Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka
pt. "Laboratorium z chemii organicznej"
wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ACETAL ETYLENOWY ALDEHYDU BENZOESOWEGO (2-Fenylo-1,3-dioksolan) HO HO + H + H 2 O M.W. 106,12 62,07 150,17 O O O
Substraty: Aldehyd benzoesowy 10,1 ml (10,6 g; 0,1 mola) Glikol etylenowy 6,7 ml (7,45 g; 0,12 mola) Toluen 50 ml lub kwas fosforowy 85% roztwr 2 3 krople Wodorotlenek sodu 5% roztwr 20 ml Wglan potasu bezwodny 1 2 g W kolbie destylacyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w nasadk do destylacji azotropowej i chodnice zwrotn umieszcza si 10,1 ml aldehydu benzoesowego, 50 ml toluenu i 6,7 ml glikolu etylenowego (uwaga 1). Do kolby dodaje si 2-3 krople 85% roztworu kwasu fosforowego i cao ogrzewa do wrzenia do momentu zebrania teoretycznej iloci wody. Po ochodzeniu mieszaniny reagujcej, przenosi si j do rozdzielacza, przemywa 20 ml 5% roztworu wodorotlenku sodu, wod i suszy bezwodnym wglanem potasu. Po usuniciu rodka suszcego przeprowadza si destylacj pod zmniejszonym cinieniem. Czysty acetal etylenowy benzaldehydu ma tw. 223-225 o , 110 o /114 mmHg (19 hPa), n 20 D = 1,5267. Wydajno reakcji okoo 90%. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 437)
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ACETAL ETYLENOWY CYKLOHEKSANONU (1,4-Dioksapiro[4,5]-dekan lub Cykloheksanopiro-2(1,3-dioksolan))
O HO HO + O O H + H 2 O M.W. 98,14 62,07 142,20
Substraty: Cykloheksanon 10,3 ml (9,8 g; 0,1 mola) Glikol etylenowy 6,7 ml (7,45 g; 0,12 mola) Toluen 50 ml Kwas fosforowy 85% roztwr 2 3 krople Wodorotlenek sodu 5% roztwr 20 ml Wglan potasu bezwodny 1 2 g W kolbie destylacyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w nasadk do destylacji azotropowej i chodnice zwrotn umieszcza si 10,3 ml cykloheksanonu, 50 ml toluenu i 6,7 ml glikolu etylenowego (uwaga 1). Do kolby dodaje si 2-3 krople 85% roztworu kwasu fosforowego i cao ogrzewa do wrzenia do momentu zebrania teoretycznej iloci wody. Po ochodzeniu mieszaniny reagujcej, przenosi si j do rozdzielacza, przemywa 20 ml 5% roztworu wodorotlenku sodu, wod i suszy bezwodnym wglanem potasu. Po usuniciu rodka suszcego przeprowadza si destylacj pod zmniejszonym cinieniem. Acetal etylenowy cykloheksanonu zbiera si w temperaturze 72-74 o /16 mmHg (21 hPa), n 20 D = 1,4583, d = 1,028 g/cm 3 . Wydajno reakcji okoo 90%. Uwaga 1. Glikol etylenowy jest zwizkiem toksycznym. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 437)
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 1993 nakadem Politechniki dzkiej. ACETANILID
NH 2 O O O + HN O M.W. 93,13 102,09 135,16
Substraty: Anilina 10,0 ml (10,2 g; 0,11 mola) Bezwodnik octowy 10 ml (10,8 g; 0,11 mola) Kwas octowy lodowaty 10 ml (10,5 g; 0,17 mola) Cynk (py) 0,1 g W kolbie kulistej zaopatrzonej w chodnice zwrotn umieszcza si 10 ml wieo destylowanej aniliny (uwaga 1), 10 ml lodowatego kwasu octowego (uwaga 2), 10 ml bezwodnika octowego (uwaga 3) i 0,1 g pyu cynkowego. Mieszanin ogrzewa si agodnie do wrzenia przez 30 minut, a nastpnie gorc ciecz wylewa si cienkim strumieniem, cigle mieszajc, do zlewki z 250 ml zimnej wody. Po ochodzeniu w ani z lodem, odscza si surowy produkt pod zmniejszonym cinieniem, przemywa zimn wod, dokadnie odciska i suszy na powietrzu. Wydajno acetanilidu o tt. 113 o wynosi 12,5 g (85%). Po krystalizacji z wody otrzymuje si czysty produkt o tt. 114 116 o . Uwaga 1. Anilina jest siln trucizn. Uwaga 2. Kwas octowy lodowaty jest ciecz rc. Uwaga 3. Bezwodnik octowy ma wasnoci rce. Literatura: Moore J.A., Dalrymple D.L.: wiczenia z Chemii Organicznej. PWN, Warszawa 1976, str. 25; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 1993 nakadem Politechniki dzkiej. Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 304; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 584; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ACETOFENON Metoda A C H 3 O Cl O CH 3 + AlCl 3 + HCl M.cz. 78,1 78,5 133,3 120,15
Substraty: Benzen bezwodny bez tiofenu 36 ml (31,2 g; 0,4 mola) Chlorek acetylu 9,5 ml (l0,5 g; 0,134 mola) Chlorek glinu 21,6 g (0,162 mola) Wodorotlenek sodu (10% roztwr) 20 ml Siarczan magnezu l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! Kolb trjszyjn pojemnoci 250 ml zaopatruje si w mieszado, chodnic zwrotn i wkraplacz zabezpieczony rurk z chlorkiem wapnia. Wylot chodnicy czy si z urzdzeniem do absorpcji chlorowodoru. W kolbie umieszcza si 21,6 g bezwodnego sproszkowanego chlorku glinu (uwaga 1), 36 ml bezwodnego benzenu (uwaga 2) i chodzi w ani z zimn wod. Po uruchomieniu mieszada wkrapla si 9,5 ml chlorku acetylu (uwaga 3) w cigu okoo 15 minut. Nastpnie kolb ogrzewa si na ani wodnej lub elektrycznej do temperatury 50C przez l godzin, po czym chodzi i wylewa do zlewki zawierajcej 100 ml wody z lodem. Zawarto kolby miesza si starannie, aby nastpi cakowity rozkad kompleksu. Jeli pozostaje osad, dodaje si stonego kwasu solnego do rozpuszczenia osadu. Po rozdzieleniu w rozdzielaczu warstw, faz organiczn przemywa si kolejno wod (30 ml), 10% roztworem wodorotlenku sodu (20 ml), ponownie wod i suszy siarczanem magnezu. Nadmiar benzenu oddestylowuje si z ani wodnej, a pozos- Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. tao destyluje z czapy grzejnej zastpujc chodnic wodn krtk chodnic powietrzn. Acetofenon (uwaga 4) zbiera si w temperaturze 195-202C. Otrzymuje si okoo 9,7 g (60%) bezbarwnego oleju, ktry ma tt. 20C po ochodzeniu w lodzie. Tw. 201-202C, 94-95C/20 mmHg (27 hPa), n D 20 = 1,5325, d = 1,030 g/cm 3 . Czysto produktu mona sprawdzi wykonujc chromatografi gazow (GC). Uwaga 1. Chlorek glinu atwo reaguje z par wodn zawart w powietrzu wydzielajc silnie dranicy chlorowodr. Uwaga 2. Benzen ma wasnoci trujce i mutagenne. Uwaga 3. Chlorek acetylu jest substancj silnie dranic bony luzowe. Uwaga 4. Acetofenon ma wasnoci dranice. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 359; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 660; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ACETOFENON Metoda B C H 3 O O O CH 3 O CH 3 + AlCl 3 + HCl M.cz. 78,1 102,1 133,3 120,15 + CH 3 COOH
Substraty: Benzen bezwodny bez tiofenu 38 ml (33 g; 0,4 mola) Benzen 20 ml Bezwodnik octowy 8 ml (8,7g; 0,085 mola) Chlorek glinu 25 g (0,162 mola) Wodorotlenek sodu (10% roztwr) 15 ml Kwas solny stony 50 ml Siarczan magnezu 1-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! Kolb trjszyjn pojemnoci 250 ml zaopatruje si w mieszado, chodnic zwrotn i wkraplacz zabezpieczony rurk z chlorkiem wapnia. Wylot chodnicy czy si z urzdzeniem do absorpcji chlorowodoru. W kolbie umieszcza si 25 g bezwodnego sproszkowanego chlorku glinu (uwaga 1), 38 ml bezwodnego benzenu (uwaga 2) i chodzi w ani z zimn wod. Po uruchomieniu mieszada wkrapla si 8 ml bezwodnika octowego (uwaga 3) w cigu okoo 15 minut. Nastpnie kolb ogrzewa si na ani wodnej lub elektrycznej do temperatury 50C przez l godzin, po czym reakcj acylowania doprowadza si do koca ogrzewajc mieszanin na wrzcej ani wodnej lub elektrycznej przez 30 minut (niemal cakowity zanik wydzielania si chlorowodoru). Zawarto kolby chodzi si, wylewa do zlewki zawierajcej 50 g pokruszonego lodu i 50 ml stonego kwasu solnego i miesza a do cakowitego rozpuszczenia soli glinu. Roztwr przenosi si Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. do rozdzielacza, dodaje 10 ml benzenu i oddziela grn warstw. Warstw wodn ekstrahuje si 10 ml benzenu. Poczone warstwy benzenowe przemywa si 15 ml 10 % roztworu wodorotlenku sodu, 20 ml wody i suszy siarczanem magnezu. Po oddestylowaniu benzenu pozostao destyluje si z czapy grzejnej zastpujc chodnic wodn krtk chodnic powietrzn. Acetofenon (uwaga 4) zbiera si w temperaturze 195-202C. Otrzymuje si okoo 8 g (80%) bezbarwnego oleju, ktry ma tt. 20C po ochodzeniu w lodzie. Tw. 201-202C, 94-95C/20 mmHg (27 hPa), n D 20 = 1,5325, d = 1,030 g/cm 3 . Czysto produktu mona sprawdzi wykonujc chromatografi gazow (GC). Uwaga 1. Chlorek glinu atwo reaguje z par wodn zawart w powietrzu wydzielajc silnie dranicy chlorowodr. Uwaga 2. Benzen ma wasnoci trujce i mutagenne. Uwaga 3. Bezwodnik octowy ma wasnoci dranice i parzce. Uwaga 4. Acetofenon ma wasnoci dranice. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 359; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 660;
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ADYPINIAN DIETYLU
CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 COOH COOH CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 COOC 2 H 5 COOC 2 H 5 + 2CH 2 OH H 2 SO 4 + H 2 O M.cz. 146,1 46,1 202,25
Substraty: Kwas adypinowy 10,2 g (0,07 mola) Alkohol etylowy absolutny 13 ml (10,2 g; 0,22 mola) Benzen bezwodny 25 ml Benzen czysty 15 ml Kwas siarkowy stony 2,2 ml (4 g) Wodorowglan sodu (nasycony roztwr) 20 ml Siarczan sodu bezwodny 1-2 g Reakcj naley wykonywa pod wycigiem! W kolbie kulistej pojemnoci 100 ml umieszcza si 10,2 g kwasu adypinowego (uwaga 1), a nastpnie stopniowo wprowadza 13 ml absolutnego etanolu, 25 ml osuszonego sodem benzenu (uwaga 2) i ostronie mieszajc zawarto kolby ruchem wirowym dodaje si 2,2 ml stonego kwasu siarkowego. Zawarto kolby ogrzewa si do wrzenia pod chodnica zwrotn przez 4-5 godzin. Mieszanin po reakcji wylewa si do 100-150 ml wody i oddziela grn warstw w rozdzielaczu. Warstw wodna ekstrahuje si 15 ml benzenu. Poczone roztwory benzenowe przemywa si nasyconym roztworem wodorowglanu sodu, a do ustania wydzielania si dwutlenku wgla, a nastpnie wod i suszy bezwodnym siarczanem sodu. Benzen oddestylowuje si pod zmniejszonym cinieniem na ani wodnej, a adypinian dietylu zbiera si w temperaturze 134-135 o /17 mmHg (23 hPa). Wydajno reakcji okoo 14 g (90%). Tw. 240 o , n 20 D = 1,4275, d = 1,009 g/cm 3 . Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Uwaga 1. Kwas adypinowy ma wasnoci dranice. Uwaga 2. Pary benzenu s trujce. Benzen ma wasnoci mutagenne. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc. , str. 211; Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975., str. 447; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984., str. 433); Alkaloidy - zasadowe zwizki organiczne, gwnie pochodzenia rolinnego lub syntetycznego (rzadko pochodzenia zwierzcego - owady, aby, niektre salamandry i wije). Alkaloidy zawieraj w czsteczce ukady heterocykliczne z atomem azotu lub tlenu, wykazuj wasnoci zasadowe i maj silne dziaanie fizjologiczne na organizmy ludzkie i zwierzce (od stymulujcego, poprzez narkotyczne, do toksycznego). Przewanie s to substancje krystaliczne, o gorzkim smaku, optycznie czynne, trudno rozpuszczalne w wodzie (dlatego jako leki stosowane s w postaci atwiej rozpuszczalnych w wodzie soli). Alkaloidy atwo cz si z wystpujcymi w soku komrkowym kwasami organicznymi (szczawiowy, jabkowy, cytrynowy, bursztynowy lub kwasy garbnikowe), tworzc sole rozpuszczalne w rodowisku wodnym. Alkaloidy naturalnie wystpuj m.in. w maku, kawie, herbacie, tojadzie. Klasyfikuje si je wg pochodzenia (np. alkaloid tojadu) lub budowy chemicznej: pochodne pirydyny (np. nikotyna, rycynina), tropanu (np. atropina, kokaina), chinoliny (np. chinina), izochinoliny (np. alkaloidy opium i kurary), indolu (np. strychnina), puryny (np. kofeina, teobromina, teofilina), alkaloidy terpenoidowe i steroidowe (np. tomatyna) i in. Rodzaj alkaloidw jest charakterystyczny dla danego gatunku rolin. Do najbardziej znanych alkaloidw nale: atropina, brucyna, chinina, kodeina, kofeina, kokaina, meskalina, morfina, nikotyna, rezerpina, strychnina, teobromina. Znanych jest obecnie ponad 2 tys. alkaloidw (naturalnych i syntetycznych). Izolacja Z rolin wyodrbnia si je najczciej metodami ekstrakcji (np. kofeina, teobromina), destylacji z par wodn (np. nikotyna) i poprzez zastosowanie ywic jonowymiennych. Czyst posta otrzymuje si m.in. przez krystalizacj, chromatografi, ekstrakcj przeciwprdow. Izolacja alkaloidw ze rde naturalnych jest podstawow metod ich otrzymywania, gdy syntezy chemiczne wikszoci z nich s bardzo trudne. Zastosowanie 1) Wiele toksycznych alkaloidw (gwnie w postaci soli) podawanych w odpowiednio maych dawkach stanowi skuteczne leki na liczne choroby i dolegliwoci (np. morfina, kodeina, chinina) 2) Liczne alkaloidy stanowi skadniki uywek (kofeina, teobromina, nikotyna). 3) Wiele toksycznych alkaloidw wykorzystuje si do zwalczania szkodnikw (strychnina).
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. KWAS ACETYLOSALICYLOWY Metoda 1.
