Kimya Dersi 11.

Sınıf Öğretim Programı

1. Ünite : KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ

Önerilen Süre : 15 Ders Saati
A. Ünitenin Amacı
Öğrenciler, farklı enerji türlerini ve enerji birimlerini ilköğretim Fen ve Teknoloji
dersinde öğrenmiş, lise 9. ve 10. sınıf Kimya dersinde pekiştirmiştir.
Bu ünitede, fiziksel ve kimyasal olaylara eşlik eden enerji değişimlerini ele almak için,
olayın gerçekleştiği sistem ve sistemin yer aldığı ortam ile ilgili ilk kavrayışlar
sağlanmakta; enerjinin korunumu hakkındaki “ termodinamiğin 1. kanunu” , entalpi
kavramı ile birlikte sunulmakta; Hess Kanunu ve ona ilişkin uygulamalar işlenmektedir.
Ayrıca, istemli / istemsiz değişimleri ayırt etmek için gerekli entropi kavramına giriş
yapılarak “termodinamiğin 2. kanunu” anlamlandırılmakta; Gibbs Serbest Enerjisi
üzerinden istemlilik tartışmaları verilmekte, “termodinamiğin 3. kanunu” ile ünite
bitmektedir.

B. Ünitede Önerilen Konu Başlıkları

1. Sistemler ve Enerji Türleri
2. Sistemlerde Entalpi Değişimi
3. Đstemlilik

C. Ünitenin Kavram Listesi

• Sistem
• Ortam
• Açık sistem
• Kapalı sistem
• Đzole sistem
• Đzotermal sistem
• Ekzotermik değişim
• Endotermik değişim
• Đç enerji
• Termodinamik
• Termodinamiğin 1. kanunu
• Entalpi
• Oluşum entalpisi
• Đstemli/ istemsiz değişim
• Termodinamiğin 2. kanunu
• Termodinamiğin 3. kanunu
• Entropi
• Gibbs serbest enerjisi

21
 Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı

1. ÜĐTE: KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ

ÜĐTE KAZAIMLAR KOUU ĐŞLEĐŞ DERĐLĐĞĐ/ ETKĐLĐK ÖREKLERĐ AÇIKLAMALAR
↸ Buzun erimesi, derişik H2SO4 çözeltisinin seyrelmesi gibi
1. Sistemler ve enerji türleri ile ilgili maddesel değişimlerde ısı-iç enerji dönüşümü irdelenir. Bu [!] 1.1; 1.2 “Đzole sistem” kavramı, mutlak anlamda
olarak öğrenciler; irdelemeler sırasında, sistem ve ortam kavramları kullanılarak yasaklanmış bir ısı alış-verişi gibi algılanmamalı, böyle
anlamlarının derinleşmesi sağlanır. Đncelenen makro düzeyde sistemlerin tanımı, olayın gerçekleştiği süre içinde
1.1. Sistem ve ortam arasındaki ilişkinin değişimlerin gerçekleştiği sistemler ve ortamlar sorgulanarak ele
önemini fark eder. ortamla ısı alış-verişinin ihmal edilebilir düzeyde
alınan sistemlerin açık-kapalı, izole-izotermal, sabit hacimli-sabit olması temelinde verilmelidir.
1.2. Sistemleri, ısı alış-verişi, sıcaklık, basınçlı olma nitelikleri gözden geçirilir.
[!] 1.2 Açık, kapalı, izotermal, izole, sabit basınçlı ve
KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ

