VIN KHOA HC V CNG NGH VIT NAM

VI N A L

D N P1-08-VI E



Chuyn 5
NH GI TC NG CA BIN I KH HU N CC THIN TAI LI N
QUAN N DNG CHY (L LT, KH HN)
TNH QUNG NAM, VIT NAM



Ch tr nhim v:
PGS.TS. Nguyn B Qu
n v:
Vn phng t vn thm nh thit k v gim nh cht lng cng trnh,
Trng i hc Thy Li H Ni









H Ni - 2010


1

M U
Tnh Qung Nam c din tch ln (10.406km
2
) nm khu vc Trung b Vit Nam
thuc vng kinh t trng im min Trung, l ni c 3 di sn vn ha (khu Di tch M
Sn, ph c Hi An v khu bo tn C Lao Chm) c th gii cng nhn... V tr a
chnh tr l nhng iu kin thun li pht trin kinh t x hi ca tnh. Tuy nhin y
cng l ni chu tc ng mnh m ca cc thin tai v vy tc tng trng kinh t vn
cn rt chm so vi nhng khu vc xung quanh. Trong nhng nm gn y, do nh
hng ca s thay i v kh hu ton cu v s pht trin kinh t x hi, thin tai ni
chung, bo l ni ring trn a bn tnh ngy cng gia tng mt cch bt thng v gy
thit hi ngy cng ln hn. Trong cc dng thin tai, cc thin tai lin quan n dng
chy sng sui (nh l lt, hn kit) c xp hng u v phm vi nh hng, mc
nghim trng, s ln xut hin v cng l loi thin tai gy thit hi ln nht v kinh t,
mi trng v x hi. Theo thng k 5 nm gn y t 2003 - 2007, thin tai gy thit
hi trn a bn tnh Qung Nam c tnh trung bnh gn bng 6,26% tng GDP. Nhng
nm ma l ln, thit hi c th ln n 18 - 20% GDP, trong thin tai bo l, hn hn
gy thit hi nng n nht c v ngi v ti sn ca tnh Qung Nam. y l mt tn tht
rt ln i hi phi c nghin cu ng b tm ra nguyn nhn v a ra cc bin php
phng trnh gim nh thit hi cc tai bin thin nhin gy ra. Mc d c rt nhiu cc
nghin cu v cc tai bin l lt, hn hn nhng do cn b hn hp v phm vi chuyn
ngnh v a bn, c bit sau cc trn l lch s cui nm 1999, 2007, 2009 v t hn
nng n nm 2005 nhiu tnh ton, nh gi v cc yu t gy l lt, hn hn y cn
c xem xt. Cng vi s bin i kh hu ton cu, s bin ng dng chy ngy cng
mang tnh cht cc oan hn v cc thin tai lin quan n dng chy nh l lt, hn hn
xy ra vi tn sut cao hn v gy thit hi trm trng hn. Vic xc nh cc nguyn
nhn, cc yu t tc ng gy ra cc dng thin tai (l lt, hn hn) tnh Qung Nam v
a ra cc cnh bo v tnh hnh thin tai l lt, hn hn theo cc kch bn bin i kh
hu l rt cp thit, lm c s cho cc cp lnh o ca tnh xy dng k hoch hnh ng
trin khai Chin lc Quc gia phng chng v gim nh thin tai trn a bn tnh.



2
I . TNG QUAN NGHIN CU V PHNG PHP NGHIN CU
I .1. TNG QUAN NGHI N CU
nc ta, lin tip trong nhng nm gn y hin tng cc oan ca dng chy
nh l ln, kh hn xy ra vi quy m v cng rt ln, c bit l cc lu vc
sng vng Trung Trung B (t Qung Bnh ti Qung Ngi) ni c a hnh chia ct
mnh, lng sng ngn dc, l vng c ch kh hu khc nghit, l ni hng chu nhiu
thin tai: bo, nc dng do bo, l lt, hn kit, hoang mc. Cc dng thin tai lin quan
n dng chy xy ra do chu s tc ng ca cc yu t ngoi sinh, ni sinh cng vi cc
hot ng kinh t - x hi ca con ngi trn b mt lu vc gy thit hi nghim trng
c v ngi v ca, tn ph mi trng sinh thi cho nhiu tnh min Trung. Lu vc
sng Vu Gia - Thu Bn c din tch hng nc 10350km
2
, l lu vc sng ln nht vng
Trung Trung B thuc tnh Qung Nam l ni chu thit hi nng n do bo, l lt, hn
kit. Tnh trung bnh hng nm, cc thin tai ny lm thit hi c tnh hng ngn t
ng v gy thit hi nghim trng v ngi. V vy c rt nhiu cc chng trnh,
ti, d n trin khai va qua thu c cc kt qu c gi tr v mt khoa hc v thc
tin, gp phn phng trnh, gim nh thin tai lin quan n dng chy nh l lt hoc
hn hn cho tnh Qung nam.
V l lt:
* Trong thi k 1996 2000: l ln xut hin lin tc trong thi k ny nh l
1996, l 1998 v l lch s 1999 nn c rt nhiu cc nghin cu v l v ngp lt trn
lu vc sng Vu Gia - Thu Bn, tuy nhin cc nghin cu hn ch v mt mc tiu, ni
dung nn cc nghin cu thng mang tnh cht chuyn ngnh nh:
- Nghin cu hin trng, xc nh nguyn nhn l lt cc tnh Nam Trung B, bc
u xut cc gii php khc phc ca PGS.TSKH Nguyn Vn C bc u i vo
nh gi cc yu t mt m (a hnh, a mo, lp ph th nhng, lp ph thc vt,
cnh quan sinh thi...) nhm a ra nguyn nhn gy l lt cho cc tnh Nam Trung B
trong c Qung Nam. y l cng trnh c ngha khoa hc tuy nhin do hn ch v
mt s liu, d liu nn bn ngp lt c xy dng trn nn a hnh 1/500.000 khng
c gi tr ng dng thc tin.
- Vn quy hoch hnh lang thot l cho sng ngi min Trung do GS. ng nh
Bng thc hin nhng cng bc u a ra nhng nhn nh chung v l v ngp lt
- Nghin cu d bo v cnh bo din ngp lt lu vc cc sng Vu Gia - Thu Bn
- Tam K do PGS.TS. Trn Thc ch tr bc u nghin cu cng ngh d bo l.
Cc m hnh l c p dng y cha thch ng trnh k thut.
* Trong thi k 2000 2005:


3
- iu tra, nghin cu v cnh bo l lt phc v phng trnh thin tai cc lu
vc sng min Trung (t Tha Thin Hu n Qung Ngi) do PGS.TS. Cao ng D
thc hin bc u nghin cu, nh gi l lt ni chung v cc trn l 1998, 1999 ni
ring cc lu vc sng min Trung nhm nng cao nng lc cnh bo l lt v lm c
s cho vic kim sot l lt.
- Nghin cu c s khoa hc cho cc gii php tng th d bo phng trnh l lt
min Trung do TS. Nguyn Lp Dn thc hin nh gi thc trng v lm sng t cc
tc nhn gy l lt min Trung trong c lu vc trng im Vu Gia - Thu Bn, tnh
ton xy dng chng trnh d bo l lt, trn c s xut cc gii php tng th
phng trnh v gim nh thin tai l lt min Trung.
- ng dng m hnh ton trong nghin cu d bo, cnh bo l v ngp lt cho
vng ng bng cc sng ln min Trung ca PGS.TS. L vn Nghinh
- nh hng qui hoch l Trung B ca PGS.TS. T Trung Ngha
Tuy nhin l trn lu vc sng Vu Gia - Thu Bn rt c lit, i vi cc ph lu
thng ngun nm trong vng ni c dc a hnh ln nn thng xuyn xut hin l
qut ln nhanh, xung nhanh, thi gian tp trung l v truyn xung h lu ngn nn vic
thi gian d kin ca d bo thng rt ngn v vy cc phng n d bo l phi nhm
vo vic tng thi gian d kin v tin cy ca d bo. Xy dng phng n d bo l
trn c s p dng cc m hnh ma - dng chy v m hnh truyn l l hng i c
nhiu trin vng. Tuy nhin cc m hnh thng c p dng nh m hnh TANK, HEC
HMS, NLRMM, RUNOFF... cha cho kt qu cao do li trm o ma v mc nc,
lu lng l cha p dng mt cch hiu qu cc m hnh trong d bo tc nghip.
Ngp lt h lu cc sng l do l ln dn v, ma ni ng v cn chu nh
hng ca thu triu. Do din tch ca ng bng nh (ch chim khong 20% din tch
lu vc), lng nc l dn v rt ln, li b cn bi cc cng trnh thuc h tng c s
nht l ng Quc l 1A v ng st thng nht nn su ngp lt tng nhanh l mi
e do nghim trng i vi cc im dn c, cc c s kinh t x hi vng h lu. Cng
tc cnh bo ngp lt cn c trin khai mnh m v rng khp, cn c th hin mt
cch trc quan nht (di dng thng tin bn ). Tuy nhin cc tp bn ngp lt ti h
lu lu vc sng Vu Gia - Thu Bn c xy dng trn c s din ton l bng m hnh
DHM. Cc thng s ca m hnh tnh ton ngp lt c hiu chnh v kim nghim theo
s hiu quan trc yu t ma, l, cc vt l iu tra v bn ngp lt xy dng theo kt
qu iu tra l nm 1998 1999, kh s dng v chnh xc cn cha cao. Mc d
c gng tp hp t nhiu ngun khc nhau, bn a hnh h lu sng, ti liu mt ct
ngang sng c s dng vn mang tnh chp v, t l khc nhau nn tin cy ca bn
phn no b hn ch


4
V hn hn: Trong nhng nm gn y, cng vi bo lt, hn hn cng gy nn
nhiu thit hi cho kinh t, mi trng v x hi cc tnh min Trung ni chung v tnh
Qung Nam ni ring. Vi c im bt li c v a hnh dc, hp v nm trn vnh ai
hot ng ca cc hin tng bin i kh hu EN-Nino v La-Nila thm vo l lung
gi Ty Nam kh nng thi vo trong cc thng ma kh lm tng thm tnh khc lit
ca hn hn ca tnh. t hn t cui nm 1997 n thng 4/1998, thit hi ca cc tnh
min Trung ring v nng nghip ln 1.400 t ng. Ngoi ra, cc chi ph cho phng
chng hn cui nm 1997 v nm 1998 gn 700 t ng, lm cc trm bm d chin, thc
hin cc gii php chng hn khc vi kinh ph khong 300 t ng. Hn hn lm nh
hng ln n thu nhp ca ngi dn, nng thn min Trung, s h i ngho cn
khong 17 - 22%. t hn nm t thng 5 n thng 8/1998 min Trung c ti 2,4
triu ngi thiu nc sinh hot. V vy, bn cnh nghin cu v l lt, cng rt nhiu
cc cng trnh nghin cu v hn hn min Trung nh:
ti cp Nh nc: Nghin cu cc gii php gim nh thin tai hn hn cc tnh
Duyn hi Min trung t H tnh n Bnh Thun do GS.TS. o Xun Hc Trng i
hc Thu li lm ch nhim thc hin t nm 1999 - 2001. ti nh gi tnh hnh
hn hn v nh hng ca hn hn ti 7 vng kinh t ca Vit Nam, phn tch xc nh
nguyn nhn gy ra hn hn, phn loi v phn cp hn. Da trn cc nguyn nhn gy
hn hn, ti a ra cc bin php phng chng v gim nh hn hn.
ti cp Nh nc: Nghin cu ng dng cc gii php KHCN phng chng hn hn
phc v pht trin nng nghip bn vng cc tnh min Trung, 2007-2009 do TS. L
Trung Tun Vin Khoa hc Thu li lm ch nhim v ang trin khai vi mc tiu
nghin cu ng dng cc gii php phng chng hn cho cc tnh min trung. Cc gii
php xut ng dng c chia thnh 3 nhm: (i) Thu tr nc, bo v t v gi m;
(ii) Qun l vn hnh cng trnh thu li trong iu kin hn hn, ch ti v (iii) K
thut ti tit kim nc.
ti cp Nh nc:Nghin cu d bo hn hn vng NamTrung B v Ty Nguyn
v xy dng cc gii php phng chng, m s KC.08.22, thc hin nm 2003 - 2005,
do PGS.TS. Nguyn Quang Kim, trng i hc thy li (c s 2) lm ch nhim
nghin cu hin trng hn hn, thit lp c s khoa hc cho quy trnh d bo hn, c s
d liu khu vc nghin cu lp trnh cc phn mm tnh ton ch s hn v phn mm
d bo hn kh tng v thy vn. Vic d bo hn c da trn nguyn tc phn tch
mi tng quan gia cc yu t kh hu, cc hot ng ENSO v cc iu kin thc t
vng nghin cu.
ti cp Nh nc:Nghin cu xy dng gii php tng th s dng hp l cc di ct
ven bin min Trung t Qung Bnh - Bnh Thun, m s KC-08-21 do Vin a l thc
hin nm 2003 - 2005, ch nhim TS. Trn Vn . Ni dung chnh ca ti l nghin


5
cu tm ra cc gii php tng th bao gm s kt hp ca 4 hp phn (gii php quy
hoch; gii php khoa hc k thut; gii php tng cng qun l mi trng; gii php
v chnh sch) s dng di ct ven bin min Trung, trn c s phn vng sinh thi vng
ct ven bin v quy hoch cc ngnh ngh cng nh vic nh gi ngun nc, cc ngun
ti nguyn lin quan kt hp vi cc kin ngh v tng cng c ch chnh sch a ra
gii php tt nht.
C th thy rng cc nghin cu v thin tai trn lu vc sng Vu Gia Thu Bn
c nghin cu rt nhiu tuy nhin Tuy vy do hn ch v mc tiu, ni dung v vy
cc dng thin tai thng xy ra trn b mt lu vc (l lthn hn) cha c u t tp
trung nghin cu ng b, thng c tch ra tng dng thin tai, trong khi mi quan h
v thi gian, khng gian v quy lut hnh thnh v qu trnh xy ra cc dng thin tai qua
cc kt qu nghin cu cho thy c mi quan h r rt. Vic nh gi tng hp cc yu t
tc ng (ni sinh, ngoi sinh cng vi cc hot ng kinh t - x hi) ca con ngi trn
b mt lu vc gy ra cc dng thin tai (l lt, l qut, hn hn) cha c trin khai
nghin cu, nh gi tng hp cng mt thi im theo cc lu vc sng, cc nghin cu
xut cc gii php phng trnh cc dng thin tai trn cn b b hp trong phm vi
chuyn ngnh.
I.2. PHNG PHP NGHIN CU
ti s s dng tng hp cc phng php k thut sau trong qu trnh thc hin
chuyn :
I .2.1. Phng php iu tra, kho st ngoi thc a
y l phng php ch yu trong qu trnh thc hin chuyn bao gm cc
bc chnh sau:
+ iu tra thc a tng hp ton vng nghin cu v iu kin t nhin a hnh,
kh tng thy hi vn, a cht cng trnh, lp ph thc vt; iu kin kinh t x hi;
+ iu tra thc a ton vng nghin cu v cc cng trnh c xy dng v nhiu
mc ch khc nhau trn dng chnh cc sng ln;
+Kho st vt l bng GPS, tun th theo ng quy trnh quy phm hin hnh.
iu tra, kho st o c ngoi hin trng theo tuyn, im c trng nhm b
sung ti liu v kim tra kt qu nghin cu. Kho st o c thng xuyn ti cc im,
trm quan trc theo di din bin qu trnh dng chy, c bit quan tm l cc gi tr
dng chy cc oan kt hp vi cc s liu iu tra trn b mt s a ra hnh nh trung
thc v cc tc ng ca cc dng chy cc oan nh dng chy ln nht gy ngp lt
theo din, thi gian, mc hoc dng chy nh nht gy hn hn thiu nc dng v cc
vn sinh thi mi trng khc. Cc kt qu kho st s l ti liu kim nh tt nht
cho cc m hnh tnh ton i vi dng chy l gy ngp lt.


6
Trong khun kh ca chuyn , nhm thc hin chuyn t chc 01 t
kho st thc a a bn tnh Qung Nam t ngy 16 26/11/2009, sau trn l ln
thng 10/2009. Cc cng vic thc hin bao gm:
Lm vic vi a phng: Nhm thc hin chuyn lm vic vi cc s, ban ngnh
ca tnh nh Ban Ch huy PCLB, S Nng nghip v pht trin nng thn, S Ti nguyn
mi trng, Trung tm d bo Kh tng thy vn tnh v c cung cp cc ti liu:
- S liu thng k thit hi lin quan n thin tai l lt, hn hn trong nhng nm
va qua (t 1997 n 2008)
- S liu o c kh tng thy vn trong nhng nm t 2005 2008
- Ti liu v cc cng trnh thy li, thy in (thng s cng trnh, tnh trng
cng trnh...) hin ti v quy hoch n nm 2020.
- Ti liu v cc cng trnh giao thng (ng b, ng st, ng sng...), cng
trnh cu cng... hin ti v quy hoch n nm 2020.
- Hin trng s dng t ca ton tnh
- Cc s , bn a hnh cc t l khc nhau.
Kho st vt l: Cn c vo tnh hnh ngp lt v a hnh trong tnh, cc tuyn iu tra
vt l c b tr nhng khu vc ngp lt dc theo cc trin sng vng ng bng v
mt s ni trung lu, trng im l cc vng ngp nghim trng vng ng bng, cc
th x, th trn trn c s cc ct mc c xc nh ca Ban Ch huy phng chng lt
bo tnh. Cc v tr iu tra vt l trn cc tuyn c la chn c tnh i biu,
phn nh mc ngp lt tng khu vc (nh thn, x, phng, huyn, th x...). ng
thi, vt l cn c lu gi kh r v m bo c th xc nh tng i chnh xc
cao v cng nh su ngp lt.
Thc t, cc vt l c iu tra thng trn cc cc mc o l, ct tr, tng
nh, ct nh, cng ca nh dn, U ban nhn dn x, phng, huyn, trm y t, trng
hc, bu in, x nghip, ngha trang lit s... m bo kt qu iu tra tiu biu v
chnh xc, trong qu trnh iu tra tin hnh iu tra trong nhn dn v tnh hnh ngp
lt xung quanh v tr iu tra vt l, cao ngp l, thi gian l (lc bt u nc ln,
mc nc l cao nht v thi gian ngp lt, v khi no th l rt ...), tnh hnh thit hi do
l gy ra.... Sau khi cc vt l c iu tra, thu thp tin hnh xc nh v tr vt l
trn bn UTM t l 1/25.000 ca tnh Qung Nam. T cc vt l c xc nh trn
bn a hnh, ng thi i chiu vi cc im cao v cc ng bnh ca bn
nn tin hnh xc nh phm vi ngp lt. Cn c vo mc ngp lt trong ton
tnh, chia ra cc cp su ngp lt (h
n
): di 1m, 1 - 2m, 2 - 3m v trn 3m.
T bn nn phn vng ngp lt xc nh, tin hnh s ho trn bn s t


7
l 1/25.000. Vic s ho bn , ngoi vic nhp thuc tnh cho cc i tng trn bn
, cn tin hnh chuyn i h to , do khu vc tnh Qung Nam nm trn 2 mi gi
48 v 49. y l d liu nhm kim chng kt qu ca m hnh thy lc 2D.
Bng 1. Tnh hnh ngp lt h thng sng Thu Bn
(khi mc nc l mc bo ng III)
S
TT
Vng c kh nng ngp lt Mc ngp
bnh qun
(m)
Mc ngp
ln nht
(m) X Huyn
1
Duy Ho, Duy Chu, Duy Sn, Duy
Trung, Duy An, Duy Phc, Duy Ngha,
Duy Thnh, Duy Vinh
Duy Xuyn 0,90 2,40
2
i An, i Ho, i Thng, i
Cng, i Ngha, i Quang, i
Phc, i Phong, i Hip
i Lc 0,80 2,20

3
in Hng, in Quang, in Th, in
Trung, in Phc, in An, in
Minh, in Phng, in Nam, in
Ho, in Thng, in Tin, in
Dng
in Bn 0,90 2,50
4
Cm Nam, Cm Kim, Cm Thanh, Cm
Chu, v mt vi on ng ph th
x Hi An nm ven sng
Th x
Hi An
0,6 2,00
5
Ho Chu, Ho Tin, Ho Th, Ho
Phc, Ho Qu, Ho Xun, Ho
Khng, Ho Phong, Ho Nhn,
Ho Hi
Ho Vang 0,80 2,50
6 Qu Xun, Qu Ph Qu Sn 0,30 1,00
7 Bnh Phc Thng Bnh 0,20 0,70
I .2.2. Phng php thng k
+ C c cc ti liu c bn, cc ti liu nghin cu t trc n nay lin quan
n d n. Cc ti liu thng k s gip t vn nh gi c mt cch tng qut nht i
vi chuyn ;
+Thng k, chp bn v so snh a hnh xc nh mc ngp lt qua cc
trn l lch s khc nhau.
I .2.3. Phng php m hnh ton: L phng php c bn nht m phng v d bo
cc gi tr cc oan ca dng chy. Cho n nay, c rt nhiu m hnh v ang c
s dng m phng ch thy lc h thng sng ngi. Mi m hnh u c th mnh,


8
hoc l v l thuyt thy lc v ton hc, hoc l v p dng trong thc tin, hoc l c
nhng tin ch v phn tch kt qu. Trong khun kh lun vn ny tc gi ch ch trng
v phn tnh ton kt qu
M hnh KOD ca GS- TSKH Nguyn n Nin ra i u nm 1974 s dng h phng
trnh Sant-Venant trong tnh ton dng chy v gii bng s hin vi phng php sai
phn 4 im Preismann. n nm 1980 tc gi pht trin s 2D. Nm 2005, s
ny c hon thin thm.
M hnh VRSAP do c PGS Nguyn Nh Khu khi tho nm 1969 vi i tng l
mng li sng knh trn ng bng thp, c trao i nc vi vng ng rung ngp
nc, vn ng di nh hng ca thy triu, l ngun v ma ro trn ng bng. n
nay, VSRAP c tip tc ci tin nng cao tnh nng, hon thin phn tnh din bin
mn, thay i cu trc chng trnh v chuyn sang ngn ng lp trnh Visual Basic trong
mi trng Windows tng tc tnh ton v quy m bi ton. M hnh s dng h
phng trnh Saint-Venant v gii bng phng php sai phn hu hn dng s sai
phn 4 im Pressman.
M hnh HYDROGIS c TS Nguyn Hu Nhn pht trin t nm 1995 cho m phng
dng chy trong sng knh v truyn ti cht trn c s h phng trnh Saint-Venant v
gii bng phng php sai phn 4 im Pressmann. M hnh c h thng tin a l (GIS)
h tr
M hnh ISIS do cng ty Halcrow v Vin Nghin Cu Thy Lc Wallingford xy dng,
s dng chng trnh thy ng lc hc dng chy mt chiu m phng dng chy khng
n nh trong h thng sng knh v ng. M hnh da trn h phng trnh Saint-
Venant cho dng mt chiu v gii theo phng php sai phn dng s sai phn n 6
im ca Abbott v Ionescu. H phng trnh vit cho mt mng s to nn h phng
trnh bc nht c cha n s. Mc nc ti mt im bt k c th biu din bng hm
ca mc nc ti cc nt ln cn.
M hnh HEC-HMS l sn phm ca t chc cc K s Thy vn Qun i Hoa K. Hu
ht cc phng php tnh din ton dng chy l trong HEC HMS da trn phng
trnh lin tc v cc quan h lu lng lng tr. Cc phng php c s dng bao
gm: Phng php Muskingum, Phng php Muskingum - Cunge, Phng php sng
ng hc v lag
M hnh MIKE
Hin nay, b m hnh h MIKE, vi nhng ci tin mi nht ca phin bn 2007
cho tnh ton nghin cu dng chy v c ng dng tt cho cc lu vc trong cc d n
do cc c quan trong nc v quc t thc hin nh lu vc sng Hng, Vu Gia Thu
Bn, Srepok, Si Gn - ng Nai, mng li sng ton ng bng sng Cu Long... B


9
m hnh MIKE c pht trin bi DHI bao gm cc m hnh: MOUSE, MIKE11,
MIKE21, MIKE3, MIKE SHE, MIKE NAM, MIKE BASIN v MIKE FLOOD
WATCH... y l b m hnh hin i v y nht hin ny trong vic gii quyt cc
bi ton lin quan n ti nguyn nc. S dng b m hnh ny cho php m t ton
din cc thnh phn c trn lu vc v h thng sng. Ring phn tnh ton dng chy l,
b m hnh thy vn (NAM, MIKE SHE), thy lc (MIKE 11, MIKE 21, MIKE3) v
GIS (MIKE 11 GIS) c th cho php din ton vn ng ca dng nc t lc ma ri
cho n khi chy ra bin. u im ln nht ca m hnh l kh nng lin kt cc m hnh
n l thnh mt b m hnh thng nht v hon chnh. S lin kt gia cc thnh phn
thnh phn dng mt, dng st mt v dng ngm, m hnh ma dng chy vi m hnh
thy lc, m hnh 1D vi 2D, 2D vi 3D m hnh thy lc vi GIS gip m hnh khng
nhng c kh nng m phng y vn ng ca dng nc trn lu vc m cn c
a ra kt qu mt cch trc quan v hiu di dng cc bn ngp lt. Ngoi ra,
cng c h tr ra quyt nh MIKE FLOOD WATCH cn gip ngi ra quyt nh a
ra nhng quyt nh chnh xc v kp thi (pht cnh bo, s tn dn...) ng ph khi l
ln v c bit ln xy ra. Cng vi , do cng c c pht trin trn nn Web nn
khng ch cc nh qun l m c cng ng dn c cng c th truy cp tra cu thng tin
v xc nh nguy c ngp lt khu vc mnh ang sng v do c th ch ng ng
ph vi tai bin.
M hnh MIKE11 l mt b phn mm chuyn tnh ton k thut phc v tnh ton
dng chy, vn chuyn trm tch trong khu vc sng, ca sng v cc qu trnh sinh ha
phc tp trong h thng sng dng 1D. y l mt cng c m hnh mt chiu rt c ch
vi ngi s dng trong vic thit k chi tit, qun l v iu hnh cc h thng sng v
knh t n gin ti phc tp. V vy chuyn la chn m hnh Mike 11 (l mt
modul ca b m hnh h Mike) cho tnh ton thy lc dng chy l cho h thng sng
Vu Gia Thu Bn.
M HNH MIKE - NAM
Cu trc m hnh MIKE - NAM c xy dng trn nguyn tc cc h cha theo
chiu thng ng v cc h cha tuyn tnh, gm c 5 b cha theo chiu thng ng nh
hnh 4
- B cha tuyt tan c kim sot bng cc iu kin nhit . i vi iu kin
kh hu nhit i nc ta th khng xt n b cha ny.
- B cha mt: lng nc b cha ny bao gm lng nc ma do lp ph
thc vt chn li, lng nc ng li trong cc ch trng v lng nc trong tng st
mt. Gii hn trn ca b cha ny c k hiu bng Umax.
- B cha tng di: l vng t c r cy nn cy ci c th ht nc cho bc, thot
hi. Gii hn trn ca lng nc trong b cha ny c k hiu bng Lmax, lng nc


10
hin ti c k hiu l L v t s L/Lmax biu th trng thi m ca b cha.
- B cha nc ngm tng trn.
- B cha nc ngm tng di.

