RESUMO PENITENCIAL.

DE:

EL

SACRAMENTO

DE

LA

RECONCILIACIN

Uxa Prez Astray. 3 Ciencias Relixiosas.

O libro est estructurado en catro partes e a sa vez cada unha delas en captulos o que fai que a lectura sexa mais amena. Na introducin explcase que a penitencia algo existencial ao ser humano que implica un esforzo permanente no bautizado. Explicase que a penitencia un sacramento renovado polo Vaticano II e que espera a sa renovacin prctica na vida. Faise patente o feito de que moitos fieis non chegaron a descubrir nin integrar na sa vida o valor da penitencia. A reconciliacin debe manifestarse e realizarse na vida e mostrar as sas repercusins sociais e polticas. Existe unha interpretacin terica e prctica deficiente do valor dos actos do penitente: contricin, confesin e satisfaccin. Moitos cristis non encaixaron na sa vida cristi o sacramento, non identificaron as novas formas de perdn, seprase o perdn de Deus da reconciliacin coa Igrexa e cos demais, non se percibe a sa eficacia. Hai moita dificultade en coecer e recoecer a implicacin persoal en situacins de pecado. Ademis de que moitos fieis non entenden ben o sentido da penitencia, tampouco comprenden a praxis actual de penitencia porque cada un a realiza seu modo. O sacramento da penitencia intentouse renovar por parte da Igrexa a travs de varias etapas na sa historia e documentos: Vaticano II, as Normas pastorais publicadas pola Congregacin para a doutrina da fe en 1972, o Ordo Poenitentiae ou Ritual da Penitencia publicado en 1974, o Cdigo de dereito cannico de 1983, a Exhortacin de Juan Pablo II, Reconciliatio et poenitentia de 1984, o Catecismo da Igrexa Catlica de 1992 e a Carta Apostlica Misericordia Dei de 2002. A penitencia consiste nun proceso de conversin, que implica reconciliacin e culmina no perdn. Este proceso supn sempre a intervencin diferenciada do home pecador, da Igrexa mediadora e de Deus misericordioso. Mentres a conversin apunta mis a unha participacin activa e laboriosa, a penitencia da persoa movida polo Esprito, a reconciliacin refrese a mediacin da Igrexa, continuadora da obra de reconciliacin

realizada en Cristo e o perdn indica mis a accin misericordiosa e gratuita de Deus Pai respecto ao fillo perdido: Conversin: sinala a transformacin interna pola gracia e vontade ou esforzo de conversin polo rechazo do pecado. Reconciliacin: trtase dun acto interpersonal no que o acento se pon no encontro, a comunicacin, a amizade, a paz, e onde a mediacin reconciliadora resulta moi importante, ben sexa en relacin con Deus, coa Igrexa, consigo mesmo, cos irmns ou coa creacin entera. Perdn: Implica a reconciliacin sen reducirse a ela. creador e renovador, gratuito e misericordioso. Penitencia: sinala mis o esforzo do penitente, o proceso persoal acompaado de obras e ascesis que implican a manifestacin externa do arrepentimento, a reparacin do mal e a restitucin unida xustiza. Confesin: manifestacin da situacin de pecado ante o sacerdote, supn unha confesin de fe e confianza en Deus, unha alabanza a sa misericordia e unha condicin para o discernemento e a proclamacin do perdn. Temos que encuadra-lo sacramento da reconciliacin penitencial no interior da misin e accin reconciliadora da Igrexa no mundo como continuacin e realizacin visible e histrica dunha reconciliacin obrada de forma definitiva por Deus en Cristo. Debe ter a sa encarnacin e verificacin nas estructuras socio-polticas e na vida en comunidade. A Igrexa ten que asumir a sa misin aceptando a sa condicin humana. Esta misin debe cumpli-la non s denunciando a inhumanidade do mundo, dilogo Predicar e propoer a Cristo como o verdadeiro lugar onde a utopa humana pode atopar o seu cumprimento, a misin especfica da Igrexa. A Igrexa debe de proclamar e defender a verdade e a liberdade, o dereito dos individuos e dos pobos a ser plenamente eles mesmos. tamn ofrecendo e creando verdadeiros espacios para a humanizacin, dicir, para a cultura, o encontro, a acollida mutua, o

