.

PENGENALAN

Pengenalan Morfologi Bidang Morfologi Morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur, bentuk dan penggolong kata. Struktur kata bermaksud susunan bunyi ujaran atau lambang yang menjadi unit tatabahasa yang bermakna. Bentuk kata pula ialah rupa unit tatabahasa sama ada bentuk tunggal atau hasil daripada proses pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan. Penggolongan kata pula ialah proses menjeniskan perkataan berdasarkan keserupaan bentuk dan latar fungsi dengan anggota lain dalam golongan yang sama. Definisi Morfologi Menurut Kamarudin Hj.Husin dan rakan rakannya dalam bukuPengajian Melayu 1, Ilmu Bahasa dan Kecekapan Berbahasa, 1 9 9 7 : 8 3 , morfologi ialah disiplin ilmu bahasa yang mengkaji struktur, bentuk dan penggolongan kata.Bentuk kata ini merujuk bentuk bunyi atau ujaran sesuatu kata itu. Manakala Abdullah Hassan juga menyatakan definisimorfologi dalambuku Linguistik A m,2007 : 117, morfologi ialah bidang linguistik yang mengkaji bagaimana perkataan dibina.Kajian ini dilakukan terhadap unsurunsur yang membentuk perkataan, proses-proses membentuk perkataan dan bentuk -bentuk perkataan ialah morfem dan kata. Nik Safiah Karim dan rakan rakannya dalam buku Tatabahasa Dewan Edisi Baharu , 2004 : 43 berpendapat morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur , bentuk dan penggolongan

Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

kata.Dengan struktur kata dimaksudkan susunan bentuk bunyi ujaran atau lambang yang turut menjadi unit bahasa yang bermakna. Sehubungan itu, Siti Hajar Hj.HusinA bdulA z iz , dalam bukunya Tatabahasa Bahasa Melayu (Perkataan ), 1996 : 17 telah menyatakanteorim orfologi iaitu morfologi satu cabang daripada ilmu linguistik yang mengkaji soal- soal yang berkaitan dengan kemungkinan adanya perubahan kata, golongan kata, dan makna kata akibat daripada perubahan bentuk kata.Morfologi mengkaji selok belok bentuk kata dan fungsi gramatik atau semantik perubahan kata itu.Beliau juga telah merumuskan bahawa morfologi adalah bidang mengkaji bagaimana morfem membentuk ayat Menurut Rahimah Hj.Sabran dan R ahim Syam dalam buku Kajian morfem itu bergabung untuk

Bahasa Untuk Pelatih Maktab Perguruan ,1985 :152, bidang morfologi merupakan bidang dalam kajian bahasa yang mengkaji tentang perkataan dan cara cara pembentukkannya.O`Grady & Guz man juga menyatakan pendapat pada tahun 2000 :121 dalam buku yang disediakan oleh R adiah Yusoff dan rakan juga rakannya,2004:36 iaitu morfologi adalah merujuk kepada Bloomfield dalam bahawa bukunya Language yang konstruksi telah yang kajian tentang pembentukan kata dan struktur kata. Manakala ahli bahasa iaitu Leonard diterjemahkan oleh Alias Mahpol, Kamaru zaman Mahayiddin dan Noor Ein Mohd.Noor,menyatakan mengandungi Morfologi antara adalah konsituen bentuk-bentuk terikat -konsituennya..

Morfologi meliputi konstruksi kata kata dan bahagian kata

Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

DEFINISI Kata majmuk ialah proses merangkaikan dua atau lebih kata dasar dan bentuk yang terhasil itu membawa makna yang tertentu. Kata majmuk ialah dua kata atau lebih yang menjadi satu dengan erat sekali dan menunjuk atau menimbulkan satu pengertian baru. Kata majmuk termasuk bentuk bahasa yang banyak dibicarakan orang. Berbagaipendapat ahli bahasa menganggap kata majemuk sebagai kata. Anggapan tersebutdidasarkan pada kenyataan bahwa kata majemuk kadangkadang dapat mengalami diberi proses bermorfologi sehingga seperti kata. Misalnya Kata katarumah dapat tangga. afiks menjadiberumah. sehingga

majemuk rumah tangga dapat pula diberi afiks ber- sehingga menjadiberumah Kata rumah dapat diberi afiks me-.....-kan menjadi merumahkan. Kata majemuk kambing hitam dapat diberi afiks me-.....-kan sehingga menjadi mengkambing hitamkan. Dari segi dapatnya kata dan kata majemuk mengalami proses morfologi berupaafiksasi sebenarnya tidak dapat dipakai sebagai ciri bahwa kata majmuk tersebut adalahkata dan bukan frasa. Hal ini saya kemukakan mengingat adanya kenyataan bahwa proses morfologi yang berupa afiksasi dapat pula dikenakan pada frase. Misalnya frasa hitam legam dapat mendapat afiks me- sehingga berwujud menghitam legam. Frase tidak adil dapat diberi afiks ke-.....-an sehingga menjadiketidakadilan. Selain ciri morfologi seperti diatas, biasanya kata majmuk dianggap sebagai katakarena hubungan antara unsur dalam kata majmuk tersebut dianggap sangat erat.Keeratan hubungan tersebut, menurut beberapa ahli ditandai oleh tidak dapatnya katamajemuk tersebut dipisahkan atas unsurunsurnya. Pemisahan itu diwujudkan dalambentuk penyisipan kata lain diantara unsur kata majemuk tersebut. Misalnya rumah makan dan kamar tidur tidak dapat disisipi kata sedangsehingga menjadi rum

Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

1. 2. 3.

