnfhL nja iliy


f l bragLjgL tUwJ.

2011-2012 M

Mo, l 1,069.51 nfho %gh xJfgL, 710 eLiy


gf caiy
flik

trf

nkbfhsgld.

gfshf ju cajgL, g
nkgLJj

nghw

gf

iliy fia nkgLj j

lF nghJkhd jia tHFkhW ka muir


tWJnth.
91.

nk tFf goF FHijf ilwiy

Fiwgjfhf, muR, muR cjbgW gf 10, 11 kW


12 M tFf goF midJ khzt khzaUF
w Cf bjhif tHF Kndho lij j muR
bragL tUwJ. 10 kW 11 M tF gogtfSF jyh

57

1,500 %gh, 12-M tF gogtfSF 2,000 %gh muR


Wtd itL bragL, mtf g goig
Koj tol tHfgLwJ. j ML 313.13 nfho
%gh, khztf bga itL bragLsJ.

tU

aho 21.36 yr khzt khza gadil tif


lF j tu-bry l 366.70 nfho %gh
xJL bragLsJ.
92.

njj mif cWafglthW, j

muR 2012-2013 M MoUJ g khzt khzaUF


iy VJ ehF n#ho Uilfis tHF.

nkY,

Vbfdnt

gY

mfglthW

khztfSF

miufh

Mwh

tFUJ

rilF

gyhf

KG

fh

ril, bgfSF rth fR tHfgL. 48.63 yr


FHijfSF Uilf tHFtjfhf j tu-bry
l

kLf

329.89

nfho

%gh

xJL

bragLsJ. JkLkyhk, xwh tFUJ gjh


tF

tiu

goF

midJ

FHijfSF

iyyh fhyf tHF lij, 2012-2013 M


MoUJ

muR

bjhl

bragLJ.

lfhf j tu-bry l kLf 100 nfho


%gh xJL bragLsJ.

ljh 81 yr

FHijf gadilthf.
93.
Vwjhf

f fF Kiwia vjhf, FHijfSF


khw,

2012-2013

Mo

cgfuzf khzt khzaUF mfgL. l


xwh tFUJ gbulh tFtiu goF
khzt khzaUF jf igfS, Mwh tFUJ

58

gjh tFtiu goF khzt khzaUF ahbk


bgofS, xwh tFUJ Ijh tFtiu goF
khzt

khzaUF

tz

bgfS,

Mwh

tFUJ gjh tFtiu goF khzt khzaUF


cyf

tiugl

tu-bry

bragLsJ.
nkFl

jfK

tHfgL.

136.50

khF
mjid

nfho

jfhf,
%gh

bahJf

nguitjiyt

bghUfS

mtfns,

iyyhk

khztfSF tHa wF, khzt njitF vUgJ


nehL jff kLnk.

vdnt, nehL jffis

iyyhk xW Kj gjh tF tiu muR kW muR


cj bgW gf goF khzt khzaUF tU f
ML Kj tHf Ko bragLsJ. jbfd 150 nfho
%gh xJfgLsJ.

ekJ khy w JiwfSF

xJfgL bjhifial mfkhf,

vnghJ tHfglhj

ca msthf, g f JiwF j 2012-2013 M ML


tu-bry l 14,552.82 nfho %gh xJnsh.

ca f
94.

ca fY, ca MuhY Kd

khykhf jHfij khw ntL vgnj ekJ khF


Kjyikr mtf nguth.

ViHfSF

ca f

jil ilgij cW brl, 2011-2012 M Mo


11 a fiy, ma ff bjhlfgld.

nj

khtl nghoehaf} a bgha f, $uf


nja

jft

bjhEg

Wtd,

nja

rl

Matiw mikgjfhd gf eilbgW tUwd. ekJ

59

gfiyfHffis

rtnjr

juF

ca

mtiw

neF ikafshf, Muhfis nkbfhL a


gilfis gilF ikafshf khWtjfhd Kaf
bjhlU.

jifa

<LgLtjF,

bjh

Jikfis

cUthF

JiwdnuhL

gf

izJ

bragl

gfiyfHff CFfgL.
95.

khF nguit jiyt mtfns, w f

kjts

nkgho

midJ

khyfY

khykhf

jHfij khl ekJ khF

Kd
Kjyikr

mtf vLJ tU Kaf g f mf. muR, muR


cjbgW

f Wtdf

gY midJ f

khztfSF, +2 khztfSF iyyh kof


tHFtjfhd bgUl 2011-2012 M Mo j murh
bjhlfglJ.

2012-2013

MoY

lij

bjhlJ bragLj j tu-bry l 1,500 nfho


%gh xJL bragLsJ. ekJ khy cs isa
jiyKiwdilna

jft

bjhEg

ntfkhf

tsl mu Ka bgJ cj vd enw.

isP ey, isahL


96.

midJ khtlfY wghd isahL

flikig VgLl muR cWLsJ.

isPf

isahLf mfs gnfgij CFF tif,


UJf, Cf bjhiff, g cj bjhiff Ma
midij frkhd msF cansh vgij
khF cWdf midtU eF mf. xU nfho
%gh bry brid isahL caiy ikaij,

60

_W nfho %gh bry 5 khtlf isahL uf


jF

Lfis,

7.50

nfho

%gh

bry

IJ

khtlf ggaghL c isahL muffS, MW


nfho %gh bry U braif XL jsij, MW
nfho %gh bry kJiu braif jiuldhd Ah
jsij

mikl

muR

Vbfdnt

xj

mJsJ. gf iu bjhlf csd. isP


ey

kW

tu-bry

isahL
l

nkghL

103.48

nfho

Jiwfhf

%gh

xJL

bragLsJ.

Cuf ts
97.
VgLJj,

uhkw flik nkghL, mogil trfis


uhkw

tWikia

xj

Matiw

csla, KGikahd Cuf tsia VgLj ntL


vgnj khF Kjyikr mtf Ug.

2011-2012

M MoUJ jehL Fuhkf nkghL lij


( THAI)) j muR bjhl, bragL tUwJ.

midJ

uhk FoU gFfY mogil trfis IjhL


fhy nkgLJ FnfhSl bragLjgL j
Jikahd l, 2011-2012 M Mo 2,020 uhk
Cuhf cs 25,335 FoU gFf 64,481 gf
nkbfhsgLsd.

tU aho l 2,250

uhk Cuhf cs 18,581 FoU gFf gf


nkbfhsgL.

j lfhf 2012-2013 M ML

tu-bry l 750 nfho %ghahf ca xJL

61

bragLsJ.

2001-2006 M MLf mikfgl

12,811 xUizj kf Rfhjhu tshff, 2006-2011 M


MLf

ntLbknw

wffgL,

guhk

ghHilj iy gagLjglhk Ujd. mthW Uj


j Rfhjhu tshff, 170 nfho %gh bry JfgL,
gadhf FGfl xgilfglj _ykhf, uhkw
RfhjhuF j murh xU a Cf ilJsJ.
98.

khF

trbgw

gRik

Kjyikr

Lf

fL

Na

lij

bragL,

ViHfSfhd L tr lf j ehonf xU ey
KDjhuzij j muR cUthsJ. l ,
2011-2012 M ML bjhl, mLj IJ MLf, _W
yr ViH FLgfSF Na x r trl ey
ltr

cs

Lf

fo

tHfgL

vd

Vbfdnt

mUnjh. j ML, jyh 1.80 yr bry, 1,080


nfho %gh ko 60,000 a Lfis fLtjfhd
gf eilbgW tUwd. tU ahoY, 1,080 nfho
%gh ko nkY 60,000 Lf flgL. uh id
FoU l xU ofhd xJL bjhifia
xU yr %gh vd khF Kjyikr mtf ca
tHaij khF cWdf midtU eF mf.
l khy mu gfhf 66,250 %gh tHfgLwJ.
ka mu gf 33,750 %gh kLnk.

uh

iid FoU l 1,00,553 Lf aho


flgL tUwd. tU ahoY j l
1,00,553

Lf

ViH

FLgfSbfd

fo

jugL.

