You are on page 1of 13

1 2

Structural Steelwork Eurocodes

ÇELİK YAPILAR I
Bölgesel Burkulma
Dr. Kağan YEMEZ ve
KY.IU2008@gmail.com
Kesit Sınıfları
1

3 4

Kesit sınıflandırma Kesit sınıflandırma


Hadde kesitleri ayrı ayrı çelik  Relatif olarak ince levha elemanlarda basınç altında bölgesel
İç kısımlar
levhalardan oluştuğu düşünülebilir. - I,H profillerin gövdeleri burkulma olabilir.
- Kutu profillerin kenarları  Kesitteki herhangi bir levha elemanın burkulma yatkınlığı bu kesitin
eksenel yük taşıma kapasitesini veya eğilme kapasitesini daha kesit
Dış Kısımlar
akma seviyesine ulaşmadan sınırlandırabilir.
- I,H profillerin başlıkları
- T ve köşebentlerin kenarları  Bu bölgesel burkulmadan dolayı göçmeye karşı kesitin her bir levha
elemanı için en/kalınlık oranını sınırlandırarak ulaşılabilir.
Dış Dış
İç İç Dış Dış
İç İç
İç
Gövde Gövde İç İç
Gövde Gövde Gövde İç
Gövde

Başlık Başlık Başlık Başlık


Başlık Başlık
Rolled I-section Hollow section Welded box section Rolled I-section Hollow section Welded box section

5 6

Kesit sınıflandırma Kesit Sınıfı 1


Moment Plastic moment
 EC3’te 4 kesit sınıfı tanımlanmıştır. on gross section
fy
 Kesit sınıfı neye bağlıdır ? M pl
her bir elemanın narinliği (en/kalınlık oranı Local
Buckling
olarak tanımlanır)
Basınç gerilmesi dağılımı M
Mpl
Sufficient

 Kesit sınıfları performans gereksinimi


açısından eğilme momenti dayanımına φ 1

φrot
göre tanımlanmıştır. φpl φ
1
φpl
7 8

Kesit Sınıfı 2 Kesit Sınıfı 3


Moment Plastic moment Elastic moment
Moment
on gross section on gross section
fy fy
Mpl Mpl
Mel
Local Local
Buckling Buckling

M
Mpl Limited M
Mpl None
φ
1
1
φ
φ
1 φpl φ
1 φpl

9 10

Kesit Sınıfı 4 Basınç altında levha davranışı


Moment
Plastic moment on  Kısa kenarları boyunca banınca maruz kalan ince düz
effective section
fy
dikdörtgen levhanın elastik kritik burkulma
Mpl gerilmesi (σcr ) :
Mel
5
kσ π 2 E  t 
2
b
σ cr =

Buckling coefficient k
 
12(1 − ν 2 ) b 
Local
Buckling 4
L Free
M None 3 Exact
Mpl k = 0.425 + (b/L)
2

φ kσ => kenar tutulma


2
1 koşullarına ve levhanın
gerilme dağılımı oranına
1
bağlı levha bu
burkulma
rkulma 0.425
φ
katsayısı
φpl 0 1 2 3 4 5
1 Plate aspect ratio L/b

11 12

Elasti
lastikk kriti
ritikk gerilme hesabı Burkulma
Burkulma katsayısı kσ
Akma durumunda, σcr > fy σ1
σ2 σ2 σ1 σ1 σ2

I II III
Bu şu koşul sağlnadığında olur;
σ1 is maximum stress, compression + ve
b / t < 0,92 (kσE / fy )0,5 ψ = σ2 / σ1 +1 1>ψ>0 0 0 > ψ > −1 -1
Case I 4,0 8,02 7,81 7,81+6,29ψ+9,78ψ2 23,9
Internal 1,05 + ψ
Bu ifadeyi etkileyen faktorler element
 gerilme miktarı Case II 0,43 0,57-0,21ψ+0,07ψ2 0,57 0,57-0,21ψ+0,07ψ2 0,85
 sınır koşulları Outstand
element
 en/boy oranı
Case III 0,43 0,578 1,70 1,7-5ψ+17,1ψ2 23,8
Hepsi de bu
burkulma
rkulma katsayısı kσ ile karşılanır Outstand ψ+0,34
element
13 14