basınç ve hacim değişkenlerine göre Ekzotermik ve endotermik değişimlerde, alınan veya verilen ısının
sabit hacimli sistem kavramları örneklerle
sınıflandırır. sistemde nasıl depolandığı sorgulaması üzerinden, iç enerjiye katkıda
tanıtılacaktır.
bulunan mikro düzeyde enerji türleri tartışılır. Bu tartışmada, tek
1.3. Bir sistemin iç enerjisini atom/molekül [!] 1.3 Đç enerjiye katkı yapan enerji türlerinden,
atomlu asal gazlar ve 2, 3, 4 atomlu çizgisel ve açılı moleküller için
temelinde açıklar. moleküllerin öteleme, titreşim, dönme ve potansiyel
mikro düzeyde enerji türleri irdelenir (1.1-1.3).
enerjileri ile atomların çekirdek ve elektronik enerjileri
1.4. Sabit hacimli ve sabit basınçlı ↸ Sabit hacimde ve sabit basınçta gerçekleşen basit fiziksel değişim irdelenecek; ısı-iç enerji dönüşümünün olduğu sabit
sistemlerde, iç enerji değişimini ısı alış- örnekleri üzerinden mekanik iş kavramı anlamlandırılır. Bu hacimdeki değişimlere örnekler verilecektir.
verişi ve mekanik enerji ile değişimlerde sisteme giren veya sistemde çıkan ısının dönüştüğü [!] 1.4 Isı değişimi, iç enerji değişimi ve mekanik iş
ilişkilendirir. enerji türleri irdelenir. Her iki hâl için, ısı alış-verişi ile mekanik iş ve sembolleri tanıtılıp,
1.5. Termodinamiğin 1. kanununu ifade iç enerji değişimi arasındaki matematik ilişkiler türetilir. Farklı Qv = ∆U
eder. değişim örneklerinde bu ilişkilerden hangisinin geçerli olacağı QP = ∆U + w
konusunda yönlendirilmiş bir beyin fırtınası yapılır. Qp ≠ Qv
1.6. Termodinamiğin günlük hayattaki ilişkisinin nedeni irdelenir (1.4). Qp ≠ Qv
uygulama alanlarına örnekler verir. ilişkileri, uygun örnekler üzerinden verilir.
↸ Kimyasal değişimlerin maddeyi oluşturan atom ve moleküllerin [!] 1.4; 1.5 Q ve w niceliklerinin (+), (-) işaretlenmesi
diziliş ve düzeninin değişimi ile gerçekleştiği, her hareketin bir enerji ile sisteme giriş-sistemden çıkış arasındaki ilişki
alış-verişi ile birlikte yürüdüğü, bu bakımdan kimyasal değişmelerde verilir; QP = ∆U + w bağıntısının, işaretleme sistemi
de enerji alındığı veya verildiği gerçeğine örnek olarak, kullanımını gerektiren uygulamaları ile ilgili örnekler
C + ½ O2 → CO + Q1; CO + ½ O2 → CO2 + Q2 çözülür.

 1.4; 1.5 “Madde-enerji dönüşümü”, ısı-mekanik
Mg(k) + ½ O2 (g) → MgO + hν 3/2 O2(g) + hν → O3(g) enerji-iç enerji değişimi üçlüsü dışındaki enerji
gibi reaksiyonlar kullanılabilir. Bu reaksiyonlara eşlik eden enerji dönüşümlerine ve mekanik işin hesaplanmasında
değişimleri vurgulanarak termodinamik bilim dalı, uğraş alanları kullanılan w = P.>V bağıntısına girilmeyecektir.
üzerinden tanımlanır (1.4; 1.6). [!] 1.6 Termodinamiğin buharlı makinenin gelişimi ve
sanayi devrimi ile tarihsel ilişkilerini konu edinen bir
okuma metni verilebilir.
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik [!]: Uyarı
: Sınırlamalar

22
 Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı

1. ÜĐTE: KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ

ÜĐTE KAZAIMLAR
2. Sistemlerde entalpi değişimi ile
ilgili olarak öğrenciler;
KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ
KOUU ĐŞLEĐŞ DERĐLĐĞĐ/ ETKĐLĐK ÖREKLERĐ AÇIKLAMALAR

