METALET

Metalet jane materiale me structure kokerrzore , qe fitohen me procesin teknologjik te shkrirjes se xeheve perkatese si lende e pare. Pastaj ne proceset ne vazhdim u shtohen substance te cilat u permiresojne vetite qe mund te perdoren si legura me veti te kerkuara. Lidhja e atomeve ne molekula si dhe lidhja e molekulave realizohet me forcat elektostatike ne mes molekulave te poleve te ndryshme. l Lidhjet mund te jene: Kovalente, Jonike

Struktura e metaleve
Ne pergjithesi struktura e metaleve eshte kristalore , dhe nenkupton renditjen e atomeve perberese, gjegjesisht format qe formojne ne mes veti ne procesin e lidhjes
l

Paketimi I thjeshte kubik

Secila sfere ne structure takon kater sfera te njejta ne rrafshin e njejte. Poashtu kjo sfere takon nje sfere ne rrafshin nen te . Secili atom ne kete structure lidhe gjashte fqinje te aferm, qe ne nje menyre secila sfere ka numrin e koordinatave 6.

Paketimi kubik centrik- Body centered cubic (BCC)

Ne sistemin e paketimit kubik centric (BCC) krysisht kemi nje paketim me te dendur qe kryesisht lidhet per rreth diagonals se atomit. Karakteristike eshte qe atomet e nje rendi ne nje rrafsh (sferat e nje rendi) nuk takojne rendin tjeter sic tregohet ne fig. 3.a, mirepo ndaj rrafsheve tjera paketohen duke lene zbrastesira ndaj rrafsheve paraprake, fig.3.b.

Karaktristikat e paketimit Kubik

Paketim kubik centric, dhe karakterizohet me numrin koordinativ 8. (fig.4). Poashtu nje shperndarje apo prezentim I disa menyrave ne Strukturen Kubike centrike jane dhene ne fig. 5.

Struktura heksagonale e paketimit te mbyllur

Ne te dy rastet paketimi I sferave eshte I mbyllur, d.m.th. nje sfere takon gjashte apo tete sfera, ndersa ne tersi formon nje forme heksagonale ne nje rrafsh

Struktura e paketimit te mbyllur kubik

Kjo structure paraqet nje menyre tjeter te paketimit te sferave, ashtuqe atomet nga rrafshi I trete paketohen dhe net e njejten menyre mbyllin zbrastesirat e mbetura ne rrafshin paraprak numri koordinativ eshte 12. Struktura Kubike e tjeshte Kubike qendrore Heksagonale e mbyllur Kubike e mbyllur Numri koordinativ 6 8 12 12

. Ketu

Vetite fizike qe rezultojne prej Struktures se Metaleve

l

Nje prej karakteristikave te metaleve eshte sjellja e tyre ndaj ngarkesave, apo te themi aftesia mbajtese ne terheqje, shtypje apo prerje, dhe gjithsesi aftesia e tij qe te kete deformime pa keputje Nje prej parametrave te rendesishem gjate kesaj procedure eshte Moduli I Elasticitetit qe karakterizon secilin metal

Deformimet Elasto-Plastike
Me rritjen e ngarkeses deri ne nje mase te caktuar materialet sillen si materiale elastike(kufiri I elasticitetit), e me vone kalojne ne nje gjendje tjeter qe e mertojme si gjendje plastike (kur deformimet dhe nderjet nuk jane proporcionale). Keto dy elemente I pershkruajne te gjitha metalet mirepo nuk jane te njejta net e gjitha rastet. Sjellja e ketyre metaleve na sjelle tek disa nocione: materiale te brishta, materiale ductile,etj

Mekanizmi I perforcimit
Metalet te cilat I perdorim per struktura, nuk jane metale te thjeshta por perbehen se paku nga dy elemente. Ne nje menyre keto materiale shtohen ne temperature te ndryshme sepse edhe ne ato temperature e arrine efektin e kerkuar, Kjo me se miri paraqitet ne diagramin e fazes-proceseve ne faza, qe ne fakt paraqet nje harte te kushteve te ekuilibrit ne temperature dhe kushte te caktuara

Diagrami I fazes: Hekur -Karbon

Celiku dhe Giza

Nje prezentim I ketij diagrami tregon nje kompleksivitet mjaft te madh teorik, por ne fakt ne praktike mund te ndahet ne dy grupe: Celik qe permban Carbon deri 1.5 % dhe Hekur I derdhur-Gize Me permbajtje te Carbonit prej 2 deri 4.5 %. Prandaj per celikun do te marrim parasysh anen e majte te diagramit-pjesen e pare.
Permbajtja e Carbonit (%) Hekuri Deri 1.5 Celiku 2.0-4.5 Hekuri I derdhur-giza

Prodhimi I celikut-

Klasifikimi I celiqeve
klasifikimi ne funksion te permbajtjes se karbonit dhe ate: - Celiqe te buta; me permbajtje te karbonit 0.15-0.25% -Celiqe gjysem te forta; me permbajtje te karbonit deri 0.50 % - celiqe te forta; me permbajtje te karbonit deri 1.5% (2.0%)
l

Perpunimi I celikut

perpunimi mekanik perpunimi termik perpunimi kimik

Perpunimi mekanik
Ky perpunim mund te behet ne temperature normale (perpunimi ne te ftohet) dhe ne temperature te rritura (perpunimi ne te nxehte).
l l l l l

Farketimi Preshimi Petezimi Terheqja Shtyerja

Perpunimi termik
Mikro struktura e celikut dhe vetite e celikut si dhe te perberseve mund te permiresohen ne mase te dukshme me perpunimin ne temperature te caktuar(gjate ngrohjes dhe ftohjes).
l l l

Kalitja (annealing) Normalizimi(Normalising) Leshimi

Perpunimi kimik
Nga perdorimi I celikut ne praktike ne varesi nga ambienti,shkalla e agresivitetit, kerkohet nje tretman mbrojtes, e sidomos I siperfaqeve te jashtme. Trajtimet kimike mundesojne nje qendrushmeri ndaj korozionit, apo edhe ndonjehere nje qendrushmeri ndaj abrasionit te siperfaqeve kontaktuese.