O OH OH O O O + O OH O O H 2 SO 4
MW: 138,12 102,09 180,16
Substraty: Kwas salicylowy 5,5 g (0,04 mola) Bezwodnik octowy 7,6 ml (8,2 g; 0,08 mola) Kwas siarkowy stony 5 kropli Etanol 16 ml W kolbie stokowej pojemnoci 50 ml umieszcza si 5,5 g kwasu salicylowego, 7,6 ml bezwodnika octowego (uwaga 1) i dodaje 5 kropli stonego kwasu siarkowego, mieszajc zawarto kolby ruchem wirowym. Mieszanin ogrzewa si na ani wodnej w temperaturze 50 60 o w cigu 15 minut, mieszajc j termometrem, po czym pozostawia si j do ostygnicia, wstrzsajc co pewien czas. Nastpnie wylewa si cao do 80 ml wody, starannie miesza i sczy pod zmniejszonym cinieniem. Osad rozpuszcza si w okoo 16 ml gorcego etanolu, wylewa do 40 ml gorcej wody i pozostawia do powolnej krystalizacji. Jeli produkt wydziela si natychmiast, mieszanin naley ponownie ogrza do uzyskania klarownego roztworu. Kwas acetylosalicylowy krystalizuje w postaci igie. Wydajno reakcji okoo 6g (85%). Kwas acetylosalicylowy ulega rozkadowi w czasie ogrzewania i nie mona go scharakteryzowa przez cile okrelon temperatur topnienia. Temperatura rozkadu aspiryny waha si w zakresie 128 140 o . Produkt mona identyfikowa przy pomocy widma w podczerwieni. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 710 Metoda 2. (z kwasem fosforowym) Substraty: Kwas salicylowy 5,5 g (0,04 mola) Bezwodnik octowy 11 ml (11,9 g; 0,12 mola) Kwas fosforowy (85%) 5 kropli W 150 ml kolbie kulistej umieszcza si 5,5g kwasu salicylowego, 11 ml bezwodnika octowego (uwaga 1) i wstrzsajc dodaje 5 kropli 85% kwasu fosforowego. Po zaoeniu chodnicy zwrotnej ogrzewa si mieszanin na wrzcej ani wodnej przez okoo 5 minut. Do gorcego roztworu dodaje si nastpnie przez chodnic zwrotn 2,5 ml wody w celu zhydrolizowania nadmiaru bezwodnika octowego. Zawarto kolby ogrzewa si samoistnie do wrzenia. Po zakoczeniu energicznej reakcji dodaje si powtrnie 2,5 ml wody, a nastpnie 110 ml zimnej wody i chodzi do temperatury pokojowej. W celu zaindukowania krystalizacji cianki naczynia mona pociera bagietk. Kolb chodzi si w ani z lodem, odscza krystaliczny produkt na lejku Bchnera i przemywa niewielk iloci wody. Kwas acetylosalicylowy oczyszcza si przez krystalizacj z wody. Uwaga 1. Bezwodnik octowy ma wasnoci rce. Literatura: Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 288 Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BENZAMID O Cl O NH 2 + (NH 4 ) 2 CO 3 + + + NH 4 Cl CO 2 H 2 O M.cz. 140,6 96,1 121,1
Chlorek benzoilu 2,3 ml (2,8 g; 20 mmoli) Wglan amonu 5,4 g (56 mmoli)
Reakcj naley wykonywa pod wycigiem! W zlewce pojemnoci 100 ml miesza si dokadnie bagietk 5,4 g sproszkowanego wglanu amonu i 2,3 ml chlorku benzoilu (uwaga 1). Mieszanin ogrzewa si pod wycigiem na wrzcej ani wodnej, mieszajc przez 30 minut, po czym do suchej masy dodaje si troch wody i kontynuuje ogrzewanie. Nieprzereagowany chlorek benzoilu ulatnia si z par wodn. Pozostao, po ochodzeniu, sczy si i krystalizuje z wody. Otrzymuje si okoo 1,5 g (60%) czystego benzamidu o tt. 128-129C. Uwaga 1. Chlorek benzoilu ma silne wasnoci zawice.
Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 19 Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BENZYLIDENOANILINA
NH 2 O + N M.W. 93,13 106,12 181,23
Substraty: Aldehyd benzoesowy 5,1 ml (5,3 g; 0,05 mola) Anilina 4,5 ml (4,6 g; 0,05 mola) Etanol 10 ml W kolbie stokowej pojemnoci 50 ml umieszcza si 5,1 ml wieo destylowanego aldehydu benzoesowego i energicznie mieszajc dodaje 4,5 ml aniliny (uwaga 1) wieo destylowanej znad pyu cynkowego. Po okoo 15 minutach wylewa si mieszanin do zlewki zawierajcej 10 ml etanolu, pozostawia na 10 minut w temperaturze pokojowej, a nastpnie chodzi w ani z lodem. Produkt odscza si na lejku Bchnera i suszy na powietrzu otrzymujc okoo 7,5 g (84%) prawie bezbarwnej benzylidenoaniliny o tt. 51-52 o i tw. 310 o . Uwaga 1. Anilina jest silna trucizn. Dziaa szkodliwie na ukad nerwowy i krwionony. Literatura: Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 23; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BENZOFENON
Cl Cl O + CCl 4 AlCl 3 H 2 O M.cz. 78,1 153,8 133,3 182,2
Substraty: Benzen bezwodny bez tiofenu 12,5 ml (11 g; 0,14 mola) Chlorek glinu 9,5 g (0,07 mola) Czterochlorek wgla bezwodny 32,5 ml (52 g; 0,34 mola) Chlorek metylenu do ekstrakcji 45 ml Siarczan magnezu l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 250 ml zaopatrzonej w mieszado, chodnic zwrotn, termometr i wkraplacz zabezpieczony rurk z chlorkiem wapnia umieszcza si 9,5 g sproszkowanego bezwodnego chlorku glinu (uwaga 1) i 21 ml bezwodnego czterochlorku wgla (uwaga 2). Wylot chodnicy czy si z urzdzeniem do pochaniania chlorowodoru, a kolb umieszcza w ani lodowej. Po uruchomieniu mieszada i ochodzeniu mieszaniny do temperatury 10-15C, dodaje si l ml benzenu (uwaga 3) odwodnionego sodem. Po rozpoczciu reakcji (wzrost temperatury i wydzielanie chlorowodoru) dodaje si soli do ani lodowej, aby uzyska intensywne chodzenie. Gdy temperatura po pocztkowym wzrocie zacznie opada, rozpoczyna si wkraplanie mieszaniny 11,5 ml bezwodnego benzenu i 11,5 ml bezwodnego czterochlorku wgla z tak szybkoci, aby utrzyma temperatur w zakresie 5-10C*. Po zakoczeniu wkraplania kontynuuje si mieszanie przez 2 godziny, utrzymujc temperatur l0C, a nastpnie pozostawia na noc w temperaturze pokojowej. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Nastpnego dnia po uruchomieniu mieszada i umieszczeniu kolby w ani z lodem, wkrapla si okoo 50 ml wody, przy czym rozpoczyna si zwykle wrzenie nadmiaru czterochlorku wgla. Po wkropleniu wody nadmiar czterochlorku wgla oddestylowuje si z ani wodnej, a pozostao poddaje si destylacji z par wodn w cigu 30-45 minut w celu usunicia resztek czterochlorku wgla i przeprowadzenia hydrolizy dichlorodifenylometanu na benzofenon. Z pozostaoci po destylacji oddziela si warstw benzofenonu, a warstw wodn ekstrahuje si chlorkiem metylenu (3x15 ml). Roztwory organiczne czy si z benzofenonem i suszy siarczanem magnezu. Po oddestylowaniu rozpuszczalnika w ani wodnej, destyluje si pozostao pod zmniejszonym cinieniem. Zbiera si frakcj o barwie somkowej w temperaturze 170-175C/15 mmHg (20 hPa). Powtrna destylacja daje bezbarwny produkt, ktry po ochodzeniu zestala si (czsto zdarza si to w chodnicy podczas destylacji). Wydajno reakcji okoo 10,9 g (85%). Tt. 47-48C; Tw. 305C, 188C/30 mmHg (40 hPa), 203C/50 mmHg (67 hPa). * Poniej 5C reakcja biegnie ze zbyt ma szybkoci, a powyej 10C tworzy si pewna ilo produktw smolistych. Uwaga l. Chlorek glinu atwo reaguje z par wodn zawart w powietrzu wydzielajc silnie dranicy chlorowodr. Uwaga 2. Czterochlorek wgla, podobnie jak wikszo chlorowanych wglowodorw alifatycznych, wdychany wywiera szkodliwe dziaanie na organizm. Uwaga 3. Benzen ma wasnoci trujce i mutagenne. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 354; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 662;
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BENZYLIDENOACETON (4-Fenylo-3-buten-2-on) O H C H 3 O CH 3 O + NaOH + H 2 O M.cz. 106,1 58,1 146,2
Substraty: Aldehyd benzoesowy (benzaldehyd) 10,1 ml (10,6 g; 0,1 mola) Aceton 20 ml (16 g; 0,275 mola) Wodorotlenek sodu (10% roztwr) 2,5 ml Kwas solny (5% roztwr) 5 ml Toluen 10 ml Siarczan magnezu 0,5-1g W kolbie trjszyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w mieszado mechaniczne, termometr i wkraplacz umieszcza si 10.1 ml wieo destylowanego aldehydu benzoesowego i 20 ml czystego acetonu. Kolb umieszcza si w ani z zimn wod i powoli wkrapla 2,5 ml 10% roztworu wodorotlenku sodu. Temperatur w kolbie utrzymuje si w granicach 25-30 o C, a nastpnie miesza si w temperaturze pokojowej przez 1,5 godziny. Mieszanin zakwasza si do pH = 2-3 rozcieczonym kwasem solnym i przenosi do maego rozdzielacza. Oddziela si grn warstw organiczn, a warstw wodn ekstrahuje si 10 ml toluenu i ekstrakt czy z warstw organiczn. Cao przemywa si 5 ml wody i suszy niewielk iloci siarczanu magnezu. Roztwr sczy si do zestawu destylacyjnego z nasadk Claisena, oddestylowuje toluen, a pozostao destyluje pod zmniejszonym cinieniem. Benzylidenoaceton destyluje w temperaturze 150-160 o C/25 mmHg (33 hPa) lub 137-142 o C/16 mmHg (21 hPa), a nastpnie zestala si na krystaliczn mas o tt. 38-39 o C. Wydajno reakcji okoo 11g (77%). Pozostao w kolbie zawiera nieco dibenzylidenoacetonu. Chcc otrzyma czysty benzylidenoaceton o Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. tt. 42 o C naley produkt otrzymany z destylacji przekrystalizowa z benzyny lekkiej (tw. 40 60 o ) (uwaga 1). Uwaga 1. Benzyna lekka jest ciecz bardzo atwo paln, a jej pary tworz z powietrzem mieszanin wybuchow. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 678; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BROMOBENZEN Bromowanie benzenu przebiega atwo w temperaturze pokojowej, w obecnoci katalizatora, jakim jest bromek elaza (III). W praktyce stosuje si elazo i brom, mimo, e substancje te s w temperaturze pokojowej niereaktywne wzgldem siebie. elazo reaguje z niewielk iloci bromowodoru obecnego w bromie tworzc bromek elaza (II), ktry jest utleniany bromem do bromku elaza (III). Br Fe + 2HBr FeBr 2 + H 2 2 FeBr 2 + Br 2 2 FeBr 3 + Br 2 FeBr 3 + HBr M.cz. 78,1 159,8 157,0
Substraty: Benzen bezwodny 13,4 ml ( l l,7 g; 0,15 mola) elazo (opiki) 0,3 g Brom 9,3 ml (29,0 g; 0,18 mola) Wodorotlenek sodu (10% roztwr) 20 ml Siarczan magnezu lub chlorek wapnia l-2 g Etanol Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 100 ml umieszcza si 13,4 ml bezwodnego benzenu (uwaga 1) (sposb oczyszczania benzenu patrz rozdzia 4.2. Laboratorium z chemii organicznej S.Zawadzki, K.Kocioek, Wyd. Politechniki dzkiej, d, 2004) i 0,3 g opikw elaza *. Kolb czy si z chodnic zwrotn i urzdzeniem do absorpcji bromowodoru oraz z wkraplaczem. Kolb zanurza si czciowo w ani z zimn wod umieszczonej na trjnogu. Nastpnie Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. wkrapla si 9,3 ml bromu (uwaga 2) z tak szybkoci, aby utrzyma agodne wrzenie mieszaniny. Jeli po wkropleniu okoo 2 ml bromu reakcja nie rozpoczyna si (brak wydzielania bromowodoru), naley kolb wstawi na kilka minut do ciepej wody. Gdy szybko reakcji, po wkropleniu bromu, maleje, ani wodn podgrzewa si do 30-35C i utrzymuje t temperatur przez l godzin. Na koniec temperatur ani podnosi si do 65-70C i utrzymuje j a do zaniku czerwonych oparw bromu (okoo 15-20 minut). Ciemnobrunatny produkt reakcji przenosi si do rozdzielacza i przemywa wod, nastpnie 10% roztworem wodorotlenku sodu (20 ml) i ponownie wod. Faz organiczn przenosi si do kolby do destylacji z par wodn ** i destyluje bromobenzen do momentu, a w chodnicy zaczn pojawia si bezbarwne krysztay p-dibromobenzenu. Po zmianie odbieralnika kontynuuje si destylacj, a do zaniku krysztaw w destylacie. Pierwsz porcj destylatu przenosi si do rozdzielacza, oddziela doln warstw bromobenzenu i suszy j siarczanem magnezu lub bezwodnym chlorkiem wapnia. Po odsczeniu rodka suszcego bromobenzen destyluje si zbierajc frakcj wrzc w temperaturze 154-158 o C. Wydajno reakcji okoo 9 g (70%). Czysty bromobenzen ma tw. 156, n D 20 =1,5580, d=1,491g/cm 3 . Pozostao po destylacji bromobenzenu wylewa si do parownicy i pozostawia do krystalizacji. Z drugiej porcji destylatu z par wodn odscza si krysztay p- dibromobenzenu i czy je z krysztaami wyodrbnionymi z parownicy. Czysty p- dibromobenzen otrzymuje si przez krystalizcj z etanolu (uwaga 3) z dodatkiem wgla aktywnego (okoo l g) biorc okoo 4 ml etanolu na l g surowego produktu. Wydajno p-dibromobenzenu wynosi 1,2-1,8 g (okoo 10%) . Tt. 87-89C, tw. 219C. Bromobenzen mona identyfikowa wykonujc widmo w podczerwieni. *W reakcji mona uy innego przenonika bromu, np. 0,1 g (0,1 ml) pirydyny (uwaga 4) osuszonej staym wodorotlenkiem potasu. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. **Surowy produkt mona rwnie podda destylacji prostej po wysuszeniu siarczanem magnezu lub chlorkiem wapnia. Bromobenzen zbiera si wwczas w zakresie temperatur 150-170C, a gorc pozostao przelewa do parownicy w celu wyodrbnienia p-dibromobenzenu. Frakcj o temperaturze wrzenia 150-170C destyluje si ponownie zbierajc bromobenzen w temperaturze 154157C. Uwaga l. Benzen ma wasnoci trujce i mutagenne. Uwaga 2. Brom jest siln trucizn oddechow. Dziaa silnie rco. Cieky brom wywouje na skrze silne oparzenia. Uwaga 3. Pary etanolu tworz z powietrzem mieszanin wybuchow. Uwaga 4. Pary pirydyny maj wasnoci dranice i trujce. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc, str. 99; Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 299; Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 28; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 539; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BROMEK BUTYLU C 4 H 9 OH + NaBr H 2 SO 4 H 2 O C 4 H 9 Br
