Dożynki – święto dziękczynienia za zebrane plony

w dokumentach Archiwum Parafii Rzymsko Katolickiej

p.w. św. Michała Archanioła w Siedlcach
w latach 1973 – 2008

Opracował ks. Ryszard Dąbrowski

Święto Plonów jest miejscem i okazją do zintegrowania społeczności lokalnej

i budowania jej tożsamości poprzez kultywowanie i rozwój tradycji ludowej połączonej z
elementami religii. Stąd centralne miejsce zajmuje Eucharystia sprawowana jako
dziękczynienie za zebrane polny. Święto Plonów jest również okazją do zauważenia roli,
jaką spełnia w życiu narodowym producent żywności i zwrócenia uwagi na bieżące problemy
rolnictwa. Ale nade wszystko jest wyrazem radości wyrażonej w zabawach ludowych,
festynach dożynkowych.

I. Przygotowanie dożynek

Przygotowanie dożynek jest procesem długotrwałym, wymaga zaangażowania wielu

ludzi oraz przeprowadzenia wielu spotkań organizacyjnych. Na przestrzeni lat ukształtował
się sposób organizacji i przeprowadzania dożynek, odrębny w pierwszej fazie dla Czerńca a
później zbieżny z pozostałymi miejscowościami, oraz struktura obrzędowa Święta Plonów.

Organizacja dożynek w Czerńcu - Spotkania grup parafialnych i Rad Sołeckich

Na posiedzenie w dniu 01.09.1998 roku zostały omówione sprawy związane z

organizacją dożynek, które odbędą się dnia 13.09.1998 roku o godz. 12:30 w kościele w
Czeńcu. Ustalono plan uroczystości: procesja od bramy kościoła z wieńcem. Poświęcenie
wieńca. Liturgia Słowa: Czytanie I – Marek Kowalik, Czytanie II, Stanisława Fluder,
modlitwa powszechna: Tomasz Wegiel, Stanisłąwa Fluder, Aniela Jężąk, Jan Korman.
Ofiarowanie chleba – delegacja trzyosobowa. Po Mszy św. korowód do świetlicy. Zabawa dla
dzieci w świetlicy w godz. 16-17:00, Inscenizacja słowno – muzyczna 17:00-17:30. Zabawa
dla dorosłych od 17:30 – 22:00 z własnym wiktem1.”
W następnym roku „Rolnicy postanowili wykonać wieniec dożynkowy „mały” z
powodu dramatycznej sytuacji w rolnictwie polskim. Gmina nie urządza oficjalnych dożynek,
ale przeznaczyła 400 złotych do dyspozycji mieszkańców wsi na dożynki – decyzję w tej

1
PC-4-1; 01.09.1998 – nadzwyczajne spotkanie w sprawie organizacji dożynek

1
sprawie podjęła Rada Sołecka. Omówiono wstępnie moment ofiarowania darów i
poświęcenia wieńca dożynkowego. Lturgię słowa: Czytanie I – Aniela Jężak, czytanie II –
Stanisława Fluder. Modlitwa wiernych: ..... Msza św. odbędzie się 12.09.1999 r o
godz.12:302.” W roku 2001 ustalono, że czytania wezmą Stanisława Fluder i Artur Węgiel,
modlitwę wiernych pan Sołtys Zdzisław Chudy, dzieci wyrecytują wiersze na początku
Eucharystii. Msza św. dożynkowa o godz. 12:303”.
W roku 2003 na posiedzeniu KRK w Czerńcu omówiono część kościelną uroczystości
dożynkowych – czytania Stanisława Fluder, Marek Kowalik, modlitwa wiernych – młodzi
rolnicy, część świetlicową – zabawa od 17:00 i zwrócenia uwagi na uwrażliwienie dzieci na
zachowanie porządku na placu zabaw4.
Od roku 2003 sprawa organizacji dożynek ma miejsce w świetlicy wiejskiej z
udziałem wszystkich organizacji działających w Czerńcu5.
Dnia 15.08.2003 odbyło się spotkanie w świetlicy wiejskiej w Czerńcu wszystkich
grup działających na terenie Czerńca i ustalenie planu i porządku przeprowadzonej
uroczystości wraz z wyznaczeniem odpowiedzialnych. Spotkali się więc przedstawiciele
Komitetu Remontu Kościoła w Czerńcu, Ksiądz, Radny, Rada Sołecka w Czerńcu, Sołtys,
Koło Gospodyń Wiejskich, Ochotnicza Straż Pożarna, gdzie został wypracowany został
opracowany plan, harmonogram i odpowiedzialni za przebieg festynu dożynkowego w
Czerńcu na dzień 13 września 20036 Podajemy przykładowy przydział czynności
na uroczystość dożynkową w Czerńcu, która miała miejsce dnia 13 września 2003.