Contoh kata majmuk adalah balai raya, rumah tangga, ketua polis dan Namun terdapat juga kata majmuk yang tidak membawa sebarang makna Kata majmuk tidak boleh disisipkan perkataan lain di tengahnya seperti

sebagainya. seperti bagaimana, oleh demikian, walau bagaimana dan sebagainya. perkataan tanda tangan, tidak boleh diletakkan perkataan lain di tengah antara perkataan tanda dan tangan. 4. 5. Dalam penggunaan ayat, kata majmuk tidak dapat berfungsi sebagai kata kerja. Jika kata majmuk ingin digunakan di dalam ayat, ia hendaklah ditukar kepada

kata terbitan seperti contoh di bawah : Tolak ansur Titik berat Kuat kuasa BENTUK KATA MAJMUK Terdapat 3 bentuk kata majmuk dalam bahasa melayu iaitu : a) Kata majmuk rangkaian bebas Alat tulis Jam tangan Terima kasih b) Kata majmuk istilah khusus Keratan rentas
Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

Bertolak ansur Dititikberatkan menguatkuasakan

Jalan raya Timbalan pengarah Penolong pengarah

Tabung uji

Garis lurus Garis pusat

Jangka lukis Telefon dail terus

c) Kata majmuk simpulan bahasa atau kiasan Cepat tangan Makan hati Buah hati Senyum simpul Duit kopi Batu api

KEKECUALIAN BENTUK KATA MAJMUK Terdapat pengecualian bentuk pada sebahagian kata majmuk, iaitu kata ini dieja sebagai satu perkataan walaupun sebenarnya terdiri daripada dua perkataan dasar. Bentuk ini dianggap sudah mantap dan disenaraikan seperti berikut : Apabila Apahal Apakala Bagaimana Barangkali Darihal Daripapda Manakala manalagi Padahal Beritahu Bumiputera Dukacita Jawatankuasa Kakitangan Kerjasama Matahari Antarabangsa Pesuruhjaya Olahraga Sukarela Tandatangan Tanggungjawab Setiausaha Sukacita Suruhanjaya Warganegara

PENGGANDAAN KATA MAJMUK Apabila kata majmuk digandakan, ia hanya melibatkan perkataan ataupun unsur di hadapan sahaja. Walaubagaimanapun, bagi kata majmuk yang terdiri dari simpulan bahasa dan bentuk yang telah mantap, penggandaan melibatkan keseluruhan perkataan seperti berikut :
Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

Jam-jam tangan Jalan-jalan raya Timbalan-timbalan pengarah

Pesuruhjaya-pesuruhjaya Warganegara-warganegara Buah hati-buah hati

KATA GANDA PENGENALAN Definisi Kata ganda adalah kata yang mengalami proses pengulangan dan akan terbentuklah kata ganda. Proses pengulangan ini berlaku dalam 2 cara iaitu : Yang melibatkan seluruh kata dasar Sebagai contohnya daun-daun, baik-baik dan tiap-tiap. Yang melibatkan sebahagian kata dasar sahaja Sebagai contohnya sesungut, jejantas, dan lelangit. Semua golongan kata yang terdiri dari kata nama, kata kerja dan kata adjektif dapat dijadikan sebagai kata ganda, namun secara umumnya kata ganda banyak melibatkan golongan kata nama. Kata Gandaan ialah satu proses pengulangan perkataan. Kata ganda ialah kata yang terbentuk daripada kata yang digandakan sama ada sebahagian atau seluruhnya. Proses pengulangan ini berlaku pada seluruh perkataan ataupun pada bahagianbahagian tertentu dalam perkataan tersebut. Kata ganda terdiri daripada: (a) kata ganda seluruh; (b) kata ganda semu;
Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

(c) kata ganda separa; (d) kata ganda bersajak atau berima; (e) kata ganda berimbuhan.