Normalize
Normali ze yük-
yük-narinlik Maximum narinlik oranı
σu Element
Np = fy Class 3 Class 1 Class 2 Class 3
Class 2
Class 1 Flange c / tf ≤ 10 ε c / tf ≤ 11 ε c / tf ≤ 15 ε
1
Elastik
Euler burkulma
Buckling Stress Web subject to
bending d / tw ≤ 72 ε d / tw ≤ 83 ε d / tw ≤ 124 ε

Web subject
to compression d / tw ≤ 33 ε d / tw ≤ 38 ε d / tw ≤ 42 ε

 f 
0 .5
 b/t  Derived by solving  fy 
0 .5
 b/t 
λ p =   = 
= 
y
  28.4ε k  σ  λp = 
 σ cr   σ  Class 1 λp < 0,5
 cr   28.4ε k 
Class 2 λp < 0,6  σ 

0,5 0,6 0,9 1,0 λ p Class 3 λp < 0,9 for elements under a stress gradient
λp< 0,74 for elements in compression throughout

15 16

Kesit Sınıfı 4 için


etkin genişlik yaklaşımı Etkin genişlik - Dış
Stress distribution Effective width b ef f
 Kesit sınıfı 4 kesit elemanları etkin kesit ile değiştirilebilir. (compression positive)
 Burkulmanın olaması beklenen delikleri çıkartılmış tüm kesit
1 > ψ ≥ 0:
 Kesit sınıfı 3’dekine benzer şekilde en dış liflerin akmasının beff
σ1
sınırladığı elastik dayanımını kullanarak tasarım σ2 beff = ρc
 Basınç elemanlarının etkin genişliği, normalize levha narinliğine
c
bağlı olan (bu da aslında kσ katsayısı gereği gerilme dağılımına ve
sınır koşullarına bağlı) azaltma katsayısı (ρ) kullaranarak
hesaplanabilir :
bt bc
ψ < 0:
σ1

İç veya dış elemanlara ρ =


( )
 λ − 0,22 
p  σ2
beff = ρbc = ρc / (1 − ψ )

 ( ) 
beff
uygulanabilen azaltma 2
Katsayısı ρ  λp  ψ = σ 2 /σ 1 1 0 -1 1 ≥ ψ ≥ −1

Buckling factor k σ 0,43 0,57 0,85 0,57 − 0,21ψ + 0,07ψ 2

17 18

Etkin genişlik - dış Etkin genişlik - iç


1 >ψ >
_ 0:
beff σ1
1 > ψ ≥ 0: σ2 b = b - 3t
σ1 beff = ρ b
σ2
beff = ρc 2b
b e1 = eff
b e1 be2 5- ψ
c
b e2 = beff - be1
b

bc bt ψ < 0:
beff σ1
ψ < 0: b = b - 3t
σ1 σ2
beff = ρ bc = ρ b / (1 - ψ )
beff = ρbc = ρc / (1 − ψ ) be1 = 0,4b eff
σ2
be2 = 0,6b eff
b e1 be2
bc bt b

ψ = σ 2 /σ1 ψ = σ 2 /σ1 1 1>ψ > 0 0 0 >ψ > -1 -1 - 1>ψ > - 2


1 1>ψ > 0 0 0 > ψ > −1 -1
Buckling 8,2
0,578 4,0 7,81 7,81- 6,92ψ + 9,78ψ 2 23,9 5,98 (1 -ψ )2
Buckling factor k σ 0,43 1,70 1,7 − 5ψ + 17,1ψ 2 23,8 factor k σ 1,05 + ψ
ψ + 0,34
19 20
Eğilme altındaki bir
elemanın merkez kayması
Etkin enkesit kesitin
özellikleri
etkin enkesit
hesaplanırken
Etkin enkesit
dikkate alınmalı !
Centroidal axis of Centroidal axis of
gross cross-section effective cross-section
eM
Non-effective zone
Centroidal axis of
gross cross-section Centroidal axis Centroidal axis of
eN
effective section

Non-effective zones
Non-effective zone
Etkin kesitin merkez ekseni eM
tüm kesitin merkez
ekseninden kaymış olabilir. Centroidal axis
Centroidal axis of
Eksenel kuvvete maruz kalan effective section
Gross cross-section bir elemanda bu gibi merkez
kayması momente oluşturur. Gross cross-section
Buna eleman tasarımında
mutlaka dikkat edilmelidir !

