www.slowopolskie.

org

Strefa Ojczystego Jzyka

Sowo

POLSKIE
1 31 stycznia 2013 nr 1 (6)

Zota hramota, manifest powstaczego Rzdu Tymczasowego Narodowego 1863, wyd. cyrylic w jzyku ukraiskim (ruskim). Zapowiadaa uwaszczenie i wolno osobist chopw, swobody wyznaniowe, nauczanie w jzyku ojczystym; bya wydrukowana zotymi literami

150 rocznica Powstania Styczniowego

Tuzin zespow wzio udzia w festiwalu Blaski Boego Narodzenia Tak si wszystko zaczo

Nie obyo si bez wzrusze

Grekokatolicy oraz katolicy z piciu obwodw i kilkunastu parai zaprezentowali swe muzyczne umiejtnoci w boonarodzeniowym koncercie. Zapiewane przez nich koldy brzmiay piknie, szczeglnie te najstarsze jak Dzisiaj w Betlejem czy Bg si rodzi. Gdy artyci piewali, niektre starsze panie ukradkiem wycieray zy pynce po policzkach, nucc znajome z dziecistwa sowa... W tym roku festiwal kold Blaski Boego Narodzenia zosta podzielony na dwie czci. Pierwsza

Wybuch i genera Langiewicz

Wobec politycznej aktywizacji mieszkacw Krlestwa Polskiego, do jakiej doszo w latach 1860-62, nienawidzcy wszelkich przejaww myli niepodlegociowej naczelnik rzdu cywilnego margrabia Wielopolski postanowi rozprawi si z ruchem spiskowym. By dopi swego, wpad on na szataski pomys zorganizowania w caym Krlestwie imiennego poboru do wojska. Wszyscy podejrzani o udzia w spisku zostaliby w ten sposb wyapani i osadzeni w koszarach.

W numerze:
WSPLNA
HISTORIA S.5

Fot. Redakcja

Zesp z Kirowohradszczyzny wykonuje maoznane ludowe koldy

Branka - przymusowy pobr do wojska w Krlestwie Polskim

YTOMIERSZCZYZNA - CZ II S.8

- prezentacja regionalnych tradycji zwizanych m.in. z szopkami czy pampuszkami.

Cig dalszy na str. 2.

Ten pobr, czy jak wtedy mwiono branka zostaa zrealizowana na pocztku w Warszawie w nocy z 14 na 15 stycznia 1863 r.
Cig dalszy na str. 10.

Fot. Internet

SERFUJC
PO UKRAISKIM

INTERNECIE S.11

S o w o Po l s k i e g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Reporta / Powstanie Styczniowe

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

Bitwa pod Maogoszczem, gdzie mieci si sztab generaa Langiewicza

Dowdcy Mniej Znani

Antoni Jezioraski by prawdopodobnie jednym z najbardziej utalentowanych dowdcw Powstania Styczniowego. Podobnie jak Langiewicz w Wchocku, czy insurgenci podlascy w Wgrowie, utworzy umocniony obz wojskowy w Kobylance, poonej na samej granicy austriacko-rosyjskiej. Na pocztku maja 1863 roku dwukrotnie prbowali go stamtd wykurzy Rosjanie ale to im si nie udao, mimo i growali liczebnie i dysponowali armatami. Jednak ju po tygodniu od drugiego zwycistwa pod Kobylank oddzia Jezioraskiego poszed w rozsypk, a on sam zosta ciko ranny. Rwnie wiosn 1863 roku, cho nieco wczeniej, powstacz dziaalno podj pukownik Edmund Taczanowski. W wojewdztwie kaliskim zacz szkoli przemykajc si przez prusk granic modzie polsk, pragnc wzi udzia w powstaniu. cznie udao mu si zebra 1200 osb, co stanowio znaczn si. Taczanowski, wzmocniony dodatkowo oddziaem Emila Faucheux, pokona Rosjan w bitwie pod Pyzdrami, po czym pomaszerowa na wschd. Niestety, 8 maja pod Ignacewem zosta rozbity przez dwukrotnie liczniejszego przeciwnika. Latem 1863 roku stoczy jeszcze kilka potyczek m.in. pod Zagrowem. Rwnie wiosn 1863 roku w walkach z zaborc odznaczy si Marcin Borelowski. Od marca stworzy oddzia w okolicach ukowa i najprawdopodobniej samowolnie przyj tytu naczelnego wodza wojsk podlaskich. Jego si stanowiy nie tyle zwycistwa nad Rosjanami,, lecz dua mobilno, ktra pozwolia mu wytrwa do pocztkw wrzenia 1863 roku, kiedy to zgina w bitwie na Sowiej Grze. By autorem zwycistwa w bitwie pod Chrulin, drugie zwycistwo w tym miejscu odnis Heydenreich.
Dominik Szczsny-Kostanecki
Mapa star powstacw styczniowych na Litwie i Rusi z oddziaami rosyjskimi, uoona przez polskiego historyka Stanisawa Zieliskiego w 1913 roku

Fot. Internet

Nie obyo si bez wzrusze

Cig dalszy ze str. 1.

Prezentacja odbywaa si w grnej sali lharmonii. Druga cz - wystpy w sali koncertowej. Mieszanka trzech jzykw: polskiego, ukraiskiego i rosyjskiego oraz korepetycje kold z kadego zaktka Ukrainy, tak wyglday przygotowania zespow do wystpu. Festiwal rozpoczto star i znan na caym wiecie kold Cicha noc, ktr mistrzowsko wykonao trio Aur z Winnicy. Nastpnie na scenie pojawili si kolejni winniczanie, ukraiska Arka Noego oraz paraalny chr z kocioa MB Anielskiej, wykonujc pikn ukraisk kold pij, Jezusie, pij oraz W ciemn nock. Autentyczne ludowe aranacje zabrzmiay na scenie w wykonaniu folklorystycznego zespou z kirowohradzkiej parai pod wezwaniem witego Ducha. Styl wykonania prastarych poleskich i woyskich kold, jest cile zwizany z trybem ycia mieszkacw maych miasteczek oraz wsi Kresw Poudniowo-

W bardzo nowoczesnej manierze zaprezentowaa swoj twrczo modzie z ytomierza, chr rdo. Podczas wykonywania kold, zesp wykorzystywa perkusje i inne instrumenty. Siostry sercanki przywiezy ze Zoczowa nie tylko modzie, wspaniale piewajc po polsku, ale take znane i lubiane koldy. Trudno wymieni wszystkie koldy oraz zespoy, ktre pojawiy si na scenie lharmonii winnickiej, ale podsumowujc festiwal Blaski Boego Narodzenia mona z pewnoci powiedzie, e przewyszy on wszystkie oczekiwania. Ponadto sowa biskupa Leona, przypominajce o koldowaniu nie tylko przed telewizorem ale i w ywych wsplnotach chrzecijaskich, zapady gboko do serca wszystkim, ktrzy jeszcze wtpili w ask Boego Miosierdzia i wielk si Dobrej Nowiny.
Jerzy Wjcicki Wicej na slowopolskie.org

Chr Vox Cordis z Kamieca Podolskiego bierzie udzia w winnickim festiwalu kold

Wschodnich, ktrzy ani chwili ycia nie wyobraaj sobie bez Boga. Przedstawiciele poudniowej stolicy Kresw, chr Vox Cordis zapiewa jedn kold po ukraisku

i dwie po polsku. By to utwr z polskiego musicalu Metro pt. Uciekali, opowiadajcy o ucieczce Jzefa i Maryi z maym Jezusem z Betlejem.

W festiwalu brali take udzia grekokatolicy, ktrzy a capella zapiewali kold Nowa rado staa.

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Redakcja

Fot. Internet

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

Obwd ytomierski

Spotkanie Opatkowe w ytomierskim Domu Polskim Powstacza tragedia w Soowiwce pod ytomierzem
Soowiwka. Wie w obwodzie ytomierskim, pooona w p drogi midzy ytomierzem a Kijowem. Obecnie mieszka tu niespena 1000 osb. Atrakcj tego miejsca jest drewniana cerkiewka, pomalowana gwnie na niebiesko. Zwieczenie malutkiej wieyczki sugeruje nieboskon upstrzony gwiazdami. Wraenie, jakie miejsce to wywiera na zbkanym turycie mona wyrazi sowami: nic nigdy si tu nie dzieje. W maju 1863 Soowiwka bya wiadkiem powstaczej tragedii. Zanim jednak do niej doszo, potrzebne byy osoby dramatu i zawiza musia si wtek opowieci. A ten prowadzi nas niechybnie na Uniwersytet Kijowski w kocwce lat 50. XIX wieku Na fali tak zwanej odwily posewastopolskiej policyjny terror wprowadzony przez cara Mikoaja uleg powanemu zagodzeniu.
Cig dalszy na str. 9.

Rodzinne wito
Przed Boym Narodzeniem w Domu Polskim w ytomierzu odbyo si spotkanie opatkowe dla dzieci, uczcych si jzyka polskiego. Wrd zaproszonych, oprcz uczniw, bya starsza modzie polskiego pochodzenia, ich rodzice oraz nauczyciele.

Spotkania opatkowe, organizowane przez Dom Polski stay si ju tradycyjne, jednak podobna impreza z udziaem dzieci odbya si po raz pierwszy. Najmodsza grupa uczniw zaprezentowaa witeczne przedstawienie, specjalnie przygotowane z tej okazji. Modzi aktorzy opisali, jak wygldaj wita w Polsce i wraz z nauczycielk przygotowali koldy i wystaw Jak zabynie pierwsza gwiazdka. Kade dziecko, ktre aktywnie uczestniczyo w yciu organizacji otrzymao prezent, sodycze oraz specjalny kubek. Po wystawie wszyscy zebrani podzielili si opatkiem, skadajc sobie yczenia. Przy akompaniamencie pianistki arysy Bojko, zapiewano popularne polskie koldy. Rodzice uczniw, studiujcych jzyk polski

Dyrektorka Domu Polskiego Irena Perszko (po lewej) wita uczestnikw spotkania

Trzej krlowie - wersja ytomierska

Historia Zbawienia w ytomierzu

Z okazji wit Boego Narodzenia w ytomierskiej lharmonii zostao zaprezentowane przedstawienie teatralne Historia zbawienia. - Nasza Historia zbawienia ma na celu zwiastowa ludziom o przyjciu na wiat Mioci pod postaci narodzonego Jezusa Chrystusa. Przedstawienie zaczynamy od Adama i Ewy, potem opowiadamy histori Abrama i Sary, Mojesza, koczc na Maryi oraz Jzee, mdrcach i zwykych pasterzach, oddajcych pokon maemu dziecitku Jezus mwi brat Bernard OFM, jeden z organizatorw wystawy. Myl przewodni przedstawienia jest to, e Zbawienie przychodzi nie przez pienidze, wadz czy nauk, a bezporednio przez Jezusa Chrystusa. Dlatego najwaniejszym celem dla nas jest przekazanie wszystkim Radosnej Nowiny.
Redakcja

w DP, bardzo cieszyli si z sukcesw swoich dzieci. Po czterech miesicach zaj wszyscy maj dobre wyniki, a najwaniejsze jest to, e lekcje bardzo si podobaj chopcom i dziewczynkom. - Jestemy bardzo zadowoleni z tego, e moje dzieci maj moliwo brania udziau w tych zajciach. Dzisiejszy dzie jest dla nich prawdziwym witem, tak jak i dla caej naszej rodziny. Ciesz si e tutaj jestemy wszyscy razem. Pragn, by moje dzieci zawsze bray udzia w takiego rodzaju spotkaniach i wystawach, poniewa to

suy ich wszechstronnemu rozwojowi podkrela jeden z rodzicw. - Naprawd, wszystko mi si podoba. Dzisiejsze spotkanie i wystawa byy bardzo ciekawe. Chc, by moje dzieci chodziy do Domu Polskiego, bo to nie s tylko zwyke lekcje jzyka, ale i take zachwycajce zajcia z historii Polski. Jest to tak wane tym bardziej, e ten jzyk jest dla wielu dzieci jzykiem ich przodkw dodaje Maryna Filisejenko, mama jednego z uczniw.
Krystyna Bej

Fot. Redakcja

Konferencja naukowa w ytomierzu

Polska o nich pamita...

