5.0.

Poczenia
85
5.4. Poczenia spawane
5.4.1. Konstrukcja


























Rys. 5.28. Podzia spoin (nad przekrojami przedsta-
wiono symbole poz. 2 wg rys. 5.29a)
Spoiny
Inne
Pachwinowe
Czoowe
Dwustronne Jednostron.
Otworowa
Grzbietowa Brzena Dwustronne Jednostronne
7
4
3 5 2
6
8
Widok spoiny:
- od strony lica
a n x L (e)
a n x L (e)
1
- od strony grani
a)
b)
c)
d)
Rys. 5.29. Oznaczenie spoin; a) oglny symbol, b) sposb pokazania od ktrej strony spoina jest przed-
stawiona na rysunku, c) spoina przerywana, n ilo odcinkw spoiny, L - dugo odcinka spo-
iny, e - dugo przerwy, d) spoina odcinkowo-naprzemianlega
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
86
Oznaczenia spoin na rysunkach
Informacje umieszczane na symbolu spoiny wg rysunku 5.20a:
Wymiar przekroju poprzecznego (grubo spoiny).
Wymiar przekroju wzdunego (dugo spoiny).
Znaki dodatkowe: spoina z licem paskim, z licem wypukym, z licem
wklsym, obrbka skrawaniem przejcia, usunicie metod obrbki skrawa-
niem nadlewu lica.
Znaki dodatkowe: spoina wykonana po zamknitym obwodzie, wyko-
nana w montau.
Znaki dodatkowe: spoina z podpawan grani, spawana z podkadk
spawalnicz.
Wymiary brzegw spoiny (kt pochylenia, odstp midzy prefabrykatami itp.).
Symbole przedstawiajce: nr spoiny, metoda spawania, jako spoiny, metoda kontroli,
nr instrukcji spawania itp.







Materiay stosowane na zcza spawane
- stale konstrukcyjne zwykej jakoci przeznaczone do spawania: St0S, St2S, St3S, St4S,
- stale do wyrobu rur: R, R35, R45,
- stale o podwyszonych waciwociach wytrzymaociowych: 15GA, 18G2A,
10G2ANb, 10H, 10HA,
- inne, speniajce warunek tzw. przelicznika wglowego, liczonego wg wzoru:
1
2
3
5
6
7
8
4
Zcza spawane
Krzyowe Przylgowe Narone Teowe Zakadkowe Stykowe
Rys. 5.30. Podzia zczy spawanych
5.0. Poczenia
87
% 45 , 0
15 15 6 5 5 5
+ + + + + + =
Cu Ni Mn V Mo Cr
C C
e
(5.60)
gdzie: C, Cr, Mo, V, Mn, Ni, Cu procentowa zawarto dodatkw stopowych w stali.
5.4.2. Obliczenia
Klasyfikacja konstrukcji spawanych
Zgodnie z PN-87/M-69008 rozrnia si w zalenoci od sumy wskanikw Z
A
+ Z
B

trzy klasy konstrukcji spawanych (tab. 5.13).
Tab. 5.13. Klasy konstrukcji spawanych wg PN-87/M-69008.
Klasa konstrukcji
spawanej lub zgrzewanej
Suma wskanikw
Z
A
+ Z
B
1 powyej 7
2 3 7
3 poniej 3

Tab. 5.14. Wskanik Z
A
do tablicy 5.13 wg PN-87/M-69008.
Stopie wykorzystania wytrzyma-
oci spoiny, %
< 50 50 80 > 80
Rodzaj obcienia, metoda wymiarowa-
nia
wskanik Z
A
Statyczne lub qusistatyczne 0 0 0
1
) lub 1
Zmczeniowe, przy liczbie cyklw < 610
5
0 1 2
Zmczeniowe przy liczbie cyklw > 610
5
1 2 3
1
) Przy spoinach ciskanych.

Zakres wymaga i bada dotyczcych jakoci zczy spawanych klasy 1 i 2 naley
przyjmowa w zalenoci od wartoci wskanika Z
A
wg tablicy 5.15.
Tab. 5.15. Wskanik Z
B
do tablicy 5.13 wg PN-87/M-69008.
Zagroenie ycia ludzkiego
nieprawdopo-
dobne
mao
prawdopodobne
bardzo
prawdopodobne
Straty materialne
wskanik Z
B

niewielkie - < 1p 0 2 4
rednie - 1p 10p 2 4 6
due - > 10p 4 6 8
p rednia roczna paca pracownika gospodarki uspoecznionej.

