Racia

Racia sht aksion kompleks kriminalistik, i cili prfshin bllokimin e hapsirs s hapur apo t mbyllur, brenda t cilit bhet identifikimi i t gjithve dhe kontrollimi i personave t dyshimt, si edhe i hapsirs. N rastet e zbulimit t personave t dyshuar dhe t mjeteve, personat arrestohen dhe shoqrohen n lokalet e policis, pr prpunim t mtejm kriminalistik, kurse mjetet konfiskohen prkohsisht. Bllokada e brendshme Bllokada e brendshme duhet t bhet gjithnj para bllokads s jashtme, pavarsisht se bhet fjal pr hapsir t hapur apo t mbyllur. Numri i policve q bjn bllokadn e brendshme prcaktohet varsisht prej madhsis dhe karakteristikave t hapsirs. Kshtu, nj numr i caktuar i policve, t cilt duhet t jen t veshur me rroba civile dhe duhet t jen relativisht t panjohur pr rrethin e caktuar kriminal, hyjn n objektin ose hapsirn e caktuar dhe bjn vzhgimin e fsheht. Ky duhet t jet funksioni m i rndsishm i bllokads s brendshme, sepse kur t bhet bllokada e jashtme mund t priten edhe reaksione t caktuara brenda hapsirs s bllokuar. Reaksioni i par i kriminelve sht prpjekja pr t ikur nga objekti. Bllokada e jashtme Pas bllokads s brendshme, faz vijuese e zbatimit t racis, sht bllokada e jashtme, i cili prfshin njkohsisht mbylljen e t gjitha hyrjeve dhe daljeve nga polict me uniform. Bllokada e jashtme duhet t bhet n mnyr t rrufeshme dhe t papritur. Me kt bllokad arrihen dy objektiva: s pari, i pamundsohet kujtdo q t dal nga hapsira e bllokuar dhe, sipas nevojs, u ofrohet mbshtetje policve q veprojn brenda hapsirs s bllokuar. Natyrisht, n kso rastesh, parashikohet edhe mundsia e rezistencs fizike apo t armatosur t kriminelve, prandaj bllokada e jashtme mund t transformohet pjesrisht n mbrojtje ose mbshtetje pr polict q bjn legjitimimin, bastisjen ose arrestimin e personave t caktuar. Qllim tjetr i bllokads sht pamundsimi q kriminelve t'u vij ndihm ose mbshtetje nga bashkpuntort e ndihmsit e tyre, nga jasht. Duke pasur parasysh nivelin e organizimit t nntoks, nuk guxon t mos parashikohet mundsia q n vendin e racis t arrij ndonj grup kriminelsh q do t prpiqej t parandalonte arrestimin eventual t kolegve t tyre dhe t organizonte arratisjen e tyre nga vendi ose hapsira ku zhvillohet racia. Pr kt arsye, polict e bllokads s jashtme duhet t jen t prgatitur q t reagojn n mnyr adekuate n kso situatash. Gjat kryerjes s racis rekomandohet edhe prdorimi i qeneve t strvitur zyrtar. Prezantimi zyrtar Pavarsisht se n far objekti zhvillohet racia, sht e domosdoshme q polict t prezantohen n mnyr zyrtare. T gjith t pranishmit n brenda objektit ose hapsirs duhet t din se po kryhet nj veprim zyrtar dhe q mnyrn e sjelljes s tyre ta prshtatin me situatn aktuale. Prezantimi zyrtar bhet n mnyra t ndryshme, varsisht prej objektit ku zhvillohet racia dhe situats s caktuar. Legjitimimi Renditja e veprimeve q ndrmerren brenda hapsirs s bllokuar mund t jet e ndryshme dhe prcaktohet varsisht prej situats aktuale. N qoft se n plan t par duhet t jet maturia, ather veprimi i par i policis duhet

t jet bastisja e t gjith personave pr shtje t siguris. Por, n rastin e zbatimit t racis duhet t kihet parasysh se shumica e qytetarve q gjenden brenda objektit t bllokuar nuk jan as kriminel as njerz t dyshimt. Pr kt arsye, prmasat dhe intensiteti i racis duhet t'u prshtaten situats s caktuar, duke pasur kujdes t veant q t mos kufizohen n mnyr t paautorizuar t drejtat dhe lirit e njeriut. Pr kt arsye, n qoft se n fillim t zbatimit t racis nuk ka pasur shenja t prishjes s rendit e qetsis, s pari duhet t bhet legjitimimi i personave t pranishm. Legjitimimi bhet nga grupi i policve q sht formuar paraprakisht, t cilt jan t veshur me rroba civile. Pas legjitimit, vlersohet nse personi i legjitimuar duhet t mbahet brenda objektit t bllokuar apo duhet t lirohet t dal jasht. Eliminimi i shpejt i personave q nuk jan t dyshimt pr asgj kontribuon pr efikasitetin e racis si edhe pr sigurin e policis dhe t personave tjer brenda objektit. Personat