W poowie grudnia w ytomierskim Domu Polskim odbyo si przekazanie wypat pieninych kombatantom Wojska Polskiego, czonkom Stowarzyszenia Weteranw WP ytomierszczyzny. Pomoc nansowa realizowana jest przez rzd Rzeczypospolitej Polskiej za porednictwem Konsulatu Generalnego RP w Winnicy i jest przyznawana od 2000 roku. Czonkowie organizacji uwaaj jednak, e waniejszym dla nich, od aspektu nansowego, jest wyraz szacunku, czci i pamici, a take uhonorowanie ich zasug przez Polsk. Podzikowanie za zasugi byym onierzom jest bardzo aktualne, bowiem z roku na rok polskich kombatantw jest coraz mniej... Pukownik Zygmunt Wengowski, prezes stowarzyszenia, uczestnik walk o Warszaw w 1945 roku, aktywista ycia polonijnego ytomierszczyzny, w miar wasnych moliwoci stara si wspiera czonkw swojej organizacji i zaznacza wag doceniania wkadu onierzy polskich walczcych na froncie wschodnim w wyzwoleniu ojczyzny. Stowarzyszenie Weteranw Wojska Polskiego ytomierszczyzny powstao w 1993 roku i wtedy liczyo ponad 350 czonkw. Teraz pozostao ich tylko 60. Wielu z nich ma Odznak Weterana Walk o Niepodlego oraz medal Pro Memoria. Wedug statutu, nagrody te wrczane s osobom, ktre swoj dziaalnoci w sposb wyrany przyczynili si do zachowania i utrwalenia w pamici wiedzy oraz faktw o dziejach i tradycjach narodu.
Alina Zieliska

Inicjatorem konferencji bya organizacja spoeczna Zjednoczenie Szlachty Polskiej, wspierana przez Konsulat Generalny RP w Winnicy. Konferencja bya powicona historii stosunkw polsko-ukraiskich. Przede wszystkim mwiono o traktacie, ktry by zawarty 16 wrzenia 1658 roku w Hadziaczu. W jego wyniku Rzeczpospolita Obojga Narodw miaa przeksztaci si w uni trzech pastw: Krlestwa Polskiego, Wielkiego Ksistwa Litewskiego i Ksistwa Ruskiego (Ukrainy). Niepowodzenie w real-

Natalia Kostecka-Iszczuk w trakcie wykadu

izacji tego projektu doprowadzio do tragicznych skutkw, zarwno dla Ukraicw jak i Polakw. Konferencja jest czci szerszego projektu Historia jednoczy narody, w ramach ktrego Zwizek Szlachty Polskiej na Ukrainie zaprezentowa w poowie ubiegego roku w ytomierskim Domu Polskim z wystaw Rwni z rwnymi, te powicon Ugodzie Hadziackiej, zawartej 16 wrzenia 1658 roku midzy Rzeczpospolit Obojga

Narodw a kozackim wojskiem zaporoskim. Wane jest, e inicjatorami tego porozumienia stali si nasi rodacy: Jerzy Niemirycz i hetman Iwan Wyhowski. Nie ma wtpliwoci, e podobna dyskusja na temat tego historycznego wydarzeniu ma by kontynuowana. Traktat przewidzia sojusz, ktry przeladowa take cele geopolityczne, dotyczce caej Europy.
Wodzimierz Iszczuk

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Wodzimierz Iszczuk

Pod koniec ubiegego roku w sali konferencyjnej ytomierskiego Pastwowego Uniwersytetu im. Iwana Franki odbya si Regionalna Midzyuczelniana Konferencja Naukowa powicona Unii Hadziackiej 1658 roku. W konferencji wzili udzia naukowcy i studenci uniwersytetu imienia Franki oraz Narodowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Dragomanowa.

Historia jednoczy narody

Fot. Redakcja

Obwd Winnicki

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

4
wsze byo wesoym i uroczystym witem. Przedstawiciele polskiej narodowoci dodali na wsplny st swoje wasne potrawy oraz zapiewali koldy w jzyku polskim. Nastpnie gos zabraa Tetiana Pobereniuk, ktra pomaga przy przygotowywaniu prawie wszystkich podobnych imprez w muzeum. Pani Tatiana podkrela, e jest zakochana w ludowych tradycjach Podola, zaznaczajc e od 6 lat, za kadym razem bierze dla siebie co nowego z obrzdw i tradycji mieszkacw. - Musimy przekazywa tradycje naszym dzieciom. Jest mi bardzo mio, e dzisiaj na sali wikszo zaproszonych goci to modzie. Oznacza to, e kultura i tradycje naszych narodw bd przekazywane z pokolenia na pokolenie, jeszcze przez wiele lat mwi ona. Wiktor Kusakowski, wykadowca winnickiego Pedagogicznego Uniwersytetu im. Kociubiskiego, etnograf i etnolog jest optymist co do tego, e tradycja nie zaginie. - Bardzo cieszy mnie, e kadego roku w muzeum odbywaj si podobne spotkania, na naszych oczach oywaj dawne tradycje i kultura. Myl, e nasze obyczaje przetrwaj oraz bd aktualne, nawet za 200 lat, jest w nich bowiem ukryta gboka mdro naszych narodw.
Ania Szapak Wicej na slowopolskie.org

Rne tradycje wigilijne na Podolu

Nie tylko kutia

Fot. Wadysaw Bezruczenko

Z pocztkiem nowego roku w winnickim Muzeum Krajoznawczym odby si festiwal podolskich tradycji boonarodzeniowych Bogata kutia.

Dzieci kolduj w kociele MB Anielskiej

W kociele Matki Boskiej Anielskiej odby si koncert kold. Wystpili mali artyci w wieku od 6 do 8 lat. Polskie koldy piewano po ukraisku. Boonarodzeniowe koncerty w kociele kapucynw stay si ju coroczn tradycj. Staym uczestnikiem tych koncertw bya i jest ukraiska Arka Noego. Tym razem pomagali maluchom i doroli chrzyci, a may Jezus w szopce nad ich gowami cicho spa w na sianku w przytulnych ramionach Maryi...
Redakcja

Ukraiski zesp prezentuje swoj twrczo

brane przez Nasti Pobereniuk, jedn z mieszkanek tego rejonu. Na Podolu mieszka okoo 100 rnych narodowoci. Ich przedstawiciele dziaaj aktywnie w ponad stu organizacjach spoecznych, ktre staraj si zachowa kultur i tosamo swojego narodu mieszkajcego na Ukrainie. Polakw przedstawiaa Helena Gawryluk z Konfederacji Polakw Podola XXI wieku. Przedstawiciele polskiej organizacji opowiedzieli o tym, jak

wituj Boe Narodzenie wierni Kocioa rzymskokatolickiego na Podolu. Tradycyjnie po modlitwie, gowa rodziny dzieli opatek, na stole jest podanych 12 potraw, pachnie godzikiem, cynamonem i innymi przyprawami... Wrd polskich wigilijnych potraw najbardziej znane na Podolu s pierogi z grzybami, makowiec, miodowe ciasteczka i inne przysmaki. Przede wszystkim na stole powinien sta wigilijny uzwar. Boe Narodzenie w Polsce za-

Konferencja naukowa w Winnicy

1 Winnicka Druyna Harcerska czeka na nowych skautw

Fot. Antonina Dnistriaska

19 grudnia Stowarzyszenie Studentw Medykw im. Macieja Payskiego zorganizowao w Winnicy konferencj Wybitni lekarze Podola.

Wybitni medycy
Studenci Medycy z Winnicy

Nie tylko fajne mundury

dziaalno stowarzyszenia odnowiono. Studenci polskiego pochodzenia z Winnicy dowiedzieli si wiele ciekawostek z wystpu Anastazji Sawickiej o yciu oraz twrczoci Ludwika Malinowskiego, zaoyciela Winnickiego Szpitala Obwodowego. Konferencja staa si take okazj do wigilijnego spotkania studentw i do zoenia sobie ycze. Kurator stowarzyszenia Antonina Dnistriaska, przekazaa najserdeczniejsze yczenia z okazji Boego Narodzenia oraz Nowego Roku (sylwestra) czonkom stowarzyszenia od konsula generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Winnicy oraz innych pracownikw polskiej placwki dyplomatycznej. W 2013 roku studenci planuj wzi udzia w Kongresie Polonii Medycznej w Krakowie, doczajc do pracy nad materiaami naukowymi take kolegw z polskich uczelni, a take kontynuowa poszukiwanie wiadomoci historycznych o dziaalnoci polskich lekarzy na Kresach. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych do wsppracy.
Antonina Dnistrianska

Studentki Anna Kobasiuk i Wiktoria Gajduczyk odszukay w archiwach oraz innych miejscach materiay o yciu, pracy lekarskiej oraz naukowych osigniciach lekarzy Polakw, ktrzy mieszkali na kresowym Podolu, wnoszc znaczcy wkad w rozwj miejscowej i wiatowej medycyny. Wodzimierz Wyskowicz i Jzef Rolle, to powszechnie znane z podrcznikw nazwiska, ale mao kto wie, e np. Wodzimierz Wysokowcz urodzi si 2 (14 marca) 1854 roku na kresach I Rzeczypospolitej w Gajsynie. Od 1884 roku pracowa na stanowisku profesora Charkowskiego Uniwersytetu, a od 1895 roku, jako profesor Uniwersytetu Kijowskiego. Wysokowicz napisa mas prac w dziedzinie patologicznej anatomii, bakteriologii oraz epidemiologii i jest uwaany za jednego z twrcw nauki o immunitecie.

W poowie grudnia odbyo si spotkanie harcerzy 1 Winnickiej Druyny Harcerskiej Pielgrzym z ich z warszawskimi kolegami ze Zwizku Harcerstwa Rzeczypospolitej oraz z ukraiskimi Pastunami (Past ukraiski ruch skautingowy). Okazj do poznania si bya akcja Paczka, w ramach ktrej polskie rodziny mieszkajce na Ukrainie otrzymay paczki ywnociowe z Polski. Przedwiteczne spotkanie nie obyo si bez koldowania, wsplnych gier, zabaw oraz opowieci o harcerstwie w Polsce i na Ukrainie. Uzgodniono rwnie plany na dalszej wsppracy. Historia Winnickiej Druyny Harcerskiej i w ogle ruchu harcerskiego w Winnicy, rozpocza si w 2003 roku. Na pomys reaktywacji harcerstwa w tym miecie wpada druhna Krystyna Adamska ze rodowiska lwowskich harcerskich instruktorw. Pani Krystyna wraz z kilkoma innymi instruktorami zorganizowaa we wrzeniu 2003 roku pierwsze warsztaty, ktre miay zapozna winnick modzie z ruchem harcerskim. Po warsztatach pojawi si zastp Pielgrzym, pierwszym jego druynowym zostaa Alicja Biaoszycka i penia sw funkcj do 2008 roku. Nastpn druynow