Zgodnie z PN-EN 25817 (PN-ISO 5817) wyrnia si poziomy jakoci: D wymaga-
nia agodne, C wymagania rednie, B wymagania ostre.
Zalecenia oglne wykonywania i obliczania spoin
Typ spoiny i zwizane z nim przygotowanie brzegw (wg PN-75/M-69014 i PN-
73/M-69015) powinny by dostosowane do gruboci prefabrykatw, gatunku stali i metody
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
88
spawania.
Tab. 5.16. Wymagania dotyczce bada i jakoci spoin klasy 1 i 2.
Zakres bada, %
1)

Wskanik
Z
A

Rodzaje bada radiograf. lub ul-
tradwikowych
ogldziny
zewntrzne
Klasa wadli-
woci zcza
wg norm
2)

3 10 1 lub 2
4)

2 5 3
1
Ogldziny zewntrzne, badania
radiograficzne
3)
, lub/i ultrad-
wikowe
3)

2 4
0
Ogldziny zewntrzne (ewtl. do-
datkowo radiogr.
3)
lub ultradw.)
1
100
5
5)

1)
Podany zakres bada radiograficznych lub ultradwikowych odnosi si do spoin, w ktrych
sumaryczna dugo poprawek P wynosi poniej 2% dugoci zbadanych spoin. Zakres ba-
da powinien by zwikszony dwukrotnie, gdy P = 2 5%, zwikszony 5-krotnie gdy P >
5%.
2)
Dla radiograficznych wg PN-74/M-69772, ultradwikowych PN-77/M-70055, ogldzin
zewn. PN-84/M-69072.
3)
Spoin pachwinowych nie kontroluje si metod radiograficzn, a metod ultradwikow
tylko w szczeglnych przypadkach.
4)
Klas ustala konstruktor.
5)
Klasa 5 moe by dopuszczona pod warunkiem, e nie ma wad Ea i Eb oraz, e na odcinku
N (wg PN-74/M-69772) sumaryczne zmniejszenie przekroju spoiny nie przekracza 25%.

Przyjmowane gruboci obliczeniowe spoin przedstawiono w tablicy 5.17.
Na rysunku 5.31 przedstawiono zalecenia konstrukcyjne wybranych spoin. Styki po-
szczeglnych czci przekroju (pasw, rodnikw) naley projektowa w paszczyznach pro-
stopadych do osi czonych elementw. W poczeniu dwuteownika spawanego (rys. 5.31b),
styk pasa rozciganego przy obcieniach dynamicznych powinien by przesunity wzgldem
styku rodnika.

a
t h
l 0,75 b l 0,75 h
a
1
5 l
1

a
1
- l
1
15 t
1
a
1
- l
1
200 mm
a)
b)
b
a
l a - l
1 1 1
1

t
l


h
1
t
Rys. 5.31. Konstruowanie wybranych spoin,
a) zalecenia przy konstruowaniu spo-
in przerywanych, b) przesunicie spo-
in czoowych w belce obcianej zm-
czeniowo
5.0. Poczenia
89
Tab. 5.17. Wytyczne dotyczce gruboci spoin a [mm].
Charakter obcienia Ro-
dzaj
spoin
Warunki
Statyczne Zmczeniowe
t
1
= t
2
a = t
1
= t
2

t
2
t
1
< t
1
lub
t
2
t
1
< 10 mm

a = t
1



a = t
1

G
r
u
b
o

c
i

p
r
e
f
a
b
r
y
k
a
t

w

t
2
t
1
> t
1
lub
t
2
t
1
> 10 mm

a = t
1



a = t
1

Zaliczy do
spoin czoowych
a = t

c 3, c 0,2 t
ai

t
C
z
o

o
w
e

Dla spoin niepenych

a = g 2 mm

a
1
< 0,7t
a
2
< 0,6t

Spawanie w zwykych
warunkach
a = a
nom

)
`

mm 16
t 0,7
a
mm 2,5
mm 10 t 0,2
1
nom
2
t
2
> t
1

Jednwarstw. a = 1,3 a
nom
Spaw.
autom.
ukiem
krytym
Wielowar-
stwowe
a = 1,2 a
nom
a
nom
2 mm
P
a
c
h
w
i
n
o
w
e

Spoiny obwodowe rur a = a
nom
t
1
, t
1
grubo rury

Dugo spoin przyjmowan w obliczeniach wytrzymaociowych jest dugoci rze-
czywist pomniejszon si o dwie gruboci ze wzgldu na osabienie kraterem pocztkowym i
kocowym spoiny. W przypadku spawania z zastosowaniem przykadek wybiegowych du-
go rzeczywista jest dugoci obliczeniow.
Dugo obliczeniow przyjmuje si jako rwn sumarycznej dugoci spoin l
i
.
Zalecenia obliczeniowe
Spoin pachwinowych przerywanych nie naley stosowa:
- w przypadku obcie dynamicznych,
- w elementach bezporednio naraonych na korozj atmosferyczn lub chemiczn, a take
eksploatowanych w warunkach podwyszonych wilgotnoci,
- w strefach skokowej zmiany sztywnoci,
g
t
2
t
1
>
1
:
1
t
2
t
1
>1:1
2
t
1
t
>
1
:4
a
4
c a
3
1 a a
t
2
a
1
a
2
t
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
90
- w przypadku jednoczesnego wystpowania znacznych napre normalnych i stycznych.
W tablicy 5.18 usystematyzowano zalecenia konstrukcyjne dla poszczeglnych rodza-
jw spoin.
Tab. 5.18. Zalecenia konstrukcyjne przy obliczaniu zczy
Spoiny Rodzaj obcienia
Poczenie lub rodza-
je napre
Uwzgldnia si w obl.
1)

