Sap2000 Ile Detayli Cerceve Analizi

ÇUBUK ELEMANLI ÇERÇEVELERİN KABUK ELEMAN BÖLÜMLENDİRME İLE ÇÖZÜMÜ.
NONLINEAR ÖRNEK – TEM MÜHENDİSLİK 2005 Sayfa:1
SAP2000 İLE DETAYLI ÇERÇEVE ANALİZİ

Hazırlayan: Baykal Dönmez, İnş. Yük. Müh. – TEM
Mühendislik baykal.donmez@tem-engineering.com
SAP2000 Yapısal Analiz Programı, sonlu elemanlar yöntemi ile

çözüm yapan ve birçok mühendis tarafından hesaplardaki
güvenilirliği bilinen bir yazılımdır. SAP2000 bir (çubuk), iki (alan) ve
üç (katı cisim) boyutlu elemanlar ile mühendisin problemlerine
cevap verebilmektedir.
İnşaat mühendisliği problemlerine bakıldığında genel olarak

kullanılan elemanlar bir boyutlu çubuk (frame) elemanlardır. Çok
katlı ve endüstri tipi yapılarda bu elemanlardan oldukça
faydalanabilir. Çubuk elemanlar aslında sonlu elemanlar yönteminin
özel bir halini temsil eder. En gerçekçi davranışa ulaşabilmek için
örneğin bir kiriş elemanının katı modellemesi yapılabilir veya iki
boyutlu alan elemanları ile çözüme ulaşılabilir. Ancak, bu konuda
yapılan teorik çalışmalar neticesinde belirli bir geometride üç
boyutlu ya da iki boyutlu yapısal elemanların bir boyutlu çubuk
elemanlar ile temsil edilebileceği belirlenmiştir.
Bu çalışmada, bir boyutlu çubuk elemanlardan teşkil edilebilecek

tek gözlü dış merkez çaprazlı çelik çerçevenin alan elemanları ile
çözümüne ve çerçeve birleşim detaylarını temsil eden lineer
olmayan bağlantı (non-linear link) elemanlarının nasıl
modellenebileceğine ilişkin bilgiler verilecektir. Şekil 1 de, bu
biçimde modellenmiş olan çerçeveyi görebilirsiniz.
Klasik bağlamda, düzlem çelik bir çerçevenin statik hesabı çubuk

elemanlar ile yapıldığında yalnızca çubuklara ait kesit tesirleri ve
programda seçilmiş olan yönetmeliğe göre çubuk tahkikleri yapılır.
Mühendis bu aşamanın dışında bir de çelik birleşim detaylarını
statik hesap sonucu elde ettiği kesit tesirleri yardımı ile şekillendirir
TEM MÜHENDİSLİK – 2005 SAP2000 Havuzu Örneği Makalesi. Veri dosyası adresi:
http://www.comp-engineering.com/havuz/SAP2000_256.html
ve projeyi imalata hazır hale getirir. Aynı çerçeve sistem, alan

(shell) ve birleşim noktalarında lineer olmayan elemanlar ile
modellendiğinde ise mühendis hiçbir şekilde kesit tahkiki ve
birleşim noktalarında birleşim hesabı yapmadan sonuçları direk
olarak okuyabilmektedir. Yani, alan elemanlarında gerilmeleri ve
birleşim noktalarındaki bulon ve kaynak kuvvetlerini ekrandan
kolayca görebilmektedir. Tabiî ki bu modelleme biçiminin bir
çerçeve veya sistemin tümü için yapılması hem büyük zaman
ihtiyacını doğurmakta hem de dosyanın büyümesine ve çözümde
bir takım zorluklara neden olmaktadır. Fakat bu örneğin
verilmesindeki asıl amaç, SAP2000 kullanılarak, taşıyıcı sistemdeki
çok özel noktaların, karmaşık birleşim detaylarının ve büyük
yüklerin aktarıldığı kritik bölgelerin detaylı olarak incelenebileceğini
ve daha doğru sonuçlara ulaşılabileceğini göstermektir.
Şekil 1: Alan ve Doğrusal Olmayan Bağlantı Elemanları ile