Fot. Jerzy Wjcicki

Koldowanie u kapucynw

Ju od 7 lat, na pocztku stycznia, w pomieszczeniach byego klasztoru jezuitw odbywa si boonarodzeniowa impreza, skupiajca przedstawicieli rnych narodowoci za wsplnym witecznym stoem. W tym roku gociom zaproponowano do degustacji ponad 12 rodzajw rnych potraw, wrd ktrych znalazy si rwnie i polskie kresowe przysmaki: kutia, uzwar, pierogi, gobki. eby przybliy zaproszonym gociom tradycje obchodw wita Boego Narodzenia u rnych narodowoci, przedstawiciele muzeum postanowili organizowa imprez w stylu obchodw witego Wieczoru w atmosferze rodzinnych spotka z koldami oraz wasnymi obyczajami. W witeczny nastrj i uroczyst atmosfer wprowadziy goci przedstawicielki rejonu Pogrebyszcze, wykonujc regionalne koldy, ze-

zostaa Inna Siczkoriz. W ten sposb ju od 10 lat harcerstwo peni wan rol w wychowaniu modziey polskiego pochodzenia na Ukrainie. W 2004 roku 25 harcerzy z zastpu Pielgrzym uczestniczyo w obozie Oaza, ktry stacjonowa w odlegoci kilometra od obozu lwowskiej druyny. By to pierwszy samodzielny obz druyny. Zwykle obz harcerski trwa okoo trzech tygodni, po takim obozie kady mody harcerz czuje si zdrowszy, bardziej wysportowany. Nabywa nowych dowiadcze i ma nowych znajomych. Wszyscy harcerze uczestnicz w pracach obozowych, rozbijaniu namiotw, zajciach gospodarczych, pracuj w polowej kuchni. Na obozie harcerskim nie moe obej si bez gier polowych, biegw i oczywicie prac spoecznych. Na co dzie Winnicka Druyna Harcerska organizuje spotkania integracyjne, bierze udzia w konkursie piosenki Hakop, uczestniczy w Rajdzie konkursie logicznym, pomaga Kocioowi katolickiemu w przygotowaniu do wit religijnych, porzdkuje polskie cmentarze przed Dniem Wszystkich witych, i odwiedza groby polskich onierzy oraz innych wybitnych Polakw.
Inna Siczkoriz, Wiktorija Siczkoriz

Bardzo ciekaw postaci wiatowej medycyny by Jzef Antonie Rolle (1830-1894), ktry urodzi si na wsi Rola szarogrodzkiego powiatu. Jzef Rolle, z zawodu lekarz-psychiatra, ukoczy Kijowski Uniwersytet, by czonkiem korespondentem Krakowskiej Akademii Nauk, czonkiem honorowym Podolskiej Akademii Nauk (od 1863 roku), zaoycielem Stowarzyszenia Polskich Lekarzy w 1859 roku w Kamiecu-Podolskim, zaoycielem medycznej biblioteki oraz medycznokrajoznawczego muzeum na Podolu. Po Powstaniu Styczniowym 1863 roku, czonkw stowarzyszenia represjonowano i po 12 latach, dziki Jzefowi Rolle oraz Kazimierzowi Przyborowskiemu

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

Obwd Chmielnicki

W kolejnym dniu koncertu, do koldnikw przyczy si rwnie biskup Leon Dubrawski. W jego obecnoci paraanka Lubow Barwinska wykonaa kold na muzyk Nowa radist staa - Sumnyj swiatyj wieczr, opowiadajc o zimie 1946 roku, kiedy komunici masowo aresztowali mieszkacw Galicji i wywozili zesacw na Syberi gdzie czekaa ich pewna mier. Ukraiska oraz polska historia s na tyle nierozerwalne, e mona w nich znale wicej cech wsplnych ni przeciwiestw czy powodw do koniktw. Prawda te jest

Ilustracja, przedstawiajca dzieci, koldnikw z Ukrainy Zachodniej

Fot. Internet

W chmielnickim kociele Chrystusa Krla Wszechwiata odby si koncert ukraiskich oraz polskich kold z udziaem laureata midzynarodowych konkursw, dziecicego chru Podolskie sowiki ze Szkoy Muzycznej nr 1. Wspaniale zaprezentoway si take zespoy Dywocwit, Rozmaj, Kamerton, Sonecznik, Barwy, Druba i Weseka. W ten sposb ponad 20 kold po polsku oraz ukraisku zapiewano podczas tego koncertu.

Wsplna historia

wsplna, szczeglnie o makabrycznych zbrodniach ZSRS w stosunku do chrzecijan i patriotw. Nigdy nie wolno nam o tym zapomnie.
FM

Zapakan matk, dziecko dopytuje, mamo, mamo, gdzie nasz tata, czemu z nami nie wituje? Tata nasz daleko, na mronym Sybirze, przypomina wity Wieczr i chrzecijask nasz wiar. W tiurmy zaganiali, wioski rujnowali, Tak moskiewscy kaci Ukrain mordowali...

Wsplne koldowanie z biskupem Leonem Dubrawskim

Sumnyj wity wieczr

Smutny wity wieczr w 46 roku, a na naszej Ukrainie, pacz na kadym kroku. Siady do wieczerzy, mama z dziecitkami, Zamiast zacz t wieczerz, Zalali si wszyscy zami.

Opatkowe spotkanie
Ponad 30 ksiy oraz braci zakonnych franciszkanw z Kustodii w. Michaa Archanioa zebrao si w kociele w. Anny w Poonnem na zorganizowanym przez episkopat spotkaniu opatkowym. Msz w. celebrowali biskup ordynariusz kamieniecki Leon Dubrawski oraz biskup pomocniczy kijowskoytomierski Stanisaw Szyrokoradiuk. Jak inne podobne spotkania, to w Poonnem odbyo si w atmosferze towarzyszcej wielkiemu witu Narodzenia Paskiego i byo okazj do tego, by bracia zakonni mogli spotka si i omwi wsplne problemy.
ZP

6 stycznia w 94 miastach na wiecie, w tym i kresowym Kamiecu Podolskim odbyy si jaseka uliczne i Orszaki Trzech Krli. Ksidz Jerzy Malewski, proboszcz parai Najwitszego Serca Jezusowego w Kamiecu Podolskim, ju po raz kolejny organizowa procesj z udziaem duej iloci dzieci, ubranych we wspaniae kolorowe kostiumy i oczywicie Trzech Krli, symbolizujcych trzy kontynenty Europ, Azj oraz Afryk.

W wiatowym Orszaku Trzech Krli

Fot. CREDO

Jaseka w Kamiecu Podolskim

Koncert muzyki Vialdiego w murach kocioa Chrystusa Krla

Pikne jaseka na dziedzicu kamienieckiego kocioa zawsze zbieray tumy ludzi. W tym roku byo podobnie. Oprcz tradycyjnych biblijnych postaci, ksidz Jerzy przy jasekach umieci take zajczki, lisy, osioka oraz inne lene zwierzta. Najwicej ciesz si z mini zoo najmniejsi paraanie. Moja trzyletnia crka nie moe oderwa wzroku od szopki. Wszystko jej si podoba,

a najbardziej anioki, ktre krc si na maym dziecitkiem Jezus mwi jedna z paraanek. Zaciekawili si jasekami take i prawosawni. - Przychodz tutaj kadego roku. Bo wiem, e zawsze przy kociele bdzie czekaa na mnie wspaniaa szopka. Mj wnuk te uwielbia oglda wszystkie gurki, ktre ruszaj si, krc si i byszcz opowiada Ludmia Szamraj. Zabytkowy Kamieniec Podolski od nowa kreuje nowe tradycje boonarodzeniowe. yczymy parai Najwitszego Serca Jezusowego duo kolejnych udanych Orszakw Trzech Krli.

Mamy nadziej, e w kolejnych latach innie miasta Podola i Polesia te docz si do tradycji boonarodzeniowych sprzed kilkuset lat i stan si wizytwk naszych Kresw. Obwd Chmielnicki moe cieszy si ju dwoma podobnymi imprezami: podobny Orszak Trzech Krli odby si take i w byym Poskirowie. Warto podzikowa biskupowi Leonu Dubrawskiemu za wsparcie duchowe i organizacyjne w podobnych imprezach.
Redakcja / CREDO

Chwaa na wysokoci Bogu

Na kilka dni przed wigili Boego Narodzenia w chmielnickim kociele Chrystusa Krla Wszechwiata odby si koncert muzyki Vivaldiego Gloria In Excelsis Deo. Ogromny koci Chrystusa Krla ledwo zmieci wszystkich chtnych, ktrzy chcieli posucha znanych utworw muzyki klasycznej w wykonaniu Chmielnickiego Akademickiego Municypalnego Chru przy akompaniamencie orkiestry chmielnickiej lharmonii. Wystp artystw zosta poprzedzony uroczyst Msz wit, ktr odprawi ksidz Anatol Biowus, proboszcz chmielnickiej wityni. wito muzyki klasycznej w murach kocioa Chrystusa Krla Wszechwiata trwao blisko dwie godziny. Zostawio w sercach suchaczy niezapomniane wspomnienia i jeszcze bardziej podkrelio niezapomnian atmosfer oczekiwania na przyjcie Dziecitka Jezus.
Franciszek Miciski

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. FM

Fot. Redakcja

Reporta

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

Prezentacja pyty Olesi Sinczuk w Kijowie

Wszyscy jestemy Sowianami

Fot. Polskie Towarzystwo im. Adama Mickiewicza w Kijowie Fot. Polskie Towarzystwo im. Adama Mickiewicza w Kijowie

W poowie grudnia w Kijowskim Muzeum Narodowym Literatury Ukrainy odbyo si wspaniae wito muzyki i poezji. wito czce kultury Ukrainy oraz Polski. Moda piewaczka z Kijowa, pochodzca z podolskiej Winnicy, kompozytorka, laureatka wielu midzynarodowych konkursw - Olesia Sinczuk, prezentowaa unikalny projekt, pyt CD swoich pieni do sw utworw Marii Konopnickiej.

Cienk, niewidzialn strun muzyki, mistrzyni poczya rne wieki, poddajc stare utwory wspczesnym aranacjom, przekazujc widowni wszystkie uczucia oraz gos serca polskiej poetki. Koncert zacz si wystpem duetu ety oraz gli, wykonanych wasnorcznie przez muzyka Oleksija Zootuchina. Oddech czasw staroytnych, duch czenia narodw sowiaskich brzmia w kadym motywie, w kadym akordzie melodii. Radosny muzyczny obraz grany na ecie splata si z pieni o wierzbie, gbok lozo kompozycji Pjd, pjd, medytacyjn cisz pieni Rankiem w polu, oddechem kosmicznej

Olesia Sinczuk wykonuje polskie i ukraiskie piosenki

Konsul RP w Kijowie Rafa Wolski

mioci w pieni Nie swataa mnie Swatka. Porywajce rytmy w wykonaniu jednego z najbardziej znanych perkusistw Ukrainy Siergija Jaksona, dodawao do kadej kompozycji oryginalnego etnicznego kolorytu. Wyjtkowo zabrzmiay poetyczne fortepianowe kompozycje Olesi Jasne rosy oraz Czuo, powicone Fryderykowi Chopinowi. Klucze abdzi dotkn

nieba cichymi skrzydami... serce Warszawy pene czuoci wito! Woda przepywa przez lata moje serce bije w sercu twoim, Fryderyku! Mocnym wezwaniem do ludzkoci zabrzmiaa pie Rezerwat Wszechwiata, hymn do planety, proba o jej zachowanie. Ten utwr wykona Jarosaw Du, mody utalentowany bandurzysta, kompozytor i pianista.

Nastpnie wykonawcy podarowali widzom kompozycj w stylu etno-scenki, przedstawiajc zabawy ludowe na polskich Kujawach. Wielko ducha polskiego narodu, potny patriotyzm, harmonia ducha - poczyy si w jednolitym porywie z mdroci, wsplnymi korzeniami wszystkich narodw sowiaskich! Na koniec koncertu sowa podzikowania wygosi konsul generalny RP Rafa Wolski oraz

zasuone artystki Ukrainy Raisa Nedaszkowska i Olesia Sinczuk. Ostatnio narasta wsppraca pomidzy polskimi organizacjami spoecznociowymi w Kijowie a regionalnymi stowarzyszeniami polonijnymi w Winnicy, ytomierzu i Chmielnickim. Planowane s wsplne imprezy i festiwale w miejscach, zwizanych z histori I i II Rzeczypospolitej.
Tatjana Kolesniczenko, (tumaczya Ania Szapak)

Szkoa w ytomierzu wzbogacia si o nowe pomoce naukowe

Interaktywny prezent
W ytomierskiej szkole nr 36 zapanowaa witeczna atmosfera. Uczniowie i uczennice z najmodszych klas piewaj koldy, opowiadaj wierszyki w jzyku polskim i bawi si wok wysokiej choinki. Styczniowa pora u dzieci najczciej kojarzy si z noworocznymi zabawami i oczywicie oczekiwaniem na ferie zimowe oraz prezenty. szkoa take wsppracuje z innymi podstawwkami w Polsce. Dlatego poczenie internetu ze zwykymi lekcji jest dla naszej szkoy bardzo wane. Prezent ktry otrzymalimy daje nam moliwo podwyszenia nauczania. Moemy organizowa ciekawsze i bardziej zrozumiae lekcje. Cieszymy si, e s ludzie, dla ktrych dobroczynno jest bardzo wana i ktrzy rozumiej znaczenie owiaty w dzisiejszych czasach, a ponadto pochylaj si nad problemami dzieci polskiego pochodzenia mwi Leonid Kotenko, dyrektor szkoy.