Nazwa zabawy, Nazwa zabawy,

Lp. Godz. odpowiedzialny Uwagi Godz. odpowiedzialny Uwagi
gry, itp gry, itp
Mecz piłki nożnej
14:00
na boisku dla
I. –
młodzieży i
15:30
starszych
16:00
Ks. Ryszard
II. Msza Święta –
Dąbrowski
17:00
17:30
Zabawa dla 17:30 Gry dla
III. IV. –
małych dzieci 18:30 starszych dzieci
18:30
2
PC-6-1, 04.09.1999 – nadzwyczajne spotkanie w sprawie organizacji dożynek; KP-T II, s. 183,
3
PC-17; 02.09.2001 - 17 spotkanie - Omówienie położenia gładzi rynkowej w kościele, przygotowanie
uroczystości dożynkowej - 7 osób
4
PC-20-1, 08.09.2002 – nadzwyczajne spotkanie w sprawie dożynek
5
PC-25; 27.07.2003 - 25 spotkanie - Omówienie prac porządkowych po tynkowaniu i malowaniu kościoła,
przygotowanie festynu dożynkowego z okazji pięciolecia remontu kościoła w Czerńcu. Festyn zaplanowano na
21.09.2003 roku - 9 osób
6
PC-26; 15.08.2003 - 26 spotkanie - W świetlicy wiejskiej w Czerńcu - Komitetu Remontu Kościoła, Koła
Gospodyń Wiejskich, Rady Sołeckiej, Radnego, przedstawicieli OSP w sprawie Festynu Dożynkowego.- 10
osób

2
 Stół
Ks. Ryszard Turniej w
1 Malowanki 1 Jacek Warych dostarczyć
Dąbrowski pingponga
na boisko
Ks. Ryszard
2 Uklądanie puzzli 2 Rzuty do kosza Jacek Warych
Dąbrowski
Rozstrzygnięcie Slalom z
konkursu „Mój Ks. Ryszard wykorzystanie
3 3 Jacek Warych
ulubiony widok Dąbrowski m sprzętu na
Czerńca” placu zabaw
Ks. Ryszard
4 Bieg z jajkiem
Dąbrowski
Nalewanie wody Ks. Ryszard
5
do szklanki Dąbrowski
Ks. Ryszard
6 Jedzenie kisielu
Dąbrowski
Pleybeck
18:30
Zabawa dla
V. –
dorosłych
19:30
1 Przeciąganie liny
Gra w dwa ognie
miedzy Kołem
2 Gospodyń
Wiejskich a OSP
w Czerńcu
3 Rzut beretem
4 Rzut kaloszem
5 Przcinanie bala
Noszenie kobiet
6
na rękach
VI. Zabawa taneczna 19:30

Odpowiedzialnymi za poszczególne obszary byli:

- Prowadzący: Czesław Barczak
- Kramy z upominkami (losy)Lidia Chudy
- Poczęstunek ciastem Koło Gospodyń Wiejskich w Czerńcu
- Przywóz stołów i ław, nagłośnienie, zespół: Czesław Barczak ( Władysław Sokołowski)
- Ks. Ryszard Dąbrowski był odpowiedzialny za ceremonię kościelną Dożynek w
odremontowanej świątyni, za część zajęć z dziećmi zgodnie z ustalonym porządkiem oraz za
dokumentowanie przebiegu w Kronice Parafialnej.
Uroczystości dożynkowe, które miały miejsce w dniu 25.08.2007 roku przygotowały
liczne grupy działające na terenie wisi Czerńca. Inicjatywa wyszła od władz Sołectwa (sołtysa
Zdzisława Chudego i członków Rady Sołeckiej) wspieranych przez Koło Gospodyń
Wiejskich, grupy młodzieży i dzieci. Na dwóch spotkaniach Rady Sołeckiej z zaproszonymi

3
gośćmi został opracowany program dożynek, podział zadań i przydział odpowiedzialnych
osób za ich realizację7. Podobnie było przy organizacji dożynek w roku 2008.
W roku 2006 została przygotowana z okazji dożynek wiata wraz ze stołami i ławami
do siedzenia.

Wykonanie wiaty w czynie społecznym na dożynki rok 2006 oraz przygotowanie dekoracji
przez młodzież czerniecką

Organizacja dożynek w Księginicach

Organizacją dożynek w Księginicach zajmowała się Rada Sołecka, która zamawiała

Mszę św. z okazji Dożynek oraz prosiła o poinformowanie mieszkańców o organizowanych
dożynkach.
W Księdze Ogłoszeń Parafialnych są odnotowane terminy celebrowanych Mszy św. W
Kronice Parafialnej ks. Ryszard Dąbrowski zapisał: „Dożynki w Księginicach odbyły się
19.09.1999 roku o godz. 9:30 zorganizowane przez Radę Sołecką. O godz. 14:00 w Remizie
odbył się poczęstunek dla rolników z Księginic8.” W następnych latach festyn dożynkowy był
organizowany na boisku sportowym w Księginicach z programem artystycznym, zabawą i
poczęstunkiem9.

