You are on page 1of 18

TRASHEGIMA LIGJORE TRASHGIMIA ME LIGJ

I. RRETHI I TRASHGIMTARVE LIGJOR

Sic e kemi trajtuar dhe n leksionin e mparshm trashgimia haset n dy llojet e saj, trashgimi ligjore dhe trashgimi testamentare. Trajtimi kryesor n vendin ton I bhet trashegimis me ligj pr vet faktin se akoma nuk sht arritur q t bhet pjes e kulturs s administrimit t pasuris me testament, duke qn se vijm nga sistemi komunist ku edhe prona private ishte e kufizuar dhe nuk l hapsira q cdo subjekt t administroj pronn e tij. Pr kt arsye trashgimia ligjore sot e ksaj dite sht akoma m e prhapur kalimi I pronsis pas vdekjes s subjekt me ligj, sipas radhs s trashgimtarve. N baz t trashgimis ligjore qndron marrdhnia familjare ndrmjet

trashgimlnsit dhe trashgimtarit. Kjo marrdhnine sht rndsia kryesore e trashgimis ligjore pr aq koh sa prfshihen t afrmit deri n shkall t gjasht ku n fund sht shteti. Kshtu edhe Kodi civil n nenin 360 e prcakton mjaft qart se cilt mund t jen subjektet q prfitojn nga pasuria trashgimore. Neni 360 Trashgimtart ligjor jan fmijt, fmijt e fmijve, bashkshorti, prindrit, vllezrit e motrat dhe fmijt e vllezrve e t motrave t paravdekur, gjyshi e gjyshja e t paralindurit e tjer, personat e paaft pr pun n ngarkim t trashgimlnsit, t afrmit e tjer deri n shkalln e gjasht, si dhe shteti. Kta thirren n trashgim sipas rradhs t caktuar n kt Kod.

Nga neni i msiprm paraqet interes t trajtojm dy probleme t rndsishme: - S pari analiza e trashgimtarve ligjor - S dyti mekanizmi i funksionimit t trashgimis ligjore
08.06.2013 Page 1

TRASHEGIMA LIGJORE

Fillojm me trajtimin e secilit trashgimtar ligjor duke e nisur me femijt e trashgimlnsit t cilt jan pasardhsit m t afrt t trashgimlnsit dhe lidhja midis ktij t fundit dhe femijve t tij mund t jet lidhje gjaku ose lidhje nga birsimi. N rastin kur kemi t bjm me lidhje gjaku fmijt mund t jen nga martesa ose jasht saj, por sic e kemi thn se legjislacioni jon ka element demokratik se kto femij trajtohen nj lloj si brnda martess ashtu edhe ato jasht martese, pr m tepr kan dhe mbrojtjen e vecant nga ligji Kushtetuta Neni 54 1. Fmijt, t rinjt, grat shtatzna dhe nnat e reja kan t drejtn e nj mbrojtjeje t veant nga shteti. 2. Fmijt e lindur jasht martese kan t drejta t barabarta me t lindurit nga martesa. 3. do fmij ka t drejt t jet i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytzimi dhe prdorimi pr pun, e veanrisht nn moshn minimale pr punn e fmijve, q mund t dmtoj shndetin, moralin ose t rrezikoj jetn a zhvillimin e tij normal. Sigurisht q kjo garanci kushtetuese nuk kufizohet vetm tek problemet e trashgimis por tek t gjitha marrdhniet juridike. Gjithashtu kt garanci e prforcon edhe Kodi Civil n : Neni 362 (Ndryshuar paragrafi i par me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 24) Fmijt e lindur jasht martese, kur atsia ose mmsia sht njohur rregullisht, si dhe fmijt e birsuar barazohen me fmijt e lindur nga martesa. I birsuari nuk trashgon n familjen e origjins s tij dhe as kjo nuk e trashgon at.

08.06.2013

Page 2

TRASHEGIMA LIGJORE
Ktu vlen t sqarojm se fmij t lindur nga martesa jan fmijt q kan lindur brnda 300 ditve nga data e zgjidhjes s martess ose shpallja e pavlefshme e saj. Birsimi sht instituti q bn kalimin nga e fmijs nga familja biologjike tek familja birsuese dhe ktu me logjik mund t kuptojm se fmija i birsuar nuk prfiton nga pasuria trashgimore e familjes biologjike por vetm nga familja birsuese dhe anasjelltas. Rast prjashtimor sht kur i birsuari sht fmij i bashkshortit tjetr dhe n kt rast i birsuari nuk e humbet t drejtn pr t trashguar n familjen e origjins. b) Kategoria tjetr e trashgimtarve jan edhe bashkshorti/ja