M.cz. 74,1 102,9 137,0
Substraty: Alkohol butylowy 13,7 ml (11,1 g; 0,15 mola) Bromek sodu 18,2 g (0,177 mola) Kwas siarkowy st. 18 ml (33 g; 0,34 mola) Wodorowglan sodu (10% roztwr) 15 ml Chlorek wapnia l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W 250 ml kolbie destylacyjnej umieszcza si 18,2 g bromku sodu *, 20 ml wody i 13,7 ml alkoholu butylowego (uwaga l). Mieszanin chodzi si w ani z lodem i mieszajc dodaje powoli 18 ml stonego kwasu siarkowego. Kolb zaopatruje si w chodnic zwrotn z urzdzeniem do pochaniania bromowodoru i po dodaniu kamykw wrzennych ogrzewa do agodnego wrzenia przez l godzin. Po ostygniciu zawartoci kolby usuwa si chodnic zwrotn i montuje zestaw do destylacji prostej. Mieszanin destyluje si tak dugo, a przestan spywa oleiste krople bromku butylu (uwaga 2). Destylat przenosi si do rozdzielacza i dodaje 15 ml wody, wytrzsa i oddziela warstw wodn. Warstw organiczn wytrzsa si kolejno z 3 ml zimnego, st. kwasu siarkowego i po oddzieleniu kwasu kolejno przemywa: 15 ml wody, 15 ml 10% wodnego roztworu wodorowglanu sodu i ponownie 15 ml wody. Surowy bromek butylu suszy si bezwodnym chlorkiem wapnia (co najmniej 30 minut) i po odsczeniu rodka suszcego, destyluje produkt zbierajc frakcj o temperaturze wrzenia 99-103C. Wydajno reakcji okoo 18 g (90%). Tw. 101,6, n D 20 = 1,4394, d = 1,276 g/cm 3 . Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. *Substratem moe by rwnie 48% kwas bromowodorowy w iloci 31 g (21 ml) z dodatkiem 9 ml (16 g) stonego kwasu siarkowego. Uwaga l. Alkohol butylowy drani bony luzowe. Uwaga 2. Bromek butylu ma wasnoci dranice oraz jak wikszo halogenkw alkilowych moe dziaa szkodliwie miedzy innymi na tkank wtroby. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc, str. 119; Rosenblatt D.H., Darte G.Th.: Laboratory Coursc in Organie Chemistry .2nd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1973, str; 313; Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979. str. 278; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 328; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BROMEK CYKLOHEKSYLU
OH Br + NaBr H 2 SO 4 H 2 O M.cz. 100,2 102,9 163,1
Substraty: Cykloheksanol 10,9 ml (10 g; 0,1 mola) Bromek sodu 20 g (0,19 mola) Kwas siarkowy st. 20 ml (37 g; 0,37 mola) Wglan potasu 6 g Siarczan magnezu l g W kolbie trjszyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w mieszado i wkraplacz umieszcza si 20 ml wody, 20 g bromku sodu i 10,9 ml cykloheksanolu. Po uruchomieniu mieszada do kolby wkrapla si 20 ml stonego kwasu siarkowego w cigu okoo 2 minut. Roztwr miesza si przez nastpne 5 minut i gorcy przenosi ostronie do rozdzielacza i pozostawia do rozdzielenia warstw. Po ostygnicie dodaje si kilka mililitrw wody w celu rozpuszczenia wykrystalizowanego siarczanu sodu, miesza i oddziela warstw wodn. Surowy bromek cykloheksylu przemywa si roztworem 5 g wglanu potasu w 50 ml wody i po oddzieleniu warstwy wodnej suszy mieszanin bezwodnego wglanu potasu i siarczanu magnezu przez okoo 30 minut. Po odsczeniu rodka suszcego, surowy produkt destyluje si znad szczypty bezwodnego wglanu potasu, zbierajc frakcj w zakresie temperatur 155-165 . Wydajno reakcji okoo 9 g (55%). Czysty bromek cykloheksylu ma tw. 166-167 ,n D 20 =1.4950, d = 1,324 g/cm 3 . Literatura: Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 270, Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 328; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BROMEK izo-BUTYLU 2P + 3Br 2 2PBr 3 M.cz. 31 159,8 270,7 3 (CH 3 ) 2 CHCH 2 OH + PBr 3 3 (CH 3 ) 2 CHCH 2 Br + H 3 PO 3 M.cz. 74,1 270,7 137,0
Substraty: Alkohol izo-butylowy 11,5 ml (9,25 g; 0,125 mola) Fosfor czerwony 0,9 g (0,029 mola) Brom 3,2 ml (10 g; 0,062 mola) Kwas solny st. 15 ml Wglan sodu 10% roztwr 15 ml Chlorek wapnia l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w mieszado, chodnic zwrotn i wkraplacz umieszcza si 11,5 ml alkoholu izo-butylowego i 0,9 g czerwonego fosforu (uwaga l). We wkraplaczu umieszcza si 3,2 ml bromu (uwaga 2). Po uruchomieniu mieszada zawarto kolby ogrzewa si na ani olejowej lub elektrycznej do agodnego wrzenia. Nastpnie wkrapla si brom z tak szybkoci, aby zachodzio jego cakowite przereagowanie, tj. aby nad ciecz utrzymywaa si maa ilo par bromu oraz aby reakcj mona byo kontrolowa. Po wkropleniu bromu mieszanin ogrzewa si do agodnego wrzenia jeszcze przez 15-20 minut, a nastpnie usuwa mieszado i chodnic zwrotn i montuje zestaw do destylacji prostej. Oddestylowuje si wiksz cz bromku izo-butylu, a nastpnie dodaje do kolby okoo 50 ml wody i kontynuuje destylacj a cao produktu przejdzie do destylatu. Surowy bromek izo-butylu (uwaga 3) przelewa si do rozdzielacza i przemywa kolejno: 15 ml stonego kwasu solnego, 15 ml wody, 15 ml 10% roztworu wglanu sodu i ponownie 15 ml wody. Produkt suszy si bezwodnym Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. chlorkiem wapnia i destyluje zbierajc frakcj o tw. 91-94. Wydajno reakcji okoo 15 g (90%). Tw. 90-92, n D 20 = 1,4350, d = 1,260 g/cm 3 . Uwaga l. Fosfor czerwony jest substancj atwopaln. Uwaga 2. Brom jest siln trucizn oddechow. Dziaa silnie rco. Cieky brom wywouje na skrze silne oparzenia. Uwaga 3. Bromek izobutylu ma wasnoci dranice oraz jak wikszo halogenkw alkilowych moe dziaa szkodliwie, midzy innymi na tkank wtroby. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 330; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. BROMEK sec-BUTYLU C 4 H 9 OH + NaBr H 2 SO 4 H 2 O C 4 H 9 Br
M.cz. 74,1 102,9 137,0
Substraty: Alkohol sec-butylowy 13,7 ml (11,1 g; 0,15 mola) Bromek sodu 18,2 g (0,177 mola) Kwas siarkowy st. 18 ml (33 g; 0,34 mola) Wodorowglan sodu (10% roztwr) 15 ml Chlorek wapnia l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W 250 ml kolbie destylacyjnej umieszcza si 18,2 g bromku sodu *, 20 ml wody i 13,7 ml alkoholu sec-butylowego (uwaga l). Mieszanin chodzi si w ani z lodem i mieszajc dodaje powoli 18 ml stonego kwasu siarkowego. Kolb zaopatruje si w chodnic zwrotn z urzdzeniem do pochaniania bromowodoru i po dodaniu kamykw wrzennych ogrzewa do agodnego wrzenia przez l godzin. Po ostygniciu zawartoci kolby usuwa si chodnic zwrotn i montuje zestaw do destylacji prostej. Mieszanin destyluje si tak dugo, a przestan spywa oleiste krople bromku sec-butylu (uwaga 2). Destylat przenosi si do rozdzielacza i dodaje 15 ml wody, wytrzsa i oddziela warstw wodn. Warstw organiczn wytrzsa si kolejno z 3 ml zimnego, st. kwasu siarkowego i po oddzieleniu kwasu kolejno przemywa: 15 ml wody, 15 ml 10% wodnego roztworu wodorowglanu sodu i ponownie 15 ml wody. Surowy bromek sec-butylu suszy si bezwodnym chlorkiem wapnia (co najmniej 30 minut) i po odsczeniu rodka suszcego, destyluje produkt zbierajc frakcj o temperaturze wrzenia 99-103C. Wydajno reakcji okoo 18 g (90%). Tw. 101,6, n D 20 = 1,4394, d = 1,276 g/cm 3 . Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. *Substratem moe by rwnie 48% kwas bromowodorowy w iloci 31 g (21 ml) z dodatkiem 9 ml (16 g) stonego kwasu siarkowego. Uwaga l. Alkohol sec-butylowy drani bony luzowe. Uwaga 2. Bromek sec-butylu ma wasnoci dranice oraz moe wywiera szkodliwe dziaanie na tkank wtroby. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc, str. 119; Rosenblatt D.H., Darte G.Th.: Laboratory Coursc in Organie Chemistry .2nd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1973, str; 313; Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979. str. 278; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 328; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. p-BROMOANILINA NHCOCH 3 Br NH 2 Br CH 3 COOH H 3 O + + M.cz. 214,1 172,0
Substraty: p-Bromoacetanilid 8,6 g (0,04 mola) Etanol 20 ml Kwas solny stony 10,5 ml Wodorotlenek sodu (5% roztwr) 100 ml W kolbie kulistej pojemnoci 250 ml zaopatrzonej w chodnic zwrotn rozpuszcza si 8,6 g p-bromoacetanilidu w 20 ml wrzcego etanolu. Do wrzcego roztworu wprowadza si maymi porcjami przez chodnic zwrotn 10,5 ml stonego kwasu solnego. Zawarto kolby ogrzewa si nastpnie do wrzenia przez 30-40 minut, do chwili gdy prbka roztworu po rozcieczeniu wod pozostaje cakowicie klarowna. Do kolby dodaje si wwczas 150 ml wody i czy j z chodnic destylacyjn. Destylacj prowadzi si z czapy grzejnej, zbierajc okoo 50 ml destylatu skadajcego si z octanu etylu, etanolu i wody. Pozostay roztwr zawierajcy chlorowodorek p-bromoaniliny wylewa si do 50 ml lodowatej wody i energicznie mieszajc dodaje 5% roztwr wodorotlenku sodu do odczynu sabo alkalicznego. p-Bromoanilina wydziela si w postaci oleju, ktry szybko krystalizuje. Surowy produkt odscza si pod zmniejszonym cinieniem, przemywa zimn wod i suszy na powietrzu, na bibule. Otrzymuje si okoo 6,5 g (95%) p- bromoaniliny o tt. 64-66 o C.
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 585; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. CYKLOHEKSYLOBENZEN
Substraty: Benzen bezwodny bez tiofenu 40 ml (35 g; 0,45 mola) Cykloheksen 15,2 ml (12,3 g; 0,15 mola) Kwas siarkowy st. 3,8 ml (6,9 g) + 40 ml (do przemycia) Benzen 40 ml Wodorotlenek sodu (3% roztwr) 20 ml Metanol 10 ml Aceton 10 ml Chlorek wapnia 1-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 150 ml zaopatrzonej w mieszado, wkraplacz i termometr umieszcza si 40 ml bezwodnego benzenu (uwaga 1) i 3,8 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 2). Kolb chodzi si w ani z lodem i mieszajc wkrapla 15,2 ml cykloheksenu utrzymujc temperatur 5-10C. Po zakoczeniu wkraplania cao miesza si 2 godziny w temperaturze nie przekraczajcej 20C. Ciemnobrzow mieszanin reakcyjn rozciecza si 40 ml benzenu, chodzi w lodzie i warstw organiczn oddziela w rozdzielaczu i przemywa si kolejno: zimnym stonym kwasem siarkowym (4x10 ml), dwukrotnie ciep wod (40- 50C), 3% roztworem wodorotlenku sodu i ponownie wod (2x20 ml). Roztwr suszy si chlorkiem wapnia i frakcjonuje przez krtk kolumn Vigreux, zbierajc frakcj w temperaturze 238-243C*. Wydajno reakcji okoo 16 g (66%). Tw. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. 239-240C, 110C/10 mmHg (13 hPa), 156C/80 mmHg (107 hPa), tt. 5-6C, n D 20
= 1,5258, d = 0,950 g/cm 3 . Pozostao po destylacji zawiera gwnie 1,4-dicykloheksylobenzen, ktry mona wyodrbni z mieszaniny po jej ochodzeniu. Wytrcony osad odscza si pod zmniejszonym cinieniem, przemywa metanolem (uwaga 3) i krystalizuje z acetonu (4 ml/g). Wydajno 1,4-dicykloheksylobenzenu o tt. 100-101C wynosi 1,1-1,8 g. *Poleca si prowadzenie tej destylacji pod zmniejszonym cinieniem. Uwaga 1. Benzen ma wasnoci trujce i mutagenne. Uwaga 2. Stony kwas siarkowy jest ciecz silnie rc. Rozlany na skr powoduje silne, bolesne oparzenia. Uwaga 3. Metanol jest siln trucizn, wywouje zawroty gowy, skurcze serca, uszkodzenia nerww i lepot. Ponadto jego pary z powietrzem tworz mieszanin wybuchow. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 353; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. CHINOLINA N H CH 3 O N H N + CH 2 OH CHOH CH 2 OH H 2 SO 4 (-H 2 O) [H] M.cz. 135,2 92,1 129,2
