You are on page 1of 12

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

Globalizimi ka reduktuar kostot e prodhimit dhe si rezultat ka rritur mundsit e kompanive nga njra an, dhe nivelin e jetess nga ana tjetr. Globalizimi ka ndryshuar mnyrn se si ne marrim vendimet n lidhje me blerjet, si perceptojm tregun dhe si investojm. Liberalizimi midis shteteve po i zhduk barrierat dhe po i hap dyert nj sistemi global ekonomik. Shqipria, si nj ndr vendet n zhvillim, ndodhet n realizimin e procesit t globalizimit dhe t ndryshimeve t shumta n sektorin ekonomik. Duke qen n fillimet e procesit t hyrjes n Bashkimin Europian, shum ndryshime jan ndrmarr pr t integruar Shqiprin me tendencat ekonomike globale. N Shqipri, n m t shumtn e rasteve, termi globalizim lidhet me Investimet e Huaja Direkte. Shqipria sht e ndrgjegjshme pr ndryshimet q po ndodhin n ekonomin botrore, dhe pr kt arsye ka si qllim primar trheqjen e Investimeve t Huaja Direkte si rruga optimale pr diversifikimin e ekonomis dhe transferimin e tekonologjis. Rritja e rndsis s IHD-ve n bot ka orientuar qeverit drejt promovimit t tyre. Padyshim q Investimet e Huaja Direkte prbjn nj ndr lokomotivat e zhvillimit ekonomik n Rajonin e Ballkanit. Zhvillime radikale jan ndrmarr pr t shndrruar strukturn ekonomike t vendit ton, n nj struktur t orientuar kundrejt IHD-ve, liberalizimit ekonomik, krijimit t nj klime m fleksibile dhe trheqjes s investitorve t huaj. Prgjat 20 viteve t fundit, Shqipria sht shndrruar nga nj ekonomi bujqsore n nj ekonomi t orientuar nga shrbimet. N vitin 2009, sektori i shrbimeve llogaritet n 57.6 % t GDP ose 680.3 Milion , dhe punson 38 % t totalit t fuqis puntore. Investimet e Huaja Direkte n sektorin e shrbimeve prbjn - tn e IHD- ve gjithsej n ekonomin e Shqipris. Por cili sht roli dhe impakti i IHD-ve n sektorin e shrbimeve dhe cilat jan mnyrat e trheqjes s m shum investitorve n kt sektor? Prmes ktij punimi do t mundohemi ti kthejm nj prgjigje ksaj pyetje.

1. Ecuria e IHD-ve n Shqipri Historia e Invesimeve t Huaja Direkte sht mjaft e re n Shqiperi. Gjat periudhs s komunizmit, izolimi total i ekonomis bri t mundur mosekzistencn e IHD-ve n Shqipri. Pas rnies s komunizmit n vitet 90 Shqipria psoi ndryshime politike dhe ekonomike shum sinjifikative, duke i hapur dyert kapitaleve t huaja. Me filimin e dekads s re ekonomia shqiptare hyri n periudhn e saj t rekuperimit, e cila u shfaq me stabilizimin gradual t
2