62

jbfd 2012-2013-M Mo tu bry l ko


666 nfho %gh xJL bragLsJ.
99.

rlkw cWd bjhF nkghL l


xJoid 1.75 nfho %ghUJ uL nfho

%ghahf khF Kjyikr mtf j ML ca


MizLshf.

Jtiu l 296.98 nfho

%gh ko 11,093 gf nkbfhsgLsd.


aho

lbfd

470

nfho

%gh

tU

xJL

bragLsJ.

efu ts
100.

jeho

48.45

rjj kf

efuf

tJ tUwd. jehL ahnyna mf efkakhd


khykhF.

kf

bjhif

mfgjF

Vwhngh

efuf mogil trf nkgliy. j mogil


trf FiwghLfis fis tif xUizj
efu ts l (IUDM)

kW

brid bgUefu

ts l (CMCDM)) vw U bgU lf j
murh

bjhlfgLsd.

xUizj

efu

tsl, brid ju ju efu gFf


trfis

nkgLj 750 nfho %gh mDkfglJ.

lij bjhlJ bragLj, 2012-2013 M MoY


750 nfho %gh xJL bragLsJ.

brid bgUefu

ts lF 2011-2012 M Mo 500 nfho %gh


xJL bragL m brid khefuh _y 333.27 nfho
%gh msF gf eilbgW tUwd.

Fo

63

nkghL gfSfhf jKs bjhif gagLjgLwJ.


lbfd 2012-2013 M ML 500 nfho %gh
xJfgLsJ.

kJiu khefuh mogil flik

tr nkghL flj IJ MLfshf wffgLs


iyid fU bfhL,
nkgLj

xU

mj mogil trfis
murh

cUthfgLsJ.

lfhf tU aho xUKiw w xJlhf


250 nfho %gh tHfgL..
101.

efu

lf

brikahf bragLJtJ
fbga rthyhF.
mikf

nkyhik

lfis

csh mikf K cs

khy midJ efu csh

ehnjhW

13,533

bk

lff

VgLtjhf fzlgLsJ. muR-jah xJiH (PPP)


mogil

kJiu,

nfha,

nry

khefuhfS,

ehkf efuh Phd yhd lf nkyhik


lfis

bragL

xJiH mogil
lij

tUwd.

nj

muR-jah

lfUJ rhu jahF

Ubent bragLj muR cnjJsJ.

kfToa, kfhj Figfis Mug iynyna J


bragLjgL lf nkyhik Kiw midJ efu
csh

mikfY

bfhLtugL.

gogoahf

braKiwF

xUizj lf nkyhik bra

l Fj bfhif xid muR iu mF..


102.

efuf,

2015

MoF

bghJ

lf ky fgij KY xf muR cW LsJ.


jid fU bfhL a bghJ flf mikf,
jnghJs

bghJflfis

duik

bra,

64

flfSF tr, rhu tr brJ ju, 198.26 nfho


%gh ko xU l cUthfgLsJ. 2011-2012 M
Mo 19.82 nfho %gh xJL bragL l
bjhlfgLsJ. l 2012-2013 M MoY 50 nfho
%gh ko bragLjgL.
fgjh VgL ikf FJ

bghJ lf ky
bghJkfilna

z urhu nkbfhsgL.
103.

efufYs

flikfis

nkgLJtjfhf, Fiwj to j efu csh


mikfSF fl tHF tif, cyf t cjl
bragLjgL jehL efu ts l-III, #gh
gdhL TLw Kfik (JICA) cjl bragLjgL
jehL efu flik l, b#kha ts t
thyhf (KfW) bragLjgL

jehL oJ iyF

efu flik l Ma lf bragLjgL


tUwd.

gdhL

Wtdf

cjnahL

bragLjgL j lfSfhf, tU aho 418.54


nfho %gh xJL bragLsJ.

jehL efu

flik nrit Wtd (TNUIFSL), jehL efu


kW mogil flik nkghL Wtd (TUFIDCO) Ma
Wtdf efu flikig nkgLj bjh ahd
fyjj
fyjj

zJt
cjl

bgWsd.
efu

Wtdf

csh

mikf

bjhEg brawid nkgL, fodkhd bga flik


lfis cUth bragLj eltoif vLfgL.
104.

efu csh mikf brhJ tia ca

ms J mj_y jfsJ tUthia KGikahf <l

65

ayiy vgij muR czJsJ.


bfhL,

g_whtJ

mogil,
cUthf

jid fU

FG

gJiuf

khy msyhd brhJ t tha xid

muR

cnjJsJ.

tha,

jnghJs

brhJt Kiw FJ MJ, rahd Kiw


brhJf kid fzL brtjF, uhd Kiw
brhJt gjF ca gJiufis tHF..

csh mikfSfhd g
105.

mu brhj tUth tUJ csh

mikfSF
gJiufis
FG

tHfgL
ehfhtJ

khy

gJiuf

g
FG

mu

Fj

jdJ

rkJsJ.

gyid

csd.

ehfhtJ khy FG gJiuf J Ko vLF


tiu

flj

ML

mogilnyna

tHfgl

bjhlJ

tHf

ms

muR

Ko

vLJsJ. csh mikfSF xJL bragL


g

2012-2013

Mo

7,014

nfho

%ghahf

cajgLsJ. nkY, g_whtJ FG gJiu


mogil 1,159.85 nfho %gh csh mikfSbfd
tU aho xJL bragLsJ.

Fo tHf
106.

brid khef Fo njitia iw br

tif, Fo Mjhufis nkgLJ Ka gfSF


j muR KDik mwJ.

330 nfho %gh l

66

ko, xU o.v.. mo bfhss bfhl a V xiw


Utq khtl njthfoif cUthFtjfhd
Mugfl gf JtfgLsd. j gf 2014 M
Mo

KoW

vd

vghfgLwJ.

ju,

Ufly, a iy mikF gf 2012-2013 M


Mo bjhlfgL.

nek, ngh%, madghf Vf

kWuikF g, nrhHtu Vid MHgLJ g, Ma


nr msit mfF gf 130 nfho %gh ko
brayhf
gFf

csd.

Fo

kJutha,

brid

njitia

mgJh,

iw

ef

thfgl

bra

Ubth,

csfu-Gthf,

beFw,

MyJh, ngh% gFf Fo lgf eilbgW


tUwd.
107.

el aho,

nja Cuf Fo l,

jHf mu Fiwjgr njitf l Mat ,


6,000 Cuf FoU gFf Fo nkghL gf
bragLjgL tUwd.

tU aho, nkY 7,000

Cuf FoU gFf Fo trf nkgLjgL.


jbfd, 566.35 nfho %gh j tu-bry l
xJL bragLsJ.
iuthf
2012-2013

xnfdf TL Fo l

bragLjgL
M

Mo

tUwJ.

lbfd

730

%gh

nfho

xJL

bragLsJ. $uf tl fgurngil fh


FWnf jLgiz xW 32 nfho %gh ko fLtjfhd
gf eilbgW tUwd.
Fo

gwhFiw

cs

jLgiz thyhf,
uhkehju,

tfif

67

khtlfSfhd TL Fo l, U Fo l
Ma lf Mjhu nkgL.
108.

efuf

bgUks

mfJtU

Fo

njit, ikahd Mjhuf J mf mGjij


VgL

tUwJ.

vdnt,

Mjhufis

oJ

iyfToa tif guhkf, ikahd iu ghJfhf


iu kWRH brJ gagLdh kLnk Ko. j muR
f iu kWRH brJ Fo myhj w gaghoF
gagLJtij xU bfhifahf CFF. eh xWF
ehgijJ a l bfhssl Toa v rL
gu Kiw (reverse osmosis) Rf brajf _wh
iy Rf iya xid 90 nfho %gh bry
nfhango mikf eltoif vLfgL tUwJ.

nghW, nkY gy lfis muR-jah TL Ka _y


nkbfhL,

fiu

RfJ

bjhrhiyf

gaghoF ml ca eltoiff nkbfhsgL.