Substraty: Acetanilid 13,5 g (0,1 mola) Nitrobenzen 6,2 ml (7,4 g; 0,06 mola) Siarczan elaza (II) x 7H 2 O 3,6 g Gliceryna bezwodna 31,0 ml (38,7 g; 0,42 mola) Kwas siarkowy stony 25 ml Wodorotlenek sodu 35 g Azotan (III) sodu okoo 8 g Chlorek metylenu 45 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie kulistej pojemnoci 500 ml zaopatrzonej w sprawn chodnic zwrotn umieszcza si 3,6 g sproszkowanego krystalicznego siarczanu elaza (II)*, a nastpnie dodaje kolejno: 13,5 g acetanilidu, 6,2 ml nitrobenzenu (uwaga 1), 31 ml bezwodnej gliceryny ** i na kocu 25 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 2). Mieszanin wstrzsa si i powoli podgrzewa czap grzejn do zapocztkowania wrzenia. Gdy mieszanina zaczyna wrze, usuwa si czap, gdy ciepo reakcji wystarcza do jej podtrzymania. Po ustaniu egzotermicznej reakcji ogrzewa si mieszanin do wrzenia przez 2-3 godziny, a nastpnie kolb ochadza si do okoo 80 o C, Cdodaje 60 ml wody i usuwa nieprzereagowany nitrobenzen przez destylacj z para wodn. Pozostao w kolbie po ochodzeniu alkalizuje si do pH okoo 9-10 stonym roztworem wodorotlenku sodu i poddaje destylacji z par wodn. Destylacj prowadzi si a do uzyskania klarownego destylatu. Po zakoczeniu destylacji destylat zawierajcy chinolin i anilin ochadza si do temperatury Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. pokojowej, zakwasza 10% roztworem kwasu siarkowego do pH okoo 2 i dodaje 25% roztwr azotanu (III) sodu porcjami po 4 ml, w celu zdiazowania nieprzereagowanej aniliny. Zawarto kolby wstrzsa si i bada papierkiem jodoskrobiowym na nadmiar kwasu azotowego (III) (ciemnoniebieskie zabarwienie papierka). Roztwr po diazowaniu ogrzewa si w cigu okoo 30 minut we wrzcej ani wodnej (a ustanie wydzielanie si azotu) w celu przeprowadzenia soli diazoniowej w fenol i ponownie chodzi do temperatury pokojowej. Energicznie wstrzsajc kolb i chodzc w razie koniecznoci, dodaje si ostronie do kolby zimny roztwr 30 g wodorotlenku sodu w 75 ml wody. Po dodaniu roztworu wodorotlenku sodu mieszanina w kolbie powinna by alkaliczna wobec papierka wskanikowego. Alkaliczny roztwr destyluje si ponownie z par wodn, a do uzyskania przezroczystego destylatu. Destylat przenosi si do rozdzielacza i chinolin ekstrahuje trzykrotnie chlorkiem metylenu (Uwaga 3) (3 x 15 ml). Poczone ekstrakty suszy si staym wodorotlenkiem sodu. Po odsczeniu rodka suszcego, oddestylowuje si rozpuszczalnik, a pozostao destyluje pod zmniejszonym cinieniem zbierajc frakcj o tw. 117-121 o C/20 mmHg (27 hPa). Wydajno reakcji okoo 10,5 g (80 %). Tw. 237-238 o C lub 128 o C/29mmHg (38 hPa); 144 o C/54 mmHg (72 hPa); n 20 D =1,6273; d=1,097 g/cm 3 . * Naley zachowa podan kolejno dodawania substratw, aby unikn gwatownego przebiegu reakcji. ** Bezwodn gliceryn otrzymuje si ogrzewajc ostronie gliceryn handlow w porcelanowej parownicy, w czapie grzejnej pod wycigiem, mieszajc stale termometrem, a do osignicia temperatury 180 o . Nastpnie chodzi si j i bezporednio uywa do reakcji. Gliceryna jest silnie higroskopijna. Uwaga 1. Nitrobenzen jest siln trucizn. Wchaniany przez skr uszkadza system nerwowy, a take moe wywoa na skrze trudno gojce si rany. Uwaga 2. Stony kwas siarkowy jest ciecz silnie rc. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Uwaga 3. Chlorek metylenu wdychany lub wchaniany przez skr wywiera szkodliwe dziaanie na organizm. Literatura: Rosenblatt D.H., Darte G.Th.: Laboratory Coursc in Organie Chemistry .2nd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1973, str. 371; Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 565; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 779; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. CHLOROCYKLOHEKSAN OH Cl + HCl ZnCl 2 + H 2 O M.cz. 100,2 136,3 118,6
Substraty: Cykloheksanol 21 ml (20 g; 0,2 mola) Kwas solny st. 50 ml Chlorek cynku bezw. 19,7 g (0,144 mola)) Kwas siarkowy stony 20 ml Chlorek wapnia 2 g Wodorowglan sodu (roztwr nasycony) 20 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 250 ml zaopatrzonej w mieszado i chodnic zwrotn z urzdzeniem do pochaniania chlorowodoru umieszcza si 21 ml cykloheksanolu, 50 ml stonego kwasu solnego i 19,7 g bezwodnego chlorku cynku. Mieszanin ogrzewa si do agodnego wrzenia w czapie grzejnej okoo 20 minut, a nastpnie nieco zwiksza ogrzewanie i utrzymuje energiczne wrzenie przez dalsze 3 godziny. Po ochodzeniu przelewa si mieszanin do rozdzielacza i usuwa warstw wodn. Surowy chlorek cykloheksylu przemywa si kolejno: nasyconym roztworem soli kuchennej (20 ml), 20 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 1), ponownie roztworem soli, nastpnie nasyconym roztworem wodorowglanu sodu i jeszcze raz roztworem soli. Surowy produkt suszy si bezwodnym chlorkiem wapnia (24 godziny) i destyluje, zbierajc chlorocykloheksan w temperaturze 139143 o . Wydajno reakcji okoo 18 g (75%). Tw. 142 o , n 20 D =1,4620, d=1,00 g/cm 3 . Uwaga 1. Stony kwas siarkowy moe spowodowa oparzenia skry. Naley dokadnie sprawdzi szczelno kranu i korka w rozdzielaczu. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: Moore J.A., Dalrymple D.L.: wiczenia z Chemii Organicznej. PWN, Warszawa 1976, str. 123; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 325; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. CYKLOHEKSANOL Matoda A
OH H 2 SO 4 H 2 O M.cz. 82,1 100,2
Substraty: Cykloheksen 10,1 ml (8,2 g; 0,1 mola) Kwas siarkowy st. 7 ml (0,126 mola) Wglan potasu 2 g Chloroform 60 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie Erlenmeyera pojemnoci 50 ml umieszcza si 3,4 ml wody i ostronie dodaje 7 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 1). Roztwr chodzi si do temperatury pokojowej i dodaje 10,1 ml cykloheksenu. Kolb zamyka si szczelnie korkiem i wytrzsa a zawarto ulegnie zhomogenizowaniu. Mieszanin przelewa si wwczas do 250 ml kolby destylacyjnej, a kolb Erlenmeyera przemywa si 120 ml wody. Roztwr z przemycia czy si z mieszanin poreakcyjn i rozpoczyna si destylacj zbierajc 50-60 ml destylatu. Destylat nasyca si chlorkiem sodu i ekstrahuje cykloheksanol chloroformem (3 x 20 ml) (uwaga 2). Chloroformowy roztwr suszy si bezwodnym wglanem potasu, sczy i odparowuje chloroform z ani wodnej. Pozostao destyluje si zbierajc frakcj w temperaturze 155-162C. Czysty cykloheksanol ma tw. 160-161C, tt. 20-22C, n D 20 =1,4641, d=0,963 g/cm 3 . Produkt identyfikuje si wykonujc widmo w podczerwieni. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Uwaga l. Stony kwas siarkowy jest ciecz silnie rc. Rozlany na skr powoduje silne, bolesne oparzenia. Uwaga 2. Chloroform posiada wasnoci nasenne i narkotyczne. Literatura: Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 271; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. CYKLOHEKSANOL Metoda B OH O NaBH 4 M.cz. 98,15 37,8 100,2
Substraty: Cykloheksanon 10,3 ml (9,8 g; 0,1 mola) Sd 0,2 g Tetrahydroboran sodu l g (0,026 mola) Metanol 50 ml Kwas solny (10% roztwr) l 0 ml Chloroform 50 ml Siarczan magnezu l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie Erlenmeyera pojemnoci 150 ml umieszcza si 25 ml metanolu (uwaga l) i dodaje 0,2 g sodu (uwaga 2). Po rozpuszczeniu sodu roztwr chodzi si i dodaje 10,3 ml cykloheksanonu. Do otrzymanego roztworu dodaje si roztwr l g tetrahydroboranu sodu w 25 ml metanolu. Po okoo 5 minutach mieszanin wylewa si do 100 ml wody z lodem i dodaje 10 ml 10% roztworu kwasu solnego. Roztwr wodny ekstrahuje si 50 ml chloroformu (uwaga 3). Chloroformowy ekstrakt przemywa si wod (3x15 ml) i suszy siarczanem magnezu. Po odsczeniu rodka suszcego, oddestylowuje si chloroform, a nastpnie zbiera cykloheksanol w zakresie temperatury 155-160C. Produkt identyfikuje si wykonujc widmo w podczerwieni. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Uwaga l. Metanol jest siln trucizn, wywouje zawroty gowy, kurcze serca, uszkodzenia nerww i lepot. Ponadto jego pary z powietrzem tworz mieszanin wybuchow. Uwaga 2. Sd bardzo gwatownie reaguje z wod powodujc samozapon wydzielanego wodoru. Uwaga 3. Chloroform posiada wasnoci nasenne i narkotyczne. Literatura: Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 276; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. CYKLOHEKSANON OH O Na 2 Cr 2 O 7 / H 2 O H 2 SO 4 M.cz. 100,2 98,15
Substraty: Cykloheksanol 21 ml (20 g; 0,2 mola) Dichromian (VI) sodu x 2H 2 O 21 g (0,07 mola) Kwas siarkowy stony 20 ml (37 g; 0,37 mola) Kwas szczawiowy 1 g Octan etylu 40 ml Siarczan magnezu 1-2 g Metoda A Zestawia si aparatur zoon z 250 ml kolby trjszyjnej zaopatrzonej w mieszado mechaniczne, termometr i nasadk dwudron z wkraplaczem i chodnic zwrotn. W kolbie umieszcza si 60 g pokruszonego lodu i ostronie dodaje 20 ml stonego kwasu siarkowego. Nastpnie wlewa si 21 ml cykloheksanolu. We wkraplaczu umieszcza si roztwr 21 g dwuwodnego dichromianu (VI) sodu (Uwaga 1) w 10 ml wody. Po uruchomieniu mieszada, do kolby wkrapla si okoo 1 ml roztworu utleniajcego. Obserwuje si wzrost temperatury i zmian barwy roztworu z pomaraczowej na zielon. Pozostay roztwr dichromianu wkrapla si z tak szybkoci, aby temperatura w kolbie utrzymywaa si w zakresie 25-35C. Po zakoczeniu wkraplania (30-40 minut), kontynuuje si mieszanie, a do momentu gdy temperatura w kolbie obniy si samoistnie o 2-3C. Do roztworu dodaje si wwczas okoo 1 g kwasu szczawiowego celem zredukowania nadmiaru dichromianu sodu. Po usuniciu mieszada przygotowuje si aparatur do destylacji prostej, zastpujc termometr Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. wkraplaczem, ktry zawiera 100 ml wody. Destyluje si mieszanin reakcyjn, zbierajc 7090 ml destylatu i wkraplajc w trakcie destylacji wod z wkraplacza, aby utrzyma stay poziom cieczy w kolbie. Destylat nasyca si chlorkiem sodu i ekstrahuje octanem etylu (2 x 20 ml). Roztwr organiczny suszy si siarczanem magnezu i po odsczeniu rodka suszcego, destyluje rozpuszczalnik, a nastpnie cykloheksanon (Uwaga 2), zbierajc frakcj o tw. 152-156C. Wydajno reakcji okoo 70%. Tw. 154-155 o , n 20 D = 1,4500, d = 0,947 g/cm 3 . Czysto produktu sprawdza si przy pomocy chromatografii gazowej. Metoda B Substraty: Cykloheksanol 21 ml (20 g; 0,2 mola) Dichromian (VI) sodu x 2H 2 O 20 g (0,067 mola) Kwas octowy lodowaty 48 ml W kolbie Erlenmayera pojemnoci 150 ml rozpuszcza si 20 g dwuwodnego dichromianu (VI) sodu (Uwaga 1) w 35 ml lodowatego kwasu octowego (Uwaga 3). Kolb ogrzewa si na ani wodnej mieszajc od czasu do czasu jej zawarto. Nastpnie roztwr ochadza si w ani z lodem do temperatury 15 o . W drugiej kolbie stokowej przygotowuje si mieszanin 21 ml cykloheksanolu i 13 ml lodowatego kwasu octowego i ochadza j do 15 o . Zlewa si obydwa roztwory i utrzymuje temperatur w kolbie w zakresie 60-65 o przy pomocy ani z lodem (20- 30 minut). Gdy temperatura przestanie si samoistnie podnosi, przenosi si mieszanin do kolby destylacyjnej pojemnoci 250 ml, dodaje 75 ml wody i 1ml metanolu w celu zredukowania nadmiaru dichromianu (VI) sodu i wyodrbnia cykloheksanon jak w metodzie A. Uwaga 1. Dichromian (VI) sodu jest toksyczny, a jego py drani bony luzowe. Uwaga 2. Cykloheksanon ma wasnoci dranice. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej.
Uwaga 3. Pary kwasu octowego drani bony luzowe. Literatura: Mobring J.R., Neckers D.C.: Laboratory Experiments in Organic Chemistry. 2nd Ed. D. Van Nostrand Company 1973, str. 81; Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 275; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 362
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. CYKLOHEKSEN
OH H 3 PO 4 t.wrz. + H 2 O M.cz. 100,2 82,15
Substraty: Cykloheksanol 20 ml (20 g; 0,2 mola) Kwas fosforowy 85% 5 ml Ksylen 20 ml Wodorowglan sodu (10% wodny roztwr) 20 ml Siarczan magnezu 1-2 g W kolbie destylacyjnej pojemnoci 50 ml umieszcza si 21 ml cykloheksanolu, 5 ml 85% kwasu fosforowego i kamyki wrzenne. Po wymieszaniu warstw, kolb zaopatruje si w kolumn destylacyjn dugoci okoo 20 cm oraz nasadk destylacyjn z termometrem i chodnic. Szybko ogrzewania w ani olejowe lub elektrycznej powinna by taka, by temperatura destylatu nie przekraczaa 95C. (Wysza temperatura powoduje destylacj zbyt duej iloci cykloheksanolu). W celu zmniejszenia strat produktu naley odbieralnik chodzi z zewntrz lodem. Destylacj przerywa si, gdy w kolbie pozostanie 5-10 ml cieczy. Po ostygniciu, do kolby wlewa si 20 ml ksylenu i kontynuuje destylacj do momentu zmniejszenia grnej warstwy cieczy w kolbie destylacyjnej o poow utrzymujc temperatur destylacji poniej 95. Destylat przenosi si do rozdzielacza, wysyca chlorkiem sodu, oddziela grn warstw i przemywa j kolejno 20 ml roztworu wodorowglanu sodu i 20 ml wody. Warstw organiczn suszy si siarczanem magnezu. Surowy produkt destyluje si zbierajc frakcj wrzc w temperaturze 81-83. Wydajno cykloheksenu okoo 13 g (80%), tw. 83C, 20 D n =1,4460, d = 0,811 g/cm 3 , (uwaga 1). Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. W celu okrelenia czystoci produktu zaleca si spektroskopi w podczerwieni I chromatografi gazow.
