Het land dat nooit was

Thierry Debels Encyclopedie van fraude, zwendel en

bedrog

Veel oplichters zouden nog een puntje kunnen zuigen aan

wat Gregor MacGregor in het begin van de 19de eeuw
deed om waardeloze moerasgrond te verkopen. Hij stelde
zelfs een boek samen van maar liefst 350 bladzijden met
illustraties hoe de omgeving eruit zag.

MacGregor was ook in het bezit van een detailleerde

map waarop hij de grondeigenaars precies kon aantonen
waar hun stuk grond lag. Bovendien had hij een aantal
getuigen betaald om te vertellen hoe mooi het er wel
was. En als toetje: valse arbeidscontracten om daar
onmiddellijk aan de slag te gaan. Niet verwonderlijk dus
dat een heleboel mensen in de val trapten.

Het land was er wel. Alleen, de omgeving zag er iets

anders uit dan wat de tekeningen in het boek toonden.
Het ging immers over waardeloze moerasgrond in wat
vandaag Nicaragua is. De grond kreeg hij van een
Indiaans opperhoofd. MacGregor was niet alleen een
oplichter maar ook een megalomaan. Hij noemde de
moerasgrond het land van Poyais en zichzelf ‘His Serene
Highness Gregor I’, Prins van Poyais. Zijn vrouw werd
uiteraard Princes van Poyais. En de fictieve hoofdstad
luisterde naar de naam St-Joseph.

MacGregor werd in 1786 (andere bronnen spreken over

1791) in Schotland geboren. Hij begon zijn carrière in
het Britse leger en belandde in 1811 in Caracas, waar hij
van Bolivar persoonlijk zijn opdracht zou ontvangen om
Latijns-Amerika te bevrijden. Tijdens die
bevrijdingsoorlog belandde hij op dag in Nicaragua en
startte er zijn oplichting.

Terug in Londen, in 1820 of 1821, werden de Prins en

Princes zonder achterdocht ontvangen in de hoogste
kringen en kon de verkoop van de grond starten.
Avonturiers konden moerasgrond kopen voor 4 shilling
per acre. Op korte tijd haalde MacGregor 200.000
Engelse ponden op. Tegelijk slaagde hij erin leningen af
te sluiten om zijn projecten in Poyais te financieren.
Certificaten van dergelijke leningen zijn op dit moment
trouwens wél iets waard. Sommige verzamelaars betalen
er grif 750 euro voor.

Net zoals hedendaags oplichter Elmar Koch zou

MacGregor zijn oplichting gewoon verderzetten in een
ander land, toen de grond in Engeland te heet onder zijn
voeten werd. Een beperkt aantal avonturiers van het
eerste uur slaagde er immers in terug te keren naar
Londen met de melding dat het land van Poyais niet
bestond en dat ze werden bedot. Volgens sommige
berichten zouden de inwoners van Londen deze verhalen
in eerste instantie niet willen geloven. Ze dachten –
onterecht – dat het een of andere truc was van malafide
tussenpersonen. Uiteindelijk kwam de fraude toch uit en
vluchtte MacGregor naar Frankrijk. Daar haalde hij nog
eens 300.000 pond op. Na die slag vluchtte MacGregor
naar Venezuela en stierf er in 1845.

Volgens sommige waarnemers zou een dergelijke fraude

vandaag niet meer mogelijk zijn. Auteur Robin Kirk
beweert dat ‘in het tijdperk van CNN en internet,
dergelijke oplichting gewoon onmogelijk is’. Kirk heeft
ongelijk. Denk maar aan Koch. De man werd eerst in
Duitsland veroordeeld en kon daarna ongestoord zijn
gang gaan in Nederland en België. Op het internet was er
toen al voldoende informatie beschikbaar over de man.
En nog niet zo lang geleden werd er waardeloze
woestijngrond verkocht in de VS. Sommige zaken zullen
nu eenmaal nooit veranderen.