q konsiderohen t dyshimt mbi fardo baze ndahen n hapsira t veanta (n qoft se brenda objektit t bllokuar ka hapsira t tilla) ose n nj pjes t caktuar t hapsirs dhe, pas bastisjes pr shtje t siguris, mbahen nn vrojtimin e policis deri n prfundim t racis. Shoqrimi Me qllim t prpunimit t mtejm kriminalistik, personat e arrestuar shoqrohen n lokalet zyrtare t policis. Ky shoqrim bhet me automjet zyrtar t policis, por, kur bhet fjal pr shoqrimin e m shum personave, kjo mund t bhet edhe me ndonj automjet tjetr, duke evituar komunikimin dhe marrveshjet eventuale midis tyre. Shoqrimi sht mas nprmjet t cils nj person drgohet me detyrim nga lokalet e policis, n lokalet e gjykats ose prokuroris ose deri te nj vend i caktuar. Shoqrimi hyn n konceptin e gjer t arrestimit, prandaj nga pikpamja formalejuridike dhe kriminalistike duhet t vshtrohet n kuadrin e ksaj problematike. Shoqrimi duhet t bhet n pajtim me dispozitat kriminalistike, kurse ne, n kt rast, do t ndalemi vetm n disa segmente q krkojn kujdes t veant. Kshtu, gjat shoqrimit t personave me automjet zyrtar ekzistojn disa momente kritike, si jan: hyrja n automjet, dalja nga automjeti dhe hyrja n stacionin e policis. I pari prej ktyre momenteve sht futja e personit t arrestuar n automobilin zyrtar t policis. Me kt rast, polict nuk guxojn t jen t paprgatitur, sepse krimineli mund t prpiqet t arratiset. Gjat futjes n automjet, personi i shoqruar mund t shfrytzoj pozitn e trupit t prkulur pr t sulmuar policin, por edhe mund t hedh edhe sendet e veprs penale q i ka me vete. Zhbllokimi Pas prfundimit t veprimeve dhe masave t prmendura, bhet zhbllokimi i objektit t racis. Zhbllokimi duhet t bhet n mnyr graduale e sistematike, n mnyr q kjo t mos bhet n mnyr stihike. Zhbllokimi bhet sipas planit t prcaktuar m par apo sipas planit q mund t ket ndryshuar n vendin e ngjarjes. Kjo prfshin trheqjen e organizuar t policis dhe kthimin e saj n lokalet zyrtare. Polict trhiqen nga vendi i racis n grupe, ashtu q siguria e tyre t jet n nivel t lart. Vrojtimi i fsheht i objektit t zhbllokuar t racis Pas zhbllokimit dhe trheqjes s policis, vendi ku sht kryer racia sht e

nevojshme t mbahet edhe pr njfar kohe nn vrojtim t fsheht. Kriminelt q nuk kan qen n vendin e racis ose q jan liruar pas legjitimit t rregullt shpesh vijn ose kthehen n vendin e racis pr t par pasojat. Gjithmon ekziston mundsia q n vendin ose hapsirn ku sht kryer racia t mos jen gjetur e konfiskuar t gjitha mjetet e veprave penale, qoft kur bhet fjal pr mjete t fshehura ose pr mjete q jan hedhur gjat racis. Prve ksaj, kriminelt q rastsisht kan shptuar nga racia mund t vijn n vendin e ngjarjet q t informohen nga dshmitart okular pr rrjedhn dhe efektet e racis. Prandaj, vrojtimi i fsheht i kujdesshm, njoftimi me koh i udhheqsit t racis dhe reagimin i mvonshm adekuat mund t shpien n arrestimin e personave t dyshuar dhe mund t gjenden e t konfiskohen mjete t veprs penale. Prve ksaj, n disa raste e varsisht prej situats (n kafeteri, n diskotek etj.) mund t dgjohen komente me interes t mysafirve dhe kamerierve, prej t cilave edhe mund t nxirren prfundime me vler pr veprimet n t ardhmen. Me kt veprim prfundon faza e par e racis. PUSIA Pusia sht veprim kriminalistik-taktik i organizuar q prfshin vrojtimin dhe vzhgimin e fsheht t hapsirs ose objektit, me qllim t zbulimit dhe arrestimit t autorve t veprave penale. Pr sukses t pusis sht e rndsishme t'u prmbahemi parimeve kriminalistike t shpejtsis, befasis dhe konspiracionit (fshehtsis). Duke pasur parasysh qllimin dhe detyrn, pusia mund t ket njkohsisht karakter represiv dhe preventiv (parandalues), por esencn e pusis e prbjn konspiracioni dhe befasia. Konspiracioni sht i rndsishm gjat prgatitjes s pusis dhe prfshin, para s gjithash, vrojtimin dhe vzhgimin e fsheht t vendit t vendosjes s pusis, vzhgimin e fsheht t personave interesant dhe, gjithsesi, veprimin e fsheht t secilit polic ve e ve. Gjat pushtimit t vendit t pusis