Modellenen Çelik Dış Merkez Çaprazlı Çerçeve
1. Alan Elemanlarının Modellenmesi
Alan elemanları, SAP2000 de verilen “shell” eleman tipi kullanılarak

modellenir. Shell elemanlar, düzlemine dik ve paralel olan bütün
kuvvetleri aktarabilme özelliğine sahiptirler. Bu şekilde, shell
elemanlar üzerinde kuvvet ve gerilme okumaları yapılabilir.
Modellemede, shell elemanlar mümkün olan en uygun sayıda
bölünmek zorundadır. Bu işlem yapılmadığı takdirde yük aktarımı
süreksiz olur ve kesin sonuçtan uzaklaşılır. Bu nedenle, shell
elemanlar sonlu sayıda elemanlar ile temsil edilmelidir. Shell
elemanlarda okunan kuvvet ve gerilme değerleri her shell
elemanının ortak düğüm noktalarına aktardıkları kuvvet veya
gerilmelerin ortalaması alınarak elde edilir. Alan elemanlarının
düzgün bir biçimde bölünmesinin önemi burada açığa çıkar. Hiçbir
düğüm noktası shell elemanın ayrıtlarında bulunmamalıdır. Böyle
olması durumunda iki shell elemanı arasında süreksizlikler
meydana gelir ve yük aktarımı gerçeği yansıtmaz. O halde, alan
elemanları bölünürken hiçbir alan elemanının ayrıtında düğüm
noktası olmamasına dikkat edilmeli ve bu düğüm noktalarının
bölünmüş alan elemanının köşesinde bulunması gerekmektedir.
Şekil 2’de çaprazın kirişe bağlandığı ve düzensiz bir geometriye
sahip olan bağlantı levhasının doğru bir biçimde bölünmüş hali
gösterilmektedir. Bütün düğüm noktaları alan elemanlarının köşe
noktalarında bulunmaktadır.
Şekil 2: Alan Elemanlarının Doğru bir Biçimde Bölünmesine Yönelik

bir Örnek
2. Düğüm Noktalarının Modellenmesi
2.1. Çelik Birleşim Noktaları
Modelde, çelik birleşim noktaları kolon-kiriş ve çapraz

birleşimleridir. Kolon-Kiriş birleşimi alın levhalı moment aktaran rijit
bir birleşimdir. Bu birleşimin geometrik olarak uygulanabilmesi için
alın levhasına ihtiyaç duyulur. Kiriş alın levhasına kaynaklı olarak
gelir ve kolon kafası ile alın levhasında açılan delikler sayesinde
birbirlerine bulon ile bağlanarak birleşim tamamlanmış olur. Ancak,
bu birleşimin SAP2000 de nasıl modelleneceği çok önemlidir.
SAP2000 de aynı düzleme iki adet alan elemanı tanımlanamaz. O
halde bu iki elemanın tanımlanabilmesi için iki düzlem arasında
belirli bir mesafenin bulunması gerekir. Bu durumda ise temas
mümkün olmadığı için yük aktarımından bahsedilemez. İki alan
elemanı bir şekilde birbirlerine bağlanmalıdır ki bu sayede yük
aktarımı gerçekleşsin. Bağlama işlemi düğüm noktasının
karakteristik davranışını temsil etmelidir. Alın levhalı moment
aktaran birleşimlerde kirişin başlıklarından biri kiriş uç
momentinden dolayı oluşan basınç eksenel kuvvetini diğeri de
çekme eksenel kuvvetini kolona aktarır. Alın levhasına etkiyen bu
kuvvetler basınç ise alın levhası ile kolon başlık levhası arasında
yaslanma yüzeyi oluşturarak kuvvet aktarımını gerçekleştirir.
Kuvvetin çekme olması durumunda ise herhangi bir yaslanma
yüzeyinden söz edilemez ve iki levha birbirlerinden ayrılmak
isterken devreye bulonlar girerek yük aktarımını sağlamış olurlar.
Açıkça görülmektedir ki karşımızdaki problem doğrusal bir problem
olmaktan çıkar ve doğrusal olmayan hesap yöntemlerine ihtiyaç
duyulur. Çünkü ihtiyacımız olan iki elemandan biri yalnızca basınç
kuvvetlerini aktarırken diğeri çekme kuvvetlerini aktarmaktadır.
Aynı mantık çapraz birleşimi için geçerli kılınmıştır.
“SAP2000 > Define > Link” alt menüsünde doğrusal olmayan