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

situats makroekonomike dhe t gjetjes s ekuilibrit politik. Kto investime jan t nevojshme n ekonomin ton pr t dhn sinjale se kushtet dhe realiteti ekonomik kan ndryshuar. Niveli i IHD-ve ka shnuar rritje prgjate viteve, megjithat srish jemi pas krahasuar me vendet e tjera n Ballkan. N vitin 2004 niveli i tyre ishte 341 milion $, gati 7 her m shum s n vitin 1999. Pas viteve 2005 dhe 2006, ku niveli i IHD-ve psoi nj rnie t leht (respektivisht n nivelet e 247 dhe 258 milion $), vitet n vazhdim regjistruan nj rritje t konsiderueshme t flukseve t IHD-ve. Po mund t themi pr situatn aktuale t Investimeve t Huaja Direkte n Shqipri? Niveli i IHD-ve n vitin 2010 ishte 1.11 miliard , duke kaprcyer edhe efektet e krizs globale. Shqipria renditet n vendin e 25 nder 141 shtete, pr performancn e IHD-ve (indeksimi i UNCTAD). Sektort prioritar ku m s shumti investohet jan ato t shrbimeve, ndrtimit dhe industris prpunuese. T ardhurat nga IHD-t prbjn rreth 1/5 ose m shum t vlers s kapitalit t brendshm bruto dhe financojn gati gjysmn e deficitit t llogarive korrente. Vendet e Bashkimit Evropian vazhdojn t mbeten investuesit kryesor n Shqipri, me rreth 77 % t ndrmarrjeve me kapital t huaj. Ndr to, vendin kryesor e z Italia me rreth 51 % t ndrmarrjeve t huaja n vend, e ndjekur nga Greqia me rreth 24 % . Reth 32107 punonjs, jan punsuar pran ktyre firmave t huaja. Nje numr i vogel krahasuar me nivelin e lart t fitimeve, gj q tregon pr produktivitetin e punonjsve. Prsa i prket prqendrimit gjeografik brenda territorit t Shqipris, vihet re q IHD-t jan prqendruar kryesisht n Tiran dhe Durrs, qe zn rreth 76 % t totalit t kompanive me kapital t huaj dhe t prbashkt. Ka m pak ose munges totale investimi n qytetet e tjera, q mund t ofrojn mundsi investimi (pr shembull, qytetet bregdetare t cilat jan burime potenciale pr industrin e turizmit). Shqipria ka br progres n drejtim t privatizimit t sektorve kryesor dhe kompanive shtetrore, duke zn nj prqindje t konsiderueshme n stokun e investimeve t huaja direkte dhe n mbulimin e defiitit buxhetor. Privatizimet kryesore i gjejm n, sektorin bankar, telekomunikacionit, dhe industrit kryesore si ato t minierave, energjitiks dhe imentos.

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

Burimi: Banka e Shqipris

Sikurse mund t shikohet edhe nga grafiku, rritja m e madhe e investimeve t huaja direkte vihet re gjat vitit 2000, ku investimet e huaja direkte u rritn me 249%, ndrsa ulja m e madhe vihet re gjat vitit t krizs 1997, ku investimet e huaja direkte u uln me 47%. N vitin 2000 u kryen nj sr privatizimesh (ku u krye dhe privatizimi i par i rndsishm, ai i Banks Kombtare Tregtare), me nj total prej 8.9 miliard leksh duke financuar 22 % t deficitit buxhetor. Viti 1997 ishte viti n t cilin Shqipria prjetoi nj nga krizat me t fuqishme ekonomike, politike dhe sociale. Nj fakt i rndsishm pr tu prmendur sht riinvestimi i fitimeve nga investitort e huaj, ku pr vitin 2009 u riinvestuan 222 milion , 50 milion m shum krahasuar me vitin 2008. Arsyet pse siprmarrsit e huaj po i riinvestojn fitimet e tyre n ekonomin shqiptare vjen pr shkak t reformave t ndermarra. Reformat kryesore prfshijn : Reforma e proesit t regjistrimit t biznesit, ku u prgjysmua numri i hapave dhe u rrit mundsia e veprimit dhe prmes internetit; lehtsimi i proedurave t liencimit; prmirsimi i Kodit Tregtar; reforma fiskale; zhvillimi i politiks tregtare; rritja e numrit t zonave t lira dhe parqeve industriale; dhe rritja e rolit t partnershipit pubik-privat. Prpos ktyre reformave, nj faktor kryesor q ka ndikuar n vendimin e riinvestimit t fitimeve, ka qen dhe kriza financiare e vitit 2008. Avantazhet e larta q ofronte Shqipria (si psh. kosto e ulet pune, pozit t favorshme gjeografike dhe mosinfluencim nga kriza financiare) pr fitime t mtejshme, bn q kto kompani t riinvestonin 92% t fitimeve t tyre gjat vitit 2009.
4

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

Pr vendin ton, besojm se IHD- t kan luajtur rol shum t rndsishm n ritmet e rritjes ekonomike. Nder efektet kryesore qe ato kane sjelle mund te permendim: Rritja e punsimit. Rritja e prodhimit dhe produktivitetit. Implementimi i tekonologjive inovative dhe mbartja e menaxherve nga vendet e origjins. Rritja e t ardhurave t buxhetit prmes pagimit t taksave Rritja e konkurences. Ndikimi n nivelin e importeve dhe eksporteve