Uwaga 1. Reakcj naley przeprowadzi pod wycigiem ze wzgldu na nieprzyjemny zapach cykloheksenu. Literatura: Mobring J.R., Neckers D.C.: Laboratory Experiments in Organic Chemistry. 2nd Ed. D. Van Nostrand Company 1973, s. 55; Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, s. 267; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, s. 278; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. CZERWIE PARA [1-(p-Nitrofenyloazo)-2-naftol] NH 2 O 2 N NaNO 2 H 2 SO 4 N O 2 N N HSO 4 N O 2 N N HSO 4 + HO 1. NaOH 2. HCl HO N O 2 N N + M. cz. 138,12 69,00 247,19 M. cz. 247,19 144,17 293,28
Substraty: p-Nitroanilina 2,8 g (0,02 mola) Kwas siarkowy stony 4 ml Azotyn sodu 1,4 g (0,02 mola) -Naftol 2,9 g (0,02 mola) Wodorotlenek sodu (10% roztwr) 50 ml Kwas solny stony ~8 ml Toluen 50 ml W kolbie stokowej rozpuszcza si 4 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 1) w 20 ml wody, dodaje 2,8 g p-nitroaniliny (uwaga 2) i agodnie ogrzewa w celu rozpuszczenia aminy. Nastpnie roztwr ochadza si do temperatury 10 o w ani z lodem i do otrzymanej zawiesiny siarczanu p-nitroaniliny dodaje roztwr 1,4 g azotyn sodu w 4 ml wody, dobrze mieszajc i chodzc. Szybko dodawania azotynu naley tak regulowa, aby temperatura roztworu nie przekroczya 10 o . Roztwr wodorosiarczanu p-nitrobenzenodiazoniowego przechowuje si w lodzie. W zlewce przygotowuje si roztwr 2,9 g -naftolu (uwaga 3) w 50 ml 10% roztworu wodorotlenku sodu. Po ochodzeniu tego roztworu do temperatury 10 o
dodaje si go powoli, mieszajc do roztworu soli diazoniowej. Zimn mieszanin zakwasza si stonym kwasem solnym do odczynu wyranie kwanego wobec Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. papierka lakmusowego. Osad surowego produktu odscza si na lejku Bchnera, dokadnie odciska i suszy na bibule. Wydajno okoo 5g. Barwnik oczyszcza si przez krystalizacj z toluenu lub kwasu octowego. Uwaga 1. Stony kwas siarkowy jest ciecz silnie rc. Uwaga 2. p-Nitroanilina jest siln trucizn Uwaga 3. -Naftol ma wasnoci dranice bony luzowe Literatura: Mobring J.R., Neckers D.C.: Laboratory Experiments in Organic Chemistry. 2nd Ed. D. Van Nostrand Company 1973, str. 221; Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 317; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. DIAZOAMINOBENZEN NH 2 N N N N N N H 2 N H N NaNO 2 HCl / H 2 O + ] Cl _ + ] Cl _ + M.cz. 93,1 69 129,6 M.cz. 129,6 93,1 197,2
Substraty: Anilina 6,9 ml (7g; 0,075 mola) Kwas solny stony 10 ml Azotan (III) sodu 2,6 g (0,037 mola) Octan sodu krystaliczny 10,5 g W kolbie stokowej pojemnoci 150 ml umieszcza si 38 ml wody, 10 ml stonego kwasu solnego i 6,9 ml aniliny (uwaga 1). Kolb wstrzsa si energicznie i dodaje 25 g pokruszonego lodu, a nastpnie w cigu 5 minut dodaje si roztwr 2,6 g azotanu (III) sodu w 6 ml wody. Mieszanin pozostawia si na 15 minut czsto mieszajc, a nastpnie w cigu 5 minut dodaje si roztwr 10,5 g krystalicznego octanu sodu w 20 ml wody. Kolb pozostawia si na dalsze 45 minut, czsto mieszajc i utrzymujc temperatur poniej 20 o C (w razie potrzeby dodaje si lodu). ty diazoaminobenzen (uwaga 2) odscza si na lejku Bchnera, przemywa 15 ml zimnej wody, dokadnie odciska i suszy na bibule. Wydajno surowego diazoaminobenzenu o tt. 91 o C wynosi okoo 6,5 g (87%). Niewielk prbk surowego produktu mona przekrystalizowa z benzyny lekkiej (tw. 60-80 o C) (uwaga 3), otrzymujc czysty zwizek o tt. 97 o C. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Uwaga 1. Anilina, jak rwnie chlorowodorek aniliny s silnymi truciznami, dziaajcymi toksycznie na ukad nerwowy i krwionony. Uwaga 2. Diazoaminobenzen jest przypuszczalnie siln trucizn Uwaga 3. Pary benzyny z powietrzem tworz mieszanin wybuchow. Literatura: Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 37; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 614; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. DIBENZYLIDENOACETON (1,5-Difenylo-1,4-pentadien-3-on)
O H C H 3 O CH 3 O 2 NaOH M.cz. 106,1 58,1 234,3 + -2H 2 O
Substraty: Aldehyd benzoesowy (benzaldehyd) 5,0 ml (5,2 g; 0,05 mola) Aceton 1,9 ml (1,5g; 0,025 mola) Wodorotlenek sodu 5 g Etanol 40 ml Octan etylu 10-15 ml W kolbie kulistej pojemnoci 100 ml, zaopatrzonej w mieszado mechaniczne, termometr i wkraplacz, umieszcza si zimny roztwr 5 g wodorotlenku sodu w 50 ml wody i 40 ml etanolu. Etanol jest niezbdny do rozpuszczenia aldehydu benzoesowego i utrzymania w roztworze pocztkowo utworzonego benzylidenoacetonu. Kolb zanurza si w ani wodnej i energicznie mieszajc dodaje si poow uprzednio przygotowanej mieszaniny 5,0 ml wieo destylowanego aldehydu benzoesowego i 1,9 ml acetonu. Temperatur mieszaniny utrzymuje si w granicach 20-25 o C. W cigu 2-3minut tworzy si kaczkowaty osad. Po 15 minutach dodaje si pozosta cz mieszaniny benzaldehyd-aceton i miesza jeszcze przez 30 minut. Osad sczy si pod zmniejszonym cinieniem i przemywa dokadnie wod, do cakowitego usunicia wodorotlenku sodu. Produkt suszy si na bibule, otrzymujc okoo 5g (85%) surowego dibenzylidenoacetonu o tt. 105-107 o C. Krystalizuje si go z gorcego octanu etylu (2,5 ml/g) lub z 95% etanolu, uzyskujc okoo 4 g czystego zwizku o tt. 112 o C. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 679; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. trans-1,2-DIBROMOCYKLOHEKSAN Br Br + Br 2 CHCl 3 -5 O M.cz. 82,15 159,8 242
Substraty: Cykloheksen 5 ml (4,1 g; 0,05 mola) Brom 2,5 ml (8 g; 0,05 mola) Chloroform 30 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w mieszado, wkraplacz i termometr umieszcza si roztwr 5 ml cykloheksenu w 20 ml chloroformu (uwaga 1) i ozibia do temperatury -5 C w ani z lodem i sol. Do tego roztworu wkrapla si, mieszajc, 2,5 ml bromu (uwaga 2) rozpuszczonego w 10 ml chloroformu. Szybko wkraplania reguluje si tak, aby temperatur w kolbie utrzyma okoo -5C i aby stenie bromu w mieszaninie nie byo zbyt due (niezbyt intensywne zabarwienie roztworu!). Po wkropleniu roztworu bromu mieszanin odstawia si na 15 minut, a nastpnie oddestylowuje rozpuszczalnik. Produkt wyodrbnia si przez destylacj pod zmniejszonym cinieniem. Wydajno okoo 11,5 g (95%). Czysty trans-l,2-dibromocykloheksan destyluje w temperaturze: 96/11 mmHg (15 hPa) lub 145/100 mmHg (133 hPa), n D 20 = 1,5515, d = 1,784 g/cm 3 . Uwaga l. Chloroform wdychany w postaci par posiada wasnoci nasenne i narkotyczne. Uwaga 2. Brom jest siln trucizn oddechow. Dziaa silnie rco. Cieky brom wywouje na skrze silne oparzenia.
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 290; Preparatyka i Elementy Syntezy Organicznej, red.Wrbel J.. PWN, Warszawa 1983, str. 269;
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. 1,2-DIBROMO-l-FENYLOETAN CH CH 2 CH Br CH 2 Br + Br 2 CHCl 3 0 0 C M.cz. 104,15 159,8 264,0
Substraty: Styren (wieo destylowany) 5,7 ml (5,2 g; 0,05 mola) Brom 2,5 ml (8 g; 0,05 mola) Chloroform 30 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w mieszado, wkraplacz i termometr umieszcza si roztwr 5,7 ml wieo destylowanego styrenu w 20 ml chloroformu (uwaga 1). Kolb chodzi si w ani z lodem i powoli wkrapla roztwr 2,5 ml bromu (uwaga 2) w 10 ml chloroformu utrzymujc temperatur reakcji 0C. Po wkropleniu bromu mieszanin pozostawia si na 15 minut, a nastpnie oddestylowuje rozpuszczalnik. Pozostao mona destylowa pod zmniejszonym cinieniem [tw. 133C /19 mm Hg (25 hPa)] lub krystalizowa z ukadu etanol-woda (tt. 73-74C). Wydajno reakcji okoo 90% (l l-12 g), (uwaga 3). Uwaga 1. Chloroform posiada wasnoci nasenne i narkotyczne. Uwaga 2. Brom jest siln trucizn oddechow. Dziaa silnie rco. Cieky brom wywouje na skrze silne oparzenia. Uwaga 3. 1,2-Dibromo-l-fenyloetan ma wasnoci dranice.
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 290, Preparatyka i Elementy Syntezy Organicznej, red. Wrbel J.. PWN, Warszawa 1983, str. 269; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ETER BUTYLOWO-FENYLOWY
OH OCH 2 CH 2 CH 2 CH 3 + CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 I Na / EtOH + NaI M.cz. 94,1 184 150,2
Substraty: Fenol 9,4 g (0,1 mola) Jodek butylu 17,1 ml (27,6 g; 0,15 mola) lub Bromek butylu 15,7 ml (20 g; 0,15 mola) Sd 2,3 g (0,1 mola) Etanol bezwodny 60 ml Wodorotlenek sodu (10% roztwr) 30 ml Kwas siarkowy (5% roztwr) 15 ml Siarczan magnezu l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W suchej kolbie kulistej pojemnoci 250 ml zaopatrzonej w wydajn chodnic zwrotn umieszcza si 50 ml bezwodnego etanolu (patrz rozdzia 4.2). W maej zlewce z naft lub ksylenem odwaa si 2,3 g oczyszczonego sodu (uwaga l) i dzieli na kawaki. Osuszony bibu sd dodaje si porcjami do etanolu, kontrolujc przebieg procesu (przy zbyt gwatownym wrzeniu kolb chodzi si w ani z wod). Nie naley nadmiernie chodzi, aby rozpuszczanie resztek sodu nie trwao zbyt dugo. Nastpnie dodaje si roztwr 9,4 g fenolu (uwaga 2) w 10 ml bezwodnego etanolu i wstrzsa kolb. Przez chodnic wkrapla si w cigu 10 minut 17,1 ml jodku butylu lub rwnowan ilo bromku butylu (uwaga 3) wstrzsajc jednoczenie kolb. Nastpnie roztwr ogrzewa si do agodnego wrzenia przez 3 godziny. Po zmontowaniu zestawu do destylacji prostej oddestylowuje si na ani elektrycznej moliwie jak najwicej etanolu, do Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. pozostaoci dodaje si 30 ml wody, oddziela w rozdzielaczu warstw organiczn i przemywa j kolejno: 10% roztworem wodorotlenku sodu (2x15 ml), 15 ml wody, 5% roztworem kwasu siarkowego i wod. Po wysuszeniu siarczanem magnezu destyluje si eter butylowo-fenylowy zbierajc frakcj o tw. 207-208 (uwaga 4). Wydajno reakcji okoo 12 g (80%). Tw. 210; 87/9 mm Hg (12 hPa), n D 20 = 1,4970, d = 0,935 g/cm 3 . Uwaga l. Sd gwatownie reaguje z wod! Resztki sodu naley rozkada wrzucajc do etanolu i dopiero po rozpuszczeniu wyla do wody. Uwaga 2. Fenol jest siln trucizn. Dziaa szkodliwie w postaci par, jest atwo wchaniany przez skr, posiada wasnoci rce. Uwaga 3. Jodek butylu oraz bromek butylu maj wasnoci dranice, ponadto jak wikszo halogenkw alkilowych, mog dziaa szkodliwie na organizm. Uwaga 4. Eterw nie wolno destylowa do sucha ze wzgldu na moliwo wybuchu utworzonych nadtlenkw. Eter butylowo-fenylowy zaleca si destylowa pod zmniejszonym cinieniem. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 352; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ETER DIBUTYLOWY 2 C 4 H 9 OH H 2 SO 4 (C 4 H 9 ) 2 O + H 2 O M.cz. 74,1 130,2
Substraty: Butanol 32 ml (25,9 g; 0,35 mola) Kwas siarkowy st. 4,8 ml (8,5 g; 0,087 mola) Wodorotlenek sodu (2,5 M roztwr) 50 ml Chlorek wapnia (nasycony wodny roztwr) 20 ml Chlorek wapnia bezwodny 1-2 g
Rys. Zestaw do syntezy eteru dibutylowego ; 1 - kolba reakcyjna, 2 - nasadka do destylacji azeotropowej (nasadka Deana-Starka), 3 - chodnica, 4 - termometr Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Do kolby kulistej pojemnoci 100 ml wlewa si 32 ml butanolu (uwaga l) i 4,8 ml stonego kwasu siarkowego. Kolb zaopatruje si w nasadk do azeotropowego usuwania wody i chodnic zwrotn (rys.). Nasadk napenia si wod i nastpnie odlewa z niej 3,2 ml (ilo wody powstajca w reakcji). Mieszanin ogrzewa si do agodnego wrzenia w czapie grzejnej przez l godzin tak, aby ciecz skraplaa si w chodnicy. W cigu tego czasu w nasadce przybywa okoo 3 ml wody. Dalsze ogrzewanie powoduje jedynie silne ciemnienie cieczy. Mieszanin po ostygniciu przelewa si do rozdzielacza zawierajcego 50 ml 2,5 M roztworu wodorotlenku sodu. Warstwa wodna po przemyciu powinna by alkaliczna. Grn warstw surowego eteru przemywa si nastpnie 20 ml wody i 20 ml nasyconego roztworu chlorku wapnia*. Po wysuszeniu bezwodnym chlorkiem wapnia eter dibutylowy destyluje si zbierajc frakcj wrzc w temperaturze 139-142 (uwaga 2). Wydajno reakcji okoo 10 g (40-45%).Tw. 142-143, n D 20 = 1,3988, d = 0,764 g/cm 3 . *Butanol rozpuszcza si w nasyconym roztworze chlorku wapnia, natomiast eter dibutylowy jest w tym roztworze sabo rozpuszczalny. Uwaga l. Butanol ma wasnoci dranice bony luzowe. Uwaga 2. Eterw nie wolno destylowa do sucha ze wzgldu na moliwo wybuchu utworzonych nadtlenkw. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc, str. 139; Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 42; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 349; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. 1-FENYLOAZO-2-NAFTOL (Fenyloazo--naftol) NH 2 N N N N O H N O H N ++ NaNO 2 + HCl + ] Cl _ + ] Cl _ + NaOH M.cz. 93,1 69 129,6 M.cz. 129,6 144,2 248,3
Substraty: Anilina 1,2 ml (1,25 g; 13,5 mmola) Azotan (III) sodu 1 g (14,5 mmola) Kwas solny stony 4 ml 2-Naftol 2 g (13,5 mmola) Wodorotlenek sodu (10% roztwr) 11,5 ml Etanol ~30 ml W maej zlewce lub kolbie stokowej rozpuszcza si 1,2 ml aniliny (uwaga 1) w 4 ml stonego kwasu solnego i 4 ml wody. Roztwr chodzi si do temperatury 0 o C w ani z lodem i dobrze mieszajc dodaje roztwr 1 g azotanu (III) sodu w 5 ml wody z tak szybkoci, aby temperatura nie przekroczya 5 o C. Roztwr azotanu (III) dodaje si do chwili zabarwienia papierka jodoskrobiowego na kolor niebieski. Otrzyman sl diazoniow naley przechowywa w ani lodowej i moliwie szybko przerabia. W maej zlewce przygotowuje si roztwr 2 g 2- naftolu (uwaga 2) w 11,5 ml 10% roztworu wodorotlenku sodu. Roztwr chodzi si do temperatury 5 o C przez umieszczenie w lodzie i bezporednie dodanie okoo 6 g lodu. Mieszajc energicznie roztwr 2-naftolu, powoli dodaje si do niego Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. powoli zimny roztwr soli diazoniowej. Ciemnoczerwon mieszanin pozostawia si na 20 minut w ani lodowej, mieszajc od czasu do czasu. Produkt odscza si na lejku Bchnera, przemywa dokadnie wod i dobrze odciska. Surowy 1- fenyloazo-2-naftol krystalizuje si z etanolu lub lodowatego kwasu octowego (okoo 30 ml) otrzymujc okoo 3 g (85%) ciemnoczerwonych krysztaw o tt. 131 o C. Uwaga 1. Anilina jest siln trucizn. Uwaga 2. 2-Naftol ma wasnoci dranice. Literatura: Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 317; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str.610; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. FTALIMID