Mjhuf kW t ghijf Rffglhj f
fygij jLf, ekJ khF Kjyikr mtf u
ftd brY tUwhf.

brid ef cs

tghijf f fyf Toa 337 lf, mjifa


f MWf fygjF Kd jLJ, Rf bra
300

nfho

%gh

bry

lfis

iwntw

Ko

bragLsJ.

bjhyhs ey
109.

bjhyhs eyJiw fLgho jnghJ 17

bjhyhs ey thaf bragL tUwd. 2011-2012 M

68

Mo, 4,13,118 gadhfSF, 86.87 nfho %gh msF


gntW cjf tHfgLsd.
bjhyhs ey tha

lf gaf

cWdfSF

vj

uK

ill, mtfsJ t fzFfnyna KGbjhif


neuoahf tHfgL tif U, fhu, nfha,
Utq, JFo, fahFk Ma khtlf,
org 1, 2011 Kj xU Kndho l bragLjgL
tUwJ.

Jju,

bjhyhs ey tha cWdf

midtU Kjyikr thfgl kUJt fhL


l

cWdfshf

bjhyhsfSfhd
Ltr

nrfgLsd.

mikfgl

xUizj

l L fLtjfhd khy mu gF

5,000 %ghUJ 60,000 %ghahf ca, xU myfhd


bkhj

kL

45,000

%ghUJ

xU

yr

%ghahf

cajgLsJ.

M uhl, gHFod ey
110.

Muhl, gHFod kf KndwF

ekJ muR w KDik tH tUwJ.

2012-2013 M

Mo goadjtUfhd Jiz lfhf, Jtiu


vnghJ xJfglhj ms 6,108.60 nfho %gh xJL
brJsJ,

Muhl

ey

mfiwia

fhLwJ.

khy

MF.

xJo

21.82

Muhlfis

rjj

brwil

tuR

ML
KG

tif

eltoiffis j muR nkbfhS.

bfhLs
l

gafS
midJ

69

111.
muR

Muhl, gHFod f tsF j

KaJt tH tUwJ. muR Lf j

goF Muhl, gHFod khzt-khzafSfhd


khj czgoia 450 %ghUJ 650 %ghahf, nj
nghW

fYh

khzafSfhd
%ghahf

Lf

gY

khzt-

khj czgo 550 %ghUJ 750


muR

casJ

cWdf mthf.

vgij

khF

brydfSbfd 2012-2013

M Mo 76.76 nfho %gh xJL bragLsJ.


112.

j rKjhaij rhj khzt khza gjh

tF tiu gogjfhd f cj bjhif l (prematric

kW

scholarship)

gofhd

cj

gjh

tFF

bjhifl

nkgl

(post

matric

scholarship) Ma lfSF tU aho 331.31 nfho


%gh xJL bragLsJ. jHf tuyhnyna Kj
Kiwahf, mfgl Ra fYhf muR xJo
_y, ytr kW flz brYJ lf l bgW
gY Muhl, gHFod khzt-khzafSF,
bk goF nk cs goF tHfgL f cj
bjhif

tHfgLbkd

khF

Kjyikr

mtfsh

mfgLsJ.
113.

jah fllf a tU Muhl

khzt khza Lf midF brhj


fl muR cnjJsJ.
flgL tUwd.

fllf

j aho 49 Lf

jKs 44 LfS 2012-2013 M

Mo eghL t Cuf flik ts fl


_y flgL.

1,080 khzt-khza Lf cs

70

aikah flik trfis nkgLJtjfhf 83.40 nfho


%gh xJL bragLsJ. nkY xU KKaahf,
f

Lf

gY

khztf

jiu

gLJwFtij KY jf, 2012-13 M Mo fo


trf VgL jugL.
114.

goadjt tWik kW ntiythik

Matiw Ftjfhd wj mikghf jhnfh Wtd,


gagLjgL.

jhnfh Wtd gF _yjdid

mfF nehFl 13.26 nfho %gh xJL j


tu-bry l bragLsJ. Muhl kf
bghUshjhu

Kndwfhf

lUJ

2012-2013

ka

Mo

82

cj

nfho

%gh

brylgL. w ka cj l 5.75 nfho %gh


ko

uhkehju

khtl

TLw

Miy

J%lgL braghLF bfhLtugL..


115.
KGikahd
nehfkhF.

gHFod
tif

kf

nkgLJtJ

thif
j

mu

juij
Ka

2012-2013 M Mo gHFod Jiz

lF 349.31 nfho %gh xJL bragLsJ. J


bkhj

ML

xJo

1.25

rjj

MF.

gHFod d kf nkghoF jia frkhf


caJ
gHFod

neh,

tU

nkghL

aho

xW

xUizj
bragLjgL.

l gHFod thG gFf f flikf,


Ltr,

rhiy

nkgLjgL.

kW

mogil

trf

Mad

J ju, gHFod ththjhuij

nkgLj, tUth <L thf VgL jUtjF,

71

gHFod

isPf

ntiyth

bgW

tifyhd

lfis bragLj, gnehF TLw rffis


tYgLj

eltoiff

brayhfYs
x

gntW

vLfgL.

cflik

lfnshL

jnghJ

nkghL,

xUizJ

bragLjgL. j Kndho lF

tWik

l
2012-2013 M

Mo 50 nfho %gh xJfgLsJ.

gLjgnlh, f gLjgnlh,
kud ey
116.

Muhl, gHFod khztfSF ca

tHfglJ

nghynt

gLjgnlh,

gLjgnlh, kud g Lf goF khztkhzafSfhd


%ghahf,

khj czgo 450 %ghUJ 650

fYh

khzafSfhd

Lf

gY

khzt-

khj czgo 550 %ghUJ 750

%ghahf cajgLsJ. khzt-khzafSF ngha


ms jukhd cz tHF tif, tU aho 61.80
nfho %gh xJL bragLsJ. f Lf
j gY Muhl khztfSF mfglthnw,
gLjgl,

gLjgl

khzt

LfY 2012-2013 M Mo khztf trbfd


fof tHfgL.

jnghJ jah fllf aF

148 LfmidF
fllf
Lf

115.12 nfho %gh bry brhj

fl cnjfgLsJ.
64.48

nfho

%gh

ko

Kj flkhf, 84
flgl

csd.

jbfd 2012-2013 M ML tu-bry l ko

72

40.58

nfho

%gh

xJL

bragLsJ.

gLjgnlh, f gLjgnlh, kud dij


nrj khzt-khzafSF gjh tF tiu gogjfhd
f cj bjhif, gjh tFF

nkgo

gogjfhd f cj bjhif tHF l murh


bragLjgL

tUwJ.

lid

bjhlJ

bragLj 2012-2013 M ML 149 nfho %gh xJL


bragLsJ.

Wghikd ey
117.

Wghikd

khzt-khzaf

ca bgW tif muR gntW f cj bjhif


tHF lfis bragL tUwJ.

2011-2012 M

Mo, 2,68,211 Wghikd khzt-khzafSF f


cj

bjhifahf

39

nfho

%gh

tHfgLsJ.

lid bjhlJ bragLj 2012-2013 M MoF


55 nfho %gh xJL bragLsJ.

A{ FG

thf brydfSF tHfgL tj kha bjhifia


gJ yr %ghUJ UgJ yr %ghahf j muR ca
MizLsJ.

2012-2013 M ML, cajgl nj

ms, kha bjhif tHfgL.

cykhf khj

Xa 750 %ghUJ 1000 %ghahf cajgLsJ.


2012-2013 M Mo cykhf eythaF cj
bjhifahf xU nfho %gh xJL bragLsJ. el
Mil nghnw 2012-2013 M MoY UJtf
b#Ury efuF j gaz nkbfhtjF cj
tif xU nfho %gh xJL bragLsJ.