pasjetues/e . Tashm sht i qart parimi i barazis ndrmjet burrit dhe gruas n cdo t drejt dhe ska pse t bj prjashtim edhe n trashgim. Thirrja n trashgim e bashkshortit bazohet n kushtin e ekzistencs s martess. Vetkuptohet se nuk do t thirret n trashgim ish bashkshorti apo bashkshorti i nj martese t deklaruar t pavlefshme. c) Kategoria tjetr q thirren n trashgim jan prindrit e

trashgimlnsit N kt kategori prfshihen nna dhe babai i trashgimlnsit, por dhe birsuesi i tij. d) vllezrit dhe motrat jan kategoria e personave t trashgimtarve ligjor. N kt pik vlen t prmendim parimin e barazis n lidhje me vllezrit dhe motrat gjermen, vllezrve edhe motrave uterin, vllezrve he motrave konsaguin, pr t cilt nuk bhet dallim pr ta dhe pr pjesn trashguese t tyre. N rast t vdekjes s ktyre subjekteve si trashgimtar ather n trashgim thirren fmijt e tyre me zvendsim dhe vihen n t njjtn radh me tezet, hallat, dajat dhe xhaxhallart..

08.06.2013

Page 3

TRASHEGIMA LIGJORE
e) Nj tjetr radh trashgimtarsh jan gjyshi edhe gjyshja Prindrit e nns dhe t babait dhe t birsuesve t trashgimlnsit, duke br dallimin nga t paralindurit e tjer. Ktu sht e rndsishme t ndalemi te fakti s strgjyshrit nga ana e tyre nuk jan n kt grup trashgimtarsh, jan n grup m vete. Gjithashtu vlen pr tu prmendur fakti se ligji nuk bn dallim ndrmjet gjyshit e gjyshes si trashgimtare. f) Nj kategori e vecant e personave n trashgim jan edhe personat e paaft pr pun q jan n ngarkim t trashgimlnsit. Kta persona prbjn nj kategori t vecant t personave q thirren n trashgim pr arsye se kta persona nuk prfitojn nga trashgimi si kriter i lidhjes s gjakut por pr shkak t parimeve t humanizmit. Prderisa nj person jeton n familjen e

trashgimlnsit dhe sht n kujdesin e tij pr aq koh se nuk ka mundsi t punoj edhe n kohn e vdekjes s trashgimlnsit, ai person t prfshihet n radhn e trashgimtarve ligjor, madje q n radhn e dyt t tyre. Kur flasim pr personat e paaft pr pun mendojm se nuk kan lidhje gjaku me trashgimlnsin sepse kto persona trashgojn sipas lgjit si t afrm t trashgimlnsit sipas radhs prkatse. Pra bjn pjes vetm ato persona q nuk kan lidhje gjaku me trashgimlnsin por kan qn n ngarkim t tij dhejan t paaft pr pun. Personi i paaft pr pun thirret si trashgimtar ligjor po t plotsoj disa kushte tprcaktuara: a) T jet i paaft pr pun n kohn e vdekjes s trashgimlnsit b) T ket bashkjetuar si antar i familjes s trashgimlnsit t paktn pr nj vit c) T ket qn n ngarkim t trashgimlnsit Trajtojm secilin kriter m vete

08.06.2013

Page 4

TRASHEGIMA LIGJORE
Kshtu mjaft qart e ka prcaktuar dhe legjislatori n Kodin Civil pr kushtet q duhet t plotsoj personi i paaft pr pun Neni 363 N radh te dyt thirren n trashgim prindrit e trashgimlnsit dhe personat e paaft pr pun, t cilt t paktn 1 vit para vdekjes s trashgimlnsit, bashkjetonin me at si antar t familjes dhe n ngarkim t tij.

- Lind pyetja se kur duhet konsideruar nj person i paaft pr pun? Kshtu dhe ksaj i sht prgjigjur Kodi civil n nenin Trashgimtari i paaft pr pun Neni 371 Trashgimtar t paaft pr pun jan ata q n kohn e vdekjes s trashgimlnsit nuk kan mbushur moshn 16 vje, ose 18 vje kur vazhdojn msimet, burrat q kan mbushur moshn 60 vje dhe grat q kan mbushur moshn 55 vje si dhe, pavarsisht nga mosha, ata q jan invalid t grupit t par dhe t grupit t dyt.

N analiz t norms s msiprme nxjerrim nj sr kriteresh t cilat sht e nevojshme t analizohen m vete duke filluar: Kriteri i moshs T gjith ata q nuk kan mbushur 16 vjec, pra ky sht nj kriter specifik q nuk krkon ndonj kusht tjetr prvec t qnurit nn 16 vjec dhe ai kriteri i cili u prmend n normn e msiprme q duhet t jet n kujdes t trashgimlnsit n momentin e vdekjes s ktij t fundit. Nn 18 vjecka t bj me kriterin mosh dhe me kriterin tjetr plotsues q sht t jet me studime Sipas ligjit pr SSH duhet t bjm nj tjetr interpretim n lidhje me moshn 60 vjec dhe 55 vjec, duke qn se ka ndryshuar kjo mosh dhe tashm mund t themi se duhet prcaktuar mosha 60 dhe 65.
08.06.2013 Page 5

TRASHEGIMA LIGJORE
Kriteri i fundit sht shndetsor, q prcaktohet menjher sipas raportit mjeksor.