 2.1 Mutlak entalpi kavramına girilmeyecek,
↸ Bir silindir içine kapatılmış 1 mol gazın sıcaklığını 1 oC artırmak için, mekanik iş hesabı kapsam dışı tutulacak,
gaz hacmi sabitken (piston hareketsiz) verilmesi gereken ısının, gaz basıncı >H = >U + P.>V bağıntısı yerine
sabitken (piston sürtünmesiz hareketli) verilmesi gereken ısıdan farklı >H = >U + w bağıntısı kullanılacaktır.
olmasının nedenleri sorgulanır. Sabit hacimde verilen ısının iç enerji
değişimine eşit olup olmadığı tartışıldıktan sonra, sabit basınçta (piston [!] 2.1 Elementlerin standart koşullardaki oluşum
hareketli iken) verilen ısının (Qp) entalpi ile ilişkisi irdelenir. entalpilerinin ‘0’ kabul edildiği belirtilir. Standart
Isı alış-verişinin mekanik iş alış-verişi ile sonuçlandığı değişimlerde Qp’nin şartlarda birden çok allotropu olan elementlerin en kararlı

2.1. Entalpi değişimini (∆H), ∆H’a eşit olduğu belirtilir (2.1). allotropları esas alınır.
reaksiyon ısısı (Qp) ile o
açıklar. ↸ Yaygın maddelerin oluşum entalpileri çizelgesi incelenerek ∆H f [!] 2.2 Standart şartlar ve normal şartlar kavramlarının
değerlerinin işaretleri, oluşum tepkimelerinin ekzotermik-endotermik oluşu anlamları verilir.
2.2. Reaksiyon entalpi ile ilişkilendirilir.
değişimlerini “standart Basit tepkimelere ilişkin entalpi değişimlerinin oluşum entalpileri ile [!] 2.2 H2O, CO2 gibi bileşiklerin, standart koşullardaki
oluşum entalpi değişimleri” hesaplanmasına dair ∆H = (Σ∆Hof ürünler - Σ∆Hof girenler) bağıntısı kullanılarak elementlerinden elde edilişlerine ilişkin tepkimelerdeki
ile ilişkilendirir. örnek problemler çözülür (2.2). entalpi değişimleri, bu bileşiklerin oluşum entalpileri
2.3. Bir reaksiyonun entalpi olarak tanımlanır.
değişimini, ara basamakların ↸ Çok basamaklı örnek tepkimelerin her basamağına ilişkin ∆H değerleri,
entalpi değişimleri ile toplu reaksiyonun ∆H değeri ile karşılaştırılır. Buradan, ∆H = ∆H1 + ∆H2 + [!] 2.4 Bağ enerjileri, “1 mol bağı standart şartlarda
ilişkilendirir. ∆H3 + … bağıntısı türetilir. Hess kanunun sözlü ifadesi irdelenir. Örnek kırmak için gerekli enerji” şeklinde tanımlandığı için,
tepkimeler üzerinde, “bağ kırılma entalpisi” adı ile de verilebilir. Bu büyüklük
2.4. Kimyasal reaksiyondaki ∆H = ∆H1 + ∆H2 + ∆H3 + … reaksiyon entalpisi hesabında kullanılırken, girenlerin
entalpi değişimi ile bağ bağıntısının uygulamasına ilişkin problemler çözülür. bağ entalpileri toplamından ürünlerin bağ entalpileri
enerjileri arasında ilişki
toplamını çıkarmak gerektiği unutulmamalıdır.
kurar. Kömür ve petrol gibi fosil yakıtların, tam yanma için gerekli eşdeğer
miktardan az hava ile yakılmasının neden akılcı olmayacağı, Hess kanunu
bağlamında tartışılır (2.3). ??? 2.4 Bağ enerjilerinden reaksiyon entalpileri
hesaplanırken, standart oluşum entalpilerinin
kullanımından kaynaklanan bir alışkanlıkla, ürünlerin
↸ Yaygın ve basit bileşiklerdeki ortalama bağ enerjilerini veren tablolardan bağ enerjileri toplamından girenlerinkini çıkarma
yararlanılarak kimyasal reaksiyonda alınan ya da verilen ısı hesaplanır. yanılgısı oldukça yaygındır. Bağ enerjisinin tanımı ile
Reaksiyon entalpi değişimleri ile bağ enerjilerini ilişkilendiren örnek ilgili olan bu yanılgı, ekzotermik olduğu bilinen örnek
problemler çözülür (2.4). tepkimeler üzerinde entalpi değişimi hesaplanarak
giderilebilir.

↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı
: Sınırlamalar

23
 Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı
ÜĐTE KAZAIMLAR
3. Değişimlerde istemlilik ile ilgili
olarak öğrenciler;
3.1. Đstemli/istemsiz değişim
KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ
kavramlarını irdeler.
3.2. Đstemli değişimlerde minimum
enerjiye yöneliş eğilimini örnekler
üzerinde gösterir.
3.3. Minimum enerji eğilimine
uymayan istemli değişimlere
örnekler verir.
3.4. Entropi kavramını, “kullanılamayan
termal enerji” ve “olasılık”
temelinde açıklar.
3.5. Entropi değişimleri (∆S)
istemlilik arasında ilişki kurar.
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik [!]: Uyarı
1. ÜĐTE: KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ
KOUU ĐŞLEĐŞ DERĐLĐĞĐ/ ETKĐLĐK ÖREKLERĐ
↸ Đstemlilik ve istemsizlik kavramları, tek yönlü basit tepkimelerde, ok
yönündeki olayın kendiliğinden yürümesi; ters yöndeki olayın özel önlemler
alınmadıkça meydana gelmemesi temelinde tartışılır (3.1).
↸ Đstemli tepkimelerin çoğu zaman ekzotermik olduğunu gösteren örnekler
gözden geçirilir. Olayın ekzotermik oluşu ile sistemin iç enerji değişimi
arasındaki ilişki irdelenir. Đstemlilik ile minimum enerjiye yönelme eğilimi
arasındaki paralellik, incelenen örnek tepkimelerle keşfedilir (3.2).
↸ Đstemli olduğu deneyimlerle bilinen endotermik tepkime örnekleri
incelenir. Bu tepkimelerde iç enerjinin değişim yönü tartışılır. Böyle
olaylarda minimum enerji eğiliminden daha etkili bir başka eğilim olması
gerektiği sonucuna götürecek yönlendirilmiş bir tartışma açılır (3.3).
↸ Đki nuçe erlenmayerine konulmuş, biri kaynama sıcaklığında tutulan,
diğeri oda sıcaklığında, eşit kütleli iki su örneğinden oluşan sistemlerin
buhar çıkış uçlarına birer rüzgârgülü tutularak hangisinden mekanik iş elde
edildiği tartışılır. Kullanılamayan termal enerji (işe dönüşmeyen ısı enerjisi)
kavramının anlamı, bu deney üzerinden irdelenir. Mekanik iş elde edilebilen
ile düzenekte, iş elde edilirken kullanılabilir/kullanılamayan termal enerjinin
artması-eksilmesi irdelenir. Đstemli olaylarda kullanılamayan enerjinin
değişme eğilimi tartışılır. Entropi, “kullanılamayan termal enerjinin ölçüsü”
olarak tanımlanır.
Entropinin olasılık temelinde sezilmesi için, bir bardak suya bir damla
mürekkep damlatılarak mürekkebin su içinde dağılımı gözlemlenir.
Mürekkebin neden dağıldığı, mürekkep moleküllerinin farklı konumlarda
bulunma olasılıklarının artması temelinde tartışılır. Dağılan mürekkebin
kendiliğinden (istemli olarak) yeniden damla boyutuna dönüp dönmeyeceği