73

kf, FHijf ey
118.

kf

nkghL,

FHijf

ey

fhjY

khF Kjyikr mtf cs ftj gfshF.


cyfsY, nja msY bgJ ghuhlgl bjho
FHij l, bg FHij ghJfh l nghw gntW
lfis

bjhla

mtfisna rhU.
vzw

bg

bgUik

khF

Kjyikr

l bragLjgl khtlf

FHijf

ciu

fhgh

kfjhd

rhjidia J fsJ FJ bgUj bfhnw.


bg FHij ghd j Fiwthf cs flYh, maYh,
bgugYh, Gu, Utzhkiy Ma khtlfY
j ML bjho FHij lij khF Kjyikr
mtf

gLshf.

khtlf

kL

17

Jtiu,

FHijf

nkTa

fgL

IJ

kWth

bgWsd.
119.
cj

bg FHij ghJfh l tHfgL


murh

cajgLsJ.

FLg xnu xU bg FHij kL UJ bgnwh


xUt fUjil mWit ir nkbfhoUjh, mbg
FHij bga itfgL _jL 22,200 %ghUJ
50,000 %ghahf, uL bg FHijf kL UJ M
FHijf yhj bgnwh xUt fUjil mWit ir
nkbfhoUjh,

xbthU

bg FHij

bgaY

KjL bragL tj bjhif 15,200 %ghUJ 25,000


%ghahf

cajgLsJ.

lbfd

aho 105 nfho %gh xJL bragLsJ.

tU

74

120.

Ukz cj lf tHfgL tj

jia frkhf ca, Ukhfa brtjfhf


ehF uh jf fhR tHf, j muR vLj Ko, ViH
bgnwhf Rikia bgUks FiwJ, mtf kfjhd
tuntig

bgWsJ.

Ukz

cj

tHfgL tU Ukz cj, glgo myJ gla go


goJs bgfSF 50,000 %gh vd ca tHfgL
tUwJ.

khF

Kjyikr

mtf

bjhiynehF ghitl Toa mtkhd bra _ykhf,


bgnwhfilna bg FHijf ca f ff bra
ntLbkw Mt bgUks mfJsJ.

Jtiu 69,892 ViH FLgf ga milJsd. jfhf


ehF uh jf kW Ukz cjbfd 364.64 nfho
%gh brylgLsJ.

tU aho lfhd

748.39 nfho %ghahf ca xJL bragLsJ.


121.

bgw

jFs

midJ

FLg

miljhufSF iyyh , iul,


Matiw tHf

nghW

jHf tuyhnyna,

bgfsh f tuntfgL xU kfjhd l vJ


Jtiu Ujiy vW vdh cWgl Tw Ko.
tUkhd tu

midJ FLgfSF ga jU

l, mf Rik Fj LntiyfUJ bgfSF


Ljiy mJ, mj thyhf ilF neuij r_f
bghUshjhu gaDs tif gagLj xU wj
thid cUthsJ. 2011-2012 M Mo, 25 yr
,

iul

kW

tHf

yF

zfglJ. tU aho l 35 yr

75

FLgf gadil tif 2,000 nfho %gh xJL


bragLsJ.
122.

mftho ikafis gL nkgLJt

j muR j ftd brY tUwJ. el aho


a ms uik njitgl 9,873 mftho ikaf
gf

vLJbfhsgLsd.

el

Mo

6,202

mftho ikaf 39.14 nfho %gh ko bga


msyhd

uik

gfis

nkbfhs,

20,558

mftho ikaf 12.34 nfho %gh bry ,


FHsF

trfSl

VgLJtjF

rhu

iz

Mizf btlgLsd.

trf
J ju,

FHijf gagLjToa 20,244 fgiwf fLtjF


36.44 nfho %gh xJL bragLsJ.

xUizj

FHij nkghL lF 2012-2013 M Mo 1217.97


nfho %gh xJL bragLsJ.

Knah, Mjutnwh ey
123.

khF

Kjyikr

gj

Vw

mnw

Mizl VG nfhf, r_f ghJfh lfSfhd


Xa caJtJ Fj nfh xW vgij FL
Tw Unw. j thyhf, khF

Kjyikr

mtf Knah, Mjutnwh J fhL g, f


ydhwJ. khjhu Knah Xa, ju r_f ghJfh
Xaf Matiw 500 %ghUJ 1000 %ghahf
ca tHaj thyhf Knah kW Mjutnwh,
th bjh bgWsd.

gntW r_f ghJfh l

Xafsh 26.41 yr kf gabgW tUwd.

76

lf braghobfd K vnghJyhj msthf


3,820.25 nfho %gh j tu-bry l fz xJL
bragLsJ. t fzFf thyhf r_f ghJfh
Xaij gadhfSF neuoahf tHF xU Kndho
l _W tlf bragLjgL tUwJ.

2,000

kf bjhifF nkYs midJ uhkfSF l


2012 #& khjF gLjgL. l
ia jtwhf gagLj Koahj tif, c Mts
milf
tHfgL.

( biometric

smart

cards)

mLj fl,

thyhf

Xa

ju Cuf kW efu

gFfSF l thfgL. Mjutw KnahU,


FHijfS jFtjbfd xUizj w yfis
VgLl muR vbfdnt mJsJ.

2011-2012 M

Mo J nghw 64 ikaf mikf 10.21 nfho %gh


xJL brJ Miz wfgLsJ.

wj muR rhuh

jdht Wtdf kW bga bjh Wtdf


cjnahL Tlhf l bragLjgl csJ.

khWwdhs ey
124.

fLikahf

kdts

Fa

egfSF

tHfgLtU khjhu guhk bjhif 500 %ghUJ


1,000 %ghahf j muR ca tH tUtij khF
cWdf mthf.
kdts

Fa

j l 60 rjj msF

egfSF

jnghJ

cjbjhif

tHfgL tUwJ. l ga mf gadhfSF


brwila br neh ga bgWtjfhd jF 45
rjjkhf FiwfgL.

FLg khW wdhahf

77

xUt

UjhY,

mFLg

tUkhd

tu

VJ,

Kjyikr thd Rfhjhu fhLl gadhahf


nrfgL.

khWwdhfSfhd

Ukz

cj

bjhifia, ju Ukz cj lf msF ca


j muR MizLsJ. nkY, l nghJkhd
xJfglhj fhuzjh gy MLfshf YitUj
3,308 kDf midij cldoahf br tif
6.75 nfho %gh ia muR TLjyhf xJL brJsJ.
muR ntiyth khW wdhfSF _W GfhL
l

xJil

cW

br

tif

eltoiffis muR vLJ tUwJ.

midJ

nkY,

khW

wdhf vyh lfSF uk brWtu VJthd


NHiy

VgLj

eltoiff

vLfgL

tUwd.

2012-2013 M Mo khW wdhf eyfhf 206.12


nfho %gh xJL bragLsJ.

Ueifa ey
125.

Ueifa

r_f

bghUshjhu

Kndwbfd Ueifa ey thaF xU nfho


%gh

ML

xJL

bragLsJ.

tU

ahoY thaF cjahf xU nfho %gh


xJL bragL.

yif jH ey
126.
eyl

jHf

kfSF

cjfis,

tHfgL

Kfhf

tU

tF

gntW
yif

78

jHfSF

tHl

MizLshf.

khF

Kjyikr

thiz

_y

mtf
khF

Kjyikr mtf yif jH J bfhLs mfiw


btgLwJ.
khjhu
tUwJ.
khjhu

j muR, yif mffSF tHfgL

cj

bjhifia

bgUks

ca

tH

2012-2013 M Mo, jifa cajgl


cj

bjhifia

tHFtjfhf

tu-bry

l 60 nfho %gh xJL bragLsJ. nkY,


yif jHf FHijf .<., .bl. nghw bgha
glgof iz EiH _y (lateral entry) nru, gl
nkgofshd v..V., v..V., v.. kW v.bl. nghw
gof nrtjF VJthf xiw rhsu fyjh gF
bfhL ga bgW tif j f Mo Miz
wfgLsJ.

Kj jiyKiw glgo gY

khzt-khzafSF
jH

mff

tHfgL

FHijfSF

rYiff

yif

gLjgLsJ.