21 22

Summary Structural Steelwork Eurocodes


 Structural sections may be considered as an assembly of
individual plate elements.
 Plate elements may be internal or outstand


When loaded in compression these plates may buckle locally
Local buckling may limit the load carrying capacity of the section
Çekme Elemanlarının

by preventing the attainment of yield strength
Premature failure due to local buckling may be avoided by
limiting the width to thickness ratio - or slenderness - of individual
tasarımı
elements within the cross section.
 This is the basis of the section classification approach.
 EC3 defines four classes of cross-section.
 The class into which a particular cross-section falls depends
upon the slenderness of each element and the compressive
stress distribution

23 24

Çekme elemanları
25 26
Bu
problemler
Introduction Birleşimler plastik
tasarım
hesabındaki
Genelde düzgün tüm alan
 Çekme elemanının tasarımı çok basittir. 
yerine etkin
gerilme dağılımı
net alanı
varsayılır dikkate
Uygulanan kuvveti taşıyabilecek en Birleşim detayı bunu
 alınarak
kesit alanının sağlanması 2 yolla etkiler σ çözülür.

Gerekli Alan = Kuvvet


Malzeme Dayanımı
Elastic stresses fy

 Çekme elemanlarının birleşimi çok önemlidir ! Ultimate stresses


 Çoğu kez birleşimler çekme elemanın tasarımına hakim olur. 1.Enkesit alanından cıvata delikleri 2. Birleşimlerde bazı dışmerkezlik
çıkartılır ve deliklerin çevresinde durumu kaçınılmazdır ve ikincil
gerilme yoğunlaşması olur momentler oluşur.

27 28

Enkesit dayanımı Net alanın hesabı


 Kaynaklabirleştirilmiş elemanlar, Af y
N pl . Rd =  Net alan =
çekme dayanım tasarımı Nt.Rd γ M0 tüm alan – cıvata delikleri & diğer delikler
A => tüm alan  Her grup deliğinde,
0,9 dışmerkezlik,
gerilme
tüm delik alanının çıkarılması
yoğunlaşmasını,  Grup delikler zig-zag değilse,
vs için azaltma
 Cıvata ile birleştirilmiş elemanlar, herhangi kesitten çıkarılacak toplam alan eleman eksenine
katsayısı
dik doğrultuda toplam delik alanın maksimumu
çekme dayanım tasarımı Nt.Rd deliklerden dolayı  Bir kenarı bağlı köşebent, T ve U (dış kenarı) için özel kural
azaltılır ve küçük olanı; uygulanır
fu => kopma
Af y Anet f u
N pl .Rd = or Nu.Rd = 0,9 çekme gerilmesi

γ M0 γ M2 Anet => net


alan

29 30

Zig
Zig--zag grup delikleri
delikleri...
... Bir kenarı bağlı köşebentler
Çıkarılacak toplam alan aşağıdakilerden büuyüğü
kesite dik doğrultudaki deliklerin alanı  Ne zaman;
VEYA diyagonal veya zig-zag doğrultudaki delik alanlarının toplamı – Asimetrik bağlı elemanlar,
delik zincirindeki her delik aralığı için kesit dikine çizgi boydan
s2t/4p farkı – veya asimetrik elemanlar (L, T, U)
Hole diameter, d 2-2 kesiti, 1,2
 Birleşimin dışmerkezliği hesaba katılmalı
Net alan = Bt - 2dt + s2t/4p
 Bir kenarında tek cıvata grubu ile bağlı köşebentler için,
elemanın merkezi olduğu varsayılabilir ve en büyük
tasarım dayanımı modifiye net kesite göre yapılır.
p B

