You are on page 1of 52

Autor: Maciej Wielobb Tytu: Pranajama.

Sztuka i nauka zatrzymania umysu Data wydania: 2011 Wydawnictwo: Pracownia Jogi Macieja Wieloboba, Krakw http://maciejwielobob.pl/?page_id=8 http://www.joga-krakow.pl/?page_id=284 Wydanie I ISBN 978-83-932823-0-2 Rysunki, skad i opracowanie graficzne: Agnieszka Wielobb Redakcja i korekta: Olga Szkonter, Agnieszka Wielobb Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu (autor: Maciej Wielobb) jest udostpniana na licencji Creative Commons: Uznanie autorstwa-Uycie niekomercyjne-Bez utworw zalenych 3.0 Unported License.
Oznacza to, e niniejszy e-book jest objty prawami autorskimi. Autor zezwala na jego nieodpatne rozpowszechnianie, np. umieszczanie w serwisach internetowych, forach, sieciach P2P czy wysyanie do subskrybentw list mailingowych, jak rwnie przekazywanie wydrukowanych kopii caoci tekstu. Zabroniona jest sprzeda oraz jakakolwiek ingerencja w tre i form niniejszej publikacji.

Wana informacja: Ten e-book powsta wycznie w celach informacyjnych dla osb, ktre zostay wprowadzone wczeniej w praktyk pranajamy przez kompetentn osob.

Spis treci
Od autora..................................................................................................4 Rozdzia pierwszy: Czym jest pranajama?.............................................6 Rozdzia drugi: Warianty pranajamy....................................................12 Rozdzia trzeci: Czas (kala) w pranajamie proporcje oddechu.........24 Rozdzia czwarty: Liczba (sankhja) w pranajamie...............................26 Rozdzia pity: Przedmiot koncentracji (dea) w pranajamie..............29 Bandhy jako przedmiot koncentracji w pranajamie.............................30 Afirmacje i wizualizacje jako przedmiot koncentracji w pranajamie. . .35 Dwik, mantry i intencja (sankalpa) jako przedmiot koncentracji w pranajamie............................................................................................43 Koncentracja na punktach w ciele lub orodkach energetycznych w pranajamie............................................................................................48 Posowie..................................................................................................51 O autorze................................................................................................52

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

-4-

Od autora
Moi drodzy! Przekazuj w Wasze rce materia o pranajamie. Nie naley go traktowa jako kompletnego podrcznika tej praktyki. Uwaam, e ksika nie moe sta si nauczycielem pranajamy, co podkrelao wielu mistrzw i nauczycieli, choby Hazrat Inayat Khan. Materia ten jest przeznaczony dla osb ju praktykujcych pranajam i wprowadzonych w t praktyk przez kompetentnego nauczyciela. Ma posuy do uporzdkowania wiedzy na temat rnych aspektw pranajamy i dziki temu pogbienia jej praktyki. Chciabym z tego, co w tym w miejscu niniejszej podzikowa publikacji. doktorowi Interesujcym

H.J. Witteveenowi, od ktrego prawdopodobnie nauczyem si najwicej przekazuj uzupenieniem moich dowiadcze w tym zakresie byo rwnie spotkanie z Ranjitem Sen Gupt w 2007 roku, podczas ktrego miaem okazj przedyskutowa z nim niektre aspekty pranajamy, szczeglnie kwesti czasu (kala) w pranajamie, a zatem odpowiedniego doboru proporcji pomidzy wdechem, wydechem, a zatrzymaniami oddechu. Kwesti t zrozumiaem gbiej dziki praktyce z A.G. Mohanem i jego on Indr. Wiele cennych wgldw przekaza mi take rivatsa Ramaswami w naszej kilkuletniej korespondencji. Pomimo caej wdzicznoci wyej wymienionym osobom, zaznaczam, e tekst tej ksiki nie przedstawia ich punktu widzenia i ich sposobu nauczania pranajamy. Jest moj interpretacj tej techniki jogi, w oparciu o to, co nauczyem si od tych nauczycili oraz moje dowiadczenie w praktyce i nauczaniu jogi.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

-5-

Chc rwnie podzikowa osobom, ktre pomogy nada tej ksice ostateczny ksztat. Naley do nich przede wszystkim moja ona Agnieszka, ktra przygotowaa ilustracje, zoya tekst i dokonaa pierwszej korekty. Jestem jej niezmiernie wdziczny za t pomoc, jak i za to, e od lat wsplnie kroczy t sam ciek co ja i niezmiennie wspiera moje dziaania na tym polu. Sowa uznania nale si take Oldze Szkonter, ktra dokonaa korekty tekstu, by sta on si bardziej zrozumiay. Dzikuj rwnie Magdzie Karciarz za wyjanienie mi kwestii zwizanych z udostpnianiem treci w oparciu o licencj Creative Commons. * * * Jeli podczas lektury tego tekstu pojawi si jakiekolwiek pytania, bez wahania napiszcie do mnie. Gdy mam duo pracy, nie odpisuj od razu, ale staram si odpowiedzie na kady mail (dane kontaktowe znajdziecie poniej). Zapraszam was take do kontaktu osobistego na prowadzonych przeze mnie warsztatach, seminariach i kursach wakacyjnych.

Maciej Wielobb Dane kontaktowe: Adres mail: maciek@maciejwielobob.pl Strona www: http://maciejwielobob.pl

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

-6-

Rozdzia pierwszy: Czym jest pranajama?


Wybitny indyjski mistyk Hazrat Inayat Khan pisze: Mj nauczyciel powiedzia mi kiedy: 'Ludzie mwi, e jest wiele rnych grzechw i cnt, ale ja myl, e jest tylko jeden grzech." Gdy zapytaem co jest owym grzechem, odpowiedzia: 'Pozwoli, by cho jeden oddech pozosta niewiadomy'. wiadomo oddechu odgrywa bardzo wan rol w kadym systemie medytacyjnym. Nie inaczej jest w jodze. Patadali, autor Jogasutr, czyni koncentracj na wyduonym oddechu (anantasamapatti) jednym z 4 istotnych czynnikw konstytuujcych asan (pozycj jogi). Z kolei w praktyce pranajamy ju bardzo wyranie odnosi si do powiza midzy oddechem a koncentracj umysu, o czym napisz w dalszej czci tego rozdziau. W sutrze II.49 Patadali definiuje czym jest praktyka pranajamy: Bdc w doskonaej (stabilnej i wygodnej) pozycji, zatrzymanie niekotrolowanego ruchu wdechw i wydechw jest pranajam (tasmin sati vasapravasayor gativicchedah pranayamah). Termin pranajama skada si z dwch czci: prana i jama. Jama oznacza kontrol; prana si witaln. Pranajama jest zatem praktyk kontroli przepywu prany (siy witalnej). W ostatniej padzie Jogasutr (JS IV.3) Patadali opisuje przepyw prany (siy witalnej) uywajc nastpujcej metafory. Jeli rolnik uprawia ry na polach tarasowych, nie musi nosi wody w wiadrach do kadego zaktka pola wystarczy, e usunie tam u szczytu tarasw i wwczas woda nawodni cakowicie pola bez jakiegokolwiek wysiku rolnika. W pranajamie podejmujemy prac nad usuniciem przeszkd umysowych (blokad), by prana nie bya rozproszona i moga biec odpowiednimi torami.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

-7-

Warto zastanowi si czym jest prana. Trzeba zda sobie spraw, e oddech i prana nie s tym samym. Specyficznie pojtej pracy z oddechem uywamy w pranajamie jako swego rodzaju dwigni, narzdzia, dziki ktremu moemy porednio pracowa z pran. Cz osb bdnie identyfikuje pran z purusz, jednake Ramaswami komentuje to w nastpujcy sposb: Sia yciowa (prana) jest czci prakriti (). Jako regu mona przyj, e cokolwiek, co moe zosta przez nas dowiadczone nie jest purusz. Sia yciowa jest dowiadczana przez nas, wic jest czci prakriti. 'Sankhja karika', tekst bliniaczej dla jogi filozofii sankhji, przedstawia pi form prany (vayu) jako poruszenia (vrrti) citty. I rzeczywicie, Ivarakriszna pisze w Sankhja karice (Sk. 29): Ze wzgldu na rne funkcje penione przez trzy obszary funkcjonowania umysu [buddhi, ahankara oraz manas wraz z organami zmysowymi i organami dziaania], kade z nich dziaa w odmienny sposb. Wspln ich funkcj jest pi strumieni prany. Jak wida z powyszego fragmentu, w tradycyjnej systematyce wymienia si pi rodzajw prany (siy yciowej) i s one niczym innym jak funkcjami wiadomoci empirycznej (funkcjami umysowymi). Klasycznie przyjmuje si ponisz klasyfikacj piciu rodzajw prany:

udana-vayu zwizany ze wiadomoci obszaru garda i funkcj mowy, prana-vayu zwizany ze wiadomoci obszaru klatki piersiowej oraz funkcjami ukadu krenia i oddechowego. samana-vayu zwizany ze wiadomoci centrum ciaa i funkcj trawienia, apana-vayu zwizany ze wiadomoci dolnego brzucha i miednicy oraz funkcj wydalania, vyana-vayu zwizany z rozprzestrzenianiem si wiadomoci w caym ciele i funkcjami ukadu miniowego.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