U rYiff _y mFHijf ca f bgWtjF,


tskhd

th

mikJbfhtjF

ttif

bragLsJ. yif mff FLgf thJ tU


jfhf FoUf cs ukfis fU bfhL
oJ iyf Toa Lf gogoahf fo jugL.
2012-2013 M Mo bjbjLfgl Kfhf 2,500
Lf 25 nfho %gh ko flgL.

berths ey
127.

berthsfSF ca ntiy th ml,

ViH va kfSF nto, nriyf tHl, muR

79

iyyh nto, nriy tHF lij bragL


tUwJ. l tU aho 269 nfho %gh ko
bragLjgL. ifj Jiwfhf, ka muR khy muR
izJ

bragLJ

J%Lj,

Uj

kW

kWuik l khy murh bragLjgL. TLw


rff ber gfhf fl bgw berthsfSF,
TL bghW FGfSF l gy ilF.
ekJ khy rffSF l 548.35 nfho %gh
cj ilF. khy mu gF 127 nfho %gh
MF.

l 962 berths TLw rff

kWuikfgL..

muR mYty ey
128.

mu

bragLJtjF

gntW
muR

lfis

gahsf

wgl

CfK,

eyD

aikahjitbad j muR fUJwJ. gntW Jiwf


cs fhglfis iuthf utjfhd midJ
eltoiffis
gahsf

muR

bra

nkbfhL
wid

tUwJ.

nkgLj

muR
f

ahikahjjhF. jid fU bfhL brid


mikJs

mzh

nkyhik

iya

gfhd

trf nkgLjgL. jhf nry, Uuhg, kJiu


Ma lf _W kly g ikaf mikfgL
gfhd trf nkgLjgL vgij kl
bjJ bfhnw.
caJsij

fU

Lf fLtjfhd bryd
bfhL,

muR

CafSfhd

mfgr Ltr fl 15 yr %ghUJ 25 yr

80

%ghahf ca tHfgL.

fl njitgL muR

Caf ga bgW tif jbfd tu-bry l


ko 247 nfho

%gh xJfgLsJ.

muR

CafSfhd kUJt fhL l j ML N


khjJl Kotij fU bfhL, uL yr %ghF
gyhf

ehF

yr

%gh

tiu

fhL

bfhl

Uaikfgl a kUJt fhL l iu


braKiwgLjgL.

Xajhu ey
129.
csd.

jeho jnghJ 6.53 yr Xajhuf


tf _j Fokfshf Ugij fU

bfhL mtf ey muR w mfiw vLJ tUwJ.


XajhufSF 2012-2013 M Mo 13,023.50 nfho
%gh

xJfgLsJ.

xU wdkhf,

jehL

Xajhu FLg ghJfh l Xajhu


wF nghJ tHfgL cj 25,000 %ghUJ 35,000
%ghahf ca tHfgL. jdh muRF MLnjhW
gJ nfho %gh TLj bryd VgL..

gifahs ey
130.

j muR 2011 M ML nk khj M

bghWngwl

gifahsfSfhd

khjhu

Xaij 5,000 %ghUJ 6,000 %ghahf, FLg


Xaij 2,500 %ghUJ 3,000 %ghahf ca
tHaJ.

gif

Jiw

gah

bgw

81

gifahsf mf vif Xa bgW


tif, mtf gbfhil cr tu jF xU yr
%ghUJ uL yr %ghahf
g UF nghJ bgW

cajgL.

nkY,

ML tUkhdfhd cr

tu jF 1.20 yr %ghUJ uL yr %ghahf


cajgL.

gifahsf br nrfJ uk

brfis mDtjF VJthf mtfSfhd miw jiyik


brayf

JfglJ.

gifahsf,

br,

ifglf, onah nghwtiw jf giffSF


behobghG bry mD tif, xU Clf ikaK,
Clf

gkhW

ikaK

jiyik

brayf

iu

wfgL.

tf
131.

j muR bghWngw k TL t

jY, kJghdf, Mat jhd khy fyh


tY y khwfis bfhLtjJ. y Mtzf
g flzfY y khwfis bfhL tnjh.
jdh 2011-2012 M Mo j murh bjhlfgl
gntW a lfSF njitahd TLj njitia
Xus <L bra KojJ.
bfh,

mnj rka, rika vth, cu,

ClrJ,

trha

fUf,

Eghrdfhd cgfuzf Mat jhd k


TLt

KGikahf

bfhsglJ.

vD,

bghUshjhu kj iy fhuzkhf eh vghj msF


tUth tu iy.
rkgjF

Kd

UjnghY, tu-bry mif


eljgl

tff,

bjh

82

TlikfSfhd
mogilY,

Tl

ju

vGggl

nfhiff

nfhiff

mogilY

EfnthUF ga mF tif fl bghUfSF


trYiff tHfgL :

nfhJik J jnghJ fgL 2 rjj k


TL t KY y bfhsgL.

X J jnghJ fgL 5 rjj k TL


t KY y bfhsgL.

RWNHYF

cfj

bghUL,

rah

thfdfSF

rhjdfis

CFF

afToa

rfu

(E-bikes), fgL 14.5 rjj

k TL t 5 rjjkhf FiwfgL.


rhuij
bghUL

nrF

fhng

rhjdfis

nshur

CFF

sFf

kW

fhngl nshur FH sFfSF, jnghJ


fgL 14.5 rjj k TL t 5 rjjkhf
FiwfgL.


bgUtU

rfiu

nehid

kUJf

fU

iyid

bfhL,
FiwF

bghUL, mjJ jnghJ fgL 5 rjj


k TL t KY y bfhsgL.


cq

bjhrhiyf

btrij

nghoia rkhF tz, ku Ff kW ku


gilfSF

(splints

and

veneers)

jnghJ

fgL 14.5 rjj k TL t 5 rjjkhf


FiwfgL.

83

bgf

kW

nkgLJtjF

FHijf

muR

Rfhjhuij

vLJtU

gntW

Kaf bjhlahf, rhl nef kW


lah~gf (sanitary napkins and diapers) jnghJ
fgL 14.5 rjj k TL t 5 rjjkhf
FiwfgL.


ifdh jahfgL LfSF fgL 5


rjj k TL t KY y bfhsgL.

ghL of, ghL fhf MatF


fgL 5 rjj k TL t KY
y bfhsgL.

nghFtuJ

kW

bjhrhiy

ghJfhid

nkgLJ bghUL, jiyftrF fgL 5


rjj k TL t KY y bfhsgL.

132.

ey

lfis,

ts

lfis

ukhf bragLj ntL vgnj khF Kjyikr


mtf Ug.

jF ngha Mjhuf njit.

vdnt njitgL TLj Mjhufis uL bghUL


fl Kof vLfgLsd.
 jehL k TLt rl mltiz 2- d
3-F cglhj, bt khyfUJ thnah /
bfhKj

brnjh

bfhL

tnjh

gid

bragL, kjf cbfhS midJ tifahd


kJtiffSF ulhtJ fl gid iy 14.5
rjjK, mltiz 2- d 1, 3-F cglhj,

84

kjf

cbfhS,

midJ

tifahd

kJghdfSF _whtJ fl gid iy 14.5


rjjK gid t fgL.
 t Vig jLF tif, MLF 5 nfho
%ghF Fiwthf jhtu vbzf gid ms
Ujh, mjF mfgL tj k TL t
yF fgL, mj gidF IJ rjj
k TL t fgL.
 thfdf jhd tia uikF bghUL, RWyh
gaz thfdf, kh thfdf, jah nrit
thfdf, khW ngUJ thfdf, fLkhd nghw
gfSF gagLjgL thfdf, w khy
xgj thfdf (other state contract carriers)
Mait

jhd

tf

uikfgLtJl,

KDik Ug vfis g brtjfhd


flz Uklfhf ca y khwf bragL.
j khwf U rfu thfdfSF bghUjhJ.
 brhJf
nghY,

rij
tfho

cajglhj

frkhf

fhuzdh,

caJs

jnfwhngh
mu

tUth

bgUks H VgLtij fU bfhL, tU


Vu xwh nj Kj Uaikfgl tfho
kfis mkgLj Ko bragLsJ.

mnj

rka bghJ kf Rikia FiwF bghUL


gid Mtzf kW mnj iy Kiu
it

fgL

MtzfSF,

jnghJ

85

fgL 6 rjj Kiu it, tU Vu


xwh nj Kj 5 rjjkhf FiwfgL.
 jnghJ cq l mikf _y tNfgL
tU flik kW mogil flz jnghJs
flz ms 50 rjj ca zfgL.