Organizacja dożynek w Siedlcach

Głównymi organizatorami dożynek w Siedlcach jest Rada Sołecka. Ustala ona termin
w porozumieniu z Duszpasterzem oraz plan obchodów dożynek. W celu przygotowania
Dożynek Gminnych w Siedlcach odbyło się posiedzenie Rady Parafialnej w dniu

7
KP-T IV, s. 89,
8
KP-T II, s. 183, 3.
9
KP-T IV, s. 33 obrzęd łamania chlebem i składania życzeń występy zespołu, 04.09.2005 festyn rodzinny od
17:30 na boisku sportowym

4
14.07.1996 r10. i 01.09.1996 roku11 na plebani w Czerńcu. Został przygotowany scenariusz
uroczystości kościelnych z udziałem wiernych oraz wyznaczono próbę techniczna w piątek w
kościele w Siedlcach przed niedzielną uroczystością na godz. 17:00. Od roku 2007 do
obchodów dożynek w Siedlcach została włączona szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza w
Siedlcach.

II. Kampania informacyjna: ogłoszenia, plakaty

Kampania informacyjna miała na celu zwiększenie frekwencji mieszkańców

społeczności lokalnej w celebrowaniu święta plonów. W skład kampanii informacyjnej
wchodziły opracowane materiały promocyjne, plakaty informacyjne, zaproszenia oraz
ogłoszenia parafialne. Plakaty pojawiły się w roku 2004 w Czerńcu. Wykonał je Czesław
Barczak. Były rozwieszone w Czerńcu na słupie ogłoszeń i w sklepie. Później pojawiły się
zachęcając do udziału w dożynkach w Księginicach i Siedlcach i były rozwieszane na
tablicach informacyjnych Sołectw w Księginicach i Siedlec.

10
PS-3; Spotkanie nr 1, 14.07.1996 rok opracowanie i zatwierdzenie treści statutu, sprawy związane z remontem
kościoła w Czerńcu, opracowanie kalendarza sierpniowych i wrześniowych uroczystości
11
PS-4; Spotkanie nr 2, 01.09 1996 r. – reorganizacja życia w parafii, liturgia dziękczynna za zebrane plony,
obchody Jubileuszu 25 lecia Kapłaństwa, 15 lecia istnienia parafii, informacja na temat działających w diecezji
Akcji Katolickiej i Stowarzyszenia Rodzin katolickich;

5
 Zaproszenia na uroczystości dożynkowe pojawiały się w roku 1996 a następnie w roku
2007 organizatorzy dożynek w Księginicach dostarczali zaproszenia dla dostojnych Gości.
Zaproszenia do oczekiwanych gości na dożynkach w roku 2008 dostarczyli organizatorzy
dożynek w Czerńcu.

III. Wybór starostów

W Kronice Parafialnej mamy mało informacji na temat starostów biorących udział w

Obchodach uroczystości dożynkowych. Niżej został sporządzony ich wykaz. Pierwsze
informacje odnajdujemy dopiero w roku 1996 i latach następnych.

6
Czerniec Księginice Siedlce
08.09.1996 r
Monika Matkowska, Stanisław
Kowal
13.09.1998
Zdzisław Chudy i Jadwiga Janduła
12.09.1999 19.09.1999 05.09.1999
Stanisława Fluder i Krystyna Chudy Sołtys i Snopkowska Grażyna Szumlańska i Zbigniew
Król
13.09.2003
Stanisława Fluder i Henryk
Stankiewicz
04.09.2004
Lidia Chudy i Władysław Sokołowski
27 sierpnia 2005
brak danych
25.08.2007
Lidia i Ryszard Chudy
23.08.2008
Maria Pluta i Heryk Nagaj

IV. Korowód dożynkowy

Ks. Kazimierz Szewczyk w Kronice Parafialnej napisał ogólnie o autorach

wykonanych wieńców dożynkowych. Dnia 08.09.1974 r. zanotował: „Panienki tak w Czerńcu
jak w Siedlcach uwiły wieńce12.” Wymienił nazwiska w dniu 05.09.1982 r. „Najpiękniejszy i
bogato ozdobiony był wieniec dożynkowy w Siedlcach, przygotowany przez p. Duplowa i
Pałysowa13.” Przez wiele lat nie wymienia się twórców wieńców dożynkowych. W dniu
25.08.2007 roku zanotował Ks. Ryszard Dąbrowski w Kronice Parafialnej, że o godzinie
16:00 uroczystości dożynkowe rozpoczęto wprowadzeniem procesyjnym wieńca
dożynkowego (korony dożynkowej), który tradycyjnie wykonały Panie Krystyna Chudy i
Krystyna Pietruszka, do kościoła p. w. M.B. Wspomożenia Wiernych w Czerńcu14.

12
KP-T I, s. 11;c
13
KP-T I, s. 88,
14
KP-T IV, s. 89,

7
 Krystyna Chudy rok 2006
Obecnie wieńce dożynkowe wykonują panie należące do Koła Gospodyń Wiejskich w
Siedlcach, Czerńcu i Księginicach.
Wieńce dożynkowe na Święcie Plonów Powiatowych Dożynek
w Krzeczynie Wielkim 14 września 2008 rok

Wieniec z Siedlec, 14 września 2008 r. Wieniec z Księginic, 14 września 2008 r.

