Natuurkunde voor Delfstofproductie

P Presentatie t ti 08: 08

Trillingen

Docent: Dhr. Ir. D. C C. W Wip. p Telefoonnummer: 465558, Ext.: 372. Email-adres: d.wip@uvs.edu. Gebouw: 16, Kamernummer: 78. Studierichting: Delfstofproductie.
Collegejaar 20072008 AdeK-UvS FTeW 8.1

Optelling van harmonische trillingen

De werking van 2(twee) trillingen op een lichaam kan opgevat worden als de optel som van de 2(twee) trillingen. Elk van de trillingen geeft aan het lichaam een uitwijking. Noem de uitwijkingen u1 en u2. De uiteindelijke uitwijking is dan de som van uitwijking u1 en u2. Deze optelling is echter niet zonder meer uitvoerbaar, daar het van belang is te weten of de trillingen in de zelfde richting op het lichaam werken, werken of ze loodrecht op elkaars richting werken, of de trillingen de zelfde periode hebben, enzovoort.

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.2

I. Optelling van trillingen met dezelfde trillingsrichting m.b.v. grafische methode

ux1(t)= A1 sin i (2t) ux2 (t) = A2 sin(t)

Figuur 1

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.3

u x1 (t) = A1 sin i (2 t ) u x2 (t) = A 2 sin( t ) u x res = u x1 + u x2

II. Optelling van trillingen met dezelfde trillingsrichting m.b.v. goniometrische methode
(1) (2) (3) (4)
Figuur 2

Substitueer (1) en (2) in (3) : u x res = A1 sin(2 t ) + A 2 sin( t ) u x res

2 1 2 2

A1 A2 = A +A sin(2 t ) + sin( t ) 2 2 2 2 A1 + A 2 A1 + A 2 (5)

2 u x res = A1 + A2 2 [cos sin(2 t ) + sin sin( t )]

2 u x res = A1 + A2 2 [cos 2 sin( t ) cos( t ) + sin sin( t )] 2 = A1 + A2 2 sin( t )[2 cos cos( t ) + sin ]

2 u x res = A1 + A2 i ( t )[2 cos cos( t ) + sin i ] 2 sin

(6)
8.4

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

II. Optelling van trillingen met dezelfde trillingsrichting

m.b.v. goniometrische methode (vervolg)

u x res = u x1 + u x2 = A sin (2 t ) + A sin ( t ) I di A 1 = A 2 = A dan Indien d geldt ldt voor (3) en (4) : = A [2 sin ( t ) cos ( t ) + sin ( t )] = A sin ( t )[2 cos ( t ) + 1] (7)

u x res = A sin ( t )[2 cos ( t ) + 1]

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.5

III. Optelling van trillingen met dezelfde trillingsrichting m.b.v. wijzerdiagram methode De wijzerdiagram methode wordt hier toegepast door de lengte van de wijzers van de respectieve uitwijkingsfuncties op het zelfde assenstelsel uit te zetten. Het doorlopen van een periode wordt in voor beide trillingen gelijke tijdsintervallen uitgezet, zodat op elk van de tijdstippen de projectie van beide wijzers op de yas gesommeerd kan worden.
Figuur 3

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.6

Optelling van trillingen met loodrechte trillingsrichting op 3(drie) manieren plaats hebben: 1. Grafische methode. 2 Goniometrische 2. G i i h methode. h d 3. Wijzerdiagram methode.

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.7

1. De grafische methode
Deze methode behelst de optelling van de resptieve uitwijkingen van de uitwijkingen van ux en uy. De functies ux en uy zijn respectievelijk en . De uitwijking wordt verkregen door in het xy vlak de plaats van het trillend punt vast te leggen als functie van de tijd.
Figuur 4

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.8

2. De goniometrische methode
u x (t) = A x cos( t ) ux cos( t ) = Ax sin( t ) = uy Ay (10)
2 2

(8)

u y (t) = A y sin( t )

(9)

sin 2 ( t ) + cos 2 ( t ) = 1 Uit (8), (9) en (10) volgt :

uy ux 2 2 + sin ( t ) + cos ( t ) = =1 A y Ax
Collegejaar 20072008 AdeK-UvS FTeW

(11)

8.9

3. De wijzerdiagram methode De wijzerdiagram methode wordt hier toegepast door de lengte van de wijzers van de respectieve uitwijkingsfuncties op 2(twee) verschillende assenstelsels uit te zetten. Deze assenstelsels worden zodanig geplaatst dat zij in het verlengde liggen van de as waarop zij loodrecht trillen.
Figuur 5