Czoowe
Statyczne lub zm-
czeniowe
Wszystkie rodzaje
napre
Ca dugo spoiny
Tylko styczne Ca dugo spoiny
Normalne + styczne
Rzut dugoci na kierunek
rwnolegy do obcienia
Pocz. zakadkowe
Tylko spoiny podune:
l
i
b, b 30 t
1

Statyczne
Spoiny przerywane
10a l
i
100a,
l
i
40 mm
Wszystkie poczenia
Rzut dugoci na kierunek
rwnolegy do obcienia
Spoiny otworowe
Pachwinowe
Zmczeniowe
Spoiny przerywane
Nie uwzgldnia si
Statyczne
100% nonoci sp. czoo-
wych + 50% sp. pachw.
Czoowe +
pachwinowe
Zmczeniowe
Wszystkie rodzaje
zczy i napre
Tylko sp. czoowe
1)
a grubo spoiny, b odstp midzy spoinami, l
i
dugo i-tej spoiny w zczu.

Wspdziaanie spoin z poczeniami gwintowymi w zczu mona uwzgldni,
przyjmujc, e:
- obcienie osiowe rozdziela si na poszczeglne czniki proporcjonalnie do ich nonoci;
- obcienie momentem w paszczynie poczenia rozdziela si na poszczeglne czniki w
postaci si prostopadych do ramion obrotu i proporcjonalnych do odlegoci cznikw od
rodka obrotu, ktry mona utosami ze rodkiem cikoci grupy cznikw przenosz-
cych obcienie momentem. Wspdziaanie to mona uwzgldni w nastpujcych przy-
padkach pocze mieszanych, zakadkowych:
w poczeniach zakadkowych na ruby pasowane i nity, przy wzmacnianiu i odnowie
istniejcych pocze;
w poczeniach kategorii C wg [1] (obcianych prostopadle do osi cznikw, w z-
czach zakadkowych, spranych tzn. przenoszcych obcienia ciernie, pracujcych w
stanie granicznym nonoci) wzmocnionych spoinami poprzecznymi lub podunymi,
pod warunkiem ich wykonania przed penym spraniem, lecz po wstpnym dokrce-
5.0. Poczenia
91
niu (napiciu) rub do wartoci 50 % wymaganej siy sprajcej; przyjmuje si przy
tym, e spoiny podune mog przenosi nie wicej ni 40 % cakowitego obcienia;

w stykach montaowych belek dwuteowych o wysokim rodniku, w ktrych pasy po-
czono spoinami, a rodnik - nakadkami na zasadzie poczenia ciernego kategorii C,
spronego po uprzednim zaspawaniu pasw.
Metoda stanw granicznych (wg [1])
Do oblicze pocze spawanych naley przyjmowa wspczynniki wytrzymaoci
spoin - wg tablicy 5.19 oraz wytrzymao obliczeniow stali f
d
przy czym w przypadku
czenia czci ze stali rnych gatunkw, naley przyjmowa f
d
o wartoci mniejszej.
Tablica 5.16. Wartoci wspczynnikw wytrzymaoci spoin wg [1].
Wspcz, wytrzymaoci
spoin
1)

Rodzaj
spoiny
Stan napre w rozpatrywanej czci
lub wytrzymao stali R
e,
MPa

| |
ciskanie lub zginanie 1
Czoowe Rozciganie rwnomierne (=1)
lub mimorodowe (<1)
1-0,15
2)

0,6
(przy ci-
naniu)
R
e
225 0,9 0,8
255 < R
e
355 0,8 0,7 Pachwinowe
355 < R
e
460 0,7 0,6
1)
Podane wartoci wspczynnikw naley zmniejszy:
o 10 % - w przypadku spoin montaowych (wykonywanych na budowie);
o 20 % - w przypadku spoin puapowych;
o 30 % - gdy zachodz jednoczenie ww. przypadki
2)
Podana zaleno dotyczy spoin normalnej jakoci, kontrolowanych zgrubnie;
- stosunek napre rednich do maksymalnych. W przypadku zapewnienia
kontroli defektoskopowej mona przyjmowa

= 1, przy czym klasa wadliwo-

ci zcza wg PN-87/M-69772 powinna by najwyej R4 - przy gruboci czo-
nych czci do 20 mm, R3 - przy gruboci wikszej ni 20 mm, R2 - przy ob-
cieniach dynamicznych.