bağlantı elemanları rahatlıkla tanımlanabilmektedir. Link alt
menüsünün de altında “GAP” bağlantı elemanları bulunur. Bu

elemanlar, kullanıcı tarafından verilen belirli bir basınç dayanımına
kadar rijit hareket yapar ve bu dayanımın aşılması ile birlikte yine
kullanıcı tarafından verilen boşluk (gap) miktarı kadar serbestçe
hareket eder (Bir çeşit geometrik süreksizlik yaratan eleman gibi
davranır). Basınç dayanım değeri yeterince büyük verildiği ve
herhangi bir boşluk tanımlanmadığı takdirde basınç kuvvetleri
altında iki alan elemanı arasında sonsuz rijit bir yaslanma yüzeyi
elde edilmiş olur. Şekil 3 de Gap elemanların çalışmasına ilişkin bir
gösterim bulunmaktadır.
Şekil 3: Gap Elemanın Çalışma Prensibi
Belirli düğüm noktalarına girilecek olan bulonlar çubuk eleman

olarak tanımlanır. Ancak tanımlanacak olan eleman doğrusal
olmayan bir eleman gibi davranmalıdır. Yani, sadece çekme eksenel
kuvvetini aktarmalıdır. Bu özelliğin sağlanabilmesi için bulonlar
modelde geometrik yerlerine tanımlandıktan sonra seçilerek
“Assign > Frame/Cable > Tension/Compression Limit” alt
menüsüne gidilir ve burada “Compression Limit = 0” yapılarak
işlem tamamlanır. Bu sayede bulon olarak tanımlanan elemanlar
üzerlerine etkiyen kuvvetlerden yalnızca çekme eksenel kuvvetini

aktarmış olur. Unutulmaması gereken en önemli hususlardan biri de
bulon tanımlanan yere Gap elemanın da girilmiş olmasıdır. Tersinir
kuvvet durumunda bulonun bulunduğu nokta çekme eksenel
kuvvetinden basınç eksenel kuvvetine geçiş yapabilir.
2.2. Kolon Ankraj Ayağı
Kolon ankraj ayaklarının modellenme prensibi, kolon-kiriş ve çapraz

birleşim noktaları ile aynıdır. Tek fark, yaslanma yüzeyinin çelik
taban plakası ile beton groud tabakası arasında olmasıdır.
Yaslanma yüzeyleri için doğrusal olmayan Gap bağlantı elemanları
kullanılırken bulonlar için “Compression Limit = 0” olan yalnızca
çekme kuvveti aktaran çubuk elemanlar kullanılmaktadır. Böylece,
çekme almayan malzeme prensibi ile hesaplara dahil edilen
betonun bu özelliği yalnızca basınç kuvvetinin etkitilmesi ile
sağlanmış olur. Aşağıdaki şekillerde modelde oluşturulmuş olan üç
ayrı birleşim noktası ve bunlara ait bilgiler yer almaktadır.
Şekil 4: Sistemin Genel Görünümü ve Düğüm Noktaları
Şekil 5: Kolon-Kiriş Birleşim Detayının Modellenmiş Hali (Gap