8
 Wieniec z Czerńca, 14 września 2008 rok
Przekaz i włączenie do kultywowania tradycji dokonywał się również przez udział
młodzieży w niesieniu wieńca dożynkowego. Zostało odnotowane w Kronice Parafialnej, że
dnia 02.09.1973 r. „Młodzież przyniosła wieniec do kościoła. Odbyła się procesja i
nabożeństwo dziękczynne15.” oraz dnia 25.08.2007 roku, że o godzinie 16:00 uroczystości
dożynkowe rozpoczęło wprowadzenie procesyjne wieńca dożynkowego (korony
dożynkowej). Tym razem wieniec nieśli przedstawiciele naszej młodzieży: Piotr Sokołowski,
Michał Chudy, Maciej Warych i Robert Maśliński. Za wieńcem szli starostowie dożynek:
Lidia i Ryszard Chudy16.

V. Wzbogacenie liturgii Eucharystii

Centralnym miejscem obchodów uroczystości dożynkowych stanowiła Eucharystia17

w której aktywnie uczestniczyli: dzieci, młodzież i dorośli. Zawsze przynoszony był wieniec
dożynkowy do kościoła. Ks. Kazimierz Szewczyk zanotował, że dnia 02.09.1973 r. „Młodzież
przyniosła wieniec do kościoła18” , dnia 08.09.1974 r „Panienki tak w Czerńcu jak w
Siedlcach uwiły wieńce i przyniosły do kościoła w celu poświęcenia jako symbol

15
KP-T I, s. 3;
16
KP-T IV, s. 89,
17
KP-T I, s. 62, 02.09.1979 r.;
KP-T I, s. 97, 25.09.1983 r.;
KOP-T III, 10.09.1989 r. A, „W Przyszłą niedzielę w naszej Parafii dożynki (dziękczynienie)“
KOP-T III, 09.09.1990 r. A, „Dzisiaj dożynki.“
KOP-T III, 06.09.1992 r. B, „W przyszłą niedzielę Dożynki (podziękujemy Bogu za plony).“
KOP-T III, 22.08.1993 r. „Dożynki w Siedlcach odbędą się 05.09.1993 r o godz. 11:00. Wszystkich serdecznie
zapraszamy.”
KOP-T III, 12.09.1993 r. poz. 1 „Dzisiaj w Księginicach o godz. 9:30 uroczystość dożynkowa.
KP-T IV, s. 21, „Dożynki 2004, 04.09.2004. Program 15:00 Msza św. dziękczynna za tegoroczne plony”
KP-T IV, s. 60, „Dożynki w Czerńcu 27 sierpnia 2005 roku. Msza św. dziękczynna, godz. 18:00 - 19:30
18
KP-T I, s. 3; 02.09.1973 r. „Dożynki. Młodzież przyniosła wieniec do kościoła. Odbyła się procesja i
nabożeństwo dziękczynne. Po południu w parku dożynki wiejskie, które polegały na zabawie tanecznej.”;

9
dziękczynienia za tegoroczne zbiory19”, dnia 11.09.1977 r. „Parafianki przyniosły do
kościołów wieńce dożynkowe20”. Od roku 1996 używana jest nazwa korowód dożynkowy21.
Dnia 13.09.1998 roku korowód dożynkowy w procesji udał się do kościoła w
Czerńcu22, podobnie i dnia 12.09.1999 roku wieniec dożynkowy nieśli: Jan i Artur
Pietruszka.23. Po rozpoczęciu Mszy św. podawana była intencja. Dnia 05.09.1999 roku o
godz. 11:00 w kościele w Siedlcach w czasie Mszy św. podana była intencja za rolników z
prośbą o autentyczne i dobre reformy dla rolnictwa polskiego24. Po poświęceniu wieńca
młodzież i dorośli prowadzili modlitwy a starostowie składali dary ofiarne. Dnia 13.09.1998
roku w Czerńcu Ania Chudy odmówiła modlitwę za rolników. Czytania prowadzili p. Marek
Kowalik i p. Stanisława Fluder. Modlitwę powszechną: Jadwiga Janduła, Tomasz i Artur
Węgiel, Aniela Jężak I Stanisława Fluder. Pan Zdzisław Chudy i pani Jadwiga Janduła –
starostowie dożynek wręczyli na ofiarowanie chleb i kosz z owocami25. Składane też były
inne dary ofiarne. W dniu 29.09.2002 w uroczystość dożynkową w Księginicach były
zebrane przybory szkolne: kredki, zeszyty, mazaki, plastelina do prowadzenia zajęć w
świetlicy środowiskowej26 oraz w Czerńcu w dniu 13.09.2003 roku w czasie ofiarowania
składano przybory szkolne, które przekazano nauczycielom w SP Siedlce27.”
W Kronice Parafialnej Ks. Ryszard Dąbrowski odnotował też o zaangażowaniu
również dzieci do liturgii i o funkcjach, jakie spełniali starostowie dożynek dnia 25.08.2007
roku, że w czasie dożynek w Czerńcu Liturgię Eucharystyczną ubogaciły występy dzieci
przez recytację wiersza „Rozszumiały się zbóż łany” oraz modlitwy „Za rolników”
zakończonej prośbą: „Modlę się za naszych rolników. (...)Spójrz, Panie, na chleb, który oni
przez ręce kapłana składają na ołtarzu, aby stał się dla nas Komunią świętą. Panie, oni
znoszą ciężar dnia i upał południa - daj im po denarze bądź Sam dla nich zapłatą!”.
Dzieci również recytowały teksty modlitwy wiernych: za kościół, rolników,
potrzebujących. Po homilii nastąpiło poświęcenie korony dożynkowej oraz owoców pracy
rolników. Ważnym elementem uroczystości były składane dary ofiarne: zawarte w symbolach:

19
KP-T I, s. 11;c 08.09.1974 r. „Dożynki kościelne. Panienki tak w Czerńcu jak w Siedlcach uwiły wieńce i
przyniosły do kościoła w celu poświęcenia jak symbol dziękczynienia za tegoroczne zbiory.”
20
KP-T I, s. 34; 11.09.1977 r. „Dożynki kościelne. Tak w Czerńcu jak i w Siedlcach zostały odprawione
nabożeństwa dziękczynne. Parafianki przyniosły do kościołów wieńce dożynkowe.”
21
KP-T I, s. 173; Dożynki Gminne 08.09.1996 rok godz. 12:00
22
KP-T II, s. 135,
23
KP-T II, s. 183, 2.
24
KP-T II, s. 183,
25
KP-T II, s. 135, KP-T II, s. 183, 3. Dożynki w Księginicach odbyły się 19.09.1999 roku o godz. 9:30
zorganizowane przez Radę Sołecką. Dary ofiarne przyniosły panie: Sołtys i Snopkowska
26
KP-T III, s. 155,
27
KP-T III, s. 228,

10
chleba, miodu, winogron, owoców ziemi i sadów, orzechów Panu Bogu przez starostów z
wypowiedzianą modlitwą prośby o błogosławieństwo:
„Panie Jezu, Ty mówiłeś o rolniku, który kopał ziemię i znalazł skarb, o siewcy, o gospodarzu
winnicy, o dobrym pasterzu. Zobacz naszych rolników, którzy Twoją ziemię kochają jak
matkę. Ona karmi nas zbożami swoich pól. Oni dają nam tyle wiary, że Ty co roku dasz nam
chleb powszedni i rozmnożysz go, aby starczyło dla nas wszystkich. Błogosław im, gdy orzą
ziemię, gdy wrzucają ziarno, gdy zbierają kłosy. Gdy zaś pracą utrudzeni upadną, przyjmij od
nich plony stokrotne, a sługom, którzy w małych rzeczach byli wierni, pozwól, aby na zawsze
posiedli obiecaną Ziemię”.
Pod koniec uroczystej liturgii dziękczynienia za zebrane plony ks. Celebrans złożył drogim
rolnikom, ogrodnikom i sadownikom życzenia:
Niech w każdym naszym polskim domu
Nie braknie nigdy chleba.
Niech dar ten dziś, błogosławiony,
Co rodzi polskie pole
Był sprawiedliwie podzielony
Na naszym polskim stole.
(Na Bożą chwałę)
Po odśpiewaniu pieśni "Pobłogosław, Jezu drogi ...", uczestnicy udali się na plac
zabaw barwnym korowodem dożynkowym28.

VI.. Rozwój form obchodów festynu dożynkowego

Obchody dożynek miały miejsce w świetlicy wiejskiej w Czerńcu i placu przy

świetlicy do roku 199929. a następnie na placu zabaw30 lub świetlicy wiejskiej w razie
niepogody. Miejscem festynu dożynkowego w Siedlcach było boisko urządzone w parku
dworskim, w Księginicach Remiza Strażacka do roku 199931 a następnie boisko sportowe.
Zmieniał się też czas obchodów dożynek. Do roku 2002. uroczystości dożynkowe
obchodzone były w kolejne niedziele w poszczególnych miejscowościach. Ze względu na
28
KP-T IV, s. 89,
29
KP-T II, s. 183, 2. Część II, czyli zabawa dożynkowa połączona z degustacją piwa odbyła się na placu przy
świetlicy oraz w świetlicy. Zorganizowała to Rada Sołecka z Czerńca.
30
PC-12; 08.05.2000 - 12 spotkanie -
1.Omówienie sposobu tynkowania kościoła.
2.Ustalenie przebiegu uroczystości odpustowej i poświęcenia nowego boiska do gry w kosza.
- 5 osób
31
KP-T II, s. 183, 3. Dożynki w Księginicach odbyły się 19.09.1999 roku o godz. 9:30 zorganizowane przez
Radę Sołecką. O godz. 14:00 w Remizie odbył się poczęstunek dla rolników z Księginic.”

11
możliwość dłuższej zabawy zostały przeniesione na sobotę w Czerńcu od roku 200332 w
ostatnia sobotę sierpnia lub pierwszą września, w Księginicach od roku 2007, w Siedlcach od
roku 2008.

Dożynki w Czerńcu

Obchody dożynek w Czerńcu na przestrzeni lat zostały wzbogacone o nowe elementy.