-8-

Yoga Yajnavalkya podaje, e gdy kto jest niespokojny lub peen wtpliwoci, oznacza to, e prana nie jest skupiona, lecz rozproszona. Rozproszenie prany bdzie wyraa si w samoograniczaniu si, braku motywacji i obnieniu nastroju, ale take w chorobach ciaa. Rozproszenie prany jest zwizane z wystpowaniem swego rodzaju blokw energetycznych, przeszkd wiadomociowych. Desikachar okrela te przeszkody wrcz jako mieci, zachcajc do ich usunicia poprzez praktyk pranajamy wanie. Wracajc jednak do podanej przeze mnie powyej definicji pranajamy u Patadalego (...zatrzymanie niekotrolowanego ruchu wdechw i wydechw jest pranajam), musimy podkreli, e samo kontrolowanie przepywu wdechw i wydechw nie jest okrelane przez jog klasyczn jako pranajama. Obserwacja oddechu, wyrwnywanie go, synchronizowanie oddechu z ruchem jest czci praktyki asan. Rzeczywista pranajama sprowadza si do zatrzymania ruchu oddechu i poprzez to zwolnienia lub zatrzymania ruchu umysu. W sutrze II.50 Patadali daje ju bardziej szczegowe instrukcje: Ta (pranajama) ma trzy etapy: zewntrzny, wewntrzny i powcignity. Regulowane s one pod wzgldem miejsca, czasu i liczby, by [pranajama] bya dugotrwaa i subtelna (bahyabhyantarastambhavrttir deakalasamhhyabhih paridrsto dirghasuksmah). Wjasa komentuje to w nastpujcy sposb (Jbh. II.50): Gdy nie ma ruchu prany (wiadomoci) po wydechu to jest pranajama zewntrzna. Gdy nie ma ruchu prany po wdechu to jest pranajama wewntrzna. Trzecia pranajama polega na zjawisku powcignicia gdy nastpi zanik obu ruchw prany (po wdechu i po wydechu) od jednorazowego aktu powcignicia. Jak woda wylana na rozpalony kamie wyparowuje caa rwnoczenie, tak samo znika rwnoczenie ruch prany po wdechu i po wydechu. By zrozumie te wyjanienia trzeba przypomnie sobie nasze

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

-9-

wczeniejsze rozwaania, w ktrych podkrelilimy fakt, e prana jest funkcj wiadomoci empirycznej, umysu. Czyli opisujc bieg prany mamy na myli ruch umysu. Na zewntrznym etapie zatrzymujemy ruch wiadomoci poprzez koncentracj na wybranym przedmiocie podczas zatrzymania oddechu po wydechu. W pranajamie wewntrznej zatrzymujemy ruch wiadomoci, zatrzymujc oddech po wdechu z odpowiednim przedmiotem koncentracji. W pranajamie z powcigniciem dokonujemy jednorazowego aktu woli, ktry ucina ruch wiadomoci zarwno po wdechu, jak i po wydechu. Ta i nastpna sutra pokazuj ewolucj umysu poprzez praktyk pranajamy, ewolucj koncentracji i spokoju umysu w kierunku samadhi. Wjasa kontynuuje dalej, omawiajc dalsz cz sutry II.50 (Jbh. II.50): Wszystkie te trzy [pranajamy] wiczy si przy pomocy miejsca; maj one bowiem miejsce (dea) bdce przedmiotem wiadomociowym. S wiczone przy pomocy czasu (kala), co znaczy, e s okrelone przez ujmowanie ich w danej liczbie momentw. S wiczone przy pomocy liczby (sankhja). Przez okrelon liczb oddechw jest pierwszy akt pranajamy. Gdy do tego utrzymywanego aktu tej pranajamy doczy si drug pranajam przez tak sam liczb oddechw, to jest drugi akt. Tak samo zachodzi trzeci akt pranajamy. W ten sposb wiczenie przy pomocy liczby jest sabe, rednie lub silne. Gdy kto praktykuje pranajam w ten sposb staje si ona dugotrwaa i subtelna. Patadali stwierdza, e poszczeglne etapy pranajamy mog by regulowane pod wzgldem miejsca, czasu i liczby. Miejsce (dea) odnosi si do przedmiotu koncentracji w pranajamie i jest najwaniejszym elementem praktyki (std te Patadali wymienia miejsce jako pierwsze). Zalenie od szk praktyki, przedmiotem koncentracji moe by dwik oddechu (w nozdrzach lub krtani), mantra, miejsce w ciele, okrelona myl lub wyobraenie etc. Pranajama

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 10 -

ma rwnie by regulowana pod ktem czasu (kala), tj. czasu trwania oddechu i proporcji midzy poszczeglnymi czciami oddechu (wdech, zatrzymanie po wdechu, wydech, zatrzymanie po wydechu). Ostatnim istotnym czynnikiem jest liczba (sankhja), ktra wyraa si w odpowiednio dobranej iloci powtrze. Ze wzgldu na fakt, e pranajama ma zmienia nasze uwarunkowania i wzorce aktywnoci umysowej, jakoci miejsca, czasu i liczby musz by odpowiednio dobierane z uwzgldnieniem tempa procesu wysubtelniania si wiadomoci empirycznej. W sutrze II.51 Patadali wspomina o jeszcze jednym etapie pranajamy, przedmiot mwic: Czwarta (pranajama) ktry przekracza przy wiadomociowy, wystpuje

zewntrznej i wewntrznej pranajamie (bahya abhyantara visayaksepi caturhah). O ile na trzecim, z poprzednio omawianych etapw, rwnoczesne powcignicie prany po wdechu i wydechu, nastpowao jeszcze jako wyrany, cho subtelny akt woli, na czwartym etapie przekraczamy poziom wolicjonalny, poziom wysiku. Zatrzymanie poruszenia prany, a co za tym idzie porusze umysu, nastpuje bezwysikowo, naturalnie, bez kontroli. O ile na trzech poprzednich etapach pracujemy jeszcze z mniej lub bardziej subtelnymi przejawami wiadomoci empirycznej, na tym etapie dokonujemy transcendencji (przekroczenia) poziomu umysu. Bardzo wyranie wida zatem, e pranajama nie jest w swojej istocie wiczeniem oddechowym, lecz wiczeniem medytacyjnym. To mia na myli Adi ankara, podkrelajc w Aparokanubhuti, e manipulacja palcami przy nosie to pranajama dla gupich. W kolejnych dwch sutrach Patadali objania efekty praktyki pranajamy. W sutrze II.52 stwierdza: W wyniku tego [praktyki pranajamy] zostaj zniszczone przeszkody zakcajce

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 11 -

jasno poznania (tatah ksiyate prakaavarana). Wjasa komentuje to w nastpujcy sposb (Jbh. II.52): U jogina wiczcego pranajamy ginie karman, przysaniajcy poznanie (jnana) rozrniajce (viveka). () Nie ma wyszego tapasu od pranajamy, przy jej pomocy usuwa si cakowicie zanieczyszczenia i osiga wiato poznania. W kolejnej sutrze II.53 przeczytamy: [Dziki pranajamie] umys osiga zdolno do koncentracji (dharanasu ca yogyata manasah). Wjasa podkrela bez wahania (Jbh. II.53): Przez sam tylko praktyk pranajamy mona osign zdolno koncentracji, co potwierdza przedstawion przeze mnie wczeniej tez o medytacyjnym umiejscowieniu praktyki pranajamy. W ten sposb pranajama prowadzi do urzeczywistnienia jogi, rozumianej jako procesy samadhi.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 12 -

Rozdzia drugi: Warianty pranajamy


Dwa sposoby kontroli przepywu powietrza w praktyce pranajamy Sednem praktyki pranajamy jest niewtpliwie zatrzymanie umysu (zogniskowanie na przedmiocie koncentracji) podczas zatrzymania oddechu po wdechu i po wydechu. Jednake bardzo istotnym zagadnieniem jest take kontrola przepywu powietrza podczas wdechw i wydechw. Zasadniczo stosuje si dwie metody kontroli przepywu powietrza: kontrola przepywu powietrza przez zwenie goni w krtani (technika ujjayi), regulacja przepywu powietrza w nozdrzach za pomoc palcw doni (zatykanie i odtykanie nozdrzy, czciowe zwanie etc.). S warianty pranajamy, w ktrych si czy jeden i drugi tryb, np. wdech wykonujemy pierwsz technik (ujjayi), a wydech przez jedno z nozdrzy (druga technika), natomiast nigdy nie stosujemy jednej i drugiej techniki jednoczenie (czyli nie prbujemy wykonywa oddechu ujjayi kontrolujc przepyw powietrza w nozdrzach palcami). Technika ujjayi kontrola przepywu powietrza przez zwenie goni Joga Upaniszady podaj, e wdech ma by tak jednolity jak picie wody przez somk, a wydech pynny niczym przelewanie oleju z jednego naczynia do drugiego. W technice oddechu ujjayi musimy oddycha mikko i spokojnie. Oddech nie ma by przesadnie gony, ale taki, bymy mogli sami sysze dwik oddechu. Gdy oddychamy w sposb syszalny dla siebie moemy

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 13 -

usysze jedn z dwch opcji: albo wdechy i wydechy szumi w naszych nozdrzach, albo sycha przydechowy dwik, ktry rezonuje znacznie gbiej w krtani. Staramy si tak oddycha, by dy do tego drugiego sposobu oddychania. Jeli to jest trudne do wykonania polecam przewiczy to w nastpujcy sposb. Zrb wdech i z wydechem wyszeptaj dwik haaa. Zrb kolejny wdech i znw postaraj si wyszepta dwik haaa, ale tym razem z zamknitymi ustami. Prawdopodobnie uda Ci si w ten sposb uzyska wanie ten dwik oddechu, ktrego poszukujemy. Gdy opanujesz ten sposb wydobywania wydechu, postaraj si w podobny sposb wykonywa wdech. A.G. Mohan w nastpujcy sposb opisuje sposb oddychania ujjayi: W oddychaniu typu ujjayi delikatnie zamykamy goni tak, by odczuwa jak powietrze przepywa przez krta. () Naszym celem jest kreowanie raczej cichego dwiku. () Krishnamacharya czsto uywa okrelenia na ujjayi 'Odczuj wraenie delikatnego tarcia w krtani'. Oddychajc technik ujjayi niejako wymuszamy kontrol przepywu oddechu przez zwenie goni. Technika ta powinna by stosunkowo prosta, szczeglnie, e w wikszoci pranajam utrzymujemy gow w jalandhara bande (z gow opuszczon w stron mostka).