irdelenir. Bu etkinlik üzerinden, entropinin olasılık temelinde de ifade
edilebileceği sonucuna varılır.
Đstemli olaylarda entropinin artacağı (∆S > 0) sonucuna götürecek bir
beyin fırtınası yapılır. Entropinin arttığı istemli olaylara örnekler verilir (3.4;
3.5).
24
AÇIKLAMALAR
[!] 3.4 Bulunduğu ortamla aynı sıcaklıkta olan bir
sistemin termal enerjisinin mekanik işe (faydalı
işe) dönüştürülemeyeceği, böyle bir sistemin
termal enerjisinin “kullanılamayan termal enerji”
olduğu; istemli olaylarda kullanılamayan termal
enerjinin genelde arttığı; entropinin,
kullanılamayan termal enerjiyi temsil ettiği
hususları açıklanır.
Ayrıca, entropinin olasılık temelinde anlamı,
düzen ve rastgelelik kavramları üzerinden verilir.
Farklı şartlardaki benzer sistemlerin entropileri
basit örneklerle karşılaştırılır. (Örneğin; sıcaklık
sabitken, 1 mol He’ un sıkışmış ve genleşmiş
hâllerinin; sıcaklıkları ve hacimleri eşit farklı
miktarlarda He örneklerinin; aynı maddenin sıvı
ve gaz hâllerinin vb. entropileri karşılaştırılabilir.)
[!] 3.4; 3.5 Entropi kavramını sadece düzensizlik
meyli temelinde vermek, evrendeki doğal
olayların olumsuz bir sona doğru gittiği
yanılgısını getirebilir. Bu nedenle entropiyi
açıklamada, “kullanılamayan enerji yaklaşımı” na
yeterli ağırlık verilmelidir.
[!] 3.5 Entropi üzerinden istemlilik irdelemeleri
yapılan sistemlerin olabildiğince izole olması
önerilir. Örneğin; alçının suda çözünmemesi
entropi artışı temelinde tartışılırken, sadece CaSO4
tuzunun entropi değişimini düşünmek yetmez.
Çözünme sırasında su moleküllerinin entropi
değişimlerini de hesaba katmak gerekir.
 Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı
ÜĐTE KAZAIMLAR
KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ
3.6. Termodinamiğin 2. ve 3.
kanunlarını yorumlar.
3.7. Sistemin ve evrenin toplam
entropi değişimi üzerinden
“Gibbs Serbest Enerjisi” ni
tanımlar.
3.8. Kimyasal reaksiyonların
istemliliğini Gibbs Serbest
Enerjisi üzerinden irdeler.
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik ???: Kavram Yanılgısı
1. ÜĐTE: KĐMYASAL REAKSĐYOLAR VE EERJĐ
KOUU ĐŞLEĐŞ DERĐLĐĞĐ/ ETKĐLĐK
ÖREKLERĐ
o
↸ Oda ortamına konulan, 0 C sıcaklıktaki 1 mol buzun
erimesi gibi basit bir olay alınarak sistemin ve ortamın
entropi değişimleri hesaplanabilir. Buzun erimesi olayında
sistemin entropi değişiminin pozitif, ortamın entropi
değişiminin negatif, toplam entropi değişiminin pozitif
olduğu gösterilir.
Benzer bir hesaplama, sıcaklığı -20 oC olan bir odaya
konmuş, 0 oC da 1 mol sıvı su için tekrarlanır. Evrenin
toplam entropi değişiminin bu olayda da pozitif olduğu