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.10

De gedempte harmonische trilling

In principe zijn alle trillingen gedempte trillingen, trillingen tenzij er op gezette tijden energie wordt toegevoerd. Alle vrije trillingen zijn gedempte trillingen. Bij behandeling van de ongedempte trilling wordt de wrijvingskracht of weerstandskracht die voor de demping zorgt, verwaarloosd. In de gedempte trilling wordt deze wrijvingskracht j g wel in rekening g gebracht. g In het algemeen is de wrijvingskracht evenredig met de snelheid van (12) het trillend systeem. Er geldt dan: Fwr = r v

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.11

du dan volgt voor (12): dt du Fwr = r v = r (13) ( ) dt v= Fres = msyst y a syst y =F dr + Fwr (14)

Uit Fdr = b u(t), (13) en (14) volgt: du(t) d (t) msysta syst = b u(t) r dt (15)

d 2 u(t) a syst = dan volgt voor (15): 2 dt d 2 u(t) du(t) d 2 u(t) du(t) msyst = b u(t) r msyst +r + b u(t) = 0 2 2 dt dt dt dt
Collegejaar 20072008 AdeK-UvS FTeW

(16)
8.12

m syst

d 2 u(t) du(t) +r + b u(t) = 0 2 dt dt

(16)

Gezien G i h het t feit f it dat d t er sprake k is i van een harmonische h i h functie f ti kan gesteld worden dat de oplossing een sinus of cosinus functie dient te zijn of een combinatie van de 2(twee). Om de vergelijking lijki op te lossen l kiezen ki we voor de d uitdrukking i d kki (17): (17)

u(t) = A e t

(17).
(18) (19)

du(t) d () = A e t = A e t dt d 2 u(t) (t) t 2 t = A e = A e 2 dt

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.13

Uitwerking van de bewegingsvergelijking (16) m.b.v. m b v (17), (17) (18) en (19) levert het volgende resultaat:
m syst A 2 e t + r A e t + b A e t = 0

(m

syst

2 + r + b A et = 0

A et 0 1,2 =

(m

syst

2 + r + b = 0 r = 2 m syst r 2 4 m syst b 2 m syst =

(20)

r 2 4 m syst b 2 m syst
2 4 m syst

r = 2 m syst

r 2 4 m systt b

r = 2 m syst

r2 b 2 4 m syst m syst

Voor u(t) = A e t volgt dan : u(t) () = e

r t 2 m syst

A 1 e

r2 b t 2 m 4 m syst syst

+ A2 e

r2 b t 2 m 4 m syst syst

(21) ( )
8.14

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

Voor u(t) zijn er 3(drie) gevallen te onderscheiden, onderscheiden namelijk: a. De kritieke demping. b. De sterke demping. c. De zwakke demping.

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.15

a. De kritieke demping

r2 b =0 2 4 m syst m syst r2 b 2 = = o 2 4 m syst m syst

r t 2 m syst

(22) (23)

Uit (23) en u(t) van (21) volgt dan : u(t) = e

(A 1 + A 2 )
r t 2 m syst

(24) (25)

u(t) (t) = A e

= A e o t

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.16

b. De sterke demping

b r2 >0 2 4 m syst m syst r2 b 2 = 2 4 m syst m syst

r t 2 m syst

(26) (27)

Uit (27) en u(t) van (21) volgt dan : u(t) = e

u(t) ()=e

o t

[A e + A e ] [A e + A e ]
t t 1 2 t t 1 2

(28) (29) ( )

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.17

c. De zwakke demping
r2 b <0 2 4 m syst m syst (30) (31)

r2 b b r2 =i = i 1 2 2 m syst 4 m syst 4 m syst m syst

Uit (31) en u(t) van (21) volgt dan : u(t) = e o t A1 e i 1 t + A 2 e i 1 t

(32) (33) (34) ( )

A1 e i 1 t = A1 {cos(1 t ) + i sin (1 t )}

A 2 e i 1 t = A 2 {cos(1 t ) i sin (1 t )}

Substitueer (33) en (34) in (32) : u(t) = e o t {(A1 + A 2 ) cos(1 t ) + i (A1 A 2 )sin (1 t )}

Collegejaar 20072008 AdeK-UvS FTeW

(35)
8.18

c. De zwakke demping (vervolg)

u(t) is reel, reel dus het imaginair deel van de vergelijking moet 0(nul) zijn, wat betekent dat (A1 A2) = 0 of A1 = A2.

u(t) = e o t {2A 1 cos (1 t )} u(t) = e o t A cos (1 t )

A 1 = A 2 dan volgt g uit ( (35) ):

(36) (37)

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.19

Figuur 6

Op h O het t tijd tijdstip ti t = 0 is i de d uitwijking it ijki 0(nul), 0( l) en de snelheid groter dan 0(nul).
Figuur 7

Op het tijdstip t = 0 is de snelheid 0(nul), en de uitwijking groter dan 0(nul).