Technika pranajam palcowych kontrola przepywu powietrza w nozdrzach Innym sposobem kontroli strumienia oddechu jest regulacji przepywu powietrza w nozdrzach za pomoc palcw doni, uoonych w tzw. mrgi mudrze. Mrgi mudr wykonujemy w nastpujcy sposb: palec wskazujcy i rodkowy prawej doni zwijamy w stron wntrza doni i blokujemy o nasad kciuka (rys. 2.1). Nastpnie czymy czubek kciuka z koniuszkami palca serdecznego i maego (rys. 2.2). Tak uoon do, kadziemy na nosie i zjedamy palcami do momentu, w ktrym

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 14 -

wyczujemy, e koczy si chrzstka nosowa (czyli do miejsca, gdzie twarda cz przechodzi w mikkie skrzydeka nosa). Palce zatrzymujemy na skrzydach nozdrzy tu pod krawdzi chrzstki nosowej (rys. 2.3).

Rys. 2.1 Palec wskazujcy i rodkowy prawej doni zwijamy w stron wntrza doni i blokujemy nasad kciuka

Rys. 2.2 czymy kciuk z koniuszkami palcw serdecznego i maego

Rys. 2.3 Palce zatrzymujemy na skrzydach nozdrzy tu pod krawdzi chrzstki nosowej

Podstawowy sposb kontroli przepywu powietrza w nozdrzach polega po prostu na tym, e zatykamy nozdrze, ktrym nie chcemy

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 15 -

oddycha, a pozostawiamy otwarte to, ktrym chcemy wpuci lub wypuci powietrze. Np. gdy chcemy zrobi wdech lewym nozdrzem zatykamy prawe, a lewe pozostawiamy otwarte. Przy zatrzymaniach oddechu niektrzy nauczyciele, np. Ranjit Sen Gupta doradzaj zatkanie obu nozdrzy, ale wiele osb czuje si z tym niekomfortowo (u niektrych powstaje wraenie, e po zatkaniu obu nozdrzy przy wstrzymaniu oddechu, wzrasta cinienie w gowie, szczeglnie w uszach). Dlatego mona przyj, e zarwno zatrzymywanie oddechu z zatykaniem obu nozdrzy, jak i pozostawienie ich otwartych w trakcie kumbhaki (zatrzymania) jest prawidowe. Ja sam preferuj opcj z odetkanymi nozdrzami. Gdy jestemy oswojeni z zatykaniem i odtykaniem nozdrzy w pranajamach palcowych i nie powoduje to naszej dekoncentracji w trakcie praktyki, moemy pracowa nad bardziej precyzyjn kontrol przepywu powietrza w nozdrzach. Nie wszyscy odczuwaj potrzeb takiej pracy i nie uwaam, eby byo to niezbdne. Natomiast cz osb w trakcie praktyki pranajam palcowych moe odczuwa jeden z dwch problemw: (a) jedno nozdrze jest wyranie bardziej zatkane i powietrze trudniej przepywa lub (b) pojawia si wraenie, e przy wdechu wpywa za duo powietrza i przy wydechu nie mona wypuci caego (czy te odwrotnie, e przy wdechu nabralimy zbyt mao powietrza, ktre koczy si przed kocem wydechu). W celu usunicia wymienionych wyej niedogodnoci moemy zastosowa bardziej subteln form kontroli przepywu powietrza w nozdrzach. Ot, gdy chcemy, by danym nozdrzem przepywao troch mniej powietrza, wystarczy koniuszkami palcw delikatnie docisn skrzydeko nosa tak, by zwzi jego przekrj, ale nie uniemoliwi przepywu powietrza. Np. chc wzi wdech prawym nozdrzem, ale zmniejszy troch ilo wpywajcego powietrza zatykam w zwizku z tym lewe nozdrze i delikatnie przyciskam prawe tak, eby go nie zamkn,

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 16 -

ale zmniejszy ilo wpywajcego powietrza. Moe nastpi rwnie odwrotna sytuacja chcemy odetka lub rozszerzy nozdrze. Wwczas rwnie przykadamy koniuszki palcw (kciuka lub maego z serdecznym w zalenoci od tego, na ktre nozdrze chcemy zadziaa) do skrzydeka nosa, ale tym razem zjedamy palcami a dotkniemy skry twarzy tu przy granicy z nosem. W tym miejscu dosy mocno dociskamy palce i odcigamy docinit skr w stron skroni. To powinno delikatnie otworzy przewody nosowe i zwikszy przepyw powietrza w danym nozdrzu. Warianty i odmiany wicze pranajamy W dalszej czci niniejszej ksiki przeczytacie jak budowa swoj praktyk pranajamy w oparciu o prac z (a) przedmiotem koncentracji w pranajamie (dea), (b) z proporcjami pomidzy poszczeglnymi czciami oddechu (kala) oraz (c) iloci powtrze danej praktyki (sankhja). Poniej opisuj warianty i odmiany wicze pranajamy, ktre mona bdzie dostosowa do wyej wymienionych trzech wartoci.

Oddychanie brzuszne Tzw. oddychanie brzuszne powinno by pierwszym wiczeniem

oddechowym, ktrego si uczymy. Pierwszy etap tej praktyki to pooenie si na plecach w relaksie i oddychanie w taki sposb, by przy wdechach brzuch si unosi, a przy wydechach opada. Jeli trudno to wyczu mona pooy sobie donie (lub jedn do) na brzuchu i obserwowa ich (jej) ruch w gr i w d, podczas wdechw i wydechw. Gdy to wiczenie jest dla nas atwe i komfortowe, powinnimy przej do realizacji oddechu brzusznego w pozycji siedzcej. Tutaj sposb oddychania troch si zmienia, poniewa zmienia si oddziaywanie grawitacji na ukad oddechowy. O ile w oddychaniu

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 17 -

brzusznym na leco, wdech by bardziej aktywny, a wydech pasywny (w zasadzie dokonywa si przez rozlunienie odpowiednich mini), o tyle tutaj wdech jest bardziej pasywny, a wydech aktywny aby go zainicjowa trzeba delikatnie pchn misie prosty brzucha w ty, w stron plecw. Ten mechanizm wykorzystujemy pniej uczc si kapalabhati.

Kapalabhati krija Siadamy z wyprostowanym tuowiem, z wdechem wyduamy krgosup, a z wydechem opuszczamy gow w d w stron mostka, nie tracc wyduenia krgosupa. Broda nie musi dotkn mostka, ale gardo musi pozosta rozlunione. W technice tej wychodzimy od oddychania brzusznego, przesadnie wzmacniajc kolejne wydechy. Gdy czujemy si gotowi moemy przej do waciwej techniki. Siedzc z gow opuszczon i wyduonym krgosupem,

wykonujemy seri 5-36 oddechw, w ktrych wyrzucamy powietrze na wydechu przez energiczne pchnicie mini brzucha w ty, a wdech pozwalamy, by nabra si sam. Gdy pojawiaj si zawroty gowy lub kaszel oznacza to, e liczba oddechw w serii bya zbyt dua. Seri oddechw powtarzamy 3-5 razy. Moemy zastosowa rne uoenia doni, przedstawione na ilustracjach. Wwczas co seria zmieniamy mudr doni (rys. 2.4, 2.5, 2.6).

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 18 -

Rys. 2.4 Donie na kolanach, gowa w jalandharabande

Rys. 2.5 Donie w parvatasanie, gowa w jalandharabande

Rys. 2.6 Donie skrzyowane na barkach, gowa w jalandharabande

Bhastrika krija Bhastrika krija opiera si na tych samych prawidach, co kapalabhati. O ile jednak w kapalabhati tylko intensywny wydech by aktywowany przez nas, w bhastrika pranajamie inicjujemy zarwno intensywny wydech, jak i szybki wdech. W zwizku z tym ta technika jest szybsza i ma mocniejsze hiperwentylacyjne dziaanie. Zanim do niej przejdziemy powinnimy komfortowo czu si w kapalabhati. Zarwno kapalabhati, jak i bhastriki nie stosujemy w trakcie ciy, menstruacji i przy stanach zapalnych jamy brzusznej oraz grnych drg oddechowych (jest take zabroniona przy zapaleniu zatok). Przy astmie ostronie stosujemy kapalabhati (tylko pod kierunkiem wykwalifikowanego nauczyciela i nie w trakcie atakw), ale nie stosujemy bhastriki. Jedna i druga technika stosowane s w niektrych szkoach

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 19 -

jako procedury przygotowujce do dalszych praktyk pranajamy. Maj dziaanie oczyszczajce dla ukadu oddechowego i pokarmowego, wzmacniaj take minie gbokie.