Hnh 1: Cu trc ca m hnh NAM
Cc thng s c bn ca m hnh MIKE - NAM:
CQOF: H s dng chy trn khng c th nguyn, c phm vi bin i t 0.0
n 0.9. N phn nh iu kin thm v cp nc ngm. V vy n nh hng nhiu n
tng lng dng chy v on cui ca ng rt. Thng s ny rt quan trng v n
quyt nh phn nc d tha to thnh dng chy trn v lng nc thm. Cc lu
vc c a hnh bng phng, cu to bi ct th th gi tr CQOF tng i nh, nhng
lu vc m tnh thm nc ca th nhng km nh st, tng th gi tr ca n s rt
ln.
CQI F: H s dng chy st mt, c th nguyn l thi gian (gi)-1. N chnh l
phn ca lng nc trong b cha mt (U) chy sinh ra dng chy st mt trong mt n
v thi gian. Thng s ny nh hng khng ln n tng lng l, ng rt nc.
CBL: l thng s dng chy ngm, c dng chia dng chy ngm ra lm hai
thnh phn: BFU v BFL. Trng hp dng chy ngm khng quan trng th c th ch
dng mt trong 2 b cha nc ngm, khi ch cn CBFL=0- tc l lng cp nc
ngm u i vo b cha ngm tng trn.
CLOF, CLI F: Cc ngng di ca cc b cha sinh dng chy trn, dng


11
chy st mt v dng chy ngm, khng c th nguyn v c gi tr nh hn 1. Chng c
lin quan n m trong t. Khi cc gi tr ca ngng ny nh hn L/Lmax th s
khng c dng chy trn, dng chy st mt v dng chy ngm. V ngha vt l, cc
thng s ny phn nh mc bin i trong khng gian ca cc c trng lu vc sng.
Do vy, gi tr cc ngng ca lu vc nh thng ln so vi lu vc ln.
Umax, Lmax: Thng s kh nng cha ti a ca cc b cha tng trn v tng
di. Do vy, Umax v Lmax chnh l lng tn tht ban u ln nht, ph thuc v iu
kin mt m ca lu vc. Mt c im ca m hnh l lng cha Umax phi nm
trong sc cha ti a trc khi c lng ma vt qu, PN xut hin, tc l U<Umax.
Do trong thi k kh hn, tn tht ca lng ma trc khi c dng chy trn xut
hin c th c ly lm Umax ban u.
CK1,2, CKBF: l cc hng s thi gian v thi gian tp trung nc. Chng l cc
thng s rt quan trng, nh hng n dng ng qu trnh v nh.
Thnh phn c bn ca m hnh:
Bc thot hi nc:
Nhu cu bc thot hi u tin c tho mn t lng tr b mt vi tc tim
nng. Nu lng m U trong lng tr b mt nh hn yu cu (U < Ep) th phn cn
thiu c coi rng l do cc hot ng ca r cy rt ra t lng tr tng thp theo tc
thc t Ea. Ea tng ng vi lng bc hi tim nng v bin i tuyn tnh theo quan
h lng tr m trong t, L/Lmax, ca lng tr m tng thp
Dng chy mt:
Khi lng tr b mt trn, U >Umax, th lng nc tha PN s gia nhp vo
thnh phn dng chy mt. Thng s QOF c trng cho phn nc tha PN ng gp
vo dng chy mt. N c gi thit l tng ng vi PN v bin i tuyn tnh theo
quan h lng tr m t, L/Lmax, ca lng tr m tng thp.

trong : CQOF = h s dng chy trn trn mt t (0 CQOF 1),
TOF =gi tr ngng ca dng chy trn (0 TOF 1).
Phn lng nc tha PN khng tham gia vo thnh phn dng chy trn s thm
xung lng tr tng thp. Mt phn trong , L, ca nc c sn cho thm, (PN-QOF),
c gi thit s lm tng lng m L trong lng tr m tng thp. Lng m cn li, G,
(1)


12
c gi thit s thm su hn v gia nhp li vo lng tr tng ngm.
Dng chy st mt
S ng gp ca dng chy st mt, QIF, c gi thit l tng ng vi U v
bin i tuyn tnh theo quan h lng cha m ca lng tr tng thp.

trong CKIF l hng s thi gian dng chy st mt v TIF l gi tr ngng
tng r cy ca dng st mt (0 TIF 1).
Din ton dng chy mt v dng st mt
Dng st mt c din ton qua chui hai h cha tuyn tnh vi cng mt hng
s thi gian CK13. Din ton dng chy mt cng da trn khi nim h cha tuyn tnh
nhng vi hng s thi gian c th bin i

trong OF l dng chy trn (mm/hr) OFmin l gii hn trn ca din ton tuyn
tnh (=0,4 mm/gi), v =0,4. Hng s =0,4 tng ng vi vic s dng cng thc
Manning m phng dng chy mt.
Theo phng trnh trn, din ton dng chy mt c tnh bng phng php
sng ng hc, v dng chy st mt c tnh theo m hnh NAM nh dng chy mt
(trong lu vc khng c thnh phn dng chy mt) c din ton nh mt h cha
tuyn tnh.
Lng gia nhp nc ngm
Tng lng nc thm G gia nhp vo lng tr nc ngm ph thuc
vo m cha trong t trong tng r cy.

(2)
(3)
(4)


13
trong TG l gi tr ngng tng r cy i vi lng gia nhp nc ngm
(0 TG 1).
m cha trong t
Lng tr tng thp biu th lng nc cha trong tng r cy. Sau khi phn chia
ma gia dng chy mt v dng thm xung tng ngm, lng nc ma cn li s
ng gp vo lng cha m (L) trong lng tr tng thp mt lng L.

Dng chy c bn
Dng chy c bn BF t lng tr tng ngm c tnh ton nh dng chy ra t
mt h cha tuyn tnh vi hng s thi gian CKBF.
3.3. M HNH MIKE 11
3.3.1 H phng trnh
M hnh MIKE 11 l m hnh tnh ton mng sng da trn vic gii h phng
trnh mt chiu Saint Venant, vi cc gi thit c bn sau y:
- Cht lng (nc) l khng nn c v ng nht (xem nh khng c s khc
bit v trng lng ring ca nc)
- dc y sng (knh) l tng i nh
- Chiu di sng l tng i di so vi su dng chy (iu kin nc nng,
xem rng ti mi im trong h thng, vct lu tc lun song song vi y knh v
khng c s bin i ca lu tc theo phng thng ng, t c th p dng gi thit
p sut thy tnh trong knh)
- Dng chy trong h thng l dng chy m (c s Froude ln hn 1)
3.3.2 Phng php gii
H phng trnh Saint Venant v nguyn l l khng gii c bng cc phng
php gii tch, v th trong thc t tnh ton ngi ta phi gii gn ng bng cch ri rc
ha h phng trnh. Trong m hnh MIKE 11 s dng phng php sai phn hu hn
6 im n Abbott, c m t qua hnh 2a v 2b.

Hnh 2a S sai phn hu hn 6 im n Abbott
(5)


14

Hnh 2b S sai phn 6 im n Abbott trong mt phng x~t
Trong phng php ny, mc nc v lu lng dc theo cc nhnh sng c
tnh trong h thng cc im li xen k nh di y (hnh 3).


Hnh 3 . Nhnh sng vi cc im li xen k

i vi mng li sng phc tp, m hnh cho php gii h phng trnh cho
nhiu nhnh sng v cc im ti cc phn lu/nhp lu. Cu trc ca cc nt li nhp
lu, ti ba nhnh gp nhau, th hin trong hnh sau (hnh 4):

Hnh 4 Cu trc cc im li xung quanh im nhp lu


15

Hnh 5 Cu trc cc im li trong mng vng
Cu trc cc im li trong mng vng c th hin trong hnh 5. Ti mt im
li, mi quan h gia bin s Zj (c mc nc hj v lu lng Qj) ti chnh im v
ti cc im ln cn c th hin bng phng trnh tuyn tnh sau:
j
n
j j
n
j j
n
j j
Z Z Z = + +

+
+ +

1
1
1 1
1
(6)
T gi tr i ta quy c cc ch s di ca cc thnh phn trong phng trnh
biu th v tr dc theo nhnh, v ch s trn ch khong thi gian. Cc h s o, |, v o
trong phng trnh 6 ti cc im h v ti cc im Q c tnh bng sai phn hin i
vi phng trnh lin tc v vi phng trnh ng lng. Tt c cc im li theo
phng trnh 6 c thit lp. Gi s mt nhnh c n im li; nu n l s l, im u
v cui trong mt nhnh lun lun l im h. iu ny lm cho n phng trnh tuyn tnh
c n+2 n s. Hai n s cha bit l do cc phng trnh c t ti im u v im
cui h, ti Zj-1v Zj+1 l mc nc, theo phn u/cui ca nhnh phn/nhp lu
c lin kt vi nhau.
I .2.4. Phng php nh gi tng hp trn quan im h thng: xc nh nguyn
nhn tc ng ca cc yu t mt m n vic hnh thnh, din bin ti nguyn nc trn
lu vc cng nh cc dng thin tai lin quan.
I.3. C S TI LIU
I .3.1. Mng li trm quan trc kh tng
Mng li trm o ma trn lu vc sng Vu Gia - Thu Bn c hnh thnh vo
nhng u th k XX (trm Nng c xy dng t 1931) v s liu ca trm ny b
gin on bi chin tranh. Cho n nay trn a bn tnh Qung Nam v ln cn c 3 trm
kh tng: trm Nng, Tr My v Tam K. Ngoi cc trm cn 1 s trm o ma nhn
dn c xy dng t cui thp k 70 ca th k XX, nh vy cho n nay phn ln cc
trm o ma c s liu quan trc trn 30 nm. Nhn chung, cht lng s liu quan trc
ma l ng tin cy. Nhng cht lng s liu quan trc mt s trm o ma nhn dn
(do nhn dn quan trc) hay trm o ma dng ring cn b hn ch. C th thy rng


16
mt li trm cn tha, nht l thiu nhng trm o ma v dng chy mt s sng
nhnh. c bit, trong lu vc ch c trm Tr My thng lu sng Thu Bn quan trc
ma bng my t ghi (trm Nng cng quan trc ma t ghi nhng h lu), trang
thit b quan trc, truyn tin cn lc hu, nn gy kh khn cho cng tc cnh bo, d bo
ma, l ngp lt.
Bng 2: Mng li cc trm o kh tng thu vn
TT Tn trm Tn sng Din tch lu
vc (km
2
)
Yu t quan trc S nm
quan trc
1 Thnh M V Gia 1.850 Q, H, , X 23
2 Nng Sn Thu Bn 3.150 Q, H, , X 23
3 Sn Giang Tr Khc 2.440 Q, H, , X 22
9 Nng X, T, U, Z, V 57
10 Tr My X, T, U, Z, V 33
11 Qung Ngi X, T, U, Z, V 65
12 Ba T X, T, U, Z, V 31
13 Hi An Thu Bn X 49
14 Giao Thu Thu Bn X, H 23
15 Cu Lu Thu Bn X, H 23
16 Ba Na X 17
17 Tin Phc X 20
18 Cm L Vu Gia X, H 23
19 i Ngha Vu Gia X, H 23
20 Thng Bnh X 17
21 Sn Tn X 21
22 Hin X 16
23 Qu Sn X 20
24 Khm c X 15
25 Phc Sn X 14
26 Hi Khch X 15


17
27 TamK X 21
28 Sn Giang X 22
29 Tr Khc X 22
30 Ba T X 22
31 Gi Vc X 21
32 Tr Bng X 22
33 An Ho X 14
34 An Ch X 22
35 M c X 22
36 Sn H X 22
Ghi ch: H mc nc, Q lu lng, ph sa,
X ma, T nhit , Z bc hi, U m, V tc gi.
I .3.2. Mng li trm quan trc thy vn
C th thy c mng li sng sui di duyn hi min Trung ni chung v trn
lu vc sng Vu Gia Thu Bn tng i dy, quy lut bin i rt phc tp nhng
mng li trm quan trc thy vn trn sng rt tha tht. S phn b trm o cha c
trng theo khng gian v khng ng nht v thi gian quan trc. Do chin tranh nn thi
gian bt u quan trc ca cc trm thy vn trn lu vc sng Vu Gia Thu Bn u t
sau nm 1975, n nh hot ng t nm 1977. Vi quy hoch mng li trm quan trc
i trm ca Tng cc Kh tng Thy vn nm 1987, s lng cc trm thy vn trn
lu vc gim i rt ng k.
Tnh n nm 2008 trn lu vc sng Vu Gia Thu Bn c 7 trm quan trc thy
vn trong c 2 trm thy vn hng I, 5 trm thy vn hng III:
- Trm thy vn hng I (Nng Sn v Thnh M): C nhim v theo di din bin
ca ch thy vn nc sng lin tc. T chc o ti thiu cc yu t nh mc nc,
nhit nc, nhit khng kh, lng ma, lu lng nc v lng ph sa l lng.
- Trm thy vn hng III (Giao Thy, Cu Lu, Hi An, Cm L, i Ngha): T
chc o c cc yu t nh mc nc, nhit nc, nhit khng kh, lng ma.


18
I I. C IM IU KIN T NHIN TC NG H NH THNH DNG
CHY CC OAN TRN LU VC SNG VU GI A THU BN
II.1. C IM KH HU
Nm Trung B, cho nn cng nh cc ni khc nc ta, kh hu lu vc h
thng sng Vu Gia - Thu Bn cng mang c im chung l kh hu nhit i gi ma.
Nhng lu vc nm ngay pha nam dy Bch M v sn pha ng dy Trng Sn,
cc i ni cao bao bc pha bc, ty v nam cn pha ng l bin, cho nn kh hu
trong lu vc sng Vu Gia - Thu Bn c nhng c im di y:
S gi nng: S gi nng trung bnh nm t di 1800gi vng ni cao n
2260 gi ti Nng. S gi nng trung bnh ca tng thng l 200 - 255gi trong ma
h v di 150 gi trong ma ng. Thng 7 l thng c s gi nng trung bnh cao nht,
thng 12 c s gi nng thp nht.
Nhit khng kh: Nhit khng kh trung bnh nm vo khong 24 - 26
0
C, c
xu th cao vng ng bng ven bin v thp min ni - gim theo s tng ca cao
a hnh. Nhit khng kh cng bin i theo ma. Nhit trung bnh thng bin i
trong phm vi 25 - 30
0
C. Thng 6 hoc 7 l thng c nhit khng kh trung bnh thng
cao nht (trn 29
0
C). Thng 1 l thng c nhit trung bnh thng thp nht. Nhit
khng kh ti cao tuyt i t ti trn 35
0
C. Nhit khng kh ti thp tuyt i di
15
0
C.
m khng kh tng i: m khng kh tng i trung bnh nm khong
80-90%, thp ng bng ven bin, cao min ni. m tng i trung bnh thng
tng i cao trong cc thng ma ng xun (t thng 9 n thng 4) v thp trong cc
thng cui ma h u ma thu (thng 5 - 8), thp nht vo thng 5, c th ch t 40%.
Lng my tng quan: Lng my tng quan trung bnh nm bin i trong phm
vi 6,5-8,2 phn mi. Lng my tng quan trung bnh thng t thay i trong nm. Tuy
vy, trong cc thng t cui ma xun n u ma thu (3 - 7) lng my tng i thp,
ring thng 6 tng i ln do c ma do gi ma ty nam gy nn.
Tc gi: Tc gi trung bnh nm t 0,8m/s ti Tr My n 1,8m/s ti Tam
K. Nhn chung, tc gi ph thuc ln vo iu kin a hnh. Trong nm c 2 ma
gi chnh: gi ma ty nam thng vo cc thng 5, 6, 7 vi tn sut 20 - 30% mang theo
khng kh nng v kh; gi ma ng bc thnh hnh trong cc t thng 11 n thng 2
mang theo khng kh lnh.
Tc gi ln nht trong ma ng c th ti 15 - 25m/s vi hng bc hoc
ng bc, trong ma h c th ti 20 - 35m/s, thm ch 40m/s v thng do bo gy nn.
Bc hi: Lng bc thot hi tim nng trung bnh nm t khong trn di


19
1000mm vng ni cao n gn 1500m vng ng bng ven bin. Trong cc thng
ma h thu (3 - 10), lng bc hi tim nng trung bnh thng u ln hn 100mm, ln
nht vo thng 5 (120 - 130mm min ni, 150 - 160mm ng bng). Trong ma ng
xun, lng bc hi tim nng trung bnh thng vo khong 50 - 100mm, thp nht vo
thng 12 (50 - 70mm).
Bng 1: c trng trung bnh thng, nm ca cc yu t kh tng
Trm
Gi tr trung bnh thng
Nm
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
S gi nng (gi)
Nng 141,5 140,7 187,7 208,3 243,9 239,2 255,0 218,9 177,2 146,9 121,4 102,3 2200,6
TamK 138,6 151,9 211,4 223,5 257,8 235,8 254,0 230,3 197,2 157,0 109,0 88,9 2255,4
Tr My 114,8 136,9 190,6 196,2 213,5 193,2 209,4 197,5 156,5 121,4 76,0 64,2 1874,0
Nhit khng kh trung bnh (oC)
Nng 21,4 22,3 24,1 26,4 28,3 29,3 29,3 28,9 27,5 25,9 24,1 22,1 25,8
TamK 21,4 22,6 24,4 26,7 28,1 28,8 28,9 28,6 27,2 25,5 23,8 21,7 25,6
Tr My 20,6 22,0 24,1 26,1 26,8 26,9 26,9 26,9 25,7 24,2 22,4 20,6 24,4
m khng kh tng i trung bnh (%)
Nng 84 84 83 83 79 76 75 77 82 84 85 85 81
TamK 87 87 84 82 79 77 76 77 83 86 88 88 83
Tr My 89 87 84 82 84 84 84 84 88 90 93 92 87
Lng my tng quan (phn mi)
Nng 7,2 7,0 6,7 6,8 6,7 7,1 6,8 7,3 7,3 7,4 7,7 7,6 7,1
TamK 7,3 6,7 5,8 6,1 6,0 6,5 6,2 6,7 7,2 7,4 8,0 8,3 6,8
Tr My 8,2 7,6 6,6 6,3 6,6 7,1 6,7 7,4 7,6 8,2 8,7 8,9 7,5
Tc gi (m/s)
Nng 1,5 1,8 1,9 1,7 1,6 1,2 1,3 1,2 1,4 1,7 2,1 1,6 1,6
TamK 1,5 1,5 1,7 1,8 1,9 1,9 1,8 1,8 1,8 1,9 2,4 1,8 1,8
Tr My 0,8 1,0 1,0 0,9 0,8 0,8 0,7 0,7 0,7 0,8 0,7 0,6 0,8
Bc thot hi tim nng (mm)
Nng 80,7 86,7 121,0 134,9 155,5 152,3 158,6 151,5 126,8 107,9 91,0 73,0 1439,8
TamK 77,0 86,8 126,1 140,1 160,5 155,8 163,5 157,5 134,0 106,4 82,6 71,4 1461,6
Tr My 62,0 74,4 107,6 119,0 128,0 119,7 124,0 121,7 102,5 83,4 59,0 51,3 1152,5



20
Lng ma:
Nm trong khu vc Trung B, chu nh hng thun tu ca kh hu ng Trng
Sn, ma trn tnh Qung Nam tng i phong ph, trung bnh t 2612mm (tng ng
vi 27 t m
3
nc ma). Do c s phn ma kh hu nn (70 75%) lng ma c nm tp
trung trong cc thng 9 - 12.
Nhn chung lng ma tng dn t bc nam , t vng c a hnh thp n a
hnh cao. Theo hng Nam Bc, trm Tr My, Nng Sn, Thnh M c lng ma
nm trung bnh nhiu nm ln lt l 4066mm, 2895mm v 2239mm; Trm Nng,
khu vc ng bng c lng ma trung bnh nm l 2236mm, trong khi vng ni
cao, trm Nng Sn lng ma trung bnh nm t 2895mm, Giao Thu t 2452mm.
Tm li, thng lu cc sng khu vc min ni pha ty v ty nam tnh Qung Nam c
lng ma ln nht (trn 3000mm), ln nht khu vc Tr My. Vng ng bng ven
bin c lng ma trung bnh nm khong 2000 - 2400mm). c bit, lng ma nm
1998 ti khu vc h Ph Ninh t ti 7055mm
Bng 4: Lng ma thng, nm trong lu vc sng Vu Gia - Thu Bn
Trm
Lu lng trung bnh thng, m
3
/s
Nm
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Nng 76,2 24,6 19,3 28,9 84,2 90,9 89,9 110,9 320,0 641,2 413,5 189,2 2088,7
i Ngha 82,4 19,0 24,1 50,0 138,1 143,8 81,0 115,8 278,9 612,2 566,7 198,6 2310,7
Hi An 71,4 40,7 21,2 36,9 91,3 97,0 66,6 91,9 341,4 612,4 495,6 244,5 2211,0
Hi Khch 48,7 19,3 25,7 94,3 213,9 203,6 137,2 139,3 315,9 498,3 471,1 130,6 2298,0
Thnh M 32,5 18,1 26,0 82,0 248,9 223,9 150,0 155,6 275,1 521,9 373,5 96,3 2203,7
Thng Bnh 54,8 20,6 20,1 27,4 89,4 102,8 66,8 110,2 248,5 548,4 410,2 178,8 1878,2
Trao 18,1 15,7 30,9 92,9 223,8 196,0 130,5 124,8 275,1 513,5 286,0 104,6 2012,0
TamK 115,4 46,3 41,2 50,2 97,3 100,2 72,4 89,3 344,5 691,1 616,3 364,7 2629,0
Khm c 57,3 24,1 36,4 70,1 145,0 101,8 58,6 94,5 341,3 852,9 772,7 263,3 2818,2
Nng Sn 61,8 33,8 29,4 78,5 234,2 216,4 157,9 155,9 340,6 683,3 610,0 268,3 2870,2
Qu Sn 74,0 26,0 18,7 41,9 157,0 173,7 92,6 143,2 319,5 658,0 556,7 235,4 2496,7
Tr My 119,1 61,6 58,5 93,4 271,5 233,3 175,8 185,2 405,8 944,7 977,3 440,8 3967,0
Tin Phc 75,3 36,5 33,5 67,0 199,2 126,1 85,3 107,9 353,7 811,8 753,2 412,1 3061,6


21
Phn phi lng ma c tnh bin ng rt mnh m vi h s bin ng lng
ma nm Cv
nm
dao ng t 0,25 0,30. Trong nm lng ma cng bin i theo ma:
Ma ma v ma kh (ma t ma). Ma ma hng nm thng xut hin vo cc thng
9 - 12 v chim ti 60 - 80% tng lng ma nm, cn trong ma kh ch chim 20 -
40%. Trong ma kh, thng 5, 6 hng nm thng c ma tiu mn. Trong nm thng ln
nht gp t 15 20 ln lng ma thng nh nht. S phn phi ma nm bt iu ha l
nguyn nhn gy cc tai bin t nhin trn lu vc sng.
II.1.1. c im kh hu trong ma ma gy l ln v ngp lt
Mt trong nhng yu t kh hu quan trng nht tc ng n dng chy l v
ngp lt l ma ln, c bit l ma cc i v thi gian tp trung ma.
Ma ln di duyn hi min Trung ni chung v tnh Qung Nam ni ring l
h qu tng hp ca 3 nhn t: lung gi ng dy vi hm lng m cao; cc nhiu
ng kh quyn quy m ln v tc ng ng lc mnh m ca a hnh Trng Sn. C
ba nhn t nu trn u rt quan trng nhng ma ln ch xy ra khi c nhiu ng kh
quyn, ch yu l cc vng gi xoy (bo, ATN), di hi t nhit i (HTN) v front
lnh. Vi cc dng hnh th thi tit gy ma ln y lng ma ngy c th t ti
200 - 300mm thm ch l 500mm. Trong vng 10 nm gn y, xut hin nhng trn
ma rt ln vi gi tr lng ma ngy ln nht vo loi k lc trong chui quan trc. Gi
tr lng ma ngy ln nht tng ng vi tn sut 1% (X
max
ngy1%) trong lu vc t
ti 900mm.
Vi cc hot ng ca cc hnh th thi tit khc nhau, vic hnh thnh ma (c v
lng ln phn b ma theo khng gian, v tr trung tm ma) cng l nguyn nhn gy l
ln v ngp lt cc lu vc sng vng nghin cu. Cc lu vc tri di t vng ni xung
vng ng bng nn ma xut hin khng u trn ton lu vc. Nu tm ma nm khu
vc thng ngun v trung lu thng xy ra l qut nhng kh nng ngp lt vng h
du khng cao so vi nu tm ma nm phn trung lu xung h lu. Trn c s phn
tch trn cho thy, l lt c bit ln, l lt lch s trn lu vc sng Vu Gia Thu Bn
trong thi gian qua do ma rt to, c bit to di tc ng ca bo, p thp nhit i
(ATN); ca bo hoc bo v ATN b lin tip; ca bo v ATN c tc ng ca
khng kh lnh (KKL) v tc ng ca KKL ln ra pha bc ca di HTN. Tc ng
n l ca cc hnh th thi tit khc hoc t hp ca chng u cha thy gy ra l lt
c bit ln lu vc sng Vu Gia Thu Bn.
c im hot ng ca cc hnh th thi tit gy ma ln chnh trn lu vc
sng Vu Gia - Thu Bn, tnh Qung Nam
(1). Trng hp bo hot ng ring r (dng A)
Thi gian bo b vo ch yu t thng 7 - 12, khong 30% s cn bo l bo


22
mnh, trong c 50% l bo rt mnh. Lng ma khng qu ln, thi gian khng qu
di ch khong 200mm n 400 mm trong 4 n 5 ngy. Thi gian duy tr gi mnh khc
nhau rt nhiu gia cc cn bo c th ch mt vi gi, c th ti 15 - 20 gi i vi
nhng cn bo mnh, di chuyn chm. Trc khi bo ti thi gian gi mnh di hn 2 ln
so vi thi gian gi mnh sau cn bo. Bo thng km theo ma ln, lng ma thi
gian ma v din ma khc nhau rt nhiu gia cc cn bo, ty thuc vo cng bo,
hng di chuyn ca bo.
Ni chung bo vo khu vc no th gy l ln khu vc , tuy nhin hng
b hoc s kt hp ca hnh th thi tit khc th khu vc pha di hoc pha trn vn c
l ln. Do nh hng ca a hnh, pha Ty c dy ni cao chy gn dy Trng sn.
Ch ma ph thuc vo hng di chuyn v tc di chuyn ca bo. Bo vo nhanh
th hng Ty t ma, bo vo chm theo hng ty ty nam th ma ko di. V d nh
bo b vo lu vc Vu Gia - Thu Bn ngy 6/9/1982 v ngy 25/5/1989 lng ma l
400mm, tm ma Hu v nng gy nn mc nc nh l ti Cu Lu l 367cm.
(2) Trng hp bo hot ng kt hp vi KKL hoc sau khi bo vo 12 n 24 gi vn
cn KKL xm nhp (dng B1)
Vo cui thng 9, c khng kh lnh nh hng n min Trung. Bn thn bo
l mt h thng thi tit nng m vi dng thng mnh m, khi c tc ng kt hp vi
khng kh lnh pha Bc th phn b ma s khc bit vi trng hp bo vo n c,
l xy ra cng c lit hn, nht l t Nam o Ngang tr vo. Bo hoc ATN kt hp
vi khng kh lnh thng gy ma rt ln khu vc min Trung. Khu vc ma ln lan
rt rng, tm ma t 500 - 600mm, c khi trn 1000mmm v thng cch xa ni
b ca bo t 2,5 n 5,5 v .
(3) Trng hp bo vo sau khi c nh hng ca khng kh lnh (dng B2)
Bo ch c th duy tr v pht trin trong iu kin nng m, khi nhit nc
bin trn 27
o
C. Khi c khng kh lnh cng mnh xm nhp vo bo, bo s suy yu
nhanh, c khi tan ngay trn bin. V d cn bo ngy 12/11/1988 tan b bin Qung
Nam - Nng. Tuy vy n vn c th gy ma ln, din hp, l ln c th xy ra ring
bit mt vi sng
(4) Trng hp bo b vo lin tip, kt hp vi khng kh lnh (dng C)
Cc cn bo cch nhau 4 n 5 ngy gy ma ln, din rng v di ngy. Lng
ma c ni ti 1000mm hoc 1500mm trong hn chc ngy. Lng ma 1 ngy c th
ti 400mm n 500mm. y l trng hp c bit nghim trng, gy ma ln v l ln
trn din rng: Bn cn bo b lin tip vo min Trung t Qung Bnh n Tuy Ho
trong vng 3 tun t 9/10 n 29/10/1983. Ba cn bo u gy ma l va. Trc cn
bo th 3 c nh hng ca khng kh lnh, tip n cn bo th 4 (ATN) b vo