Kushti fillestar q kemi prcaktuar pr personin e paaft pr pun sht q ai duhet t ket jetuar t paktn nj vit n shtpi me trashgimlnsin, si pjes e familjes dhe t jet trajtuar nga ata si pjes e tyre. Ktu nuk prfshihen subjektet q kan marr me qira ambjentet apo prdorin ambjentet e shtpis.

Kushti i tret sht se trashgimtari i paafte per pune, t ket qn n kujdesin e tij, pra q ky person t ket bazuar jetesn e tij nga ndihma dhe t ardhurat e trashgimlnsit. N kt rast sht e domosdoshme q kto t ardhura ose ndihma t trashgimlnsit t jen dhn n mnyr t vazhdueshme dhe sistematike dhe jo vetm pr nj ose disa her dhe kjo ndihm t jet e till q person i paaft t ket mbshtetur jetesn e tij.

Me plotsim t ktyre kushteve cdo person i paaft fiton t drejtn pr tu thirrur si trashgimtar ligjor, pavarasisht nse ka lidhje gjaku t afrt apo t largt me trashgimlnsin, qoft ai si person q bashkjeton si burr ose si grua pa lidhur martes t ligjshme e trashgimlnsin. g) Rrethi i trahsgimatrve ligjor zgjerohet me tej duke perfshire ne kategorne e trashgimtareve edhe te afermit e tjere te trashegimlenesit deri ne shkalle te gjashte. Ligji ne kete pike nuk e percakton se cilet do te perfshihen ne te aferm deri ne shkalle te gjashte, por mund te merret per ungjit, emtat, dajat dhe tezet dhe femijet e tyre (kusherinjte e trashegimlenesit). Eshte mjaft me rendesi per te percaktuar se nuk behet dallim midis vijes atesore dhe amesore.

08.06.2013

Page 6

TRASHEGIMA LIGJORE
h) Trashegimtari i fundit qe ligji parashikon, ne mungese te te gjithe trashegimtareve te tjere eshte shteti. Shteti si trashegimtar i fundit ligjor, behet edhe atehere kur trashegimlenesi ka trashegimtare deri ne rradhen e gjashte, por keta jane bere te padenje per te trasheguar, kane hequr dore nga trashegimi, apo jane perjashtuar nga trashegimi. Ne kete pike vlen per tu permendur se shteti kur fiton pasurine e trashegimise, merr te drejtat mbi pasurin trashegimore , por edhe detyrimet. Neni 367 Shteti nuk prgjigjet pr detyrimet e trashgimlnsit tej vlefts s pasuris t fituar.

Keshtu duhet interpretuar fakti se sa pergjigjet shteti per kete pasuri dhe ne kete pike eshte percaktuar se, detyrimet e de-cuius-it qe tejkalojne pasurine e lene ne trashegim, nuk i paguan shteti. Shteti asnjehere nuk fiton nje trashegimi ne borxh, neqofte se ky borxh eshte me i madh se pasuria trashegimore. THIRRJA NE TRASHEGIM E TRASHEGIMTAREVE LIGJORE

Me lart percaktuam nocionin e kategorise se trashegimtareve ligjore, per te cilen vlen te permendim se trajtuam mjaft qarte se kush jane keta subjekte qe mund te perfitojne, por menyra se si thirren ne trashegim eshte ne baze te nje kriteri tjeter qe e quajme rradhe e thirrjes ne trashegimi. Kjo rradhe eshte ajo per te cilen kemi folur dhe kemi thene qe rradha me e afert perjashton ate me te larget. Rradha e thirrjes ne trashegim vendos ligjesine e thirrjes ne trashegim te trashegimtareve. Nga interpretimi i dispozitave ligjore, veme re se kategorite e trashegimtareve mund te jene konkuruese me njeratjetren, atehere kur trashegimtaret qe i perkasin nje kategorie, thirren ne trashegim me trashegimtarin e nje kategorie tjeter. Por kategorite e trashegimtareve mund te jene edhe perjashtuese, atehere kur thirrja e njeres prej tyre perjashton thirrjen e kategorise tjeter.