Ujjayi pranajama Ujjayi pranajama opiera si o opisan na pocztku tego rozdziau technik ujjayi. W rnych wariantach tej pranajamy, przynajmniej jedna cz oddechu jest realizowana technik ujjayi. Znam pi wariantw ujjayi pranajamy, ktre wymieniam poniej: ujjayi pranajama bez kontroli nozdrzy (tutaj zarwno wdech, jak i wydech s realizowane technik ujjayi), postklasyczny wariant ujjayi pranajamy (opisany w tekstach hatha vidyi) wdech ujjayi, wydech lewym nozdrzem anuloma ujjayi wdech technik ujjayi (oba nozdrza otwarte), wydech raz lewym, raz prawym nozdrzem viloma ujjayi wdech raz lewym, raz prawym nozdrzem, wydech technik ujjayi (oboma nozdrzami), pratiloma ujjayi wdech ujjayi (oba nozdrza), wydech lewe nozdrze, wdech lewe nozdrze, wydech ujjayi; wdech ujjayi, wydech prawe nozdrze, wdech prawe nozdrze, wydech ujjayi. Oczywicie we waciwej praktyce ujjayi pranajamy naley uwzgldni take zatrzymania oddechu. We wszystkich wyej wymienionych odmianach ujjayi pranajamy siedzimy z wyprostowanym tuowiem i gow opuszczon do jalandhara bandhy. Ujjayi jest pranajam rwnowac, powinna utrzymywa

spokojny, ale nie senny stan umysu.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 20 -

Bhramari pranajama W bhramari pranajamie siadamy z wyprostowanym tuowiem, ale nie opuszczamy gowy w d. Najczciej w pranajamie tej stosuje si anmukhi mudr (piecz siedmiu otworw twarzy), znan te jako joni mudr (rys. 2.7). Unosimy donie i ukadamy je na twarzy w nastpujcy sposb: (nie kciuki wkadamy na do uszu palce (kciuki serdeczne autentycznie, mniej wicej a nie symbolicznie zatykaj uszy), palce wskazujce i rodkowe kadziemy dociskajc) powiekach, na wysokoci nosa, a mae w pobliu kcikw ust. okcie ukadamy w taki sposb, by nie zamyka klatki piersiowej.

Rys. 2.7 anmukhi mudra

Pozostajc z wyprostowanym tuowiem i domi uoonymi w anmukhi mudrze, wykonujemy wdechy technik ujjayi, a wydechy wydajc buczcy dwik, przypominajcy pszczo lub trzmiela (bhramara to nazwa jednego z gatunkw trzmieli w Indiach). Oczywicie wprowadzamy rwnie zatrzymanie oddechu po wdechu lub po wydechu. Akurat w tej technice czciej stosuje si zatrzymanie po wydechu. Bhramari

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 21 -

pranajama ma za zadanie wprowadzi w stan gbokiego relaksu, z zachowaniem zdolnoci umysu do skupienia.

Nadi odhana pranajama Przez szkoy wywodzce si z postklasycznej hatha vidyi uwaana jest za najwaniejsz pranajam. Siedzc z wyprostowanym tuowiem i gow opuszczon do jalandhara bandhy, wykonujemy wdech lewym nozdrzem, wydech prawym, po czym wdech prawym, a wydech lewym nozdrzem. Oczywicie w odpowiednich momentach wprowadzamy zatrzymania oddechu po wdechu i/ lub po wydechu. Nadi odhana jest pranajam rwnowac ukad nerwowy i stan umysu.

Surja bhedana pranajama Pracujc w analogiczny sposb jak w nadi odhana pranajamie, wykonujemy oddech w nastpujcy sposb: wdech prawym nozdrzem, a wydech lewym (i tak w kko). Jest to pranajama rozgrzewajca, szczeglnie jeli wykonujemy j z zatrzymaniem oddechu po wdechu.

andra bhedana pranajama Jest to najmniej popularny z wymienionych tutaj wariantw pranajamy. Niektre szkoy w ogle nie uznaj andra bhedana pranajamy. Jest ona przeciwiestwem surja bhedy: wdech prowadzimy lewym nozdrzem, a wydech prawym. Przynosi nawilenie ukadu oddechowego i schodzenie, szczeglnie jeli wykonujemy j z zatrzymaniem oddechu po wydechu.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 22 -

itali pranajama Zaczynamy tutaj z tuowiem wyprostowanym, a gow opuszczon do jalandhara bandhy. Formujemy z nawilonego jzyka rurk, ktr wystawiamy przez wargi uoone w dziubek (rys. 2.8). Przez tak uoony jzyk wykonujemy powolny wdech, jednoczenie unoszc powoli gow do gry a do delikatnego odchylenia jej do tyu. Zatrzymujc oddech po wdechu, chowamy jzyk ukadajc go w jihva bande (podwijamy jzyk i ukadamy jego czubek na podniebieniu mikkim) i jednoczenie powoli wracamy z gow w stron mostka do jalandhara bandhy. Nastpnie albo wykonujemy wydech ujjayi albo wydech raz lewym, a raz prawym nozdrzem. Ten drugi wariant bdzie bardziej typowy dla tej pranajamy, a zatem bdzie podkrela jej chodzce i nawilajce dziaanie. T i nastpn technik wykonuje si przede wszystkim latem. Znajduj rwnie zastosowanie w usuwaniu odczucia gorca u kobiet w ciy i w trakcie menopauzy.

Sitkari pranajama Sitkari pranajam wykonujemy analogicznie jak itali, przy czym zamiast tworzy rulonik z jzyka, wkadamy go pasko midzy delikatnie zacinite zby (rys. 2.9). Jest to zastpnik itali pranajamy dla osb, ktre maj trudno ze zwiniciem jzyka w rulonik. Korzyci osigane przez ten wariant pranajamy s analogiczne do poprzedniej techniki.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 23 -

Rys. 2.8 itali pranajama

Rys. 2.9 itkari pranajama

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 24 -

Rozdzia trzeci: Czas (kala) w pranajamie proporcje oddechu


Jednym z aspektw, ktry Patadali przypisuje pranajamie jest czas (kala). Pod tym terminem rozumie si proporcj midzy poszczeglnymi czciami oddechu. Warto pamita, e wdech, wydech i zatrzymania po nich maj swj okrelony potencja. Przedstawiam go poniej w formie tabeli. W pranajamie moemy umiejtnie manipulowa tym potencjaem dla uzyskania pewnych waciwoci, ktre s nam potrzebne.

Wdech i zatrzymanie Wydech i zatrzymanie oddechu po wdechu oddechu po wydechu + Aktywizacja Otwarcie klatki piersiowej, wyduenie krgosupa Zwikszenie napicia miniowego Dziaanie przeciw grawitacji Ciepo i sucho Pasywno, rozlunienie Zamknicie i rozlunienie ciaa, skrcenie krgosupa Zmniejszenie napicia miniowego Poddanie si grawitacji Zimno i wilgo

W zasadzie w praktyce pranajamy stosujemy dwa rodzaje rytmu oddechu: samavritti i visamavritti. Samavritti s to rytmy oddychania, w ktrych: wdech, zatrzymanie oddechu po wdechu, wydech, zatrzymanie oddechu po wydechu s rwnej dugoci, np. wdech 4 sekundy zatrzymanie 4 sekundy wydech 4 sekundy zatrzymanie 4 sekundy;

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 25 -

wdech i wydech s tej samej dugoci oraz zatrzymanie po wdechu i po wydechu s rwne, np. wdech 4 sekundy zatrzymanie 2 sekundy wydech 4 sekundy zatrzymanie 2 sekundy. Visamavritti to rytmy oddychania, w ktrym czci oddechu s rnej dugoci. Klasycznie podawanym rytmem visamavritti do pranajamy jest proporcja: 1:4:2(:1). S szkoy pranajamy, w ktrych bardzo du wag przywizuje si do utrzymywania okrelonych proporcji midzy poszczeglnymi czciami oddechu (zazwyczaj 1:4:2 lub 1:4:2:1). W ten sposb naucza m.in. Ranjit Sen Gupta. Nie jest to bardzo widoczne w jego ksice, ale miaem okazj spotka si z nim w 2007 roku i w rozmowach, ktre prowadzilimy na temat pranajamy zawsze wraca do podkrelania wagi rytmu 1:4:2(:1) w jego nauczaniu. S z kolei szkoy, w ktrych zupenie porzuca si ten aspekt, ktry istotnie nie jest najwaniejszy w praktyce pranajamy w kontekcie wynikajcych z niej praktyk medytacyjnych. Gdy pracujemy z budowaniem rnych proporcji oddechu, zaczynamy od rytmw samavritti, a dopiero po ich opanowaniu przechodzimy do technik visamavritti. Pierwszy z wyej wymienionych rytmw jest atwiejszy do opanowania, poniewa w praktyce wikszoci asan ju wykonujemy rwne wdechy i wydechy, co stanowi niejako przedsmak samavritti.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 26 -