Cementimi Nitrimi

Trajtimi I siperfaqeve te jashtme

Vetite mekanike te celikut dhe ekzaminimet e nevojshme

Soliditeti ne terheqje
Eshte vetia kryesore qe e karakterizon celikun ne fazat e eksploatimit, nga se edhe dimensionimi bazohet ne kete veti te celikut.

Standardit Europian EN 10002-1

Pikat karakteristike gjate ekzaminimit

Fmax Rm = A0

(N/mm2)

Zgjatja procentuale
Paraqet zgjatjen e mostres me gjatesi te caktuar ne momentin e keputjes ndaj zgjatjes fillestare

lt l 0 = x100 l0
Gjatesia fillestare mund te kete gjatesi sipas standardeve dhe ate: - epruveta normale-standarde l0 = 200mm - epruveta e shkurter

l0 = 100mm

EN 10002

Kontraksioni i prerjes tethore

A0 A = x100 A0

kontraksioni I prerjes terthore A0 siperfaqja e prerjes terthore para ekzaminimit A Siperfaqja e prerjes terthore pas keputjes.

Fortesia e celikut

Ekzaminimi I fortesise sipas Brinelit

Lakimi
Aftesia e celikut, apo fijeve te celikut, qe nen veprimin e forcave mund te lakohet dhe mos te keputet, e ne te njejten kohe te mbaje ate forme.

Duktiliteti I celikut
l

Aftesia e celikut qe te zgjatet dhe mos te keputet, duke pas parasysh mos humbjen e aftesise mbajtese te vete materialit. (fig.24)

Zgjidhja e celikut per struktura te ndertimit

Zgjidhja e celikut per aplikime te caktuara percaktohet nga disa faktore, ku ata mund te jene: l kerkesa per soliditet ne terheqje l fortesia, duktiliteti l kostoja l kushtet net e cilat do te kryhen punimet. Cdohere zgjidhja e celikut behet duke u mbeshtetur ne Standardet Europiane per llojin apo tipin e caktuar

Fushat e perdorimit te celikut

Perdorimi I celikut si armature per beton

Tabela e shenimit te llojeve te armatures

Sjellja e celikut ne temperatura te larta

Nga aspekti I ndertimitn te strukturave celiku mund te konsiderohet si material mjaft I pershtatshem, mirepo nje veti e dobet e celikut eshte kur temperature rritet ne mase te madhe dhe ate >3000C

Korozioni I metaleve dhe mbrojtja nga korozioni

Ne pergjithesi korozioni mund te shkaktohet nga faktoret : Kimik dhe elektrokimik. Korozioni I celikut ne beton- qe paraqitet si rezultat I pranise se gelqeres se lire ne cimento, qe eshte bazik (pH=12-13). Ne kete rast ne siperfaqe te armatures formohet ferrit kalciumi ( Fe2 O3CaO ) qe siguron nje bashkeveprim te armatures me mjedisin.

Mbrojtja e betonit-celikut ne beton me masa mbrojtese

Metalet e ngjyrosura
Alumini- me mase specifike 2.70 gr/cm3,soliditet relativishtte mire ne terheqje perpunueshmeri me te mire dhe me mundesi te marrjes se formave te ndryshme decorative cdo dite e me teper po zene vende ne strukturat metalike.

Procesi teknologjik I perfitimit te aluminit si dhe reciklimi

Perdorimi I aluminit

Bakri
Eshte prej metaleve me te vjetra qe jane perdorur duke ju falenderuar perpunimit te lehte. Fitohet nga xehja e bakrit , ka ngjyre te kuqeremte, dhe ne pergjithesi mund te perdoret si metal I paster apo edhe si legure, qe njihet si Mesingu Zinku- Karakterizohet me nje structure te mbyllur heksagonale, qe e grupon ne materialet qe ka thyerje te brishte dhe veshtersi e perpunimit ne te ftohet. Perpunimi dhe marrja e formave arrihet ne temperature 100-105 0C, sidomos per llamarina te holla.

Perdorimi I zinkut

Plumbi
l l l l l l l

Atomic Number: 82 Atomic Weight: 207.2 Melting Point: 600.46 K (621.43 F) Boiling Point: 2022 K (3180.2 F) Density: 11.342 grams per cubic centimeter Phase at Room Temperature: Solid Ne aspektin e perdorimit I bute dhe me nje rezistence te larte ndaj korozionit, ka gjete nje perdorim ne izolimet dhe ate izolimet nga rrezet gama, dhe si tille perdoret si mveshje e mureve ne laboratore , rentgene etj si dhe per mbylljen e vrimave me rendesi te vecante.