O cristi valora os medios humns, os progresos da ciencia e da tcnica, os esforzos para transformar este mundo e facer del un lugar mis digno e feliz, no que todos os homes poidan desfrutar dun estado de benestar satisfactorio. Non renuncia a unhas leis de mercado nin ao desexo de aumentar a sa riqueza, pero parte dun principio: todo isto debe volorarse en referencia ao plan de Deus, segundo as fontes da nosa fe e ao respecto a todo home. A situacin do mundo actual non favorece a realizacin do sacramento, pero os cristis debemos ter en conta: -Recoecer o propio pecado non atormentarse ou encerrarse no negativo, aceptar a propia condicin humana no seu aspecto de fraxilidade e limitacin. recoecer a propia verdade sen autoenganos. A conciencia de culpa que podemos ter deriva da conciencia de non ter sido fieis a relacin consigo mesmos, cos demais ou co mundo. -A conversin implica o rechazo do pecado e do mal, nun cambio de actitude e orientacin interna, que busca renovar o ideal da vida. -A confesin a manifestacin oral do pecado, non simplemente unha informacin que se da ao sacerdote. O penitente recoece ante Cristo e a sua Igrexa que pecador e manifesta a sa decisin de convertirse. -A satisfaccin que polos pecados impn o sacerdote ao penitente o medio polo que ste expresa o seu arrepentimento e o seu desexo de convertirse. -A absolucin pola que Deus concede o seu perdn ao pecador a travs do sacerdote, as mesmo o desexo por parte do pecador de non pecar mis. -A reconciliacin significa en s o acto dun mediador que restaura os lazos de amizade ou de amor entre das persoas. No caso da penitencia, trtase dunha reconciliacin desproporcional, en canto que Deus non quen necesita reconciliarse co home, senn o home con Deus. Os catlicos podemos reconciliarnos con ns mesmos cando sabemos que Deus e os demais nos acollen tal e como somos. Podemos esperar a

reconciliacin de Deus e dos demais cando comezamos por recoecer a nosa realidade reconcilindonos con ns mesmos. O sacramento a realizacin mis plena deste encontro de reconciliacin. Os sacramentos de iniciacin (bautismo, confirmacin, eucarista), condcennos plenitude do ser cristi, facndonos partcipes do misterio e a vida de Cristo e da Igrexa. Os sacramentos de curacin (penitencia, uncin de enfermos) ofrecen a forza do Esprito para curarnos e recuperar a nosa saude tanto da alma (penitencia) como do corpo (uncin de enfermos). -No sacramento da Penitencia trtase dunha situacin de pecado persoal serio, non dun pecado leve. -Esta situacin compromete de forma especial a liberdade. -Atopmonos cunha situacin que supn un trnsito vital, pero non un trnsito biolxico. Na penitencia non existe ningunha coincidencia cun cambio biolxico, pero si cun cambio vital ou de actitude, cunha transformacin reorientadora da vida eterna. -Esta situacin non irrepetible, se non repetible. -Trtase dunha situacin negativa cara a positividade. A penitencia parte da negatividade do pecado, inda que leva a positividade da conversin e o perdn. - unha situacin que s pode vivirse dende a consciencia, dicir, dende a capacidade de discernimento ou conciencia de pecado e dende a vontade positiva e persoal de conversin. -No sacramento da penitencia dse unha participacin especial do suxeito no mesmo sacramento, os seus actos son parte integrantes e constitutiva do mesmo. -Consiste nun encontro interpersoal ao que acompaan palabras e xesto da imposicin das mans.