Zostały wprowadzone obok stałej części zabawy tanecznej do białego rana, inscenizacje
słowno – muzyczne przekształcone w zapraszanie zespołów ludowych, gry i zabawy
sportowe dla dzieci przed Eucharystią dziękczynną, rozbudowany obrzęd łamania się
chlebem i składania życzeń dla rolników, kiermasze, gry i zabawy sportowe dla dzieci,
młodzieży i dorosłych wraz z poczęstunkiem, konkursy plastyczne dla dzieci. Ukształtowała
się przez lata obchodów dożynek struktura, w skład której wchodzą: obrzęd łamania się
chlebem zanoszonym również dla chorych, cześć sportowa, artystyczna i zabawa taneczna.
Dnia 13.09.1998 roku „Po Mszy korowód dożynkowy udał się do wiejskiej świetlicy
w Czerńcu. O godz. 17:00 dzieci ofiarowały ludziom pracującym na roli inscenizację
słowno – muzyczną „Chleba naszego powszedniego” opowiadającą o wartości ziemi,
godności pracy rolników i chleba. O godz. 17:30 do 1:00 trwała zabawa dożynkowa przy
akompaniamencie zespołu muzycznego33. Dnia 13.09.2003 roku po Mszy odbył się festyn
dożynkowy. Był kiermasz, gry i zabawy dla dzieci z nagrodami i zabawa taneczna34.”
Dnia 04.09.2004 o godz. 16:00 miało miejsce uroczyste otwarcie festynu
dożynkowego, łamanie się chlebem. Gry i zabawy dla dzieci: dwa ognie, malowanie na
asfalcie pt. „Praca rolnika”, pieczenie kiełbasek przy ognisku, mecz piłki nożnej. Atrakcje dla
dorosłych: konkurs podnoszenia ciężarów, przeciągania liny, mecz piłki siatkowej żonaci –
kawalerowie, konkurs rzutów do kosza. Godz. 20:00 – 3:00 zabawa taneczna35.”
Od roku 2005 były organizowane dla dzieci gry sportowe przed uroczystą
Eucharystią. Dnia 27 sierpnia 2005 roku. Program: godz. 14:00 – 16:00 gry sportowe dla
dzieci i młodzieży. Godz.17:00 – 18:00 Msza św. dziękczynna, godz. 18:00 - 18:30 Korowód
dożynkowy i obrzęd dzieleniem się chlebem, godz. 18:30 – 20:00 gry i zabawy dla dzieci:
rysowanie z zawiązanymi oczami, taniec przy krzesłach, bieg ze związanymi nogami, ognisko
dla dzieci – pieczone kiełbaski, napoje, kosztowanie ciasta. Dorośli: chłopek, picie piwa na

32
KP-T III, s. 228,
33
KP-T II, s. 135,
34
KP-T III, s. 228,
35
KP-T IV, s. 21,

12
czas, przeciąganie liny, kosztowanie chleba ze smalcem i ogórkiem kiszonym. Godz. 20:00 –
04:00 zabawa taneczna dla młodzieży i dorosłych36.”
Na stronach Kroniki Parafialnej ks. Ryszard Dąbrowski zanotował opisując obrzędy
świeckie dożynek:
„Słowa pieśni dożynkowej w wykonaniu zespołu seniorów „Hosadyna od Lubina”
działającego przy Domu Dziennego Pobytu „Senior” ubogacającej uroczystości dożynkowe
we wsi Czerniec, które miały miejsce w dniu 25.08.2007 roku. (...)
Wieniec został umieszczony na honorowym miejscu. Przy nim sołtys Czerńca
Zdzisław Chudy złożył życzenia a starostowie dożynek łamali się chlebem - symbolem
pokoju i dziękczynienia za zebrane polny z uczestnikami dożynek. Nie zapomniano również o
chorych, którym zaniesiono również poświęcony chleb do domów.
Kolejnym ciekawym wydarzeniem były zajęcia rekreacyjno – sportowe
przeprowadzone przez Czesława Barczaka, w których wzięli udział dzieci i młodzież:
przeciąganie liny – trzykrotnie zwyciężyły dziewczęta ku niezadowoleniu chłopców, rzut
lotka do celu, rzut kółkiem, mecz w piłkę siatkową. Za wspaniały udział w grach i zabawach
zostały rozdane dzieciom i młodzieży nagrody.

Część artystyczną wypełnił zespół pieśni i tańca „Hosadyna od Lubina”, który

przedstawił widowisko słowno – muzyczno - taneczne nawiązujące do pracy na roli, a
następnie długo zabawiał publiczność śpiewając znane piosenki polskie.
36
KP-T IV, s. 60,

13
 Dożynki kończyła zabawa do białego rana w rytmach wygrywanych przez zespół
muzyczny i disc jokcer’ów - Władysława Sokołowskiego, Bogdana Kurasia. Również
każdy z uczestników festynu dożynkowego mógł skorzystać z przygotowanego przez Koło
Gospodyń Wiejskich poczęstunku: chleba ze smalcem i kwaszonych ogórków, pachnących
pieczonych kiełbas i mięsiwa z rożna, ciasta, spożywanych napojów chłodzących.
Tegoroczne dożynki można przyjąć za udane, gdyż jak wynika z opinii mieszkańców
zostały pozytywnie odebrane. Niemniej jednak, aby tak się stało w dzieło to zastał
zaangażowany cały sztab ludzi, na czele którego stał Sołtys, Rada Sołecka, proboszcz, który
jak co roku był "odpowiedzialny za pogodę".
Wszystkim, którzy bezpośrednio i pośrednio byli zaangażowani w organizację,
zarówno przy kościele jak i na placu zabaw oraz czuwali nad bezpieczeństwem - a przede
wszystkim sponsorom – Urzędowi Gminy Lubin - składamy serdeczne podziękowanie.
Tegoroczne dożynki przyszły już do historii, nie pozostaje nic innego jak czekać do
następnych, na które w imieniu Sołtysa i Rady Sołeckiej już teraz zapraszam37.”