O O O NH O O NH 3 st., lub NH 2 CONH 2 M.cz. 148,1 147,1
Metoda 1. Substraty: Bezwodnik ftalowy 7,4 g (0,05 mola) Amoniak stony (28-30%) 8 ml Reakcj naley wykonywa pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w chodnic powietrzn i termometr, umieszcza si 7,4 g bezwodnika ftalowego (uwaga 1) i 8 ml stonego roztworu amoniaku. Kolb ogrzewa si bezporednio pomieniem palnika, a mieszanina ulegnie stopieniu. Temperatur podnosi si wwczas do 300C w cigu 1-1,5 godziny. Woda odparowuje cakowicie w cigu pierwszych 45 minut. Kolb wstrzsa si okresowo w czasie ogrzewania, a substancj, ktra zbiera si w chodnicy zgarnia si bagietk szklan do kolby. Gorc zawarto wylewa si na porcelanow parownic, chodzi i rozciera na proszek. Otrzymuje si okoo 7 g (95 %) praktycznie czystego ftalimidu o tt. 233-234C. Metoda 2. Substraty: Bezwodnik ftalowy 7,4 g (0,05 mola) Mocznik 1,5 g (0,025 mola) Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. W kolbie trjszyjnej pojemnoci 100 ml zaopatrzonej w chodnic powietrzn i termometr, umieszcza si 7,4 g czystego bezwodnika ftalowego (uwaga 1) dokadnie zmieszanego z 1,5 g mocznika. Kolb ogrzewa si w ani olejowej w temperaturze 130-135C. Po stopieniu mieszaniny rozpoczyna si pienienie. Po 10- 20 minutach mieszanina spienia si do objtoci trzykrotnie wikszej od wyjciowej (temperatura wzrasta do 150-160C) i prawie cakowicie zestala. Usuwa si wwczas pomie spod ani i pozostawia kolb do ochodzenia. Nastpnie dodaje si 6 ml wody w celu rozdrobnienia zestalonej masy w kolbie. Produkt sczy si pod zmniejszonym cinieniem, przemywa niewielk iloci wody i suszy w temperaturze 100 o . Wydajno ftalimidu o tt. 233-234C wynosi okoo 6,2 g (85%). Uwaga 1. Py bezwodnika ftalowego ma wasnoci dranice. Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 707
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. JODEK BUTYLU 6 C 4 H 9 OH + 2 P + 3 I 2 6 C 4 H 9 I + 2 H 3 PO 3 M.cz. 74,1 31 253,8 184,0
Substraty: Butanol 9,1 ml (7,4 g; 0,1 mola) Fosfor czerwony l ,2 g (0,038 mola) Jod 12,5 (0,05 mola) Wglan sodu (10% roztwr) 10 ml Kwas solny st. 10 ml Chlorek wapnia l-2 g Tiosiarczan (VI) sodu kilka krysztaw Reakcj naley prowadzi pod wycigiem, gdy podczas jej przebiegu wydziela si pewna ilo jodowodoru (uwaga 1)! W kolbie destylacyjnej pojemnoci 50 ml zaopatrzonej w chodnic Liebiga speniajc funkcj chodnicy zwrotnej umieszcza si 1,2 g czerwonego fosforu (uwaga 2) i 9,1 ml butanolu (uwaga 3). Zawarto kolby ogrzewa si do agodnego wrzenia w czapie grzejnej. Po zaprzestaniu ogrzewania dodaje si przez chodnic gruboziarnistego jodu (uwaga 4) w porcjach po okoo 0,2-0,3 g. Dodawanie jodu naley wykona umiarkowanie szybko (20-30 minut), czekajc po kadorazowym dodaniu porcji jodu a zakoczy si egzotermiczna reakcja. Nastpnie mieszanin ogrzewa si do wrzenia pod chodnic zwrotn przez okoo 30 minut. Po ochodzeniu kolby montuje si zestaw do destylacji prostej i oddestylowuje wiksz cz produktu. Do kolby dodaje si wwczas 10 ml wody i kontynuuje destylacj do momentu, a przestan spywa oleiste krople destylatu. Surowy jodek butylu (uwaga 5) oddziela si w rozdzielaczu od wody i przemywa kolejno: wod (10 ml), stonym kwasem solnym (10 ml), wod (10 ml), 10% roztworem wglanu sodu (10 ml) i ponownie wod (10 ml). Jeli warstwa organiczna ma zabarwienie ciemnobrzowe, do ostatniej porcji wody dodaje si kilka krysztaw Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. tiosiarczanu (VI) sodu w celu usunicia resztek jodu. Produkt suszy si bezwodnym chlorkiem wapnia i destyluje zbierajc frakcj o temperaturze wrzenia 129-131. Wydajno reakcji 16 g (90%). Tw. 130-131, n D 20 = 1,4997, d = 1,617 g/cm 3 . Uwaga l. Jodowodr wdychany nadera tkank puc i niszczy bony luzowe. Uwaga 2. Fosfor czerwony jest substancj atwopaln. Uwaga 3. Butanol drani bony luzowe. Uwaga 4. Pary jodu drani bony luzowe. Uwaga 5. Jodek butylu jak wikszo halogenkw alkilowych moe uszkadza midzy innymi tkank wtroby. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 334; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. JODEK ETYLU
2 P + 3 I 2 2 PI 3 3 CH 3 CH 2 OH + PI 3 3 CH 3 CH 2 I + P(OH) 3 M.cz. 31 258,8 411,7 M.cz. 46,1 156,0
Substraty: Etanol bezwodny 15 ml (11,8 g; 0,256 mola) Fosfor czerwony 1,25 g (0,04 mola) Jod 15 g (0,059 mola) Wodorosiarczan (IV) sodu (3% roztwr) 20 ml Chlorek wapnia 1-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie kulistej pojemnoci 100 ml z chodnic Liebiga jako chodnic zwrotn umieszcza si 1,25 g czerwonego fosforu (uwaga 1) i 15 ml bezwodnego etanolu (sposb otrzymania bezwodnego etanolu patrz rozdzia 4.2). Kolb umieszcza si w ani z lodem i chodzi do temperatury 5-10 o , a nastpnie dodaje przez chodnic zwrotn jod (uwaga 2) w 12-15 porcjach. Po kadej dodanej porcji naley wstrzsn kolb i w razie zbyt gwatownego przebiegu reakcji chodzi j w ani z lodem. Proces dodawania powinien trwa okoo 20 minut. Nastpnie pozwala si aby egzotermiczna reakcja przebiegaa spontanicznie jeszcze przez 20- 30 minut. W przypadku zbyt energicznego przebiegu reakcji kolb naley okresowo chodzi w ani z lodem. Po zakoczeniu samoistnego wrzenia roztworu kolb podgrzewa si do wrzenia (po dodaniu kamykw wrzennych) przez 30 minut w czapie grzejnej. Po ochodzeniu montuje si zestaw do destylacji prostej i destyluje produkt stosujc czap grzejn. W celu uniknicia strat produktu odbieralnik chodzi si wod z lodem. Destylat o barwie brzowej przenosi si do rozdzielacza i przemywa kolejno: 25 ml wody, 20 ml 3% roztworu Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. wodorosiarczanu (IV) sodu w celu usunicia resztek jodu (odbarwienie roztworu) i ponownie 25 ml wody. Surowy jodek etylu (uwaga 3) suszy si, co najmniej 30 minut, bezwodnym chlorkiem wapnia i destyluje, zbierajc frakcj o temperaturze wrzenia 70-75 o . Wydajno reakcji 11-12 g (80%), Tw. 72-73 o , n 20 D =1,5130, d = 1,95 g/cm 3 . Jodek etylu naley chroni przed wiatem. Uwaga 1. Fosfor czerwony jest substancj atwopaln. Uwaga 2. Pary jodu drani bony luzowe. Uwaga 3. Jodek etylu drani bony luzowe. Literatura: Rosenblatt D.H., Darte G.Th.: Laboratory Coursc in Organie Chemistry .2nd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1973, str. 308; KOFEINA N N N O N O CH 3 CH 3 H 3 C
Kofeina (znana rwnie jako teina, C 8 H 10 N 4 O 2 ) jest alkaloidem purynowym znajdujcym si w surowcach rolinnych (np. ziarnach kawy w iloci ok. 1%, liciach herbaty ok. 2-3%, ziarnach kakao). W stanie czystym tworzy biae, dugie, gitkie krysztay o temperaturze topnienia 234 o C, topnieniu towarzyszy sublimacja; bez zapachu, gorzka w smaku. Sabo rozpuszczalna w zimnej wodzie (1:80) i w alkoholu (1:50), prawie nierozpuszczalna w eterze, dobrze rozpuszczalna we wrzcej wodzie (1:2) i w chloroformie (1:9), . Moe by otrzymywana przez ekstrakcj z kawy, herbaty, guarany, herbaty paragwajskiej, orzeszkw kola lub otrzymywana syntetycznie z kwasu moczowego lub mocznika. Obecnie gwnym rdem kofeiny jest dekofeinizacja kawy, polegajca na ekstrakcji kofeiny z ziaren kawy. Kofeina odznacza si swoistym wpywem pobudzajcym kor mzgow, znoszcym zmczenie fizyczne i psychiczne, uatwia procesy mylowe, przywraca wiadomo w stanach omdlenia, poprawia czynno serca, oddech i cinienie krwi. W niewielkich dawkach stosowana jest jako lek pobudzajcy centralny ukad nerwowy, w zatruciach narkotykami, alkoholem, niedomaganiach ukadu krenia i oddychania. Jedna filianka mocnej kawy bd herbaty zawiera lecznicz dawk kofeiny.
Produkt Zawarto kofeiny Kawa parzona 220 ml 135 mg Kawa rozpuszczalna 220 ml 95 mg Kawa bezkofeinowa 220 ml 5 mg Herbata 220 ml 50 mg Herbata zielona 220 ml 30 mg Coca-Cola 330 ml 34,5 mg Pepsi 330 ml 37,5 mg Mountain Dew 330 ml 55,5 mg Baton czekoladowy 30 g 6-15 mg Kakao 220 ml 5 mg Domniemana dawka miertelna kofeiny przy podaniu doustnym dla czowieka to okoo 150 mg na kilogram masy ciaa. Praktycznie jednak spoycie miertelnej dawki kofeiny zawartej w kawie lub herbacie przez czowieka jest niemoliwe, poniewa kofeina jest metabolizowana przez organizm szybciej ni jest moliwe wypicie tak duej objtoci pynu, a ponadto pojawiajce si objawy przedawkowania uniemoliwi dalsze picie napoju. Mimo, e licie herbaty zawieraj wicej kofeiny ni ziarna kawy, gotowa herbata zawiera mniej kofeiny ni kawa, poniewa surowce te rni si budow komrek, w wyniku czego kofeina z herbaty w mniejszym stopniu przechodzi do gorcej wody podczas procesu zaparzania herbaty w stosunku do kofeiny zawartej w ziarnach kawy. WYKONANIE WICZENIA
W celu pozyskania kofeiny z lici herbaty stosuje si technik selektywnej ekstrakcji. Metoda ta wykorzystuje 1) zasadowy charakter alkaloidw 2) rozpuszczalno soli alkaloidw w wodzie oraz brak rozpuszczalnoci wolnych alkaloidw w zimnej wodzie, co pozwala oddzieli alkaloidy od towarzyszcych im substancji obojtnych lub kwasowych tj. wglowodany, wglowodory, aminokwasy, biaka, enzymy, garbniki, ywice, tuszcze, kwasy tuszczowe, witaminy, polifenole. W pierwszej fazie wyodrbniania alkaloidw surowiec rolinny poddaje si dziaaniu wodnych, gorcych roztworw zasad tj. wglan wapnia lub wodorotlenek magnezu. Alkaloidy uwolnione z soli s ekstrahowane rozpuszczalnikiem organicznym. Czyst posta alkaloidw mona uzyska przeprowadzajc ich sublimacj.
Materiay i odczynniki: Licie herbaty 5 g Wglan wapnia 0,1 g Chloroform 40 ml Siarczan magnezu bezwodny
Wykonanie: W kolbie okrgodennej o pojemnoci 100 ml umieci 5 g suchych lici herbaty, 40 ml wody, 0.1 g wglanu wapnia oraz kamyki wrzenne. Mieszanin ogrzewa do wrzenia pod chodnic zwrotn przez 20 min. Po tym czasie zawarto kolby przesczy na gorco pod zmniejszonym cinieniem, przemy 5 ml ciepej wody, licie herbaty dokadnie odcisn na sczku. Po schodzeniu przesczu do temperatury pokojowej doda do niego 20 ml chloroformu. Obie warstwy delikatnie wymiesza (w celu uniknicia powstania emulsji) a nastpnie ekstrakt chloroformowy oddzieli w rozdzielaczu. Wysuszy bezwodnym siarczanem magnezu, wykona pytk TLC. Po przesczeniu rodka suszcego rozpuszczalnik odparowa na wyparce obrotowej. Surowy produkt oczyci przez sublimacj lub krystalizacj z alkoholu etylowego. Otrzymuje si ok. 20 mg kofeiny.
Charakterystyka kofeiny : 1 ) Chromatografia cienkowarstwowa (TLC) na elu krzemionkowym w ukadach: a) chloroform : metanol 85:15 b) chlorek metylenu-octan etylu 1:1 Wizualizacja chromatogramu: lampa UV
2) analiz widma 1 NMR (CDCl 3 ); 13 CNMR (CDCl 3 ) 1 HNMR (CDCl 3 ; 89.56MHz) : 7.527 H A ; 3.999 H B ; 3.574 H C ; 3.395 H D ; J(A,B)=0.6Hz
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. KWAS ADYPINOWY OH HNO 3 HO OH O O M. cz. 100,16 146,14
Substraty: Cykloheksanol 10,5 ml (10g; 0,1 mola) Kwas azotowy stony 38 ml (54 g) Reakcj naley wykonywa pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 250 ml zaopatrzonej w mieszado mechaniczne, wkraplacz i chodnic zwrotn *, umieszcza si 38 ml stonego kwasu azotowego (uwaga 1) i ogrzewa do wrzenia. Po usuniciu palnika dodaje si z wkraplacza kilka kropli cykloheksanolu dla zapocztkowania reakcji. Po ich przereagowaniu, wkrapla si pozostaa ilo alkoholu z taka szybkoci, aby utrzyma wrzenie mieszaniny. W celu zakoczenia reakcji ogrzewanie kontynuuje si jeszcze przez 15 minut, a nastpnie ciep zawarto kolby wylewa si do zlewki. Po ostygniciu odscza si wydzielony kwas i przemywa 5 ml zimnej wody. Surowy kwas adypinowy (uwaga 2) krystalizuje si z wody (8-12 ml). Otrzymuje si okoo 8 g (55%) produktu o tt. 151 152 o . * Wylot chodnicy naley poczy z rurk z pochaniaczem wodnym w celu pochaniania wydzielajcych si tlenkw azotu. Uwaga 1. Stony kwas azotowy jest ciecz silnie rc. Naley zachowa szczegln ostrono podczas jego ogrzewania do wrzenia. Uwaga 2. Kwas adypinowy ma wasnoci dranice.
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc., str. 175; Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 60; Preparatyka i Elementy Syntezy Organicznej, red.Wrbel J.. PWN, Warszawa 1983, str. 252; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 405;
Pochaniacz wodny:
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. KWAS 2,3-DIBROMO-3-FENYLOPROPIONOWY + Br 2 CHCl 3 CH=CHCOOH CHBrCHBrCOOH M.cz. 148,2 159,8 308
Substraty: Kwas cynamonowy 24 g (0,162 mola) Brom 8,4 ml (26 g; 0,162 mola) Chloroform 120 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie kulistej pojemnoci 250 ml rozpuszcza si 24 g kwasu cynamonowego w 100 ml gorcego chloroformu (uwaga l). Wstrzsajc kolb roztwr ten chodzi si w ani z lodem. Gdy tylko zaczyna wypada osad, dodaje si szybko roztwr 8,4 ml bromu (uwaga 2) w 20 ml chloroformu, w trzech porcjach, energicznie chodzc i wstrzsajc kolb. Po dodaniu roztworu bromu kolb pozostawia si w ani chodzcej na okoo 30 minut, aby produkt cakowicie wykrystalizowa, a nastpnie sczy si biae krysztay. Niewielk ilo surowego produktu krystalizuje si z rozcieczonego wod etanolu, w celu okrelenia temperatury topnienia czystego kwasu 2,3-dibromo-3-fenylopropionowego. (tt. 204C z rozkadem). Pozostay kwas 2,3-dibromo-3-fenylopropionowy po wysuszeniu i okreleniu wydajnoci reakcji uywa si do syntezy fenyloacetylenu . Uwaga l. Chloroform posiada wasnoci nasenne i narkotyczne. Moe uszkadza tkank wtroby. Uwaga 2. Brom jest siln trucizn oddechow. Dziaa silnie rco. Cieky brom wywouje na skrze silne oparzenia.