23
Tuy Ho ngy 29/10 gy ma rt ln gia hai khu vc b ca cn bo th 3 v th
4. Trung tm ma trn 1000mm ti Hu v Qung Ngi. L trn mc BIII xut hin
ng thi trn cc sng t Hu n Qui Nhn. Nm 1978 cng c 3 cn bo b lin
tip trong 11 ngy t 15 - 26/9/1978 trn phm vi hp gia Qung Bnh v Qung Nam
Nng: 159/1978 bo s 7 vo Qung Nam Nng, 20/9/1978 bo s 8 vo Hu -
Nng, hai trn ny gy ma Min Trung Trung B t 11 n 23/9 tm ma ln hn
1000mm Tha Thin Hu, vng ma 400 - 600mm bao trm pha Nam Ngh Tnh n
Hu. Tip theo l cn bo s 9 b vo vng H Tnh, Qung Bnh ngy 25/9 gy ma
ln Lng, K Anh 1281mm trong 3 ngy 25-28/9/1978. L cc sng C, Gianh,
sng Hng u mc B III.
(5) nh hng ca khng kh lnh v khng kh lnh kt hp vi hot ng ca di hi t
nhit i
- khng kh lnh nh hng n min Trung bt u t thng 9 nhng mnh nht
l trong thng 10,11. Ma nhiu ko di 3 - 4 ngy, c khi 10 n 11 ngy. Trung tm
ma li thay i, c khi Ngh An, Tha Thin, c khi vo tn Bnh nh. t ma ln
ko di 11 ngy t 6 - 16/11/1981 trung tm ma Qung Tr ch ln hn 650mm,
Bnh nh 762mm gy ra l ln vt B III Trn cc sng t Hu n Tuy Ho. Hai
t khng kh lnh vo ngy 23 - 28/10/1981 gy ma ln trong 9 ngy t 22 - 30/X
trn mt din rng t Hu n Tuy Ho hn 500mm. Trn cc sng Hng, Thu bn,
Kone u xut hin l vt B III. Ti Nng ma do nh hng ca khng kh lnh
t ngy 12 - 17/11/1983 gy nn mc nc l ti Cu Lu l 412cm.
Tm li: Bo, ATN hay khng kh lnh d hot ng ring l hay kt hp hot
ng u c th gy ra ma ln, l ln trn mc bo ng III trn sng Vu Gia Thu Bn,
bo b vo ng thi vi khng kh lnh hoc sau bo c khng kh lnh th ma l
ln hn trng hp bo vo sau khng kh lnh, l xy ra ng b hn. Ngoi ra khng
kh lnh hot ng kt hp vi hot ng ca gii hi t nhit i l mt hnh th nguy
him c th ma to n rt to gy l ln trn cc sng.
Ma gy l: Nh trn trnh by, i vi lu vc sng Vu Gia Thu Bn, cc hnh
th thi tit chnh gy ra ma l l: bo, ATN, khng kh lnh, di HTN. c im
ring bit l cc trn l lt ln, l lt lch s ch xy ra khi c tc ng t hp ca bo,
ATN vi khng kh lnh. L lt ln do ma bo, ATN hoc bo, ATN kt hp vi
khng kh lnh chim 73%; do khng kh lnh kt hp vi cc dng hon lu khc - 21%
tng s trn.
Quy lut xut hin cc nhiu ng thi tit trn di ven bin Vit Nam ni chung
v di ven bin tnh ni ring kh phc tp. Theo cc thng k nhiu nm cho thy trong
nhng nm gn y c bit trong hai thp k 80 v 90 s lng cc nhiu ng thi tit
tng rt ng k trn di ven bin Vit Nam ng thi t trng phn b trn tng on di


24
ven bin cng thay i. Nu nh trong cc thp k trc bo v ATN b ch yu vo
di ven bin Bc B th trong nhng nm gn y s lng bo v ATN b vo di
ven bin min Trung c bit khu vc Nam Trung b gia tng mt cch ng k (thng
chim ti 64,3% s cn bo b vo b bin Vit Nam). Thm vo cp ca cc
cn bo cng ln hn nhiu so vi trc y, cc cn bo lm nc bin dng cao trn
2m chim 11% s lng cn bo b vo di ven bin Nam Trung b. Hng nm bo
thng xut hin vo cc thng t (4 - 12) nhng ch yu tp trung vo thng 10, 11.
* Theo thng k, trung bnh hng nm c 4 cn bo v 4 p thp nhit i nh
hng n khu vc min Trung, chim 65% tng s cn bo v p thp nhit i nh
hng n nc ta, trong 26,2% khu vc Qung Bnh - Tha Thin Hu, 20,4 %
khu vc Nng - Bnh nh. Theo thng k, t nm 1975 n 1999 c 102 cn bo
v p thp nhit i nh hng n trung v nam Trung B. Bo nh hng n khu vc
Min Trung u c th gy ma Nng - Qung Nam. Bo nh hng nhiu nht vo
cc thng 9, 10, 11 (chim 70%). c bit, khng t trng hp mt s cn bo hay p
thp nhit i b lin tip vo min Trung trong mt thi gian ngn, gy ra ma l c
bit ln trn din rng. Tuy nhin, theo s liu thng k cha thy bo b trc tip vo
ng bng sng Vu Gia - Thu Bn gy ra ma l ln. S liu quan trc trong thi k 1975
- 2008 cho thy, lng ma thng ln nht ti Tr My t ti 1894mm (10/1981);
1716mm (11/1985); 1495mm (11/1999). Lng ma ngy ln nht ng vi tn sut 5%
t ti 800 - 1000mm thng lu, 500 - 700mm h lu. Nhn chung, ma gim dn t
thng lu xung h lu. Trong gn 40 nm qua, trn l 11/1964 l ln nht, trn l ny
do bo gy ra. Trong vng 13 ngy t 4 n 16/11/1964 c 3 cn bo lin tip b
vo Quy Nhn, Tuy Ho, Nha Trang kt hp vi khng kh lnh gy ra trn ma l rt
ln trn cc sng sui Min Trung, mt s sng nh sng Vu Gia - Thu Bn, Tr Khc,
V... xut hin l lch s.
- T 9 n 29/9/1983, c 3 cn bo v 1 p thp nhit i b vo khu vc t
Qung Bnh n Tuy Ho, gy ra l rt ln cc sng, nht l cc sng Hng.
- Trong vng 18 ngy, t 16/10 n 3/11/1996 c 2 cn bo v 1 p thp nhit
i tc ng vo khu vc Nng - Bnh nh.
- Khi bo v p thp nhit i n thun nh hng trc tip n khu vc thng
gy ra ma vi lng ma 120 - 200mm trong thi gian 2 ngy; tng lng ma ln nht
trong mt t c th ti 300 - 400mm ng bng v 500 - 600mm min ni hoc ln
hn. Th d cn bo Frit 2 hot ng ngoi khi Qung Nam - Qung Ngi trong cc
ngy 16 - 26/9/1997 gy ra ma t 400mm n hn 800mm (Hu 525mm, Nng
528mm, Tr Bng 848mm).
* Khng kh lnh trn t pha bc xung cng gy ra ma trn din rng vi
lng ma 100 - 200mm, c khi trn 300mm. c bit, s kt hp tc ng gia khng


25
kh lnh vi bo, p thp nhit i hay di hi t nhit i, i gi ng s gy ra ma
c bit ln trn din rng. Th d, t 6 - 10/10/1992, khng kh lnh kt hp vi di hi
t nhit i gy ma rt ln vi lng ma 500 - 800mm t Ngh An n Qung
Nam, c ni 900 - 1000mm. Trn l lch s h lu sng Ba u thng 10/1993 cng do
khng kh lnh tc ng ti ra pha bc di hi t nhit i gy nn, lng ma ph bin
300 - 500mm t H Tnh n Khnh Ho; trn 1000mm Ph Yn (Tuy Ho 1122mm,
Cng Sn 1359mm).
Trn l ln nht trong nm 1998 sng Vu Gia - Thu Bn l do cn bo s 5 kt
hp vi khng kh lnh v di hi t nhit i gy nn vi lng ma ph bin 300 -
500mm t Qung Tr n Khnh Ho, c bit ma ln Qung Nam (Tr My 1001mm,
Tam K 674mm).
Hai thng cui nm 1999, trong vng 1 thng, t u thng 11 n u thng 12
lin tip xy ra 2 t ma c bit ln trn din rng, cha tng xy ra trong vng 50 - 70
nm, gy ra l rt ln, mt s sng xut hin l lch s. u thng 11/1999, do nh
hng ca khng kh lnh kt hp vi hot ng cng rt cao ca di hi t nhit i
c trc i qua Nam B trong cc ngy 1 n 6/11 gy ra ma rt ln Trung B, vi trung
tm ma rt ln Tha Thin Hu (1500 - 2300mm: Hu 2238mm, A Li 2223mm),
Qung Nam - Nng v Qung Tr 750 - 1450mm, ma ln nht trong 24 gi ti Hu l
1422mm (t 6 gi ngy 2 n 6 gi ngy 3). Tip sau , do nh hng ca khng kh lnh
kt hp vi hot ng ca i gi ng tng i mnh v trong 2, 3 ngy u c p thp
nhit i di chuyn qua vng bin nam C Mau, nn trong cc ngy 1 - 7/12/1999 li xy ra
mt trn ma cng rt ln vi trung tm ma nam Qung Nam (Xun Bnh trn h Ph
Ninh sng Tam K 2192mm), Ba T (Qung Ngi) 2011mm. Khu vc Qung Nam -
Qung Ngi c lng ma 1000 - 2000mm, cc tnh Tha Thin Hu, Bnh nh, Ph Yn,
Khnh Ho c lng ma 400 - 800mm, Qung Tr 150 - 250mm...
Hai trn ma ny khng nhng t k lc v tng lng ma trn ti trung tm
ma m cn t k lc v cng ma (lng ma ln nht trong cc thi on: 6, 12
v 24 gi) khng nhng nc ta m cng thuc loi ln him gp trn th gii.
Qung Nam, lng ma trong 6 ngy (1 - 6/11) ca trn ma l u thng 11 t
828mm ti Hin n 1450mm ti Tin Phc, ma ln trung h lu sng Vu Gia - Thu
Bn, tng i nh thng lu sng Thu Bn, sng Vu Gia.
Trn ma u thng 12/1999 c lng ma (1 - 6/12) t 377mm ti Khm c
n 2192mm ti Xun Bnh. Trung tm ma ln nm nam Qung Nam (lu vc sng
Tam K), lu vc sng Vu Gia, nht l thng ngun cc sng Ci, Bung... c lng ma
tng i nh (370 - 550mm), thng ngun sng Thu Bn cng c lng ma khng
ln: 400 - 800mm; trung v h lu c lng ma tng i ln: 650 - 2000mm.


26
Cng ma trong cc trn ma cng rt ln, lng ma ngy ln nht ph bin
400-500 mm, c ni ti 600-700 mm. Lng ma ln nht trong 24 gi t ti 844 mm
ti Xun Bnh (t 1 gi ngy 3 n 10 gi ngy 4) v 822 mm ti Tin Phc (7 gi ngy
3 n 7 gi ngy 4) trong trn l 12/1999.
Tm li nguyn nhn gy ra ma l lu vc l do cc hnh th thi tit l bo,
ATN, khng kh lnh, di hi t nhit i v s phi hp hot ng gia chng trong
cc cn bo b lin tip v s phi hp hot ng ca khng kh lnh v di hi t nhit
i rt nguy him
II.1.2. Cc iu kin kh hu trong ma kh tc ng n thin tai hn hn
Nm khu vc min Trung nc ta, Qung Nam c loi hnh kh hu nhit i gi
ma, ma ng khng lnh, ma nhiu vo u ma v ma h nng v ma thu ng, t
ma kh hn vo na u. Chu nh hng ca ch kh hu nhit i gi ma c nn
nhit cao, kh hu nng m, bc x cao, ma nhiu. Vi nhit trung bnh nm khong
25,1 - 25,9
0
C ng bng, gim xung 23 - 24
0
C cao 400 - 500m v 20 - 22
0
C
cao trn 1.000m v m trung bnh khong 84%. Thi k kh hn (thng 6, 7), m
gim xung di 80%, lng bc hi trong khu vc t 800 - 1000mm. Trong vng c
nhiu dy ni cao chy nh ra st bin chia ct di ng bng ven bin thnh nhng
ngn cch hn vi nhau, c im ny tc ng n s phn ha kh hu, hnh thnh cc
vng tiu kh hu. Trong vng thng xut hin cc hin tng thi tit gy hn hn l gi
Ty kh nng. Hng nm c khong 50 - 55 ngy gi Ty kh nng, xut hin vo ma
kh. Trong thi k ny nhit cao nht c th t ti 40
0
C v m thp (di 60%) v
y l iu kin thun li tng bc hi v tc ng n tnh trng hn hn ca tnh
S phi hp khng hi ha gia iu kin nhit v iu kin ma to nn s khc
nghit c kh nng pht ng, thc y v duy tr vn kh hn trong nhiu iu kin
a hnh, a mo, th nhng thun li cho cc qu trnh .
Trn a phn Qung Nam, gi ma Ty Nam vi kh hu kh nng ko di sut 7
8 thng u nm, tc ng trc tip trnh trng hn hn ca khu vc. Ngc li, gi ma
ng Bc vi ma ma tp trung trong 4 5 thng cui nm, ma dn dp trn mt b
phn t ai trc di Trng Sn, to nn l qut, bi lp ph sa ln trung lu v h lu
cc dng sng ngn v dc cng gp phn quan trng n hnh thnh v pht trin hn
hn trong tnh.
iu kin bc x v nhit cao
Lng bc x tng cng nm ln n 140 150kcal/cm
2
, vi 8 9 thng ma kh
u c trn 10kcal/cm
2
.thng nh cao mt tri khng thng no di 50
0
vo gia
tra. Cn cn bc x nm cng ln n 88 90kcal/cm
2
.thng, thng t nht trong ma
kh cng ln n 4kcal/cm
2
.


27
- S gi nng trung bnh nm ph bin l 2000 2600 gi hu ht a phng c
4 8 thng trn 200 gi nng, trn cc trung tm ma ln Tr My, Ba T.
- Nhit trung bnh nm vng ng bng ln n 25 28
0
C, trong ma ng
khng c thng no nhit trung bnh di 21
0
C v sut 4 thng 5 8, nhit trung
bnh u trong khong 26 28
0
C, to nn mt ma h nng nng gay gt.
- Mt trong nhng c trng ca ch nhit i v thp bin ngy
(chnh lch gia nhit cao nht ban ngy vi nhit thp nht ban m) rt cao. Trn
vng ng bng Nam Trung B, bin nhit ngy trung bnh nm ln n 8 - 9
0
C,
nhiu thng ma kh ln n 9 10
0
C.
Sut c ma h, thng no cng c nhit mt t trung bnh trn 30
0
C v nhit
cao nht xp x 70
0
C.
Cc iu kin bc x, nng, nhit gp phn thc y qu trnh bc hi, gy hn
hn nghim trng trn vng i ni v vng ct ven bin.
Ma ln vng ni v ma ma ngn vng ng bng
Qung Nam, lng ma vng ni thng ln hn lng ma vng ng bng.
c bit y c trung tm ma ln Tr My v trung tm ma ln Ba T vng ln cn.
Ma ln, vi lng ma ngy ln nht ln n 500 700mm, lng ma thng
trn 2500mm v lng ma nm vt 7000mm nh vng ni Tr My, Ba T to iu
kin c bn cho qu trnh kh kit ca lp th nhng. Tri ngc vi tnh trng ma
nhiu, ma ma ko di vng ni l tnh trng ma tp trung trong ma ma rt ngn.
Trn vng ng bng ven bin Qung Nam lng ma ma ma ph bin l 1000
-1200mm, tp trung trong cc thng u ma gi ng Bc. Vi vn vn 4 thng ma
dn dp t thng 9 - 12, trung bnh mi thng 250 300mm cng gp phn thc y qu
trnh xi mn ra tri trn hu khp ng bng Qung Nam, lm mt m trong t.
Ma kh ko di, ch s kh hn rt cao.
Trn a phn Qung Nam, ma kh ph bin ko di 7 8 thng, c ni n 8
thng. Sut ma kh, lng bc hi u vt lng ma, c thng hu khp ni lng
bc hi gp 3 ln. Trong 7 8 thng ma kh, ch s bc hi thng u trn 1, trong 3
5 thng trn 2. Ma kh ko di ng ngha vi s thiu ht lng ma, gy ra hn hn
trm trng y.
Gi Ty kh nng
Gi Ty kh nng l c im quan trong nht ca kh hu Trung B ni chung v
tnh Qung Nam ni ring, trn bi cnh chung ca kh hu Vit Nam. Thi tit gi Ty
c coi l tiu ch ch yu v s khc bit trong c cu kh hu ca Bc B, Ty
Nguyn, Nam B vi kh hu Trung B. Trong thi gian t thng 4 - 8 hng nm, c cc


28
t gi Ty Nam kh nng nh hng n thi tit Qung Nam. Thng k trung bnh
hng nm c 37 n 38 ngy gi Ty Nam kh nng, nm t nht 14 n 15 ngy, nm
nhiu nht 66 n 90 ngy Mi t gi ty nam kh nng t 3 n 5 ngy , tuy nhin c
t ko di 21 n 23 ngy. Trong mi t, thng thng thi gian u gi c tc yu,
thi gian gia gi mnh dn ln, thi gian cui yu dn ri dng hn.
Gi Ty kh nng ng hnh vi tng qu trnh bc hi b mt to iu kin quan
trng cho hn hn vo u v gia ma h. Nhng t gi Ty Nam kh nng mnh,
l cc t gi c hng Ty Nam, Ty hoc Nam m nhit khng kh cao nht ln hn
37
0
C v m thp nht nh hn 45%, gy nn nhng t hn hn trn din rng
vng ng bng ven bin v vng trung du do s tng nhanh mc bc hi nc mt
thong v thot hi nc ca cy trng. Gi Ty Nam kh nng cng l nguyn nhn ca
nhng v chy rng, nh hng n mi trng sinh thi nghim trng.
Bng 5: T trng thi tit gi Ty kh nng (%)
Trm tiu biu III IV V VI VII VIII IX
Nng 3 9 26 34 38 22 6
Qung Ngi 5 17 35 41 31 7 0
Quy Nhn 0 0 10 29 35 28 12

I I .2. C IM A L T NHIN
C th thy rng cc iu kin t nhin ca tnh Qung Nam rt thun li cho vic
hnh thnh dng chy cng nh gia tng s phn ma su sc ca dng chy theo thi
gian lm tng cng l v ngp lt cng nh tnh trng kh kit ca tnh:
I I .2.1. c im a hnh, a cht, a mo
a hnh c nh hng ln n tc dng chy v lng nc chy trn b mt.
y l 2 yu t quan trng khng ch tnh cht nghim trng ca l lt cng nh hn hn
thiu nc dng. Phn ln a hnh lu vc ca cc h thng sng y u cao v dc
vi din tch i ni chim ti 80%, dc trung bnh ton h thng sng khong 25%.
a hnh vng ni b phn ha mnh vi nhiu nh ni cao trn 1000m nh Ngc Lnh
(2598m), Hn Ba (1858m), A Rn (1314m), Cu c (1072m), Giang B Rai (1143m), An
Bang (1030m), ng Lm (1066m) Hn th na dc ca cc sn ni thng dc
trn 35
0
, ngc li chiu di cc sng u ngn (sng di nht ch khong 205km). Nhng
c im ny ca a hnh khng ch lm tng lng nc l vng h lu m cn lm
cho l dng ln nhanh hn c th ch mt vi ngy sau khi xut hin ma ln thng
ngun. V pha h ngun, din tch ng bng nh hp (chim khong 20% din tch lu
vc) vi cu trc ca ng bng delta vng ca sng v ng bng cu trc vng vnh
dc theo ven bin. y l khu vc chu sc p ca cc qu trnh ngoi sinh v cc tai bin


29
thng c nguy c tim n y. C th l cc hot ng ca sng thy triu, cc dng
bi tch ven bin; hot ng bi t xi l b sng, b bin; cc hot ng ct bay, ct lp
do gi. Cc di ct, cn ct, n ct do gi cao 6 - 10m ko di dc theo ng b vi b
rng vi km to thnh nhng chn t nhin kt hp vi cc tuyn ng st bc- nam
v tuyn ng quc l ng1 chy dc theo ng bng lm hn ch kh nng thot
l. B bin Qung Nam li kh dc, lch v lch hng so vi hng gi ng Bc
khong 35 - 60
0
l iu kin thun li hnh thnh dng cc dng bi tch ven b gy
bi lp ca sng. Doi ct chn pha ngoi ca i c hnh thnh vo khong nm 1983
do nh hng ca dng bi tch dc b gp phn hn ch kh nng thot l ca ton
b h thng sng, nht l i vi h thng sng Vu Gia - Thu Bn ch c mt ca duy
nht. Hu qu l l lt s ko di nhiu ngy hn v a hnh vng ca sng b bin i
mnh hn v lm gia tng tnh cht nghim trng ca l lt.
Mt trong nhng nguyn nhn khc tc ng ti qu trnh tiu thot l vng ca
sng lin quan ti a hnh l h thng cc nhnh sng vng ca sng Vu Gia - Thu
Bn th hin kiu phn nhnh kh in c trng cho mi trng trm tch vi ngun
cung cp bi tch ln, t l trm tch y so vi tng lng bi tch cao v un khc,
n nh ca dng chy thp. Chnh hin tng sng un khc mnh on t ni hai
con sng Vu Gia v Thu Bn gp nhau n Cu Lu trn sng Thu Bn v nhiu khc
un sng c phn b trn b mt tch t sng-bin in Bn v nhiu ni khc ng
bng Qung Nam lm tng qu trnh tch t trm tch y, to cc bi bi gia lng,
gim dc cc b ca b mt dng chy, lm y sng b nng cao dn v hu qu l
to s cn tr dng chy, tng nguy c ngp lt do hot ng chy trn ra 2 bn b sng.
a hnh ca tnh a dng, phc tp, thp dn t ty sang ng vi dng a hnh
ni, i, ng bng ven bin v bin. Pha ng l cc di ng bng ven bin rt hp, tip
sau l khu vc i thp v cui cng b chn bi sn ng ca dy Trng Sn, trong
a hnh ni cao t 500-2000m pha ty, dc trn 25
0
chim khong 62% din tch
ton vng v vy bn cnh vic gia tng ngun nc trong ma l gy ngp lt vng ng
bng h du th cng l nguyn nhn lm cho kh nng tch nc km, do tnh trng thiu
nc v hn hn rt d xy ra.
c im a cht : Tnh cht nt n, kh nng thm nc ca lp t b mt
v cc cu trc nng h hin i cng c nh hng ng k n tnh cht nghim trng
ca l lt. Vi mt din tch kh ln (80%) b mt gc phn b thng lu ca lu
vc c c trng bi lp v phong ha ferosialit c b dy mng, t thm nc; trong
khi vng h lu cc b mt ng bng tch t sng, sng-bin, bin c cu to ch
yu bi st bt c b dy mng lm cho kh nng thm nc yu dn n hu qu l t l
nc chy trn trn mt s tng ln lm tng thm tnh cht nghim trng ca l lt.
Ngoi ra hin tng i hng dng chy ca sng Vu Gia lin quan n vm nng hin
i Ha Tin gn i Ngha cng l mt nguyn nhn lm tng thm tnh nghim trng
ca l lt vng h lu gn ca i. Vo khong trc nm 1993 nhnh sng Vu Gia


30
ny chy v pha sng Cu ri vo vnh Nng ca sng Hn, nhng do nh
hng ca vm nng ny hin nay n i hng v ca i. Chnh hin tng ny
lm tng t ngt khi lng nc l v ca i , do nh hng khng nh n
tnh trng ngp lt v tng cng kh nng xi l b sng vng h lu sng Thu Bn.
Ngoi ra hin tng i dng cn gy tnh trng kh hn cc vng trng la in Bn,
Ha Vang v hin tng xm nhp mn gia tng khu vc sng Cu , ni cung cp
ngun nc sinh hot ch yu cho thnh ph Nng.
I I .2.2. Lp ph th nhng
Cu trc lp ph ca lu vc a dng, trong t hp t hnh thnh ti ch (t
a thnh) bao gm t vng , t xm, t mn...chim t 81 - 85% din tch lu vc.
Thc cht y l vng i ni dc v cht thnh to cc n v t a thnh ch yu l
macma axit giu thch anh v phin bin cht giu silic ca sn ng Trng Sn.
Cng vi iu kin sinh kh hu thnh to t nn hu ht cc n v t c thnh phn c
gii nh n trung bnh. Kh nng tr m km v tiu thot nc nhanh. Mt khc iu
kin a hnh i ni dc, ma tp trung theo ma dn n t b ra tri xi mn mnh
dn n t tng mng, nhiu ni tr si . ng thi khu l lt xy ra hin tng xi
l, vi lp t canh tc bng cc dng si .
I I .2.3. Thm thc vt
Thm thc vt ca lu vc sng Vu Gia - Thu Bn kh phong ph v kiu loi.
Di nh hng ca kh hu m v s phn ho ca a hnh thm thc vt nguyn sinh
trn t a i gm rng kn cy l rng thng xanh nhit i m di 800 - 900m, rng
kn cy l rng thng xanh nhit i m trn 800 - 900m n 1600 - 1700m v rng kn
cy l rng thng n i trn 1600 - 1700m. Di tc ng khai ph ca con ngi t
cc kiu thm trn hnh thnh hng lot cc kiu thm th sinh nh rng tre na, trng
cy bi th sinh, trng c th sinh v thm thc vt trng nh La, cc loi rng trng, hoa
mu, nng ry, cy cng nghip, cc cy trng trong cc khu dn c. Trn t ct phi a
i c trng cy bi, c th sinh thay th cc kiu rng thp vi b l cng thch ng vi
kh hn. Trn t ni a i c rng ngp nc ngt v rng ngp mn. Cc khu vc hu
nh khng c thm thc vt ch c din tch nh trong khu vc nghin cu. Lp ph thc
vt c mi quan h i vi kh nng hnh thnh l lt, l kh nng iu tit nc. Theo
nhiu nghin cu cho thy yu cu an ton ca mt lnh th cn c din tch che ph 35%
ca rng t nhin vi y cu trc, hnh thi t nhin ca chng. Theo ti liu ca Vin
iu tra quy hoch rng nm 1995 th din tch rng trn lu vc sng Vu Gia - Thu Bn
ch yu thuc loi rng ngho v rng phc hi c cu trc n gin, kh nng iu tit
nc km. l nguyn nhn gii thch ti sao din tch rng y cn ln, nhng nhng
trn l lt ln vn lin tip xy ra v ngy cng gia tng.
Hin nay trn nhng cn ct, bi bin, thm thc vt rt tha tht. nhng di ct
ven b mi c rng phi lao nhn to chn gi, chng ct bay. Trong cc cnh ng ph
sa, thm thc vt ch yu l cy trng: la, hoa mu, da, ma, thuc l vng g, i


31
c nhiu din tch trng ch, cao su, h tiu, song nhiu ni cn b hoang ch c trng cy
bi. Cc sn ni trc kia l rng rm nhng b cht ph trng cy lng thc v
trng cy cng nghip cng vi vic khai thc g khng hp l lm cho din tch rng
gim dn, lm mt cn bng t nhin. Din tch rng gim mnh t nm 1943 n nm
1983, che ph t 69,89% xung cn 20,5%. n nm 2005, che ph rng t
43,4% bng 2/3 che ph rng nm 1943. Tuy din tch rng tng nhng ch yu l
rng trng, rng ti sinh, kh nng tr nc v iu tit nc trong lu vc km, khin
cho t ai b xi mn mnh; cng l nguyn nhn gy suy kit ngun nc mt cng
nh nc ngm, lm gia tng s bi lp cc lng sng h du.
I I .2.4. Hnh thi lu vc sng sui
L mt tnh ven bin min Trung Vit Nam, nhng a hnh tnh Qung Nam c
y cc kiu cnh quan a hnh t kiu ni cao pha Ty, kiu trung du gia, di
ng bng v cn ct ven bin. cn c vo c im chung, c th phn ra 03 vng a
hnh nh sau:
- a hnh vng ni: a hnh vng ny c cao trung bnh t 700 - 800m,
hng thp dn t Ty sang ng; bao gm 06 huyn: ng Giang, Ty Giang, Nam
Giang, Phc Sn, Nam Tr My, Bc Tr My. Vi din tch chim 72% t t nhin vi
nhiu ngn cao trn 2.000m nh Lum Heo (2.045m), Tion (2.032m), Gole Lang
(1.855m) v cao nht l nh Ngc Linh (2.598m) - y cng l nh ni cao nht ca
dy Trng Sn.
- a hnh vng g di, trung du: l vng chuyn tip gia vng ni pha Ty v
vng ng bng ven bin, cao trung bnh t 100 - 200m, dc trung bnh t 15
200m, a hnh c trng c dng hnh bt p v ln sng; bao gm ch yu ca cc
huyn Tin Phc, Hip c, Nng Sn v phn pha Ty huyn Qu Sn.
- Vng ng bng ven bin: l dng a hnh tng i bng phng, t bin i, c
cao di 30m gm nhng di ng bng nh hp pha ng v vng cn ct, bi ct
ven bin; bao gm ch yu cc huyn i Lc, in Bn, Duy Xuyn, thnh ph Hi An,
vng ng huyn Qu Sn, huyn Thng Bnh, thnh ph Tam K, v huyn Ni
Thnh. Vng ven bin pha ng sng Trng Giang l di cn ct chy di t in Nam,
in Bn n Tam Quan, Ni Thnh.
B mt a hnh b chia ct bi h thng sng ngi kh pht trin tp trung trong 2
h thng sng chnh l Vu Gia - Thu Bn (10.350km
2
) v sng Ba K (1.040km
2
) v hai h
thng sng ny c ni vi nhau bi sng Trng Giang. Tuy nhin c th thy rng dng
chy trn h thng Vu Gia - Thu Bn quyt nh ch dng chy ca tnh Qung Nam.
H thng sng Vu Gia - Thu Bn
C din tch hng nc 10350km
2
, lu vc sng Vu Gia - Thu Bn l lu vc
sng ln th 2 so vi cc lu vc sng khc cng nm pha sn ng dy Trng Sn.
H thng sng Vu Gia - Thu Bn do dng chnh sng Thu Bn v sng Vu Gia to thnh.