Inda que haxa na Igrexa outros sacramentos que tamn perdoan os pecados, s se dan as debidas disposicins, o sacramento especfico da reconciliacin e o perdn s o sacramento da penitencia. Os elementos referenciais de sentido son os compoentes esenciais que, segundo se desprende da Escritura e a tradicin, constiten a razn de ser da penitencia: -Salmo Miserere, 51 (50) do Antigo Testamento e Lucas 15 do Novo Testamento. O Salmo responde a actitude de David cando recoece o seu pecado, que consistiu no adulteriocon Betsab, muller de Uras, e en provocar a morte deste no campo de batalla, tomando a Betasb por esposa. A penitencia un encontro do home pecador con Deus misericordioso, no que destaca a iniciativa e accin do mesmo Deus na sa bondade infinita e fidelidade, no seu perdn liberador e recreador, e onde tamn se pon de relevo a resposta do home que recoece o seu pecado, acolle a gracia da conversin e est disposto a cambiar a sa vida e manifestala nas sas obras. De todo esto hai que destacar: 1.A conciencia e recoecemento do pecado. 2.A conversin interna que se manifesta externamente mediante palabras. 3.A intervencin daqueles a quen lles afecta a situacin penitencial para recoecer a verdade da conversin. 4.A reconciliacin ou perdn concedido e celebrado. 5.A renovacin da vida e os compromisos da reconciliacin real. A chamada parbola do fillo prdigo, no seu contexto do captulo 15 de Lucas, representa no Novo Testamento algo semellante ao que no Antigo representa o Salmo 51. Non tratamos de facer unha exsese directa, senon de resaltar os elementos esenciais que se manifestan sobre o proceso penitencial.

Trtase dunha parbola que s nos transmite Lucas. Antes falou da prdida dun obxeto, logo da prdida dun animal, agora da prdida dun fillo. Respecto dinmica penitencial, resalta o modo como se presentan os diversos elementos do proceso: O pecado manifstase cos seguintes rasgos: -Peticin de reparto de herencia. -Partida do fillo cara unha terra lonxana. -Abandono da propia patria. -Dilapilacin dos bens. -Adicacin a unha actividade que implica impureza (coidar porcos). A conversin o cambio que se produce no fillo, resultado da experiencia negativa e sobre todo, dun movemento interior de cordura e lucidez. A reconciliacin e o perdn o momento central, no que aparece tamn a figura central da palabra: o pai. Este irrompe no discurso do fillo arrepentido, con rasgos que Lucas resalta de compasin e tenrura. A celebracin festiva e comunitaria. A reintegracin celbrase cun banquete e unha festa como nupcial que son invitados tdolos membros da familia. De novo volve Lucas a destaca-la impotancia da comida en comn ou banquete, como signo especial da comunin, da participacin nos bens do Reino. A resistencia do fillo maior, cree que se comete con el unha inxustiza e se resiste a chamar irmn ao que volve, e a participar do banquete e da festa. Sentido cristolxico do proceso de conversin, no fondo da parbola late un profundo sentido cristolxico. Coa sa mensaxe e o seu comportamento respecto aos pecadores. Xess est mostrando a vondade do Pai, e por tanto est afirmando o seu mesianismo. A parbola unha invitacin a aceptar este mesianismo de Xess, o que esixe un cambio radical de mentalidade, unha conversin.