Warunek wytrzymaociowy przy obcieniach statycznych
Podstawowy warunek wytrzymaociowy, w metodzie stanw granicznych, przy obli-
czaniu spoin, przedstawia si nastpujco.
S p o i n y c z o o w e
Jeeli pole przekroju obliczeniowego spoin jest nie mniejsze ni pole przekroju czo-
nych elementw i jeli ponadto

= 1, to odrbne sprawdzenie nonoci poczenia jest

zbdne. W pozostaych przypadkach nono pocze naley sprawdza wg wzorw:
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
92
- dla napre dziaajcych w jednej paszczynie:
d || s t d g r
f f + +

(5.61)
- dla napre dziaajcych w dwch paszczyznach:

|
\

| +
|
\

|
|

2
2
||
f
d
(5.61a)
gdzie: , - naprenia w przekroju obliczeniowym poczenia, (w stanie sprystym),

,
||
- odpowiednie wspczynniki wytrzymaoci spoiny wg tablicy 5.19, f
d
- na-
prenia obliczeniowe (wg tab. 3.7 lub wzorw 3.17).
W wyjtkowych przypadkach pocze rozciganych na pojedyncz niepen spoin
czoow, naley uwzgldni w obliczeniach dodatkowe zginanie spowodowane mimorodem
siy wzgldem osi przekroju obliczeniowego spoiny.
S p o i n y p a c h w i n o w e






Warunek wytrzymaoci dla spoin pachwinowych w zoonym stanie naprenia (rys.
5.32, 5.33a), jest okrelony nastpujco:

+ +

d
d
2 2
||
2
f
f ) ( 3
(5.62)
gdzie: = 0,7 dla stali R
e
255 [MPa];
= 0,85 dla stali 255 < R
e
355 [MPa];
= 1.0 dla stali 355 < R
e
460 [MPa];
Dopuszcza si obrcenie powierzchni czynnej spoiny na paszczyzn jednego z czo-
nych prefabrykatw celem uproszczenia oblicze (zyskuje si pewien zapas wytrzymaoci).
Nono pocze zakadkowych (rys. 5.33b) mona sprawdzi wg wzorw:

a
z
Rys. 5.32. Przekrj czynny spoiny pach-winowej z ozna-
czeniami napre do wzoru (5.62), a, z parametry
gruboci spoiny
5.0. Poczenia
93
przy obcieniu osiowym:
d || F
f
l a
F

(5.63)
przy obcieniu si F i momentem M:
( ) ( ) = + +
M F F d
f cos sin
2 2
(5.64)
gdzie: - naprenie wypadkowe, przy czym t
F
wg wzoru 5.63 oraz:

0
M
I
r M
= (5.64a)
r - odlego rozpatrywanego punktu od rodka cikoci spoin, I
0
- biegunowy (wzgl-
dem rodka cikoci spoin) moment bezwadnoci figury utworzonej przez kad prze-
kroju obliczeniowego na paszczyzn styku: I
o
= I
x
+ I
y
, - kt midzy wektorami na-
pre
F
i
M
w rozpatrywanym punkcie spoiny (0 180
0
).










Nono pocze teowych (rys. 5.33a) mona sprawdzi wg wzoru (5.61), obliczajc
naprenia i w przekroju utworzonym przez kad przekroju obliczeniowego spoin na
paszczyzn styku i przyjmujc waciwe dla spoin pachwinowych wspczynniki

i
| |
.
Jeli kt midzy czonymi prefabrykatami 45
0
< 90
0
, to nono poczenia naley
sprawdzi wg wzoru (5.62).
Warunek wytrzymaociowy przy obcieniach zmczeniowych
Obowizuje gdy: ilo planowanych cykli zmczeniowych: N > 10
4
i zakresy zmien-
noci obcie: 1,5f
d
, 0,9f
d
;

y
x
a t a
F
y
F
z
M
z
x
t
M

0 00 0
y


F
r
e
x
M = F e
.
F

b)
a)
Rys. 5.33. Spoiny pachwinowe, a) poczenie pasa ze rodnikiem, b) poczenie zakadkowe obcione
si i momentem
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
94
obliczeniowe zakresy zmiennoci obcie:
min max min max
= = (5.65)
Tabl. 5.20. Kategorie zmczeniowe materiau wg [1].
Opis elementu (karbu)
Kategoria zmcz.

C
,
C
, MPa
Ksztatowniki spawane (dwuteowe, teowe, skrzynkowe ze spoinami
podunymi)
cigymi specjalnej jakoci (obrobionymi)
cigymi wykonywanymi automatycznie
cigymi wykonywanymi rcznie
przerywanymi (pachwinowymi) itp.