Rozdzia czwarty: Liczba (sankhja) w pranajamie


Innym aspektem pranajamy wymienianym przez Patadalego jest sankhja liczba powtrze pranajamy. Tak jak w innych kwestiach, tutaj rwnie naley kierowa si zdrowym rozsdkiem. Zaczynamy od mniejszej liczby powtrze i stopniowo moemy j zwiksza, zgodnie z zasad inteligentnych krokw. Np. moemy zacz od wykonywania 6 cykli danej pranajamy, a po miesicu dwch zwikszy ilo wykonywanych powtrze do 12 cykli. Liczba powtrze wyznacza rwnie nasz czas praktyki. Dlatego kierujc si ustalaniem iloci cykli danego wiczenia musimy si kierowa nie tylko naszymi moliwociami, ale take dostpnym dla nas czasem. Tak jak w kadej innej praktyce w pranajamie lepiej postawi na regularno praktyki kosztem skrcenia czasu praktyki (lepiej praktykowa codziennie po 5-10 minut ni 2 razy w tygodniu po 20-30). Gdy mwimy o liczbie powtrze pranajamy, musimy

odpowiedzie na pytanie jak liczy cykle danej praktyki, by proces liczenia nas nie dekoncentrowa. W praktyce najczciej stosuje si 2 sposoby: odliczanie za pomoc raca (zwyky raniec, mala, tasbih) lub odliczanie prawym kciukiem na paliczkach prawej doni. Raniec (mal, tasbih) chwytamy praw doni w taki sposb, by koraliki byy przesuwane pomidzy kciukiem a palcem rodkowym (rys. 4.1). Przy kadym powtrzeniu pranajamy, przesuwamy palce o jeden koralik do przodu. Tak jak wspomniaem, istnieje rwnie drugi sposb liczenia powtrze danej techniki pranajamy. Gdy spojrzymy na wntrze doni, lekko uginajc palce wskazujcy, rodkowy, serdeczny i may,

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 27 -

dostrzeemy podziay midzy paliczkami. Kady z wyej wymienionych palcw ma po 3 paliczki. Dziki temu zawsze mamy ze sob podrczne narzdzie do odliczania do dwunastu. Aby odmierza ilo powtrze danej techniki, po prostu wodzimy prawym kciukiem po kolejnych paliczkach palcw: wskazujcego, rodkowego, serdecznego i maego prawej doni (rys. 4.2). Gdy skoczymy pierwsz dwunastk i nadal chcemy odlicza, znw wracamy do pocztku i odliczamy kolejno paliczki, zaczynajc ponownie od palca wskazujcego.

Rys. 4.1 Trzymanie raca (mali, tasbihu)

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 28 -

Rys. 4.2 Odliczanie przy uyciu paliczkw palcw doni

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 29 -

Rozdzia

pity:

Przedmiot

koncentracji

(dea) w pranajamie

Dea dosownie oznacza miejsce. Ze wzgldu na koncentracyjnomedytacyjny charakter wiczenia pranajamy termin miejsce musimy rozumie w tym kontekcie jako miejsce, na ktrym ogniskujemy umys, czyli po prostu przedmiot koncentracji. Warto zwrci uwag, e z 3 aspektw pranajamy, Patadali w Jogasutrach wymienia dea jako pierwszy, oraz skd moemy domniemywa, nauczania e uwaa go przez za najwaniejszy. T tez potwierdza rwnie moje dowiadczenie praktyczne analiza sposobw pranajamy najbardziej znaczcych nauczycieli jogi/ medytacji. O ile w praktyce nie zawsze odwoujemy si do opisanych w poprzednich rozdziaach jakoci czasu (kala) i liczby (sankhja), o tyle przedmiot koncentracji jest w zasadzie czynnikiem konstytuujcym pranajm i co za tym idzie jej niezbywalnym atrybutem. S bardzo rne podejcia do tematu dea w praktyce pranajamy. W dalszej czci tego rozdziau omwi zastosowania nastpujcych przedmiotw koncentracji w pranajamie: bandhy (mula, uddiyana, jalandhara oraz jihva bandha), afirmacje i wizualizacje, dwik i mantry, sankalpa (intencja), koncentracja na punktach w ciele lub orodkach energetycznych.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 30 -

Bandhy

jako

przedmiot

koncentracji

w pranajamie
Przedmiotem koncentracji mog sta si bandhy, ktrych uczymy si ju podczas praktyki asan jako element synchronizacji oddechu z ruchem. Gdy traktujemy je jako przedmiot koncentracji w praktyce pranajamy, wwczas przy wdechu i wydechu koncentrujemy si na uzyskaniu jednolitego dwiku oddechu ujjayi, na zatrzymaniu oddechu po wdechu stosujemy mula bandh, a po wydechu mula i uddiyana bandh. Jalandhara bandha jest utrzymywana przez wszystkie czci oddechu. W ten sposb moemy zrealizowa prawie wszystkie warianty i odmiany pranajam opisane w drugim rozdziale, a w szczeglnoci odmiany ujjayi pranajamy, nadi odhan oraz surya bhedana pranajam. Czasami koncentracj na bandhach czy si innymi przedmiotami koncentracji, najczciej z koncentracj na mantrze (na zatrzymaniach oddechu, szczeglnie po wdechu). Oprcz mula, uddiyana i jalandhara bandhy stosuje si rwnie czasami czwart bandh tzw. jihva bandh, polegajc na podwiniciu jzyka i utrzymywaniem czubka jzyka przy podniebieniu mikkim. Zastosowanie jihva bandhy zostao ju opisane przy okazji opisu itali i itkari pranajamy, w ktrym wanie stosuje si t bandh. Poniej, dla przypomnienia, opisuj technik wykonania

jalandhara, mula i uddiyana bandhy.

Jalandhara bandha Jala oznacza nektar; dhara oznacza podtrzymywanie. Jalandhara bandha jest zatem wizem, ktry podtrzymuje nektar. W tradycji alchemii indyjskiej uwaa si, e w punkcie midzy brwiami przechowywany jest nektar Amrita, odpowiedzialny za dugowieczno.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 31 -

Zazwyczaj spywa poprzez gardo w stron odka, gdzie jest spalany przez ogie trawienny (agni). Hatha jogini zatem opracowali dwa sposoby na zachowanie Amrity pozycje odwrcone i jalandhara bandh. Poczenie tych dwch elementw znajdujemy w sarvangasanie (wiecy), std waga tej pozycji w sekwencjach praktyki asan. Tradycja podaje, e pozycj t odkry i naucza Jalandharanatha. Jalandhara bandha pomaga wyduy krgosup piersiowy, uspokaja ukad nerwowy, jak rwnie pomaga kontrolowa proces oddychania. Aby wykona jalandhara bandh, zachowujc uniesiony mostek i wyduony krgosup, opuszczamy brod w kierunku zagbienia nadmostkowego, niewielkiej wklsoci powyej rkojeci (grnej czci) mostka, pod gardem. Gdy opuszczamy brod do mostka, mostek rwnie unosi si w stron brody, po to, by tuw nie by przygarbiony w pozycji. Gardo ma pozosta rozlunione. Jeli pojawiaj si trudnoci z wykonaniem jalandharabandhy z rozlunionym gardem, wwczas warto przeledzi szczegy mechaniki wykonania tej pozycji. W tym celu warto uwiadomi sobie istnienie nastpujcych struktur anatomicznych: ko gnykowa, krg szczytowy (pierwszy krg szyjny), guzowato potyliczna zewntrzna. Ko gnykowa jest koci o ksztacie podkowy, ktr mona wyczu na granicy szyi (garda) i podbrdka. Jest o tyle nietypowa, e nie ma pocze z innymi komi. Aby j odnale, wybadaj za pomoc palcw wskazujcych obu doni jej granice w grnej czci szyi, ponad krtani. Krg szczytowy jest pierwszym krgiem szyjnym, na ktrym opiera si gowa (nie mona go niestety wyczu poprzez dotyk). Guzowato potyliczna zewntrzna jest wyrostkiem kostnym z tyu czaszki, tu ponad

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 32 -

szyj. Mona j atwo wyczu pod palcami doni. Mechanizm anatomiczny wykonania jalandhara bandhy wyglda nastpujco: wyduamy krgosup i unosimy rkoje mostka (grn cz mostka) i obojczyki do gry, cofamy ko gnykow w stron krgu szczytowego tak, aby gardo mikko wycofao si do tyu i broda moga zacz opada w d, krg szczytowy przesuwamy w stron guzowatoci potylicznej zewntrznej, a guzowato potyliczn zewntrzn w stron czubka gowy.

Rys. 5.1 Jalandhara bandha

W trakcie i po wykonaniu caej tej procedury skra na twarzy i gardo maj pozosta mikkie i rozlunione. Nie musisz docisn brody cakiem do mostka, jeli czujesz, e powstaje napicie (rys. 5.1).

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 33 -

Uddiyana bandha Przedrostek ut oznacza do gry, a termin diiyaana pochodzi od rdzenia dii, co oznacza lata lub wznosi si. Okrelenie to (wznoszenie do gry uddiyana) dotyczy podnoszenia si przepony lub kierowania siy witalnej (prany) do gry. Uddiyana bandha pomaga kontrolowa prac tuowia, daje zdrowie narzdom wewntrznym poprzez ich zwarcie (bez napicia mini zewntrznych) i uniesienie, jak rwnie pomaga wyduy mikko przd krgosupa. Pozycj t klasycznie wiczy si stojc ze stopami na szeroko bioder, z tuowiem lekko pochylonym do przodu, ale mona j te wykonywa siedzc na pitach w vajrasanie. Wykonuje si j o pustym odku, z gow opuszczon do jalandharabandhy. Siedzc lub stojc, z gow opuszczon, zaobserwuj 2-3 nastpne wdechy i wydechy. Zorientujesz si, e w trakcie wdechw klatka piersiowa i brzuch otwieraj si, a w trakcie wydechw zamykaj si, wycofuj. Po kolejnym wydechu zatrzymaj oddech na kilka sekund i zrb udawany wdech (tzn. pracuj tak, jakby robi wdech, ale nie wpuszczajc powietrza). Dziki temu wytworzy si ujemne cinienie w klatce piersiowej, ktre zaowocuje tym, e brzuch zostaje wcinity do gry. Gdy bezdech zaczyna si ju robi niekomfortowy, wwczas rozlunij brzuch i klatk piersiow, po czym zrb kolejny mikki wdech (rys. 5.2). Pamitaj, e uddiyana bandha nie jest wcigniciem brzucha. W istocie w uddiyana bande minie brzucha s rozlunione. Wciganie brzucha na si sprawi jedynie, e pozycja bdzie bardziej napita, podczas gdy prawdziwa uddiyana bandha (opisana powyej) pomoe uzyska wiksze rozlunienie w pozycji i mikkie wyduenie przodu krgosupa. Brzuch wciga si sam, bez naszej ingerencji. Jeli ta praca jest dla ciebie trudna lub niezrozumiaa to, aby j zrozumie zatkaj nos i usta, a nastpnie podejmij prby zrobienia wdechu. Obserwuj delikatne

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 34 -

zassanie, bandhy.

ktre

powstaje

okolicy

grnego

brzucha.