dhe vet qndrimit n pusi, konspiracioni duhet t jet n nivelin m t lart t mundshm, prndryshe pusia nuk do t jet efikase. Arrestimi i autorit t veprs penale duhet t jet i befasishm dhe i rrufeshm, n mnyr q ai t mos arrij t bj rezistenc apo t ik, si edhe t humb ose t asgjsoj mjetet me t cilat e ka kryer veprn penale. Pusia vendoset n vend t prshtatshm, n nj vend ku pritet t kaloj personi ose grupi i t dyshuar, ose n afrsi t vendit ku, p.sh. bhet strshitja e drogs. Vende t tilla mund t jen: parqet, shtitoret, sheshet, udhkryqet e rrugve t frekuentuara, kafeterit, diskotekat, stacionet e autobusve e t trenave ose shtpit e kriminelve t caktuar. M tutje, nprmjet pusis, zbulohen dhe kapen personat q kryejn vepra t ndryshme penale, si jan: tregtia me njerz, falsifikimi i parave dhe dokumenteve, prostitucioni ilegal, tregtia me arm etj. N qoft se bhet fjal pr pusi preventive, ather duhet t bhet vlersimi i vendeve ku planifikohet vepra penale. N t vrtet, n qoft se policia siguron informacion se kriminelt planifikojn t kryejn nj vepr t caktuar penale, si p.sh. plakitjen e nj banke, ather pusia vendoset pikrisht n objektin q kriminelt kan planifikuar ta sulmojn. N kt rast, qllim i pusis sht parandalimi i veprs penale dhe arrestimi i kriminelve. Pas vendosjes s pusis ndrmerren edhe veprime t tjera kriminalistike e hetimore, si jan: arrestimi, bastisja e personave dhe objektit, shoqrimi,

marrja n biseda informative etj. QENT E STRVITUR ZYRTAR N shum segmente t puns s policis shfrytzohen qent me strvitje speciale, t cilt ndonjher kan rol t veant n punn e policis. Shqisat e qenve jan m t zhvilluara se sa shqisat e njeriut. Shqisa e dgjimit te qeni sht tri her m e zhvilluar se te njeriu, sikur edhe shqisa e t parit, sepse qeni i vren lvizjet n distanc m t madhe se sa njeriu dhe, prve ksaj, sheh mir edhe n terr. Por, shqisa e t nuhaturit sht shqisa m me vler e qenit. Kinologjia (shkenca mbi qent) ka dshmuar se t nuhaturit e qenit ndaj disa materieve sht m i ndjeshm se sa t nuhaturit e njeriut gati nj milion her. Duke pasur parasysh mundsit e jashtzakonshme t shqisave t tyre, qent, nprmjet programeve speciale t strvitjes, aftsohen pr detyra t ndryshme: qent gjurmues, qent mbrojts, qent kujdestar, qent pr lidhje dhe qent sanitar. N kt rast do t ndalemi vetm te qent gjurmues. Ata mund t shrbejn pr gjurmimin e personave, kufomave por edhe disa mjeteve t veprave penale, si jan drogat dhe lndt shprthyese. Duke pasur parasysh specifikat dhe intensitetin e aroms s disa drogave, qent zyrtar mund t strviten m s shpejti pr gjetjen e kanabisit dhe opiumit, ndrsa pr gjetjen e heroins, morfins dhe kokains sht e nevojshme nj strvitje m afatgjat. Ka mundsi q, nprmjet strvitjes, disa qen t aftsohen edhe pr zbulimin dhe gjetjen e disa drogave halucinogjene dhe amfetaminave. Qent gjurmues gjithnj veprojn bashk me udhheqsin. Ata mund t prdoren pr zbulimin e drogs gjat bastisjes s shtpive, personave, automobilave t udhtarve, trenave, aeroplanve, anijeve, depove dhe magazinave t ndryshme, objekteve publike, vendkalimeve kufitare dhe hapsirave t hapura. Hashashi, ndaj t cilit qent jan m t ndjeshmit, mund t zbulohet edhe deri n 30 centimetra n thellsi t toks, nse sht futur para pak kohsh. Parakusht themelor pr gjetjen me sukses t drogs s fshehur sht q qeni t drgohet n rrethin e ngusht t vendit ku dyshohet t jet fshehur droga. Pra, qeni nuk mund t nxirret n ndonj rrug n mnyr q ai t zbuloj shtpin ku sht fshehur droga, por qeni duhet t drgohet n objektin e caktuar, i cili do t gjurmohet n trsi. Natyrisht, gjurmimi duhet t bhet nn kujdesin e udhheqsit dhe sipas udhzimeve t tij, n mnyr q objekti ose vendi i dyshuar t kontrollohet n mnyr t detajuar. S kndejmi mund t prfundojm se sht i domosdoshm bashkpunimi i policit specialist pr gjurmimin dhe zbulimin e drogs dhe qenit t strvitur, n mnyr q n mnyr sa m efikase t shfrytzohet shqisa e t nuhaturit t qenit n secilin rast konkret. INFORMATORT Organet e ndjekjes penale, sidomos policia kriminalistike, gjithnj kan pasur nevoj t din far ndodh n mjediset kriminale dhe pr kt qllim i kan shfrytzuar shrbimet e informatorve. Informatort jan persona q i japin policis t dhna t karakterit kriminal, her pas here ose vazhdimisht, por gjithnj n mnyr t fsheht. Puna kriminalistike dhe hetimore sht m efikase n qoft se ka informacione dhe njohuri t ndryshme t marra nga informatort. Krijimi dhe shfrytzimi i informatorve sht pun shum komplekse dhe delikate kriminalistike, e cila kryhet n trsi n mnyr