133.

TLj

tUthia

ul

vLfgL

eltoiff fhuzkhf khy muRF Rkh 1,500 nfho %gh


TLjyhf ilF.
lfis,

j _y, j muR, kf ey

ts

lfis

gwhFiw

VJ wghf bragLj aY.

t thfij tYgLJj
134.

tf

Jiwia

fkakhF

gfSfhf w nehF l Kiwyhd eltoiff


j

murh

Vbfdnt

bjhlfgLsd.

jfhd

brydfhf flj iy mif mJsthW


230.96

nfho

%gh

mDkfgL,

mj

mogi

fkakhF gfis Jiw bjhlsJ. 2012-2013


M Mo, g JiwY ukhd KidnghL Toa
fkakhF gia j muR bjhlF.

iy ff
135.

flj 2011 M ML nk f j muR

bghWngwnghJ, khy iy nkhrkhd iyUjJ.


khy tUth gwhFiw 2009-2010 M Mo 3,531

86

nfho %ghahf, 2010-2011 M Mo 2,729 nfho %ghahf


UjJ.

2010-2011 M Mo gwhFiw khy

bkhj cg k 3.20 rjj vw msit voUjJ.


j Niy bghWngw khF Kjyikr mtf,
khy

iyikia

uikf

eltoiffis nkbfhlhf.
Mofhd

tu

bryl

gntW

wikahd

jdh 2011-2012 M
ko

cgahf 173.87 nfho %gh klglJ.

Xus

tUth

mnj rka

2011-2012 M Mofhd Ua tu bry l ko


Jtiu vlglhj ca _yjd brythf 15,877.58 nfho %gh
klgLsJ.

jnghija 2011-2012 M MLfhd

W ko, Ua tu-bry l kil l


wghd iyia vo, tUth cg 536.54 nfho %gh vw
ms

csJ

vw

bria

kl

bjJ

bfhnw. mnj nghW, fl kW Kgz cgl, _yjd


bry, 2011-2012 M ML Uj kLf, 17,133.20 nfho
%gh msit vo, gwhFiw mDkfgl msit l
J FiwJ 16,596.66 nfho %gh vw ms UF vd
fzlgLsJ.
136.

2012-2013

Mo

tu

bry

kLf khy iyia nkY tYgLJ tif


mikfgLsd.

jgo, tUth tu 1,00,589.92 nfho

%gh vd, m khy brhj t tUth 71,460.55 nfho


%gh vd, t myhj tUth 6,032.61 nfho %gh vw
msY UF.

ka t tUth ilF gF

15,032.47 nfho %gh vd ka mulUJ bgwgL cj


kha bjhif 8,064.29 nfho %gh vd klgLsJ.

87

tUth bryd 98,213.85 nfho %gh msY, m rgs


kW Xa 43 rjj msY UF.

jdh,

khy tUth cg tU aho frkhf caJ


2,376.07 nfho %gh msit vL.

_yjd bryF

bkhjkhf 20,856.08 nfho %gh, fl kW Kgz


njitfSF 1,352.12 nfho %gh xJfgLsJ. jdh
gwhFiw 19,832.13 nfho %gh ms UF vwhY,
J khy bkhj cg k 2.87 rjj vw
msnyna UF.
137.

g_whtJ

FG

zj

FpLfSF cgnl ekJ tu-bry l iy


FpLf csJ vgij eh F bgUjJl bjJ
bfhs Unw.

m tiuaWfglgo, khy muR

tUth cg bjhltJl, gwhFiw khy bkhj


cg k 3 rjj msF Fiwthfnt UF.
2012-2013 M Mo W khy bkhj fl
1,35,060.47 nfho %ghahf UF. vD, J g_whtJ
FG mDkJs msthd, khy cg k fl
jhrhu ms 24.8 rjj vgijl Fiwthf, 19.6 rjj
msnyna

UF.

khF

Kjyikr

mtf

khy fl ms fLghLF bfhLtugL vW,


Vbfdnt mUj cWbkh mogil, 2011-2012
M ML Ua ko fu fl bgw ffgl
ms 16,105.86 nfho %gh vW UjhY 12,873.81 nfho %gh
msF kLnk fl bgWnsh. mnjngh, tU Mo
ka muR ekJ khyF 20,716 nfho %ghia fl
bgWbfhs mDkJsnghY, eh bgwgL fl

88

msit 18,387.47 nfho %gh msnyna fLgLj j muR


Ko brJsJ.

nkY, khy fu fl, _yjd

brydfSfhf

ffgLs

msit

fhoY

Fiwthfnt csjh bgwgL fl _yjd gfSfhfnt


brytlgLwJ

vgij

khF

ftdF bfhLtu iHnw.

cWdf

tu-bry l

ciu iz ilgl fhy ytu l


tuf mfgLsd. jid, tu-bry l
xU gFahf, gofgljhf fU VWbfhs ntLnw.
138.

nkhrkhd

brydfshY

thfdhY,

khy

iyia

bghWgw

fL

Kija muRf xbthU Kiw L brtJ,


mj Rikia VW ca eltoiffis vLJ iyia
uhFtJ

khF

Kjyikr

mtf

gahfnt

mikJ LtJ flj fhyflfis nehFnghJ eF


sF.

mu bghJJiw Wtdf Kllhk

bjhlJ a, kfSF jkJ nritia wgl tHf


ntLbk,

kf

VW

bfhsToa,

mnj

rka

jhfToa msyhd, W W khwf flzf


mtnghJ VgLjgLtJ jf KoahjJ.

jifa

eltoiffsh kfl mU VgLL vgij


fhuz

fho,

Ko

vLgij

jF

muR,

thf

mikF, kfSF mf ghjfijjh VgLJ.


j

Niy,

khy

iyia

XuhLF

uikJ khaikgJ vgJ xU rhjhuz g my.


jifa gia nkbfhs, bjhiynehF, beRW
njit.

J ekJ khF Kjyikr mtfsh kLnk

89

rhakhF. vdnt, tj kW flzfis caJtJ


nghw eltoiffis, jdJ UgF khwhf, fL
beUfoia fU bfhnl khF Kjyikr mtf
vLf ntoa mta VgL lJ.
gfSfhf,
xLbkhjkhf

eth
30,331

r_f ghJfh

lfSfhf

nfho

%gh

xJL

muR

brJsJ

vgij, jUz kd bfhsntL.

midtU aJ ghuhljf rhjid vdbt, tuyhW


fhzhj

vif

eylf

rhkha

kf

ey

gytiw bjhl bragL

fU

tU

NiyYTl, khy Mjhu tYthd iyF


blLfgLsJ vgJjh.
139.

khF nguit jiyt mtfns, tsia

CFfToa, midtUF rkiy gajuToa,


eylf Kjik bgWs, xU iy mifia
F

rkf

KafSF

Ka

ka

brJns.

muR

gy

cjfu

Kakhd

Ktuhj

NiyYTl, ekJ brhj fhf tYnyna W j


rhjidfis Jnsh. j tu-bry l mifia
gntW ju kfS ra tuntghf vd enw.
khF

cWdflUJ,

fUJfis

vnehs

mtf

mnj

nkyhd

neu,

mtf

ghuhLjfis, Mftkhd krdfis rkkhfnt


vLJ

bfhnth

bfhnw.
Mdh

vgij

nf

cWgl

bjJ

eilna gntW ntWghLf Ufyh.