32
Bt ngun vng ni cao nht dy Trng Sn - vng ni Ngc Lnh cao 1600m,
dng chnh (Thu Bn c coi l dng chnh) vi chiu di sng 205km ra bin ti
vnh Nng qua 3 phn lu: sng Hn ( Nng), ca i (Hi An) v Trng Giang
(ca L).
S sp xp ca cc dy ni to ra hng dc chnh ca a hnh lu vc sng
Vu Gia - Thu Bn l hng Ty Nam - ng Bc, v dng chnh sng Thu Bn c
hng chy chnh Ty Nam - ng Bc phn thng, trung du v chuyn hng chy
Ty - ng vng h du lu vc. V vy h s un khc ca cc sng ln trn lu vc
sp x 2 nh dng chnh 1,86, sng Bung 2,02, sng Tnh Yn 2,67... a hnh ni i
chim t trng din tch kh ln (trn 60%) nn lu vc sng Vu Gia - Thu Bn c
cao bnh qun (552m) cng nh dc bnh qun lu vc (25%) thuc vo loi ln nht
so vi cc lu vc sng di duyn hi Vit Nam. Vi cao v dc lu vc ln nn
mng li sng sui trong lu vc pht trin mnh dng tia to - c trng cho mng li
sng sui vng ni cao, v thc cht phn thng v trung du sng Vu Gia - Thu Bn l
tp hp ca ba nhnh sng ln c din tch lu vc tng t nhau l sng Bung, dng
chnh, sng Tnh Yn (tnh t pha Bc xung pha Nam) ti Chu Sn - km th 70 ca
dng chnh tnh t ca sng, v vy nu xem xt tng ph lu u c dng lu vc c
dng di, hp nhng ton lu vc sng Vu Gia - Thu Bn Vu Gia c dng hnh bu vi
chiu di lu vc gp 2 ln chiu rng bnh qun lu vc. Mng li sng sui trong lu
vc sng Thu Bn Vu Gia km pht trin vi mt li sng 0,47km/km
2
. Phn
thng du lu vc dc a hnh ln trn 30%, cu to a cht vng ni l cc
Granit sn dc, nh ni nhn vi lp v phong ho ch yu l sa thch, dip thch xen
ln cui kt nn mng li sng sui trong vng ch pht trin nhng vng thp cn
phn sn ni hu nh khng xut hin dng chy thng xuyn, mt li sng
0,38km/km
2
. Phn h du sng chy trong vng ng bng ven bin thp, dc b mt
gim v lp v th nhng trong vng ny ch yu l t ct, t nn mng li sng
sui y cng khng pht trin mnh, mt sng sui 0,57 km/km
2
. Trong phn h du
sng Thu Bn c ba phn lu a nc ra bin l sng Yn, sng Hn v sng Trng
Giang. Vi hnh dng lu vc hnh bu nn mng li sng trn lu vc Thu Bn pht
trin ti cc ph lu cp IV v trong tng s 78 ph lu c chiu di sng chnh ln hn
10km c phn chia theo cc cp : 19 ph lu cp I, 36 ph lu cp II, 22 ph lu cp
III v 2 ph lu cp IV.
* Dng chnh Thu Bn: Thng lu sng Thu Bn c gi l sng Tranh hay
sng Tnh Gia, bt ngun t vng ni cao trn 2000 m sn ng nam dy Ngc Linh
chy theo hng gn bc nam qua cc huyn Tr My, Tin Phc, Hip c v Qu Sn,
ri chy qua Giao Thu vo vng ng bng qua cc huyn Duy Xuyn, i Lc, in
Bn, Qu Sn, ra bin ti ca i. trung thng lu sng Thu Bn c mt s sng
nhnh tng i ln nh: sng Ghnh Ghnh, sng Ngn Thu Bn, sng Vang, sng
Chang (sng Khang)..., sng Lu (sng Tru), sng Din, Khe Le, Khe Cng... (bng 6).


33
- Sng Khang bt ngun t vng ni cao trn 1000m (ni Rng Ca 1152m) vng
ni Tr My, tip gip vi huyn Tr Bng tnh Qung Ngi, chy theo hng ng
nam - ty bc qua cc huyn Tr My, Tin Phc, Hip c, vo sng Thu Bn
(sng Tranh) v pha b hu, cch th trn Hip c v pha h lu vi km. Sng
Khang di 57km, din tch lu vc 609km
2
. Sng Khang c mt s nhnh nh: sng
Tin, (137km
2
), sng Lung (26km
2
)... .
- Sng Vang cng bt ngun t vng ni huyn Tr Bng, tnh Qung Ngi (vng Tr
Thanh), chy theo hng ng nam - ty bc qua huyn Tr My ri vo sng
Tranh pha b hu, h lu th trn Tr My khong 10km. Sng Vang di 24km,
din tch lu vc 249km
2
.
- Sng Ngn Thu Bn bt ngun t nh ni Ngok Gle Long cao 1865m huyn
Phc Sn, chy theo hng ty nam ng bc, vo sng Thu Bn pha b t;
sng di 35km, din tch lu vc 488km
2
.
- Sng Ghnh Ghnh (sng Nam Nin) bt ngun t vng ni cao trn 1000m vng
bin gii gia tnh Qung Nam - Kon Tum. Sng chy theo hng ty nam - ng
bc, vo sng Tranh pha b t. Sng di 22km, din tch lu vc 195km
2
.
- Sng Tru (sng Lu) bt ngun t vng ni Tin - Cm H huyn Tin Phc, chy
theo hng ng - ty, vo sng Tranh th trn Tn An, sng di 21km, din tch
lu vc 93km
2
.
Sau khi chy qua Giao thu, sng Thu Bn vo vng ng bng. Sau khi tip
nhn nc sng Vu Gia t phn lu Qung Hu vo, sng Thu Bn c phn lu B
Rn - Chim Sn. Ph lu ny chy qua huyn Duy Xuyn - tip nhn nc sng Ly Ly
b phi, ri li chy vo sng Thu Bn gn ca sng. Vi tn mi l sng K Lam.
Dng chnh sng Thu Bn chy qua huyn in Bn v t h lu cu Cu Lu li c tn
l sng Cu Lu. Sau , sng ny tch thnh sng Hi An pha b t v mt phn lu
nh di b hu. Phn lu ny nhp vi sng B Rn v li c tn gi l sng Thu Bn.
Sng Hi An chy qua th x Hi An; sau nhp vi sng Thu Bn vo sng Ca
i, ri chy ra ca i
Sng K Lam - sng in Bnh, c cc phn lu: C C, Vnh in. Sui C C
li tch thnh phn lu Tam Gip v sng Thanh Qut. Cc sng ny u chy vo sng
Vnh in. Sng Vnh in chy theo hng bc - nam, ty nam - ng bc, vo sng
Hn ri chy ra vnh Nng, sng di 24km.
Sng Ly Ly bt ngun t vng ni huyn Qu Sn, chy theo hng ty nam -
ng bc qua cc huyn Qu Sn ( b t) v Thng Bnh ( b hu), vo sng B
Rn. Sng Ly Ly di 36km, din tch lu vc 279km
2
.


34
Bng 6: c trng hnh thi cc lu vc thuc tnh Qung Nam
TT Sng vo
cao
ngun sng
(m)
Chiu di
sng
(km)
Chiu di
lu vc
(km)
Din tch
lu vc
(km
2
)
c trng trung bnh lu vc
cao
(m)
dc
(%)
rng
(km)
Mt
li sng
(km/km
2
)
H s
un khc
1. Thu Bn Vu
Gia
Bin ng 1600 205 148 10350 552 25,5 70 0,47 1,86
1.1 c Cng Thu Bn T 2000 25 21 142 1390 26,6 6,8 0,42 1,47
1.2 c M A Thu Bn P 850 16 16 114 1000 23,4 7,1 0,23 1,28
1.3 c R R Thu Bn P 1200 16 15 80,5 5,3 1,33
1.4 c Se Thu Bn T 3500 34 33 297 790 19,3 9,0 0,2 1,39
1.5 Giang Thu Bn T 1000 62 55 496 670 23,7 9,0 0,27 1,48
1.6 PL s 6 Thu Bn T 100 10 11 28 2,5 1,33
1.7 PL s 7 Thu Bn T 300 14 12 47 3,9 1,52
1.8 PL s 8 Thu Bn P 100 20 15 58,5 3,9 2,35
1.9 Bung Thu Bn T 1300 131 74 2530 816 37 34 0,31 2,02
1.10 PL s 10 Thu Bn P 700 15 12 78 6,5 2,14
1.11 Kn Thu Bn T 800 47 34 627 527 31 18,4 0,66 1,62
1.12 PL s 12 Thu Bn T 1000 11 8 48 6,0 1,83
1.13 PL s 13 Thu Bn T 1000 14 10 41 4,1 1,47
1.14 Tnh Yn Thu Bn P 2000 163 85 3690 453 21,3 43,4 0,41 2,67
1.15 PL s 15 Thu Bn P 300 16 14 52 3,7 1,46
1.16 PL s 16 Thu Bn P 500 16 13 55 4,2 1,60


35
TT Sng vo
cao
ngun sng
(m)
Chiu di
sng
(km)
Chiu di
lu vc
(km)
Din tch
lu vc
(km
2
)
c trng trung bnh lu vc
cao
(m)
dc
(%)
rng
(km)
Mt
li sng
(km/km
2
)
H s
un khc
1.17 PL s 17 Thu Bn P 500 15 11 38 3,5 1,86
1.18 Ly Ly Thu Bn P 525 38 21 279 204 5,7 9,0 0,26 1,38
1.19 Tu Loan Thu Bn P 900 30 25 309 271 15 10,3 0,57 1,30
1.20 c Non c Cng T 1900 15 11 68 6,2 1,18
1.21 Tam A Lt Bung T 1400 34 26 148 115 21,7 5,7 0,43 2,21
1.22 Tam Puele Bung P 900 45 38 384 826 32,2 10,1 0,23 1,52
1.23 c .Rich Bung P 900 22 20 124 848 37 6,2 0,28 1,34
1.24 A Vng Bung T 1000 31 28 200 587 28 7,1 0,64 2,67
1.25 Ben Tu Nhay Kn P 700 13 10 60 6,0 1,30
1.26 Tm P Rang Kn P 600 17 16 91 5,7 1,17
1.27 Dng Kn T 1000 31 28 200 587 28 7,1 0,64 1,06
1.28 D.P. Lam Tnh Yn T 2000 12 13 27 2,1 1,41
1.29 Nc lch Tnh Yn P 1100 18 14 98,5 7,0 1,38
1.30 Nc Sa Tnh Yn P 500 18 20 77 4,1 1,20
1.31 Chnh Tnh Yn T 700 22 27 195 811 13,8 7,2 0,17 1,38
1.32 Ta Vi Tnh Yn P 600 15 14 55 3,9 1,15
1.33 Vang Tnh Yn P 300 24 28 249 400 23,3 8,9 0,29 1,26
1.34 Tun Tnh Yn P 500 16 13 110 179 28,0 8,5 0,84 1,33


36
TT Sng vo
cao
ngun sng
(m)
Chiu di
sng
(km)
Chiu di
lu vc
(km)
Din tch
lu vc
(km
2
)
c trng trung bnh lu vc
cao
(m)
dc
(%)
rng
(km)
Mt
li sng
(km/km
2
)
H s
un khc
1.35 Khang Tnh Yn P 800 57 50 609 210 20,4 12,1 1,1 1,36
1.36 Lao Tnh Yn P 100 21 21 93 4,4 1,31
1.37 Ngn Thu Bn Tnh Yn T 900 35 30 488 324 22,7 16,2 0,68 1,46
1.38 Kh Cu Tnh Yn T 300 19 18 130 217 14,0 7,2 0,72 1,19
Phn lu sng
a Yn (Cm L) 29
b Vnh in 24
c Trng Giang 44
2. Ba K Bin ng 500 70 70 1040 84 9,4 14,8 0,5 0,21
2.1 Sng Quan Ba K 800 12 11 70 3,6 1,33
2.2 PL s 2 Ba K 300 10 10 25 2,5 1,11
2.3 Tam K Ba K 75 41 36 500 47 2,6 13,9 0,29 1,14
2.4 Vnh An Ba K 22 18 75 4,2 1,47
2.5 PL s 5 Ba K 14 10 51,5 5,2 1,56



37
Sng Vu Gia
Lu vc sng Vu Gia nm pha bn tri dng chnh sng Thu Bn thuc a phn
cc huyn: Hin, Ging, i Lc, in Bn ca tnh Qung Nam v huyn Ho Vang ca
thnh ph Nng. Sng Vu Gia c cc nhnh chnh nh sng Ci, Bung, Kn, Tu Loan...
. Sng Ci c coi l dng chnh ca sng Vu Gia, bt ngun t sn pha ty nam dy ni
Ngc Linh thuc a phn tnh Kon Tum, chy theo hng bc nam n gn thng lu Hi
Khch th tip nhn sng Bung ri sau li tip nhn thm sng Kn h lu Hi Khch.
Khi chy n i Ngha, sng Vu Gia c phn lu Qung Hu chy vo sng Thu Bn, cn
dng chnh tip tc chy v xui v chia ra lm nhiu phn lu (sng Yn, sng La Th,
sng Qu Giang, sng Thanh Qut...) ra ca Nng. khu vc h lu, sng Vu Gia c
cc chi lu nh sau:
- Sng i Ngha: t h lu ca sng Qung Hu, sng Vu Gia c gi l sng i
Ngha, sng ny chy qua th trn i Ngha n x i Hip huyn i Lc, sng di 4,9km
dc trung bnh 0,1%, chiu rng trung bnh sng 160km.
- Sng Yn l phn lu ca sng i Ngha, xut pht t x i Hip chy n ng
ba sng Tu Loan v Cu ; sng di 12,8km, dc 0,4%, chiu rng trung bnh sng
130m. Do dc lng sng ln nn khong trn 90% nc sng i Ngha vo sng Yn.
- Sng Lc Thnh cng l phn lu ca sng i Ngha, xut pht t ca sng Yn
chy theo hng ng n ng ba La Th v Bu Su; sng di 4,2km, dc 0,05%, lng
sng hp vi rng trung bnh 85m. Do dc nh v lng sng hp nn ch c khong 4 -
10% lng nc sng i Ngha chy vo sng Lc Thnh.
- Sng La Th v sng Bu Su l 2 phn lu ca sng La Thnh. Sng La Th
chy theo hng ng nam trn on ng 5,0km n ng H th tch thnh 2 nhnh
vo sng Thanh Qut v nhnh C C. Hai nhnh ny u chy vo sng Vnh in.
- Sng Bu Su chy theo hng ng bc trn on ng 6,5km n Bch Bc
cng tch thnh 2 nhnh vo sng Qu Giang T v Qu Giang Hu ri cng vo sng
Vnh in.
T ngun n Thnh M, sng Vu Gia c mt s nhnh sng chnh nh: c Cng
(142km
2
), c S (297km
2
), Giang (496km
2
) b t, cc sng: c M A (114km
2
), c
R R (80,5km
2
) pha b hu.
- Sng Bung l mt nhnh pha bn tri ca sng Vu Gia do dng chnh sng Bung
v sng A Vng hp thnh. Sng A Vng bt ngun t vng ni cao 1000m pha ty
bc huyn Hin, c chiu di 80km, din tch lu vc 898km
2
. Sng Bung di 131km, din
tch lu vc 2530km
2
.
- Sng Kn bt ngun t vng ni cao 800m pha bc huyn Hin, chy vo sng


38
Vu Gia h lu Hi Khch, sng di 47km, din tch lu vc 627km
2
.
- Sng Tu Loan bt ngun t cao 900m sn pha nam dy Bch M, chy
vo sng Yn pha b tri, sng di 30km din tch lu vc 309km
2
. Ton b chiu di
dng chnh sng Vu Gia t ngun n ca Nng di 205km, din tch lu vc tnh n
Giao Thu bng 5180km
2
.
Sng Tam K
Vi din tch 1.040km
2
, sng Tam K bt ngun t vng ni Tin Phc ra bin
ti Vng An Ha vi chiu di 70km. Nm ven bin c a hnh ch yu l g i v ng
bng nn cao bnh qun lu vc ch t 84m v dc bnh qun t 9,4%. Lu vc sng
c dng di vi mt li sng trung bnh t 0,5km/km
2
. Do nm trong vng thp nn h
s un khc sng t ti 2,33. Nm 1980, h Ph Ninh (din tch lu vc 235km
2
) c xy
dng trn nhnh sng Tam K khng ch v iu tit mt phn dng chy ca h thng
sng ny.
Ngoi 2 h thng sng chnh ni trn, cn c sng Trng Giang, y l sng tiu
thot l khu vc vng ng bng, ni 02 sng Thu Bn v sng Tam K vi chiu di
44km dc b bin. Trong sut chiu di gn 125km b bin, lu vc sng Thu Bn Vu
Gia ch c 3 ca sng thot ra bin l ca i (sng Thu Bn), ca Hn (sng Vu Gia) v
ca L (Trng Giang, Ba K). Cc ca sng ny hin ang trong tnh trng bin ng ln,
lun dch chuyn v b bi lp, kh nng thot l km v vy tnh trng ngp lt vng ng
bng tnh Qung Nam rt nghim trng Sng Trng Giang l con sng chy dc theo
ng b bin theo hng gn bc nam vi chiu di khong 70km, on pha nam chy
cnh b bin cch khong 2km tr li, on pha bc khong cch rng hn, on ln nht
cch b bin khong 7km. u sng pha nam ra bin ti ca Ha An (hay An Ho),
huyn Ni Thnh, u sng pha bc ra bin ti ca i, th x Hi An. gia l huyn
Thng Bnh v th x Tam K
Trong tnh Qung Nam cn c nhiu h, m t nhin v h cha. Mt s h tng
i ln nh h Thch Bn, h Vnh Trinh... .
c im chung ca cc sng sui trong vng l ngn, c hng chung t ty sang ng,
on sng thng ngun dc mnh. Mng li sng sui phn b kh u n, trung bnh t
0,6 - 0,7km/km
2
. Trong nm, ma l ch ko di 3 thng nhng lng dng chy chim 75 -
80% lng dng chy nm gy nn tnh trng ngp ng, l qut trn b mt lu vc.
- Trong ma kit ko di 8 9 thng, nhng lng dng chy ch chim 20 - 25%
lng dng chy nm gy nn tnh trng dng sng b cn. Do c im a hnh, sng sui
ngn dc nn kh nng gi nc ca sng sui km. Tuy lu lng trn cc sng khng qu
nh, nhng do iu kin t nhin khc nghit, cng vi s pht trin kinh t - x hi, nhu
cu dng nc tng, nn cc h cha trong khu vc hu ht khan him nc vo ma kh.


39
Theo tnh ton ca cc nh a cht thy vn, Moduyn dng ngm ca cc h thng sng
chnh vng nghin cu kh ln. Tuy nhin, do lu vc c dc ln, nn mc d tr
lng nc ngm trung bnh c nm ln nhng b thot rt nhanh ra sng v bin, gy cho
ma kh trong vng thng xuyn xy ra hin tng khan him nc.
- Trong ma l hnh thi lu vc c trnh by trn tc ng ti qu trnh
sinh dng chy, c bit l dng chy mt (dng chy l), thng qua s phn b v quy m
cc min a hnh thi xc nh din tch lu vc, chiu di sn, chiu di dng chy, mt
li sng:
* Hnh dng bn thu nc ca lu vc c cc hnh th ni cao hoc trung bnh sp
xp theo dng hnh cung, hnh phu ca bn thu nc to nn cc lu vc rng, kh nng
n gi to nn lng ma phong ph trn lu vc, to nn tm ma ln nh Hi Vn -
Bch M (8.000mm), Tr My (3.500mm), Tin Phc (3.000mm).
* cao a hnh cng ln, gradien a hnh cng c gi tr cao, v bin i nhanh, nht
l trn cc sn, mc phn ct xm thc ln... to nguy c rt ln v l i vi cc bn thu nc
rng, dng chy ngn, hp trong vng ni cao. Mt khc dc v chiu di sn chi phi kh
nng thm, tc thm nc ca t v chi phi vn tc dng. S thay i t ngt dc l
mt trong nhng tc nhn c tc ng ln v rt mnh i vi dng chy l, c bit l l qut.
i vi lu vc sng Vu Gia - Thu Bn c dng nan qut in hnh,phn thng du cc sng
ngn, dc... trc tip xung vng ng bng hp gy ngp lt nghim trng
* Mt sng sui l mt ch s v nhy cm ca mt m i vi dng chy l,
c bit l ngp lt. i vi sng Thu Bn, do ca sng thot nc hp v b ngn bi cc
ct bn ngoi cng vi dng chy dc b bin nn tn sut ngp lt y rt cao.
* Cc yu t mt m c ngha quyt nh ti phn phi lng nc ri trn b mt
(ma) thnh dng chy mt v dng chy ngm tng nng. Qua t l phn chia dng chy
mt v dng chy ngm th hin kh nng tp trung nc trn b mt lu vc v vn sinh
l trn lu vc. Quan h gia nc mt v nc ngm c th hin qua ch tiu h s iu
tit t nhin. Theo tnh ton h s iu tit t nhin ca lu vc sng Vu Gia - Thu Bn
thuc vo loi trung bnh n kh.
* Tnh cht thy triu y kh phc tp, pha Bc ch yu l ch bn nht
triu v vo pha nam chuyn sang ch triu hn hp. Bn cnh , vng bin lu vc
sng Vu Gia - Thu Bn thuc loi triu yu vi bin triu trung bnh khong 0,8 - 1,2m,
ln nht t trn 1,5m, v vy kh nng thot nc l rt km. y cng l 1 trong nguyn
nhn gy nn hin tng ngp ng ko di trong ni ng.


40
I I I . C IM TI NGUYN NC TNH QUNG NAM
III.1. PHN B TI NGUYN NC MT THEO KHNG GIAN
Nm trong min kh hu nhit i gi ma Vit Nam, nhng do tc ng ca cc yu
t a hnh nn cc iu kin kh hu, thy vn ca tnh Qung Nam c nhng c trng khc
bit vi phn ln lnh th Vit Nam. Cc nh ni cao lin tip ko di ca dy Trng Sn
chy song song vi ng b bin hng bc - nam c tc ng ngn chn cc hon lu gi
ma to nn s khc bit rt r nt ca cc lu vc sng nm hai pha sn ni, c bit
l vng ven bin chn ni. Ngoi ra s i hng ca ng b bin cng em li s khc
bit v mt kh hu ngay trong di ven bin. Nm sn ng dy Trng Sn, ngun m
gy ma ca vng nghin cu ch yu do cc hon lu t pha ng mang li nh khng kh
lnh, cc nhiu ng kh quyn nh bo, p thp nhit i... xa nha nh hng ca cc hon
lu gi ma. Xt lng ma trung bnh trn lu vc cho thy xu th gim dn t ty sang
ng tnh, dao ng t 3.000 - 4.000mm vng ni cao nh Tr My, Tin Phc, t 2.500 -
3.000mm vng ni trung bnh Khm c, Nng Sn, Qu Sn, t 2.000 - 2.500mm vng
ni thp v ng bng ven bin: Hin, Ba Na, Hi Khch, i Ngha, Giao Thu, Hi An,
Nng... Tnh trung bnh hng nm lng ma trong t t ti 2978mm tng ng vi 30,2 t
m
3
nc ma. Nhng lng ma c s bin i theo thi gian rt ln, trong nm xut hin
ma ma v ma kh. Ma nhiu Qung Nam t thng 9 n thng 12, ma t ma t thng
1 n thng 8. Ring thng 5, 6 xut hin nh ma ph, cng v pha Ty ca vng nghin
cu nh ma ph cng r nt hn, hnh thnh thi k tiu mn trn lu vc sng Bung.
Lng ma trong ma nhiu ma chim 65 - 80% lng ma c nm v thi k ma ln nht
vng nghin cu thng tp trung vo 2 thng l thng 10 v thng 11, vi lng ma trong 2
thng ny chim 40 - 50% lng ma c nm. Do tc ng ca dy Trng Sn nn trong
ma kh, xut hin ma tiu mn vo thng V, VI.
Nh trn trnh by ngun m gy ma cho vng nghin cu rt a dng bao gm
cc hon lu gi ma cng cc nhiu ng thi tit nh di hi t nhit i, bo cng vi
cc khi kh lnh. Qua s liu quan trc nhiu nm cho thy lng ma do cc nhiu ng
thi tit nh bo, p thp nhit i, khng kh lnh hot ng n l hoc kt hp chim t
trng rt ln so vi lng ma c nm, c nhng trn ma chim ti (20 - 30)% lng ma
c nm. Trong nhng thp k gn y, cc nhiu ng thi tit (bo, p thp nhit i) nh
hng ti di ven bin Trung B ni chung v tnh Qung Nam ni ring ln vt hn hn
so vi nhng thp k trc v thng chim ti 30,7% s cn bo v p thp nhit i
b vo b bin Vit Nam. Cng vi s gia tng ca s cn bo l s gia tng ca lng ma
bnh qun nm v mc tp trung ma cng cao, lng ma ma kit cng gim. Chnh
ch ma tht thng ny quy nh cho s phn b ti nguyn nc sng sui trong
vng v cng l nguyn nhn gy ra cc hin tng kh hn khu vc.
Hng nm trn a bn tnh Qung Nam tip nhn 30,7 t m
3
nc ma v sinh ra


41
21,5 t m
3
chy vo mng li sng sui, nu tnh trung bnh cho ton din tch vng nghin
cu s c mt lp dng chy 2060mm tng ng vi moduyn dng chy 65,6l/s.km
2
c h
s dng chy (o) t kh cao ti 0,70 so vi ton lnh th Vit Nam y l khu vc c tim
nng ngun nc mt vo loi phong ph.
Bng 7: Tim nng ngun nc tnh Qung Nam
S
TT
Lu vc sng