konspirative. Pavarsisht prej arsyeve prse nj person i caktuar ia jep policis disa t dhna, konsiderojm se bashkpunimi afatgjat i informatorve dhe policis sht i mundur vetm n baz t besimit reciprok. N kt kuptim, edhe kualiteti i informacioneve do t varet nga shkalla e besimit reciprok. Kur bhet fjal pr kriminalitet t organizuar, ather duhet t kihet parasysh se bhet fjal pr kriminel profesional e t specializuar, udhheqsit e t cilve prfitojn shuma t mdha parash q u sjellin privilegje t ndryshme. N grupet e organizuara kriminale ose n mafi sundojn ligjet e pashkruara t nntoks, t cilat nnkuptojn konspiracionin maksimal, mbrojtjen dhe ndihmn reciproke, mosbesimin e prhershm ndaj rrethit, prgatitjen paraprake t alibis s rrejshme, mohimin e veprimtaris kriminale para policis dhe gjyqsis, hakmarrjen ndaj denoncuesve, tradhtarve dhe antarve t padgjueshm, e t ngjashme. Bartsit e kriminalitetit t organizuar jan t pajisur mir, i krijojn dhe i ruajn lidhjet me njerz q kan ndikim n jetn publike e politike, jan t informuar mbi arritjet dhe mundsit e policis, dogans, prokuroris dhe gjyqsis, kurse shum preh tyre jan n lidhje t vazhdueshme me avokat t zgjedhur, n mnyr q t'i konsultojn menjher n rast nevoje. Nga sa u tha deri m tash, nuk sht vshtir t nxirret prfundimi se, pa marr parasysh arritjet bashkkohore shkencore e teknike t praktiks s policis dhe hetuesis, sht shum vshtir t sigurohen informacione mbi veprimtarit kriminalistike t grupeve t organizuara kriminale. Dhe jo vetm kaq. Nganjher, prve informacioneve fillestare mbi veprimtarin e grupeve t organizuara kriminale, duke shfrytzuar t gjitha autorizimet kriminalistike dhe juridike, sht e pamundur t grumbullohen dshmi mbi kryerjen e veprave penale konkrete . N disa vende, si pr shembull n SHBA, bhen prpjekje q kto situata t zgjidhen n mnyr kriminalistike, ashtu q nprmjet informatorve t grumbullohen informacione dhe dshmi mbi veprimtarit kriminale t bandave t caktuara apo t organizatave kriminale, ose bhen prpjekje q prfitohet dhe t bhet informator ndonjri nga antart e bands veprimtaria kriminale e s cils sht duke u hetuar. Pas ksaj ai informator paraqitet si dshmitar ky n gjykat dhe, pikrisht n baz t dshmis s tij, mund t prfundoj procedura penale dhe t'u shqiptohet dnimi autorve t veprave t rnda penale. M von kta dshmitar merren n mbrojtje nprmjet programeve t veanta t mbrojtjes s dshmitarve. Informatort jan qytetar t ndershm, t cilt rastsisht msojn ndonj informacion t caktuar t karakterit kriminal, pastaj qytetart q kan lidhje farefisnore, miqsore ose profesionale me kriminale si edhe vet kriminelt. Duke pasur parasysh kt, konsiderohet se pikrisht kriminelt mund t jen informatort m t mir, sepse ata kryejn vepra penale dhe mund t'i japin policis informacione me interes. Mendojm se nga kriminelt duhet t rekrutohen informator t prhershm, sepse kjo do t ishte me interes t madh pr punn e policis. N kt bashkpunim, secili informacion duhet t verifikohet pr sa sht e mundur e pastaj duhet t merren masa pr mbrojtjen e burimit informatorit. Kjo do t thot se informacionet e informatorit duhet t shfrytzohen si iniciativ fillestare ose bazike pr pun kriminalistike e hetimore n gjurmimin dhe dshmimin e veprave penale. M n fund, komunikimi me informator duhet t zhvillohet sipas normave t kriminalistiks, ashtu q t evitohet improvizimi i cili mund t shndrrohet n rrjedhje t informacioneve zyrtare q mund t arrijn te nntoka.