Collegejaar 20072008 AdeK-UvS FTeW 8.20

De gedwongen trilling
Een gedwongen trilling is een proces waarbij periodiek energie aan het trillend systeem wordt toegevoerd. Wanneer op een niet stijf systeem een uitwendige periodieke kracht wordt uitgeoefend, zal er een gedwongen trilling ontstaan. Indien de periodieke kracht F die op het systeem werkt van de vorm F = Fo cos ( t ) is, , kan de algemene g bewegingsvergelijking voor een gedwongen trilling opgesteld worden. Er geldt dan:

m syst

d 2 u(t) du(t) +r + b u(t) = Fo cos( t ) 2 dt dt

(39)

(38)

Indien een oplossing voor de vergelijking is:

u(t) = A cos ( t )

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.21

du(t) d (t) = A sin ( t ) (40) dt d 2 u(t) 2 = A cos ( t ) ( 41) 2 dt Substitutie van (39), (40) en (41) in de bewegingsvergelijking (38) levert de onderstaande relatie (42) op: m A 2 cos( t ) + r A sin( t ) + b A cos( t ) = Fo cos( t )
A b cos( t ) A m 2 cos( t ) A r sin i ( t ) A b cos( t ) m 2 cos( t ) r sin( t )
2 o

[ ] A[(b m )cos( t ) r sin( t )] = F cos( t )

(42)

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.22

Er kan een tg 1 gentroduceerd worden, worden zodanig dat r tg 1 = (43) 2 b m r sin1 = (44) 2 2 (b m 2 ) + (r )
cos1 =

(b m ) (b m ) + (r )
2 2 2

(45)

(46) Stel b m + (r ) = K D b De bewegingsvergelijking i lijki (38) kan k nu herschreven h h worden d tot (48):
2 2 2

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.23

Vermenigvu ldig de bewegingsvergelijking (42) met 1 m.b.v. (46), namelijk b m 2 r A K cos( t ) K sin( t ) = Fo cos( t ) K K M.b.v. (44) en (45) wordt (47) nu : A K [cos1 cos( t ) sin 1 sin( t )] = Fo cos( t ) (48)

K K

(47)

Met de relatie

kan de bewegingsvergelijking nog verder vereenvoudigd worden, namelijk tot: A K cos [ 1 + ( t )] = Fo cos ( t ) (50)

cos ( + ) = cos cos sin i sin i

(49)

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.24

 A K cos[ + ( t )] = Fo cos( t ) Fo K
( 46)

I di = 1 dan Indien d volgt l t voor de d bewegingsv b i ergelijkin lijki g (50) dat d t: (51) A K cos( t ) = Fo cos( t ) A K = Fo A= =

(b m ) + (r )
2 2

Fo

(52)

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.25

De amplitudo van de gedwongen trilling wordt na zekere tijd constant. Dit gebeurd indien de uitwendige kracht per periode evenveel arbeid verricht, als nodig is om de vanwege wrijving gedispeerde energie te compenseren. De amplitudo zal dus des te groter zijn, naarmate de wrjvingsarbeid geringer is. Het blijkt j dat de amplitudo p sterk toeneemt wanneer de frequentie q van de gedwongen trilling de frequentie o van de ongedempte trilling nadert. Ui d Uit deze relatie l i blijkt blijk dat d een kleine kl i kracht k h een heel h l grote uitwijking kan veroorzaken. Er zijn 2(twee) situaties te onder scheiden waarbij j het systeem y extreme waarden zal aannemen. a. Indien r = 0, dan is de amplitudo in formule (52) verworden tot: F
A =

(b m )
2

(53).

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.26

Indien de frequentie van het systeem de natuurlijke frequentie van de ongedempte trilling o = b (54) is, m dan zal de noemer 0(nul) ( ) worden. De amplitudo p wordt dan onbeperkt groot en het systeem breekt. Men zegt dan dat voor de resonatie frequentie geldt:

resonantie = o

(55)

b. Indien r 0, b 0 is de resonantie frequentie te vinden door differentiatie van de functie. De amplutudo is groot maar blijft eindig. De resonatie frequentie is voor r 0, dan gelijk aan:

resonantie =
Collegejaar 20072008

b r2 m 2m2
AdeK-UvS

(56 )
FTeW 8.27

= (57) de dempingsfactor. Men noemt de term dempingsfactor 2m Het verband tussen de amplitudo en de verhouding tussen de gedwongen frequentie en de eigenfrequentie o van de vrije ij trilling t illi uitgezet it t voor verschillende hill d waarden d van de d dempingsfactor geeft inzicht in de uitwijking.

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.28

Figuur 8

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.29

Einde van Presentatie 08

Collegejaar 20072008

AdeK-UvS

FTeW

8.30