Din tch
km
2

Lng ma Lng dng chy H s
dng chy mm 10
9
m
3
mm 10
9
m
3

1 Thu Bn 9.366 2978 27,9 2102 21,8 0,71
2 Tam K 1.040 2720 2,83 1738 1,81 0,64
TNG 10.406 30,7 21,5 0,70
Do cc iu kin a hnh nn s bin i lng ma theo khng gian trong vng
nghin cu rt ln, c bit l s dch chuyn dn ma ma bo t bc vo nam vng nghin
cu ko theo s bin ng ca lng dng chy sng sui trong vng, ph hp vi s
phn b lng ma. Nhng khu vc xut hin lng ma ln cng l khu vc xut hin
lng dng chy trn sng sui ln. V d, ti tm ma Tr My vi lng ma vt trn
3000mm bao trm trn mt din rng c thng ngun lu vc sng Thu Bn nn lp dng
chy trung bnh lu vc ti cc trm Nng Sn (sng Thu Bn) t ti 2400mm tng ng
vi moduyn dng chy l 80,6l/s.km
2
, nhng khu vc ng bng lng ma gim xung ch
t 38,8l/s.km
2
(ti Ty Loan), 44,7l/s.km
2
(ti Ly ly). Chng ti xc nh ti nguyn nc
cho cc khu vc trong tnh:
Bng 8: Ngun nc cc sng thuc Qung Nam
Sng Tnh n Flv
(km
2
)
X
0

(mm)
Y
0

(mm)
Q
0

(m
3
/s)
M
0

(l/s.km
2
)
W
0

(10
9
m
3
)
Vu Gia Thnh M 1.850 2.770 1.943 114 61,6 3,60
i Ngha 5.180 2.420 1.650 271 52,3 8,55
Thu Bn Nng Sn 3.150 3.300 2.393 254 80,6 7,54
Giao Thu 3.825 3.300 2.390 308 75,8 9,15
i Ngha - Giao Thu n ca ra 2.000 1.224 1,65
Tam K An Ho 1.040 2.800 1.890 62,3 59,9 1,96
C Vnh Nng 472 2.100 1.310 19,6 41,5 0,82
Ly Ly Vu Gia 275 2.200 1.390 12,3 44,7 0,39
Tu Loan Thu Bn 309 2.000 1.224 12,0 38,8 0,38


42
+Sng Thu Bn t thng ngun n Giao Thy do nm trong vng ni cao Phc
Sn, tm ma ln ca Tr My, Tin Phc, Ngc Lnh lng ma bnh qun lu vc nhiu
nm t 3300mm, moduyn dng chy nm ton lu vc t 75,3l/s.km
2
. Tng lng hng
nm ca sng Thu Bn tnh n Giao Thu l 9,25 t m
3
.
+Sng Vu Gia t thng ngun n i Ngha gm 3 nhnh sng ln hp thnh: Sng
Ci chy trong vng ma ln Khm c n Hi Khch gp sng Bung lui xung gp sng
Cn ri chy v i Ngha, lng ma hng nm t 2420mm, sinh ra dng chy ng vi
moduyn nm l 52,3l/s.km
2
. Tng lng hng nm ca sng Vu Gia tnh n i Ngha

l
8,55 t m
3
.
+Phn cn li t i Ngha

sng Vu Gia v t Giao Thu sng Thu Bn n vng ca
ra bin Nng v Hi An c lng ma hng nm l 2.000mm tng lng nc trong
vng khong 1,65 t m
3
.
III.2. PHN B TI NGUYN NC MT THEO THI GIAN
Lng dng chy ln tuy nhin do tnh cht phn ma nn s bin ng dng chy
theo thi gian rt ln. Theo s liu quan trc nhiu nm, s bin ng dng chy qua cc
nm trn sng sui tnh Qung Nam rt ln vi h s dng chy u vt trn 0,3 nh h s
dng chy Cv
Nng Sn
t 0,35, Cv
Thnh M
t 0,32. Bn cnh trong tng nm, dng chy
c s phn ma rt r rt:
- Ma l bt u t thng 10 v kt thc vo thng 12 vi lng nc ma l t 62,5
- 69,2% lng nc c nm, Thng c lng nc ln nht l thng 11 t 26,5 -
30,9% lng nc c nm
- Ma kit c lng nc t 21,8 - 38,5% lng nc c nm v thng c lng
nc nh nht l thng 4 v ch t 2,1 - 2,6% lng nc c nm.
Do tnh cht ma nn s phn phi dng chy gia cc thng trong nm khng u,
chnh lch gia cc thng nhiu nc v thng t nc trong nm l rt ln.
I I I .2.1. Dng chy l
Tnh Qung Nam c ma l hng nm t thng 10 - 12. Tuy nhin ma l y cng
khng n nh, nhiu nm l xy ra t thng 9 v cng nhiu nm sang thng 1 ca nm sau
vn c l, iu ny chng t l lt Qung Nam c s bin ng kh mnh m.
- L xy ra vo thng 9 n na u thng 10 gi l l sm.
- L xy ra vo thng 12 hoc sang thng 1 nm sau gi l l mun.
- L ln nht trong nm thng xy ra vo na cui thng 10 v 11.
a. L sm: L xut hin vo thng 9 n na u thng 10 hng nm c coi l l sm.
Theo thng k l ln hng nm trn cc sng vng nghin cu t 25 - 32%. L sm thng


43
c bin khng ln v trong thi gian ny ch xut hin mt hnh thi thi tit nh bo
hoc p thp nhit i gy nn nhng trn ma c cng khng ln lm, din ma cng
cha rng, thi gian ma khng di, trong khi mt t li mi tri qua thi k kh hn,
kh nng thm tr nc trong t ln, lng nc trong cc sng sui cn thp. L sm
thng l l mt nh.
b. L mun: L xut hin vo thng 12 v na u thng 1 nm sau c coi l l mun.
Nhn chung l mun vng nghin cu v vng ph cn ch cn 20 - 30% s nm t tiu
chun dng chy l. Theo thng k l mun hng nm trn cc sng vng nghin cu ch
cn 24 - 28%. Thi gian ny dng chy trong cc sng mc tng i cao do nc ngm
cung cp, rt him trng hp xy ra nhng trn ma c kh nng gy l ln. Trong thng
12 c xp vo ma l nhng ma gim nhiu, thi tit gy ma ch yu do gi ma
ng Bc cc trn ma ch xy ra trong thi gian 10 ngy gia thng 12.
Bng 9: c trng dng chy ma l trn sng tnh Qung Nam
c trng
Thnh M
Ci (1850 km
2
)
Nng Sn
(3155km
2
)
Ma Cc c trng th hin
Ma l Q (m
3
/s) 300 734
M (l/s/km
2
) 162 233
TGXH 10 - 12 10 - 12
% so vi nm 62,6 68,2
Thng ln nht Q (m
3
/s) 385 978
M (l/s/km
2
) 208 310
TGXH 11 11
% so vi nm 26,7 30,3
c. L chnh v: Na cui thng 10 v thng 11 l 2 thng ma ln nht do nhiu hnh thi
thi tit nh: bo, p thp nhit i, khng kh lnh, gi ma ng Bc gy ra nhng t
ma ln ko di ngy, trong khi mt t t n mc bo ha do ma l sm to nn,
mc nc cc sng sui c nng ln mc cao do l gia ma thng l l ln
nht trong nm.
Bng 10: Tn sut lu lng nh l ln nht trn cc sng tnh Qung Nam
Trm
Flv
(km
2
)
Q
max

(m
3
/s)
Cv Cs
Qp (m
3
/s)
0,1% 0,5% 1% 5%
Thnh M 1.850 3459 0,49 0,98 11.171 9.372 8.574 6.628
Nng Sn 3.150 6036 0,38 0,76 15.707 13.579 12.620 10.233


44
Trong vng 32 nm tr li y (1976 - 2007) ti cc trm thu vn trn sng tnh
Qung Nam o c nh l ln nht nh sau:
Bng 11: nh l ln nht quan trc c ti cc trm thu vn
Trm Thnh M Nng Sn
Q
max
(m
3
/s) 7000 10815
Thi gian xut hin 20/11/1998 12/11/2007
iu kin a hnh dc, mng li sng sui pht trin hnh ta tia, mc tp trung
ma ln c v lng ln v cng trn phm vi rng nn l trn cc sng sui ca lu
vc sng Thu Bn mang m tnh cht l ni vi cc c trng: cng sut l ln, thi gian
l ngn (c thi gian l ln ln thi gian l xung), nh l nhn, bin l ln. B ca
nhiu sng nhnh dc ti mc mc nc c th ln ti vi mt trong 1 gi. L qut thng
du lun din ra hng nm l mi e do thng xuyn sng Thu Bn. Hng nm trn sng
Thu Bn xut hin t 4 - 5 trn l, nm nhiu nht c ti 7 - 8 trn l. L ln nht trong nm
thng xut hin trong thng 10 v 11. L ln xy ra vi tn sut cao trn lu vc sng Thu
Bn, c ti 50% s nm quan trc xut hin nhng trn l vt bo ng III (ti Cu Lu) v
moduyn nh l trung bnh ti trm quan trc t t 1,6 - 1,7m
3
/s.km
2
. L c bit ln xy
ra trn sng Thu Bn vo thng 11/1964 c lu lng nh l ti trm Nng Sn l
18.250m
3
/s ng vi moduyn nh l 5,79m
3
/s.km
2
.
d. L tiu mn: L tiu mn thng xut hin vo thng 5 hoc thng 6, c nm vo thng 7.
L tiu mn thng khng ln lm, nguyn nhn gy l l nhng trn ma ro vi cng
ln, thi gian l ngn, thng l l n mt nh.
Bng 12: Cc c trng l tiu mn trn lu vc sng Thu Bn
Trm L tiu mn
Q(m
3
/s)
C
v

Thnh M 815 0,87
Nng Sn 1.242 0,72
Nhn chung l lt vng nghin cu din bin kh phc tp, do nh hng ca bo kt
hp vi hot ng khng kh lnh thng gy ma ln trn din rng thm vo vi a hnh
dc nn kh nng tp trung nc nhanh, sng sui li ngn nn l vng ny rt c lit, l ln
nhanh, xung nhanh, cng sut l ln. L cc sng Qung Nam c l n, l kp; l kp 2
n 3 nh c bit mt s trn l c 4 n 5 nh nh l thng 11/1999 c ti 5 nh trong
c 4 nh trn bo ng cp III.


45
I .2.2. Dng chy kit
lu vc Vu Gia Thu Bn, ma kit ko di t thng 1 n thng 9 hng nm.
Dng chy nh nht trn lu vc phn ln ri vo thng 4, nhng nm t hoc khng c ma
tiu mn vo thng 5, 6 th dng chy nh nht vo thng 7 v thng 8 (bng 13). Cc sng
c din tch lu vc trn 300km
2
th thng c dng chy nh nht thng l thng 4, vi lu
vc c din tch di 300km
2
th thng c dng chy nh nht vo thng 8
Bng 13: c trng dng chy kit trn sng tnh Qung nam
c trng
Thnh M - Vu Gia
(1850 km
2
)
Nng Sn - Thu Bn
(3155km
2
) Ma Cc c trng th hin
Ma kit Q (m
3
/s) 59,9 114
M (l/s/km
2
) 32,4 36,1
TGXH 1 - 9 1 - 9
% so vi nm 37,4 31,8
Ba thng
nh nht
Q (m
3
/s) 44,9 82
M (l/s/km
2
) 24,3 26
TGXH 2 - 4 3 - 5
% so vi nm 9,35 7,62
Thng nh nht Q (m
3
/s) 38,1 68
M (l/s/km
2
) 20,6 21,6
TGXH 4 8
% so vi nm 2,65 2,11
Dng chy ma kit ph thuc vo tr lng nc trong sng v lng ma trong ma
cn. C th chia ma cn thnh 2 thi k:
+Thi k dng chy n nh: dng chy thi gian ny ch yu l do lng nc tr
trong lu vc sng cung cp nn xu hng gim dn theo thi gian v sau n nh
(thng t thng 1 n thng 4 hng nm)
+Thi k dng chy khng n nh: t thng 5 n thng 7 hng nm dng chy
thng khng n nh do ngun cung cp nc cho dng chy thi k ny ngoi nc ngm
cn c lng ma trong ma cn (ch yu l ma tiu mn thng 5 v thng 6) do cc
sng sui trong nm xy ra 2 ln c dng chy kit nht, ln th nht vo thng 3, 4 v ln 2
vo thng 7, 8.


46
Dng chy ma kit chim 30 - 35% lng nc c nm. Vng c dng chy ma kit
ln nht l thng ngun cc sng vi moduyn trung bnh dng chy ma kit dao ng t
30 - 40l/s.km
2
. Vng c dng chy ma kit nh nht l vng thuc pha Bc v Ty Bc
tnh Qung Nam thuc lu vc cc sng Bung, Kn vi moduyn dng chy ma kit ch cn
10l/s.km
2
.
Bng 14: c trng thng k dng chy nh nht cc trm trong lu vc
Trm Flv (km
2
)
Q
k

(m
3
/s)
Cv Cs
Q
kp
(m
3
/s)
75% 90%
Thnh M 1850 30,8 0,28 0,60 24,7 20,5
Nng Sn 3150 49,0 0,30 0,60 38,5 21,4
Do tc ng ca cc c ch gy ma khc nhau nn trong ma kit thng xut hin
l tiu mn vo thng 5, 6 nhng khng thng xuyn, do vy thi k xut hin ba thng c
dng chy nh nht cng nh thng c dng chy nh nht trong nm khng n nh. Nu
c l tiu mn, lng dng chy ba thng nh nht xut hin vo thng 2 - 4 v thng 4 c
dng chy nh nht. Khi khng c l tiu mn dng chy ba thng nh nht ri vo thng 6 -
8 v thng nh nht s l thng 7 hoc thng 8. Lng dng chy ba thng nh nht chim t
5 10% lng dng chy nm vi moduyn trung bnh t 10 40l/s.km
2
. Dng chy nh
nht quan trc c thng t di 10l/s.km
2
(bng 16)
Bng 15: Dng chy kit nh nht trm trong vng nghin cu v ln cn
Trm Sng
F
lv

(km
2
)
M
thng min

(l/s.km
2
)
TGXH
M
thng min

(l/s.km
2
)
TGXH
Thnh M Vu Gia 1.850 8,76 4/1983 6,11 4/9/1988
Nng Sn Thu Bn 3.150 8,98 4/1983 4,63 17/8/1977
Tm li: Ti nguyn nc trn a bn tnh Qung Nam phong ph nhng s phn b
khng u theo khng gian v thi gian thng gy nn cc thin tai v nc: hn hn trong
ma kh, l ln km theo ngp l trong ma ma gy nn nhng tn tht to ln c v ngi
v ca ci ng thi gy nhim mi trng.


47
IV CC TAI BIN LIN QUAN N TI NGUYN NC TNH QUNG NAM
IV.1. KHI QUT CHUNG V THIN TAI TRN A BN TNH QUNG NAM
Tnh Qung Nam l a bn thng xuyn chu nh hng ca cc loi thin tai a
ng lc ngoi sinh nh: bo, p thp nhit i, l lt, hn hn, xm nhp mn, gi lc, st,
gi Ty Nam kh nng, gi ma ng Bc, st l ni, st l b sng, b bin, sng m v
ma . Thin tai bo, l ch yu xy ra t thng 9 n thng 12. Hn hn, xm nhp mn
thng xy ra t thng 4 n thng 7. Cc loi thin tai khc xy ra quanh nm. Cc tai bin
t nhin gy ra cc tn tht v ngi v ca ci vt cht v lm xo trn cc hot ng ca
con ngi trn phm vi rng. Cn c vo phm vi nh hng, mc thit hi v tn sut
xut hin cc loi thin tai tnh Qung Nam c th xp theo th t nh sau:
Bng 26: Mc nh hng ca thin tai
TT Loi thin tai
Khu vc
nh hng
Thi gian
nh hng
Mc
nh hng
1 L lt ng bng v min
ni
Thng xuyn Nghim trng
2 Bo v p thp nhit i Trn bin v trn
t lin
Thng xuyn Nghim trng
3 Xi l b sng Vng ven sng Thng xuyn Nghim trng
4 Hn hn v xm nhp
mn
Vng trung du v
vng ng bng
Chu k 2 n
3 nm/1 ln
Nghim trng
5 Gi ma ng Bc Ton tnh Thng xuyn Trung bnh
6 Gi ma Ty Nam Ton tnh Thng xuyn Trung bnh
7 Dng, Gi lc, St Ton tnh Thng xuyn Trung bnh
8 L qut, St l ni Min ni Thngxuyn Trung bnh
9 Xi l b bin Vng ven bin Thng xuyn Trung bnh
10 Sng m, Ma Ton tnh Thng xuyn Mc nh
Hng nm, cc loi thin tai gy ra thit hi v nhiu mt trn a bn tnh Qung
Nam. Theo thng k 5 nm gn y t 2003 - 2008, thin tai gy thit hi trn a bn
tnh c tnh trung bnh gn bng 6,26% tng GDP. Nhng nm ma l ln, thit hi c th
ln n 18- 20 % GDP. Phn tch s liu thit hi do thin tai gy ra trong 11 nm (1997
2007) trn a bn tnh Qung Nam cho thy: trung bnh hng nm c 50 ngi cht v tn
tht ti sn 523 t ng, trong l lt l thin tai gy thit hi nng n nht c v ngi v


48
ti sn. Nhng nm l ln nh nm 1990, 1996, 1998, 1999, 2004 v 2007 mi nm c hng
chc ngi cht thit hi n hng nghn t ng. c bit t l nm 2007 l thin tai gy
hu qu nng n nht k t 100 nm nay Qung Nam vi tng thit hi ln ti 2000 t
ng v 47 ngi cht v 339 ngi b thng.
IV.2. THIN TAI L V NGP LT TNH QUNG NAM
I V.2.1 Thit hi do thin tai l v ngp lt tnh Qung Nam
L v ngp lt l loi thin tai gy thit hi nng n nht i vi con ngi, ti sn v
c s h tng trn khp a bn ton tnh. T nm 1997 n 2007, l gy ra 517 ngi
cht; 33 ngi mt tch; 1387 ngi b thng. Thit hi v ti sn, c s h tng ln ti
5723 t ng.
Bng 37: Thit hi do l gy ra t 1997 - 2007
Nm Ngi cht Ngi mt tch Ngi b thng
Thit hi ti sn
(t ng)
1997 33 0 0 100,00
1998 54 1 36 390,00
1999 118 0 339 758,00
2000 13 0 0 139,30
2001 13 1 9 75,76
2002 0 0 0 2,25
2003 32 2 5 91,40
2004 19 23 13 155,99
2005 12 5 24 109,70
2006 176 1 562 1900,60
2007 47 0 339 2000,00
Tng cng 517 33 1387 5723,00
Qua thng k v thit hi do l gy ra, chng ta c th thy rng thit hi v mt con
ngi v kinh t t cc trn l ln xy ra vi t l kh tng ng. Hai nm gn y, 2006
v 2007 c nhiu ngi cht v b thng do l ng thi thit hi v kinh t cng ln ln
lt l 1900 t v 2000 t. Nm 2007, mc d thit hi v ngi t hn nm 2006, nhng
thit hi v kinh t l cao hn. iu ny c th l gii l khi c thin tai ln xy ra trong lc
nn kinh t ang pht trin mnh hn thi gian trc m chng ta khng c mt gii php
qun l ri ro thin tai hiu qu th thit hi v kinh t s ln hn.
I V.2.2. c im l v ngp lt trn a bn tnh Qung Nam
a) c im l
Nh trn nu, ch dng chy trn sng thuc tnh Qung Nam ph thuc hon


49
ton vo ch dng chy trn lu vc sng Vu Gia - Thu Bn v nh gi dng chy
trn sng thuc tnh Qung Nam chng ti xem xt ch yu trn lu vc sng Vu Gia - Thu
Bn. Ma l hng nm trong cc sng tnh Qung Nam thng t thng 9, 10 n thng 12.
Trong mi ma l thng c t 3 - 5 trn l ln. Cc t l thng lin tip xy ra trong thi
gian ngn to nn ng qu trnh l c dng nhp nh nhiu nh, th hin qua cc nm l
ln in hnh nh sau:
Nm 1964 (4 10/11/1964): Do ma ko di nhiu ngy nn l xy ra trn din rng
vi mc nc rt cao. Theo s liu iu tra vt l cho thy mc nc ti trm Nng Sn t
22,16m; Giao Thu l 10,06m; i Ngha t 10,56m; Cu Lu l 5,48m v Hi An l 3,40m
Ma l nm 1996 xut hin lin tip 6 trn l t bo ng I tr ln, c 3 trn l
vt bo ng cp III, trong trn l xy ra ngy 2 - 6/11/1996 l ln nht.
Nm 1997 c 7 t l, trong c 3 t l trn bo ng cp II, 2 trn l ln vt
bo ng cp III xut hin trong thng 9, sm hn bnh thng.
Nm 1998, do nh hng ca El-Nin, u nm nng nng v hn hn, ma l xut
hin mun hn bnh thng. Mi cho n 12/11/1998 mi c ma do bo s 4 gy ra. Sau
, xut hin dn dp nhiu t ma ln do nh hng ca cc cn bo s 5, 6, 7, 8 kt hp
vi hot ng mnh ca khng kh lnh gy ra 5 t ma ln, hnh thnh 3 trn l c mc
nc nh l t bo ng cp I tr ln, trong t l trong cc ngy 19 - 24/11 do bo s 5
kt hp vi khng kh lnh gy ra ma ln trn din rng. y l trn l ln, dng l kp
(2 nh), mc nc nh l vt bo ng cp III t 0,81m n 1,57m, ln nht t sau nm
1964 n 1998.
Nm 1999, lin tip trong vng 1 thng, t u thng 11 n u thng 12 xy ra 2
t l c bit ln nh nu trn. Trn l u thng 11 l trn l kp vi 5 nh l, trong
c 4 nh l vt bo ng cp III t 0,8cm n 2,58m (Cm L), mc nc nh l
h lu cao hn mc nc nh l nm 1998. Tip theo, u thng 12/1999 li xy ra 1 t l
rt ln vi 2 nh l, mc nc nh l cao nht vt bo ng cp III t 0,8 - 1m.
Nm 2007, Do nh hng ca hon lu p thp nhit i suy yu t bo s 6 kt hp
vi khng kh lnh v trng gi ng trn cao mnh, nn t ngy 10 - 13/11, khu vc
Qung Nam c ma to gy ra l lt ln. nh l trn cc sng Vu Gia - Thu Bn cao hn l
nm 1999 v xp x l lch s nm 1964. Trong trn l ny c 125/233 x trong ton tnh
b ngp lt, vi gn 200.000 h dn. Thng tin lin lc v in li nhiu ni b gin on.
Hu ht cc tuyn ng giao thng trong tnh b ch tc, tuyn ng quc l IA b gin
on giao thng lin tc 40 gi lin .
Tm li, l trong h thng sng Vu Gia - Thu Bn xy ra dn dp trong thi gian
khng di v cc trn l thng l l kp t 2 nh tr ln.
Mt trong nhng c im l trong h thng sng Vu Gia - Thu Bn l l ln nhanh,


50
xung nhanh vi bin v cng sut l ln thng v trung lu, l ln tng i nhanh
nhng rt chm h lu. Ti trm thu vn Thnh M trn sng Vu Gia, vn tc dng chy l
ln nht t 3,77m/s, bin l ln nht l 15,2m, thi gian truyn l t Thnh M n i
Ngha (40,5km) di nht 11 gi, ngn nht ch c 5 gi. Ti trm thu vn Nng Sn trn sng
Thu Bn, vn tc dng chy l ln nht l 3,74m/s, bin l ln nht 12m, thi gian truyn
l t Nng Sn n Giao thu (26km) di nht 7 gi, ngn nht ch c 3 gi. T Giao Thu
n Cu Lu (23km), thi gian truyn l trung bnh 7,4gi, di nht 11 gi v ngn nht l 6
gi. L tp trung nhanh xung vng ng bng, vng ng bng sng c dc b, lng
sng nng, cc ca sng kh nng thot l km, sng li khng c nn i b phn dng
chy l khi n i Ngha v Giao Thu chy trn b vo ng gy ngp lt cho ton b h
lu bao gm cc huyn i Lc, in Bn, Duy Xuyn v Thnh ph Hi An.
Nh vy, thng lu v trung lu cc sng, do cng sut ma ln, a hnh dc,
lng sng hp nn l ln nhanh xung nhanh vi cng sut l ln trung bnh khong 20 -
50cm/gi, ln nht ti 100 - 140cm/gi. Bin l 5 - 14m nh trong trn l 11/1999, bin
l ln ti 10,95m ti Thnh M, 12,58m ti Hip c 13,85m ti Sn Tn, 11,7m ti
Nng Sn... h lu, do dc lng sng nh (2
0
/
00
trong on sng t Thnh M n i
Ngha, 0,08
0
/
00
t i Ngha n Cu Lu, 0,04
0
/
00
t Cu Lu n bin) v hn na do c
nhiu phn lu ra bin cng nh tc ng ca thu triu, a hnh, a vt... nn l ln
chm hn, nhng rt rt chm nht l khi gp triu cng.
Theo s liu thng k (1998 2007), trn h thng sng Vu Gia - Thu Bn c 42
trn l trn bo ng cp I (bng 18).
Bng 4: Mc nc ln nht ca mt s trm o (cm)
Nm Thnh M i Ngha Nng Sn Cu Lu Hi An
1998 2657 1037 1853 509 299
1999 2390 1027 1820 523 321
2000 2181 875 1486 383 172
2001 2106 949 1514 415 211
2002 787 296 98
2003 2295 885 1515 378 173
2004 2138 961 1738 459 248
2005 2057 853 1474 356 154
2006 2305 975 1489 356 187
2007 2472 1036 539 328


51
Trong 33 nm (1976 2007), lu lng nh l o c ln nht ti trm thu vn
Thnh M l 7.000m
3
/s (ngy 20/11/1998), ti trm Nng Sn 10.815m
3
/s (ngy 12/11/2007).
Theo kt qu tnh ton ca Vin quy hoch thu li, lu lng nh l ln nht ng vi cc tn
sut nh sau:
Bng 195: Lu lng nh l ln nht ng vi tn sut
Trm
Q
maxtb
(m
3
/s)
Cv Cs
Q
max
(m
3
/s) ng vi cc tn sut
0,1% 0,5% 1% 5%
Thnh M 3.459 0,49 0,98 11171 9372 8574 6628
Nng Sn 6036 0,38 0,76 15707 13579 12620 10233
Thi gian l ln khong 20 - 60 gi trung thng lu v c th ti 70 - 80 gi h
lu, trung bnh l 48 gi nhng thi gian l rt rt di, thm ch 2 - 5 ngy nh trn l
XII/1999. c bit, mc nc duy tr mc cao (trn bo ng cp III) ko di t 15 - 42
gi, c khi ti 3 - 5 ngy. h lu khi mc nc di bo ng cp I, thu triu biu hin
rt mnh v triu cng c th lm tng mc nc nh l ti 15-25 cm ti Cu Lu.
Bng 20: Thi gian duy tr mc nc cc cp bo ng
TRM THU VN: I NGHA
Nhm nm
Thi gian duy tr mc nc (ngy) >=Mc bo ng
B III: 8,80 m B II: 7,70 m B I:6,40 m
L cao 3 -10 7 14 15 - 28
L trung bnh 1 - 2 3 5 3 - 14
L nh Khng c 1 2 3 -5
TRM THU VN: CM L
Nhm nm
Thi gian duy tr mc nc (ngy) >=Mc bo ng
B III: 1,70 m B II: 1,10 m B I : 0,70 m
L cao 5 - 7 7 12 15 - 27
L trung bnh khng c 2 5 5 - 22
L nh Khng c khng c 12 - 15
TRM THU VN: CU LU
Nhm nm
Thi gian duy tr mc nc (ngy) >=Mc bo ng
B III: 3,70 m B II: 3,10 m B I : 2,10 m
L cao 3 - 10 5 20 17 - 32
L trung bnh 2 - 4 2 5 10 -14
L nh Khng c 2 6 - 10