Elemanlar Kapalıdır)
3. Çözüm
Sistem üzerinde etkili olan iki adet yük tanımlanmıştır. Bunlar kiriş
üzerine tanımlanan DÜŞEY ve sol kolona kiriş hizasından tanımlı
YATAY yüklerdir. Ancak çözümün SAP2000 tarafından yapılabilmesi
için her iki yük durumuna doğrusal olmayan analiz tipi atanmalıdır.
Böylece, eleman bazında bozulan doğrusallık onu dikkate alan
hesap seçeneği ile uyumlu hale getirilmiş olur.
Çözümün ardından, çözüme ait karakteristik gerilme dağılımları ve

yer değiştirme değerleri incelenebilir. Özellikle YATAY yüklemede,
dış merkez çaprazlar arasında kalan kiriş kesitindeki sabit kayma
gerilmesinden tutunda çaprazlardaki sabit eksenel gerilmelere ve
diğer birçok karakteristik davranış biçimlerine kadar her türlü
gerilme dağılımı rahatlıkla incelenebilmektedir. Bunun yanında
düğüm noktalarının çalışma biçimleri gözlenebilmekte ve bulonlara
gelen çekme kuvvetleri direk olarak okunabilmektedir. Ayrıca,

istenirse ikinci mertebe etkileri göz önüne alınarak çözüm yapılabilir
ve sistemin ya da çerçevenin gerçek burkulma güvenliği elde
edilebilmektedir.
Aşağıdaki şekillerde tipik gerilme dağılımları ve şekil değiştirmeler

gösterilmektedir. Bu değerlerin kontrolü açısından aynı sisteme
eşdeğer çubuk sistem modellenebilir. Ancak, bu çalışma
kapsamında bahsi geçen modelleme yapılmamıştır. Buradaki asıl
amaç, SAP2000 de detaylı bir incelemeye vesile olacak bir
modellemenin nasıl yapılabileceğini göstermektir.
Şekil 6: Düşey Yer Değiştirme
Şekil 7: Yatay Yer Değiştirme
Şekil 8 de burkulma analizi birinci modu gösterilmektedir. Burkulma

birinci modu faktör değeri, sistemin üzerindeki işletme yüklerinin
kaç katından sonra herhangi bir kesitte burkulma olacağını
tanımlar. Özellikle dış merkez bağlı çapraz sistemlerde iki bağlantı
arasında kalan kiriş kesitinin basınç başlığı burkulmasına karşı
tutulması önerilir. Nitekim sistemde burkulan ilk bölge burası
olmaktadır.
Şekil 8: Birinci Burkulma Modu ve Burkulma Güvenlik Faktörü
Şekil 9 da S11 gerilme sınırları gösterilmektedir. S11, kiriş

başlığındaki alan elemanlarının normal gerilmesini vermektedir.
Görüldüğü üzere, kiriş alt ve üst başlıkları kuvvetin etkime yönüne
göre basınç ve çekme etkileri altında kalmaktadır. Ayrıca, şekle
bakarak çapraz elemanları üzerindeki sabit çekme ve basınç normal
gerilme değerleri okunabilmektedir ki bu sonuç beklenildiği gibi
çıkmıştır.
Şekil 9: Yatay Kuvvet Altında Kiriş Alt ve Üst Başlık Normal Gerilme
Değerleri
Not: Gerilme ölçeğindeki rakamlar 10-3 ile çarpılır ve ton-cm

cinsinden ifade edilir.
Şekil 10 da kiriş gövdesinde oluşan S12 kayma gerilmeleri

gösterilmektedir. Bilindiği gibi, dış merkez çaprazlı çelik
çerçevelerde çaprazların bağlandığı kirişlerin gövdesinde kesme
kuvveti yoğunluğu çok fazla olmaktadır. Bu durum kirişin yeterince
rijit olmaması halinde gövdede buruşmaya sebep olabilir.
Buruşmanın görülmemesi için gövde elemanı şekil 10 daki ara
bölgede berkitilerek güçlendirilmelidir.
Şekil 10: Yatay Kuvvet Altında Kiriş Gövdesinde Oluşan Kayma

Gerilmeleri
Şekil 9 ve 10 göstermektedir ki, dış merkez çaprazlar arasında

kalan kiriş elemanlarında kesit tesirlerinin yığılması söz konusu
olmaktadır. O halde bu bölgede kesit tesirlerinin yoğun olması
sonucu plastik mafsal oluşumu beklenebilir. Deprem yönetmeliğine
bakıldığında merkezi çaprazlı sistemler süneklik düzeyi normal
kabul edilirken yukarda açıklanan olgu nedeniyle dış merkez