khy

KWJnghJ,

eyid,
eilna

kf
cs

FWa

eyid
fUJ

90

ntWghLfis kwJ, xWik czl izJ bragl


ntoaJ mta vd fUJnw. khyij ts kW
tskhd ghij bfhL bry, khF cWdf
midtU j tu-bry lij KGikahf Mjf
vd cWahf enw.
140.

v fl g brJ lgnj vw mg

mof Uthzf, jehL kf eyidna


kd bfhL, mY gfY mauhJ ciHJtU ekJ
khF

Kjyikr

gfis

mtf,

bjhlJ

midJ

Jiwf

brJ,

jnghJ

bragLjgLtU lfis brJ uikJ, a


lfis

ftdkhf

cUth,

lij cUbgw brJshf.

tu-bry

khF Kjyikr

mtf Tik, Mj m, viyaw mDgt,


bjthd bjhiynehF Mait wj miufshf,
iykgw

tfhLjfshf,

l iHnjhosd.

tu-bry

Mj mF, gF

ciwlkhf fG ekJ khF Kjyikr mtf,


gia btfukhf iwntw vdF tfhoaikfhf
eh vbwW e flgLns.
141.

j tu-bry l kLfis jahg

vndhL nrh gaha Jiw Kjik brayhs


U. f. rKf, .M.g., mtfSF, mtUl gaha
Jiw

mYtyf

bjJ bfhnw.

midtUF

vdJ

eia

91

142.

Jl 2012-2013 M Mofhd tu-bry

l koF mit xjiy bgW jUkhW khF


nguit jiyt mtfis eh nfL bfhnw.

e
tzf

X. gbrt
mikr
brid
2012 M ML
kh f 26 M eh
UtSt ML 2043
gF f 13 M eh

92

iz
ilgl fhy ytu l
jehL iy bghWilik rl 2003 3(1) go,
khy muR, tu-bry l mifl ilgl fhy
ytu l Fj mif xiw rl nguit
itf ntL.

rl 3(2) go, iy

FpLfshd tUth gwhFiw, gwhFiw Mait


Fj

yFfis

tU

MLfSF

FL,

mjfhd mDkhdfis s, ilgl fhy ytu


l tFfgl ntL. rlgo, tU ML kW
mjfLj uL MLfSF, mjhtJ 2012-2015 M
MLfSFa

ilgl

fhy

ytu

jahfgL rlkw nguit K itfgLwJ.

nehff
ts l brydfSfhd

njitf kW

fdF ilna xU rkiyia VgLtJ ilgl fhy


ytu l Ka nehfkhF. gy ey lfis
j muR bjhlsJ.

nkY, _yjd brydfS

bgUks cajgLsd. lfSF nghJkhd


tHfgl ntL.

mnj ntis, g_whtJ FG

tFJs yFfSF zf iy cWjikia


mila muR cWahf csJ. ilgl fhy ytu
lkhdJ, nH FlgLs iy yFfis 20122015 ML fhyY kW mjid bjhlJ guhkgij
cW brwJ.

93

(m)
(M)

tUth cg bjhlU.
gwhFiw khy bkhj cg k 3
rjjF UF.

() khy bkhj cg k fl rjjkhdJ, 13tJ

FG

zJs

tuF

guhkfgL.

mjhtJ, 2012-2013 24.8 rjjF Fiwthf,


2013-2014 25 rjjF Fiwthf, 2014-2015
25.2 rjjF Fiwthf guhkfgL.

vfhy ff
tUth fzF tuf

I.

2012-2013 M Mo khy mu bkhj tUth


tuf %.1,00,589.92 nfhoahf UF vd klgLsJ.
1.

khy mu brhj ttUth


2011-2012 M Mofhd Uj kogo khy
mu

brhj

2012-2013 M
kogo

tUth

Mofhd
%.71,460.55

klgLsJ.

%.59,932.31

nfhoahF.

tu-bry

nfhoahf

mfF

l
vd

J, 19.24 rjj tsahF.

tu-bry l kL 2012-2013 go, 2012-2013 M


Mofhd khy bkhj cg k khy mu
brhj t tUth j 10.35 Mf UF. khy

94

brhj

tUth

Ka

mrf

nH

FlgLsd.
(m) tu-bry l kL 2012-2013 tf t
_y bgwgL tuf %.46,678.10 nfhoahf UF
vd klgLsJ. J flj tu-bry l
kig l 17.4 rjj ts bfhljhf UF.
a ts jkhdJ, elgho tfis
Uaikj
fUjgLwJ.

isthf

UF

j KG gy

Mo VgL.

vd

2012-2013 M

nkY, y TLj Mjhufis

uLtjfhd eltoiffS j tu-bry


l mfgLsd.
(M) 2012-2013M Mo Mait tuf %.11,473.97
nfhoahf UF vd klgLsJ. flj y
MLf

mf

ts

Ujij

fU bfhL, Uj kL 2011-2012 I l
16 rjj cathf UF vd fUjgLwJ.
()

tfhL

UaikfgLtjh,

2012-2013 M Mo Kiujh it kW
g _ykhf ilF tuf, 30.91 rjj
msF tsU vd vghfgLwJ.
2011-2012 M

Mo

vdnt,
bgwgl

%.6,467.55 nfho tUthia l caJ, 2012-2013 M


Mo

%.8,466.94

zfgLsJ.

nfhoahf

UF

vd

95

(<) tU ahoUJ nkhlh thfdtid U


mikgjh, d ts mfkhf, mjhtJ
28.99 rjj ms UF vd vghfgLwJ.
vdnt,

2011-2012

Mo

bgwgl %.3,210.39 nfho tUthia l caJ,


2012-2013 M Mo %.4,141.11 nfhoahf UF
vd zfgLsJ.
2.

t myhj tUth
tu-bry l kL 2012-2013 t myhj
tUth %.6,032.61 nfhoahf klgLsJ.
dF

ekJ

khy

csjhY,

bgUghyhd

yhknyh

myJ

Fiwj

muR

thfns

nritf

Fiwj

iy

iynyna

tHfgLtjhY, Uj kL 2011-2012 M ML
msUJ Fiwthd tsahd 9 rjj kLnk
vghfgLwJ.

2013-2014 kW, 2014-2015 M

MLf ts j 3 rjjkhf UF vd
vghfgLwJ.
3.

ka tf khy mu gF
ka muR gjfToa fu t tUth jHf
mu gid, nrit tia bghWj tiu 5.374
rjjUJ 5.047 rjjkhf, Vida tfis
bghWj

tiu

rjjkhf

5.305

FiwJ

rjjUJ
g_whtJ

4.969
FG

96

zJsJ.
Mofhd

ka tf gF 2012-2013 M

ika

mu

FLsthW

tu-bry

%.15,032.47

klgLsJ.

nfho

vd

2013-2014 kW 2014-2015 M

MLf ts j 15 rjjkhf UF vd
vghfgLwJ.
4.

ka mulUJ bgW cj khaf,


2012-2013 M ML tu-bry l ko ka
mulUJ bgW cj khaf %.8,064.29 nfhoahf
UF vd klgLsJ.

gntW l

kW lrhuh gfSfhd jf, kW


13tJ FG gJiuJs j Mad fU
bfhsgld.
ts

2013-2014, 2014-2015 M MLf

10

rjjkhf

UF

vd

vghfgLwJ.
II.

tUth fz bryf
2012-2013 M Mofhd tUth fzF bryf
%.98,213.85 nfhoahf klgLsJ.

J Uj

kL 2011-2012 I fhoY 15.5 rjj TLjyhF.


mf msyhd ts lfis bjhlaJ,
eilKiwYs lfSfhd cj bjhiffis
caaJ
uaJ

kW,

fh

nghwitna

glfis
j

caF

lL
fhuz.