52
TRM THU VN: HI AN
Nhm nm
Thi gian duy tr mc nc (ngy) >=Mc bo ng
B III: 1,70m B II: 1,20 m B I: 0,70 m
L cao 5 -13 6 19 25 - 45
L trung bnh 2 - 4 2 -7 22 - 42
L nh Khng c khng c 14 - 21
b) c im ngp lt
Nm trong vng st vng trung sinh i, dc theo hng ty nam - ng bc, lu vc
sng Vu Gia - Thu Bn c dng hnh nan qut m rng, pht trin 19 ph lu cp I n cp
III v phn lu c chiu di ln hn 10 km. Phn thng lu v trung lu di khong 163km
chy trong vng ni ch yu l granit xung vng trng ch yu l sa thch, cui kt c xen
ln dip thch, vi v c hng chy bc - nam. Phn h lu sng chy theo hng ty -
ng v ra bin qua ca Hi An. Cng v h du lng sng cng m rng, dc y sng
gim dn, un khc tng ln. Mng li sng sui vng h du pht trin chng cht vi 3
phn lu ln l sng Tnh Yn vo vnh Nng qua sng Hn, sng Vnh in ra
bin, sng Trng Giang vo vnh An Ho. Lng sng h lu xut hin nhiu bi bi
gia lng sng, lin tc xy ra hin tng bi lp, xi l b v ca sng. Khi c ma ln th
l sng Vu Gia - Thu Bn tp trung nhanh gy ngp ln h du thuc cc huyn Duy
Xuyn, i Lc, in Bn.
L sng Vu Gia - Thu Bn t B I tr ln gy ngp cc vng trng; t B II n
B III nhiu vng dn c, bi bi, ng rung, ng giao thng b ngp; t B III tr
ln, hu ht ng bng b ngp, giao thng b chia ct, ch tc.
Cn c vo iu tra vt l trn cc vng thuc cc huyn i Lc, in Bn, Ha
Vang, th x Hi An, Duy Xuyn, Qu Sn, din ngp rng trn 20.000ha, bao trm ton b
ng bng sng Vu Gia - Thu Bn. Khc vi ng bng sng C ni ngp do ng ni ng
l chnh, hay cc sng Thch Hn, Hng, do l trn b kt hp vi ng ni ng, ng
bng sng Vu Gia - Thu Bn, ngp ch yu do l thng ngun v v lan truyn qua rt
nhiu phn lu chy ngang, dc. T B III tr ln, din ngp khng m rng thm nhiu,
ch yu l tng su ngp lt. Huyn in Bn, t ngn sng Thu Bn, huyn Ha Vang,
h lu sng Vu Gia, pha Nam Nng, ngp su trung bnh trn rung l 1,4m, ln nht l
3,2m. Huyn Duy Xuyn, hu ngn sng Thu Bn, nm gia sng Thu Bn v sng B Rn,
ngp su trung bnh trn rung l 1,3m, ln nht 3,0m. Huyn i Lc trn sng Vu Gia,
ngp su trung bnh trn rung l 1,1m, ln nht l 2,8m. Th x Hi An, ngp su trung bnh
0,8m, ln nht l 2,5m. Huyn Qu Sn, hu ngn sng B Rn, ngp trung bnh trn rung
l 0,5m, ln nht l 1,5m. Huyn Thng Bnh, ven phn lu Trng Giang ra ca Tam
K, ngp trung bnh trn rung l 0,4m, ln nht l 1,2m. Nh ca, trng hc, trm x phn
ln xy trn nn cao nn ch ngp khong 30 - 130cm. Thi gian ngp cc vng dn c


53
thng t 6h - 48h, ng rung c th ko di 2 - 3 ngy, cn vng ven bin 0,5 - 1 ngy.
Quc l 1A v tuyn ng st chy song song nhau v ct ngang ng bng sng
Vu Gia - Thu Bn. Khi l ln, sng Vu Gia - Thu Bn gy ngp lt, 2 tuyn ng trn
cn tr dng chy, lm cho mc ngp lt vng thng du cao hn vng h du v thi
gian ngp ko di hn. Ngoi ra, cn ngp nhiu h thng ng s lin huyn, x, thn.
Thin tai bo l trong nhng nm gy y c chiu hng gia tng, lm thit hi v
gy nhiu kh khn cho pht trin kinh t x hi, i sng nhn dn ca Nng v
Qung Nam, nht l cc huyn nh Duy Xuyn, i Lc, Ho Vang, in Bn v ph cn.
Theo s liu iu tra [8] t 1981 - 2003 cho thy hng nm ngp lt khong 5500 - 6700ha,
nm t nht cng ngp 3500ha (1987), ngp trung bnh t 1 - 2m, ko di 5 - 7 ngy c
nm 12 ngy (1990, 1996). S dn c trong vng ngp c khong 400000 ngi. Tn tht
do ngp lt nhiu nm n hn trm t ng, nm 1996 thit hi n 220 t ng, lm cht
99 ngi v nhiu thit hi khc. Trong trn l lch s nm 1964, ng bng sng Vu Gia -
Thu Bn ngp trung bnh 2 - 2,5m v su nht 3 - 4m.
L ln nm 1999 Tc ng ca t ngp lt b tng cng bi trn l ngy 1 -
6/12/1999. Hu ht cc huyn ng bng v thnh ph Nng b ngp li, nhiu ni ngp
su hn trn ngp lch s nm 1964. Cc huyn b ngp su 1 - 2m trong nhiu ngy nh: Ni
Thnh, i Lc, in Bn, Duy Xuyn, th x Hi An, Tam K,... Hu ht cc tuyn ng
giao thng b ch tc do st l ni. Quc l 1A, ng st qua Qung Nam b ngp su 1,5 -
2,0m v h hi nhiu on gy ch tc giao thng. Cc h cha nc trong tnh u vt cng
trnh trn t 3 - 3,5m. c bit, h Ph Ninh l cng trnh trng im trong phng chng l t
ny cng b e da nghim trng. Mc nc h cao nht t 34,44m, ln nht trong vng 19
nm qua. Vic iu hnh ct l, m bo an ton cng trnh c c bit lu : m ht
khu cc ca trn, lu lng x ti a 1.000m
3
/s; hn 1.500 b i cng nhiu phng tin,
thit b c chun b ti trn s c Long Sn 1 sn sng ng cu. Thit hi trong c 2
t l nm 1999 v ngi l 118 ngi cht v c tnh thit hi 758 t ng.
Trn l ln 2007 c 125/233 x trong ton tnh b ngp lt, vi gn 200.000 h
dn. Thng tin lin lc v in li nhiu ni b gin on. Hu ht cc tuyn ng giao
thng trong tnh b ch tc, tuyn ng quc l IA b gin on giao thng lin tc 40 gi
lin. Thit hi do t l ny gy ra l v cng ln. Ton tnh c 47 ngi cht (trong i
Lc 12; in Bn 13; Duy Xuyn 9; Bc Tr My 2; ng Giang 3; Ty Giang 1; Nam Giang
1; Phc Sn 2; Hip c 1; Ph Ninh 1; Qu Sn 2); 1.518 cn nh b sp cun tri v
nhiu c s h tng ti sn khc b thit hi. c khong 200.000 ngi phi cu tr do
thiu lng thc v nhu yu phm cn thit trong l. Tng thit hi v vt cht do t ma l
gy ra c khong 2.000 t ng.
Nh vy c th thy rng l v ngp lt trong nhng nm gn y thng xuyn hn
v thit hi ngy cng nng n hn. V vy vic xy dng cng c cnh bo ngp lt trong


54
tnh l ht sc cn thit nhm gim nh thit hi v ch ng ng ph vi bin i kh hu
I V.2.3. S dng m hnh MI KE 11 GIS xy dng bn ngp lt trn a bn tnh
Qung Nam ng vi cc trn ma l in hnh
L lt l hin tng phc tp, cc trn l khc nhau rt nhiu v bn cht, v c im
nh hng ca chng i vi nhng vng ngp l. Kim sot l mt cc tuyt i l khng th
thc hin c m mc tiu ph hp hn l d bo, cnh bo, qun l ng ph v i ph vi l
lt ngn chn tn tht lan rng v t c kt qu tt nht trong mi trng hp. Vic xy
dng bn ngp lt gp phn cnh bo v xc nh vng ngp lt. Hin nay, c rt nhiu
phng php xy dng bn ngp lt c ng dng trong thc t v mang li hiu qu
cao. C th k n nh:
- Phng php vin thm v h thng tin a l (GIS): S dng nh LANDSAT vi
phn gii 30x30m xc nh vng ngp lt.
- Phng php iu tra, kho st thc a, tin hnh hot ng iu tra thc a vng
nghin cu nhm nh gi hin trng v phn vng ngp lt khu vc nghin cu.
- Phng php ng dng m hnh thy vn thy lc kt hp vi cng ngh GIS.
Trong bo co ny, chng ti s dng phng php ng dng m hnh thy vn - thy
lc (Mike 11) kt hp vi cng ngh GIS xy dng bn ngp lt lu vc sng Vu Gia -
Thu Bn, gip xc nh su v din tch vng ngp, gp phn cho cng tc qun l phng
chng ngp lt.
MIKE11 - GI S l b cng c rt mnh trong vic trnh by v biu din v mt
khng gian cc kt qu tnh ton t m hnh l mt chiu (1D) phc v quy hoch qun l
l. H thng MIKE11 - GIS tch hp cng ngh m hnh bi ngp v sng ca MIKE11 cng
vi kh nng phn tch khng gian ca H thng thng tin a l trn mi trng ArcGI S
9.1. MIKE11 - GIS ph hp mt cch l tng nh l mt cng c h tr quyt nh i vi
qun l bi ngp v sng qua din ton nng cao, cung cp bin php hiu qu v chnh xc
v lp bn v nh lng tc ng ca l i vi cng ng, c s h tng, nng nghip,
thu sn v mi trng.
Cc kt qu v phn tch pht trin s dng MIKE11 - GIS l u vo rt quan trng
cho hng lot cc bin php qun l bi ngp bao gm nh gi ri ro l, gim st l, d bo
l, bo tn v duy tr bi ngp, cc d n cng trnh tiu thot v m t k thut thit k cc d
n. H thng h tr quyt nh MIKE11 - GIS c thit k chuyn d liu k thut kh
hiu sang nh dng mi d hiu v c ngha hn.
MIKE11 - GIS c da trn d liu trao i hai chiu gia MIKE11 v ArcGIS:
1. MIKE11 - GIS ly cc thng s v mng sng, mt ct ngang v ng quan h
cao v din tch t m hnh s cao (DEM) c xy dng trong ArcGIS. D liu tnh


55
ton trong bc ny c lu tr trong c s d liu mt ct ca MIKE11.
2. Sau khi xy dng s m phng mng sng cng vi vic cc bin u vo,
moduyn Mike11HD c s dng xc nh cc thng s thy lc: lu lng (Q) v mc
nc (H)
3. MIKE11 - GIS nhp mc nc v lu lng c m phng t cc file kt qu ca
MIKE11 xy dng mc nc da trn ng li v so snh d liu ny vi DEM c
xy dng nhm to ra b mt m t su v thi gian xy ra l. Kt qu ca MIKE11 cng
c th c hin th trong MIKE11 - GIS nh l biu chui thi gian v mt nghing dc
s dng giao din ngi dng ho MIKE 11 - GIS.
Nh vy, ti mc c bn nht, MIKE11 - GIS yu cu c cc thng tin t m hnh
MIKE 11 (mng sng), m phng l trong MIKE11 v m hnh s cao (DEM).
Cc u vo hu ch khc l bn sng, c s h tng, loi ti sn, s dng t, d
liu hnh nh v tinh hoc cc d liu c th ca d n khc.
Kt qu chnh ca MIKE11 - GIS l bn l c trnh by nh l mt bn m
t su, thi gian v so snh l. Bn su l minh ho vic phn b su ca l,
trong khi bn thi gian l kt hp giai on ngp l thc t v quan trng, c th nh
l cc tham s c th c s dng cho vic nh gi thit hi l, phn tch ri ro l, lp quy
hoch pht trin th...
Bn so snh l l cc bn so snh s khc nhau gia hai bn l. V d, mt
bn so snh l c th minh ho s khc bit gia mt trn l 100 nm khi n xy ra ti
iu kin hin ti, v cng mt trn l xy ra sau khi thc hin mt s cc bin php gim
thiu hoc ngc li sau khi mt cng trnh no khi hng.

Hnh 5: u vo v kt qu ca MIKE 11 GIS


56
Thng tin thng k v bn l v bn so snh cng c th l kt qu u ra cung
cp phn tm tt thng tin dng bng ca bn .
b. Xy dng bn ngp lt tnh Qung Nam

Hnh 6: S ng dng MIKE 11 GIS xy dng bn ngp lt
b.1. ng dng m hnh MIKE NAM xc nh cc gi tr lu lng
Mc tiu: - Kim tra tnh thch hp ca m hnh vi khu vc nghin cu
- Xc nh cc thng s c bn cho m hnh khu vc nghin cu
Yu cu: Trn c s mc tiu, cn c vo l thuyt ca m hnh, m bo tnh ph hp
ca b thng s cho cc tnh ton sau ny, la chn 2 trn l tnh ton kim nh m
hnh:
- Trn l t 19 27/101994 i din cho trn l va, dng l n
- Trn l t 18 27/11/1998 i din cho trn l ln, kp
Kt qu tnh ton v nhn xt:
Kt qu tnh ton:


57
a: Trm Thnh M

b: Trm Nng Sn

Hnh 7: Kt qu tnh ton m phng trn l 19 - 27/10/1994
a: Trm Thnh M


NONGSON,ObservedRunOff[m^3/s]
NONGSON,SimulatedRunOff[m^3/s]
\\M
a
y
1
0
\E
\m
-tru
o
n
g
\th
e
a
n
h
\v
u
g
ia
-th
u
b
o
n
\R
R
c
a
lib
ra
tio
n
\N
O
N
G
S
O
N
.d
fs
0
00:00
1994-10-20
00:00
10-21
00:00
10-22
00:00
10-23
00:00
10-24
00:00
10-25
00:00
10-26
00:00
10-27
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
NONGSON,AccumulatedQobs.Million[m^3]
NONGSON,AccumulatedQsim.Million[m^3]
\\M
a
y
1
0
\E
\m
-tru
o
n
g
\th
e
a
n
h
\v
u
g
ia
-th
u
b
o
n
\R
R
c
a
lib
ra
tio
n
\N
O
N
G
S
O
N
.d
fs
0
00:00
1994-10-20
00:00
10-21
00:00
10-22
00:00
10-23
00:00
10-24
00:00
10-25
00:00
10-26
00:00
10-27
0
100
200
300
400
500
600
700
THANHMY,ObservedRunOff[m^3/s]
THANHMY,SimulatedRunOff[m^3/s]
\\
M
a
y
1
0
\
E
\m
-
tru
o
n
g
\
th
e
a
n
h
\
v
u
g
ia
-th
u
b
o
n
\R
R
c
a
lib
r
a
t
io
n
\
T
H
A
N
H

M
Y
.d
fs
0
00:00
1994-10-20
00:00
10-21
00:00
10-22
00:00
10-23
00:00
10-24
00:00
10-25
00:00
10-26
0
500
1000
1500
2000
THANHMY,AccumulatedQobs.Million[m^3]
THANHMY,AccumulatedQsim.Million[m^3]
\\M
a
y
1
0
\
E
\
m
-t
ru
o
n
g
\t
h
e
a
n
h
\v
u
g
ia
-
th
u
b
o
n
\
R
R
c
a
lib
ra
tio
n
\T
H
A
N
H

M
Y
.d
fs
0
00:00
1994-10-20
00:00
10-21
00:00
10-22
00:00
10-23
00:00
10-24
00:00
10-25
00:00
10-26
0
50
100
150
200
THANHMY1998,ObservedRunOff[m^3/s]
THANHMY1998,SimulatedRunOff[m^3/s]
\
\M
a
y
1
0
\E
\
m
-
tr
u
o
n
g
\
th
e
a
n
h
\v
u
g
ia
-t
h
u
b
o
n
\R
R
c
a
lib
ra
tio
n
\
T
H
A
N
H

M
Y
1
9
9
8
.d
f
s
0
00:00
1998-11-18
00:00
11-20
00:00
11-22
00:00
11-24
00:00
11-26
00:00
11-28
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
THANHMY1998,AccumulatedQobs.Million[m^3]
THANHMY1998,AccumulatedQsim.Million[m^3]
\\
M
a
y
1
0
\
E
\
m
-t
ru
o
n
g
\t
h
e
a
n
h
\v
u
g
ia
-t
h
u
b
o
n
\R
R
c
a
lib
r
a
tio
n
\
T
H
A
N
H

M
Y
1
9
9
8
.
d
f
s
0
00:00
1998-11-18
00:00
11-20
00:00
11-22
00:00
11-24
00:00
11-26
00:00
11-28
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600


58
b: Trm Nng Sn

Hnh 8: Kt qu tnh ton m phng trn l 18 - 27/11/1998
- i vi trn l 19 27/10/1994:
+ Trm Nng Sn (Thu Bn, Flv = 3150km
2
)
R
2
=0,96
nh: DQ =Qsim - Qobs =-35m
3
/s
Tng lng: DW=Wsim Wobs = 12,540 triu m
3

Thi gian xut hin nh: Tnh sim T nh obs = -4h
+ Trm Thnh M (V Gia, Flv = 1850km
2
)
R2 =0,964
nh: DQ =Qsim - Qobs =-97,75m3/s
Tng lng: DW=Wsim Wobs = 9,694 triu m3
Thi gian xut hin nh: Tnh sim T nh obs = -3h
- i vi trn l 18 27/11/1998:
+ Trm Nng Sn
R
2
=0,94
nh: DQ =Qsim - Qobs =-494,8m3/s, DQ/Qobs =4,7%
Tng lng: DW=Wsim Wobs = 81 triu m3, DW/ Wobs =2,3%
Thi gian xut hin nh: Tnh sim T nh obs = 2h
Dng l tng i ph hp
+ Trm Thnh M
R
2
=0,91
NONGSON1998,ObservedRunOff[m^3/s]
NONGSON1998,SimulatedRunOff[m^3/s]
\\M
a
y
1
0
\E
\
m
-tru
o
n
g
\th
e
a
n
h
\v
u
g
ia
-th
u
b
o
n
\R
R
c
a
lib
ra
tio
n
\N
O
N
G
S
O
N
1
9
9
8
.d
fs
0
00:00
1998-11-18
00:00
11-20
00:00
11-22
00:00
11-24
00:00
11-26
00:00
11-28
0
2000
4000
6000
8000
10000
NONGSON1998,AccumulatedQobs.Million[m^3]
NONGSON1998,AccumulatedQsim.Million[m^3]
\\M
a
y
1
0
\E
\m
-tru
o
n
g
\th
e
a
n
h
\
v
u
g
ia
-th
u
b
o
n
\R
R
c
a
lib
ra
tio
n
\N
O
N
G
S
O
N
1
9
9
8
.d
fs
0
00:00
1998-11-18
00:00
11-20
00:00
11-22
00:00
11-24
00:00
11-26
00:00
11-28
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500


59
nh: DQ =Qsim - Qobs =-352,37m3/s, DQ/ Qobs =5,1%
Tng lng: DW=WsimWobs = 1,15 triu m3, DW/Wobs =0,06%
Thi gian xut hin nh: Tnh sim T nh obs = 1h
Dng l tng i ph hp
V vy, vi kt qu tnh ton nh trn cho thy m hnh c th ng dng cho lu vc
Thu Bn. Tuy vy, cc thng s ca m hnh nh h s chng chy trn mt, dng chy st
mt, dng chy ngm cng nh cc h s gi tr ngng TOF, TIF ph thuc rt nhiu
vo cc iu kin a vt l, thm ph, mc tr nc u thi im tnh ton (iu kin
u) v dng phn b ma trn lu vc do trong qu trnh s dng cn quan tm n
nhng yu t ny. Kt qu hiu chnh m hnh Mike Nam c th hin trn cc hnh v
di y, mc hiu qu ca m hnh ti trm Nng Sn, Thnh M u >0,73. Vi b thng
s nh vy m bo yu cu tnh ton dng chy t ma ti cc trm trn cc lu vc sng
thuc Qung Nam.
Bng 21: Ch s Nash trm Nng Sn, Thnh M tnh Qung Nam
Trm 1998 1999 2007
Nng Sn 0,94 0,84 0,84
Thnh M 0,92 0,73 0,79
Mc hiu qu ca m hnh Nam thng qua so snh gi tr thc o v gi tr tnh ton
thp nht l 0,73 v cao nht 0,94 cho thy: m hnh m phng st vi thc t, cc gi tr
tnh ton c th s dng m phng qu trnh truyn l t Nng Sn v Thnh M v cc
ca sng: Ca Hn, Ca i v Ca L.
b.2. ng dng m hnh MIKE 11
Vng h du h thng sng Vu Gia - Thu Bn bao gm mt mng li sng tng i
dy c, phc tp c quan h cht ch v mt thu lc vi nhau. Trong thi k ma l, do
cng ma ln ko di t thng 8 n thng 12 hng nm nn thng xuyn gy ra ngp
lt trong vng. Da trn kho st thc t cng vi cc ngun s liu cc ti liu nghin cu
trin khai, chng ti m phng h thng sng Vu Gia - Thu Bn nh hnh 9.
S tnh thy lc cho h thng sng Vu Gia - Thu Bn Vu Gia Tam k rt phc
tp. H thng sng c nhiu nhnh ni vi nhau v nht l khi c l ln trn v mc nc
cc nhnh sng chy qua vng ng bng h lu u trn b, nc l khng ch chy trong
cc nhnh sng m cn chy trn qua cc rung to ra nhiu hng thot l. S bt u
t sng Vu Gia vi bin s 1 l qu trnh lu lng thc o trm thy vn Thnh M,
tuyn sng th hai l tuyn sng Thu Bn vi bin vo l trm thy vn Nng Sn. Nh vy:
S tnh thy lc h thng Vu Gia - Thu Bn gm c 2 bin trn v 3 bin di, trong :


60
-
Ca SaK
Sg
. T
am
K

Trng Giang
V?ng
AnHa
C

n
g
r
iv
e
r
A
n B
nh
river
H Ph Ninh
S
u

i C

i
Bnh Sn river
T
r
ng G
ia
n
g
Bu Xun Yn
Ly Ly
Hoi An Ca t
ThuBnri ver
Bu Sen
Vng
C

u
r
iv
e
r
M

n
g
K
h

H
a
X

u
riv
e
r
Bu B
B
a

u
r
iv
e
r
Ch unriver
L_ L_
Vnh in
K
h

G
i
u
Tam Gip river
VnhTri nh K
h

P
h

c
K
h

Su
i N

i
DuyLc
Lu river
Khang river
T
r
in
h
r
iv
e
r
Yn ri ver
LaThriver
BaR_n
Q
u

n
g
H
u
?
Sg.i Ngha
K
h

L
e
Thch Bn
K
h

M
i
T
h
u
B
o
n
R
iv
e
r
K
h

p
K
h
e
G
io
Khe Dienne
Vu Gia River
K Tra Ly
KheBa Na
G
ia
r
iv
e
r
T
r
a
N

riv
e
r
S
g
.
a
k
M
i
K
he H
oua
Langriver
Dng river
C
a
i R
iv
e
r
C

i r
iv
e
r
C
o
n
r
i v
e
r
Beu Lien
D
a M
an
g
BungRi ver
Ca Hn
Ca i
Ca L
Bin mc nc
Bin lu lng
Mng sng


Hnh 9: S mng sng tnh ton tnh Qung Nam


Bin trn:
+, trm thu vn Nng Sn
+, trm thy vn Thnh M
Nhp lu khu gia: sng Bu L, sng Tu Loan, sng Vnh Trinh, sng Tr Kin, sng
Ly, sng Bung, sng Kone, sng Trung Phc, Khe Mi
Bin di:
+, Ca Hn
+, Ca i
+, Ca L



61

Hnh 10: S thy lc h thng sng Vu Gia - Thu Bn


62
Bin lu lng ti Nng Sn v Thnh M nm 98, 99, 2007


Nm 1998 Nm 1999 Nm 2007

Hnh 11: Lu lng ti Nng Sn v Thnh M trong cc nm


63
Bin mc nc




Nm 1998


Nm 1999


Nm 2007


Hnh 12: Bin triu ti ca Hn, ca i v Ca L trong cc nm


64
Bin khu gia



Nm 1998 Nm 1999 Nm 2007
Hnh 13: Cc bin nhp lu khu gia


65
Hiu chnh v kim nh m hnh
So snh gi tr thc o v tnh ton trong cc nm 1998, 1999 v 2007 ti trm
Cu Lu u cho kt qu m phng ph hp vi thc t. Ch s Nash c ba nm u t
mc tt (bng 22).
Bng 22: Ch s Nash ti trm Cu Lu tnh Qung Nam
Nm 1998 1999 2007
Ch s Nash 0,88 0,97 0,88
M hnh Mike 11 tnh ton kh chnh xc lu lng trong cc trn l 1998,
1999 v 2007 v c kh nng ng dng trong vic to bin u vo cho m hnh Mike21
m phng din v mc ngp lt vng h lu sng Vu Gia - Thu Bn
Bng 23: So snh mc nc ln nht thc o v tnh ton trn l nm 1998
Tn trm Mc nc thc o (m) Mc nc tnh ton (m) H(m)
Hi Khch 18,14 18,166 0,026
i Ngha 10,37 10,375 0,013
Giao Thy 9,41 9,616 0,206
Bng 24: So snh mc nc ln nht thc o v tnh ton trn l nm 1999
Tn trm Mc nc thc o (m) Mc nc tnh ton (m) H(m)
Hi Khch 17,82 17,556 0,264
i Ngha 10,27 10,247 0,023
Giao Thy 9,39 9,654 0,264
Bng 25: So snh mc nc ln nht thc o v tnh ton trn l nm
Tn trm Mc nc thc o (m) Mc nc tnh ton (m) H(m)
Hi Khch 17,74 17,755 0,015
i Ngha 10,36 10,498 0,138
Giao Thy 9,6 9,686 0,086
Cu Lu 5,39 5,274 0,116



Nm 1998 Nm 1999 Nm 2007
Hnh 14: ng qu trnh lu lng thc o v tnh ton ti trm Cu Lu


67
c. Xy dng bn ngp lt
D liu c xut ra t moun thy lc MIKE11, nhp vo MIKE11 - GIS, kt hp
vi nn a hnh l m hnh s cao (DEM) m phng din bin ngp lt trong
khng gian. MIKE11 - GIS c th m phng din ngp lt ln nht, nh nht hay din
bin t lc nc ln cho ti lc nc xung trong mt trn l. chnh xc ca kt qu
tnh t m hnh v thi gian tnh ton ph thuc rt nhiu vo chnh xc ca DEM hay
ni cch khc ph thuc vo phn gii ca d liu a hnh. D liu a hnh c
phn gii cng cao th cng chnh xc, trong bo co s dng bn a hnh t l
1/25.000 vng ng bng v 1/50.000 vng thng lu xy dng m hnh s cao
DEM vi kch thc 30mx30m. Vi t l nh vy s m bo mc chnh xc cho bn
ngp lt. Sau khi d liu c nhp vo MIKE11 - GIS, tin hnh phn cp mc
ngp lt thnh 5 cp:
- Cp 1 ngp di 1m;
- Cp 2 ngp t 1 - 2m;
- Cp 3 ngp t 2 - 3m
- Cp 4 ngp t 3 - 4m.
- Cp 5 ngp trn 4m
xc nh din ngp lt ca vng ng bng ven bin tnh Qung Nam, chng
ti xc nh theo tn sut xut hin l ca trm Cu Lu. Da vo chui s liu o c
ca trm thy vn Cu Lu t nm 1976 n nm 2008, chng ti la chn c cc nm
c mc nc nh l cao nht:
Bng 26: Tn sut xut hin nh l trn sng ti trm Cu lu
Nm H (cm) Thi gian P (%) Nm H (cm) Thi gian P (%)
1996 444 3/11 15 1999 523 3/11 2
1998 509 21/11 5 2007 539 12/11 1
V kt qu tnh ton din tch ngp lt s dng m hnh MIKE11 GIS cho cc
trn l in hnh c trnh by bng 27 v trn bn ngp lt ca cc nm 1999 v
2007 (l 2 trn l ln nht trong thi k quan trc) .
Bng 27: Din tch ngp theo cc cp h lu sng Thu Bn - Tam K (km
2
)
Cp ngp Nm 1996 Nm 1998 Nm 1999 Nm 2007
Cp 1 223,3 195,2 184,3 202.5
Cp 2 136,3 154,7 132,4 148.2
Cp 3 69,23 106,9 94,43 138.7
Cp 4 20,77 55,51 65,94 75.1
Cp 5 2,679 15,29 51,52 19.23
Tng 452,279 527,6 528,59 583.73
C th thy rng, tnh trng ngp lt vng ng bng ven bin tnh Qung Nam
ngy cng c xu hng gia tng.