Os elementos que integran o proceso do dinamismo da penitencia son os seguintes: -Conciencia e recoecemento de pecado. -Conversin interna, manifestada externamente dalgn modo. -Recoecemento ante Deus e ante aqueles aos que se ofendeu. -Reconciliacin e perdn dalgunha maneira de celebralo e expresalo. -Compromisos e promesas do perdn respecto a Deus e aos demais. Esto significa que todo o proceso de penitencia verdadeiro debe inclur e expresar nalgunha medida estes elementos para que sexa recoecido como tal. Ser necesario que chegue o sculo III para que a disciplina penitencial na Igrexa Occidental se vexa impulsada cara un desenrolo institucional notable, debido a das personaxes da Igrexa africana: Tertuliano e Cipriano, e a dous fenmenos conflictivos: o laxismo que se xeraliza e a apostasa ante as persecucins de Deciio e Valeriano que darn lugar a certa crise de identidade, e impulsarn un proceso de institucionalizacin. Durante o sculo III na Igrexa hai das lias de desenrolo penitencial: a da penitencia como proceso de sanacin, testificada por Clemente de Alejandra e Orgenes e a da penitencia como proceso de excomun. A partires do sculo IV, cando se configura a estructura de penitencia, abarcando dous periodos e formas ben diferenciadas: 1.O da penitencia cannica, do sculo IV ao VII (porque se fai segundo os cnones dos concilios). 2.O da penitencia tarifada a partires do sculo VII ata o sculo XIII, faise poendo unha pena ou tarifa, a cada pecado. evidente que os pecados que se someten a esta penitencia non son os pecata quotidiana, que se perdoan pola poenitentia quotidiana (oracin, xaxn, limosna, pai noso), se non os pecata capitalia, para os que se esixe o proceso penitencial especialmente duro.

O primeiro paso para este proceso penitencial o recoecemento do pecado por parte do suxeito e o coecemento do mesmo por parte do obispo ou sacerdote (pola propia confesin, publicidade ou denuncia), xa que s as pdese impor e acepta-la penitencia correspondente. Trtase dun elemento esencial, condicionante e desencadenante do proceso, que implica ao mesmo tempo o pedir a penitencia, o dar a penitencia e o aceptar a pentencia. Tras aceptar a penitencia ingresase no ordo poenitentium ou grupo dos penitentes. Recbense os signos de penitente (vestido e aspecto especial) e comzase a cumprir a actio poenitentiae, satisfaccin ou obras penitenciais impostas polo bispo, cuxa duracin depende da gravidade do pecado. Por regra xeral implican tres tipos de obrigas: 1.Unha das repercusins mais persoal, como xaxns, abstinencias, privacins e mortificacins. 2.Outras de repercusin mais eclesial-comunitaria, como a privacin dunha relacin normal cos membros da comunidade, a adicacin a tarefas desagradables, a presentacin imposicin das mans na asemblea, as veces a expulsin da mesma 3.Repercusin mis social como a prohibicin de alistarse na milicia, exercer cargos pblicos ou actividade comercial, incoar procesos xudiciais, recibir ordes sagradas, etc. Tales obrigas que continuaban en certa medida inda despois da reconciliacin, supuan un certo boicoteo por parte da comunidade e unha certa aniquilacin social respecto ao mundo. Finalmente ten lugar a reconciliacin unha vez cumprido o tempo de penitencia. Polo xeral faise coincidir co final da cuaresma. Na Igrexa Romana ten lugar o Xoves Santo, na Igrexa Hispana o Venres Santo, sucede no marco dunha celebracin na que participan non so os penitentes, se non tamn o pobo, e implica salmos, oracins, peticins de perdn Chmase penitencia tarifada a aquela forma de penitencia que ven a extenderse en Occidente a partires de fins do sculo VI, cuxa peculiaridade consiste na tasacin precisa das penitencias que hai que cumprir por cada pecado, despois dunha confesin detallada que se realiza ante o sacerdote, 9

guiado polos catlogos que se propoen nos libros penitenciais en uso en cada igrexa. En comparacin coa penitencia cannica prodcense cambios