Z okazji wit Jurij Woderacki, prezes ytomierskiego Regionalnego Zwizku Przedsibiorcw przekaza podstawwce wspaniay prezent, sprzt komputerowy skadajcy si z routera oraz tablicy interaktywnej. Dzisiaj w naszej szkole jest szczeglna i niezwyczajna chwila. Dziki wsparciu Jurija Woderackiego otwieramy w szkole centrum technologii multimedialnych. W naszej placwce ju od 10 lat trwa nauczanie jzyka polskiego,

Tablice interaktywne umoliwiaj wywietlanie dowolnych rodzajw informacji multimedialnej np. pliki tekstowe, strony internetowe, zdjcia, prezentacje, lmy w duym formacie. Jednak najwaniejsz jej cech jest pena interakcja z uytkownikiem. Na kadym wywietlonym na tablicy obrazie, zdjciu, tekcie mona pisa, notowa, zaznacza, podkrela. Wszystkie, naniesione na tablic

notatki mona zapisa czy rozesa poczt e-mail, umieci na serwerze szkolnym lub wydrukowa. Istnieje take moliwo prowadzenia na ywo pokazw i eksperymentw, na lekcjach biologii, przyrody, chemii, zyki oraz omawiania wynikw w oparciu o widoczne na tablicy wykresy, tabele, zestawienia, do ktrych na bieco mona wprowadza dane. - Bardzo mi si podoba nowa tablica. Na lekcjach moemy oglda rne lmy. Teraz na przykad ogldamy lm o hetmanach ukraiskich. Zajcia z historii stay si bardziej ciekawsze przyznaje Anna Krasnoperowa z klasy VIII b, a jej kolega Dmytro Kulyda dodaje: - Dla mnie taka tablica jest zupenie nowym odkryciem. Uwaam, e nieraz przyda si nam na zajciach. Audiowizualna informacja jest duo ciekawsza. Moemy oglda lmy, pracowa z mapami, pisa na tablicy pisakami. Lekcje staj si dynamiczne i ciekawsze.
Krystyna Bej

Za nami 2012 rok, przyszed wic czas na jego podsumowanie

Oby nie byo gorzej

Podczas gdy wadze Ukrainy oraz Polski przygotowyway si do mistrzostw Euro 2012, Polacy na Kresach yli swoim zwyczajnym yciem, otrzymujc nowe Karty Polaka, biorc udzia w polskich witach narodowych i religijnych. Wnosili duy wkad w rozwj stosunkw polsko-ukraiskich, szczeglnie w okresie intensywnej rusykacji oraz wzmocnienia wpywu wadz centralnych Ukrainy na ycie prowincji. Na pocztku marca Winnic odwiedzia wystawa Wolni z Wolnymi, powicona Powstaniu Styczniowemu (rok 2013 upywa w Polsce pod znakiem wydarze 1863 roku). Ekspozycja odwiedzia nie tylko Winnic, ale te inne miasta na Ukrainie i wywoaa dyskusje o Powstaniu Styczniowym, nierwnej walce polskiego narodu z rosyjskim zaborc.
Cig dalszy na str. 10.

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

Moja Maa Ojczyzna

W VII stuleciu na terenach wspczesnej ytomierszczyzny zaczy pojawia si pierwsze due osiedla i miasteczka. Wwczas I Rzeczpospolita bya na tyle mocna i zjednoczona, e przekazywaa postp cywilizacyjny z terenw Europy na dzikie terytoria Rusi. Dlatego Polacy byli jednymi z pierwszych zaoycieli wsi Zabrodzie. Osadnicy wykarczowali las, zagospodarowali obejcia, orali ziemi pod rol. Pierwsza ulica Zabrodzia otrzymaa nazw Paleniowszczyzna, od wypalania drzew i krzakw.

Zabrodzie na ytomierszczynie

Po zawarciu Unii Lubelskiej, na terenie Rusi zacz szerzy si katolicyzm, nie bez pewnego napicia w stosunkach pomidzy Polakami a ludnoci, zamieszka na terenie obecnej ytomierszczyzny. Ale wtedy miejscowe prawosawne duchowiestwo uwaao, e Cerkiew Unicka, zachowujc ukraisk obrzdowo, jzyki naboestwa i prawosawny kalendarz, stanie si podoem zgody pomidzy katolicyzmem a prawosawiem. Unia Lubelska wprowadzia take istotne przemiany do ycia gospodarczego miejscowej ludnoci, w efekcie zostaa ona wpisana do oglnoeuropejskich procesw gospodarczych, co doprowadzio do intensykacji produkcji rolnej. Po okupowaniu Woynia przez Rosj (1793 r.), carat pozostawi bez zmian spoeczno-gospodarczy ustrj, ktry istnia za czasw Rzeczypospolitej. eby utrzyma swoj rodzin, chopi wykonywali zawd, przekazywany im z pokolenia na pokolenie, zachowujc swoje instrumenty oraz inne specyczne rodki techniczne a take tradycje ludowe. Z przyjciem do wadzy w Rosji carycy Katarzyny wzmocni si wpyw tego kraju na prawosawie w Polsce, gwnym celem byo skasowanie skutkw Unii Lubelskiej. Nie bez pomocy carycy w 1764 roku na polskim tronie znalaz si Stanisaw August Poniatowski. Caryca wymagaa od polskiego rzdu poprawy sytuacji z prawosawiem w granicach I Rzeczypospolitej. W 1768 roku Katarzyna zawara umow z Polsk, wedug ktrej w granicach tego pastwa miaa by zagwarantowana wolno prawosawnego wyznania. Na skutek podpisania tej umowy, Rosja otrzymuje instrument do umocnienia swego wpywu na sytuacj nie tylko religijn ale i polityczn w Polsce. Jednak wikszo Polakw nie chciaa pogodzi si z prorosyjsk polityk wasnego rzdu i bronili swoich interesw. Wydarzenia tego czasu odbiy si echem i w Zabrodziu. Po wsi poszy pogoski, jakoby Kata-

Koci w Zabrodziu

kilka dni chowali si w gstych zarolach, dziki czemu nikt z nich nie ucierpia. Po reformie rolnej 1861 r. wie stopniowo przechodzia na towarowo - pienine stosunki, chocia chopi nadal siali pszenic, jczmie, len i chmiel oraz sadzili ziemniaki. We wsi byo kilka chmielnikw, nalecych do Ukraicw i Polakw. Pod koniec XV stulecia na Polesiu nasiliy si uciski polskiej ludnoci, wywoujc oczywicie niezadowolenie wrd miejscowych. Kulminacj protestu stao si Powstanie Styczniowe 1863 r., skierowane przeciw rosyjskiemu ujarzmieniu. Organizatorem zbrojnego powstania na ytomierszczynie zosta dmund Rycki. Mieszkacy Zabrodzia nie stali biernie na uboczu wydarze 1863 roku. W nocy z 26 na 27 kwietnia Tymczasowy Rzd na Rusi na czele Edmundem Ryckim, rozpowszechni odezw Do Polakw na Rusi z apelem, by poprze braci w Polsce i na Litwie. W wyznaczonych miejscowociach zaczy zbiera si uzbrojone druyny powstacw. Do tych druyn doczyli i zabrodscy powstacy. Carski nakaz obowizujcy od 5 marca 1863 r. ustala nowe reguy dla naoenia sekwestru na majtki tych Polakw, ktrzy byli zamieszani w powstanie. Przewidywa, e konskowany majtek zostanie przekazany w rozporzdzenie gubernialnych wadz, a w powiatach wczesnym izbom pastwowego majtku. Waciciel i jego rodzina tracili prawo do jakichkolwiek roszcze sdowych.

Piotr Gradowski naley do Zwizku Krajoznawcw Ukrainy

rzyna wydaa polecenie, ktre zobowizywao prawosawnych, by zabijali katolickich ksiy oraz ydw. W skutej tych pogosek zacza si panika. Na arenie politycznej pojawili si ludowi bohaterowie Gonta i Maksym Zalizniak, ktrzy stanli na czele powstania prawosawnych Ukraicw przeciwko katolikom. Coraz wicej miasteczek i wsi zostao wcignietych w krwawy wir tej tragedii, wzmacniay si przeciwiestwa wewntrzne pomidzy Ukraicami a Polakami.

Wedug opowieci mieszkacw Zabrodzia, Zoi Maleniowskiej i Katarzyny Tooczko, prawosawni z ssiedniej wsi Wysokie z powiconymi w miejscowej cerkwi noami, widami i siekierami wyruszyli na Zabrodzie, by rozprawi si ze szlachcicami... Warto zaznaczy, e Polacy w tym okresie stanowili zaledwie jedn trzeci ludnoci wsi. Na szczcie, bratowa szlachcica Tatury zawiadomia zabrodskich Polakw o niebezpieczestwie. Zdoali oni w por uciec do lasu i przez

Kolejnym carskim nakazem (27 maja 1864 r.) w zachodnich guberniach, na caej Prawobrzenej Ukrainie, Polakom i nawet Ukraicom, onatym z Polkami, zabroniono zajmowa stanowiska administracyjne. Nakaz ten obowizywa a do bolszewickiego przewrotu 1917 roku. Po Powstaniu Styczniowym ograniczenie swobd polskiej ludnoci dosigo krytycznej granicy. Wszystkie rodki carskiej administracji skierowano na to, eby z czasem nie uywano na Ukrainie sowa Polak. Do 1912 roku zmarych katolikw Zabrodzia chowano na polskim cmentarzu w ytomierzu. W nastpnym roku polska wsplnota wsi z wielkim trudem zdobya dziak ziemi dla zagospodarowania miejscowego katolickiego cmentarza, duo stara dooy w to Wincenty Tarnawski. Katolicka kaplica i polska szkoa zostaa zbudowana w Zabrodziu w 1908 roku. W szkole uczono dzieci w jzyku polskim. Uczyli si tam katolicy i prawosawni. Po rewolucji pozostaa tylko nazwa polska szkoa. Od 1926 roku w pomieszczeniu tym miecia si sowiecka podstawwka, a od 1934 roku szkoa siedmioletnia. W 1975 roku zbudowano now jednopitrow redni szko, a pomieszczenia starej zburzono. Dzi w Zabrodziu Ukraicy i Polacy yj w zgodzie. Ssiedzi odnosz si do siebie z szacunkiem. Na katolickie wita prawosawni s zapraszani do Polakw. Na prawosawne wita, Polacy s gomi u Ukraicw. 16 sierpnia 2008 roku w Zabrodziu odbyo si uroczyste powicenie naronego kamienia kaplicy Bogosawionej Dziewicy Maryi i witego Mikoaja. W tym dniu przed kaplic zebrali si mieszkacy wsi, przedstawiciele polskiej wsplnoty z ytomierza i otaczajcych Zabrodzie wsi. Warto przypomnie, e ju w 1908 roku w centrum Zabrodzia Polacy wybudowali drewnian kaplic, w ktrej znajdoway si dwie cudowne ikony Bogosawionej Dziewicy Maryi i witego Mikoaja. Los nie by litociwy dla wityni ze strony komunistycznych wadz. W 1937 roku kaplic przeksztacono w klub ze szkoln bibliotek. W 2007 roku prawie doszcztnie zrujnowan budowl przekazano katolikom. Dziki ksidzu Ludwikowi Kamilewskiemu i paraanom Zabrodzia i ytomierza, kaplica bya przebudowana i obecnie peni rol kocioa. W kaplicy, zbudowanej przez zabrodzian (duo pracy oraz pienidzy dooy Piotr Pitkowski), naboestwa odbywaj si w dwch jzykach, polskim i ukraiskim.
Piotr Gradowski