125
115
100
80
Styki poprzeczne spawane:
styki ksztatownikw i blach na spoiny czoowe pene specjalnej
jakoci (obrobione)
inne styki poprzeczne i elementy w strefie eber poprzecznych (za-
koczonych w odlegoci > 10 mm od krawdzi elementu)


115

80
Elementy w strefie zakoczenia nakadek spawanych:
przy gruboci nakadki i pasa < 20 mm
przy gruboci materiau > 20 mm

45
36
Elementy w poczeniach zakadkowych (rys. 5.27a):
elementy gwne (do oblicze naley przyjmowa szeroko nie
wiksz ni rozstaw spoin podunych zwikszony o ich dugo)
elementy dospawane


57
45
Poczenia teowe i krzyowe:
na spoiny czoowe K specjalnej jakoci (obrobione)
inne styki wymiarowane na pen nono przekroju
spoiny pachwinowe o nonoci mniejszej ni nono czonego
elementu

80
57

36
Styki pasa ze rodnikiem w elementach obcionych si skupion (np.
w belkach podsuwnicowych):
spoiny czoowe K specjalnej jakoci (obrobione)
spoiny czoowe K normalnej jakoci
dwustronne spoiny pachwinowe obrobione
dwustronne spoiny pachwinowe normalnej jakoci


80
57
45
36
Spoiny pachwinowe obcione (cinane) w kierunku dugoci spoiny,
cige i w poczeniach zakadkowych

(80)

Przy napreniach normalnych naprzemiennych (
roz
=
ci
) lub wycznie ciska-
nych (
roz
= 0):
ci roz
6 , 0 + = (5.66)
gdzie:
roz
,
ci
- zakresy zmiennoci napre odpowiednio: rozcigajcych i ciskaj-
cych,
obliczeniowe zakresy zmiennoci obcie przy uwzgldnieniu niejednorodnego widma
5.0. Poczenia
95
napre:
) K ln( 1
) max(
) K ln( 1
) max(
c c

= (5.67)
gdzie: K 1 - stopie wypenienia widma; w przypadku widma jednorodnego zachodzi:
K = 1
c
= ,
c
= ,
wytrzymao zmczeniowa:
L
5
1
6
C R L
m
1
6
C R
N
10 2
N
10 5
735 , 0
|
|

\
|
=
|
|

\
|
= (5.68)
gdzie:
C
,
C
- kategoria zmczeniowa (wytrzymao zmczeniowa normatywna - tablica
5.20),
L
,
L
- trwaa wytrzymao zmczeniowa - tablica 5.21, m - wykadnik po-
tgowy przyjmujcy wartoci: m = 3 dla N 510
6
, m = 5 dla N > 510
6
,
Tabl. 5.21. Wytrzymao zmczeniowa wg [1].
N = 10
4
10
5
10
6
210
6
510
6
10
7
10
8

Wytrzymao zmczeniowa
R
, MPa

C

D

L

931 433 201 160 118 103 65
815 379 176 140 103 90 57
729 338 157 125 92 80 51
670 311 145 115 85 74 46
583 271 127 100 74 64 40
466 217 101 80 59 51 32
332 154 72 57 42 37 23
262 122 57 45 33 29 18
209 98 45 26 27 23 15
Wytrzymao zmczeniowa
R
, MPa
231 146 92

C
=
80
67 58

L
=
37

D
- wytrzymao zmczeniowa przy staej amplitudzie napre,

L
- wytrzymao zmczeniowa trwaa,

L
- wytrzymao zmczeniowa trwaa przy cinaniu.

Gdy grubo cianki t > 25 mm naley przyjmowa zredukowan wytrzymao obliczenio-
w:
4
1
R Rred
t
25
|

\
|
= (5.69)
warunki nonoci - dla "czystych" napre:
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
96
fat
R
c
fat
R
c

(5.70)
gdzie:
fat
= 1 1,2 - czciowy wspczynnik bezpieczestwa; dla przecitnych warunkw
eksploatacji, inspekcji i konserwacji
fat
= 1, w skrajnie niekorzystnych warunkach
fat

= 1,2.
warunek nonoci - dla "zoonych" napre:
1
5 3

|
|

\
|


+
|
|

\
|


R
C
R
C
(5.71)

Metoda napre dopuszczalnych
Naprenia dopuszczalne przy obcieniach statycznych
Naprenia dopuszczalne spoin stanowi maksymaln warto napre jakie mog
wystpi w wymiarowanym przekroju bez groby plastycznego odksztacenia konstrukcji.