importantes: o ministro xa non s o bispo, se non tamn o sacerdote. un proceso privado; a comunidade non est presente nin participa como antes; as penas non permanecen despois da reconciliacin. O ordo poenitentiae desaparece. A estructura da confesin a que ven a impoerse na Igrexa a partires do sculo XII-XIII ata o Concilio de Trento e que comporta ademis dunha concentracin dos actos do proceso na confesin oral, un cambio de estructura que altera a orde clsica de ditos actos, ao dar a absolucin inmediatamente despois da confesin deixando a satisfaccin para un momento posterior. En canto as absolucins colectivas, pode verse un indicio das mesmas na reconciliacin dos penitentes. A liturxia hispana transmtenos das frmulas de reconciliacin; unha que se pronunciaba sobre os penitentes o Venres Santo e outra sobre todo o pobo, para o que este momento era de verdadeira reconciliacin. Entre os sculos X e XII esta prctica cobrou grande importancia durante a cauresma, cando os ritos propios dos penitentes extendronse a todo o pobo e nas catedrais e mosteiros celebrbase a penitencia con solemnidade, empregando frmulas e oracins de carcter penitencial. Xunto a estructura de confesin segundo a nova forma, dase a peregrinacin penitencial e a penitencia pblica solemne, a cal administrada polo bispo para o caso de pecados pblicos escandalosos, e se realiza durante a cuaresma, ingresando o Mrcores de Cinza e celebrando a reconciliacin o Xoves Santo. A penitencia pblica solemne a que impn o bispo por pecados gravsimos escandalosos (homicidio, incesto), cometidos por laicos e que en continuidade coa penitencia cannica s se pode celebrar unha vez e se extende a todo o tempo da cuaresma.

10

A penitencia privada faise sobre todo polos pecados ocultos, realizase en privado ante o sacerdote, tal como se configurara no sculo XIII. S coa Reforma protestante e a reaccin de Trento, defendendo a forma de celebracin vixente, desaparecer a forma de celebracin que perviviu tanto tempo. O Vaticano II sacramentais de reconciliacin. Entre os sculos XIV e XVI dase unha exaltacin confesionista. Motivarn a reaccin e crtica dalgns autores catlicos e sobre todo de Lutero e os demais reformadores. Lutero non s critica a confesin que atormentaba mis que consolaba, se non que ademais rechaza a penitencia como sacramento, nega o valor dos actos do penitente en favor da fe-confianza no perdn misericordioso e inda que recoece a utilidade e necesidade da confesin privada, rechaza toda obriga a unha confesin ntegra por dereito divino e mis ainda por imposicin papal. A absolucin privada non debe ser suprimida, inda que a confesin ntegra non sexa posible nin necesaria, pois non palabra ou voz dun home, se non palabra de Deus, que quen perdoa os pecados, xa que pronunciada no seu nome e obedecendo o seu mandato. Os reformadores non renuncian a toda praxe penitencial, se non que defenden unha confesin privada de consuelo ou unha confesin-exame antes da comun, para verificar a fe bautismal. Esta ensinanza provocou a reaccin e controversia no campo catlico que conducira formulacin en doce artigos de erros protestantes, propostos a exame no Concilio de Trento. A reaccin de Trento foi defensiva, coherente, dogmtica, tamn unha reaccin polarizada e en parte pechada a novas perspectivas. En conxunto Trento reafrmase na sa doutrina e praxe sobre a penitencia afirmando: -Que a penitencia un verdadeiro sacramento institudo por Cristo. -Que o sacramento da penitencia se diferencia do sacramento do Bautismo. volver a falar das diversas formas