2. Roli dhe impakti i IHD-ve n sektorin e shrbimeve Sektori i shrbimeve n Shqiperi sht i ri dhe dinamik. Zhvillimi i ktij sektori ka ndodhur m s shumti gjat pes viteve t fundit. Nse n vitin 1992, 50% e ekonomis ishte bujqsore, sot rreth 58% e ekonomis prbhet nga firmat e shrbimeve. Ky ndryshim arsyetohet me hapjen e ekonomis s vendit n kt periudh. Si pasoj prodhimet bujqsore dhe ato industriale sigurohen me cmime t favorshme nga importi, kurse shrbimet; pr vet karakterin e palvizshm dhe nevojs pr prezencn e klientit; zhvillohen pran tregjeve ku krkohen dhe n sasi gjithnj variabile. Trendi i zhvendosjes s prodhimit nga bujqsia te shrbimet nuk sht shoqruar me t njejtat rezultate n forcn puntore q kto dy sektor angazhojn. Megjithat ky fakt lidhet me divergjencat n produktivitet t ketyre sektorve. Nj ndr faktort kyc n rritjen e prodhimit dhe produktivitetit n sektorin e shrbimeve kan qen Investimet e Huaja Direkte. IHD- t sigurojn kapital, njohuri, aftsi menaxheriale dhe zotsi, duke ndikuar kshtu drejt pr s drejti n produktivitetin dhe output- in e nj vendi. Shoqrit e huaja t shrbimeve kan ofruar cilsi t lart me kosto t ult pr konsumatort prfundimtar por edhe pr firmat vendase, duke nxitur kto t fundit t angazhohen pr rritje t vlers n kuadr t konkurrencs.

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

Burimi : INSTAT

Nisur nga grafiku vrejme q %- jet ndaj PBB pr vitin 2009 jan perkatesisht 57.6 % sektori i shrbimeve, 23.5 % industria dhe ndrtimi dhe 18.9 % bujqsia. Dy shrbimet kryesore n t cilat jan orjentuar IHD- te jan telekomunikacioni dhe ndrmjetsimi financiar me prkatsisht 23% dhe 33% t IHD- ve totale. Nisur nga pesha e rndsishme q kta dy komponent kan, do t trajtojme n vijim rolin dhe impaktin qe ata kan luajtur n ekonomin shqiptare. Telekomunikacioni sht sektori m dinamik i shrbimeve n ekonomin shqiptare. IHD- t n kt sektor u ngritn prmes privatizimeve dhe investimeve rrjedhse nga investitor t huaj.N maj 1996 u ngrit dhe operatori i par i telefonis celulare nga Albanian Mobile Communication (AMC) si nj kompani shtetrore, por q n vitin 2000 do t privatizohej me 85% te aksioneve pr shumn 85.6 mil nga kompania greke Cosmote Telenor Consortium. Vodafone Albania ishte kompania e dyt celulare n Shqipri e licensuar qershor 2001. Kompania e tret q hyri n kt treg n tetor 2008 ishte Eagle Mobile duke punsuar 250 punonjs n kompani dhe 150 t tjer n firmat e kontraktuara. N vitin 2009 kompania e katrt, nj kompani me bashkim fondesh nga investitor shqiptar dhe kosovar, mori lejen pr tiu bashkuar tregun, duke u br e arritshme pr konsumatort vetm n fund t vitit 2010. Sa tham m sipr pr sektorin e telekomunikacionit, IHD- t ktu vijne si pasoj e privatizimeve dhe vetm pas ketij procesi gjenerojn t tjer investitor t huaj pr t rritur konkurrencn dhe IHDt n prgjithsi. N vitin 2009 sektori i telekomunikacionit pati nj rritje prej 20 % ,duke kontribuar me rreth 533 Milion lek n PBB.
6