OBSERVIMI SPECIAL 1. Hyrje Shkalla e organizimit t kriminalitetit ndrkombtar nnkupton shfaqjen e grupeve t organizuara kriminale me nivel t lart t internacionalizimit, si edhe profesionalizimin dhe specializimin e nj numri t kriminelve. Zbulimi, hetimi dhe dshmimi i veprave penale t kriminalitetit t organizuar krkon kuadr me njohuri t gjera dhe me prgatitje t lart profesionale, i cili duhet t jet i specializuar pr pun t tilla. Polict me prgatitje speciale, gjat puns s tyre, duhet t shfrytzojn veprime t ndryshme kriminalistike-teknike, ndr t cilat sht e paevitueshm observimi special. Observimi special sht veprimi kriminalistik-taktik i grumbullimit t fsheht t informacioneve, nprmjet metods s vrojtimit personal. Ajo prfshin vrojtimin, mbikqyrjen dhe vzhgimin e fsheht t personave t caktuar, t automjeteve dhe t objekteve ose hapsirave t caktuara, me qllim t krijimit t ides dhe grumbullimit t informacioneve mbi gjendjen kriminale, veprimtaris dhe identitetin e t vzhguarve. Ky veprim kompleks sht me interes t shumfisht n punn e policis me rastin e zbulimit dhe hetimit t veprave penale dhe autorve t tyre. Zbatimi i observimit, n mnyr t pavarur ose t kombinuar me veprime t tjera kriminalistike, sht i domosdoshm n t gjitha fazat e puns kriminalistike dhe hetimore, duke filluar q nga shfaqja e indicieve t para pr nj vepr penale dhe autorin e saj e deri t ndriimi prfundimtar dhe dshmimi se personi i caktuar e ka kryer veprn penale konkrete. Objektiva t observimit special jan: zbulimi i veprave penale dhe prcaktimi i vendit dhe kohs s kryerjes s tyre; zbulimi i autorve t veprave penale; vrtetimi i vendbanimeve, vendeve t veprimit, vendeve t puns, vendit e kohs s takimeve dhe kohs e drejtimit t lvizjes s kryesve t veprave penale; krijimi i qasjes s drejtprdrejt n lvizjen dhe aktivitetin kriminal t personave q vrojtohen; vrtetimi i taktiks dhe strategjis kriminale t kriminelve q jan nn vrojtim; grumbullimi i informacioneve t rndsishme pr prgatitjen dhe zbatimin e racis, pusis, bastisjes dhe arrestimit t kriminelve; prgatitja dhe zbatimi i aksioneve t organizuara kriminalistike me qllim t kapjes s autorve gjat kryerjes s veprave penale, sepse kjo sht mnyra m efikase e ndriimit dhe dshmimit t kriminalitetit, duke pasur parasysh se n vendin e ngjarjes (vendin e kryerjes s veprs penale, gjenden si autort e veprave penale ashtu edhe viktimat dhe mjetet e veprs penale. Observimi special mund t zhvillohet n disa mnyra, t pavarura ose t kombinuara: vrojtimi operativ dhe vzhgimi i objektit dhe hapsirs; vrojtimi dhe vzhgimi i stacionuar i personave, objekteve apo hapsirave ku kryhet veprimtari kriminale; prcjellja e fsheht kmb, prcjellja e fsheht me mjete motorike ose me mjete tjera transporti si dhe futja n grupet kriminale. Vrojtimi dhe vzhgimi operativ Vrojtimi dhe vzhgimi operativ i objektit dhe hapsirs ndrmerret, para s gjithash, pas njohurive se n nj lokalitet t caktuar kryhen vepra penale. Prve ksaj, kjo form e observimit special ndrmerret detyrimisht kur sht e domosdoshme t bhen prgatitje pr ndrmarrjen e veprimeve kriminalistike dhe hetimore, si jan bastisjet, arrestimet, racit dhe pusit. Qllim i vrojtimit dhe vzhgimit operativ sht vrojtimi i drejtprdrejt i nj objekti t caktuar, si jan, pr shembull, laboratort ilegal t drogs, depot e fshehta t drogs, banesat e dyshimta, restorantet, diskotekat, automjetet,

parqet ose shtitoret, n mnyr q nprmjet vzhgimit t drejtprdrejt t grumbullohen informacione mbi karakteristikat e objektit apo hapsirs s caktuar. Rezultatet e vrojtimit dhe vzhgimit operativ mund t shfrytzohen si pr zgjedhjen e bazs s prshtatshme pr vrojtim dhe vzhgim t fsheht t veprimtaris kriminale t cilat priten, ashtu edhe pr planifikimin dhe zbatimin e bastisjeve, arrestimeve, pusive ose racive. Vrojtimi dhe vzhgimi i stacionuar Vrojtimi dhe vzhgimi i stacionuar i personave, objekteve apo hapsirave ku kryhen veprimtari kriminale bhet nga baza vrojtuese e cila edhe zgjedhur dhe sht pajisur mir paraprakisht. Objekti ose hapsira e caktuar vrojtohet kur ekzistojn indicie se do t kryhet veprimtari kriminale. Nprmjet observimit sht e mundur t vrehen dhe identifikohen autort e veprs penale, koha e kryerjes s veprs, mnyra e kryerjes s veprs dhe shkalla e organizimit dhe kujdesit t kriminelve. T gjitha veprimtarit kriminale t vrejtura mund t dokumentohen me fotografi, video-xhirime dhe incizime tonike. Me kt lloj t observimit, praktikisht, bhet prgatitja pr veprime t tjera zbatimi i t cilave nuk do t mund t ishte as prafrsisht efikas n qoft se nuk do t bhej paraprakisht vrojtimi dhe vzhgimi. Prcjellja e fsheht kmb Prcjellja e fsheht kmb prdoret shpesh n praktikn e policis, me rastin e hetimit dhe dshmimit t veprave t ndryshme penale. Meqense vrojtimi dhe vzhgimi i stacionuar sht i kufizuar nga objekti ose hapsira e caktuar, ai shpesh kombinohet me prcjelljen e fsheht t kriminelve q jan n lvizje. Prcjellja e fsheht kmb mund t bhet n mnyr t pavarur por edhe n kombinim