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 293; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. KWAS CYNAMONOWY O + O O O CH 3 COONa H 3 O + O OH M.W. 106,1 102,1 148,2
Metoda 1. Substraty: Aldehyd benzoesowy 20,3 ml (21,2 g; 0,2 mola) Bezwodnik octowy 28 ml (30g; 0,29 mola) Octan potasu bezw. 12 g (0,122 mola) Wglan sodu 30 35 g Kwas solny stony okoo 60 ml W suchej kolbie kulistej pojemnoci 250 ml, zaopatrzonej w chodnic powietrzn zabezpieczon rurk z chlorkiem wapnia, umieszcza si 20 ml czystego aldehydu benzoesowego, 28 ml bezwodnika octowego (Uwaga 1) i 12 g wieo stopionego i sproszkowanego octanu potasu*. Po starannym wymieszaniu substratw kolb ogrzewa si w ani olejowej w 160 o przez 1 godzin i w 170- 180 o przez 3 godziny. Gorc (80-100 o ) mieszanin przelewa si do kolby kulistej pojemnoci 1 l, w ktrej znajduje si 100 ml wody. Zawarto kolby zobojtnia si nasyconym roztworem wglanu sodu ** do odczynu alkalicznego. Kolb czy si z aparatur do destylacji z par wodn i oddestylowuje nieprzereagowany aldehyd benzoesowy do momentu, a destylat bdzie klarowny. Pozostay w kolbie roztwr, po ochodzeniu, sczy si pod zmniejszonym cinieniem, aby oddzieli smoliste produkty uboczne. Energicznie mieszajc zakwasza si przescz stonym kwasem solnym do odczynu kwanego. Kwas dodaje si powoli ze wzgldu na intensywne wydzielanie si dwutlenku wgla. Po ochodzeniu odscza si wydzielony kwas cynamonowy pod zmniejszonym cinieniem, przemywa zimn wod i dobrze Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. odciska. Produkt krystalizuje si z gorcej wody lub mieszaniny woda-etanol (3 : 1 obj.) otrzymujc okoo 18g (60%) kwasu cynamonowego w postaci bezbarwnych krysztaw o tt. 133-134 o . * Octan potasu wystpuje w postaci uwodnionej (dwuwodny). Bezwodny jest silnie higroskopijny i z tego wzgldu naley go przygotowywa przez reakcj przez stopienie w parownicy w temperaturze okoo 300 o . ** Do alkalizowania nie mona uywa roztworu wodorotlenku sodu, aby unikn reakcji Cannizzaro nieprzereagowanego aldehydu benzoesowego. Uwaga 1. Bezwodnik octowy posiada wasnoci dranice i parzce. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc., str. 181; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984., str. 683;
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. KWAS CYNAMONOWY O + O O O K 2 CO 3 H 3 O + O OH M.W. 106,1 102,1 148,2
Metoda 2. Substraty: Aldehyd benzoesowy 6 ml (6,28 g; 0,06 mola) Bezwodnik octowy 16ml (19,5 g; 0,19 mola) Wglan potasu 8,4 g (0,061 mola) W suchej kolbie kulistej pojemnoci 250 ml, zaopatrzonej w chodnic zwrotn zabezpieczon rurk z chlorkiem wapnia umieszcza si 6 ml czystego aldehydu benzoesowego, 16 ml bezwodnika octowego i 8,4 g wglanu potasu oraz kamyki wrzenne. Po wymieszaniu substratw kolb ogrzewa si na ani elektrycznej. W pocztkowej fazie reakcji obserwuje si silne pienienie si mieszaniny (wydzielanie CO 2 ). Po uspokojeniu si reakcji kontynuuje si ogrzewanie kolby do agodnego wrzenia przez 1 godz. Gorc mieszanin przelewa si do kolby do destylacji z par wodn, w ktrej znajduje si 100 ml wody. Zawarto kolby zobojtnia si nasyconym roztworem wglanu sodu * do odczynu alkalicznego. Kolb czy si z aparatur do destylacji z par wodn i oddestylowuje nieprzereagowany aldehyd benzoesowy do momentu, a destylat bdzie klarowny. Pozostay w kolbie roztwr, po ochodzeniu, sczy si pod zmniejszonym cinieniem, aby oddzieli smoliste produkty uboczne. Energicznie mieszajc zakwasza si przescz stonym kwasem solnym do odczynu kwanego. Kwas dodaje si powoli ze wzgldu na intensywne wydzielanie si dwutlenku wgla. Po ochodzeniu odscza si wydzielony kwas cynamonowy pod Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. zmniejszonym cinieniem, przemywa zimn wod i dobrze odciska. Produkt krystalizuje si z gorcej wody lub mieszaniny woda-etanol (3 : 1 obj.) otrzymujc okoo 18g (60%) kwasu cynamonowego w postaci bezbarwnych krysztaw o tt. 133-134 o . * Do alkalizowania nie mona uywa roztworu wodorotlenku sodu, aby unikn reakcji Cannizzaro nieprzereagowanego aldehydu benzoesowego. Uwaga 1. Bezwodnik octowy posiada wasnoci dranice i parzce. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc., str. 181; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984., str. 683;
Wyodrbnianie (R)-(+)- limonenu z owocw cytrusowych za pomoc destylacji z par wodn
(R)-(+)- limonen naley do grupy zwizkw zwanej terpenami. S to zwizki zbudowane z jednostek izoprenowych (izopren: CH 2 =CH-C(CH 3 )=CH 2 ). Niektre spord terpenw (m.in. (R)-(+)- limonen, wchodz w skad lotnych olejkw eterycznych, nadajcych rolinie charakterystyczny zapach.
Test na obecno wiza podwjnych: utlenianie za pomoc KMnO 4
Wykonanie: Do kolby Eppendorfa wsypa KMnO 4 (tak aby wypeni ok.250l tej kolby). Doda acetonu do 1ml. Do drugiej Eppendorfki przenie 250l badanej substancji, rozpuci w 0,5 ml acetonu i doda 2 krople roztworu nadmanganianu potasu. Odbarwienie si roztworu i pojawienie si brunatnego osadu MnO 2 dowodzi, e zasza reakcja utlenienia.
Odczynniki i materiay: skrka z 4 pomaraczy lub 2 grapefruitw chlorek metylenu 40ml siarczan magnezu
Przepis: Skrk z owocw pokroi noem na drobne kawaki (ok.5/5mm), rozetrze w modzierzu. Miazg przenie do kolby przeznaczonej do destylacji z par wodn i doda ok. 300ml gorcej wody z termy. Przeprowadzi destylacj z par wodn w zestawie z wytwornic pary wodnej. Zebrany destylat (ok.100ml) przenie do rozdzielacza i ekstrahowa za pomoc 20ml chlorku metylenu. Warstw organiczn zla do kolby Erlemayera o obj. 50ml, a pozosta w rozdzielaczu warstw wodn ponownie ekstrahowa 20ml chlorku metylenu. Poczone ekstrakty organiczne suszy siarczanem magnezu. rodek suszcy przesczy do kolby okrgodennej o pojemnoci 50ml. Chlorek metylenu odparowa na wyparce obrotowej. Po odparowaniu rozpuszczalnika pozostaje ok. 1ml substancji oleistej o charakterystycznym zapachu. Czysto preparatu oceni sprawdzajc wspczynnik zaamania wiat (n D 21 = 1.4743) oraz analizy 1 HNMR (CDCl 3 ): =1.65(s,3H,CH 3 ), 1.72(s,3H,CH 3 ), 1.35-2.20(m,6H,CH 2 ), 4.70(s,2H,CH 2 =), 5.40(s,1H,CH=)
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. p-NITROACETANILID
NH O NH O NO 2 NH O NO 2 + HNO 3 H 2 SO 4 + M.W. 135,16 180,16 180,16
Substraty: Acetanilid 20,3 g (0,15 mola) Kwas octowy lodowaty 20 ml Kwas siarkowy st. 46 ml Kwas azotowy st. 9 ml (12,7 g) Etanol 50 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 250 ml zaopatrzonej w mieszado mechaniczne, termometr i wkraplacz umieszcza si 20,3 g dobrze sproszkowanego, suchego acetanilidu i 20 ml lodowatego kwasu octowego (uwaga l). Mieszajc dodaje si 40 ml stonego kwasu siarkowego. Mieszanina rozgrzewa si i staje si klarowna. Kolb umieszcza si w ani chodzcej (ld z sol) i po osigniciu temperatury 0- 2 wkrapla si ozibion mieszanin 9 ml stonego kwasu azotowego i 6 ml stonego kwasu siarkowego* (uwaga 2) z tak szybkoci, aby temperatura nie przekroczya 10. Po zakoczeniu wkraplania mieszaniny nitrujcej usuwa si ani chodzc i pozostawia kolb na l godzin w temperaturze pokojowej. Zawarto kolby wylewa si do zlewki z 250 g pokruszonego lodu. Po okoo 15 minutach odscza si osad o-i p-nitroacetanilidu na lejku Buchnera, przemywa starannie wod do cakowitego usunicia kwasw i dobrze odciska. Jasnoty surowy produkt krystalizuje si z etanolu, sczy, przemywa niewielk iloci Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. zimnego alkoholu i suszy na bibule. Wydajno krystalicznego, bezbarwnego p- nitroacetanilidu wynosi okoo 16 g (60%) tt. 214. W przesczu po krystalizacji pozostaje o-nitroacetanilid, ktry mona wyodrbni przez dodanie wody i ozibienie w ani z lodem. Wytrcaj si wwczas te igy o-nitroacetanilidu, ktre sczy si na lejku Buchnera, suszy i oznacza temperatur topnienia. Czysty o-nitroacetanilid ma topi si w temperaturze 93. * Mieszanin nitrujc przygotowuje si przez powolne dodawanie stonego kwasu siarkowego do ochodzonego wod z lodem kwasu azotowego, mieszajc lub wstrzsajc naczyniem. Uwaga l. Pary kwasu octowego drani bony luzowe. Wylany na skr powoduje silne, bolesne oparzenia. Uwaga 2. Stony kwas siarkowy i dymicy kwas azotowy s cieczami silnie rcymi. Powoduj silne, bolesne oparzenia. Literatura: Mobring J.R., Neckers D.C.: Laboratory Experiments in Organic Chemistry. 2nd Ed. D. Van Nostrand Company 1973, str. 217; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 586; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. p-NITROANILINA
NHCOCH 3 NO 2 NH 2 NO 2 H 3 O + + CH 3 COOH M.cz. 180,3 138,1
Substraty: p-Nitroacetanilid 15 g (0,083 mola) Kwas siarkowy (50% roztwr) 75 ml Wodorotlenek sodu (20 % roztwr) okoo 220 ml lub Amoniak (stony wodny roztwr) okoo 80-100 ml Etanol W 250 ml kolbie kulistej umieszcza si 15 g p-nitroacetanilidu i 75 ml 50% kwasu siarkowego. Mieszanin ogrzewa si do wrzenia pod chodnic zwrotn w cigu 20-30 minut. Hydroliz naley zakoczy, gdy prbka mieszaniny rozpuszcza si cakowicie w piciokrotnej objtoci wody. Gorcy, przezroczysty roztwr siarczanu p-nitroaniliny wylewa si do 200 ml zimnej wody i 100 g pokruszonego lodu i wytrca p-nitroanilin (uwaga 1), dodajc nadmiar 20% roztworu wodorotlenku sodu lub stonego roztworu amoniaku (uwaga 2). Po ochodzeniu w lodzie odscza si pod zmniejszonym cinieniem ty, krystaliczny osad, przemywa dobrze wod i dokadnie odciska. Surowy produkt krystalizuje si z mieszaniny etanol-woda (1:1 objtociowo), sczy, przemywa wod i suszy. Wydajno p-nitroaniliny o tt. 148-149 o C wynosi okoo 11 g (95%). Uwaga 1. p-Nitroanilina jest siln trucizn. Uwaga 2. Stony wodny roztwr amoniaku ma wasnoci silnie dranice.
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: Mobring J.R., Neckers D.C.: Laboratory Experiments in Organic Chemistry. 2nd Ed. D. Van Nostrand Company 1973, str. 217; Moore J.A., Dalrymple D.L.: wiczenia z Chemii Organicznej. PWN, Warszawa 1976, str. 66; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 586; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. NITROBENZEN
C 6 H 6 + HNO 3 H 2 SO 4 C 6 H 5 NO 2 M.cz. 78,1 123,1
Substraty: Benzen 17,7 ml (15,6 g; 0,2 mola) Kwas siarkowy st. 24 ml (44,3 g) Kwas azotowy st. 22 ml (30,5 g; okoo 0,33 mola) Wodorotlenek sodu (5% roztwr) 15 ml Chlorek wapnia l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W 250 ml kolbie trjszyjnej zaopatrzonej w chodnic zwrotn, termometr i mieszado umieszcza si 22 ml stonego kwasu azotowego. Mieszajc i chodzc kolb w zimnej wodzie dodaje si maymi porcjami 24 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 1). Po osigniciu temperatury pokojowej wprowadza si do kolby 17,7 ml benzenu (uwaga 2) porcjami po okoo 2 ml, utrzymujc temperatur mieszaniny w zakresie 50-55C (w razie potrzeby kolb zanurza si w ani z wod lub lodem). Gdy temperatura w kolbie zaczyna opada, podgrzewa si cao w ani wodnej o temperaturze 60 o C przez okoo 45 minut. Po ochodzeniu do temperatury pokojowej, zawarto kolby wylewa si do zlewki zawierajcej 300 ml zimnej wody i starannie miesza. Po odstaniu, zlewa si moliwie dokadnie kwan warstw wodn, a pozostao przenosi do rozdzielacza. Warstw nitrobenzenu (uwaga 3) przemywa si starannie 30 ml wody, 15 ml 5% roztworu wodorotlenku sodu i ponownie wod. Surowy produkt suszy si bezwodnym chlorkiem wapnia. Po odsczeniu rodka suszcego nitrobenzen destyluje si stosujc chodnic powietrzn i zbierajc frakcj o temperaturze wrzenia 206-210C *. Wydajno reakcji wynosi okoo 20 g (85%). Czysty nitrobenzen jest jasnot ciecz o tw. 210-211C, 85C/10 mmHg (13 hPa). 99C/20 mmHg (27 hPa), 108C/30 mmHg Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. (40 hPa), 115C/40 mmHg (53 hPa), n D 20 = 1,5513, d = 1,204 g/cm 3 . Produkt mona charakteryzowa wykonujc widmo w podczerwieni. * Nie wolno destylowa mieszaniny do sucha", ani nie mona dopuci, aby temperatura przekroczya 214C. Pozostao moe zawiera m-dinitrobenzen i zwizki o wikszej liczbie grup nitrowych, ktre po przegrzaniu mog eksplodowa. Z tego wzgldu zaleca si destylacj pod zmniejszonym cinieniem. Uwaga 1. Stone kwasy azotowy i siarkowy s cieczami silnie rcymi. Rozlane na skr powoduj bolesne oparzenia. Uwaga 2. Benzen ma wasnoci trujce i mutagenne. Uwaga 3. Nitrobenzen jest siln trucizn i nie wolno dopuci, aby jego pary przedostaway si do atmosfery pracowni. Dziaa on rwnie toksycznie przy zetkniciu ze skr. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc, str. 95; Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 297; Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980. str. 78, Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 533;
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. KWAS 3-NITROFTALOWY O O O COOH COOH NO 2 COOH COOH O 2 N HNO 3 dym., H 2 SO 4 st.