Plate thickness, t s s
2 1 1-1 kesiti,
Net alan = Bt - dt
31 32

Kısa kenarı bağlı


Bir kenarı bağlı köşebentler çeşitkenar köşebent
için, Anet = eşdeğer
Kaynakla bağlı köşebentler
eşitkenar köşebent net
Where: kesit alanı
e1 Uzun kenar
β2 = 0,4 if p1 ≤ 2,5 d0
d0 Dış merkezlik olan bağlı
β2 = 0,7 if p1 ≥ 5,0 d0 e2 birleşimlerde “etkili"
etkili"
β3 = 0,5 if p1 ≤ 2,5 d0
kesit alanı
β3 = 0,7 if p1 ≥ 5,0 d0 Equal angle Unequal angle
kullanılarak eleman
Anet = net area of Etkili alan = tüm alan
2.0(e2 − 0,5d 0) t fu merkezi yüklenmiş
angle 1 bolt N u.Rd =
γ M2 gibi hesap yapılır Kısa kenar
e1 p1 e1 p1 p1 bağlı
l1

l1 l1
β 2 A net fu β 3A netfu
2 bolts N u.Rd = 3 or more bolts N u.Rd = Unequal angle Etkili alan = eşdeğer küçük
γ M2 γ M2
Kenar köşebent tüm alanı

33 34

Servis koşulları
koşulları,, korozyon ve yorulma Artık gerilmelerin etkisi
 Çekme elemanları yükleri verimli bir şekilde aktarır
 Bu sebeple relatif olarak daha küçük kesit alanları yeterlidir
 Eksenel yükler altında bağların normalden fazla uzaması;
 Çapraz elemanlarsa büyük kat ötelemelerine
 Zati ağırlığında büyük yatay yerdeğiştirmeye
sebep olur.
 Hafif hadde kesitleri taşınırken, nakledilirken kolaylıkla hasar
görebilir.
 Çekme elemanları için pratik narinlik sınırları:
300 => birincil elemanlar için
400 => tali elemanlar için
 Korozyon:: çekme elemanlarda relatif olarak daha yüksek
Korozyon
gerilmeler olduğundan dolayı korozyona bağlı malzeme kaybı
önemle dikkate alınmalıdır.

35 36

Özet Structural Steelwork Eurocodes


 Çekme elemanının mukavemeti tüm kesitin akması
varsayımı ile hesaplanır.
 Çekme elemanının Tasarım dayanımı = a tension member is


min (tüm alanın akması ; net alanın kopması )
Sünek davranış gerektiğinde (örn. Tekrarlı (cyclic) yükleme)
Kiriş Tasarımı
tüm alanın akması, net alanın kopmasından önce gelir


Birleşimlerin dış merkezliği hesaba katılmalı
L, T ve U kesitlerinde dışmerkezliği hesaba katmak icin net
(Tutulu)
alan azaltması uygulanarak eleman merkezi yüklenmiş gibi
tasarlanabilir.
 Serviss koşulları çekme elemanlarının narinliğini limitleyebilir.
Servi
37 38

Malzememiz Çelik Eğilmeye çalışan kirişler

Eğilmeye çalışan kirişler Bu derste daha çok hadde Köşebentler


Köşebentler::
39 40

kesit tiplerinin verimliliği göreceğiz


göreceğiz.. Introduction
kesitli kirişlerin tasarımını
Span 3-6m
Çatı aşıkları, sacların
rayları
Kirişler temel yapısal
elemanlardır. Sadece hafif yüklemelerde

Değişik kesit ve kiriş Hot rolled beams IPE, UB, HE:


tipleri, yük büyüklüğüne Span 1-30m
ve açıklığa bağlı olarak
kullanılabilir. Ençok kullanılan tip
Şekil olarak eğilmeye karşı
Sac/Levha kirişler
kirişler:: orantılı
Others include:
Span 10-100m
Soğuk çekme profiller
Ağır yükler ve/veya geniş
Kastelalı profiller
açıklıklar için özel
tasarım ve imalat Kutu profiller

41 42

Kiriş tasarımı ….. Tutululuk

 Çelik kirişler çoğunlukla eğilme moment


Yatay olarak hareketi
dayanımına göre aşağıdakileri sağlayarak
engellenen kirişler “tutulu”
tasarlanır:
olarak belirtilir.
 Seçilen kesitin tasarım moment dayanımı
uygulanan en büyük momentten büyük
olmalı
Düzlem dışı burkulma olmaz
 Ve rijitlik kontrolü:
(yanal buru
burullma stabilitesi)
stabilitesi)
 Servis koşullarını sağlayacak düzeyde
sehim yapması
43
Bu bölümde anlatılan tasarım yönteminde kirişlerin 44

yeteri kadar tutulu olduğu varsayılmıştır.