97

tUth fzF

bryf

Ka TWf nH

tfgLsd.
(1)

2012-2013 rgs Fj xJL %.29,212.36 nfho


kW Xa Fj brydfhd xJL
%.13,023.50

nfhoahF.

tu-bry

ko rgs kW Xa Fj bryf
bkhj tUth bryf 43 rjjkhF. MwhtJ
Ca

FG

KGtJkhf

gJiugo

Yit

tHfgoUD,

mfiygo

ca,

rgs

ca

bjhif
fhyKiw

kW

fh

glfis utjh VgL TLj bry


Mait

nkTa

fhuzfshF.

bryd

mff

2013-2014 kW, 2014-2015 M

MLf j ts j

12.5 rjjkhf

UF vd vghfgLwJ.
(2) tu-bry l kL 2012-2013 kha kW
cjbjhiffhd xJL %.36,190.67 nfhoahF.
ytr m tHFtjhY, gntW r_f ghJfh
l Xa bjhiff cathY, gntW
Ukz cj lf kW kfngW cj
lf

cj

bjhif

cathY,

fwit

khLf, MLf kW brk MLf ytrkhf


tHFtjhY,

khy

brhj

tUth

canfg csh mikfSF mfkhf


gjfgLtjhY, jehL rhu thaF
TLj cj bjhif tHFtjhY mf xJL

98

mtakhwJ.

2013-2014

kW

2014-2015 M

MLf j ts j 15 rjjkhf
UF vd ffgLwJ.
(3) 2011-2012 Uj kil fhoY tu-bry
l kL 2012-2013 Ca myhj braKiw
kW guhk bryf 10rjj mfJsd.
j ca, ytr , , iul kW
g

khztfSF

Uil

tHFj

nghw

lfsh VgLsJ. 2013-2014, 2014-2015 M


MLf ts j 10 rjjkhf UF vd
ffgLwJ.
(4) 2012-2013 M Mo to brYJj %.10,945.31
nfhoahf

klgLsJ.

2012-2013 M

Mofhd to bry bkhj tUth tu 10.88


rjjkhF.

2013-2014 kW

2014-2015 M MLf Kiwna 10.99 rjj


kW 11.09 rjjkhf UF vd ffgLsJ.
III.

_yjd fz bryf
2012-2013 M
bgUks

Mo

caj

_yjd

khy

Fj

bryfis

fUsJ.

mj

isthf, _yjd Fj bryfSF Uj kL


2011-2012 xJL bragl %.16,388.34 nfhoial
mf bjhif mfgL, tu-bry l kL
2012-2013 %.20,856.08 nfho xJL bragLsJ.

99

J 27 rjj cait fhLwJ.

fl kW

Kgzf csla _yjd Fj brydF


%.22,208.20 nfho klgLsJ. J 2013-2014 kW
2014-2015 M MLf 15 rjjkhf tsU vd
ffgLsJ.
IV.

tUth cg kW gwhFiw
2012-2013 M Mo tUth cg %.2,376.07 nfhoahf
UF

vd

klgLsJ.

khykhdJ,

2013-2014 kW 2014-2015 M MLfY bjhlJ


tUth cgia guhkF. 2012-2013 M Mo
gwhFiw

%.19,832.13

nfhoahf

UF

vd

klgLsJ. J khy bkhj cg k 2.87


rjjkhf UF.

tU MLf khy bkhj

cg k gwhFiw j 2013-2014 M
Mo 2.88 Mf, 2014-2015 2.86 Mf UF.
V.

bghJ fl
2012-2013 M Mo khy muR thf mDkfgl
fl ms %.20,716 nfhoahF. UD, muR fl
thFtij Fiwf cnjJsJ.

khy muR

bjhF fu fl thFj %.18,387.47 nfhoahf


kLnk klgLsJ.

31.03.2013 mW tUfhy

it nghwit cl Vida fl %.1,35,060.47


nfhoahf UF.
19.56 rjjkhF.

J khy bkhj cg k

100

VI.

cuthjf
khy jdJ vghuh fl bghWfis Kiwahf
UtJ tUwJ. xbthU MoY YitYs
muR cjuthjf Kija Mo bkhj tUth
fzF tuf 100 rjj msF Fiwthfnth
myJ khy bkhj cg ko 10 rjj
msF Fiwthfnth, t vJ Fiwthdnjh mj
msF mikabgw ntL. 31.3.2012 mW csgo
YitYs muR cjuthjf ms Kija
Mo bkhj tUth tuf 11.95 rjjkhf
khy bkhj cg ko 1.44 rjjkhf
csJ.

xbthU

MoY

sbgW

TWf mogil (Risk weighted)

rha

fzlgl

YitYs muR cuthjf Kija Mo


bkhj tUth fzF tuf 75 rjjF
fhknyh myJ khy bkhj cg ko 7.5
rjjnyh vJ Fiwthdnjh mj msF
Uf ntL.

31.3.2012 mW csgo sbgW

rha TWf mogil fzlgl muR


cuthjf

(Risk

weighted

guarantees)

ms,

bkhj tUth tuf 2.57 rjjkhf khy


bkhj cg ko 0.31 rjjkh csJ.
gadfToa
mfgLtij

lfSF
cWbr

cjuthjf fLgLjgL.

kL

cjuthjf

tif

muR

101

ntWghL msf
j ilgl fhy ytu l, brydf
gntW

dfis

bfhLsJ.

KGikahf

vdnt,

rhaTWf iy.
ts

it

fz
nkY

vLJ

catjfhd

UD, bghUshjhu

Fiwgr

tUth

tuf

ntWgl

thsJ. 2012-2013, 2013-2014 kW 2014-2015 Ma


MLf

tUth

tuf

ts

rjj

msF FiwjhY, cjbjhif khaf kW


_yjd

Fj

bryf

nghw

brydfis

Fiwgjh, tUth cg kW khy bkhj cg


k gwhFiwia 3 rjjF guhkf
aY.

Ko
ekJ khy flj gJ khjf Fljf ms
iy uikig milJsJ. g_whtJ FG
2012-2013

M MLf

yFfis

khy

zJs midJ

mil.

nkY,

MLfY nj iyia guhkJ tU.


*****

tU

102

- GF G

GF
K
K

F CI
A K
M Q

20102010-2011
E

20102010-2011

20112011-12
E

20112011-2012
F
Fd

20122012-20
E

63,419.01
46,639.21

70,187.62
52,433.63

72,770.26
52,942.82

85,552.85
65,474.89

98,793
75,166

43,400.25

47,782.18

49,311.60

59,932.31

70,548

3,238.96

4,651.45

3,631.22

5,542.58

4,618

16,779.80

17,753.99

19,827.44

20,077.96

23,627

10,233.24

10,913.97

11,961.94

12,714.95

15,077

6,546.56

6,840.02

7,865.50

7,363.01

8,549

69,056.76

78,425.80

78,825.12

92,916.11 106,572

(M Q )

21,623.95

23,825.43

24,535.50

26,188.39

31,154

10,107.62

11,635.32

10,883.82

12,080.12

13,774

4,510.80

4,664.69

4,840.17

7,778.45

7,871

20,482.63

24,365.72

23,824.76

29,726.34

34,506

7.13

16.71

7.57

9.61

11,582.67

12,436.27

14,127.39

16,388.34

18,259

741.96

1481.66

605.91

744.86

1000

-5,637.75

-8,238.18

-6,054.86

-7,363.26

-7,778

6,651.19

8,408.45

8,411.42

9,233.40

10,130

10.49%

11.98%

11.56%

10.79%

10.2

35.68

-2,728.69

267.01

536.54

1350

0.06%

-3.89%

0.37%

0.63%

1.3

-0.29%

16.39%

-1.85%

-3.23%

-12,288.94

-16,646.62

-14,466.29

-16,596.66

-17,909

-2.73%

-3.21%

-2.96%

-2.85%

-2.7

4,50,474.00

5,18,576.00

4,87,996.00

5,81,635.00

6,54,340

F K
M GF
M
W
G
GF Pf
K(+) / (( -)

O

K(+) / (( -)
O K (+) /
((-)%
GF K(+) / ((-)J K(+) /
((-)%
GF K(+) / ((-)
G F FH GF K(+) /
((-) %
G F F
F (GSDP)

You might also like