Nastpnie,

gdy zrozumiesz ide wiczenia, wr do praktyki waciwej uddiyana

Rys. 5.2. Uddiyana bandha

Mula bandha Termin mula oznacza korze, rdo, podstaw, dno miednicy (okolic anatomicznego krocza). W tym wiczeniu zamykamy obszar anatomicznego krocza, co zapobiega utracie energii, jak rwnie przenosi prac na minie gbokie ciaa, zwikszajc stabilno krgosupa. Mula bandhy, podobnie jak uddiyana bandhy, pocztkowo uczymy si na zatrzymaniu oddechu po wydechu. Aby wykona t prac, po wydechu ustabilizuj ciao w asanie i unie krocz, napinajc minie dna miednicy. Zaobserwujesz prawdopodobnie, e d brzucha (okolica

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 35 -

midzy ppkiem a koci onow) mimowolnie cofnie si take w stron krgosupa. Pamitaj, e mula bandha nie jest ani zaciniciem zwieracza odbytu, ani zaciniciem kanau pochwy u kobiet. Jedno i drugie wykonywane przez duszy czas bdzie szkodliwe. Jeli masz trudnoci ze zlokalizowaniem dna miednicy, usid prosto na rednio-twardym krzele i nie napinajc poladkw staraj si zbliy guzy kulszowe do siebie. Prawdopodobnie odczujesz lekkie napicie w okolicy krocza (midzy odbytem a genitaliami) i to jest napicie, ktre chcemy odtworzy w omawianym wiczeniu. Najpierw naucz si napina/ aktywizowa krocze, a pniej podnosi je do gry. Dno miednicy atwiej jest unie, gdy mula bandh zsynchronizujemy z uddiyana bandh (opisan powyej). Bandh najlepiej uczy si od dobrego nauczyciela jogi, ktry sam dogbnie pozna temat. Sugeruj du ostrono w uczeniu si bandh z ksiek, pyt DVD itp. Srivatsa Ramaswami odradza wykonywanie bandh u osb z wrzodami, zatwardzeniem, kolk, przerostem prostaty, infekcjami ukadu moczowego, problemami z menstruacj, chorobami wenerycznymi. Zaleca take ostrono u osb otyych. W wielu z tych przypadkw mona wykonywa cz bandh, ale po dokadnym poinstruowaniu przez wykwalifikowanego nauczyciela, aby praktyka bya niezwykle mikka. W trakcie menstruacji i ciy nie wykonuj mula bandhy ani uddiyana bandhy.

Afirmacje

wizualizacje

jako

przedmiot

koncentracji w pranajamie
Ciekawym, cho rzadziej stosowanym przedmiotem koncentracji

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 36 -

w pranajamie s afirmacje i wizualizacje. Bandhy jako przedmiot koncentracji wynikaj z wczeniejszego ich zastosowania w praktyce asan. Ich rodowd siga hatha vidyi (jogi postklasycznej), gdzie system asan by bardziej sformalizowany ni za czasw jogi klasycznej. Wspczenie gwnym propagatorem bandh w pranajamie by Tirumalai Krishnamacharya, co rwnie wynikao ze sporego nacisku na praktyk asan w jego nauczaniu. Z kolei techniki wizualizacyjne i afirmacyjne rozwiny si bardziej w systemach, w ktrych asany byy mniej znaczcym elementem lub w ogle zostay pomite. Np. doskonale rozwinite Inayata Khana. W pewnych technikach wizualizacja lub afirmacja techniki wizualizacyjno-afirmacyjne znajdziemy w znajdujcych si na rozdrou jogi i sufizmu pranajamach u Hazrat

s samodzielnymi przedmiotami koncentracji, a w innych pranajamach wystpuj razem. Poniej przedstawiam 2 uyteczne procedury pracy z wizualizacj jako przedmiotem koncentracji w pranajamie (jednej z nich towarzyszy te afirmacja).

Technika wizualizacyjna nr 1 (z afirmacj) T technik najlepiej stosowa w wariantach ujjayi pranajamy i nadi odhany. Nie wprowadzamy tutaj konkretnego czasu trwania poszczeglnych czci oddechu (proporcji midzy wdechem, wydechem a zatrzymaniami), natomiast staramy si zasygnalizowa kad z czci oddechu (wdech, zatrzymanie po wdechu, wydech, zatrzymanie oddechu po wydechu). W tabeli poniej podaj przedmiot koncentracji dla kadej z faz oddechu.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 37 -

Faza oddechu Wizualizacja Wdech

Afirmacja

Wizualizacja jasnego wiata Wdycham ycie i wchodzcego wraz z wdechem wiato przez nos, a nastpnie idcego drogami oddechowymi a do puc Wizualizacja rozprzestrzeniajcego si wiata po klatce piersiowej Wizualizacja jasnego wiata wychodzcego wraz z oddechem

Zatrzymanie oddechu po wdechu (krtkie) Wydech Zatrzymanie oddechu po wydechu (krtkie)

Promieniuj tym samym

Uwagi do techniki: a) Mona wykonywa t technik jako technik tylko wizualizacyjn lub tylko afirmacyjn. b) Czsto osoby, ktrym wizualizacje przychodz trudniej zniechcaj si, ale tak naprawd nie jest istotne czy wizualizacja bdzie wyrana, czy te prawie niewidoczna. Istotne jest czy stan umysu po pranajamie bdzie spokojny i skoncentrowany. c) Jeli wdech lub wydech jest wykonywany przez jedno z nozdrzy (w niektrych wariantach ujjayi i w nadi odhanie) wizualizujemy wiato przepywajce tylko przez to nozdrze, ktrym wdychamy lub wydychamy.

Technika

wizualizacyjna

nr

(oddech

trjktny,

kwadratowy i koowy) T technik stosuje si w wariantach andra bhedany, surya bhedany, ujjayi i nadi odhany. W przeciwiestwie do poprzedniej techniki,

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 38 -

w trzech z czterech odmian tego wiczenia, nadajemy konkretny rytm oddechowi. Poniej opisuj 4 odmiany wiczenia.

1. Oddech trjktny (trjkt z podstaw u gry) W tej technice wizualizacyjnej traktujemy oddech jako ksztat

geometryczny, w tym wypadku trjkt, a poszczeglne czci oddechu (tu: wdech, zatrzymanie oddechu po wdechu, wydech) wizualizujemy jako ciany tego trjkta. Wdech i wydech maj by rwne, zatrzymanie oddechu po wdechu moe by krtsze (a zatem wizualizowany trjkt bdzie najprawdopodobniej trjktem rwnoramiennym). Najczciej stosuje si jedn z trzech odmian tej techniki: a) andra bhedana: wdech lewe nozdrze (wizualizujc pierwsze rami trjkta z lewej strony), zatrzymanie oddechu po wdechu (wizualizujc podstaw trjkta u gry), wydech prawe nozdrze (wizualizujc drugie rami trjkta z prawej strony) (rys. 5.3); b) surya bhedana: wdech prawe nozdrze (wizualizujc pierwsze rami trjkta z prawej strony), zatrzymanie oddechu po wdechu (wizualizujc podstaw trjkta u gry), wydech lewe nozdrze (wizualizujc drugie ramie trjkta z lewej strony) (rys. 5.4); c) ujjayi bez kontroli nozdrzy: wdech ujjayi oba nozdrza zatrzymanie oddechu po wdechu wydech ujjayi oba nozdrza (wizualizacj mona poprowadzi zarwno tak jak w andra bhedanie, jak i w surya bhedanie); d) nadi odhana: wdech lewe nozdrze zatrzymanie oddechu po wdechu wydech prawe nozdrze wdech prawe nozdrze zatrzymanie oddechu po wdechu wydech lewe nozdrze (wizualizacj prowadzimy tutaj czc sposb z andra bhedany i surya bhedany; cykl nadi odhany skada si z 2 oddechw,

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 39 -

w pierwszym prowadzimy wizualizacj jak w andra bhedanie, w drugim jak w surya bhedanie).