Dożynki w Księginicach

Dożynki w Księginicach w ostatnich latach miały bardzo uroczystą oprawę

szczególnie 23 sierpnia 2008 roku. Korowód dożynkowy przeszedł z Remizy do kaplicy
mszalnej w Księginicach. Została odprawiona uroczysta Msza św. Po Mszy św. Korowód
dożynkowy udał się na boisko sportowe w Księginicach. Tam odbyły się obrzędy łamania
chlebem, składania życzeń i podziękowań, występy artystyczne, gry zabawy dla dzieci i
młodzieży, poczęstunek oraz zabawa taneczna.

37
KP-T IV, s. 89,

14
 Dożynki w Księginicach rok 23.08.2008

Obrzęd łamania się chlebem 23.08.2008 rok

15
 Zespół Młodzieżowy ze Składowic uświetnił dożynki w Księginiach 28.08.2008 r.

Rozwój ceremoniału dożynkowego oraz różnorodności form festynu dożynkowego ma

na celu przyciągnięcie większej liczby mieszkańców do kultywowania tradycji, ich
zintegrowania oraz budowania tożsamości lokalnej.

VII. Dożynki Gminne w parafii siedleckiej - 08.09.1996 r. godz. 12:00

W Kronice Parafialnej został odnotowany przebieg Dożynek Gminnych w Siedlcach.

„Dożynki w Gminie Lubin rozpoczęły się Mszą św. W k-le p.w. Św. Michała Archanioła w
Siedlcach 08.09.1996 roku o godz. 12:00. Msza św. sprawowana była w intencji rolników,
dzierżawców ich rodzin i całej wspólnoty parafialnej. Uroczystość rozpoczęła się hymnem
„Gaude Mater Poloniae” w wykonaniu chóru prowadzonego oraz pana Andrzeja
Słowikowskiego – nauczyciela muzyki w szkole Podstawowej w Siedlcach. Następnie ks.
proboszcz Ryszard Dąbrowski powitał dostojnych Gości: Ks. Infułata Władysława
Bochnaka – głównego celebransa, Ks. Prałata Wiesława Migdała oraz ks. Ludwika Graffa –
współcelebransów oraz przybyłych kapłanów. Następnie powitał władze Gminy Lubin i
samorządowe, rolników przybyłych z całej gminy Lubin, korwód z wieńcami dożynkowymi i
wszystkich wiernych. Ks. Infułata powitali dzieci, młodzież, Rada Parafialna: Pan Jacek
Cichosz, Pani Stanis ława Fluder, Krystyna Czeleń. Wszyscy wręczyli kwiaty.

16
 W kazaniu Ks. Infułat nawiązał do słów Roty „Nie rzucim ziemi skąd nasz ród”. Na
tle historii Polski uwypuklił rolę chłopa polskiego walczącego o polskość i ziemię.
Wszystkim życzył, aby nie zabrakło chleba na ich stole, chleba urodzonego z polskiej ziemi.
W liturgii Słowa poprzedzająca homilię wzięły udział: czytanie I – Romana Lewicka,
czytanie II – Marek Kowalik (Czerniec). Modlitwę wiernych zanosili: Jerzy Szumlański,
Monika Matkowaska, Eugenia Owczarek, Kowal Stanisław (Siedlce), Aniela Jężak, Zdzisław
Chudy (Czerniec). Na ręce ks. Infułata składali dary ofiarne Starostowie Dożynek: Monika
Matkowska, Stanisław Kowal, młodzież: Bartosz Szumlański, Ewelina Nowak. Ks. Infułat
przyjął chleb, miód i kwiaty od starostów. Po skończonej liturgii ks. Infułat pobłogosławił
wieńce dożynkowe i wiernych. Odśpiewano pieśń „Boże, coś Polskę”38.
Część II dożynek miała miejsce na boisku sportowym w parku dworskim. W przebieg
festynu dożynkowego od roku 2007 angażuje się Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza w
Siedlcach współorganizując część artystyczną, gier i zabaw sportowych dla dzieci. Dnia
21.09.2007 r. starsi i młodsi wspólnie wystąpili z mini programem. Uczniowie pokazali swoje
umiejętności taneczne, wokalne, recytatorskie. Podobnie było w czasie dożynek w Siedlcach
dnia 13.09.2008 roku.

38
KP-T I, s. 173;

17
 Uczniowie SP w Siedlcach ubogacają obchody dożynek – święta plonów 21.09.2007

VIII. Dokumentowanie uroczystości dożynkowych

W zasobach Archiwum Parafii posiadamy płyta CD rom z prezentacja multimedianą

dożynek z Czerńca 2006 roku wykonana przez Annę Chudy, serwisy fotograficzne z dożynek
z Czerńca 04.09.200439 i z dnia 27 sierpnia 2005 roku40; Dożynek Gminnych w Siedlcach41
i z dożynek z Siedlec – 05.09.200442; dożynek z Księginic z dnia 04.09.200443 i 23.08.2008 r.