me vrojtimin e stacionuar dhe me prcjelljen e fsheht me mjete transportuese. N praktik, kryesisht bhet fjal pr mnyra t kombinuara t prcjelljes dhe vrojtimit t fsheht. Natyrisht, kjo varet nga secili rast kriminal konkret i cili hetohet. Prcjellja e fsheht bhet nga polict, t cilt realizojn n kt mnyr qasje t drejtprdrejt n veprimtarin e kriminelve. Nprmjet observimit t till sht e mundur t zbulohet, pr shembull, se ku gjendet strehimorja e fsheht e drogs, se a e mban tregtari drogn me vete apo te bashkpjesmarrsit tjer, si bartet droga nga strehimorja deri t vendi i shitjes, mnyra se si fshehet droga, mnyra se si transportohet droga, etj. Gjithashtu, nprmjet prcjelljes s fsheht krijohet qasje edhe n lvizjen dhe sjelljen e kriminelve. Prcjellja e fsheht me mjete transportuese Prcjellja e fsheht me automjete motorike ose me mjete t tjera transportuese mund t bhet n mnyr t pavarur, por shpesh edhe n mnyr t kombinuar me forma t tjera observimit special. Duhet t merret parasysh se kriminelt gjithnj e m shum prdorin mjete motorike dhe mjete tjera transportuese (motoikleta, barka t shpejta), si n komunikacionin urban, ashtu edhe n at ndr-urban, por edhe n transportin detar. Si gjat prcjelljes s fsheht kmb ashtu edhe gjat prcjelljes s fsheht me mjete transportuese, policia ka pr qllim t ket vshtrim n lvizjen e kriminelve, n vendet ku mbahen mjetet e veprs penale, n vendtakimet e fshehta t kriminelve dhe n disa aspekte t strategjis kriminalistike. Vet taktika e prcjelljes krkon polic t aftsuar mir dhe t pajisur mir me mjete transportuese.

Kallzimi penal i policis Sipas dispozits s Nenit 207 t Kodit t Procedurs Penale, n baz t informacioneve t grumbulluara, policia e formulon kallzimin penal n t cilin paraqet dshmit e zbuluara gjat procedurs s grumbullimit t informacioneve. Bashk me kallzimin penal, policia ia dorzon prokurorit publik kompetent edhe lndt, skicat, fotografit, raportet e marra, procesverbalet pr masat dhe veprimet e ndrmarra, shnimet zyrtare, deklaratat dhe materialet tjera q mund t kontribuojn pr efikasitetin e inicimit t procedurs penale. Nga kjo dispozit burojn edhe obligime t caktuara t policis, si sht ndrmarrja e veprimeve dhe masave t caktuara q kan pr qllim hetimin efikas t veprs penale pr kryerjen e s cils sht informuar. Me kt dispozit sht e lidhur edhe dispozita e Nenit 201, alineja 1 e Kodit t Procedurs Penale, sipas s cils policia sht e obliguar q, n rast se ekziston dyshimi i bazuar se sht kryer nj vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare, t ndrmarr t gjitha masat dhe veprimet pr t gjetur kryesin, pr t parandaluar fshehjen ose arratisjen e kryesit ose t bashkpjesmarrsve n kryerjen e veprs penale, pr t zbuluar dhe pr t ruajtur gjurmt dhe dshmit tjera t veprs penale e t mjeteve q mund t prdoren si dshmi, si edhe pr t mbledhur t gjitha informacionet q mund t jen me interes gjat procedurs penale. Pr t arritur prmbushjen e ksaj dispozite ligjore imperative, policia duhet t ket autorizime t shumta. Natyrisht, me ligj jan parashikuar kto autorizime, t cilat, n t vrtet, prfshehen n veprimtarit operative kriminalistike. Bhet fjal pr kto veprime dhe masa (sipas Nenit 201, alineja 2 e Kodit t Procedurs Penale): grumbullimi i informacioneve nga qytetart; kontrolli i prkohshm i automjeteve, udhtarve dhe valixheve t tyre; kufizimi i lvizjes n rajone t caktuara n kohn q kjo konsiderohet nevoj urgjente; vrtetimi i identitetit t personave dhe mjeteve; ndjekja e personave ose mjeteve pr t cilat sht lshuar flet-arrest; bastisja e ndrtesave ose hapsirave t caktuara t organeve publike dhe hulumtimi i dokumenteve t caktuara q u prkasin; konfiskimi i mjeteve q mund t shrbejn si dshmi gjat procedurs penale dhe sigurimi i kontrollit mjeksor t t dmtuarit. Kallzimi penal sht akt joformal penalo-procesor, i cili ia ofron prokurorit publik kompetent njohurit e para pr veprn penale dhe/ose kryesin e saj, t cilat, si rregull, jan rezultat i veprimtaris operative t policis. Si rregull, prmbajtja e kallzimit dhe shtesave sht substrat faktik primar, baz faktike pr prokurorin publik. Prmbajtja e kallzimit penal varet prej nivelit dhe kualitetit t veprimtaris operative t policis. Jo rrall, efikasiteti i procedurs penale q do t pasoj varet pikrisht nga cilsia e prmbajtjes s kallzimit penal dhe shtesave t tij. Gjat paraqitjes s dshmive, policia mund t shfrytzoj burimet materiale dhe personale t informacionit. N kt punim. Burime materiale t informacionit konsiderohen gjurmt dhe mjetet q kan lidhje me veprn penale, dokumentet e identifikimit dhe incizimet teknike (regjistrimet), ndrsa burime personale t informacionit konsiderohen njerzit, duke pasur parasysh statusin e tyre gjat procedurs. N esenc, kallzimet ndaj kryesve t panjohur (vetm pr kryerjen e veprs penale) dallojn nga kallzimet ndaj t dyshuarit. N rastin e dyt mund t bhet fjal edhe pr situatn n t ciln sht arrestuar i dyshuari dhe pr situatn n t ciln sht identifikuar ai, por nuk sht arrestuar.