11

-Que as palabras de Jn 20, 22-23 non se refiren potestade de predicar o evanxeo, e que nelas se funda sobre todo o sacramento. -Que son necesarios os tres actos do penitente (contriccin, confesin, satisfaccin). -Que a atriccin un arrepentimento vlido. -Que a confesin sacramental de iure divine. A praxe penitencial despois de Trento permaneceu invariable nas sas formas e manifestacins mis importantes, anda recoecendo a lxica variedade entre as diversas Igrexas. Sinalamos os aspectos mis destacados: -Confesin anual por pascua: o precepto eclesistico de confesarse e comulgar unha vez ao ano por Pascua, era cumprido pola gran maiora dos cristins e a Igrexa esmrabase en facelo cumprir, recordando e facilitando este precepto. Xunto ao sentido pedagxico, tamn est presente un desexo de manter viva a conciencia de pertencer Igrexa, unido a un certo control con vistas a recoecer aos que estn dentro ou se sitan fora da Igrexa (excomulgados, herexes, cismticos). -Confesin frecuente, a confesin frecuente non s foi recomendada como medio para o perdn dos pecados, se non tamn como axuda especial para o crecemento e perfeccionamento espiritual, era como unha confesin por devocin. -Confesin por conversin. Pode chamarse as a aquela que se propua como culme dun proceso de chamada e conversin, por regra xeral con motivo dun retiro espiritual, duns exercicios, dun cursillo, dunhas charlas cuaresmais, dunha festividade especial ou dalgn acontecemento eucarstico. En bastantes casos insistase na conveniencia dunha confesin xeral, que incluse tdolos pecados da vida pasada. -Confesin eucarstica. Podera denominarse asa a aquela que moitas persoas sentanse obrigadas a facer antes de acercarse a comulgar. A conveniencia de confesar os pecados leves para un maior perfeccionamento, convirteuse na necesidade de confesin para poder

12

comulgar. O pasar a confesarse ou polo confesionario sera como un requisito necesario de purificacin antes de atreverse a comulgar. Por un lado persista certa mentalidade jansenista pero por outro non se valoraban de forma suficiente os medios cotidins para o perdn dos pecados e se considera a confesin como o nico medio de garantir o perdn de Deus e acercarse con conciencia para a comun. -Confesin para direccin espiritual. Para moitos o confesionario era o lugar mis comn e mis a man para atopar un sacerdote e dialogar con el, para solicitar direccin espiritual e para purificarse e manterse fiel vocacin cristi, relixiosa ou sacerdotal. As longas horas que os confesores pasaban nos confesionarios facilitaban esta prctica. Desto desprndese que a espiritualidade penitencial que predominou durante moito tempo, foi mis ben vertical, insistindo no perdn de Deus e non tanto na reconciliacin coa Igrexa, poendo o acento en Deus xuz e a sa xustiza, sen olvidar a sa misericordia escatolxica, porque se buscaba previr e asegurar a salvacin eterna, mis que comprometerse na construccin actual do Reino. En xeral pode afirmarse que nas Igrexas de Oriente, segundo a tradicin secular, insistiron no carcter sanativo da penitencia, poendo en prctica o proceso penitencial de curacin conducido por espirituais ou carismticos, sen olvidar a penitencia institucional. evidente para eles que o perdn procede de Deus e que s o sacerdote pode perdoar por asimilacin a Deus, representando o seu perdn. Certamente, dan importancia confesin dos pecados, mais polo seu valor terapetico que pola sa dimensin xudizal. A Igrexa anglicana admitiu dende sempre a confesin privada, pero deixando unha grande liberdade ao respecto. Unha primeira forma de celebracin tia lugar na liturxia penitencial da eucarista. Na actualidade danse dous fenmenos de extensin: a.O proceso penitencial con confesin privada ou reconciliacin dun s penitente.