Zakończenie

Procesy gospodarcze, reorganizacja i restrukturyzacja rolnictwa, ekonomiczne i

demograficzne na wsi doprowadziły do spadku zainteresowania mieszkańców wsi celebracją
dożynek. Jednak Urząd Gminy w Lubinie oraz Rady Sołeckie oraz Radni poszczególnych

39
KP-T IV, s. 22-31,
40
KP-T IV, s. 61,
41
KP-T I, s. 175-180;
42
KP-T IV, s. 32,
43
KP-T IV, s. 33,

18
miejscowości parafii zaczęły ściślej współpracować z organizacjami i instytucjami lokalnymi,
wzbogacając Święto Plonów o nowe atrakcyjne formy jego obchodów, wykorzystując miedzy
innymi kampanie informacyjne, aby przywrócić doniosłość tego święta w życiu
mieszkańców.
Z powodu małej liczby rolników na wsi ulega powolnej zmianie profil Święta Plonów
akcentuje się coraz bardziej, że jest to święto lokalne wszystkich mieszkańców wsi, chociaż
istota, symbole, struktura jest zachowana. Adresatami głównymi Dożynek są rolnicy, ale
pojawiły się i nowe grupy adresatów: dzieci, młodzież i starsi. Dla każdej z tych grup
organizatorzy kierują różnorodne i ciekawe formy zajęć i rozrywki. Chociażby dla młodzieży
niesienie wieńców dożynkowych, obsługa medialna, muzyczna uroczystości,
dokumentowanie.
Święto Plonów spełnia tez funkcję charytatywną zbierania przyborów szkolnych dla
dzieci w potrzebie lub na wyposażenie świetlicy środowiskowej w Księginicach, dochód z
kiermaszów i loterii jest przeznaczony na cele dobroczynne oraz wychowawczą przez
angażowanie dzieci i młodzieży do dekoracji miejsc dożynek, występów w kościele, recytacji
wierszy uznanych twórców, udział w występach, inscenizacjach słowno – muzycznych. To
czas integracji społeczności lokalnej i pokazu jej możliwości organizacyjnych, bowiem w
budowaniu tożsamości lokalnej wszyscy są sobie potrzebni.

19
Wykaz źródeł – Archiwum Parafii p.w. św. Michała Archanioła w Siedlcach

Źródła - skróty

I. KSIĘGI OGŁOSZEŃ PARAFIALNYCH

KOP-T I : Księdze Ogłoszeń Parafialnych obejmującej

okres 27.11.1960 – 28.06.1963 prowadzonej przez ks. Władysława Koniecznego, + 1978 r.

KOP-T II : Księdze Ogłoszeń Parafialnych obejmującej

okres 01.01.1980 – 29.07.1984 r. prowadzonej przez ks. Kazimierza Szewczyka,
05.08.1984 – 29-12.1985 r. Prowadzonej przez Ks. Franciszka Szaniawskiego

KOP-T III : Księdze Ogłoszeń Parafialnych obejmującej

okres 04.01.1987 – 27.06.1993 r. prowadzonej przez ks. Franciszka Szaniawskiego
04.07.1993 – 12.11.1995 r. prowadzonej przez ks. Ryszarda Dąbrowskiego

KOP-T IV : Księdze Ogłoszeń Parafialnych obejmującej

okres 17.03.1996 r. prowadzonej przez ks. Ryszarda Dąbrowskiego

II. KRONIKA PARAFIALNA

KP- T I : Kronika Parafialna - Tom I - opisująca wydarzenia od 01.08 1973 do 02.061997

stron 1 – 187. Redagowali ją:
Ks. Kazimierz Szewczyk od 1 sierpień 1973 do 23 czerwca 1984 roku, strony 1 – 104;
Ks. Franciszek Szaniawski od 24 lipca 1984 do 28 czerwca 1993 roku, strony 104 – 129;
Ks. Ryszard Dąbrowski od 28 czerwca 1993 do 2 czerwca 1997 roku, 131 – 187.

KP- T II : Kronika Parafialna - Tom I - opisująca wydarzenia od 29.05 1995 do 31.12.2001

stron 1 – 555. Redagował ją: Ks. Ryszard Dąbrowski

KP- T III : Kronika Parafialna - Tom III - opisująca wydarzenia od 24.02 2002 do 18.04.2004
stron 1 – 288. Redagował ją: Ks. Ryszard Dąbrowski

KP- T IV : Kronika Parafialna - Tom IV - opisująca wydarzenia od 19.04.2004 do 31.12.2009

stron 1 – 130. Redagował ją: Ks. Ryszard Dąbrowski

PC - Teczka Protokółów Posiedzeń Komitetu Remontu Kościoła w Czerńcu, Rady Parafialnej

w Czerńcu

PK – Teczka - Protokóły Posiedzeń KKK w Księginicach

PS - Protokóły z posiedzeń Rady Parafialnej w Siedlcach

20