=
=
e
e
r
r n
x
R
k
k s k
(5.72)
gdzie: R
e
- granica plastycznoci sabszego z czonych materiaw, x
e
- wspczynnik bez-
pieczestwa w ukadach w ktrych nie dopuszcza si odksztace plastycznych
przyjmuje si x
e
= 1,6, n indeks okrelajcy rodzaj naprenia, przyjmuje oznacze-
nia: r (dla rozcigania), c (dla ciskania), g (dla zginania), t (dla cinania), s (dla skr-
cania), s - wspczynnik statycznej wytrzymaoci spoiny uwzgldniajcy rodzaj na-
prenia i jako spoiny. Wartoci tego wspczynnika ujto w tablicy 5.23.
Warunek wytrzymaociowy przy obcieniach statycznych
Podane poniej warunki wytrzymaociowe spoin odnosz si do obcie statycz-
nych. W przypadku zmczeniowego charakteru obcie przyjmuje si jako obliczeniow
warto obcienia, jego warto maksymaln. Naprenia dopuszczalne k
z
take ulegaj
zmianie.
Spoiny czoowe
Spoiny rozcigane osiowo (rys. 5.34a dla b = 0):
=

Q
a l
k
r
(5.73)
5.0. Poczenia
97
gdzie: k
r
- naprenia dopuszczalne przy rozciganiu spoiny, a obliczeniowa szeroko
spoiny, l obliczeniowa dugo spoiny.

Tabl. 5.23. Wartoci wspczynnika statycznej wytrzymaoci spoiny s.
dla stali o R
e min
, MPa
Rodzaj
spoiny
Rodzaj
naprenia
R
e
255
255 < R
e

355
355 < R
e

460
ciskanie osiowe
ciskanie przy zginaniu
1,0 1,0 1,0
Rozciganie osiowe
Rozciganie przy zgina-
niu
0,85
1)
0,8
1)
0,8
1)

Czoowa
cinanie i skrcanie 0,6 0,6 0,6
Pachwi-
nowa
cinanie i skrcanie 0,8 0,7 0,6
1)
Wyszczeglnione wartoci dotycz spoin kontrolowanych zgrubnie. W
przypadku badanych defektoskopowo (radiologicznie, ultradwiko-
wo) przyjmuje si s = 1,0.


Spoiny rozcigane nieosiowo (rozciganie ze zginaniem, rys. 5.34a):
r
k s 1 , 1
l
b 6
1
l a
Q
|

\
|
+

= (5.74)





Spoiny zginane (czyste zginanie dwuosiowe, rys. 5.34b):
g 2
y
2
z
y
y
z
z
g
k 1 , 1
a l
M 6
a l
M 6
W
M
W
M

= + = (5.75)
Spoiny zginane i cinane (rys. 5.34c):

+
|
|

\
|
=

=
g
2
t
2
g
red
t g 2
z
g
k 1 , 1 3
s
a l
P
k
a l
c P 6
W
c P
(5.76)
w przypadku gdy c 0,5a mona pomin sprawdzanie i
red
.
c)
b) a)
a
Q
b
P
Q
l
l/2
M
z

M
y

c
Rys. 5.34. Spoiny czoowe - plan
obcie, a - rozcigane,
b zginane dwuosiowo, c
- cinane i zginane
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
98
W przypadku oblicze spawanego rodnika belki dwuteowej naley przyj wskanik
wytrzymaoci przekroju na zginanie W
x
dla caego przekroju belki (spoina przenosi tyko
cz obcie gncych).
Spoiny pachwinowe i otworowe







Spoiny obcione si tnc (rys. 5.35a, przy osiowym cinaniu: e = b/2.):
( )

=



=
t
2 2
2 t
t
1 1
1 t
k
l a b
e Q
k
l a b
e b Q
(5.77)
Spoiny obcione momentem skrcajcym (rys. 5.35b):
s 2
sr
s
0
s
s
k
a d
M 2
W
M

= = (5.78)
Spoiny obcione momentem gncym i si cinajc (rys. 5.35c):
( )

+ =
+
=

=
g
2
t
2
g red
t g
z
g
k 1 , 1 3
b h a 2
P
k
I 2
h l P
(5.79)
gdzie: 2 (h + b) - czna dugo odcinkw spoin w kierunku rwnolegym do siy Q, I
z
-
moment bezwadnoci kadu przekrojw spoiny:
I
h a b a
b a
h a
z
=

+

+
+ |
\

(
(
2
12 12 2
3 3
2
(5.79a)
W spoinach belek dwuteowych (rys. 5.27) czcych rodnik z pasami (pkami) wa-
runek wytrzymaociowy spoin pooonych poza miejscem przyoenia skupionych si ze-
a
b) c)
a)
l
P
l
1

Q
e
a
h
b
a b
l
2

d
s

Rys. 5.35. Wybrane spoiny pachwinowe, a - cinane, b - skrcane, c - cinane i zginane
M
s
5.0. Poczenia
99
wntrznych okrelony jest wzorami:






- dla spoin cigych:

( )
12
t h
2
t h
t b
12
t b
2 I
2
t h t b
S
k
I a 2
S P
3
s
2
p
p
3
p
z
p p
t
z
t

+
(
(

|
|

\
| +
+

=
+
=

=
(5.80)
gdzie: a grubo spoiny,
- dla spoin przerywanych:

t
1 z
t
k
l
t
I a 2
S P

= (5.80a)
W miejscu przyoenia siy rozoonej P na dugoci c warunki wytrzymaoci maj posta:
( )
( ) A
P
t 2 c a 2
P
2
2
k 3
p
r
2 2 2
=
+
= =
+ + =