68
Hnh 15: Bn ngp lt tnh Qung Nam nm 1999


69
Hnh 26: Bn ngp lt tnh Qung Nam nm 2007


70
IV.3. THIN TAI HN HN CA TNH QUNG NAM
I V.3.1. Thit hi do hn hn ca tnh Qung Nam
Hn hn l loi thin tai khng nh hng thng xuyn hng nm, nhng c chu
k lp li vi thi gian tng i ngn, t 3 n 4 nm xy ra mt ln v khi din ra th c
mc khc lit. V thi gian, hn hn xy ra vo thi k la ng Xun v H Thu ang
lm ng tr bng, cy cng nghip ngn ngy ang ra hoa kt tri nn gy ra thit hi
ln trn nhiu mt nht l trn lnh vc nng nghip v nc sinh hot. V khng gian, hn
hn xy ra trn din rng, c bit l cc khu vc cha c cng trnh thu li ch ng
nc ti v khu vc ng bng ven sng do thiu cng trnh ngn mn, gi ngt.
Qung Nam l khu vc thng xuyn xy ra tnh trng hn hn v theo ti liu
thng k hn hn t nm 1990 tr li y hu nh nm no cng c hn vi cc mc
khc nhau v xu th hn hn ngy cng tng. Din tch c kh nng b hn rt ln, v
ng xun trung bnh khong 5.566ha, v h thu t 1.700ha v i vi v ma, din tch
ln ti 32.994ha (chim 65,8% din tch gieo trng). Hn nng v hn va vo cc v
ma ngy cng gay gt hn, chu k hn t (7 10) nm. Chu k hn v ng xun khng
n nh, t (5 - 7) nm. Vic cn kit nhanh ngun nc trn sng lm tng xm nhp
mn vo sng, gy thiu nc s dng rt nghim trng c vng thng du sng ln ng
bng ven bin v nhim mi trng do thiu nc, cc bnh dch pht sinh.
Bng 68: Mc hn hn tc ng n v ng xun v v h thu
Nm
Tc ng hn hn
Nm
Tc ng hn hn
Hn X Hn HT Hn X Hn HT
1977 va va 1992 nng
1978 va va 1993 rt nng rt nng
1979 nh nh 1995 nh nh
1980 nh 1996 nh
1982 nh Va 1997 nh nh
1983 nng nng 1998 va nng
1984 nh va 1999 nh
1985 va 2000
1986 va va 2001
1987 nng va 2002 va
1988 nh nng 2003 va va
1989 nh 2004 va nng
1990 nng 2005 nng va
1991 Nh 2006 Nh
(Ngun: Nghin cu v xy dng cng ngh d bo v cnh bo sm hn hn Vit
Nam, Vin KTTV)



71
Theo ti liu thng k t nhng nm 1952 tr li y, trong vng 50 nm trong
tnh Qung Nam ghi nhn 4 nm hn hn nng nht v ma, l 1952, 1969, 1993 v
1998, hn v ng xun th c cc nm 1970 v 1984. c bit trong nhng nm gn y,
hn hn vng ny xy ra lin tip vi mc khc nhau, c th k n t hn nng
nht l t hn t thng 5 - 8/1998 lm nh hng n 32.767ha gieo trng trong
mt trng 2.819ha v lm gim nng sut ca 15.750ha (bao gm 4.365ha la, 1.971ha
rau mu, 7.428ha cy cng nghip ngn ngy...). Thiu nc sinh hot cho khong
200.000 ngi. Tng thit hi c tnh khong 23.5 t ng.
Trong 5 nm t 2001 n 2005, nm no cng c hn hn gy thit hi cho sn
xut nng nghip v thiu nc sinh hot. Lin tip trong cc nm t 2002 tr li y
din tch cc cy trng cn b hn chim t 8,76 n 13,3% tng s gieo trng. c bit
v ma 2004 v ng xun 2005, cc din tch mt trng do hn hn tng cao. Bn cnh
l thiu nc sinh hot cho khong 38,3% s ngi dn trong tnh.
Bng 29: Thit hi do hn hn qua cc nm 2001-2005
Nm 2001 2002 2003 2004 2005
- Thiu nc ti la (ha ) 5.000 15.000 6.830 3.700 7.150
- Thiu nc ti rau, mu (ha) 5.000 6.900 10.000 5.000 8.000
- Thiu nc sinh hot (ngi) 40.000 5.6000 50000 - 100.000
Tc ng chung ca hn hn: Tc ng ca hn nhiu quc gia cng nh khu
vc lnh th thng c biu th qua cc c trng sau y:
- Din tch gieo trng la v mt s hoa mu b thu hp
- Chi ph ti v c th c chi ph sn xut tng ln
- Nng sut la v mt s hoa mu suy gim n mc rt thp
- Sn lng la v c sn lng hoa mu quy thc gim st
- Hn thng xuyn i km vi chy rng, chy thm c
- Hn hn vi nng nng ko di, gi thi mnh, lm cho nhiu i ct ven bin
hoc sa mc ni a, ct bay, ph khp rung vn, lng mc
- Hn hn lm cho ngun nc trong t cn kit, t d b suy thoi, dn n nguy
c hoang mc ha
- Hn hn dn n thiu nc sinh hot, nc phc v sn xut
- Hn hn dn n i km, kt qu l mt s nng dn b ng rung i ph rng
hoc tm kim vic lm thnh th,
- Hn hn dn n mt an ninh lng thc thiu ht thc n v gim khu phn cho


72
gia sc,
Tnh hnh kh hn ph thuc vo ch ma v dng chy ma kit t thng 1
n thng 8 hng nm.
I V.3.2. La chn ch s kh hn nh gi hn hn tnh Qung Nam
T nm 1983 mt s chuyn gia ca T chc Kh tng th gii (WMO) phn
nh 4 loi hn hn sau y:
(1) Hn kh tng: Thiu ht nc trong cn cn lng ma lng bc hi, nht
l trong cc trng hp lin tc t ma hoc khng ma. y, lng ma tiu biu cho
phn thu v lng bc hi tiu biu cho phn chi ca cn cn nc.
(2) Hn nng nghip: Thiu ht ma dn ti mt cn bng gia hm lng nc thc
t trong t v nhu cu nc ca cy trng. Hn nng nghip thc cht l hn sinh l c
xc nh bi iu kin nc khng thch nghi ca cy trng, h canh tc nng nghip,
(3) Hn thy vn: Dng chy sng sui thp hn trung bnh nhiu nm r rt v
mc nc trong cc tng cha nc di t h thp
(4) Hn kinh t - x hi: Nc khng cho nhu cu ca cc hot ng kT - XH
C rt nhiu cc ch s xc nh cc loi hn hn. C th im qua mt s cc ch
tiu hn nh sau:
- Cc ch tiu hn kh tng xc nh hn theo lng ma (nh Brunov, Henry,
Cole, Bates...) v Vin Kh tng Thy vn nm 1985 xc nh mt b ch tiu hn vi
cc tn hiu ma c th l t hn: t nht 20 ngy lin tc lng ma khng qu 10mm,
trong ngy ma nhiu nht khng qu 5mm; Tun hn: Lng ma tun khng qu
5mm; Thng hn: Lng ma thng khng qu 10mm v n nm 1998 xc nh c
th hn l hn xy ra khi: Lng ma thng khng qu 30mm (i vi cc thng t 11
n thng 4) v lng ma thng khng qu 50mm (t thng 5 n thng 8)
- Cc ch tiu hn kh tng xc nh hn theo ch s hn nh ch s m Lang
(1913); ch s m Koppen (1918); ch s m De Martonne (1926); ch s m Reidel
(1920); ch s m Angstrem (1936); ch s m Selianinov (1948); ch s kh hn; ch s
kh hn tch ly; ch s ma tng qut...
- Cc ch tiu hn nng nghip nh ch s m MI; ch s Bova; ch s Prescot; ch
s hn t; ch s m sn c; ch s tha mn nhu cu nc
Qua phn tch nh gi cc ch s hn c, da trn s liu thc t tnh Qung
Nam v nhng t hn thc t xy ra trn a bn tnh, chng ti la chn cc nhm ch
s c coi l c s cho vic xy dng ch s hn hn ca tnh:
+Cc ch s hn theo nh lng ma:

< R 10; 30; 50 mm: Ch tiu hn vi

73
cc iu kin ma do Vin Kh tng thy vn, xc nh c th nh sau:
- t hn: t nht 20 ngy lin tc lng ma khng qu 10mm, trong ngy
ma nhiu nht khng qu 5mm.
- Tun hn: Lng ma tun khng qu 5mm.
- Thng hn: Lng ma thng khng qu 10mm.
- Xc nh hn xy ra khi: (1) Lng ma thng khng qu 30mm (vo cc
thng 11 - 4); v (2) Lng ma thng khng qu 50mm (thng 5 - 8).
+Cc ch s lng ma tch ly:
- Hn xy ra khi trn 21 ngy lng ma khng vt qu 30% lng ma cng
thi k [Henry, 1906].
- Nm hn c lng ma khng qu 75% lng ma trung bnh nm; thng hn
c lng ma khng qu 50% lng ma trung bnh thng [Bates, 1935].
+Ch s kh hn:
t
t
t
R
E
K =

E
t
: Lng bc hi
R
t
: Lng ma
+Ch s kh hn tch ly

=
+ =
1
1
) 1 (
n
i
i
k kn Kn

Trong : k
i
: Ch s kh hn thng 1 (i =1,2,n)
I V.3.3. Hin trng kh hn ca tnh Qung Nam
a) Kh nng khng ma trong ma kit
Trung bnh nhiu nm, lng ma ma kit (1 - 8) ch chim 25 - 30% lng ma
nm v thi gian khng ma lin tc ko di l nguyn nhn gy ra tnh trng hn hn
trn din rng. Mc kh hn din ra nghim trng khi thi gian khng ma ko di
lin tip trong thi gian di. Trn lnh th Qung Nam, vng ng bng ven bin hng
nm trung bnh c 9 n 10 t khng ma ko di, nhiu nht 14 t, t nht 3 t .
Trung bnh mi t khng ma ko di 14 n 17 ngy, di nht l 100 ngy, ngha l
trn 3 thng nng nng lin tc khng ma. trung du v vng ni, trung bnh hng nm
c 5 n 6 t khng ma ko di, nhiu nht l 9 t. Trung bnh mi t khng ma
ko di 9 n 10 ngy, di nht l 55 ngy. C th mt s vng nh sau:


74
Bng 30: Thi gian khng ma lin tc di nht cc a phng
TT a im Thi gian khng ma lin tc S ngy ko di
1 Tam K T 1/3/1984 n 27/4/1984 58
2 Tr My T 31/1/1982 n 26/3/1982 55
3 Cu Lu T 20/1/1983 n 29/4/1983 100
4 i Ngha T 6/3/1995 n 7/5/1995 63
5 Hi An T 21/1/1983 n 29/5/1983 99
b) Mc kh hn Qung Nam:
Kinh nghim trn th gii cho thy khng c mt ch s no c u im vt tri
so vi cc ch s khc trong mi iu kin. Tuy nhin khng t ch s th hin s ph
hp cao vi tnh hnh hn hn tng vng c th. i vi vng Nam Trung B ni chung
v lu vc sng Vu Gia - Thu Bn tnh Qung Nam ni ring, cc ch tiu/ch s tnh ton
ch s kh hn nh PDSI, CMI, GMI, SI, Ch s kh Penman hin khng th p dng
c do khng ti liu quan trc. Trong khun kh ca chuyn ny, cng thc tnh
ton ch s kh hn K (xt theo tiu chun cn cn nc)
Ch s kh hn:
t
t
t
R
E
K =

E
t
: Lng bc hi v R
t
: Lng ma
Thng no c ch s kh hn nh hn 1 thng c coi l m t, ngc li
thng no c ch s kh hn nh hn 1 th c coi l thng kh hn, v ch s kh hn
cng ln th cng kh hn v ngng ch tiu kh hn K c th hin bng 32
Bng 31: Ngng cc ch tiu kh hn K
H s K
Bng i chiu mc kh hn
K<0,5 0,5 K <1,0 1,0 K <2,0 2,0 K <4,0 K 4,0
Mc hn Rt m m Hi kh Kh Rt kh

Chui s liu quan trc ma v bc hi nm 1997 2007 ca cc trm trong v
ln cn tnh Qung Nam c trnh by trong bng 32


75
Bng 32: Lit s liu ma v bc hi nm 1997 2007 (mm)
Nm
Nng
Nng
Tam K - Qung
Nam
Qung Ngi -
Qung Ngi
Ba T -
Qung Ngi
Z X Z X Z X Z X
1997 889 2206 797 2484 878,3 1765,2 853,10 3443,1
1998 946,6 2148 811,1 3802,1 884,5 3080,4 853,90 4849,1
1999 878,4 3924,5 724,1 4370,3 900,6 2695,1 842,10 6520,5
2000 864,2 2828,3 732,2 3812,8 813,6 2153,3 788,20 4505,4
2001 891,6 2750,8 873,3 2859,6 864,3 1594,1 876,90 3067,5
2002 1125,2 2365,8 862,1 2463,1 881,9 2268,8 818,90 3562,1
2003 957,2 1739,5 997,9 2071,4 905,1 2065,4 748,80 4108,2
2004 1024 1375,1 809,9 2004,1 1097,5 1905,9 795,00 3319,9
2005 1107,9 1871,2 932,4 3158,9 1386,9 2451,2 813,50 4952,5
2006 1210,7 2231,7 1035,8 2333,7 1329,6 1668,8 842,10 2438,1
2007 1217,8 3064,1 820,3 5100,8 1052 2630,8 684,70 4072,7

Trn c s s liu quan trc chng ti tnh ton ch s kh hn K theo nm ca
tnh (bng 33)
Bng 33: Ch s kh hn trung bnh nm khu vc Qung Nam
Nm
Ch s kh hn K
nm
Nng Tam K Qung Ngi Ba T
1997 0,40 0,32 0,42 0,25
1998 0,44 0,21 0,24 0,18
1999 0,22 0,17 0,22 0,13
2000 0,31 0,19 0,24 0,17
2001 0,32 0,31 0,36 0,29
2002 0,48 0,35 0,49 0,23
2003 0,55 0,48 0,37 0,18
2004 0,74 0,40 0,40 0,24
2005 0,59 0,30 0,29 0,16
2006 0,54 0,44 0,57 0,35
2007 0,40 0,16 0,29 0,17
Vi s liu trung bnh nm, khu vc Qung Nam lun t ngng m, tuy nhin do
tnh cht phn ma su sc nn trong tng thi k th hin cc mc kh hn khc nhau.


76
Bng 34: Ch s kh hn trung bnh theo cc thng khu vc Qung Nam
Trm Nng Tam K Tr My Qung Ngi
I 0,76 0,89 0,27 0,41
II 2,15 2,78 1,43 1,08
III 3,85 13,3 2,11 2,19
IV 3,41 3,16 0,85 2,38
V 1,86 1,54 0,34 1,56
VI 1,40 0,85 0,29 1,11
VII 1,54 2,50 0,40 1,45
VIII 1,21 1,43 0,36 0,82
IX 0,26 0,41 0,14 0,26
X 0,13 0,12 0,05 0,10
XI 0,19 0,10 0,03 0,09
XII 0,34 0,20 0,08 0,18
Nm 0,35 0,52 0,19 0,41
Qua nghin cu ch s kh hn, c th thy Qung Nam c 2 thi k kh hn l
t thng 1II n thng 1V v t thng VII n thng VIII. Ti trm kh tng Tam K,
i din cho vng ng bng, thng 1II v thng VII ch s kh hn trung bnh ch c 0.5.
Ch s kh hn nh nht bng khng c th ko di 100 ngy vng in Bn, Hi An,
hn 60 ngy vng i Lc v 55 ngy vng pha nam ca tnh. Hn hn thng xy ra
vo thng 1II v thng VII, y cng l thi k la ng Xun v H Thu lm ng tr
bng, v vy cng tc phng chng hn phi t ra thng xuyn.

Hnh : Bn ch s hn tnh Qung Nam


77
c) Tnh trng kh kit ca dng chy ma kit trn cc sng tnh Qung Nam
Dng chy ma kit trn sng ph thuc vo tr lng nc ngm v lng ma
trong ma kh. Cn c vo s bin i dng chy t thng 1 n thng VIII hng nm, c
th chia ma cn trn cc sng sui tnh Qung Nam thnh 2 thi k:
- Thi k dng chy n nh, thng t thng 1 n thng 1V, dng chy thi gian
ny ch yu l do lng nc tr trong lu vc sng cung cp nn xu hng gim dn
theo thi gian v sau n nh.
- Thi k dng chy khng n nh, thi gian t thng V n thng VII. Trong
thi k ny, dng chy thng khng n nh do ngun cung cp nc cho dng chy
ngoi nc ngm cn c lng ma trong ma cn ch yu l ma tiu mn.
Bng 75: Dng chy ma kit trung bnh thng trn sng tnh Qung Nam
n v: Q (m
3
/s)
Trm I I I I I I I V V VI VI I VI I I
Thnh m 106, 67,5 45,8 40,8 55,3 62,5 46,4 52,5
Nng Sn 224 136 90,1 73,5 107 108 73,8 75,1
Dng chy nh nht trn sng sui tnh Qung Nam thng xy ra 2 ln trong
nm, ln th nht vo thng 1II thng 1V v ln 2 vo thng VII thng VIII. Lu lng
dng chy thng nh nht ti trm Thnh M trn sng Vu Gia l 16,2m/s (thng
1V/1983), ti trm Nng Sn trn sng Thu Bn l 28,1m/s (thng 1V/1983).
d) Tnh trng hn hn tnh Qung Nam
Nh vy, mi nm trung bnh Qung Nam c khong 3 thng hn, nhng nm
nh hn ch tp trung vo thng 1I, thng 1II, thng 1V v kt thc vo thi k ma tiu
mn. Nhng nm nng, hn bt u t thng 1 v ko di cho n thng VI, thng VII
thm ch thng VIII. Nm 1976, hn ko di sut 7 thng t thng 1I n thng VIII. Ni
chung vng ni t hn hn ng bng ven bin (bng 36)
Bng 36: Mt s c trng hn khu vc Qung Nam
c trng Nng Qung Ngi
S thng hn trung bnh 2,89 3,01
lch tiu chun 2,12 2,27
S thng hn nhiu nht 7 8
Nm xy ra 1976 1993


78
e) Xu th hn Qung Nam
Xu th hn Qung Nam c nh gi bng phng trnh Ht =b
0
+b
1
t
y,

=
t
t
t t
t t H Ht
b
2
1
) (
) )( (

Vi

=
t
t
H
n
H
1

=
t
t
n
t
1
c gi l tc xu th
t b H b
1 0
= c gi l gc ca ng biu din xu th
tin cy ca phng trnh xu th c c lng bng h s tng quan gia H
v t

=
t t
t
t
xt
t t H H
t t H H
r
2
) ( 2 ) (
) )( (

Cc h s c xc nh ti trm kh tng Nng nh sau:
b
0
=0,0069; b
1
=2,69; r
xt
=0,0444
Trn c s phng trnh, c th nhn nh nh sau v xu th hn ca khu vc
Qung Nam trong 50 nm gn y:
- Mi lin h gia c trng phn nh mc hn vi thi gian rt khng ng k,
ngha l khng th tha nhn xu th hn tng hay gim theo thi gian.
- Xu th hn gia tng y, tuy nhin tc xu th tng rt b. Tnh cho mi thp
k, tc tng cng ch n 0,219 thng ngha l 6 7 ngy qua mi thp k, hon ton
c th b qua.


79
V. BIN I KH HU V NHNG TC NG CA BIN I KH HU N
L LT V HN HN
V.1. BIN I KH HU VIT NAM V TNH QUNG NAM
V.1.1. Bin i kh hu Vit Nam
Bin i kh hu l s thay i ca kh hu do b nh hng trc tip hay gin tip
t cc hot ng ca con ngi lm thay i cu thnh ca kh quyn ton cu v s bin
i t nhin ca kh hu quan st c so vi thi gian trc .
Mc nc bin dng cao l nh hng ln nht do bin i kh hu tc ng n
Vit Nam. Theo bo co ca ngn hng th gii nm 2007 th Vit Nam c xp vo 1
trong 5 nc b nh hng nghim trng nht bi mc nc bin dng cao. V trong bo
co nm 2008, Vit Nam nm trong 4 nc chu tc ng mnh nht ca bin i kh hu.
Bo co d bo rng: Mc nc bin tng ln 1m s nh hng n khong 5% din tch
t ca Vit Nam v 11% dn s c nc, tc ng n 7% din tch t Nng nghip v
gim GDP n 10%. Nu mc nc bin tng 3m s nh hng ti 12% din tch t v
25% dn s, tc ng n 17% din tch t nng nghip v gim 24% GDP.
Bin i v kh hu dn n nhng thay i v hnh thi ma, l lt v hn hn.
Theo mt nghin cu in hnh cho bo co pht trin con ngi ca UNDP th nu so
vi nm 1990, tng lng ma hng nm chc chn s tng khong t 2,5% n 4,8%
vo nm 2050 v t 4,7% n 8,8% vo nm 2100 v bin i kh hu cng s lm cho
ma tr nn khng u v bin i hn theo khng gian v thi gian. Theo thng bo
quc gia v bin i kh hu, cc thit hi v l lt l rt ln nu lng ma hng ngy
tng ln mc 12- 19% vo nm 2070. Khu vc min Trung v ng bng sng Cu Long
l nhng ni v s nh hng nhiu hn ca l lt do kh nng xut hin v cng
l khu vc ny c ghi nhn tng ln so vi na u th k 20.
Bin i kh hu cng gy ra thay i hnh thi bo v tc ng n sn xut nng
lm ng nghip cng nh sc kho con ngi. Theo thng k ca Trung tm nghin cu
kh tng kh hu quc gia th mc d s cc cn bo m Vit Nam phi hng chu c gim
i trong thi gian gn y nhng cng ca cc cn bo li tng ln v s khng c g
chc chn v tn sut cc cn bo s xy ra. Qu o cc trn bo dng nh ang c xu
hng chuyn v pha Nam trong nhng nm gn y. Hu qu l cc vng ven bin s
phi hng chu cc cn bo c cng mnh hn, e do nhiu hn n tnh mng ngi
dn, sinh k, c s h tng, sn xut nng nghip, bnh dch v a dng sinh hc.
Kch bn kh hu, theo nh ngha ca IPCC l mt cch trnh din hp l, gin
lc v kh hu tng lai da trn mt lot quan h kh hu ni ti nht qun, nhng quan
h ny c xy dng s dng trc tip nghin cu h qu tim nng m hnh tc
ng ca bin i kh hu.


80
Vit Nam c nhiu kch bn kh hu c xy dng vo cc nm gn y:
kch bn bin i kh hu nm 1994, kch bn bin i kh hu nm 1998, kch bn bin
i kh hu nm 2007 v nm 2009. Kch bn bin i kh hu nm 2009 c Vin Khoa
hc Kh tng Thy vn v Mi trng xy dng theo phng php t hp MAGIC
SCENGEN t cc m hnh kh hu ca nhiu nc khc nhau trn th gii trong qu trnh
chun b cho bo co nh gi bin i kh hu th 3 (TAR). Kch bn bin i kh hu
ny c xy dng chi tit cho 7 vng kh hu Vit Nam: Ty Bc, ng Bc, ng
bng Bc B, Bc Trung B, Nam Trung B, Ty Nguyn v Nam B. Ni dung ch yu
ca kch bn bao gm: Mc tng nhit trung bnh (
0
C), mc thay i t l lng ma
v mc nc bin dng vo cc nm: 2020, 2030,, 2100 so vi thi k 1980 - 1999.
Kch bn ny c Nh nc ph duyt vo nm 2009.
V.1.2. Bin i kh hu tnh Qung Nam
Kch bn nhit
Ni dung ch yu trong kch bn nhit l mc tng nhit trung bnh nm cc
ma: xun (3 - 5), h (6 - 8), thu (9 - 11), ng (12 - 2).
Qung Nam, theo kch bn cao mc tng nhit trung bnh nm so vi thi k
1980 1999 vo cc nm 2020, 2050, 2070, 2100 l: 0,4; 1,0; 1,5; 2.4
0
C. Tuy nhin, mc
tng nhit li khc nhau trong cc ma, trong ma h cao hn trung bnh nm cn
trong ma xun, ma thu v ma ng th ngc li, thp hn hoc xp x trung bnh
nm.
Theo kch bn va, mc tng nhit trung bnh so vi thi k 1980 1999 vo
cc nm ni trn ln lt l 0,4; 0,9; 1,4; 1,9
0
C cao hn cht t so vi mc tng ca kch
bn thp: 0,4; 0,9; 1,2; 1,2
0
C.
Khc kch bn cao, trong kch bn va v thp ca nhit trung bnh ma xun,
ma thu v ma ng cao hn ca nm v mc tng ca nhit trung bnh ma h th
ngc li, thp hn ca nm (Bng 37).
Bng 8: Mc tng nhit (
0
C) so vi thi k 1980 -1999 theo kch bn
Mc kch bn Thi k 2020 2050 2070 2100
Cao
thng 12 - 2 0,4 1,0 1,5 2,5
thng 3 - 5 0,4 0,9 1,3 2,2
thng 6 - 8 0,4 1,1 1,7 2,8
thng 9 - 11 0,3 0,7 1,1 1,8
Nm 0,4 1,0 1,5 2,4
Va thng 12 - 2 0,4 1,0 1,5 2,0


81
thng 3 - 5 0,4 1,0 1,5 2,2
thng 6 - 8 0,3 0,7 1,0 1,4
thng 9 - 11 0,4 1,0 1,5 2,1
Nm 0,4 0,9 1,4 1,8
Thp
thng 12 - 2 0,4 1,0 1,2 1,3
thng 3 - 5 0,4 1,0 1,3 1,4
thng 6 - 8 0,3 0,7 0,8 0,9
thng 9 - 11 0,4 1,0 1,3 1,4
Nm 0,4 0,9 1,2 1,2
Kch bn lng ma
Ni dung c bn ca kch bn lng ma l mc tng hay gim hay cn gi l
mc thay i t l lng ma nm vo cc ma: xun, h, thu, ng.
Qung Nam, theo kch bn cao, mc tng lng ma nm so vi thi k 1980 -
1999 vo cc nm 2020, 2050, 2070 v 2100 ln lt l 0,8; 1,9; 3,1; 5,0%. Tuy nhin,
mc thay i tng ng trong cc ma rt khc nhau: gim i trong ma ng, ma xun
v ngc li l tng ln trong ma h v ma thu.
Theo kch bn va, mc tng ca lng ma nm so vi thi k 1980 1999 vo
cc nm ni trn ln lt l 0,3; 0,8; 1,1; 1,5%. Cng nh kch bn cao, mc thay i ca
lng ma trong kch bn va l gim i trong ma ng, ma xun v tng ln trong
ma h v ma thu nhng vi t l thp hn.
Theo kch bn thp, mc tng ca lng ma nm so vi thi k 1980 1999 vo
cc nm ni trn ln lt l 0,3; 0,7; 0,9; 1,0%. Tng t kch bn cao v kch bn va,
lng ma ma ng v ma xun gim i trong khi lng ma ma h v ma thu tng
ln vi t l cn thp hn kch bn va (bng 38).
Bng 9: Mc thay i lng ma (%) so vi thi k 1980-1999 theo kch bn
Mc kch bn Thi k 2020 2050 2070 2100
Cao
thng 12 - 2 -2,2 -5,3 -8,0 -13,9
thng 3 - 5 -3,0 -7,1 -11,0 -18,1
thng 6 - 8 0,8 1,9 3,1 5,0
thng 9 - 11 2,5 6,1 9,3 15,3
Nm 0,7 1,7 2,5 4,1