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Redakcja

Fot. Piotr Gradowski

Nieznana Ukraina

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

Polskie zamki i rezydencje na Ukrainie

ytomierszczyzna - cz II
Zim 1992 roku razem z koleg dotarlimy autobusem do zanieonego Berdyczowa i jego latarni morskiej, drogowskazu dla wszystkich wdrowcw, klasztoru karmelitw bosych, ktry wtedy jeszcze lea w ruinach. Nasza podr zaczynamy z rejonu ryskiego. Dostajemy si drogi - 0615, ktr dojedamy do wsi Zarzecze, gdzie obok cerkwi skrcamy w prawo i przez Topory dostajemy si do Rogaczw. Na skraju wsi, porodku zarosego parku, stoi przepikny neoklasycystyczny paac, zamieniony przez komunistw w szko. W 1908 roku na miejscu starego paacu swoich przodkw, Wieczysaw Karnicki wybudowa now rezydencj, prace architektoniczne nadzorowa Karol wanicki. Paac mia kilka przepiknych sal, w szczeglnoci jadalni (na lewo od wejcia), w ktrej kiedy znajdowa si dbowy st, nad ktrym wieci ogromny krysztaowy yrandol, a wzdu cian, na marmurowych schodkach pony kandelabry. Westybul ozdabiay miedzioryty z wizerunkami koni. Karnicki mia w Rogaczach jedn z najwikszych stajni arabskich koni na Woyniu. W Zielonym Gabinecie ulubion rzecz waciciela bya chiska magiczna lampa, a w serwantce przechowywana bya kolekcja tabakierek z poowy XVIII wieku. Niektre z nich byy zote, inne ozdobione brylantami. Zoty pokj suy dla przyj. Ponad gowami goci wisiay dwie akwarele Juliusza Kossaka, obrazujce bitw pod Chocimiem. Ostatnia wacicielka Rogaczw Stefania Podgrska zdya wywie do Warszawy wikszo cennych rzeczy i tym samym uchronia je przed pogromem bolszewickim. Niestety, wszystkie te pamitki przepady podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Dzi paac, po tym jak przeniesiono szko do innego pomieszczenia, wieci pustkami. We wntrzach, oprcz fragmentw ornamentw w jadalni, nic nie przypomina o czasach Karnickiego. Ludzie mwi, e dom kupi jaki kijowski biznesmen, lecz sdzc z ruin, nie ma on czasu ani pienidzy na renowacj paacu. Powracamy do Zarzecza. Na przeciwlegym boku Rostawicy ley Ryn. W centrum miasta, na terenie fermy mlecznej, znajduje si byy majtek rotmistrza Antoniego Zotnickiego. Wybudowano go w 1860 roku w stylu woskiej willi. Wdrowiec Urbaski wspomina o duej, na ca szeroko paacu wdowie majtki, ocenione na 25 mln rubli. Ewelina znw spotkaa si z Balzakiem za granic, i wreszcie zaprosia go do Wierzchowni, ktr pisarz po raz pierwszy odwiedzi jesieni 1844 roku. Wydzielono mu salon, gabinet i sypialni na pitrze, czym Francuz by bardzo zachwycony. Napisa do swej siostry: Wyobra sobie, e ta Wierzchownia to prawie Luwr, jest tutaj pi czy sze apartamentw dla goci, podobnych do moich. Zakochani cieszyli si szczciem, lecz stosunki trzeba byo formalizowa, a car Mikoaj I zgadza si na lub Haskiej z Balzakiem, tylko pod warunkiem konskaty wszystkich jej majtkw. Wyjcie znaleziono, zorganizowawszy lub jedynej crki Eweliny Anny (ojcem ktrej by podobno nie Wacaw Haski, a domowy lekarz Adolf Knotte) z Jerzym Mniszkiem z Wysznowca. Faktycznie, matka i crka rozdzieliy dziedzictwo. Haska, Balzak i Mniszek wkrtce przyjechali do Parya, gdzie kupili dom, do ktrego przewieli sporo kosztownych rzeczy z Werchowni i Wysznowca. W szczeglnoci dwie prace Antuana Watto, obrazy Van Dyka, Kanaletto, Lucasa Kranasa, Grioze, Rembrandta. Jednak niektrzy paryscy eksperci zakwestionowali autentyczno kilku pcien. Wreszcie w marcu 1850 roku Ewelina Haska i Balzak wzili lub kocielny w berdyczowskiej wityni w. Barbary i wyjechali do Francji, gdzie pisarz wkrtce zmar. Wdowa spacia ogromne dugi ma, przeznaczya take cz pienidzy jego matce, lecz szybko zapomniaa o wielkiej mioci, zawizawszy romans z pisarzem Fleri, a po nim zakochawszy si we wasnym portrecicie. Wierzchowni Anna z Haskich Mniszek sprzedaa stryjowi Adamowi Rzewuskiemu, ktry mia z reputacj wrd Polakw przez swoje uczestnictwo w stumieniu Powstania Listopadowego. W 1862 roku nauczycielem jego dzieci by znany polski malarz wdrowiec Napoleon Orda, ktremu zawdziczamy liczne obrazy, w zdecydowanej wikszoci prawobrzenych majtkw szlachty. Poniewa wierzchowniaska rezydencja zachowaa si prawie w pierwotnym wygldzie, myl, e warto poda jej dokadny opis. Paacowe frontony s godne podziwu: nad wejciem centralnym znajduje si paskorzeba z Apollonem na koniu, w parku wrd zaroli chowa si grupa mitologicznych bogi. Westybul, gdzie teraz wisz podobizny Eweliny Haskiej, kiedy by obwieszony myliwskimi trofeami Adama Witolda Rzewuskiego. Z niego traamy do duej

sali balowej, nad wejciem do ktrej usytuowany by balkon dla orkiestry.

Fot. Dmytro Atoniuk

W czasach Balzaka sta tutaj marmurowy kominek i malachitowe wazy. Zachowaa si przepikna oryginalna lepnina z mitologicznymi scenami, w szczeglnoci Skadanie oary Apollonowi. By moe, take znajdowa si tu prastary zegar Marii Mniszek, ony Ledmytria, przywieziony z Wysznowca. Z lewej strony do balowej sali przylegaa jadalnia z duym rozsuwanym stoem i kolekcj porcelany. Po prawej stronie znajdowa si Rowy Salon, gdzie wisiaa podobizna Balzaka w sutannie dominikanina, w ktrej lubi on tu pracowa. Z salonem ssiadoway Bkitna Sala - buduar pani Eweliny i pomieszczenie do gry w bilard z krconymi schodami, ktre prowadziy na drug kondygnacj do biblioteki. W niej przechowywano kilka tysicy ksig, a take cennych listw np. korespondencj Adama Mickiewicza z Karolin Sobask. Na drugiej kondygnacji znajdoway si pokoje wacicieli i powaniejszych goci. Z apartamentw Balzaka ocala jego gabinet, w ktrym napisa Macoch, Deputowanego od i Drobnych bourgoisw. Ocala st pisarza, jego oryginalny kostur, a take kominek. Obok rezydencji stoj dwie ocyny. W lewej znajdowaa si kuchnia, gdzie trzymano przepirki i kuropatwy, ktre tak lubi Balzak, w prawym yli skromniejsi gocie gospodarzy. Teraz mieszka tam stary str, ktry ma klucze do paacu. W parku znajduje si ciekawy rodzinny grobowiec Haskich i Rzewuskich, gdzie by pochowany Wacaw Haski. Przeksztacono go na prawosawn cerkiew. Koo cerkwi widnieje masywny kamienny most ukowy, pod ktrym zachowaa si odnowiona balzakowa studnia z bardzo smaczn wod. Kiedy w parku, co przechodzi w las i zajmuje blisko 100 ha, byy jeszcze szklarnia z egzotycznymi drzewami i rolinami oraz dom myliwski. Wspomniany Adam Witold Rzewuski trzyma tam na wolnoci jelenie i dziki. Na polowanie wyjeda w towarzyszeniu druyny strzeleckiej. Ju od kilku lat w paacu trwa gruntowny remont, ktry przez brak pienidzy chyba nigdy nie zostanie zakoczony. Jednak w niektrych pomieszczeniach wci jest technikum. W przyszoci planuj tutaj stworzy due artystyczne centrum.
Dmytro Antoniuk

Paac w Rogaczach

sali, a take o dwch salonach. Pierwszy by udekorowany widokami Pompei i Napoli, w drugim znajdowaa si serwantka z wosk porcelan, a take cenne francuskie i angielskie akwarele. W 1922 roku do Ryna przyjedaj ukraiscy repatrianci z Kanady, ktrych uwiodo komunistyczne haso Ziemia chopom!. Zorganizowali oni w paacu Kanadyjsk komun, gruntownie przebudowujc budynek. Z pierwotnej architektury zostao tylko pokrge skrzydo, gdzie Zotnicki mia kaplic. Z Ryna ruszamy na Kijw, skrcajc w prawo jedziemy prosto, przez wie Jagniatyn do Wierzchowni, do najbardziej znanego na ytomierszczynie paacu. Droga, jak wszdzie na ukraiskiej prowincji, nie jest najlepsza. Przez poow stulecia we wszystkich wieckich salonach imperium rosyjskiego i Francji, rozbrzmieway porywajce opowieci o mioci i lubie Honore de Balzaka z Ewelin z Rzewuskich Hask, ktra mieszkaa w werchowiaskim paacu... Marszaek woyskiej szlachty Wacaw Haski, otrzymawszy od ojca w dziedzictwo, oprcz innych majtkw Werchowni, zbudowa tu w latach 20. wieku klasycystyczny paac (francuski architekt Blerio) dla swojej modej ony Eweliny. Nawiasem mwic,

bya ona rodzon siostr Karoliny Sobaskiej, awanturnicy i kochanki Adama Mickiewicza. Haski by dobrze wyksztacony, studiowa w Wiedniu i by uwaany za czowieka o postpowych pogldach. Lecz swoim poddanym nie przebacza najmniejszej winy. Trzyma oskaronych chopw w wizieniu, ktre zachowao si w podziemnym korytarzu posiadoci, prowadzcym od prawej ocyny do paacu. Pan Wacaw zajmowa si komercj i gospodark roln. Trzymywa swoj o 18 lat modsz on w Wierzchowni, jak w zotej klatce, kupujc jej ozdoby, lektury i wszystko, czego zapragna, lecz nie pozwala jej wychodzi samej na miasto czy bale. Nic dziwnego, e charakter Eweliny ksztatowa si pod wpywem romantycznej wspczesnej literatury. Ksiki byy jej jedynymi przyjacimi. Szczeglnie zafascynoway j utwory Balzaka, do ktrego odwaya si wreszcie napisa, oczywicie potajemnie. Pisarz odpowiedzia jej i w nastpnych listach pani Haska ju nie krya uczu. Nawizaa si listowna mio, ktra przerodzia si w prawdziwe uczucie. Ewelina po raz pierwszy spotkaa si z pisarzem w szwajcarskim Neushatel, kiedy Haski nareszcie zdecydowa si na zagraniczn podr z maonk. Po 22 latach niezbyt ciepego maeskiego ycia, w 1841 roku Wacaw Haski umar, zostawiwszy

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

Reporta / Powstanie Styczniowe

Powstacza tragedia w Soowiwce pod ytomierzem

Cig dalszy ze str. 3.