Prmbajtja e kallzimit penal t policis Kodi i Procedurs Penale nuk prcakton se far duhet t prmbaj kallzimi penal i policis, n aspektin vllimor, por vetm e thekson obligimin e paraqitjes s dshmive, pra t mjeteve, skicave, fotografive, raporteve t siguruara, procesverbaleve t masave dhe veprimeve t ndrmarra, shnimeve zyrtare, deklaratave dhe materiale tjera q mund t jen me interes pr procedurn penale, duke prfshir edhe t gjitha faktet dhe dshmit q jan n favor t t dyshuarit, t cilat nuk prfshehen n prmbajtjen e kallzimit penal, n praktikn e prditshme kriminalistike dhe procesore jan kristalizuar kto elemente t prmbajtjes s kallzimit penal. Para paraqitjes s elementeve t prmbajtjes s raportit t personit zyrtar t autorizuar, duhet t theksohet se prmbajtja e raportit duhet t jet e plot, e vrtet, e thukt, e argumentuar dhe e verifikuar. Prve ksaj, jan t rndsishme edhe trsia e prmbajtjes s raportit dhe radhitja e t dhnave t paraqitura, t cilat duhet t renditen n mnyr kronologjike. T dhnat dhe dshmit duhet t jen t formuara qart e n mnyr jodykuptimore, ndrsa shkalla e siguris s tyre duhet t jet e dukshme. Kompleksiteti i t dhnave t prfshira n raport i kontribuon shpejtsis dhe ekonomizimit t procedurs penale. Cilsia e prmbajtjes s kallzimit penal t policis varet drejtprdrejt nga cilsia e prpunimit kriminalistik. Ajo sht e lidhur ngusht edhe me sasin dhe cilsin e prgjigjeve t fituara n pyetjet e arta t shkencs kriminalistike. Prgjigjet sa m t plota n sa m shum pyetje sigurojn prmbajtje cilsore t kallzimit. Natyrisht, n praktikn bashkkohore kriminalistike dhe penale-procesore prmbajtjen e kallzimeve penale e prcaktojn rrethanat e ngjarjes ose t veprs penale konkrete dhe normat e shkencs kriminalistike q duhet t zbatohen n rastin konkret. Nga dispozitat pozitive t Kodit t Procedurs Penale del se prmbajtja e kallzimit penal t policis duhet t jet e till q prokurori publik kompetent t marr vendimin prkats n baz t saj. Ndonse n KPP nuk theksohet qart, mendojm se kjo mund t jet se prokurori mund t marr ndonjrin prej ktyre vendimeve: hedhjen e kallzimit penal, kthimin e kallzimit pr plotsim, lshimin e mandatit pr zbatimin e hetimeve ose ngritjen e aktakuzs. Kjo nnkupton se prmbajtja e kallzimit penal t policis duhet t prfshij prshkrimin e sakt t fakteve penalo-juridike dhe t tregoj t gjitha dshmit e nevojshme q i shrbejn prokurorit publik pr marrjen e ndonjrit prej vendimeve q i prmendm. Paraqitja e plot e fakteve n prmbajtjen e raportit, prve q mundson prdorimin efikas dhe operativ t t dhnave, i kontribuon edhe ligjshmris, shpejtsis dhe ekonomizimit t procedurs. Pr kt arsye, edhe stili i shprehjes s raportit duhet t jet i qart, i sakt, prmbajtjesor dhe mjaft preciz, n mnyr q t krijohet nj ide e qart e asaj q duhet t shpreh kallzimi. Meqense se kallzimi penal sht nj form e mjeteve shprehse dhe njfar mnyre e fiksimit dhe prezantimit t fakteve relevante penalojuridike, t kuptuara n kuptimin m t gjer t fjals, kallzimi i policis duhet t jet n nivel m t lart se sa kallzimet e organeve t tjera publike, n kuptim t trsis, detajimit dhe argumentimit t t dhnave dhe dshmive. Prmbajtja e kallzimit penal ndryshon prej rastit n rast. Si duket, kallzimi i policis sht akt i shkruar pr prokurorin publik kompetent pr nj vepr konkrete penale dhe/ose pr kryesin e saj. N aspektin kohor, ky kallzim sht m i afrti me veprn penale q sht kryer, prandaj destinimi i tij sht shum i rndsishm. Pikrisht nga prmbajtja e kallzimit burojn edhe prmbajtja dhe elementet q duhet t'i prmbaj. N