08.06.2013

Page 7

TRASHEGIMA LIGJORE
Neni 361 (Ndryshuar paragrafi i tret me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 23) N rradh t par thirren n trashgim fmijt dhe bashkshorti i aft ose i paaft pr pun, duke trashguar secili n pjes t barabarta. Kur nj nga fmijt ka vdekur para trashgimlnsit, sht br i padenj pr t trashguar, ka hequr dor nga trashgimi, ose sht prjashtuar nga trashgimi, n vend t tij hyjn me zvendsim fmijt e tij dhe kur pr shkaqet e siprme nuk mund t jen trashgimtar, vijn n trashgim t paslindurit e tyre pa kufizim. N kt rast, pjesa e prindit q nuk trashgon, ndahet ndrmjet t paslindurve n pjes t barabarta. Kur prve bashkshortit, nuk ka trashgimtar t tjer, t radhs s par, n trashgimi thirren ata t radhs pasardhse, t parashikuar n nenin 363 t ktij Kodi dhe kur nuk ka t till, thirren trashgimtart e radhs tjetr pasardhse, t parashikuar n nenin 364 t ktij Kodi. N do rast bashkshorti merr 1/2 pjes t trashgimit. Kur nuk ka trashgimtar t radhve t siprme, trashgimi i mbetet bashkshortit pasjetues. Neni 362 (Ndryshuar paragrafi i par me ligjin nr. 8781, dat 3.5.2001, neni 24) Fmijt e lindur jasht martese, kur atsia ose mmsia sht njohur rregullisht, si dhe fmijt e birsuar barazohen me fmijt e lindur nga martesa. I birsuari nuk trashgon n familjen e origjins s tij dhe as kjo nuk e trashgon at. Neni 363 N radh te dyt thirren n trashgim prindrit e trashgimlnsit dhe personat e paaft pr pun, t cilt t paktn 1 vit para vdekjes s trashgimlnsit, bashkjetonin me at si antar t familjes dhe n ngarkim t tij.

08.06.2013

Page 8

TRASHEGIMA LIGJORE
Neni 364 N radh t tret thirren n trashgim personat e paaft pr pun n ngarkim t trashgimlnsit q prmenden n nenin 363 t ktij Kodi, kur nuk ka trashgimtar t tjer t radhs s dyt, gjyshi e gjyshja, vllezrit e motrat, si dhe fmijt e vllezrve e t motrave t paravdekur. T siprmit trashgojn n pjes t barabarta, pa u br dallimi ndrmjet vllezrve e motrave t nj ati ose vetm t nj nne, ndrmjet gjyshit e gjyshes nga ana a babs ose e nns. Neni 365 Kur trashgimlnsi nuk ka ln t paslindur, as prindr ose t paralindur t tjer, as vllezr ose motra, apo t paslindur t ktyre, pasuria e trashgimlnsit u kalon t afrmve m t afrt t tij, pa br dallim ndrmjet vijs atrore dhe asaj amsore, por gjithsesi jo m tej se shkalla e gjasht. Neni 366 Kur trashgimlnsi nuk ka ln trashgimtar deri n shkalln e gjasht, thirret n trashgim shteti.

Sipas Kodit Civil, ne rradhe te pare thirren ne trashegim femijet dhe bashkeshorti i afte ose i paafte per pune, duke trasheguar secili ne pjese te barabarta. Sic e kemi sqaruar edhe me siper, femijet jane njelloj si persa i perket gjinise, ashtu edhe ato te lindur brenda martese apo jashte martese, apo edhe te biresuar. Kur njeri nga femijet ka vdekur para trashegimlenesit, eshte bere i padenje per te perfituar nga trashegimi, ka hequr dore nga trashegimi, apo eshte perjashtuar nga trashegimi, ne vend te tij marrin pjese ne trashegim me zevendesim femijet e tij, dhe kur per shkaqe te mesiperme as keto nuk mund te jete trashegimtar, vijne ne trashegim te paslindurit e tyre, pa asnje kufizim. Secili nga keta trashegimtare perfiton ne pjese te barabarta, psh.kur trahsegimlenesi ka
08.06.2013 Page 9