13

b.A aceptacin da confesin a un dicono, ou incluso a un laico, en ausencia do sacerdote e en caso se extrema necesidade, inclundo unha oracin de peticin de perdn, pero non de absolucin. As Igrexas da Reforma, se ben rechazan a penitencia como sacramento, nunca rechazan a prctica da confesin. Lutero e Calvino intentaron manter, baixo formas diversas a confesin individual e inda que olvidada durante longo tempo, na actualidade se recupera, sobre todo como unha forma de revivir o bautismo e de suscitar a confianza no perdn de Deus. O acento ponse na fe e a total confianza na misericordia e perdn de Deus. Nos ltimos tempos, os diversos documentos penitenciais da Igrexa recuperan e utilizan o nome de sacramento de reconciliacin ou rito de reconciliacin, xunto con sacramento da penitencia, sacramento da conversin, sacramento da confesin, sacramento do perdn. Parece que detrs destes nomes hai das linguaxes penitenciais, un mais tradicional e outro mis renovador, as como duas concepcins teolxicas do sacramento, unha mais tridentina confesionista e outra mais vaticana integradora. Estructuras penitenciais: destacan tres estructuras penitenciais: 1.Estructura de conversin penitencial. Entendemos por tal aquela forma de penitencia que, tendo por precedente a estructura histrica en vigor durante o tempo da penitencia cannica, sculos III-VII e que na diversidade de formas perdurou ata o Concilio de Trento e expresa dun modo especial o proceso e autenticidade da conversin a travs dunha reordenacin dos elementos penitenciais externos segundo o seu ritmo de orixe: confesin-satisfaccin-reconciliacin. 2.Estructura de reconciliacin eclesial. aquela que, tendo en conta a dimensin eclesial da penitencia e as sas expresins histricas, intenta manifestar o encontro interpersoal de reconciliacin, destacando o dobre movemento de separacin-acercamento respecto Igrexa, as como a sa intervencin no proceso. Este aspecto necesita una significacin coherente, que supn a presencia real da comunidade concreta, a

14

participacin dos diversos servicios e ministerios e a exixencia dunha celebracin en comunidade. 3.Estructura de perdn misericordioso. a estructura que partindo da primariedade e iniciativa do perdn gratuito e incondicionado de Deus na sa dinmica dialogal e tendo en conta as formas histricas que mais reflicten este sentido e busca expresar de forma correspondente a confianza no perdn e no encontro persoal con Deus. O sacramento da penitencia debe entenderse como un momento privilexiado da historia da salvacin para a reconciliacin. A historia da salvacin pode definirse como unha historia que se move e realiza de forma permanente entre a fidelidade e a infidelidade da reconciliacin e a idolatra; a alianza e a ruptura do pacto entre home e Deus. Deus aquel que dende o principio (Gn 3,15) promete e ofrece a reconciliacin. Yahv non o Deus da ira, se non da piedade. Pode castigar con xustiza, pero sempre vence nel a misericordia e o perdn (Ex 34,6). De alianza en alianza, de pacto en pacto, Deus busca a reconciliacin dos homes, que unha e outra vez alnxanse dos seus plans e divdense entre si polo pecado. A promesa mesinica hai que entendela como a garanta futura dunha nova reconciliacin, que traer consigo unha nova alianza e supor unha fidelidade irreversible vontade salvadora de Deus. Cristo ser o que realice a reconciliacin anunciada. Polo misterio pascual tdalas cousas, a humanidade enteira foron reconciliadas co pai. O Esprito, don escatolxico de Cristo, ser o que ten por misin continuar na historia a obra de reconciliacin de Cristo. En efecto Cristo, que nos liberou do pecado, non nos libera da nosa natureza pecadora nin suprime a nosa loita contra o pecado. A Igrexa corporeizacin por medio da cal vai a cumprir a sa obra o Esprito de Cristo. O Esprito alma ou principio vivificante da Igrexa e ao mesmo tempo o principio dinmico da historia e a forza para a reconciliacin. A travs da comunidade histrica dos crentes, Cristo ofrece a tdalas persoas a sa salvacin. 15