belirlendikten sonra, termodinamiğin 2. kanununun ifadesi
irdelenir.
Mutlak sıfır noktasında, mutlak entropinin ‘sıfır’ oluşu,
öteleme hareketlerinin tamamen durması ile ilişkilendirilir.
Termodinamiğin 3. kanununun anlamı irdelenir.
Ele alınan örnek olaylarda, sistemin entropi değişimi ∆S
ve ortamın entropi değişimi (-∆H/T) ile gösterilip, istemli
olaylarda bu iki terim toplamının > 0 olması gerçeğinden,
∆H - T∆S < 0 sonucuna ulaşılır. Buradan Gibbs serbest
enerjisi (∆G) tanımına geçilerek istemlilik, ∆G’nin işareti ile
ilişkilendirilir. ∆G = 0 olması hâlinin tersinir olaylara
(dengeye) karşı geldiği sonucuna götürecek bir tartışma
yapılır (3.6; 3.7).
↸ Standart mutlak entropiler (S0) bir çizelge hâlinde verilir.
Bu çizelge kullanılarak, örnek reaksiyonlar için, ∆S0
değerleri bulunur. Standart oluşum entalpileri (∆Hof) ile
hesaplanan reaksiyon ∆Ho değerleri ve ∆So ile, ∆G0 bulunup
bu değerin işareti üzerinden istemlilik- istemsizlik-
tersinirlik irdelemesi yapılır (3.8).
[!]: Uyarı
: Sınırlamalar
25
AÇIKLAMALAR
[!] 3.6 Termodinamiğin 2. kanunu için, “Her istemli olayda evrenin
toplam entropisi artar.” ve “Evren zaman geçtikçe bir denge hâline
yaklaşır.” ifadeleri uygundur.
[!] 3.6 Termodinamiğin 3. kanunu bazı mükemmel kristal maddeler için
geçerli olmayıp bu maddelerin 0 K sıcaklıktaki mutlak entropileri,
sıfırdan büyüktür. Ancak, bu değerlerin sıfır sayılması da fazla bir hata
getirmediği için, 3. kanunun, bütün maddeler için geçerli sayılması ciddi
bir problem getirmez.
[!] 3.7 Gibbs serbest enerjisi tanımlandıktan sonra, termodinamiğin 2.
kanunu için, “Enerji değişimi olmayan hiçbir istemli olayda, entropi
azalması olmaz.” anlamında 3. bir ifade de verilir. Gazların karışması,
sadece entropi artışı dolayısıyla istemli olay örneği olarak kullanılır. Bu
olayda her iki gazın hacminin de büyümesi, moleküllerin dağılma
olasılığının artması, bu da entropinin büyümesi şeklinde yorumlanır.
[!] 3.8 ∆G teriminin işareti yanında, mutlak değeri de bir tepkimenin
dengeden uzak ve istemli veya dengeye yakın fakat istemli olduğunu
irdelemede önemlidir. Örneğin; ∆G0 = -0,5 kJ/mol bulunan bir
tepkimenin sağa istemli fakat dengeye yakın olduğu irdelemesi
yapılmalıdır.
??? 3.8 Mutlak entalpilerin genelde bilinmez büyüklükler olmasına
benzetilerek, mutlak entropilerin de bilinemeyeceği yanılgısı, mutlak
entropiler (S0) çizelgesine dikkat çekilerek düzeltilebilir.
[!] 3.8 ∆G = ∆H - T∆S ifadesinde ∆H teriminin alınan verilen ısıyı, T∆S
teriminin kullanılamayan termal enerjiyi ifade ettiği belirtilerek, ∆G
teriminin neden kullanılabilir (serbest) enerji olduğu irdelenir.