TRASHEGIMA LIGJORE
lene tre femije dhe bashkeshorten e tij, keta perfitojne secili me pjese. Kur behet fjale per perfitim te trashegimise me zevendesim, personat qe zevendesojne trashegimtarin per cilendo nga arsyet e mesiperme, perpjestojne pasurine ndermjet tyre nga pjesa qe do perfitonte trashegimtari i vdekur, i padenje, i perjashtuar ose qe ka hequr dore. Ndarja ndermjet zevendesuesve behet ne menyre te barabarte. Ligji parashikon se, kur trashegimlenesi pervec bashkeshortit nuk ka trashegimtare te tjere, atehere ketu na hyn ne perdorim parimi i konkurimit te trashegimtareve, duke perfshire si perfitues trashigmtaret e rradhes se dyte, sebashku me bashkeshortin. Ne kete rast bashkeshorti merr jo me pak se pjese te pasurise se trashegimlenesit dhe te tjeret ndajne gjysmen tjeter ndermjet tyre ne menyre te barabarte. Ne rradhe te dyte thirren ne trashegim bashkeshorti neqofte se eshte i vetmi trashegimtar i rradhes se pare, prinderit e trashegimlenesit dhe personat e paafte per pune ne ngarkim te trashegimlenesit dhe qe bashkjetonin te pakten nje vit para vdekjes se tij. Ne rradhe te trete, thirren ne trashegim bashkshorti ne rast se nuk ka trashegimtare te rradheve te para, personat e paafte per pune, neqofte se jane trashegimtare te vetem te rradhes se dyte, gjyshi dhe gjyshja, vellezerit dhe motrat dhe ne mungese te tyre, femijet e vellezerve dhe motrave te paravdekura. Ne kete rast duhet te mbajme parasysh perseri se bashkeshorti do te marre kurdohere jo me pak se gjysmen e pasurise trashegimore, ndersa personi i paafte per pune i cili kalon ne rradhe te trete, do te perfitoje ate mase sa personat e tjere te rradhes se trete. Ne rradhe te katert vijne ne trashegim te paralindurit e tjere te trashegimlenesit qe nenkuptohet, stergjysherit, si dhe femijet e vellezerve dhe motrave e te paslidnurit e tyre, qe konkurojne mes tyre. Ky percaktim rrjedh nga internpretimi i nenit 365 K.C. sepse kjo dispozite nuk e percakton ne menyre te qarte kete rradhe te trashegimise

08.06.2013

Page 10

TRASHEGIMA LIGJORE
Neni 365 Kur trashgimlnsi nuk ka ln t paslindur, as prindr ose t paralindur t tjer, as vllezr ose motra, apo t paslindur t ktyre, pasuria e trashgimlnsit u kalon t afrmve m t afrt t tij, pa br dallim ndrmjet vijs atrore dhe asaj amsore, por gjithsesi jo m tej se shkalla e gjasht.

Keshtu na rezulton se ne pjesen e pare te kesaj dispozite, percaktohet rradha e katert e trashegimtareve ligjore, qe jane konkretisht te paralindurit dhe paslindurit e tjere te trashegimlenesit. Kuptohet duke perjashtuar prinderit dhe gjysherit, sepse keta i perkasin nje rradhe me te afert, si dhe femijet e vellezerve dhe motrave dhe te paslindurit e tyre. Ndersa, ne pjesen e dyte ne dispozite, na parashikon rradhen e peste te cilet jane te afermit e trashegimlenesit, deri ne shkallen e gjashte. Ne kete rast, kur keta trashegimtare thirren ne trashegim, trashegojne ne menyre te barabarte ne perputhje me pjesen e tyre pasurine trashegimore. Femijet e vellezerve dhe te motrave qe e thame me lart thirren ne trashegim ne radhe te katert, duhet te bejne dallim me femijet dhe vellezerve dhe motrave te paravdekur, qe thirren ne trashegim ne radhe te trete. Per arsye se keta te fundit jane ato femije te cilet iu kane vdekur prinderit, qe mund te jene vellai ose motra e trashegimlenesit dhe per kete arsye ata me zevendesim kalojne ne radhe me larte, ne radhe te trete. Ne radhe te peste, vijne ne trashegim te afermit e tjere te trashegimlenesit, deri ne shkalle te gjashte, kjo ben fjale per perfitues te trashegimise, si per te afermit te terthorte, ashtu edhe te drejtperdrejte. Ketu vlen per tu permendur parimi se kusheriri me i afert do konkuroje per te perfituar nga pasuria trashegimore nga kushuriri me i larget. Ne fund, ne radhen e trashegimtareve vjen shteti, ne mungese te cdo trashegimtari te mundshem, per te trasheguar. Shteti thirret ne trashegim kurdohere ne radhe te fundit dhe gjithmone ne rastet kur trashegimlenesi ne kohet e vdekjes se tij nuk ka lene trashegimtar deri ne radhen e peste, si dhe ne rastet kur keta trashegimtare jane te

08.06.2013

Page 11

TRASHEGIMA LIGJORE
padenje per te trasheguar, apo kane hequr dore nga trashegimi. Ne studim te gjithe dispozitave te trashegimise ligjore, dalim ne konkluzionin se: 1. Trashegimtari me i afert perjashton trashegimtarin me te larget 2. Bashkeshorti dhe personat e paafte per pune nuk jane trashegimtare ekskluziv te radhes se pare, ne ndryshim me femijet e trashegimlenesit te cilet jane ekskluziv ne radhe te pare, pasi ne rast se ata jane te vetmit trashegimtare te kesaj radhe, nuk do te trashegojne me trashegimtare te radheve te tjera. Por nga ana tjeter pozita e bashkeshortit, nuk rendohet me zbritjen ne radhe per arsye se ai perfiton e pasurise pavarsisht se konkuron me prinderit e de cuius-it 3. Bashkeshorti shnderrohet ne trashegimtar ekskluziv ne radhe te trete