(5.81)
gdzie: A powierzchnia przekroju dwuteownika.
Warunek wytrzymaociowy przy obcieniach zmczeniowych
Warunek wytrzymaociowy dla spoin obcionych zmczeniowo opisany jest wzora-
mi:
(
(

|
|

\
|
+

=
(

|
|

\
|
+

=
R
R
Z
R
Z
x
Z
W
M
F
P
R
R
Z
R
Z
x
Z
W
M
F
Q
et
t
t e
t
z
t
s
e
rc
e
rc
z
rc
x
g
,
0
max ,
max
max
max ,
max
max
2
2
(5.82)
t

t h
b
s
p
p
l1
P
t
c
Rys. 5.36. Spoiny belek dwute-
owych
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
100
Tab. 5.24. Wspczynnik dziaania karbu w spoinach [3].
Rodzaj poczenia Wspcz.
Lp.
Widok Przekrj St3S 18G2
1



1,0 1,0
2



1,2 1,33
3



1,4 1,8
4



1,6 2,2
5



2,0 2,3
6





a = b, a 2
2,3 3,2
7




2,5 3,5
8 jak lp. 6 przy a = b, a = 1 3,0 4,0
9




3,4 4,4
10



4,0 4,9

gdzie: Q
max
, P
max
- maksymalna warto siy rozcigajcej lub cinajcej spoin, M
g,max
, M
s,
max
- maksymalna warto momentu zginajcego lub skrcajcego spoin, W
x
, W
0
-
wskanik wytrzymaoci przekroju spoiny przy zginaniu i skrcaniu, Z
rc
, Z
t
- dugo-
trwaa granica wytrzymaoci zmczeniowej materiau przy rozciganiu (ciskaniu) i
przy cinaniu (Z
t
= Z
s
), x
z
- zmczeniowy wspczynnik bezpieczestwa spoin, powi-
nien zawiera si w zakresie x
z
= 1,6 1,8, - wspczynnik dziaania karbu, Zaley
od rodzaju spoiny, ksztatu zcza i materiau czonych pfabrykatw; dla stali St3S i
18G2 wartoci tego wspczynnika przedstawiono w tablicy 5.24, R
e
, R
et
- granica
plastycznoci dla rozrywania i przy cinaniu, R - wspczynnik asymetrii cyklu:
b
a
5.0. Poczenia
101
1
1
R R
max
min
max
min
+

= =






(5.83)
gdzie: - wspczynnik staoci obcienia (wz. 3.9).

Pimiennictwo
[1] PN-90/B-03200 Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie. PKNMiJ,
[2] PN-76/B-03001 Konstrukcje i podoa budowli. Oglne zasady oblicze, PKNMiJ,
[3] M. Dietrich: Podstawy Konstrukcji Maszyn, tom II, WNT, Warszawa 1995.
Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
102
5.5. Poczenia zgrzewane
Nominalne rednice zgrzeiny punktowej wg [2] przedstawiono w tablicy 5.25.
Tab. 5.25. Nominalna rednica zgrzeiny punktowej.
Klasa zgrzeiny Grubo elementw
czonych, mm A B C
do 0,5 4 3
0,5 1,0 5 4
1,0 1,5 6 5
1,5 2,0 7 6
2,0 2,5 8 7
2,5 3,0 9 8
Nie
okrela
si

Klasa A (jako wysoka) - kompleksowe sterowanie elektroniczne zgrzewark,
- zmienne, nastawialne warunki zgrzewania,
- hydrauliczny lub pneumatyczny docisk elektrod.
Klasa B (jako normalna) - zmienne, nastawialne warunki zgrzewania,
- sterowanie czasu zgrzewania,
- docisk elektromagnetyczny lub jak w klasie A.
Klasa C (bez jakoci) - nie okrela si.









Ilo zgrzein punktowych w zczu:
Rys. 5.28. Wspczynnik wytrzy-
maoci zmczeniowej zgrze-
in w funkcji wsp. asymetrii
cyklu zmczeniowego =