Trzej Krlowie po winnicku

Wieczorem 6 stycznia, gdy wikszo prawosawnych oraz grekokatolikw zasiada przy wigilijnej wieczerzy, w kociele MB Anielskiej w Winnicy odbywao si przedstawienie teatralne, zwizane z przypadajcym na ten dzie witem Objawienia Paskiego, potocznie zwanym witem Trzech Krli.

Trzej Krlowie zawitali do Winnicy

Zaprezentowano dwie scenki. Pierwsza to tradycyjne zoenie darw maemu Jezusowi przez przedstawicieli trzech kontynentw. Kraje arabskie reprezentowa Rami Mokbil, ktrego tata pochodzi z Jemenu. Druga scenka, to historia maego chopca i jego siostry, ktrych rodzice wyjechali za prac do innego kraju i chcieli zastpi dzieciom swoj nieobecno wysyaniem pienidzy z zagranicy. Opraw muzyczn zapewnili czonkowie starszych wsplnot, wrd nich by Walery Franczuk, aktywny uczestnik konkursw, organizowanych przez nasze Sowo Polskie.

Wydarzenia sprzed ponad dwch tysicy lat przybliyli gociom czonkowie winnickich wsplnot neokatehumenalnych.

Pod koniec przedstawienia wszystkim dzieciom wrczono drobne upominki ufundowane przez neokatehumenat, a doroli dostali powicon kred, by na drzwiach swoich domw i mieszka napisa C+M+B, potwierdzajc, e s chrzecijanami i mog udzieli pomocy kademu potrzebujcemu, kto zapuka do ich domu. Wanie do tego nawoywa w kazaniu brat Pawe OFM Cap, podczas kazania na polskiej porannej Mszy w.
Jerzy Wjcicki Wicej na slowopolskie.org

Grupa radykalnych spoecznie studentw polskiego i naleaoby chyba rzec ukraiskiego pochodzenia (Wodzimierz Antonowicz) zaoya pod przewodnictwem Narcyza Jankowskiego pniejszego czonka wadz powstaczych warszawskich konspiracyjny Zwizek Trojnicki. Po kilku latach w rodowisku tym znalaz si Antoni Jurjewicz, wedug pamitnikarzy: modzieniec nadzwyczaj sympatyczny, mwicy cicho i skromnie, ale pynnie i przekonywujco, odznaczajcy si nawet w swoim rodowisku radykalizmem plasujcym go na lewym skrzydle obozu czerwonych. Kiedy Zwizek Trojnicki podporzdkowa si nadzorujcemu przygotowanie insurekcji Komitetowi Centralnemu Narodowemu, w wyniku czego przeobrazi si w Wydzia Prowincjonalny Rusi, moliwe, e Jurjewicz pozosta w jego onie, cho opinie historykw s w tej materii sprzeczne. Nasz bohater wykorzysta okres poprzedzajcy powstanie uyczajc swojego mieszkania w Kijowie do celw konspiracyjnych tam przetrzymywano bro i ulotki. 7 maja 1863 wyruszy na czele elitarnej, 21-osobowej grupy modziey, wrd ktrej nikt nie przekroczy 25 lat, by gosi na wsi ukraiskiej Zot Hramot dokument powstaczego rzdu dajcy chopom wolno i nadajcy im na wasno uytkowan ziemi. W XIX wieku by to najpikniejszy akt zmierzajcy do pojednania szlachty z ludem. Grupa Jurjewicza (w ktrej znalazo si dwch prawosawnych), chodzc od wsi do wsi, spotykaa si

raczej z biern niechci, chocia odnotowano te przypadek pozytywnej recepcji polityki polskiego rzdu. Jednak we wsi Soowiwka doszo do tragedii. Na heroldw wolnoci czekali ju podburzeni przez wadze chopi. Wykoczeni 3-dniowym marszem studenci podjli si mimo wszystko prby wytumaczenia wocianom celw powstania. Ci odpowiedzieli, e nic im nie zrobi, ale puci wolno nie mog, bo ich Moskale bd za to mordowa. Powstacy zoyli bro, poniewa nie chcieli przelewa krwi tych, za ktrych wolno stanli do walki. Jurjewicz wygosi wtedy synne sowa: zginiemy, ale przynajmniej pozostanie po nas pami. W ktrym momencie ze strony ludu pad strza. Zosta on potraktowany jako sygna do rozpoczcia rzezi Nie trwaa ona dugo. Na miejscu zgino 9 osb. 12 rannych zostao wydanych w rce wadz. Jurjewicz jako dowdca grupy majcy by poddanym dugiemu ledztwu zosta osadzony w cytadeli kijowskiej. I tu dochodzi do jednego z najbardziej spektakularnych epizodw Powstania Styczniowego, ktry moe sta si scenariuszem dobrego lmu sensacyjnego. Ot Jurjewicz nie czeka z zaoonymi rkami na wyrok, tylko najpierw usiuje wyway kraty w oknach, a gdy to si nie udaje dry tunel, ktrym ucieka na wolno. Wyjeda z kraju, prowadzi dziaalno patriotyczn wszdzie tam, gdzie widzi moliwoci politycznego dziaania na rzecz sprawy polskiej. Jednak w 1867 otwieraj mu si otrzymane w Soowiwce rany. Niebawem umiera w Paryu, gdzie jest pochowany.
Dominik Szczsny-Kostanecki

Jedna z nagrd dla dziennikarzy polonijnych traa do ytomierza

Przekaz obiektywny, odwany i krytyczny

Pod koniec grudnia w Senacie RP zostay wrczone nagrody marszaka w konkursie na publikacje pt. Senat opiekunem Polonii. Wicedyrektor gabinetu marszaka Senatu Zdzisaw Iwanicki poinformowa, e konkurs organizowany ju po raz 10, by adresowany do dziennikarzy mediw polonijnych. Jego celem byo pokazanie roli Senatu jako opiekuna Polonii i Polakw, mieszkajcych za granic. Autorami prac konkursowych byli dziennikarze z Czech, Niemiec, Rosji, Ukrainy i Polski. Decyzj jury zostay przyznane nastpujce nagrody: jedno z wyrnie otrzymaa praca sygnowana godem Jaskka, ktrej autork jest Wiktoria LaskowskaSzczur wraz z zespoem. Jest to reporta Nie zapomnielimy o Polsce... o dziaalnoci ytomierskiego Obwodowego Zwizku Polakw na Ukrainie, wyem Lotos, ktrej autork jest Teresa Pakosz. Jest to reporta zatytuowany Wyjci spod opieki Senatu, wyemitowany na antenie Radia Lww Polskiego Towarzystwa Radiowego. Ilustruje on trudn sytuacj polskich mediw: stacji radiowych i czasopism, ktrych adresatami s Polacy mieszkajcy na Ukrainie po tym, jak Ministerstwo Spraw Zagranicznych przejo nansowanie Polonii.

Fot. Wadysaw Bezruczenko

Wiktoria Laskowska-Szczur otrzymuje dyplom z rk Bogdana Borusewicza

Marszaek Bogdan Borusewicz podzikowa nagrodzonym dziennikarzom za wykonanie trudnej i cikiej pracy, podkrelajc rnorodno merytoryczn i formaln prac. - Jako marszaek Senatu, od samego pocztku swej dziaalnoci staraem si, przy wsparciu Komisji Emigracji i cznoci z Polakami za Granic, ksztatowa wiadome

emitowany w miejscowej telewizji. ytormierszczyzn zamieszkuje ok. 100 tysicy Polakw, ktrzy mog podtrzymywa wizi z macierz

dziki aktywnoci organizacji polonijnej, wspieranej przez Senat. Nagrod III stopnia jury przyznao pracy oznaczonej god-

widoczne wsparcie Izby Wyszej dla mediw polonijnych. Podsumowa on, e na przestrzeni lat Senat wspar rodakw sum okoo 300 mln dolarw z budetu pastwa. Marszaek Senatu wyrazi nadziej, e w 2013 r. ta pomoc, udzielana przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych, ktre przejo rodki budetowe na ten cel, bdzie rosa. Przyzna on, e by przeciwnikiem zmiany ulokowania tych rodkw. - Skadam wam serdeczne yczenia, ebycie si dobrze czuli z nami w Polsce, ale i w krajach zamieszkania. Z perspektywy lat widz, jak pozycja rodakw za granic staje si coraz pewniejsza. Pamitajcie o tym, e macierz interesuje si swymi crkami i synami rozsianymi po caym wiecie powiedzia marszaek Borusewicz.
(Tekst na podstawie artykuu z www.senat.gov.pl)

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Internet

Reporta / Powstanie Styczniowe

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

10

Cig dalszy ze str. 1.

Wybuch powstania i kampania Langiewicza

Oby nie byo gorzej

Cig dalszy ze str. 6.

Branka w duej mierze traa w prni. Okazao si bowiem, e modzie bya na tyle zakonspirowana, e wadze nie wiedziay nic o jej podziemnej dziaalnoci, bd zdya ju schroni si w Puszczy Kampinoskiej na zachd od Warszawy, gdzie pozostawaa bezpieczna. Jednake by to dopiero pierwszy cios. Za nim mia przyj kolejny branka na prowincji. Wobec rosncego zagroenia, Komitet Centralny Narodowy penicy rol rzdu podziemnego pastwa polskiego zdecydowa si uprzedzi ruch przeciwnika, wyznaczajc pocztek powstania na 22 stycznia. W wydanym Manifecie Komitet, wystpujc pod nazw Tymczasowego Rzdu Narodowego ogosi uwaszczenie chopw i wzywa Nard Polski, Litwy i Rusi do broni [] na straszny bj zagady, bj ostatni europejskiej cywilizacji z dzikim barbaystwem Azji. Tak zaczo si Powstanie styczniowe. Pierwszym jego naczelnikiem, czy jak wtedy mwiono dyktatorem mia z woli Rzdu Tymczasowego zosta przybyy z Francji Ludwik Mierosawski. Bya to posta wielce kontrowersyjna. Z jednej strony bohater walk europejskich rewolucji narodowych, uczestnik powstania wielkopolskiego w 1848 roku, a jednoczenie osobowo szeroka, butna, zarozumiaa do granic moliwoci. Po dwch potyczkach stoczonych na Kujawach wyjecha z kraju obraony na cay wiat. Kilkakrotnie modykowany i w gruncie rzeczy do oglny plan powstania zakada, e w momencie wybuchu dojdzie do symultanicznego wystpienia oddziaw, zniesione zostan rosyjskie posterunki i zdobyta bro, a caoci dopeni koncentryczny marsz na Warszaw. W nocy z 22 na 23 stycznia 6 tysicy onierzy przeprowadzio 29 akcji, gwnie w wojewdztwach

zwycistwach pod Jedlni, Szydowcem i Bodzentynem oraz przejciowym utworzeniu obozu wojskowego w Wchocku, przysza poraka pod Maogoszczem (24 II) bitwa, w ktrej bra udzia bohater Wiernej Rzeki eromskiego, ksi Odrow. Wkrtce jednak Langiewicz zrewanowa si Rosjanom w nocnej bitwie pod Ska (4/5 III). Warto zaznaczy, e w starciu tym zgin Andrij Potebnia, bdcy symbolem udziau Ukraicw w powstaniu.