 3.8 Mutlak entropilerin nasıl hesaplandığı konusuna girilmez.

 3.8 Kimyasal reaksiyonlarda istemlilik tartışmaları, sadece standart
şartlarda yapılır.
Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı

D. Önerilen Öğretim ve Değerlendirme Örnekleri

Örnek Değerlendirme :1
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1-1.6

Aşağıdaki metni dikkatle okuyarak boş bırakılan yerlere uygun düşen kelimeleri yazınız:

TERMODĐNAMĐKTE SĐSTEMLER VE ORTAMLAR

Fiziksel ve kimyasal değişimlere eşlik eden ısı ve mekanik iş alış-verişlerini inceleyen
bilim dalına ……………………… denir. Bu bilim dalı, enerji bilançolarını çıkarırken,
değişim olayının gerçekleştiği mekâna ………….., bu mekânı kuşatan diğer evren
parçasına da ……………. adını verir.
…………………., içinde bulundukları ………………. ile madde ve enerji alış-verişi
olup olmamasına göre açık, yarı kapalı veya kapalı olabilir. Madde ve enerji alış-verişinin
yasaklı olmadığı ………………, açıktır. Örneğin, göl suyu, hem buharlaşma/yoğuşma
yoluyla su alış-verişine, hem de toprak ve hava ile ısı alış-verişine açıktır. Đnsan vücudu da
hem madde hem de enerji alış-verişine açıktır.
Madde alış-verişine kapalı, enerji alış-verişine açık ……………… de olabilir.
Örneğin, şişelenmiş su, madde alış-verişine kapalı, enerji alış-verişine açık olduğu için
yarı kapalı bir ……………. gibi düşünülebilir. Çok iyi yalıtılmış ve ideal şekilde
kapatılmış bir termos içindeki olaylar, dış …………………… ile hiçbir madde ve enerji
alış-verişi olmadan gerçekleşebilir. Örneğin böyle bir termosta, buzun erimesi
sağlanabilir. Tamamen yalıtılmış olduğu için böyle ………………..lere “izole ………….”
de denir.
Sıcaklık, basınç ve hacim değişkenlerinin sabit olup olmamasına göre de farklı
…………... tanımlamak mümkündür. Örneğin, izotermal ………………. de, …………
ile çok hızlı ısı alış-verişi olabildiği ve bu sayede ……………….. sıcaklığının hep sabit
kaldığı varsayılır. Böyle bir …………..in kapalı olamayacağı aşikârdır.
Hacmi sabit (izokorik) ……………….., ister istemez madde alış-verişine kapalıdır.
Burada gerçekleşen olaylardaki iç enerji değişimi, açığa çıkan veya yutulan ısıya eşittir.
Çünkü hacim değişmedikçe mekanik iş yapılamaz.
Bir bisiklet pompası içine hapsedilmiş hava ısıtılırsa, ısınmaya bağlı basınç değişimi,
serbest ve sürtünmesiz hareket eden pistonun yer değiştirmesi (hacim büyümesi) ile telafi
edilir; ısınmaya rağmen gaz basıncı değişmez. Böyle bir …………., izobarik şeklinde de
nitelenir.

26
Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı

Örnek Değerlendirme :2
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.4; 2.1; 2.2; 2.3; 2.4; 3.7
1. Standart şartlarda 1 mol hidrojenin sabit hacimli kapalı bir silindirde yanması sonucu
su buharı oluşurken 241,82 kJ ısı açığa çıkmaktadır. Yine 1 mol hidrojen, sürtünmesiz
hareket eden bir piston altında standart şartlarda yakılınca açığa çıkan ısı miktarı
240,68 kJ olduğuna göre ∆H, ∆U ve w nedir?
2. ∆Hof CaO (k) = -635,5 kJ/ mol ve ∆Hof CO2 (g) = -393,5 kJ/mol olarak veriliyor.
CaCO3(k) → CaO (k) + CO2 (g)
reaksiyonu için standart entalpi değişimi 178,1 kJ/mol ise CaCO3 için standart oluşum
entalpisi kaç kJ/mol’dür?
3. 2Al(k) + 3/2 O2(g) → Al2O3 (k) ∆Hof = -1670 kJ
2Fe(k) + 3/2 O2(g) → Fe2O3(k) ∆Hof = -824 kJ
verilerini kullanarak
2Al(k) + Fe2O3(k) → Al2O3(k) + 2Fe(k) reaksiyonu için entalpi değişimini bulunuz.
4. Aşağıda verilen bilgileri kullanarak asetilenin (C2H2) standart oluşum entalpisini
hesaplayınız.
2C2H2(g) + 5O2(g) → 4CO2(g) + 2H2O(s) ∆Hof = -2243,6 kJ
C(k) + O2(g) → CO2(g) ∆Hof = - 393,5 kJ
H2(g) + 1/2O2(g) → H2O(s) ∆Hof = - 285,8 kJ