82
Va
thng 12 - 2 -2,0 -5,4 -7,6 -10,2
thng 3 - 5 -2,8 -7,4 -10,5 -14,2
thng 6 - 8 0,8 2,1 2,9 3,9
thng 9 - 11 2,4 6,3 9,0 12,1
Nm 0,7 1,7 2,4 3,2
Thp
thng 12 - 2 -2,0 -5,1 -3,5 -6,7
thng 3 - 5 -2,8 -7,1 -8,7 -9,3
thng 6 - 8 0,8 1,9 2,4 2,6
thng 9 - 11 2,4 6,0 7,8 7,9
Nm 0,7 1,6 2,0 2,2
Kch bn nc bin dng
Trn cc on b bin Vit Nam, t Bc B, Trung B n Nam B u c chung
kch bn nc bin dng (bng 39). Theo kch bn cao, mc nc bin dng vo cc nm
2020, 2050, 2070 v 2100 l 12; 33; 57; 100 cm trong khi kch bn va d kin mc nc
bin dng trong cc nm ni trn l 12; 30; 46; 75 cm. Theo kch bn thp, mc nc bin
dng vo nm 2050 l 28 cm v nm 2100 l 65 cm.
Bng 10: Mc nc bin dng so vi thi k 1980 1999 (cm)
Kch bn 2020 2050 2070 2100
Thp 11 28 42 65
Va 12 30 46 75
Cao 12 33 57 100
Theo cc kch bn bin i kh hu, khi lng ma trong ma ma l c xu hng
gia tng v mc nc bin tng, l v ngp lt cng c xu hng gia tng mnh m. T
thng 9 n thng 12 hng nm l thi k ma l Qung Nam. Ma ln tp trung t
trung tun thng 10 n thng tun thng 12.
Lng ma ma l t thng 9 - 12 chim t 60 n 76% lng ma nm. Lng
ma ny phn b khng u trn ton lnh th, vng ni Ty Bc c lng ma chim t
60 n 76%, vng ni Ty Nam c lng ma ma l chim t 70 n 76%. V vng
ng bng ven bin, lng ma ma l chim t 75 n 76% lng ma c nm. Lng
ma 1, 3, 5 ngy ln nht cng vi din ma quyt nh n trn l ln hay nh v thi
gian duy tr l trn sng chm hay nhanh. V vy theo cc kch bn bin i kh hu
xc nh c mc thay i t l (%) lng ma qua cc thp k ca th k 21 so vi


83
thi k 1980 1999 ng vi cc kch bn pht thi thp n cao (bng 40)
Bng 40: Mc thay i t l (%) lng ma qua cc thp k ca th k 21 so vi
thi k 1980 1999 ng vi cc kch bn pht thi thp n cao
Trm
Kch bn Thi k 2020 2050 2070 2100

n
g

B1
Nm 0,2 1,5 2,0 2,4
XII-II -1,8 -3,7 -4,6 -4,9
III-V -2,7 -5,8 -7,2 -7,7
VI-VIII 0,8 1,7 2,1 3,1
IX-XI 2,1 4,4 5,4 5,8
B2
Nm 0,0 1,6 2,7 4,0
XII-II -1,5 -3,9 -5,5 -7,4
III-V -2,3 -6,2 -8,7 -11,7
VI-VIII 0,7 1,8 2,6 3,5
IX-XI 1,7 4,6 6,6 8,9
A2
Nm 0,1 1,5 2,9 5,3
XII-II -1,5 -3,7 -5,8 -9,5
III-V -2,5 -5,9 -9,1 -14,9
VI-VIII 0,8 1,8 2,7 4,4
IX-XI 1,9 4,5 6,9 11,3
Q
u

n
g

N
g

i

B1
Nm 1,9 5,1 6,4 6,9
XII-II -0,8 -1,7 -2,1 -2,2
III-V -1,2 -2,4 -3,0 -3,2
VI-VIII 1,5 3,2 3,9 4,2
IX-XI 4,2 8,8 10,8 11,5
B2
Nm 1,4 5,3 8,0 11,1
XII-II -0,7 -1,7 -2,5 -3,4
III-V -1,0 -2,6 -3,6 -4,9
VI-VIII 1,3 3,4 4,8 6,4
IX-XI 3,5 9,2 13,0 17,6
A2
Nm 1,6 5,1 8,4 14,4
XII-II -0,7 -1,6 -2,6 -4,3
III-V -1,0 -2,4 -3,8 -6,2
VI-VIII 1,4 3,2 5,0 8,2
IX-XI 3,7 8,8 13,7 22,4


84
T bng 40 l kt qu tnh ton mc thay i lng ma theo cc kch bn t thp
n cao. Nhn chung, lng ma nm cc trm u c xu hng tng dao ng trong
khong t 2,5 n 15,5% theo cc kch bn. y lng ma gim vo thng 12 - 2 v 3
- 5, trong ma thng 3 - 5 gim nhiu hn so vi ma thng 12 - 2.
Nh ni trn th kch bn nc bin dng c kin ngh l: Kch bn cao
c tnh ton theo kch bn pht thi cao A1FI v Kch bn trung bnh c tnh ton
theo kch bn pht thi trung bnh B2. Bng 41 l mc ngp lt tnh Qung Nam khi
mc nc bin dng theo 2 phng n pht thi cao A1FI v trung bnh B2.
Bng 41: Din tch ngp lt ng vi cc nc bin dng (kch bn cao)
Kch bn
Din tch ngp ng vi cc kch bn (km
2
)
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100
Cao: Mc nc bin dng (cm) 11,6 17,3 24,4 33,4 44,4 57,1 71,1 86,1 102
Qung Nam 1,94 2,08 2,26 2,56 2,93 3,35 3,92 4,50 6,23
Trung bnh: Mc nc bin (cm) 11,7 17,1 23,2 30,1 37,6 45,8 54,5 63,8 73,7
Qung Nam 1,94 2,08 2,23 2,44 2,75 2,97 3,29 3,60 4,03

C th thy vi mc dng ca mc nc bin t 11,6 n 102cm (kch bn
A1FI) v t 11,7 n 73,7cm (kch bn B2) th Qung nam mc ngp lt vng ven
bin kh rng (t 1,94km
2
n 6,23km
2
), thp hn so vi Tha Thin Hu (t 230 n
350 km
2
) nhng cao hn Qung Ngi (t 2 n 6 km
2
).
V.2. XU HNG CA THIN TAI QUNG NAM
Theo kt qu nghin cu ca T chc ng Ty hi ng (EMWF), cc loi thin
tai tc ng ch yu trn a bn tnh Qung Nam c xu hng ngy cng nhiu hn v s
lng v mnh hn v mc tc ng. ng thi c xu hng din bin phc tp, kh
lng hn v hng i, ma nh hng v khu vc nh hng. S liu thu thp c ca
Trung tm kh tng thu vn Qung Nam trong 5 nm gn y th hin xu hng bo
ngy cng nhiu hn.


85
Bng 11: Xu hng thin tai trong 5 nm gn y Qung Nam
TT Loi thin tai 2003 2004 2005 2006 2007
1 Bo
1.1 Bo trn bin ng 7 5 9 10 7
1.2 Bo nh hng n Tnh 4 2 6 4 4
2 S trn lt 4 2 6 4 9
3 Tng lng ma c nm (mm) 2.071 2.009 3.158 2.356 3.440
4 Lc t
4.1 S trn lc min Trung 6 4 8 5 6
4.2 S trn lc Qung Nam 3 3 6 3 1
5 Mc nc triu cao nht (cm) 83 78 84 80 94
6 S t nng nng min Trung 11 9 13 13 9
L lt cng c xu hng ngy cng gia tng do lng ma ln v tp trung, rng
u ngun b thu hp, dng chy thot nc ra bin ngy cng hn ch do c nhiu cng
trnh xy dng dc theo b sng. Do l lt ngy cng gia tng nn mc st l cng c
xu hng ngy cng tng, tim n nguy c mt t sn xut nng nghip, nh ca, ti sn
v ph hu cc cng trnh phc li cng cng ven sng.
Mc nh hng ca mi loi thin tai i vi tng khu vc l khc nhau tu
thuc vo nhng c im ring ca tng khu vc nh v tr a l, a hnh, ngun thu
nhp chnh ca cng ng, mc pht trin c s h tng. T , di tc ng ca
thin tai, cng ng nhng khu vc khc nhau s gp nhng vn khc nhau v cn c
nhng gii php khc nhau trong hot ng phng chng v gim nh hu qu bin i
kh hu.
V.3. D BO XU TH BIN NG CC THIN TAI L LT V HN HN CA
TNH QUNG NAM N NM 2020 C XT N BIN I KH HU
V.3.1. D bo xu th bin ng ca l v ngp lt n nm 2020 tnh Qung Nam
Nh ni trn th kch bn nc bin dng c kin ngh l: Kch bn cao
c tnh ton theo kch bn pht thi cao A1FI v Kch bn trung bnh c tnh ton
theo kch bn pht thi trung bnh B2. Bng 41 l mc ngp lt tnh Qung Nam khi
mc nc bin dng theo 2 phng n pht thi cao A1FI v trung bnh B2.


86
Bng 12: Din tch ngp lt ng vi cc nc bin dng (kch bn cao)
Kch bn
Din tch ngp ng vi cc kch bn (km
2
)
2020 2050 2100
Cao: Mc nc bin dng (cm) 11,6 33,4 102
Qung Nam 1,94 2,56 6,23
Trung bnh: Mc nc bin (cm) 11,7 30,1 73,7
Qung Nam 1,94 2,44 4,03
C th thy vi mc dng ca mc nc bin t 11,6 n 102cm (kch bn
A1FI) v t 11,7 n 73,7cm (kch bn B2) th Qung Nam mc ngp lt vng ven
bin kh rng (t 1,94km
2
n 6,23km
2
), thp hn so vi Tha Thin Hu (t 230 n
350 km
2
) nhng cao hn Qung Ngi (t 2 n 6km
2
).
Vi b thng s m hnh Mike 11 GIS c thit lp, chng ti xc nh din
ngp lt vng h du tnh Qung Nam ng vi cc kch bn bin i lng ma, mc
nc bin dng. Nm 2007 l nm c mc l v ngp lt ln nht trong thi k quan
trc, ng vi tn sut xut hin 1% c chng ti la chn. ng vi trn l ny, mc
ngp theo cc kch bn bin i kh hu nh sau (bng 43).
C th thy rng, din tch ngp ng c xu th tng t 4,76% (nm 2020) ti
14,4% (nm 2100), tuy nhin s bin ng din tch ngp ng trong tng cp ngp rt
khc nhau. Din tch ngp cp 1 (di 1m nc) c xu hng khng thay i nhiu,
thm tr cn thu hp v din nhng cp ngp 5 (trn 4m) tng rt ln, n nm 2100, din
tch ngp trn 4m tng 1,8 ln so vi nm 2007 khi cng gp trn l c tn sut xut hin
1%. Nh vy c th thy rng vng ng bng Qung Nam c din tch ngp khng tng
nhiu nhng su ngp lt tng rt ln.
Bng 13: Din tch ngp lt h du ng vi cc kch bn bin i kh hu
Cp ngp
Hin ti
2007
Nm 2020 Nm 2050 Nm 2100
Din
tch
(km
2
)
So vi
2007
(%)
Din
tch
(km
2
)
So vi
2007
(%)
Din
tch
(km
2
)
So vi
2007
(%)
0-1m 202,5 201,6 -0,44 200,5 -0,99 202,6 0,05
1m-2m 148,2 155,2 4,72 158,5 6,95 162,1 9,38
2m-3m 138,7 152,1 9,66 152,3 9,81 152 9,59
3m-4m 75,1 82,3 9,59 90,62 20,67 117 55,79
>4m 19,23 20,31 5,62 23,99 24,75 34,15 77,59
Tng (km
2
) 583,73 611,51 4,76 625,91 7,23 667,85 14,41


87

Hnh 3: Din tch ngp nm 2007 (ng vi tn sut 1%)

Hnh 4: Din tch ngp nm 2020 (ng vi tn sut 1%)


88

Hnh 5: Din tch ngp nm 2050 (ng vi tn sut 1%)

Hnh 6: Din tch ngp nm 2100 (ng vi tn sut 1%)


89
V.3.2. D bo xu th hn hn theo kch bn Bin i kh hu n nm 2020 tnh
Qung Nam
Tc ng ca bin i kh hu n hn hn Qung Nam c nghin cu thng
qua vic xy dng kch bn hn hn cho khu vc ny. Cn c vo tnh cht trin min ca
hn hn vng kh hu Nam Trung b ni chung v Qung Nam ni ring vi kt qu i
chiu cc ch s hn c vi cc yu cu v ch s hn hoc phc v xy dng kch bn
bin i kh hu, trn chng ti xc nh ch s hn hn vi cc thnh t sau y:
(1) Tn ch s: di ma hn
(2) n v trc lng: Thi gian ko di, tnh bng thng hoc bng ngy
(3) iu kin xut hin v tn ti hn
Hn xut hin v tn ti trong c ma v c xc nh thng qua cc tiu ch sau
y:
(a) Trong thi gian t thng XI n thng 1V tng lng ma 3 thng lin tip
khng qu 60mm.
(b) Trong thi gian t thng 1V n thng V tng lng ma khng qu 70mm
(c) Trong thi gian t thng V n thng 1X tng lng ma 2 thng lin tip
khng qu 100mm.
i vi bt c a phng no trong khu vc, c coi l tn ti hn khi tha mn
cc iu kin sau y:
- Tn ti hn ng xun vi iu kin (a), (b)
- Tn ti hn ma l vi iu kin (c)
- Tn ti hn 2 v vi iu kin (a) v (c) hoc (b) v (c).
+Cp hn: Cp hn c phn nh da trn di ma hn v c 8 cp hn vi ch
tiu sau y:
Cp 0: H <3 Cp 4: H =6
Cp 1: H =3 Cp 5: H =7
Cp 2: H =4 Cp 6: H =6
Cp 3: H =5 Cp 7: H > 9
Nh phn tch trong phn II ca bo co ma hn Qung Nam xy ra t
thng 1 n thng VI, thng VII. Mt trong nhng c tnh quan trng ca hn l s tch
ly qu trnh thiu ht ma theo thi gian, dn n hn ngy cng nng. Xt v mc
thiu nc cng nh tnh trng thiu nc nh hng ca hn v cui ma cng nghim
trng. D dng pht hin thi gian ch yu cao im ca ma hn Qung Nam l t


90
thng VI n thng VIII, y l c s xc nh c trng tng ng ph bin trong
kch bn l nhit ma h (VI VIII).
hnh dung c mi quan h i th gia hn vi nhit v lng ma,
chng ti kho st chun sai ca hn, nhit trung bnh ma h v lng ma ma h
trn cc a im tiu biu vo 10 nm hn nng nht: 1963, 1969, 1977, 1979, 1983,
1987, 1993, 1998, 2002, 2005 v 10 nm hn t nht hoc khng hn: 1961, 1971, 1976,
1978, 1982,1985, 1989, 2000, 2001, 2007.
y hn nng l nhng nm c tng s thng hn t 28 tr ln v hn nh l
nhng nm s thng di 16. Trong bng , H l chun sai thng hn, T l chun sai
nhit trung bnh ma xun v R l chun sai lng ma ma xun.
Bng 14: Chun sai s thng hn, nhit trung bnh v lng ma trong 10 hn
nng v 10 nm hn nh
Nm
Nng
Nm
Nh
H T R H T R
1963 - - 1961 - - +
1969 + + - 1971 + - +
1977 + + - 1976 + - -
1979 + - + 1978 + - -
1983 + + + 1982 - - -
1987 - + - 1985 - - +
1993 + + + 1989 + - +
1998 + + - 2000 - - +
2002 + + + 2001 - - +
2005 + + 2007 - + -
C th nhn nh nh sau :
1) Vo nhng nm hn nng ca khu vc, phn ln chun sai hn ca cc ni u
dng, t trng chun sai dng i vi tnh Qung Nam thay i tng i thp v
trong nhng nm hn nh, chun sai hn m tng i thp Qung Nam.
2) T trng chun sai dng v khng ca nhit vo nhng nm hn nng cng
nh t trng chun sai m v khng ca nhit vo nhng nm hn nh ph bin trn
80%.


91
3) T trng chun sai m ca lng ma vo nhng nm hn nng cng nh t
trng dng ca lng ma vo nhng nm hn nh ph bin trn 50%.
Mi quan h gia di ma vi thi gian (t), nhit (T) v lng ma (R)
trong thi k ch yu ca ma hn c c kt trong bng 46.
Bng 15: Mt s c trng v tc xu th ca hn ti trm Nng
c trng yu t K hiu n v tnh Gi tr
di ma hn H thng 2,89
lch tiu chun ca di ma hn S(H) thng 2,12
Nhit trung bnh trong ma hn T
0
C 29,1
lch tiu chun ca T trong ma hn
ST
0
C 0,37
Lng ma trong ma hn R mm 314
lch tiu chun ca R trong ma hn SR mm 100
Tc xu th ca H tnh theo thi gian t b
1
(Ht) thng/nm 0,0069
H s tng quan gia H v t r(Ht) thng/
0
C 0,0444
Tc xu th ca H theo T b
1
(H
T
) 0,8018
H s tng quan gia H v T r(H
T
) 0,1430
Tc xu th ca H theo R b
1
(H
R
) -0,016
H s tng quan gia H v R r(H
R
) thng/10mm -0,3037
Tc xu th ca T theo thi gian t b
1
(Tt) 0,0005
H s tng quan gia T v t r(Tt)
0
C/nm 0,0111
Tc xu th ca R theo thi gian t b
1
(Rt) mm/nm 2,1185
H s tng quan gia R v t r(Rt) 0,1993
D dng nhn thy, di ma hn tng ln theo nhit vi tc t 0,80
0,88 thng/
0
C khu vc Qung Nam (biu hin qua trm Nng), trong khi , di
ma hn gim i theo lng ma vi tc 0,016 0,155thng/10mm.
y chnh l c s d tnh mc ko di hay rt ngn ma hn khi nhit
tng ln v lng ma thay i theo kch bn bin i kh hu y.
D bo mc tng di ma hn theo cc kch bn bin i kh hu: Theo kch
bn bin i kh hu cho Vit Nam, Qung Nam nhit trung bnh nm tng ln 0,4
0
C
vo nm 2020; 0,9 1,0
0
C vo nm 2050 v 1,2 2,4
0
C vo nm 2100 v theo kch bn


92
cao mc tng nhit vo ma h cao hn ca c nm, cn theo kch bn thp th ngc
li lng ma tng khong 1,5 2,0%. Tuy nhin, lng ma khng tng trong tt c cc
ma m gim i trong ma ng v ma xun v vy, hn bt u t ma xun ko di v
ht sc khc nghit vo ma h cng v cui ma cng nghim trng. Trong gn 50 nm
qua, di ma hn tng ln khi nhit tng cng vi lng ma gim v ngc li,
gim i khi nhit gim v lng ma tng. l c s khoa hc ch yu tnh mc
tng ca di ma hn khi lng ma thay i theo kch bn bin i kh hu Qung
Nam trong th k 21. Vo nm 2020, di ma hn tng ln 12 ngy theo kch bn cao
v 7 ngy theo kch bn thp; vo nm 2050, tng ln 39 ngy theo kch bn cao v 16
ngy theo kch bn thp. n nm 2100, mc tng s l 65 ngy theo kch bn cao v 21
ngy theo kch bn thp
Bng 16: Mc tng di ma hn do bin i kh hu
Mc
kch
bn
Do nhit tng so vi
thi k 1980 1999
Do lng ma thay i so
vi thi k 1980 1999
Do bin i kh hu so vi
thi k 1980 1999
2020 2050 2070 2100 2020 2050 2070 2100 2020 2050 2070 2100
Cao 12 26 41 67 0 -1 -2 -3 12 25 39 65
Va 7 17 24 34 0 -1 -1 -2 7 16 23 32
Thp 7 17 19 22 0 -1 -1 -1 7 16 18 21
Tc ng ca bin i kh hu n tnh trng hn hn trn a bn tnh Qung
Nam da trn mc tng ca nhit , mc thay i ca lng ma v mc tng di
ma hn. y hn thng xy ra trong ma xun v c ma h vi di trung bnh
ma hn khong 2,5 3,5 thng. Nhng nm hn nng, hn bt u t cui ma ng,
qua ma xun v tr nn gay gt trong ma h. Nhng nm hn nh, hn ch b gn trong
mt vi thng ma xun hay ma h. So vi thi k 1980 1999, di ma hn di
thm 10 15 ngy song tim nng ma hn ch mc tng i nghim trng trn mt
s huyn ng bng ven bin hoc trung du nh Thanh Bnh, Ni Thnh (Qung Nam).


93
KT LUN
Tnh Qung Nam nm trung tm di duyn hi min Trung - ni chu nhiu
thin tai trn lnh th nc ta, trong thin tai lin quan n dng chy nh l lt v
hn hn c xp hng u v phm vi nh hng, mc nghim trng v s ln xut
hin. L lt v hn hn cng l loi thin tai gy thit hi ln nht v kinh t, mi trng
v x hi. C th ni, tnh Qung Nam, thin tai lin quan n dng chy nh l lt v
hn hn lun lun gn vi ngho i v ph hy mi trng sinh k. Cng vi s bin i
kh hu ton cu, cc tai bin thin nhin y ngy cng gia tng c v tn sut ln
cng . Thin tai lun gy ra nhiu thit hi v mt dn sinh kinh t ng thi cng l
nhn t hn ch s pht trin kinh t - x hi.
Thc hin phng chm Ch ng phng, trnh, thch nghi pht trin.
gp phn gim nh thin tai, trong nhng nm va qua, tnh Qung Nam thc hin
nhiu bin php cng trnh, phi cng trnh thng qua cc hot ng: Nng cao nhn thc
ca cng ng v phng trnh thin tai; Nng cao kh nng d bo, cnh bo bo l, kh
nng qun l lu vc sng; tin hnh quy hoch, xy dng cc cng trnh phng, chng
gim nh thin tai cng trnh c s h tng; thc hin quy hoch di di dn ra khi vng
thng xuyn b thin tai uy hip. Chuyn i ma v, c cu cy trng, vt nui ph hp
vi c th thin tai ca vng ng bng ven bin, vng trung du min ni. Nhng hot
ng ni trn em li hiu qu to ln, gp phn pht trin kinh t - x hi n nh trn
a bn tnh.
Trong iu kin kh hu, thi tit c nhng bin i, thin tai din bin ngy cng
phc tp, m bo pht trin kinh t x hi ca tnh n nh, bn vng cng tc quy
hoch, k hoch pht trin phi gn lin vi quy hoch, k hoch phng chng thin tai
trn a bn.




94
TI LI U THAM KHO

[1] B Ti nguyn v Mi trng, 2009, Kch bn bin i kh hu, nc bin dng
cho Vit Nam, H Ni.
[2] Nguyn Lp Dn, 2005: Bo co tng kt ti Nghin cu c s khoa hc cho
cc gii php tng th d bo phng trnh l lt min Trung m s KC 08-12.
Lu tr ti Trung tm Thng tin Khoa hc v cng ngh Quc Gia, B Khoa hc v
Cng ngh, H Ni.
[3] Nguyn Trng Hiu, 1995, Phn b hn hn v tc ng ca chng Vin Kh
tng Thy vn, H Ni.
[4] Nguyn Kim Ngc, 2003: Bo co tng kt ti Nghin cu cn bng v quy
hoch tng th khai thc s dng bn vng cc ngun nc phc v pht trin kinh
t x hi tnh Qung Nam. Bo co lu tr ti S Khoa hc Cng ngh Qung
Nam, H Ni.
[5] Nguyn c Ng v nnk, 2002, Tm hiu v hn hn v hoang mc ha, Nh xut
bn Khoa hc v k thut, H Ni.
[6] BCHPCLB QUNG NAM, 1999: Bn phm vi ngp lt ln nht h lu sng
Thu Bn - Tam K, nm 1999, t l 1/100.000, Tam K.
[7] T CHC HP TC QUC T NHT BN J I CA, 2003: Nghin cu v
pht trin v qun l ti nguyn nc ton quc ti Nc CHXHCN Vit Nam. Bo
co lu tr B Nng nghip v pht trin nng thn, H Ni
[8] TNG CNG TY IN LC VIT NAM, 2003, Quy hoch thy in Quc
Gia, Bo co lu tr PECC1, H Ni.



95
MC LC
M U ...................................................................................... Error! Bookmark not defined.
I. TNG QUAN NGHIN CU V PHNG PHP NGHIN CUError! Bookmark
not defined.
I.1. TNG QUAN NGHIN CU ...............................Error! Bookmark not defined.
I.2. PHNG PHP NGHIN CU ...........................Error! Bookmark not defined.
I.2.1. Phng php iu tra, kho st ngoi thc a Error! Bookmark not defined.
I.2.2. Phng php thng k .....................................Error! Bookmark not defined.
I.2.3. Phng php m hnh ton ..............................Error! Bookmark not defined.
I.2.4. Phng php nh gi tng hp trn quan im h thngError! Bookmark
not defined.
I.3. C S TI LIU ..................................................Error! Bookmark not defined.
I.3.1. Mng li trm quan trc kh tng ................Error! Bookmark not defined.
I.3.2. Mng li trm quan trc thy vn ..................Error! Bookmark not defined.
II. C IM IU KIN T NHIN TC NG HNH THNH DNG CHY
CC OAN TRN LU VC SNG VU GIA THU BN Error! Bookmark not defined.
II.1. C IM KH HU .........................................Error! Bookmark not defined.
II.1.1. c im kh hu trong ma ma gy l ln v ngp ltError! Bookmark
not defined.
II.1.2. Cc iu kin kh hu trong ma kh tc ng n thin tai hn hn .... Error!
Bookmark not defined.
II.2. C IM A L T NHIN .........................Error! Bookmark not defined.
II.2.1. c im a hnh, a cht, a mo .............Error! Bookmark not defined.
II.2.2. Lp ph th nhng .......................................Error! Bookmark not defined.
II.2.3. Thm thc vt.................................................Error! Bookmark not defined.
II.2.4. Hnh thi lu vc sng sui ............................Error! Bookmark not defined.
III. C IM TI NGUYN NC TNH QUNG NAMError! Bookmark not
defined.
III.1. PHN B TI NGUYN NC MT THEO KHNG GIAN ............... Error!
Bookmark not defined.
III.2. PHN B TI NGUYN NC MT THEO THI GIAN................ Error!
Bookmark not defined.
III.2.1. Dng chy l .................................................Error! Bookmark not defined.
III.2.2. Dng chy kit ..............................................Error! Bookmark not defined.


96
IV. CC TAI BIN LIN QUAN N TI NGUYN NC TNH QUNG NAM
....................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
IV.1. KHI QUT CHUNG V THIN TAI TRN A BN TNH QUNG NAM
.....................................................................................Error! Bookmark not defined.
IV.2. THIN TAI L V NGP LT TNH QUNG NAMError! Bookmark not
defined.
IV.2.1 Thit hi do thin tai l v ngp lt tnh Qung NamError! Bookmark not
defined.
IV.2.2. c im l v ngp lt trn a bn tnh Qung NamError! Bookmark not
defined.
IV.2.3. S dng m hnh MIKE 11 GIS xy dng bn ngp lt trn a bn tnh
Qung Nam ng vi cc trn ma l in hnh .........Error! Bookmark not defined.
IV.3. THIN TAI HN HN CA TNH QUNG NAMError! Bookmark not
defined.
IV.3.1. Thit hi do hn hn ca tnh Qung Nam.....Error! Bookmark not defined.
IV.3.2. La chn ch s kh hn nh gi hn hn tnh Qung Nam ............... Error!
Bookmark not defined.
IV.3.3. Hin trng kh hn ca tnh Qung Nam.......Error! Bookmark not defined.
V. BIN I KH HU V NHNG TC NG CA BIN I KH HU N L
LT V HN HN .................................................................... Error! Bookmark not defined.
V.1. BIN I KH HU VIT NAM V TNH QUNG NAM ............. Error!
Bookmark not defined.
V.1.1. Bin i kh hu Vit Nam ...........................Error! Bookmark not defined.
V.1.2. Bin i kh hu tnh Qung Nam ................Error! Bookmark not defined.
V.2. XU HNG CA THIN TAI QUNG NAMError! Bookmark not
defined.
V.3. D BO XU TH BIN NG CC THIN TAI L LT V HN HN
CA TNH QUNG NAM N NM 2020 C XT N BIN I KH HU
.....................................................................................Error! Bookmark not defined.
V.3.1. D bo xu th bin ng ca l v ngp lt n nm 2020 tnh Qung Nam
.................................................................................Error! Bookmark not defined.
V.3.2. D bo xu th hn hn theo kch bn Bin i kh hu n nm 2020 tnh
Qung Nam ..............................................................Error! Bookmark not defined.
KT LUN .................................................................................. Error! Bookmark not defined.


97
TI LIU THAM KHO........................................................... Error! Bookmark not defined.