Uygulamada bu varsayımı karşılayacak yapısal
detaylar mühendisin sorumluluğundadır.
Tutululuk Moment Dayanımı
 Basit tek açıklıklı kirişlerde
Aşağıdaki durumlarda kirişler tutulu kabul edilir:
 Üst başlığı döşeme sistemine tamamen bağlanmış basit
tasarım eğilme momenti MSd , kesitin
mesnetli kiriş tasarım moment dayanımından Mc.Rd
 - beton döşeme tabliyesi ile çelik kiriş arasındaki sürtünme bu küçük olmalıdır. MSd < Mc.Rd
etkiyi sağladığı düşünülür -
 Basınç başlığında yeterli düzeyde burulmaya karşı tutulmuş  Büyüklüğü kesitine
kesitine, malzeme kalitesine
kiriş desteği, örn. çatı trapez sacı ile and kesit sınıfına bağlıdır.
 zayıf aks narinliği küçük durumlarda sık yerleştirilmiş destek
elemanları  Kesitteki kesme kuvveti küçük ise moment
 Zayıf aks dogrultusunda bükülmüş kesitler genelde yatay dayanımına etkisi ihmal edilebilir.
burulma stabilitesinden dolayı göçemez ve tersine yüksek
burulma ve yatay rijitliğe sahip kesitler (örn. Kutu profiller) bu
EC3’e göre plastik kesme dayanımının
yolla göçebilir. %50’sine kadarki kesme kuvvetinin moment
dayanımına etkisi ihmal edilebilir düzeydedir.

45 46

Moment Dayanımı Maximum narinlik oranı


γΜ0 => kısmı emniyet faktoru, Element
Kesit sınıfı 1 ve 2 : moment Class 1 Class 2 Class 3
Kesit sınıfı 1,2 and 3 için
dayanımı = tasarım plastik
moment dayanımı Başlık c / tf ≤ 10 ε c / tf ≤ 11 ε c / tf ≤ 15 ε
Değeri = 1,1
Eğilmeye maruz
Wpl f y gövde d / tw ≤ 72 ε d / tw ≤ 83 ε d / tw ≤ 124 ε
Mc.Rd = M pl.Rd =
γ M0
Basınca maruz
Kesit sınıfı 3 : Gövde d / tw ≤ 33 ε d / tw ≤ 38 ε d / tw ≤ 42 ε
moment dayanımı = tasarım c
elastik moment dayanımı
Wel f y d
Mc.Rd = M el.Rd =
γ M0

47 48

Kritik kesitin Çekme başlığında


Moment Dayanımı delik olan kirişler
 Başlığın net alan/tüm alan oranın tahkiki. Net
Kesit sınıfı 4 : kesitte yırtılma olmadan tüm kesitin akmasını
moment dayanımı = tasarım sağlayacak kadar büyük olmalı.
bölgesel burkulma dayanımı  Aşağıdaki durumlarda sağlanır:
Af.net/Af > 0.81 in S275 tf < 40mm
Weff f y
Mc.Rd = M o.Rd = Af.net/Af > 0.88 in S355
γ M1
 Aksi takdirde, sınır değerini sağlayan azaltılmış
γΜ1, başlık alanına göre hesap yapılmalı
Μ1 kısmı emniyet faktoru
kesit sınıfı 4 için Gövdenin veya başlığın
Weff is etkili kesit Gövdenin çekme
basınç kısmındaki cıvata
kısmındaki cıvata delikleri
Değeri = 1,1 mukavemet momenti benzer şekilde
delikleri fazla büyük veya
(bkz. 5.3.5) değerlendirilir.
geniş (oval) değilse ihmal
edilebilir.
49 50

Asimetrik kesitler Kesme Dayanımı


stress τ
b
 Küçük olan W’a göre  Hemen hemen tüm τ=
Vhb
4I
kesme kuvveti
tasarım yapılır. gövde tarafından τ
tf τ max =
Vhb  h
1+ 
2I  4b
taşınır ve gövde h
τ
boyunca kesme tw
τ=
Vhb
2I
gerilmelerindeki
değişim çok küçük Cross - section
Variation of shear
stress τ
olduğundan
tasarım yaparken Elastik davranış varsayıldıgında I kesitteki
gövde boyunca kesme gerilmeleri dağılımı
ortalama kesme
gerilmesini
varsaymak
yeterlidir.