çaprazlı sistemlerin süneklik düzeyi yüksek olarak kabul edilmesi
mühendislik açısından uygundur.
Şekil 11 ve 12 de ankraj plakasında oluşan normal gerilmeler
gösterilmektedir. Kuvvetin etkime yönüne göre bulonlarda çekme
kuvveti oluşur. Bunu dengeleyen kuvvet ise beton groud da oluşan
basınç gerilmesi ve onun toplam kuvvetidir.
Şekil 11: Şekil Değiştirmiş Kolon Ankrajı
Şekil 12: Ankraj Plakasında Oluşan Normal Gerilme Dağılımı

Sap2000 Ile Detayli Cerceve Analizi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sap2000 Ile Detayli Cerceve Analizi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÇUBUK ELEMANLI ÇERÇEVELERİN KABUK ELEMAN BÖLÜMLENDİRME İLE ÇÖZÜMÜ.

NONLINEAR ÖRNEK – TEM MÜHENDİSLİK 2005 Sayfa:1

SAP2000 İLE DETAYLI ÇERÇEVE ANALİZİ

SAP2000 Yapısal Analiz Programı, sonlu elemanlar yöntemi ile

İnşaat mühendisliği problemlerine bakıldığında genel olarak

Bu çalışmada, bir boyutlu çubuk elemanlardan teşkil edilebilecek

Klasik bağlamda, düzlem çelik bir çerçevenin statik hesabı çubuk

ve projeyi imalata hazır hale getirir. Aynı çerçeve sistem, alan

Şekil 1: Alan ve Doğrusal Olmayan Bağlantı Elemanları ile

1. Alan Elemanlarının Modellenmesi

Alan elemanları, SAP2000 de verilen “shell” eleman tipi kullanılarak

Şekil 2: Alan Elemanlarının Doğru bir Biçimde Bölünmesine Yönelik

2. Düğüm Noktalarının Modellenmesi

2.1. Çelik Birleşim Noktaları

Modelde, çelik birleşim noktaları kolon-kiriş ve çapraz

“SAP2000 > Define > Link” alt menüsünde doğrusal olmayan

menüsünün de altında “GAP” bağlantı elemanları bulunur. Bu

Şekil 3: Gap Elemanın Çalışma Prensibi

Belirli düğüm noktalarına girilecek olan bulonlar çubuk eleman

üzerlerine etkiyen kuvvetlerden yalnızca çekme eksenel kuvvetini

2.2. Kolon Ankraj Ayağı

Kolon ankraj ayaklarının modellenme prensibi, kolon-kiriş ve çapraz

Şekil 4: Sistemin Genel Görünümü ve Düğüm Noktaları

Şekil 5: Kolon-Kiriş Birleşim Detayının Modellenmiş Hali (Gap

Çözümün ardından, çözüme ait karakteristik gerilme dağılımları ve

gelen çekme kuvvetleri direk olarak okunabilmektedir. Ayrıca,

Aşağıdaki şekillerde tipik gerilme dağılımları ve şekil değiştirmeler

Şekil 6: Düşey Yer Değiştirme

Şekil 7: Yatay Yer Değiştirme

Şekil 8 de burkulma analizi birinci modu gösterilmektedir. Burkulma

Şekil 8: Birinci Burkulma Modu ve Burkulma Güvenlik Faktörü

Şekil 9 da S11 gerilme sınırları gösterilmektedir. S11, kiriş

Not: Gerilme ölçeğindeki rakamlar 10-3 ile çarpılır ve ton-cm

Şekil 10 da kiriş gövdesinde oluşan S12 kayma gerilmeleri

Şekil 10: Yatay Kuvvet Altında Kiriş Gövdesinde Oluşan Kayma

Şekil 9 ve 10 göstermektedir ki, dış merkez çaprazlar arasında

kabul edilirken yukarda açıklanan olgu nedeniyle dış merkez

Şekil 11: Şekil Değiştirmiş Kolon Ankrajı

Şekil 12: Ankraj Plakasında Oluşan Normal Gerilme Dağılımı

You might also like