praktikn e prditshme t policis, deri n njfar mase, jan kristalizuar prmbajtja dhe forma ( e cila nuk sht e obligueshme) e ktij lloji t kallzimeve. N baz t elaborimit t deritashm mund t thuhet se kallzimi penal i policis, n qoft se dshiron t jet njfar repetitori pr prokurorin publik kompetent, duhet t prmbaj sidomos t dhnat e m poshtme: 1. Kush dhe kur e ka njoftuar policin pr ngjarjen penale, prve se zbulimi i burimit t informacionit do t shkonte n dm t interesit t ndonj personi fizik ose juridik. 2. A sht dal n vendin e ngjarjes menjher pas marrjes s informacionit pr ngjarjen kriminale, kur dhe kush ka dal n vendin e ngjarjes. 3. Cilat masa dhe veprime jan ndrmarr n vendin e ngjarjes dhe mbi far baze, e sidomos: (a) A jan marr informacionet nga qytetart, me prfshirjen e t dhnave personale t qytetarve q kan dhn informacione, a kan refuzuar qytetart dhe cilt dhe prse kan refuzuar t japin informacione mbi faktet t rndsishme, a sht arrestuar ndonj person para ardhjes s prokurorit publik ose para se ti drejtohej atij, etj. (b) A sht br konfiskimi i prkohshm i mjeteve, kur sht br konfiskimi dhe far mjetesh jan konfiskuar, mbi far baze dhe pr far arsyesh sht br konfiskimi, etj. (c) A sht br bastisja e baness apo hapsirave tjera ose e personave dhe cilve persona (me shpjegimin e arsyeve t zbatimit urgjent t bastisjes) dhe far rezultatesh jan arritur. (d) A sht br shikimi i vendit t ngjarjes, kur dhe kush e ka br dhe a sht br ekspertiza (n kuptimin e ngusht t fjals) n kuadrin e shikimit dhe kush e ka br ekspertizn. (e) A jan ndrmarr masa dhe veprime tjera n vendin e ngjarjes, far masash e veprimesh jan ndrmarr, mbi far baze, me far qllimi dhe far rezultatesh kan dhn. 4. far masash dhe veprimesh jan ndrmarr jasht vendit t ngjarjes penale, mbi far baze, kur dhe far rezultatesh kan dhn. 5. N baz t far t dhnash ( informacionesh dshmuese dhe dshmish) nxirret prfundimi pr ekzistimin e dyshimit se sht kryer vepr penale apo se ndonj person sht kryes i veprs penale. 6. Prshkrimi faktik dhe titulli ligjor ( kualifikimi ligjor) i veprs penale, dhe sidomos, a sht i diskutueshm vllimi i veprimtaris kriminale t personit t denoncuar n kuptimin e ekzistimit t besueshmris se personi i denoncuar ka kryer edhe vepra t tjera penale ose se ka pasur edhe bashkpjesmarrs etj. 7. ka sht e diskutueshme nga pikpamja e qndrueshmris s dshmive n lidhje me burimet e informacionit t tyre ( burimet e natyrs materiale dhe personale). 8. T dhnat personale n dispozicion pr personin q dyshohet t jet kryes i veprs penale me theksimin e arsyeve mbi t cilat bazohet dyshimi dhe t dhnn nse personi i dyshuar sht arrestuar apo jo. 9. Shtesat e kallzimit, etj. M n fund, duhet t theksohet rndsia e t dhnave mbi dshmit. N kallzimin penal ato duhet t renditen, ose n mnyr kronologjike ( sipas kohs s sigurimit) ose sipas peshs s tyre (forcs dshmuese). Kjo sht shtje e vlersimit n secilin rast konkret. Zakonisht bhet fjal pr

procesverbale, si sht procesverbali mbi shikimin e shtesave t kallzimit (fotografive, dokumenteve, skicave, etj.), procesverbali mbi veprimet tjera t ndrmarra, vrtetimet mbi mjetet e konfiskuara prkohsisht, dokumentet personale dhe dokumentet tjera, etj. Prve ktyre, ktu prfshehen edhe shnime t ndryshme zyrtare, dokumente mjeksore, analiza dhe mendime mbi shkalln e varsis s pjesmarrsit nga alkooli, raportet e policve mbi ndrhyrjet e mhershme, listat e thirrjeve telefonike, dokumentacioni mbi identifikimin e kryesit ose t viktims, shnimet mbi hulumtimet e kryera poligrafike, shnimet mbi kontrollimin e terrenit, etj. N baz t bashkpunimit t nevojshm profesional midis policis, prokurorit publik dhe gjykats, n pjesn hyrse ose n fund t kallzimit, gjegjsisht, n shkresn plotsuese, duhet t tregohen masat dhe veprimet q jan n vijim e sipr ose ato q do t ndrmerren m von, si edhe mbi vazhdimin e prpunimit kriminalistik me qllim t vrtetimit t rrethanave shtes q kan lidhje me veprn penale prkatse ose me ndonj tjetr.