51 52

Büyük kesme kuvvetleri ile


Kesme Dayanımı
Moment dayanımı
Kesme alanı (Av) için Plasti
Plastik
k kesme Eğer tasarım kesme kuvveti, Kesme alanı için azaltılmış
dayanımı, Vpl.Rd :
dayanımı, plastikk kesme dayanımının
plasti mukavemet kullanarak
50%’sini
50% ’sini aşarsa
aşarsa, kesitin tasarım tasarım plastik momenti
( fy / 3 )
Vpl.Rd = Av moment dayanımı azaltılır. hesaplanır.
γ MO Direk ve kesme gerilmelerinin Bu azaltılmış mukavemet,
bileşimi altındaki akmanın etkileşim
(1-ρ)fy
EC3 5.4.6’a tipik kesitler için formülüne göre olduğu varsayılır.
kesme alanları verilmiştir. 2 2
aşağıdaki bağıntıdaki kesme
h  σ  τ  yükünün kesme kapasitesine
I hadde profili için tw   +   = 1 oranına bağlıdır. 2
 fy   τ y   2V 
Av = A - 2btf + (tw + 2r) tf ρ =  sd − 1
V pl . Rd
 
Yaklaşık => 1,04htw Not: 1,04 / √3 = 0,60 I kiriş için, büyük kesme
I, H veya U hadde profilleri için:
 ρA 2  f
kuvvetleri etkisinde azaltılmış
M v.Rd = W pl − v  y
Vpl.Rd = 0,60 h tw fy / γM0 tasarım plastik
dayanımı, Mv.Rd
moment
 4tw  γ Mo

53 54

Servis koşulları Düşey sehim sınırları


Hareketli yükler
altındaki sehim
 Sehim ve titreşim kontrolü yapılmalıdır: Toplam nihai sehim Limits
Görünüş olarak ters etki δmax δ2
Yapının zayıf kullanımı Roofs generally L/200 L/250
Roofs frequently carrying personnel L/250 L/300
Yaşayanları konforu
Floors generally L/250 L/300
Tasıyıcı olmayan elemanlarla ilişki Important to ensure that oscillation and vibrations are not
Floors and so
roofs supporting plaster
great that they cause discomfort L/250
to users L/350
 Kabul edilebilir sehim sınırları müşteri, tasarımcı Floors supporting columns L/400 L/500
ve ilgili otoritelerce tanımlanır. -
Floors in dwellings and offices should have
Flat roofs are vulnerable to ponding
Lowest natural frequency > 3 cycles/second
Satisfied if δmax < 28mm
EC3 Table 4.1 düşüy sehim için Necessary to check roof deflections carefully
Floors in gymnasia/discos,
including
Lowest allowances for construction
önerilen sınır değerlerini verir natural frequency
inaccuracies, settlements
> 5 cycles/second
of foundations,
Satisfied if δmax < 10mm
deflection of roof materials etc.
55 56

Özet

 Tutulu kirişler icin ana tasarım gerekliliği yeterli


eğilme mukavemeti
 Tasarım moment dayanımı kesit sınıflarına
bağlıdır
Important to ensure that oscillation and vibrations are not
 Kirişin çekme kısmındaki delikler, of moment
so great that they cause discomfort to users dayanımında azalmaya neden olur.
Floors in dwellings and offices should have  Kesme Kuvveti < 50% x plastik kesme dayanımı
Lowest natural frequency > 3 cycles/second => moment dayanımına etkisi ihmal edilebilir.
edilebilir
Satisfied if δmax < 28mm  Büyük kesme kuvvetleri => Kesme alanının
Floors in gymnasia/discos, katkısı, moment dayanımından çıkartılır.
Lowest natural frequency > 5 cycles/second  Servi
Serviss sehim ve titreşim sınırları tasarıma hakim
Satisfied if δmax < 10mm olabilir.