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

N shrbimet e ndrmjetsimit financiar, aty ku, ndikuar ndoshta edhe nga madhsia e investimeve n kt sektor por edhe nga hapsirat ligjore, IHD- t shfaqen m gjersisht. sht karakteristik e vendeve n tranzicion, q n hapat e para t zhvillimit t ekonomis s tregut, zhvillimi i sektorit financiar t paraprihet nga zhvillimi i sektorit bankar. Ka dy arsye prse nj bank vendos t zgjerohet duke investuar n nj vend t huaj; s pari sht politika e zgjerimit financiar n rang global dhe s dyti pasi ajo ndjek ose paraprin investitort-klient q investojn n po t njejtin vend t huaj. Pr ta konkretizuar mund t cilsojm se BKT, Eagle Mobile dhe AlbTelecom jan t treja kompani turke. Reformimi i ekonomis shqiptare n vitin 1991 solli dhe ristrukturimin e sektorit bankar. Kjo u arrit prmes privatizimit t atyre pak bankave shtetrore nga bankat e fuqishme t vendeve t huaja. Transferimi i kapitaleve dhe njohurive bankare prmes IHD- ve bri t mundur stabilizimin e sistemit finaciar aq shum t rrezikuar nga ndryshimet radikale. Rezultati ishte edhe m i rndsishm, pasi rritja ekonomike sht n prpjestim t drejt me nivelin e zhvillimit t sektorit financiar dhe m konkretisht atij bankar. N shqipri bankat kryesore t huaja jan ato t Austris, Francs, Greqis dhe Italis. Studime t ndryshme kan treguar se prezenca e bankave t vendeve me ekonomi t zhvilluar n nj vend me ekonomi n zhvillim prbn parakusht pr gjenerimin e IHD- ve edhe n t tjer sektor t ekonomis se vendit prits nga kompani t fuqishme t vendit investues. Edhe n rastin e Shqiprsie kjo vrtetohet, pasi investitort e huaj me kapitalin m t madh t investuar jan nga t njejtat vende me investitort e bankave m t fuqishme n vendin ton. Pr t shfaqur edhe ann tjetr t medalies duhet t cilsohen pasojat negative t IHD- ve n sistemin bankar. Kjo lidhet me divergjencat, q domosdoshmrisht ekzistojn midis bankave vendase dhe atyre t huaja. Veanrisht n kushtet e veshtirsive t sektorit, sikurse ishte Kriza Globale e viteve t fundit, pr pasoj t cilsis s diversifikimit t portofolit, bankat vendase kalojn periudha inefience duke humbur, madje duke shkuar edhe drejt falimentimit. Po kshtu dominimi i bankave t huaja krijon rrezikun e ekzistencs s objektivave t tyre n kundrshtim me ato t qeveris s vendit prits, sikur mund t jet pr shembull investimi i parave t grumbulluara prmes depozitave, n kredi dhne kompanive q oprojn jasht shtetit. Megjithat gjat ktyre 20 viteve, por veanrisht 10 vjett e fundit- koh kur sistemi bankar mund t quhet i modernizuar- bankat e huaja kan luajtur rol pozitiv prmes menaxhimit efektiv t riskut dhe bashkpunimit me qeverin e Shqipris, duke rritur varietetin dhe efiencn e shrbimeve financiare dhe duke luajtur nj rol vendimtar n zhvillimin e ekonomis n trsi.
7

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

IHD- t n tregun e sigurimeve, nj sektor aktualisht plotsues pr industrin e shrbimeve financiare n Shqipri, jan relativisht t vona n kohe duke mos qen prezente para vitit 2007. Rritja e tyre bhet intensive n vitin 2008 kur UNIQA Group Austria bleu 45.6% t kapitalit t Sigal Holding dhe Vienna Insurance Group rriti zotrimin e Sigma nga 75% n 87%. Sot kto kompani kan rritur fuqin e tyre duke shtrir investimet n tregun e rajonit. N vitin 2009 sektori pati nj rritje prej 9 % ,duke kontribuar me rreth 443 Milion lek n PBB.

Investimet e Huaja Direkte ne Sektorin e Shrbimeve


800.0

Ne Milion Euro

600.0 400.0 200.0 0.0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Viti/Year

Burimi : INSTAT

Meqen se deri m tani lidhur me rolin dhe impaktin e IHD- ve n sektorin e shrbimeve analiza u prqendrua n t shkuarn dhe t tashmen, pr t br t njetn me t ardhmen e mundshme na vjen n ndihme analiza SWOT. Mnyra klasike pr t treguar se sa ekonomikisht atraktive sht nj hapsir investimi, n rastin ton kjo lidhet me tregun vendas pr investitort e huaj, prdoret analiza SWOT. Pas disa analizave shkencore dhe intervistimit t 40

investitorve t huaj m t fuqishm, sht arritur nj qartsi eksplicide lidhur me fuqit, dobsit, mundsit dhe rreziqet (katr elementt e analizs SWOT), q e karakterizojn sot sektorin e shrbimeve n tregun shqiptar pr IHD- t. Le t cilsojme prbrsit e secilit element prpara se t dalim n nj konkluzion lidhur me kt cshtje. Fuqit: Burimet e shumta nntoksore Treg n rritje Kosto e ult e puns
8

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

Fqinjsia me Italin, Greqin dhe vendet e zhvilluara t Evrops Fuqi puntore e kualifikuar Qarkullim i ult i niveleve drejtuese Rritja e krkesave pr shrbime Nj ambient ligjor i pranueshm pr investim Pozicioni strategjik