Rys. 5.3 andra bhedana (trjkt z podstaw u gry)

Rys. 5.4 Surya bhedana (trjkt z podstaw u gry)

2. Oddech trjktny (trjkt z podstaw u dou) Jest to technika analogiczna do poprzedniej, przy czym zatrzymanie oddechu nastpuje tu po wydechu, wic wizualizowany trjkt ma teraz swoj podstaw u dou. Wdech i wydech maj by rwne, zatrzymanie oddechu po wydechu moe by krtsze. Analogicznie do poprzedniej techniki moemy zastosowa nastpujce procedury: a) andra bhedana: wdech lewe nozdrze (wizualizujc pierwsze rami trjkta z lewej strony), wydech prawe nozdrze (wizualizujc drugie rami trjkta z prawej strony), zatrzymanie oddechu po wydechu (wizualizujc podstaw trjkta u dou) (rys. 5.5); b) surya bhedana: wdech prawe nozdrze (wizualizujc pierwsze rami trjkta z prawej strony), wydech lewe nozdrze (wizualizujc drugie

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 40 -

ramie trjkta z lewej strony), zatrzymanie oddechu po wydechu (wizualizujc podstaw trjkta u dou) (rys. 5.6); c) ujjayi bez kontroli nozdrzy: wdech ujjayi oba nozdrza wydech ujjayi oba nozdrza zatrzymanie oddechu po wydechu (wizualizacj mona poprowadzi zarwno tak jak w andra bhedanie, jak i w surya bhedanie); d) nadi odhana: wdech lewe nozdrze wydech prawe nozdrze zatrzymanie oddechu po wydechu wdech prawe nozdrze wydech lewe nozdrze zatrzymanie oddechu po wydechu (wizualizacj prowadzimy tutaj czc sposb z andra bhedany i surya bhedany; cykl nadi odhany skada si z 2 oddechw, w pierwszym prowadzimy wizualizacj jak w andra bhedanie, w drugim jak w surya bhedanie).

Rys. 5.5 andra bhedana (trjkt z podstaw u dou)

Rys. 5.6 Surya bhedana (trjkt z podstaw u dou)

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 41 -

3. Oddech kwadratowy W tej technice wprowadzamy zatrzymania oddechu zarwno po wdechu jak i po wydechu, std wizualizujemy tym razem kwadrat. Forma kwadratu wymusza na nas to, e wszystkie 4 czci oddechu (wdech, zatrzymanie oddechu po wdechu, wydech, zatrzymanie oddechu po wydechu) powinny by rwne. Poznane ju przy oddechu trjktnym techniki moemy dostosowa do oddechu kwadratowego: a) andra bhedana: wdech lewe nozdrze (wizualizujc pierwszy bok kwadratu z lewej strony), zatrzymanie oddechu po wdechu (wizualizujc drugi bok kwadratu u gry), wydech prawe nozdrze (wizualizujc trzeci bok kwadratu z prawej strony), zatrzymanie oddechu po wydechu (wizualizujc czwarty bok kwadratu u dou), (rys.5.7); b) surya bhedana: wdech prawe nozdrze (wizualizujc pierwszy bok kwadratu z prawej strony), zatrzymanie oddechu po wdechu (wizualizujc drugi bok kwadratu u gry), wydech lewe nozdrze (wizualizujc trzeci bok kwadratu z lewej strony), zatrzymanie oddechu po wydechu (wizualizujc czwarty bok kwadratu u dou), (rys. 5.8); c) ujjayi bez kontroli nozdrzy: wdech zatrzymanie oddechu po wdechu wydech zatrzymanie oddechu po wydechu, (wizualizacj mona poprowadzi zarwno tak jak w andra bhedanie, jak i w surya bhedanie); d) nadi odhana: wdech lewe nozdrze zatrzymanie oddechu po wdechu wydech prawe nozdrze zatrzymanie oddechu po wydechu wdech prawe nozdrze zatrzymanie oddechu po wdechu wydech lewe nozdrze zatrzymanie oddechu po wydechu (wizualizacj prowadzimy tutaj czc sposb z andra

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 42 -

bhedany i surya bhedany; cykl nadi odhany skada si z 2 oddechw, w pierwszym prowadzimy wizualizacj jak w andra bhedanie, w drugim jak w surya bhedanie). Czasami stosuje si te technik oddechu prostoktnego, w ktrej zatrzymania s rwne, ale krtsze od wdechu i wydechu i zamiast kwadratu wizualizowany jest prostokt.

Rys. 5.7 andra bhedana (oddech kwadratowy)

Rys. 5.8 Surya bhedana (oddech kwadratowy)

4. Oddech koowy Ta technika nie jest ju bezporedni kontynuacj poprzednich, poniewa wymaga od nas innego sposobu dowiadczania oddechu. Jest to technika, ktra pozwala nam dowiadczy tego, co Patadali okrela trzeci (zatrzymanie wiadomoci po wdechu i po wydechu jednym aktem woli) i czwart pranajam (rwnie jednoczesne zatrzymanie wiadomoci po wdechu i po wydechu, ale bez wysiku woli) w sutrach II.50-51. W tej technice zaczynamy od wizualizacji, w ktrej rysujemy okrg ze wiata, idc zgodnie ze wskazwkami zegara. Gdy ta wizualizacja robi

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 43 -

si bardziej wyrana, doczamy do niej oddech. Staramy si, by w ramach jednego zamknicia okrgu poprowadzi oddech skadajcy si z wszystkich czterech czci skadowych: wdech, zatrzymanie po wdechu, wydech, zatrzymanie po wydechu. Nie nadajemy im jednake konkretnej dugoci ani rytmu, ze wzgldu na charakter wiczenia. Gdy czymy oddech z wizualizowanym okrgiem staramy si myle o tym oddechu jako o okrgu wanie. Nadajemy mu pynny charakter: wdech naturalnie przechodzi w zatrzymanie oddechu po wdechu, zatrzymanie oddechu po wdechu bez naszej ingerencji mikko przechodzi w wydech, a po wydechu naturalnie pojawia si zatrzymanie oddechu po wydechu. Nie zaczynamy kadej czci oddechu z osobna, zaczynamy tylko oddech jako cao, a dymy do tego, by niejako w medytacyjnym trybie koncentracji kada cz oddechu bya aktywowana naturalnie i bezwysikowo. Docelowo nawet sam pocztek oddechu by aktywowany bez naszego konkretnego aktu woli. Jeli powysze instrukcje s niezrozumiae, naley zwrci si do nauczyciela obeznanego z t technik.

Dwik,

mantry

intencja

(sankalpa)

jako

przedmiot koncentracji w pranajamie


Innym przedmiotem koncentracji stosowanym w pranajamie jest dwik. Przewanie sprowadza si to do nastpujcy technik: suchanie dwiku ujjayi przy wdechu i wydechu, wydawanie na wydechu dwiku (brahmari pranajama, intonacja mantr na wydechu, intonowanie samogoskowego dwiku na wydechu), koncentracja na powtarzanej mentalnie mantrze lub intencji

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 44 -

(sankalpa) na zatrzymaniu oddechu po wdechu, mentalne podawanie mantry lub intencji na wdechach i wydechach. Poniej opis kilku konkretnych technik.

Brhmari pranajama W bhramari pranajamie siadamy z wyprostowanym tuowiem i gow uoon w neutralnej pozycji. W technice tej stosuje si anmukhi mudr (piecz siedmiu otworw twarzy), znan te jako joni mudr (rys. 5.9). Unosimy donie i ukadamy je na twarzy w nastpujcy sposb: kciuki wkadamy do uszu (kciuki autentycznie, a nie symbolicznie zatykaj uszy), palce wskazujce i rodkowe kadziemy (nie dociskamy) na powiekach, palce serdeczne mniej wicej na wysokoci nosa, a mae w pobliu kcikw ust. okcie ukadamy w taki sposb, by nie zamyka klatki piersiowej.

Rys. 5.9 anmukhi mudra

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 45 -

Pozostajc z wyprostowanym tuowiem i domi uoonymi w anmukhi mudrze, wykonujemy wdechy technik ujjayi, a wydechy wydajc buczcy dwik, przypominajcy pszczo lub trzmiela (bhramara to nazwa jednego z gatunkw trzmieli w Indiach). Oczywicie wprowadzamy rwnie zatrzymanie oddechu po wdechu lub po wydechu (w tej technice czciej stosuje si zatrzymanie po wydechu). Przedmiotem koncentracji jest tutaj dwik: na wdechu dwik ujjayi, na wydechu anmukhi buczcy mudr. W dwik brhamari brhamari, pranajamie a na rzadko zatrzymaniu wprowadza lub zatrzymaniach oddechu - dwik syszalny w zwizku z zaoon si okrelony rytm oddychania.

Ujjayi pranajama z anmukhi mudr Jest to bardzo podobna technika do poprzedniej. Podobnie

jak w opisywanej powyej brhmari pranajamie, na pocztku siadamy z wyprostowanym tuowiem i ukadamy na twarzy anmukhi mudr. Podobnie jak poprzednio koncentrujemy si na dwiku: na wdechu i wydechu jest to dwik ujjayi, na zatrzymaniu/ zatrzymaniach oddechu jest dwik syszalny ze wzgldu na zatkanie uszu, bdce czci anmukhi mudry. T pranajam najlepiej wykonywa nadajc konkretny rytm oddechu, ale oczywicie mona rwnie skupia si na samym suchaniu jako przedmiocie koncentracji, bez wprowadzania okrelonej dugoci poszczeglnych faz oddechu. Jeli wprowadzana jest praca z rytmem oddechu to sugeruj odnie si do poniszej metodyki wprowadzania:
1. Warianty samavritti

wdech i wydech rwny, zatrzymanie oddechu po wydechu (krtkie,

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 46 -

ok. 2 sekundy), wdech i wydech rwny, zatrzymanie oddechu po wdechu i po wydechu rwne (po ok. 2 sekundy), wdech, zatrzymanie oddechu pod wdechu, wydech, zatrzymanie oddechu po wydechu rwne,
2. Warianty visamavritti

wydech 2x duszy ni wdech, zatrzymanie oddechu po wdechu, w kolejnych fazach mona si skupi na komfortowym wyduaniu zatrzymania oddechu po wdechu (z utrzymaniem tej samej proporcji wdechw i wydechw).