57 58

Structural Steelwork Eurocodes Introduction


Clamp at
 Rijit düzlem doğrultusunda root
yüklenen narin yapısal
elemanlar esnek düzlemleri
Kiriş Tasarımı doğrultusunda burkulabilir.

 Kuvvetli aks yönünde kiriş

(Tutulu olmayan)
eğilmesi durumunda göçme
yatay sehim ve burulma Unloaded
burkulması şeklinde olur. Buckled position
position

Dead weight
Yanal Burulma load applied
Burkulması vertically

59 60

Consider an I-beam ….. Kirişlerin verimliliği


 Elastik, başlangıçta düz, M M
kuvvet aks doğrultusunda L
eşit ve ters moment ile
Elevation Section
yüklenmiş.
 Boyunca tutulu değil.
Plan
 Uç mesnetleri …
z
– Burulma ve yatay sehim x
önlenmiş. u
– Gövde düzleminde ve
y
planda dönme serbest.

φ
61 62

Kirişlerin Elastic burkulması


Düzgün eğlme momenti diyagramı icin Kritik Burkulma Momenti çarpılma Yanal burulma

π 2 EI z  I w L2GI t 
M cr =  +
L2  Iz π 2 EI z 
Includes:

 Yatay eğilme rijitliği EIz

 Burulma ve çarpılma (Warping) rijitliği GIt and EIw

Their relative importance depends on the type of cross-section used.

63 64

Narinliğin etkisi Burkulma dayanımı tasarımı


Non-dimensional plot permits The design buckling resistance
results from different test series M Non-dimensional
moment Mb.Rd of a laterally χ LT Lateral-torsional
to be compared moment resistance plot buckling reduction factor
Mpl unrestrained beam is calculated as
 Stocky beams (λ LT <0,4)

Reduction factor
1,0 1,0
unaffected by lateral torsional Mcr
buckling Mpl M b .Rd = χ LT β wW pl . y f y / γ M 1
 Slender beams (λ LT >1,2)
resistance close to theoretical
which is effectively the plastic
elastic critical moment Mcr
resistance of the section multiplied
 Intermediate slenderness -
Welded beams
Stocky Intermediate Slender by the reduction factor χLT
adversely affected by inelasticity and
geometric imperfections 0 1,0 0 1,0 2,0 λ LT
λ LT = Mpl
 EC3 uses a reduction factor χLT on Mcr Slenderness
plastic resistance moment to cover the
whole slenderness range

65 66

Reduction factor for LTB λLT Determining


The non-dimensional slenderness λ LT = M pl .Rd / M cr
is calculated:
1
χ LT Lateral-torsional
χ LT =
buckling reduction factor
[
φ LT + φ LT 2 − λLT 2 ]
0,5  EITHER by calculating the plastic resistance moment Mpl.Rd and elastic
critical moment Mcr from first principles
Reduction factor

1,0
 λLT  0.5 :
0. 5
… in which ... E
 OR using λLT =   βw in which λ1 = π  
   λ1   fy 
φ LT = 0,51+ ∝ LT (λLT − 0.2) + λLT 2 
  Appendix F.2.2 gives equations for L / iz
Welded beams
λLT for a variety of section shapes. λLT = 0.25
…and...   
2

0 1,0 2,0 λ LT αLT = 0,21 for rolled sections For any plain I or H section with equal 1 + 1  L / iz  
Slenderness flanges, under uniform moment with  20  h / t f  
αLT = 0,49 for welded sections  
simple end restraints
67 68

To recap….. Effect of load pattern on LTB


The design buckling resistance  The elastic critical moment for a beam under uniform bending
moment Mb.Rd is calculated as χ LT Lateral-torsional
moment is
buckling reduction factor
M M π π 2 EI w
M cr = EI z GI t 1 +
M b .Rd = χ LT β wW pl . y f y / γ M 1
Reduction factor

1,0
L L2 GI t

which is the plastic resistance of the  The elastic critical moment (mid-span moment) for a beam with a
section multiplied by the reduction central point load is
factor χLT (given in Table 5.5.2)
4,24 π 2 EI
Welded beams M cr = EI z GI t 1 + 2 w
λLT  0.5 L
where λLT =   βw
L GI t
 λ1  0 1,0 2,0 λ LT M
0.5 Slenderness … which is increased from the basic (uniform moment) case by a
E
and λ1 = π   Appendix F.2.2 gives equations for λLT factor C1=4,24/π=1,365
fy  for a variety of section shapes.