O rechazo do sacramento da penitencia por parte dos protestantes argumentando que o nico sacramento do perdn dos pecados o bautismo, levou Igrexa a profundizar nas semellanzas e diferencias entre un e outro sacramento. A estructura trinitaria da historia da salvacin, da Igrexa, dos sacramentos e da vida cristi manifstase e realzase na celebracin do sacramento da penitencia e significa que a reconciliacin un acto polo que Deus Pai ven ao noso encontro, pola mediacin de Cristo e na forza do Esprito. Son bastantes os autores que nos ltimos anos trataron de reinterpreta-la satisfaccin, tendo en conta as ciencias humanas, a sensibilidade social actual e a verdade e estructura do sacramento. Destacan tres opinins que se consideran significativa: 1.Karl Rahner. Interpretacin mis antropolxica. Este autor parte da distincin entre natureza e persoa. Mentres a persoa o centro das decisins da liberdade, o ncleo mis ntimo da personalidade humana; a natureza a expresin configuradora en actos e tendencias, constituda por mltiples niveis da personalidade. O home obxetiva o acto da sa propia liberdade en hbitos e comportamentos que o configuran e que permanecen, incluso ao cambiar a decisin primeira que os produxo. 2.Christian Duquoc. Interpretacin mais social. Este autor parte do principio de que a loita contra as consecuencias do pecado non s se establecen a nivel persoal, se non tamn a nivel social e comunitario. Se o pecado ten estas dimensins, tamn ter a satisfaccin abarcando tdalas realidades da vida afectadas polo mesmo. 3.Dionisio Borobio. Interpretacin mais dinmica-sacramental. As interpretacins de Rahner e Duquoc parcennos plenamente aceptables, pero incompletas. Rahner explica o sentido da satisfaccin posterior absolucin pero non o da satisfaccin intermedia entre confesin e absolucin, profundiza no sentido antropolxico da satisfaccin, clarifica a continuidade do sacramento pola satisfaccin pero non concreta as obras de satisfaccin nin os espacios para realizala.

16

se a penitencia debe ser unha celebracin, preciso que toda ela sexa considerada como o signo pleno do sacramento, con tdolos seus elementos: introduccin, Palabra, signos de perdn, participacin activa e carcter gozoso e festivo. de entre as grandes aportacins do Ritual a mis importante parece que a variedade de formas penitenciais. a diversidade de formas responde necesidade que ten de expresar e celebrar o que ela mesma cree do sacramento. Agora ben, esta fe penitencial encerra diversos aspectos que requiren unha expresin celebrativa adecuada, como son a conversin, a reconciliacin e o perdn e ningunha forma de expresin integral ou completa; de ah que se requiran diversidade de formas referidas e complementarias como ocorre ao longo da historia. neste sentido hai que recordar os seguintes principios fundamentais: -Diversos camios penitenciais na Igrexa non se reducen ao sacramento da penitencia. -O sacramento da penitencia ou reconciliacin non o nico sacramento que perdoa os pecados; tamn celebramos a conversin e recibimos o perdn polo bautismo e a eucarista. inda sendo o sacramento da penitencia o medio mais significante e cualificado da reconciliacin, admite diversidade de formas para a sa celebracin. Tendo isto en conta podemos dicir que hai tres aspectos fundamentais da fe penitencial da Igrexa, que destacan e estn esixindo unha expresin simblica e ritual correspondente: 1.A dimensin existencial da penitencia cristi ou conversin que se realiza na vida e se expresa nunhas "formas cotidis de penitencia": caridade, correccin fraterna, oracin, aceptacin dos sufrimentos da vida... 2.A dimensin persoal do proceso penitencial en canto que implica un responsabilizarnos do noso pecado; unha conversin persoal ou contriccin verdadeira que se manifeste en palabras (confesin) e obras (satisfaccin) e unha absolucin que exprese e realice o perdn de Deus. O

17

que est esixindo unha "forma mis personalizada ou individual de penitencia". 3.A dimensin eclesial do sacramento, que require expresar mellor a intervencin de toda a igrexa, non s polo ministro ordenado se non tamn pola presencia e participacin da comunidade que recoece o seu pecado, escoita a Palabra, mvese conversin e pide perdn comunitariamente. Reclama unhas "formas comunitarias de celebracin". tdalas formas penitenciais deben ter un posto na vida cristi. Non podemos separalas ou xustapoelas, nin quedarnos s con unha despreciando os restantes, sera empobrecer, deformar a imaxe do que a reconciliacin. Naturalmente, inda que tdalas forams teen un valor e unha eficacia, non todas son exercidas da mesma maneira, nin a todas recoece a Igrexa o seu valor sacramental.

18