Dobsit: Munges t dhnash lidhur me shrbimet e eksporteve Mungesa e nj infrastrukture optimale Shpenzime t larta t telekomunikimit Mungesa e konceptimit t qart t sektorit t shrbimeve dhe IHD-ve lidhur me to Mungesa e studimeve t biznesit q paraqesin pr investitort e huaj kostot dhe konkurrueshmrin cilsor t Shqipris Sektor i dobt financiar Probleme me pronsine e toks Teknologji industriale e vjetruar Ekonomia informale Korrupsioni dhe mungesa e transparencs

Mundsit: Integrimi Europian Rialokim trheqs pr firmat greke dhe italiane Rindrtimi i infrastrukturs

Rreziqet: Konkurrenca e vendeve fqinje Shpenzimet operative, kryesisht ato t telefonis, nuk paraqiten me kosto konkurruese krahasuar me vendet e rajonit Rritja n paga dhe humbja e avantazhit konkurrues t kostos s ulet t puns

Prmes ksaj analize dallohet qart se ato q prbjn penges pr rritjen e IHD- ve n ekonomin e vendit ton n prgjithsi, por edhe n sektorin e shrbimeve n veanti, lidhen me
9

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

mungesn e orientimit strategjik drejt ktyr formave t investimit. Pr t prmirsuar situatn, n sjellje t prfitime ekonomike, qeveria e vendit ton duhet ti kushtoj m shum vmendje krijimit t kushteve fizike, ligjore dhe ekonomike, prmes politikave t qarta. Nga cfar treguam m sipr investimet n shrbimet financiare dhe ato t telefonis jan pasoj ne nisje te privatizimeve. Pas zotrimit firmat privatizuese shtuan kapital t konsiderueshm duke zhvilluar n fund t fundit, ekonomin shqiptare. Pr t trhequr m shum IHD n kto shrbime, por jo vetm,si dhe n sektor t tjer t ekonomis- duhet t mbahet parasysh se sektori i shrbimeve nuk ndikon n rritjen e eksporteve dhe rrjedhimisht n prmirsimin e bilancit tregtar- nevojitet intensifikim i politikave n lehtsimin e kushteve t t brit biznes.

3. Mnyrat e trheqjeve t IHD-ve n sektorin e shrbimeve Nisur nga roli q ka sektori i shrbimeve n Shqipri, do t tregojm prmes disa shembujve se ku mund t rrisim kapacitetin e IHD-ve. Prve shrbimeve t telekomunikimit dhe atij financiar, Shqipria mund t hartoje strategji n terheqjen e t tjera shrbimeve. Msimi prej modeleve t suksesshme dhe zbatimi i tyre do krijonte nj avantazh pr vendin ton. Drejtimet ku mund t nxiten Investimet e Huaja Direkte, n sektorin e shrbimeve jan: Call Center (zyr qendrore q prdoret pr marrjen dhe transmetimin e nj volumi t madh krkesash prmes telefonit) Republika e Filipineve me mbi 50 Call Center, ka br q kompani t listuara n Fortune 500 si Intel, Kodak, Microsoft etj. t hapin Call Center-in e tyre n kt vend. Qeveria Filipinase ka arritur t promovoje kt sektor prmes politikave t saj si : 1) Mbrojtja e t dhnave dhe rregullimi i E-tregtar; 2) Rritja e trajnimeve dhe edukimit prmes programeve specifike pr Call Center; 3) Zhvillimi i teknologjis s telekomunikimit. Qendrat e Prbashkta t Shrbimit (entitet q ka prgjegjsi pr ekzekutimin dhe trajtimin e detyrave t operacioneve specifike si IT, Pagesa, Blerje, Burime Njerzore, Financ, Ligje dhe Sigurimin) Hungaria ka trhequr investitort e huaj n kt sektor pr nj sr arsyesh si: 1) Fuqi puntore konkurruese q vjen si rezultat i shkollimit dhe njohjes s disa gjuhve; 2) Kosto e ult e prons; 3) Qendra Lokale dhe infrastruktur e mir; 4) Lehtsim t lidhjeve qeveri - investitor Shrbimet e IT
10

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

India ka arritur t jet nj qendr e rndsishme e shrbimeve t IT prmes : 1) Bashkpunimit me shoqatat industriale, institucionet akademike, aksionert e kompanive t ndryshme; 2) Zbritje n taksa, tarifa dhe kosto m t ult pr projekte me vler mbi 10 milion $; 3) Krijimi i nj siprfaqe t madhe t quajtur High Tech City ku jan vendosur mijra zyra dhe punonjs n shrbim t IT. Zyrat Qendrore (Vendi ku koordinohen funksionet kryesore t kompanive)