5. Tabloda verilen molar bağ kırılma entalpisi değerlerini kullanarak, standart şartlarda
112 L metanın (CH4) yanma entalpisini hesaplayınız.
CH4(g) + 2O2(g) → CO2(g) + 2H2O(g)

Bağ Kırılma Entalpileri (kJ/mol)

C ̶ C 350
C ̶ H 410
O ̶ H 460
C=O 732
O=O 498

6. Tabloda verilen bilgileri kullanarak 298 K de;

N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) reaksiyonuna göre 68 g NH3 oluşurken standart serbest
enerji değişimini hesaplayınız.

Standart Serbest Enerji (>G0f) (kJ/mol)

N2(g) 0,000
H2(g) 0,000
NH3(g) -16,66

27
Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı

Örnek Değerlendirme :3
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 3.4

Tabloda verilen madde çiftlerini sahip oldukları molar entropinin az veya çok oluşuna
göre karşılaştırınız. Yaptığınız karşılaştırmayı ve kararınızın nedenini tabloda ayrılan yere
yazınız.

Madde Çiftleri Entropinin azlığı/ eden

çokluğu
0°C ve 1 atm de 1 mol CO2

0°C ve 1 atm de 3 mol CO2

25°C ve 1 atm de 2 mol He

25°C ve 3 atm de 2 mol He

Standart şartlarda 1 mol Br2(s)

Standart şartlarda 1 mol Br2(g)

28
Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı

Örnek Değerlendirme :4
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 3.6

1. Aşağıda verilen reaksiyonların her biri için sistemin entropi değişiminin pozitif veya
negatif olacağını tahmin ediniz. Tahmininizi ve nedenini yazınız.

Tepkime Entropi değişiminin işareti eden

(>S > 0) veya (>S < 0)

H2O(s) → H2O(g)

CaCO3(k) → CaO(k)+ CO2(g)

Ag+(aq) + Cl-(aq)→ AgCl(k)

2. Aşağıdaki çizelgede, su, brom, iyot ve sodyum için farklı fiziksel hâllerin standart
oluşum entalpilerinin ve standart mutlak entropilerin farklı olduğu görülmektedir. Katı,
sıvı ve gaz hâllerin oluşum entalpilerinin ve mutlak entropilerinin neden farklı olduğunu
açıklayınız.

Madde Oluşum Entalpisi (>H0f) Standart Mutlak Entropi

(kJmol-1) (So) (JK-1mol-1)
H2O(k) -292,05 63,91
H2O(s) -285,83 69,91
H2O(g) -241,82 188,83
Br2(s) 0,00 152,23
Br2(g) 30,91 245,46
Na(k) 0,00 51,21
Na(g) 107,32 153,71
I2(k) 0,00 116,14
I2(g) 62,44 260,69

29
Kimya Dersi 11.Sınıf Öğretim Programı

Örnek Değerlendirme :5
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 3.6

Tablodaki verileri kullanarak aşağıda verilen reaksiyonlar için standart entropiyi

hesaplayıp sonucun işaretini yorumlayınız.

Standart Molar Entropi Değerleri (So) (JK-1mol-1)

N2(g) 191,60
H2(g) 130,70
NH3(g) 192,40
N2O4(g) 304,29
NO2(g) 240,06
C2H4(g) 219,56
C2H6(g) 229,60

Reaksiyonlar >So(JK-1mol-1) Yorum

N2(g)+ 3H2(g) → 2NH3(g)

N2O4(g) → 2NO2(g)

C2H4(g)+ H2(g) → C2H6(g)

30