min
/
max
wg [3]: 1- materia
rodzimy o gruboci g = 1
5 mm, 2 - zcze dwunakad-
kowe symetryczne, 3 - zcze
zakadkowe
5.0 Poczenia
103
P
Q
x m z
m zm
= (5.84)
gdzie: m
zm
- wspczynnik wytrzymaoci zmczeniowej, rysunek 5.36 (dla obcie sta-
tycznych m
zm
= 1), x
m
- wspczynnik bezpieczestwa liczony wzgldem wytrzyma-
oci doranej materiau, Q - sia obciajca zcze, P - sia niszczca jedn zgrzein,
wg tablicy 5.26.
Tabl. 5.23. Sia niszczca pojedynczej zgrzeiny P [kN] wg [3].
Klasa A Klasa B Klasa C Gr. blach
mm R
m
=300 MPa 340 380 300 340 380 300 340 380
0,5 + 0,5 2,3 2,5 2,9 1,3 1,4 1,6 0,9 1,0 1,1
1,0 + 1,0 4,3 5,0 5,5 2,8 3,2 3,5 2,2 2,4 2,7
1,5 + 1,5 7,1 8,0 9,1 4,9 5,5 6,3 4,0 4,5 5,1
2,0 + 2,0 10,5 12,0 13.2 7,7 8,8 9,7 6,5 7,4 8,1
2,5 + 2,5 14,7 16,7 18,7 11,2 12,8 14,3 9,7 11,0 12,4
3,0 + 3,0 19,2 21,8 24,3 15,2 17,2 19,2 13,3 15,1 16,9


Pimiennictwo
[1] Dietrich M. i inni: Podstawy Konstrukcji Maszyn t. 2, PWN, Warszawa 1988.
[2] PN-74/M-69020 Spawalnictwo. Klasyfikacja jakoci zgrzein punktowych, PKNMiJ,
[3] PN-74/M-69021 Wytyczne projektowania, wykonywania i kontroli zczy zgrzewanych
punktowo, PKNMiJ.

Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie
104
5.6 Poczenia nitowane
5.6.1. Poczenia zwyke
Obliczenie pocze nitowanych wymaga spenienie nastpujcych warunkw:
- wytrzymao na naciski powierzchniowe nitu i elementw czonych:

d d
Q
n d g
k =


min
(5.85)
gdzie: Q - sia obciajca zcze, n - ilo nitw w zczu, d - rednica nitu, g
min
- najmniej-
sza suma gruboci elementw czonych przenoszcych obcienie w tym samym kie-
runku, k
d
- naciski dopuszczalne
t d
k 5 , 2 k , k
t
- naprenia dopuszczalne na cina-
nie:
poczenia zwyke: k
t
= 80 210 MPa,
poczenia mocno-szczelne: k
t
= 42,5 70 MPa,
wartoci wysze przyjmowa dla materiaw czonych o wyszych wartociach R
e
, nisze
dla wikszej iloci nitw.
- wytrzymao na cinanie nitu:

t t
Q
d n z
k =


2
(5.86)
gdzie: z - ilo powierzchni cinanych.
- wytrzymao elementw czonych na rozrywanie (ciskanie):
( )

r r
Q
l n d g
k =


max min
(5.87)
gdzie: l - szeroko zcza, n
max
- liczba nitw w pierwszym rzdzie nitowym przy pocze-
niach blach lub ksztatownikw lub w rzdzie najbliszym rodka zcza przy po-
czeniu nakadkowym, k
r
- naprenia dopuszczalne na rozrywanie elementw czo-
nych.
Zalecenia konstrukcyjne
Odstp osi nitw od brzegu blachy: e 1,6 d.
W poczeniach mocnych przyjmuje si rednic nitw d 2 g (g oglnie, suma
gruboci zcza).
5.0 Poczenia
105
Materia nitw znormalizowanych: St2N R
m
= 340 420 MPa, R
e
= 190 MPa, A
10

= 26 %. Materiay elementw zcza przyjmowa o waciwociach podobnych do materiau
nitw.
5.6.2. Zbiorniki cinieniowe
Zbiorniki cinieniowe o paszczu nitowanym wymagaj spenienia nastpujcych za-
lenoci:

=
t 2 1
r 1
k
m d
D p 2
k
v g 2
D p
(5.88)
gdzie: p - cinienie maksymalne w zbiorniku, D - rednica walczaka, g - grubo cianki (po-
za zczem), v - wspczynnik osabienia zcza:
v
t n d
t
x
=

(5.89)
t - podziaka nitw w rzdzie, m - ilo rzdw w szwie, k
t
- naprenia dopuszczalne
na cinanie (tabl. 5.27).
Tabl. 5.27. Wartoci napre dopuszczalnych na cinanie.
Rodzaj poczenia m k
t
, MPa
1 70
2 65 Zakadkowe
3 60
2 60 Nakadkowe
podwjne 4 57,5

Pimiennictwo
[1] Dietrich M. i inni: Podstawy Konstrukcji Maszyn t. 2, PWN, Warszawa 1988.
[2] PN-70/M-82952. Nity z bem kulistym, PKNMiJ,
[3] PN-70/M-82954. Nity z bem paskim, PKNMiJ,
[4] PN-70/M-82956. Nity z bem soczewkowym niskim, PKNMiJ,
[5] PN-70/M-82957. Nity z bem soczewkowym, PKNMiJ,
[6] PN-70/M-82958. Nity z bem grzybkowym, PKNMiJ,
[7] PN-70/M-82959. Nity z bem trapezowym, PKNMiJ.