Singapori dhe Dubai kan n vendet e tyre zyrat qndrore, t mijra kompanive ndrkombtare. Pikat e forta t ktyre vendeve jan : 1) Hartimi i nje regjimi t favorshm taksash; 2) Regjistrim dhe liensim i shpejt; 3) Kontrata afatgjata me kompanit (qeraja e toks arrin mbi 50 vjet); 4) Shtrirje e gjer e internetit dhe telekomunikimit; 5) Kosto t ulet dhe stil jete t knaqshm; 6) Infrastruktur e zhvilluar. Kto modele suksesi duhen par si nj piknisje pr t nxitur IHD-t n sektorin e shrbimeve. Eksperienca e ktyre vendeve n trheqjen e Investimeve t Huaja Direkte tregon pr nj zhvillim dhe integrim m t shpejt ekonomiko-politik. Sigurisht q vendosja e tyre n zbatim krkon koh t gjat dhe politika t prshtatshme.

4. Prfundime Sektori i shrbimeve sa vjen e po behet m i rndsishm n t gjith botn, duke punsuar rreth 80 % t fuqis puntore dhe n shum prej vendeve mbi 50% t GDP i takon ktij sektori. N Shqipri sektori i shrbimeve mbetet nj sektor prioritar pr ekonomine, me kontributin q jep n rritjen e shpejt ekonomike, zhvillimin e edukimit dhe nivelit arsimor, dhe krijimin e nj atmosfere pozitive n kuadrin politik dhe infrastrukturor. Rndsia e madhe q kan shrbimet, imponon q t investohet m tepr n kt drejtim. Investimet e Huaja Direkte prgjat viteve t fundit kan br q shrbimet n Shqipri t prmirsohen dhe t rriten. Cdo rritje ekonomike ka domosdoshmrisht ndikime nga IHD-t, veanrisht kur flitet pr periudha afatgjata dhe strategji t veanta. Investitoret e huaj, jan par gjithnj si nj potencial pr t zhvilluar territorin. Megjith rritjen e lart prgjat viteve 2009 dhe 2010, srish niveli i Investimeve t Huaja Direkte n Shqipri sht i ult krahasuar me vendet e rajonit. Pavarsisht nga politikat e shumta mikpritse t qeveris dhe avantazheve konkurruese q karakterizojn Shqiprin, n vendin ton k nj sr problemesh q krijojn nj klim t paprshtatshme dhe antisiprmarrse pr trheqjen e investitorve t huaj.
11

Investimet e Huaja Direkte n Sektorin e Shrbimeve

N nj studim t kryer nga OECD (Organizata per Koperimin Ekonomik dhe Zhvillimin), bazuar n pyetsort, takimet individuale, bisedat dhe shqyrtimin nga afr n vendet e Evrops Juglindore, materiali Motivimet e investitorve t huaj pr t investuar n Shqipri citon: kur investojn n Shqipri, investitort e huaj marrin n konsiderat t gjitha pikat e forta e t dobta q vendi u ofron atyre. T pyetur pr motivimin e tyre pr t investuar n Shqipri, pothuajse t gjith t intervistuarit u prgjigjn se ata prpiqen t bjn nj vlersim dinamik t prparsive dhe mangsive t vendit. Ata mendojn se prparsit e Shqipris po rriten gjithnj e m shum. Ata besojn se procesi i stabilizim-asociimit me Evropn dhe zbatimi i marrveshjeve t tregtis s lir do ta prmirsojn situatn n mnyr t ndjeshme. (OECD, 2003, faqe 51.) Pr t prmirsuar gjendjen aktuale duhen ndrmarr nj sr reformash si: Prmirsimi i klims s biznesit; Lehtsimi i proedurave doganore dhe tatimore; Prmirsimi i proedurave t ankimimit administrativ; Identifikimi i mundsive t investimit n sektor potencial si energjia, minierat, gazi, agrobiznesi dhe turizmi; Prshpejtimi i procesit t privatizimeve si nj burim kryesor i rritjes s IHD-ve; Trajnime t stafit t Albinvest me qllim nxitjen dhe shrbimin ndaj investitorve t huaj; Aktivitete promovuese n vendet e zhvilluara me qllim trheqjen e investitorve t huaj; Hartimi i nj strategjie t qart dhe t realizueshme pr IHD-t.

12

You might also like