69 70

C1 factor Uç Mesnet Koşulları


CBending
π
1+π EI w
M
2
C1
 Yatay hareketi ve burulmayı önleyen fakat planda
Loads Mcr= 1 EI GJ
EC3 expresses the elastic critical moment
L L 2max
GJ
dönmeye izin veren.
veren.
moment Mcr for a particular loading M M
M 1,00  Planda dönmeyi engellerken the elasti
elastikk burkulma
burkulma dayanımını
case as
M arttırmak
π π 2 EI w M 1,879  Tutulu olmayan etkili boy tanımı farklı destek koşullarının etkisi
M cr = C1 EI z GI t 1 + L k .
L L2GI t M -M  İki etkili boy kartsayısı, k and w
M 2,752
 Elevation
Farklı iki olası uç serbestliği, Section
F yatay eğilmeye karşı tutulu ve çarpılmaya karşı tutulu.
tutulu.
C1 appears: FL/4 1,365
 Note: özel bir çarpılma serbestliği verilmediği durumda kw = 1.0
as a simple multiplier in F Plan
FL/8 1,132  EC3 recommends k values of 0,5 for fully fixed ends, 0,7 for one free
expressions for Mcr
and one fixed end and of course 1,0 for two free ends.
F F
as 1/ C10.5 in FL/4 1,046
= = = = Choice of k is at the designer’s discretion
expressions for λLT.

71 72

Level of application of load Ara yatay destekli kirişler

Loads applied to 1,4  Where beams have lateral restraints at intervals along the span the

F Effect of load
top flange are segments of the beam between restraints may be treated in isolation
position on
destabilising a=d/2  Tasarıma en kkriti
ritikk kısım hakim olur.
1,2 buckling resistance
Problem Destekler arası etkin boy katsayısı k => 1,0 ,( 0,7 degil)
Equivalent uniform moment

 
increases with 1,0 F
depth of section a=0 F
and/or as span In the buckled shape the adjacent
0,8
reduces unrestrained length will buckle in
 EC3 introduces F sympathy
0,6 a=d/2
C2 factor into
expressions for
Restraint  Restraint   Restraint
λLT 0,4
1 10 100 1000
2
L GI t k = 1,0
See for example equations EIw
Beam on plan
F.27 to F.28 in F.2.2. (8)
Kiriş tipinin kritik elastik Kiriş tipinin kritik elastik
73 74

momente etkisi momente etkisi

75 76

Devamlı kirişler Devamlı kirişler

Q. How to consider a beam continuous over a


number of spans?
A. Treat as individual spans taking into
account the shape of the bending moment
diagram within each span as a result of
continuity using the C1 factor

Ψ=−1,
C1=2,927
C1 = 1,88 - ψ + 0,52ψ2
Ψ=0,
C1=1,88

77 78

Özet
 Kuvvetli akslarında bükülen kirişler esnek düzlemleri yönünde
göçebilirler – yanal burulma burkulması
 Burkulma durumundaki moment =>elastic critical moment
 Tasarım yaklaşımı birçok faktörü dikkate almalı -
– kesit, yatay tutululuk derecesi, yükleme tipi, artık gerilme paterni ve
başlangıç kusurları
ÇELİK YAPILAR I
 Stocky beams are unaffected by lateral torsional buckling
 Slender beams have capacities close to the theoretical elastic critical Dr. Kağan YEMEZ
moment
 Practical beams are significantly adversely affected by inelasticity and
KY.IU2008@gmail.com
geometrical imperfections -elastic theory is an upper band solution.
 A design expression linking the plastic capacity of stocky beams with
the elastic behaviour of slender beams is provided by a reduction factor
for lateral torsional buckling, χ LT
78

You might also like