Genera Marian Langiewicz

sandomierskim, lubelskim i podlaskim, w wyniku czego zdobyto 250 sztuk broni palnej i troch pienidzy. Nie udaa si podjta przez Zygmunta Padlewskiego prba zajcia Pocka, ktry brany by pod uwag jako siedziba pragncych ujawni si przed spoeczestwem wadz powstania. Na terenie Kongreswki Rosjanie dysponowali wtedy 100 tys. wojsk. Jakim cudem powstanie przetrwao przez pierwsze dni przy tak olbrzymiej dysproporcji si, pozostaje tematem rozwaa historykw. Prawdopodobnie zawinili sami Rosjanie. Przeraeni widmem klski i przeceniajcy siy przeciwnika, zarzdzili koncentracj wojsk, zmniejszajc liczb posterunkw z 180 do 42. W niektrych miejscowociach okupant stawia wyjtkowo saby opr, co wywoywao u miejscowej ludnoci wraenie tryumfu insurekcji. Jednym z najwaniejszych dowdcw tego pocztkowego okresu by Marian Langiewicz, naczelnik wojskowy wojewdztwa sandomierskiego, a wkrtce rwnie i krakowskiego. Po pocztkowych

Tymczasem pozostajcy a do tej pory na uboczu przeciwnicy powstania, zwani potocznie biaymi postanowili wysun kandydatur Langiewicza na wodza naczelnego (dyktatora), uwaajc, e bdzie on strawny dla wszystkich stron politycznego sporu. Genera zgodzi si przyj dyktatur 11 marca. Fakt ten zosta nolensvolens zaakceptowany przez Rzd Tymczasowy, ktry nie chcia doprowadzi do rozamu we wadzach. Langiewicz odnis jeszcze dwa wielkie zwycistwa pod Chrobrzem (17 III) i Grochowiskami (18 III), po czym wobec niemonoci poczenia si z oddziaami krakowskimi i zaciskajc si ptl rosyjskiego pocigu, przekroczy granic austriack i zosta internowany. Tym samym jego dyktatura po tygodniu zaamaa si. Warto doda, e pod Langiewiczem przez cay okres walk dowodzi zdolny pukownik Dionizy Czachowski, wykazujc si talentem m.in w czasie organizacji obozu w Wchocku. W duej mierze jego zasug jest te uniknicie katastrofy pod Maogoszczem. Po aresztowaniu Langiewicza zosta mianowany naczelnikiem wojewdztwa sandomierskiego. Czachowski bi si dzielnie do listopada 1863, kiedy to jego oddzia rozbito pod Krp Kocieln, a on sam poleg.
Dominik Szczsny-Kostaniecki

Rwnie w marcu ciekawym wydarzeniem dla Polakw staa si prezentacja ksiki Dmytra Antoniuka Polskie zamki i rezydencje Ukrainy. Wielu z nas do dzi korzysta z tej ksiki jak z przewodnika po wikszych i mniejszych miasteczkach Ukrainy, w ktrych pozostao duo wspaniaych zabytkw architektonicznych, wybudowanych przez Polakw. Z okazji Dnia Polonii i wita Konstytucji 3 Maja, konsulat RP w Winnicy przygotowa dla mieszkacw Podola prezent koncert zespou Mazowsze. W rocznic beatykacji papiea Jana Pawa II w wielu miastach oraz miasteczkach Podola i Polesia odbyy si uroczyste Msze wite, a w Berdyczowskim kociele w. Barbary mona byo pomodli si przy relikwiach wielkiego Papiea Polaka. Im bliej byo do Euro 2012, tym wicej pikarskich akcentw pojawiao si w yciu kadego mieszkaca Ukrainy. Z okazji mistrzostw z piki nonej, polski konsulat w Winnicy zorganizowa turniej Mini Euro 2012. Pamitnym wydarzeniem na Podolu i Polesiu staa si take wizyta potomkw synnych Potockich oraz Grocholskich, ktrzy przywieli do nas album Podolskie pisanki. Gdy nadeszo lato, rozpocza si pora podry i wycieczek. wietlica Polska zorganizowaa zwiedzanie rnych zaktkw Podola, a dzieci polskiego pochodzenia miay moliwo zobaczenia najpikniejszych miast oraz regionw Polski. W ytomierzu, Chmielnickim, a potem w Winnicy pojawiy si centra wizowe VFS Global, co jeszcze raz potwierdzio, e wizy do Polski nie zostan skasowane w najbliszym czasie. Duo pisalimy w lipcu o zniszczonym wspaniaym kociele w Janowie na Podolu, co wywoao burzliw reakcj w Polsce i na Kresach. Pojawili si chtni do pomocy w pracach przy odnowieniu wityni. Dziki fundacji Wsplnota Polska 120- osobowa grupa dzieci z Podola i Polesia spdzia 10

dni w stolicy Polski. W tym samym czasie wrd polonijnych wydawnictw na Ukrainie pojawia si jeszcze jedna gazeta, nasze Sowo Polskie. Od pocztku za podstawowy cel postawilimy sobie relacjonowanie ycia Polakw w trzech obwodach: ytomierskim, Winnickim oraz Chmielnickim. Dzi nasza gazeta kolportowana jest do ponad 40 miejscowoci, a wikszo materiau przygotowywana jest na zasadach dziennikarstwa obywatelskiego. W 2012 roku zaktywizoway si dwa najwiksze zwizki zrzeszajce polskie organizacje na Ukrainie: Federacja Organizacji Polskich hucznie odznaczya swoje dwudziestolecie, a Zwizek Polakw na Ukrainie zwoa VII kongres. Wrzesie zapadnie Kresowiakom w pamici kolejnym Rajdem Katyskim i wizyt polskiego prezydenta Bronisawa Komorowskiego. Niezliczona ilo konkursw recytatorskich oraz festiwali kultury polskiej odbya si od granic obwodu chmielnickiego po ytomierski. Najwiksze to XIII Obwodowy Festiwal Kultury Polskiej w Winnicy, V Dni Kultury Polskiej oraz XVIII Midzynarodowy Festiwal Kultury Polskiej Tcza Polesia, powicony 200. rocznicy urodzin Jzefa Ignacego Kraszewskiego. Podczas Dni Kultury Polskiej odbya si w ytomierzu Midzynarodowa Konferencja Naukowa Uniwersum Jzefa Ignacego Kraszewskiego . Nie mona zapomnie take o wicie Kultury Polskiej, zorganizowanym przez ytomierski Dom Polski, Barskich Dniach Kultury Polskiej, konkursie Poezja w moim yciu, X Dziecicym Festiwalu w Woodarsku Woyskim. Polska wigilia na Tiayowie w Winnicy zgromadzia przy jednym stole prawie wszystkich prezesw organizacji polonijnych oraz duchowiestwo z naszego okrgu konsularnego. Warto take wspomnie o akcji polskiego ZHR. W obwodzie winnickim oraz ytomierskim harcerze rozdali wielodzietnym rodzinom oraz osobom starszym i samotnym ponad 250 paczek z ywnoci.
Jerzy Wjcicki

Kulinarne wito wielu kultur i narodowoci

22 grudnia Muzeum Krajoznawcze w Winnicy stao si na dwie godziny mini-restauracj, serwujc rozmaite dania kuchni narodowych. Pod jednym dachem zebrali si Biaorusini, Ukraicy, Polacy, Assyryjczycy, Hindusi, Czesi oraz Romowie. Degustacja znakomitych przysmakw przeplataa si ze piewaniem, tacem i witecznymi yczeniami.

Wesoo i ze smakiem w Winnicy

Zadziwiajco podobn do kuchni sowiaskiej okazaa si kuchnia Romw, nieco inne klimaty przedstawili Hindusi i Czesi, ktrych w pobliu Winnicy mieszka prawie caa wioska - Mikoajwka, mogli si pochwali wspaniaymi piernikami. Bracia Biaorusini mwi mieszank polsko-ukraisko-rosyjskich sw. Maj takie same dania, podobne tradycje. Mona byo si przekona o mocnej wizi, czcej narody sowiaskie. Najwicej miejsca na sali Muzeum Krajoznawczego powicono kuchni oraz tradycjom polskim. Makownik, pieroki, kutia. Nawet nie wszyscy Polacy znaj te dania. To spadek po naszych przodkach z Kresw PoudniowoWschodnich. Wikszo z da na stole jest podawanych na wieczerzy
Jerzy Wjcicki, wicej na slowopolskie.org

Fot. Internet

Polska mniejszo narodowa serwuje dania swojej kuchni

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Jerzy Wjcicki

wigilijnej, na Podolu oraz Galicji. Jednak w Stanisawowie tradycje ju nieco si rni. O tym opowiadaa Helena Gawryluk, szefowa jednej z polonijnych organizacji w Winnicy. Oprcz kuchni, Polacy tego miasta przedstawili take swj dorobek artystyczny.

11

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

Serfujc po ukraiskim Internecie

Na dzie dzisiejszy w obwodzie istnieje 187 szk, do ktrych uczszcza ok. 40 uczniw, 500 szk do 100 uczniw. Te wszystkie szkoy musz mie zapewnion odpowiedni ilo nauczycieli oraz pracownikw etatowych.

miejscu s Chiny. Due problemy z wolnoci gospodarcz eksperci znaleli na Biaorusi oraz Ukrainie (161 miejsce).

Spalony samochd
Rankiem 16 stycznia nieznani sprawcy spalili prywatny samochd komunisty - deputowanego do Rubieanskiej Rady Miejskiej Dmytra Choroszyowa, informuje suba prasowa ugaskiego obwodowego komitetu partii komunistycznej. To ju nie pierwszy tego typu wypadek. Pod koniec sierpnia 2012 roku auto Jurija Chochowa, kandydata na deputowanego do Rady Najwyszej obrzucono noc cegami. Spraw bada milicja.

Warto take wiedzie, e od 1 stycznia bilety na pocigi bd sprzedawane tylko po okazaniu dokumentu, potwierdzajcego tosamo pasaera. Jak twierdzi minister infrastruktury Koesnikow, ma to zmniejszy ilo spekulacji na popularnych trasach oraz w dni witeczne.

ZAZ wstrzymuje produkcj samochodw

Zaporoski koncern samochodowy ZAZ wstrzymuje produkcj samochodw do 1 lutego. Wrd podstawowych przyczyn zaprzestania produkcji jego przedstawiciele wymieniaj wprowadzenie utylizacyjnego podatku przez Rosj (wschodni ssiad Ukrainy jest jednym z najwikszych rynkw dla ukraiskich Lanosw), sprzeda spada take przez wysokie stopy kredytowe w ukraiskich bankach. Przypomnimy, e ZAZ produkuje Lanosy, starsze modele Chevrolet Aveo, a take chiskie Chery, ktre na Ukrainie s sprzedawane pod logiem ZAZ Forza.

W kocu bdzie policja?

Ministerstwo Spraw Wewntrznych Ukrainy ma zamiar reorganizowa milicj w policj do 2015 roku. Powiedzia o tym wiceminister spraw wewntrznych Sergij Czernych na posiedzeniu komitetu Werchownej Rady. W sierpniu spiker MSW Wadimir Poliszczuk owiadczy, e 20% Ukraicw chce przemianowania milicji w policj. Pod koniec stycznia 2011 roku Pastwowa Duma Rosji przyja ustaw, wedug ktrej przemianowano milicj na policj. Podobne kroki poczynia Gruzja, ale wedug innych zasad, prawie cakowicie wymieniajc wszystkich poprzednich funkcjonariuszy podejrzanych i oskaronych o korupcj. Sdzc z poprzedniego dowiadczenia, Ukraina raczej pjdzie drog Rosji, tylko formalnie zmieniajc nazw, a na gruntowne przemiany w systemie ochrony prawa i porzdku, jak zawsze nie wystarczy pienidzy.