Terdapat empat jenis kata Gandaan iaitu : a. Gandaan Seluruh Kata b. Gandaan Separa / Separuh c. Gandaan Berirama d. Gandaan Menyaling Gandaan Seluruh Kata Gandaan berlaku pada seluruh perkataan tersebut tanpa ada perubahan. 1. 2. 3. Kata ganda seluruh ialah kata dasar yang digandakan seluruhnya. Kata ganda seluruh mesti diberi tanda sempang (). Kata ganda seluruh terdiri daripada kata nama, kata adjektif, kata kerja, dan

kata keterangan. Contoh : Gandaan kata nama buku-buku lembu-lembu murid-murid kawan-kawan Gandaan Kata kerja baring-baring pandang-pandang jalan-jalan usik-usik Gandaan Adjektif /sifat manis-manis besar-besar awal-awal bulat-bulat

sama ada sebahagian atau seluruhnya. 2. Kata ganda terdiri daripada: (a) kata ganda seluruh; (b) kata ganda semu; (c) kata ganda separa; (d) kata ganda bersajak atau berima;
Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

(e) kata ganda berimbuhan. Kata Ganda Seluruh 1. 2. 3. Kata ganda seluruh ialah kata dasar yang digandakan seluruhnya. Kata ganda seluruh mesti diberi tanda sempang (). Kata ganda seluruh terdiri daripada kata nama, kata adjektif, kata kerja, dan

kata keterangan. Senarai Kata Ganda Seluruh alat-alat awal-awal baik-baik benar-benar besar-besar budak-budak cacing-cacing cepat-cepat curam-curam dalam-dalam daun-daun dekat-dekat elok-elok erat-erat gajah-gajah gemuk-gemuk hampir-hampir hitam-hitam ibu-ibu jarang-jarang jari-jari kadang-kadang kasar-kasar kereta-kereta lazat-lazat lembu-lembu lembut-lembut nakal-nakal nanas-nanas nyaris-nyaris pagi-pagi putih-putih 1. Kata ganda ialah kata yang terbentuk daripada kata yang digandakan 2 Kata Ganda Semu 1. Kata ganda semu ialah kata ganda yang terbentuk daripada kata yang digandakan seluruhnya dan diberi tanda sempang. Kata ganda semu mempunyai makna yang khusus. 3. Kata ganda semu terdiri daripada kata name. Senarai Kata Ganda Semu agaragar analanal angkutangkut antinganting biribiri bulibull dekakdekak epokepok gulagula jemputjemput jentikjentik kanakkanak kisikisi kunangkunang kudakuda kupukupu kurakura labahlabah layanglayang oleholeh ondeonde panjipanji pijatpijat ramarams sumpahsumpah ubunubun umangumang undangundang 3 Kata Ganda Separa 1. Kata ganda separa terbentuk apabila sebahagian daripada kata saja yang digandakan. Senarai Kata Ganda Bersajak/Berima 2. Semua kata ganda separa terdiri daripada kata nama. Senarai Kata Ganda Separa bebawang
Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

bebenang bebudak cecair dedalu dedaun dedawai gegendang geguli jejari jejarum jejentik kekabu kekisi kekunci kekuda lelaki lelangit lelayang pepejal pepijat pepenjuru rerambut sesiku sesungut tetamu tetangga 4 Kata Ganda Bersajak/Berima 1. Kata ganda bersajak atau berima ialah kata ganda yang mengalami persamaan atau penyesuaian bunyi (rima) di pangkal, di hujung, atau seluruhnya apabila digandakan. Contohnya: (a) persamaan bunyi di pangkal: lalu-lalang, beli-belah, dentam-dentum, dan sebagainya. persamaan bunyi di hujung: karut-marut, cerai-berai, calar-balar, dan sebagainya. penyesuaian bunyi seluruhnya: compang-camping, dolak-dalik, huyung-hayang, dan sebagainya. Persamaan Bunyi di Pangkal batu-batan beli-belah bengkang-bengkok corat-coret degap-degup dentam-dentum desas-Jesus Persamaan Bunyi di Hujung anak-pinak calar-balar cerai-berai comot-momot gotong-royong karut-marut kaya-raya Penyesuaian bunyi Seluruhnya bolak-batik compang-camping dolak-dalik gopoh-gapah gunung-ganang haru-biru huru-hara

Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009

gembar-gembur kuih-muih gerak-geri pindah-randah Gandaan Separa Separuh perkataan asalnya. 2. Hanya diambil hujung perkataan itu. Contohnya : lelaki bebola kekuda jejentik Gandaan Berirama kepada perkataan asal. lelabah kekabu

huyung-hayang kacau-bilau

1. Gandaan separa dibina dengan cara memendekkan atau menyingkirkan bahagian

pepohon dedaun

jejari kekisi

1. Gandaan Berirama dibina dengan menambahkan perkataan yang lain bunyinya 2. Berlaku perubahan ejaan dan bunyi perkataan asalnya. Contoh : lauk-pauk tunggangbatu-bata tanah-tanih saudara-mara semak-samun bukit-bukau bengkangbengkok kacau-bilau gelap-gelita

langgang Gandaan Menyalin kata berimbuhan. 2. Perkataan keduanya ditambah me ( N ) contoh : tahu-menahu tolong-menolong jahit-menjahit sulam-menyulam tawar-menawar kata-mengata tari-menari tangis-menangis rampasmerampas

1. Gandaan Menyalin dibina dengan mengekalkan kata dasarnya tetapi diikuti dengan

tarik-menarik kejar-mengejar sepak-menyepak karangtumbukmenumbuk mengarang simpanmenyimpan

Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009