TRASHEGIMIA ME ZEVENDESIM Zevendesimi eshte nje institut mjaft i rendesishem, qe zbatohet ne rastet kur jemi para kalimit te pasurise me ane te trashegimise. E drejta e zevendesimit eshte e parashikuar ne legjislacionin civil, sepse mund te ndodhe qe pjesa takuese e destinuar ndaj nje trashegimtari te mbetet vakante, kjo per faktin se trashegimtari mund te kete vdekur para trashegimlenesit, mund te jete bere i padenje, mund te jete perjashtuar, ose mund te kete hequr dore. Sipas dispozitave personi i cili zevendeson nje person tjeter, gezon po ato te drejta dhe vetem ate pjese te te drejtave qe ka patur personi, i cili u zevendesua ne pasurine trashegimore. Keshtu psh.ne rast se trashegimlenesi A vdes, pa lene testament, duke lene si trashegimtar ligjor persona B, C dhe D, nderkohe qe personi B eshte shpallur i padenje dhe rezulton qe ka kater femije, konkretisht M, N, L, dhe R, keta persona do te zevendesojne personin ne trashegimi, por do te perfitojne po aq te drejta dhe detyrime, sa ka patur ky trashegimtar, mbi pasurine trashegimore te trashegimlenesit. Keshtu, trashegimtari me zevendsim ne kete rast, ne shembullin tone, perfiton pjese te 1/3 pjese te pasurise trashegimore qe i takonte trashegimtarit B. Sipas se drejtes sone, trashegimi me zevendesim, zbatohet vetem per femijet e femijeve
08.06.2013 Page 12

TRASHEGIMA LIGJORE
pa kufi dhe femijet e vellezerve dhe motrave te paravdekur te trashegimlenesit. Keshtu ne K.C. percaktohet se zevendesimi ne vije te drejte i paslindurve, behet pa kufij dhe ne te gjitha rastet qofte ne rastet e femijeve te trashegimlenesit konkuron me nje femije tjeter te paravdekur, qofte kur femijet e trashegimlenesit kane vdekur para tij dhe te paslidnurit e tyre, jane ose jo ne shkalle te njejta. Psh. Shtetasi A vdes pa lene testament dhe le dy djemte e tij si trashegimtar ligjor te vetem. Pervec ketyre dy djemve ai ka patur dhe nje dajle tjeter te trete i cili vdiq para tij, por qe ka lene dy vajza, rrjedhimisht, kuota e pasurise trashegimore qe do ti perkiste djalit te paravdekur, shkon ne favor te paslindurve te cilat ndajne mes tyre 1/3 e pasurise trashegimore. Ndersa per te paralindurit ne vije te drejte, nuk ka zevendesim, trashegimtari me i afert perjashton te tjeret. Neni 328 Pr t paralindurit n vij t drejt nuk ka zvendsim; m i afrti prjashton t tjert. Keshtu neqofte se vdes trashegimlenesi A, pa lene testament dhe le si trashegimtar ligjor gjyshin e tij B, si dhe vellain e tij C, pra nuk ka prinderit dhe femije dhe provon se gjyshja e tij D ka vdekur para trashegimlenesit, ne kete rast per gjyshin e trashegimlenesit e cila eshte trashegimtare e paralindur, nuk zbatohet zevendesimi, por pjesen e saj do ta marrin trashegimtaret me te afert te trashegimlenesit A, qe ne rastin konkret jane gjysherit dhe vellai i tij. Sipas legjislacionit tone zevendesimi mund te jete ne vije te drejte ose te terthorte. Ne rastin e zevendesimit ne vije te drejte kemi thirrjen ne trashegim, te paslindurve te pakufij, ndersa ne rastin e zevendesimit ne vije te terthorte do te trashegoje me zevendesim, femijet dhe te paslindurit e te vellezerve dhe motrave te trashegimlenesit edhe sikur keta te konkurojne me trashegimtare te tjere.