Podawanie mantry lub intencji z wdechami i wydechami Ciekaw grup technik pranajamy s praktyki, w ktrych pracuje si z mantr lub sankalp (intencj) jako przedmiotem koncentracji. Sankalpa to grupa praktyk, w ktrej podaje si sobie yczenie. Nie naley myli jej z afirmacjami, ktre maj nieco inny charakter. Przykadem oglnej sankalpy jest yczenie: Obym mia(a) si dobrze, oby spotkao mnie wszystko co najlepsze. Czsto te stosuje si pewne intencje terapeutyczne w formie yczenia lub nawet rozkazu (Swami Sivananda zaleca sankalp przy uzdrawiajcych pranajamach np. Komrki wtroby, nakazuj wam funkcjonowa prawidowo). Praktyki mantrowe maj nieco inny charakter. Okrelona mantra ma wzbudzi lub wzmocni pewne waciwoci. Mantra niekoniecznie musi pochodzi z sanskrytu (Om, Om tryambakam..., gayatri mantra itp.). S mantry tybetaskie, arabskie i perskie (okrelane jako wazifa i powizane z pikn tradycj 99 jakoci Boga), hebrajskie, aramejskie etc. S mantry zwizane z okrelon tradycj religijn, ale s te mantry nieteistyczne. W tradycji indyjskiej tak mantr jest om, opisane

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 47 -

w Mandukja upaniszadzie jako sylaba bdca wyrazem 4 stanw umysu (jawa, marzenie senne, sen gboki oraz stan ponad tymi trzema stanami). S rwnie odpowiedniki mantr w tradycji chrzecijaskiej. w. Jan Kasjan zaleca powtarzanie mantry: Boe wejrzyj ku wspomoeniu memu. Panie, popiesz ku ratunkowi memu. (Deus, in adiutorium meum intende. Domine, ad adiuvandum me festina). Z kolei najczciej wybieran przez wspczesne wsplnoty medytacji chrzecijaskiej formu mantryczn jest aramejskie zawoanie Maranatha (Przyjd, Panie). Niezalenie od tego czy przedmiotem koncentracji uczynimy intencje (sankalpy) czy mantry, stosuje si dwa sposoby pracy z nimi w pranajamie. Pierwszy z nich polega na powtarzaniu w mylach intencji lub mantry na wdechach i wydechach. Dugo oddechu ma by tu zsynchronizowana z dugoci powtarzanej w mylach formuy. Przy duszych formuach dzieli si intencj lub mantr na wdech i wydech, np. na wdechu powtarza si w mylach Obym mia si dobrze, a z wydechem podaje si myl Oby spotkao mnie wszystko, conajlepsze; przy krtszych ten sam tekst powtarza si na wdechu i wydechu. Dugo i rytm wdechw i wydechw jest wyznaczana przez dugo mantry lub intencji. Podczas wdechw i wydechw oczywicie koncentrujemy si na podawanej formule, na zatrzymaniu oddechu po wdechu koncentrujemy si na zatrzymaniu wrae odczuwanych przypodawaniu okrelonej myli na wdechu i na wydechu, z kolei na zatrzymaniu oddechu po wydechu koncentrujemy si na wraeniu uwolnienia, ktre powstaje przez skupienie umysu na intencji lub mantrze. Zazwyczaj w praktykach tego typu stosuje si tylko jeden typ zatrzymania oddechu, a zatem albo decydujemy si na zatrzymywanie oddechu tylko po wdechu lub tylko po wydechu. Oczywicie taki sposb pracy mona realizowa w rnych technikach pranajamy (nadi odhana,

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 48 -

surya

bhedana

etc.),

ale

prawdopodobnie

najatwiej

bdzie

skoncentrowa si na tego typu pracy w ujjayi pranajamie bez kontroli nozdrzy.

Koncentracja na mantrze lub intencji na zatrzymaniu oddechu po wdechu Jest rwnie druga, oprcz wspomnianej powyej, technika zastosowania mantry lub sankalpy (intencji) jako przedmiotu koncentracji w pranajamie. W tradycji jogi jest stosowany znacznie czciej ni poprzednia technika. W tym modelu koncentracji w pranajamie, wykonujemy wdech i wydech w sposb odpowiedni dla danej techniki (ujjayi lub kontrola przepywu powietrza przez nozdrza za pomoc palcw doni), a zatrzymujc oddech po wdechu podajemy wybran mantr lub intencj. Odnoszc si do podanego ju przykadu praktyka mogaby wyglda w nastpujcy sposb (zakadajc np. technik ujjayi bez kontroli nozdrzy): wdech ujjayi, zatrzymanie oddechu po wdechu, podczas ktrego podaje si w mylach intencj Obym mia si dobrze, oby spotkao mnie wszystko, co najlepsze, wydech ujjayi. Dugo zatrzymania jest wyznaczana przez dugo podawanej formuy, co do odechw i wydechw stosuje si zarwno techniki, w ktrych kontroluje si ich rytm, jak i takie, w ktrych nie narzuca si konkretnej dugoci ani rytmu oddechu.

Koncentracja na punktach w ciele lub orodkach energetycznych w pranajamie


Ostatnim z najczciej stosowanych przedmiotw koncentracji jest koncentracja na okrelonych miejscach w ciele lub na orodkach

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 49 -

energetycznych (tzw. czakrach). Koncentracja na okrelonych miejscach w ciele, oprcz uspokojenia umysu, moe przynosi take inne specyficzne moe efekty, np. koncentracja uziemienia. na wraeniach na zwizanych orodkach z kontaktem poladkw z podoem, na ktrym siedzimy w pranajamie zwiksza jako Koncentracja energetycznych (czakrach) jest zwizana ze specyficzn, ezoteryczn koncepcj ciaa, ktra zostaa stworzona na gruncie jogi postklasycznej, tzw. hatha jogi (hatha vidyi). Kady orodek energetyczny reprezentuje okrelon substancj wiadomociow. W zwizku z czym koncentracja na danym orodku energetycznym moe zwikszy wiadomo okrelonych procesw i przez to moe dokona si transformacja energetyczna/ wiadomociowa w okrelonym obszarze psychologicznym. Nie bd tu jednak nakrela potencjau kolejnych orodkw energetycznych, poniewa jest to temat na osobn publikacj. Powiem jedynie, e wikszo tekstw poruszajcych ten temat (opisu czakr) znaczco trywializuje ich znaczenie. Problem z substancj, reprezentowan przez okrelone czakry jest taki, e zazwyczaj w yciu manifestuje si jej niepeny potencja, a nie moemy dokonywa opisu okrelonego stanu na ciece rozwojowej w oparciu o szcztkowe jego objawy. Dlatego dowiadczenia penego potencjau poszczeglnych centrw energetycznych mona poszukiwa tylko w niemoliwych do zwerbalizowania odczuciach w medytacji. Tym niemniej, po wprowadzeniu przez nauczyciela rozumiejcego t prac, koncentracj na obszarach w ciele lub czakrach mona zastosowa we wszystkich pranajamach. Wwczas wykonujemy okrelon technik pranajamy (np. nadi odhan, ujjayi, surya bhedan etc.) koncentrujc si na wybranym punkcie. Jeli praktyka nie ma tu jakie specjalnej struktury, najczciej przedmiotem koncentracji mentanej jest centrum klatki piersiowej w okolicy serca i okolica punktu

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 50 -

midzy brwiami. Czasem z kolei stosuje si technik wizualizacji wiata wdychanego przez okrelone do centrum, okrelonej oraz czakry prowadzonego lub wiata jedno wraz ze strumieniem tych wykonujemy oddechu wdechy i

utrzymywanego w okrelonym centrum. Tak czy inaczej w technikach wydechu przynajmniej z zatrzyma (zazwyczaj po wdechu). Techniki te raczej wykonuje si z narzuceniem okrelonego rytmu oddychania.

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 51 -

Posowie
Tak jak wspomniaem na pocztku ksiki, nie naley traktowa niniejszej publikacji jako podrcznika pranajamy, o ile taki w ogle moe zaistnie. Jest to publikacja, ktra ma pokaza spektrum narzdzi dostpnych w praktyce pranajamy, z ktrych kady rozumiejcy jej mechanizmy i istot moe skorzysta. Jeeli ktre fragmenty publikacji wymagaj dodatkowych wyjanie lub wzbudziy Wasze pytania, zachcam do kontaktu czy to osobistego podczas moich zaj i warsztatw, czy to mailowego. Powodzenia w Waszej praktyce!

Maciej Wielobb

Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysu Maciej Wielobb

- 52 -

O autorze

Maciej Wielobb jest nauczycielem jogi, terapeut, autorem. Prowadzi kameraln szko jogi w Krakowie (gdzie naucza asan, pranajamy i medytacji), jak rwnie seminaria i warsztaty jogi oraz szkolenia dla nauczycieli jogi w caej Polsce. Pisze popularnego bloga o teorii i praktyce jogi, artykuy dla najpopularniejszych polskich portali o jodze, jest redaktorem naczelnym portalu JogaSutry.pl. Jest autorem ksiki Terapia jog. Joga i ajurweda w leczeniu chorb, rehabilitacji ruchowej i psychoterapii, a aktualnie koczy pisa kolejn, tym razem o psychologii jogi klasycznej. Ksztaci nauczycieli jogi w nurcie vinyasa krama. Prywatnie mieszka z on Agnieszk i synem Tymonem w Krakowie.

Strona szkoy jogi Macieja Wieloboba: www.joga-krakow.pl Warsztaty i szkolenia nauczycielskie: MaciejWielobob.pl Blog o jodze: www.joga-blog.pl

Patronat medialny:

You might also like