Ukraina bdzie przewodniczy

2013 rok bdzie rokiem przewodnictwa Ukrainy w Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE). Podczas 19 posiedzenia rady ministrw OBWE w Dublinie, Irlandia przekazaa Ukrainie prawo do podejmowania wanych decyzji skali wiatowej. Prezydent Ukrainy Wiktor Janukowycz wrd z priorytetw dziaania Ukrainy, jako pastwa przewodniczcego w OBWE wymieni: uwzgldnienie interesw bezpieczestwa wszystkich krajw nie bdcych w tej organizacji, a take powicenie uwagi uregulowaniu problemw w Naddniestrzu, sprzyjanie procesom uregulowania koniktw w Grnym Karabachu. Take Ukraina bdzie powicaa wicej uwagi konsolidacji wysikw OBWE w walce z terroryzmem, handlem ludmi oraz narkotykami a take przestpczoci nadgraniczn. Wrd priorytetw przewodnictwa Ukrainy w OBWE znaczne miejsce zajm zagadnienia obrony praw oraz swobd czowieka na caym obszarze OBWE, chocia ostatnio wanie w tym zakresie UE ma duo pretensji do Ukrainy . Minister spraw zagranicznych Ukrainy Konstantyn Gryszczenko wyrazi nadziej, e przewodnictwo Ukrainy w OBWE bdzie sprzyja szybszemu integrowaniu Ukrainy do Unii Europejskiej.

potwierdzajce osobowo, te otrzymaj wewntrzne chipy. W paszportach oprcz danych podstawowych bd take skany siatkwki oka waciciela oraz odciski palcw. Kolejny wany szczeg, dowody osobiste bd teraz wydawane Ukraicom w momencie urodzenia do 10 lat. Drugi dowd osobisty dziecko otrzyma w wieku 10 lat, trzeci w 16 roku ycia, czwarty w 26 i tak dalej. Ten dokument zastpi nieletnim wiadectwo urodzenia. Nie ma koniecznoci wymienia starych dowodw na nowe. Wprowadzenie biometrycznych dowodw osobistych jest podstawowym daniem UE dla uproszczenia wydawania wiz wjazdowych.

Wiksze becikowe
Becikowe (pomoc nansowa od pastwa ukraiskiego) przy narodzeniu pierwszego dziecka od 1 stycznia 2013 roku, bdzie stanowio prawie 3 000 euro. Tak kwot zaoono w pastwowym budecie na 2013 rok. Za drugie dziecko Ukraicy otrzymaj 61 920 grn (ponad 6000 euro). Za trzecie i nastpnych dzieci - 116 640 grn i 123 840 grn odpowiednio (11000 euro i 12000 euro). Przypomnimy, e ukraiski parlament uchwali budet 2013 z decytem ponad 50 mlrd hrywien.

Czeg szukaj Ukraicy w sieci?

Google ogosi 10 najpopularniejszych fraz, ktre wpisuj Ukraicy, szukajc informacji, korzystajc z tego serwisu w styczniu br.: 1. Dieta, 2. Szczliwych wit Boego Narodzenia, 3. Serial Roksolana (o onie tureckiego sutana) 4. Nowa Radist staa (kolda) 5. Pastoraki 6. Gos Dzieci (show na TV) 7. Metoda Freuda (serial) 8. Ukraiskie koldy 9. Jack Richer 10. Egzaminy maturalne.

Uwaga na pienidze
Od pocztku 2013 roku mieszkacy Ukrainy, przekraczajcy granic UE z kwot ponad 10 000 euro bd musieli deklarowa gotwk dwa razy, przy wjedzie i przy wyjedzie. Celem zmian w przepisach celnych jest kontrola nad pienidzmi, otrzymanymi drog przestpcz a take nansowanie ewentualnej dziaalnoci terrorystycznej. Osoba, ktra nie zadeklaruje pienidzy, moe by pozbawiona tych rodkw nansowych. Deklaracj mona wypeni na przejciu granicznym albo cign ze strony ambasady tego pastwa, do ktrego planowany jest wjazd.

Swoboda jaka jest, kady widzi

Wedug Heritage Foundation i ekspertw Wall Street Journall, Hongkong zosta uznany za wiatowego lidera w rankingu swobody gospodarczej. W pitce liderw znalazy si take Singapur, Australia, Nowa Zelandia i Szwajcaria. USA zajy 10 miejsce. Najwiksza europejska gospodarka - Niemcy jest na 19 miejscu. Na 21 miejscu w indeksie znalaza si Gruzja. Wrd pastw WNP przewodzi Armenia, dalej uplasoway si Kazachstan i Azerbejdan. Rosja, zdaniem ekspertw funduszu, znalaza si na licie pastw z najmniejszym stopniem ekonomicznej swobody i zajmuje 139 pozycj. Troch wyej, na 136

Na licie antysemitw
Centrum Symona Wiesenthala umiecio ukraiskich swobodowcw Oleha Tiahnyboka i Igora Mirosznyczenka na pitym miejscu w TOP-10 antysemitw i osb, obraajcych ydw caego wiata. Tiahnybok znalaz si w rankingu za wezwania walczy z ydw, a Mirosznyczenko za to, e nazwa hollywoodzk aktork ukraiskiego pochodzenia Mi Kunis ydowk, informuje telewizja 1+1. Przypomnimy, e partia Swoboda uzyskaa 12% gosw wyborcw w ostatnich wyborach parlamentarnych, otrzymujc 41 miejsc w Radzie Najwyszej.

Bdzie mniej szk?

Tragiczna sytuacja z donansowaniem sektora owiaty w obwodzie winnickim moe doprowadzi do zamknicia 187 szk podstawowych. Miesic na wniesienie propozycji co do reorganizacji zakadw owiaty w obwodzie winnickim otrzymali kierownicy wszystkich oddziaw obwodowej administracji, podczas ostatniego posiedzenia z udziaem zastpcw gubernatora Wodzimierza Bareckiego i Lubowi Spiridonowej.

Biometryczne paszporty Zakupy przez Internet

2,1 mln biletw kolejowych na Ukrainie zostao sprzedanych w ubiegym roku przez Internet. Dla porwnania, w 2011 roku sprzedano trzykrotnie mniej biletw on-line. Od nowego roku obecne dowody osobiste stopniowo bd zastpione plastikow kart z elektronicznym chipem, dublujcym podstawowe dane osobowe (nazwisko, imi waciciela, jego zdjcie, dat urodzenia). Te dane bd take w jedynym pastwowym rejestrze. Oprcz tego, po nowym roku wszystkie inne dokumenty,

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Z ycia Kocioa katolickiego

stycze 2013 nr 1 (6) Sowo Polskie

12

Wystawienie relikwii w winnickiej grekokatolickiej cerkwi

Ojciec Pio jednoczy

Wierni z parai greko oraz rzymskokatolickich licznie przybyli na Msz w., by uczci pami wielkiego stygmatyka, franciszkanina oraz dotkn kawaka tkaniny, nalecej do Pio z Pietrelciny. Ponad trzystu paraan, kilkunastu ksiy, w tym Pawe Lasocki OFM Cap z kocioa MB Anielskiej oraz Kazimierz Dudek, proboszcz z Tiayowa, uczestniczyo w uroczystoci celebrowanej przez grekokatolickiego episkopa. Cho by to zwyky dzie w rodku tygodnia, nie byo ani jednego wolnego miejsca w wityni. Kazanie wygosi episkop Josyp (Milan). Nawiza do desekularyzacji chrzecijaskiego ycia, roli wityni w yciu przecitnego paraanina i oczywicie, duo uwagi powici sylwetce Ojca Pio, ktry poprzez cierpienia piciu ran, uczestniczy w heroiczny sposb w mce Zbawiciela. Po liturgii odbyo si pokropienie wiernych wod wicon, a take powicenie obrazkw z podobizn Ojca Pio. Nastpnie wszyscy obecni na liturgii mieli okazj przybliy si do relikwii stygmatyka z Pietrelciny i zoy mu swoje proby i bagania. Pojednanie Ukraicw i Polakw przez Koci czy Cerkiew, aktywizowao si od czasu uzyskania przez Ukrain niepodlegoci. Wsplne witowanie, wsplni
Dzieci z parai na Wiszence bior udzia w przedstawieniu boonarodzeniowym
Fot. Jerzy Wjcicki Fot. Antonina Dnistriaska

W grekokatolickiej cerkwi pw. Wstawiennictwa NMP w Winnicy odbya si uroczysta liturgia, powicona wystawieniu w tej wityni relikwii witego Ojca Pio.

Jaseka na Wiszence
Podczas caego okresu Boego Narodzenia w kocioach oraz chrzecijaskich domach brzmi radosne koldy oraz yczenia zdrowia, Opatrznoci Boej i pogody ducha. Oprcz tradycyjnych kold i liturgii, prawie we wszystkich katolickich wityniach modzie przygotowuje przedstawienia wigilijne - Jaseka. W kresowej Winnicy te istnieje jasekowa tradycja, pierwsze przedstawienie zostao zaprezentowane w kociele witego Ducha na Wiszence. Pod okiem proboszcza Sergiusza Toberta, paraanki: Irena Lisowska, Olena Zieliska, Anna Wakoluk przez kilka tygodni uczyy si swoich rl. Mae artystki starannie przygotowyway si do spektaklu. Przede wszystkim dziewczynki stworzyy ciep i rodzinn atmosfer, wprowadzajc wszystkich obecnych w witeczny nastrj.
Antonina Dnistrianska

Na zdjciu - grekokatolicki biskup Josyp

Relikwie w. Ojca Pio

wici i burzcy wszystkie przeszkody na drodze nieprzyjani Jezus Chrystus, agodz stare rany z czasw II Wojny wiatowej i budz pewno, e wybaczenie i mio do bliniego s najlepszym wyjciem

we wszystkich koniktach i nieporozumieniach.

Jerzy Wjcicki Wicej na slowopolskie.org

Fot. Internet

Z pocztkiem nowego roku ruszamy z nowymi zagadkami w naszym konkursie Zgadnij, gdzie to jest?. Zasady konkursu pozostaj takie same, jak w roku ubiegym. Nagroda od winnickiego KG RP traa do osoby, ktra zostanie wybrana w drodze losowania spord wszystkich uczestnikw konkursu, ktrzy udzielili poprawnej odpowiedzi. Adres mailowy i pocztowy znajduje si w stopce redakcyjnej (na samym dole tej strony). W tym miesicu prosimy odpowiedzie na pytanie: W jakim miecie znajduje si Sanktuarium Maryjne, ktre przedstawiamy na zdjciu obok. Odpowiedzi czekamy do 25 lutego.
Redakcja

Konkurs Zgadnij, gdzie to jest?

Fot. Redakcja

Mieszkacy Chmielnickiego licznie uczestniczyli w Orszaku Trzech Krli

Tradycj trzeba krzewi

W Chmelnickim (byym Poskirowie) ulic Poskirowsk przesza procesja do szopki z Jezusem, Maryj oraz Jzefem, znajdujcej si w centrum miasta. W procesji wzili udzia paraanie oraz duchowiestwo z caego chmielnickiego dziekanatu. Nie obyo si oczywicie, bez aniow, krla Heroda i rzymskich onierzy. W trakcie procesji, jej uczestnicy koldowali, oddajc cze nowo narodzonemu Zbawcy wiata. Po procesji, w kociele Chrystusa Krla odbya si Msza wita, ktr celebrowa biskup ordynariusz Leon Dubrawski. Podczas kazania biskup prosi wiernych, by dzielili si radoci z Boego Narodzenia, wychwalajc Boga w koldach oraz pomidzy bliskimi i przyjacimi. Po Mszy ksia, zakonnicy oraz seminarzyci podzielili si opatkiem i zoyli sobie nawzajem yczenia. Pod koniec spotkania biskup Leon, ktry zawsze jest w dobrym humorze, zapewni, e procesja Trzech Krli w Chmielnickim stanie si coroczn dobr tradycj.
Franciszek Miciski / Katolickie Czasopismo CREDO

Sowo

POLSKIE

REDAKCJA:
/c 1847, . , 21021 Adres gazety: Winnica, ul. Druby, 30

tel. redakcji +38067 366-50-50 email: spolskie@gmail.com www.slowopolskie.org

Skad redakcji:
Jerzy Wjcicki: redaktor naczelny email: euroconnect@ukr.net Tetiana Denisiewicz

Kolporta odbywa si w obwodach winnickim, ytomierskim i chmielnickim

Ewelina Nawrocka Julia Winiewska Stale wsppracuj: Sebastian Reca, Aliaksej Salej, Dominik Szczsny-Kostaniecki

Pismo wydawane jest przy wsppracy i ze rodkw Fundacji Wolno i Demokracja

Fot. CREDO