08.06.2013

Page 13

TRASHEGIMA LIGJORE
Neni 329 N vij t trthort, zvendsimi pranohet n favor t fmijve e t paslindurve, t vllezrve e motrave t trashgimlnsit, edhe sikur kta t konkurrojn me ungjt apo emtat e tyre apo me t paslindurit e tyre n shkall t njjt ose jo. E DREJTA E SHTIMIT

Nje nga rregullat trashegimore e cila zbatohet si ne rastin e tarshegimise ligjore, ashtu dhe ne rastet e trashegimise me testament, ka te beje pikerisht me te drejten e shtimit. Kjo e drejte gjen zbatim ne rastet kur nje ose disa nga trashegimtaret ligjore apo testamentar eshte perjashtuar nga trashegimi, eshte shpallur i padrejte, ka vdekur para trashegimlenesit, ose ka hequr dore nga trashegimi dhe ky trashegimtar nuk ka trashegimtar te cilet mund ta trashegojne me zevendesim, ne kete rast pjesa qe i takon ketij trashegimtari i shtohet bashketrashegimtareve te tjere te se njejtes rradhe ne perputhje me pjeset e tyre. Per sa me siper, dalim ne konluzionin se zbatohen rregullat trashegimore qe kane te bejne me te drejten e shtimit, kur konkurojne njekohesisht dy kushte: Se pari, duhet qe trashegimtari te kete vdekur para trashegimlenesit, te jete bere i padenje per te trasheguar, te jete perjashtuar nga trashegimi ose te kete hequr dore nga trashegimi Se dyti, duhet qe ky trashegimtar, te mos kete trashegimtar qe perfitojne me zevendesim. Me plotesimin e ketyre dy kushteve, pasurine trashegimore nepermjet te drejtes se shtimit e perpjestojne sipas pjeseve takuese per secilin trashegimtar te asaj radhe. Pra, trashegimtari qe perfitojne nga shtimit marrin nga pasuria trashegimore aq pjese sa iu takon ne teresi nga pasuria trashegimore, psh.shtetasi A, i cili eshte trashegimtar, nuk mund te trashegoje sepse eshte i padenje per te trasheguar dhe atij i takon pjese e pasurise trashegimore, ndersa trahegimtarit B, i takon pjese e pasurise trashegimore

08.06.2013

Page 14

TRASHEGIMA LIGJORE
dhe trashegimtareve C, E, D iu takon nga pjese te pasurise trashegimore. Trashegimtari B do te marre pjese te pasurise trashegimore qe i takonte trashegimtari A, ndersa trashegimtaret C, E dhe D do te marri nga pjese te pasurise trashegimore te trashegimtarit te padenje A. E drejta e shtimit per trashegimin ligjore eshte e percaktuar ne K.C. dhe ne kete pike duhet te jemi te vemendshem dhe te mbajme parasysh se eshte e mundur te zbatohet e drejta e shtimit, ne rastet kur nuk eshte e mundur te zbatohet trashegimia me zevendesim. Per trashegimin testamentare e drejta e sthimit eshte e rregulluar ne K.C. ne dy dispozita: Neni 382 Kur trashgimlnsi ua ka ln t gjith pasurin e tij trashgimtarve t caktuar n testament dhe nj nga kta trashgimtar ka vdekur para tij, ose sht br i padenj, ose ka hequr dor nga trashgimi dhe trashgimlnsi nuk ka caktuar pr kto raste nj trashgimtar tjetr n vend t tij, si dhe kur nj trashgimtar sht prjashtuar nga trashgimi, pjesa q i takon atij u shtohet pjesve t bashktrashgimtarve t tjer t caktuar n testament n prpjestim me pjest e tyre trashgimore. N qoft se disa nga trashgimtart jan caktuar s bashku n nj pjes t pasuris, shtimi bhet vetm midis ktyre bashktrash-gimtarve. Neni 383 Kur trashgimlnsi ka ln me testament vetm nj pjes t pasuris s tij, edhe sikur n kt pjes t ket caktuar s bashku shum trashgimtar, pjesa e atij q pr shkaqet e treguara n nenin e siprm nuk mund ose nuk do t jet trashgimtar, u kalon trashgimtarve ligjore t trashgimlnsit.

08.06.2013

Page 15

TRASHEGIMA LIGJORE
Keto dispozita parashikojne secila rregulla te ndryshme ne lidhje me te drejten e shtimit dhe i referohen faktit, nese trashegimlenesi e ka disponuar plotesisht apo pjeserisht pasurine me testament. Ne rastin e pare kur trashegimlenesi ka disponuar te gjithe pasurine e tij me testament dhe nje nga trashegimtaret testamentare ka vdekur para trashegimlenesit, ose eshte bere i padenje, ose ka hequr dore nga trashegimi, ose eshte perjashtuar nga trashegimi dhe trashegimlenesi nuk ka caktuar per keto raste nje trashegimtar tjeter, pjesa qe i takon ketij trashegimtari ushtrohet bashketrashegimtareve te tjere te caktuar ne testament ne perpjesitm me pjeset e tyre trashgimore. Keshtu, rezulton se e drejta e shtimit ne trashegimin testamentar duhet: Se pari, trashegimlenesi ta kete disponuar plotesisht me testament pasurine trashegimore ne favor te nje ose disa trashegimtareve testamentar Se dyti, te gjithe trashegimtaret testamentar, te mos mundin, ose te mos duan te trashegojne Se treti, duhet qe trashegimlenesi, te mos kete caktuar persona te tjere si zevendesues, ne menyre qe te perfitojne pjesen e trashegimtari testamentar, i cili nuk mund ose nuk do te trashegoje. Ne rastet kur kemi nje trashegimtar testamentar, i cili nuk do ose nuk mund te rashegoje dhe trashegimlenesi per kete trashegimtar ka caktuar nje zevendesues, qe te perfitoje pjesen e tij te pasurise trashegimore, nuk zbatohet e drejta e shtimit, por pasuria e ketij trashegimtari i ka lene zevendesuesit tarshegimtar. Ne K.C. eshte parashikuar situata juridike, kur nje person disponon me ane te testamentit te gjithe pasurine se tij, por nje pjese te pasurise e disponon ne favor te disa trashegimtareve sebashku, duke mos caktuar zevendes tesatmentar per kete pjese te pasurise. Ne kete rast, nese nje nga keto persona te ketij grupi, nuk mund te trashegoje, pjesa u shtohet vetem ketyre trashegimtareve qe jane caktuar per kete pasuri dhe jo trashegimtareve te tjere testamentare. Ne rastin e dyte, kur trashegimlenesi ka disponuar me testament, vetem nje pjese te pasurise trashegimore edhe sikur per kete pjese te kete caktuar shume trashegimtare
08.06.2013 Page 16

TRASHEGIMA LIGJORE
testamentar, pjesa e trashgimtarit testamentar, i cili nuk trashegon, per te cilen trashegimlenesi nuk ka caktuar zevendesues, nuk u kalon bashktrashegimtareve testamentar, por u kalon trashegimtareve ligjore. Kjo do te thote se ne rast kur jemi para disponimit te pjesshem te pasurise me testament, nuk zbatohet e drejta e shtimit, si ne rastet kur pasuria disponohet plotesisht me testament, por kjo pjese ushtohet trashegimtareve ligjore. Analiza e ketij rregullimi qe ligji i ben te drejtes se shtimit, na con en keto dy perfundime: 1. Zevendesimi eshte kategori mbizoteruese ndaj shtimit 2. Shtimi do te aplikohet vetem per bashketrashegimtaret e te njejtes rradhe.

08.06.2013

Page 17

TRASHEGIMA LIGJORE
DISKUTIM
Shtetasi A eshte ortak ne nje shoqeri law sh.a. meseli ne Tirane, por shtetasi A ka vendbanimin ne Durres. Ne kete shoqeri eshte posedues i 30 % te aksioneve te kompanise, per te cilen per nje investim me te madh kishte marre nje kredi bankare per te cilen kishte hipotekuar dy apartamente. A-ja ka nje dajle B-ne me gruan e pare dhe dy vajza L-ne dhe S-ne me ish-gruan e dyte T-ne. Tashme ai eshte i divorcuar dhe jeton ne shtepi me djalin e dajes se tij C-ne, i cili eshte inavlid i grupit te pare, qe prej 3 vitesh. Ky i fundit e ka te pamundur ti sherbeje vetes se tij dhe per kete arsye A -ja ka punesuar nje zonje F-ne qe ti sherbeje atij dhe njekohesisht ajo jeton ne shtepi me ta qe prej tre viteve per ti sherbyer C-se. Djali i A-se, B-ja i shkon nje dite ne zyre dhe godet te atin ne mes te koridoreve duke e share dhe ofenduar per shume konflikte qe kishin ndodhur ndermjet tyre. A-ja gjithmone e kishte permendur se kete djale e kishte me merak nga te gjithe femijet dhe kishte dashur ta angazhonte dhe ne kompani por si rezultat i mosmarreveshjeve te herepashershme nuk kishin mundur te krijonin raport asnjehere. Njera nga vajzat e A-se, L-ja ka nje vajze te vogel 3 vjec Sh-ne, per te cilen A-ja gjithmone kishte poshuar se te gjithe pasurine e gjyshit do ta gezoje mbesa, si

apartamentet ashtu edhe aksionet e shoqerise. Me date 21 Shkurt te vitit 2011 shtetasi A vdes ne nje aksident rrugor ne Fier. Jepini pergjigje pyetjeve te meposhtme! 1) Kur celet trashegimia? 2) Ku celet trashegimia? 3) Kush jane trashegimtaret? 4) A perfiton F-ja ne trashegim? 5) Cfare instituti e perjashton djalin B? 6) Po shoqeria a perfiton nga pasuria e trashegimise? 7) Po Sh-ja si perfiton nga trashegimi? 8) Pse perfiton C-ja? 9) Kush i paguan detyrimet e kredise bankare? 10) Cfare lloj suksedimi eshte?
08.06.2013 Page 18

You might also like