+ M.cz. 148,1 211,1 211,1
Substraty: Bezwodnik ftalowy 14,8 g (0,1 mola) Kwas azotowy dymicy 6,2 ml Kwas azotowy st. 27 ml Kwas siarkowy st. 19,5 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 250 ml zaopatrzonej w mieszado mechaniczne, termometr i nasadk dwuramienn z chodnic zwrotn umieszcza si 14,8 g bezwodnika ftalowego (uwaga 1) i 15 ml stonego kwasu siarkowego. Zawarto kolby ogrzewa si mieszajc na ani wodnej lub elektrycznej, a temperatura osignie 80 i nastpi cakowite rozpuszczenie bezwodnika. Usuwa si wwczas ani i powoli dodaje z wkraplacza mieszanin 6,2 ml dymicego kwasu azotowego* i 4,5 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 2). Szybko wkraplania ustala si tak, aby mas reagujc utrzymywa w temperaturze 100-110. Nastpnie wkrapla si 27 ml stonego kwasu azotowego z tak szybkoci, aby temperatura nie przekroczya 110. Po wkropleniu mieszajc ogrzewa si zawarto kolby, utrzymujc temperatur 100-110 przez 2 godziny i pozostawia na noc w temperaturze pokojowej. Mieszanin wylewa si do 50 ml wody, chodzi i sczy przez lejek z piank. Osad kwasw 3-i 4-nitroftalowych miesza si nastpnie z 6 ml wody w celu rozpuszczenia wikszoci kwasu 4-nitroftalowego. Po ponownym odsczeniu osadu pod zmniejszonym cinieniem, krystalizuje si go Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. z 6-9 ml wrzcej wody. Odsczony produkt suszy si na bibule. Wydajno surowego kwasu 3-nitroftalowego o tt. 208-210 (zatopiona kapilara) wynosi 6,5 g. Po ponownej krystalizacji z 15 ml wody otrzymuje si okoo 5,3 g (25%) czystego kwasu 3-nitroftalowego o tt. 216-218 (zatopiona kapilara). Kwas 4-nitroftalowy, ktry mona wyodrbni z pozostaych roztworw wodnych ma tt. 163-166. * Kwas azotowy dymicy (d=1,5g/cm 3 , okoo 95%) otrzymuje si w wyniku destylacji mieszaniny rwnych objtoci stonego kwasu azotowego i stonego kwasu siarkowego. Zbiera si tak ilo destylatu, aby stanowia ona nieco mniej ni poow objtoci stonego kwasu azotowego uytego do destylacji. Uwaga l. Py bezwodnika ftalowego drani bony luzowe. Uwaga 2.. Stony kwas siarkowy i dymicy kwas azotowy s cieczami silnie rcymi. Powoduj silne, bolesne oparzenia. Ponadto dymicy kwas azotowy wydziela toksyczne tlenki azotu. Literatura: Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 68; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 717; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. 1-NITRONAFTALEN NO 2 HNO 3 H 2 SO 4 M.cz. 128,2 173,2
Substraty: Naftalen 3,2 g (0,025 mola) Kwas azotowy st. 2,6 ml Kwas siarkowy st. 2,6 ml Etanol 20 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie stokowej pojemnoci 50 ml umieszcza si 2,6 ml stonego kwasu azotowego i wstrzsajc dodaje powoli 2,6 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 1). Kolb chodzi si w ani wodnej, a nastpnie wprowadza si porcjami, energicznie mieszajc, 3,2 g dokadnie sproszkowanego naftalenu. Temperatur mieszaniny naley utrzymywa w granicach 45-50C, a w razie potrzeby chodzi w ani z lodem. Po dodaniu caej iloci naftalenu, zawarto kolby ogrzewa si na ani wodnej w temperaturze 55-60C w cigu 45 minut, a nastpnie ciep zawarto wylewa do 50 ml zimnej wody. Po zdekantowaniu cieczy, zbity osad ogrzewa si do wrzenia z 15 ml wody przez 15 minut. Po ochodzeniu do 50-60 roztwr wodny zlewa si znad fazy organicznej. Operacj t powtarza si jeszcze dwukrotnie w celu usunicia nie-przereagowanego naftalenu*. Stopiony nitronaftalen wylewa si cienkim strumieniem do zlewki zawierajcej 100 ml zimnej wody. Krystaliczny produkt sczy si i suszy na powietrzu. Krystalizacja z etanolu daje okoo 3,8 g (90%) 1-nitronaftalenu o tt. 59-60C. * Nieprzeragowany naftalen mona rwnie usun przez destylacj z par wodn. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Uwaga 1. Stone kwasy azotowy i siarkowy s cieczami silnie rcymi. Rozlane na skr powoduj bolesne oparzenia. Literatura: Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 82; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 534;
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 1993 nakadem Politechniki dzkiej. OCTAN AMYLU (OCTAN PENTYLU) O OH HO O O M.W. 60,1 88,15 130,18
Substraty: Alkohol pentylowy 16,3 ml (13,2 g; 0,15 mola) Kwas octowy lodowaty 17,2 ml (18 g; 0,3 mola) Kwas siarkowy stony 0,3 ml Wodorowglan sodu (nasycony roztwr) 10 ml Siarczan sodu bezwodny 1-2 g W kolbie kulistej pojemnoci 100 ml umieszcza si 16,3 ml pentanolu (uwaga 1) i 17,2 ml lodowatego kwasu octowego (uwaga 2), a nastpnie dodaje ostronie 0,3 ml stonego kwasu siarkowego. Kolb zaopatruje si w chodnic zwrotn, wrzuca kamyki wrzenne i ogrzewa do agodnego wrzenia przez 1 godzin. Po ochodzeniu mieszanin przenosi si do rozdzielacza, w ktrym znajduje si 80 ml wody, wytrzsa i oddziela grn warstw estru. Octan pentylu przemywa si kolejno 30 ml wody, 10 ml nasyconego roztworu wodorowglanu sodu i 20 ml wody. Po wysuszeniu bezwodnym siarczanem sodu, odscza si rodek suszcy i destyluje ester ogrzewajc kolb w czapie grzejnej. Czysty octan pentylu wrze w temperaturze 142 149 o C. Wydajno reakcji okoo 12 g (65%); n 20 D = 1,402; d = 0,876 g/cm 3 . Uwaga 1. Pary alkoholu pentylowego drani bony luzowe. Uwaga 2 Kwas octowy lodowaty jest ciecz rc. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc. , str. 210; Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975., str. 447; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984., str. 430 Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 1993 nakadem Politechniki dzkiej. OCTAN BUTYLU O OH HO O O M.W. 60,1 74,1 116,2
Substraty: Alkohol butylowy 13,7 ml (11,1 g; 0,15 mola) Kwas octowy lodowaty 17,2 ml (18 g; 0,3 mola) Kwas siarkowy stony 0,3 ml Wodorowglan sodu (nasycony roztwr) 10 ml Siarczan sodu bezwodny 1-2 g W kolbie kulistej pojemnoci 100 ml umieszcza si 13,7 ml butanolu (uwaga 1) i 17,2 ml lodowatego kwasu octowego (uwaga 2), a nastpnie dodaje ostronie 0,3 ml stonego kwasu siarkowego. Kolb zaopatruje si w chodnic zwrotn, wrzuca kamyki wrzenne i ogrzewa do agodnego wrzenia przez 1 godzin. Po ochodzeniu mieszanin przenosi si do rozdzielacza, w ktrym znajduje si 80 ml wody, wytrzsa i oddziela grn warstw estru. Octan butylu przemywa si kolejno 30 ml wody, 10 ml nasyconego roztworu wodorowglanu sodu i 20 ml wody. Po wysuszeniu bezwodnym siarczanem sodu, odscza si rodek suszcy i destyluje ester ogrzewajc kolb w czapie grzejnej. Czysty octan butylu wrze w temperaturze 124 125 o . Wydajno reakcji okoo 11 g (65%); n 20 D = 1,3940; d = 0,882 g/cm 3 . Uwaga 1. Pary alkoholu butylowego drani bony luzowe. Uwaga 2 Kwas octowy lodowaty jest ciecz rc. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc. , str. 210; Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975., str. 447; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984., str. 430 Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 1993 nakadem Politechniki dzkiej. OCTAN izo-BUTYLU O OH HO O O M.W. 60,1 74,1 116,2
Substraty: Alkohol izo-butylowy 13,8 ml (11,1 g; 0,15 mola) Kwas octowy lodowaty 17,2 ml (18 g; 0,3 mola) Kwas siarkowy stony 0,3 ml Wodorowglan sodu (nasycony roztwr) 10 ml Siarczan sodu bezwodny 1-2 g W kolbie kulistej pojemnoci 100 ml umieszcza si 13,8 ml izo-butanolu (uwaga 1) i 17,2 ml lodowatego kwasu octowego (uwaga 2), a nastpnie dodaje ostronie 0,3 ml stonego kwasu siarkowego. Kolb zaopatruje si w chodnic zwrotn, wrzuca kamyki wrzenne i ogrzewa do agodnego wrzenia przez 1 godzin. Po ochodzeniu mieszanin przenosi si do rozdzielacza, w ktrym znajduje si 80 ml wody, wytrzsa i oddziela grn warstw estru. Octan izo-butylu przemywa si kolejno 30 ml wody, 10 ml nasyconego roztworu wodorowglanu sodu i 20 ml wody. Po wysuszeniu bezwodnym siarczanem sodu, odscza si rodek suszcy i destyluje ester ogrzewajc kolb w czapie grzejnej. Czysty octan izo-butylu wrze w temperaturze 115 117 o C. Wydajno reakcji okoo 11 g (65%); n 20 D = 1,390; d = 0,867 g/cm 3 . Uwaga 1. Pary alkoholu izo-butylowego drani bony luzowe. Uwaga 2 Kwas octowy lodowaty jest ciecz rc. Literatura: MacKenzie Ch.A.: Experimental Organic Chemistry 3td Ed. 1967.Prentice- Hall, Inc. , str. 210; Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975., str. 447; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984., str. 430 Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. OKSYM CYKLOHEKSANONU
O OH x HCl N OH + NH 2 CH 3 COONa M.cz. 98,15 69,5 113,2
Substraty: Cykloheksanon 2,7 ml (2,5 g; 0,026 mola) Chlorowodorek hydroksyloaminy 2,5 g (0,036 mola) Octan sodu bezwodny 4 g (0,05 mola) Eter naftowy (60-80 o ) 15-20 ml W maej kolbie stokowej rozpuszcza si 2,5 g chlorowodorku hydroksyloaminy oraz 4 g octanu sodu w 10 ml wody. Roztwr ogrzewa si do temperatury okoo 40 o i dodaje 2,7 ml cykloheksanonu (uwaga 1). Kolb zamyka si szczelnie korkiem i wytrzsa energicznie, a zacznie krystalizowa oksym. Kolb chodzi si w ani z lodem, odscza na lejku Bchnera wytrcone krysztay, przemywa niewielk iloci zimnej wody i po wysuszeniu krystalizuje z eteru naftowego (frakcja o tw. 60-80 o ) (uwaga 2). Wydajno reakcji okoo 2,5 g (85 %). Oksym cykloheksanonu ma tt. 89-91 o i tw. 206-210 o , 104 o /12 mmHg (16 hPa). Uwaga 1. Cykloheksanon ma wasnoci dranice. Uwaga 2. Pary eteru naftowego tworz z powietrzem mieszanin wybuchow. Literatura: Preparatyka Organiczna (tum. z jzyka niemieckiego) Organikum, pod redakcj B. Bochwica. Wyd. II. PWN, Warszawa 1975, str. 634; Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 84
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ORAN -NAFTOLOWY (Oran II) NH 2 O 3 S Na NaNO 2 HCl N HO 3 S N N HO 3 S N Cl HO + N O 3 S N HO + NaOH Na M. cz. 195,17 69,00 M. cz. 144,17 350,32
Substraty: Kwas sulfanilowy x 2H 2 O 2,1g (0,01 mola) Wglan sodu 0,5g (0,005 mola) Azotyn sodu 0,8g (0,012 mola) Kwas solny stony 2 ml 2-Naftol 1,45g (0,012 mola) Wodorotlenek sodu (10% roztwr) 8 ml W kolbie stokowej pojemnoci 100 ml umieszcza si 2,1 g dwuwodnego kwasu sulfanilowego, 0,5 g bezwodnego wglanu sodu oraz 25 ml wody i ogrzewa do uzyskania przezroczystego roztworu. Kolb chodzi si zimn wod do temperatury okoo 15 o i dodaje roztwr 0,8 g azotynu sodu w 2,5 ml wody. Otrzymany roztwr wlewa si powoli, mieszajc do zlewki pojemnoci 250 ml zawierajcej 2,0 ml stonego kwasu solnego i 15 g pokruszonego lodu. Podczas wkraplania temperatura nie powinna przekroczy 5 o ; po 15 minutach sprawdza si obecno wolnego kwasu azotawego papierkiem jodoskrobiowym. W kolbie wytrca si osad sulfonianu benzenodiazoniowego. W zlewce pojemnoci 100 ml rozpuszcza si 1,45 g 2-naftolu (uwaga 1) w 8 ml zimnego 10% roztworu wodorotlenku sodu. Roztwr ten chodzi si do temperatury 5 o i mieszajc dodaje do niego otrzyman wczeniej zawiesin soli diazoniowej. Z mieszaniny reakcyjnej wypada barwnik w postaci krystalicznej Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. pasty. Cao miesza si jeszcze przez 10 minut, a nastpnie ogrzewa w celu rozpuszczenia soli. Roztwr pozostawia si do ostygnicia, a nastpnie chodzi w lodzie dla zakoczenia krystalizacji. Produkt odscza si na lejku Bchnera, przemywa niewielk ilo nasyconego roztworu soli i suszy w temperaturze 80 o . Otrzymuje si okoo 4g barwnika zawierajcego okoo 20% chlorku sodu. Czysty, krystaliczny oran II otrzymuje si przez rozpuszczenie surowego produktu w minimalnej iloci wrzcej wody, ozibienie do temperatury 80 o i dodanie dwukrotnej objtoci etanolu. Po samorzutnym ostygniciu roztworu odscza si czysty barwnik pod zmniejszonym cinieniem i suszy na powietrzu. Wydajno okoo 2,8g (80%). Uwaga 1. 2-Naftol ma wasnoci dranice. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 613; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. ORAN METYLOWY O 3 S NH 2 Na NaNO 2 HCl HOSO 2 N N Cl HOSO 2 N N Cl + N HOSO 2 N N N HOSO 2 N N N OSO 2 N N N Na NaOH
Substraty: Kwas sulfanilowy x 2H 2 O 5,2 g (0,025 mola) Wglan sodu 1,4 g (0,013 mola) Azotyn sodu 1,9 g (0,028 mola) Kwas solny stony 5,2 ml Kwas octowy lodowaty 1,5 ml N,N-Dimetyloamina 3,2 ml (3,0 g; 0,025 mola) Wodorotlenek sodu (20% roztwr) 18 ml W kolbie stokowej pojemnoci 100 ml umieszcza si 5,2 g dwuwodnego kwasu sulfanilowego, 1,4 g bezwodnego wglanu sodu oraz 50 ml wody i ogrzewa do uzyskania przezroczystego roztworu. Kolb chodzi si zimn wod do temperatury okoo 15 o C i dodaje roztwr 1,9 g azotynu sodu w 5 ml wody. Otrzymany roztwr wlewa si powoli, mieszajc do zlewki pojemnoci 250 ml zawierajcej 5,2 ml stonego kwasu solnego i 30 g pokruszonego lodu. Podczas wkraplania temperatura nie powinna przekroczy 5 o C; po 15 minutach sprawdza si obecno wolnego kwasu azotawego papierkiem jodoskrobiowym. W kolbie wytrca si osad sulfonianu benzenodiazoniowego. Do otrzymanej zawiesiny soli diazoniowej dodaje si energicznie mieszajc, roztwr 3,2 ml N,N-dimetyloaniliny (uwaga 1) w 1,5 ml lodowatego kwasu octowego (uwaga 2), utrzymujc temperatur poniej 10 o C. Mieszanin pozostawia si na 10 minut, przy czym stopniowo wydziela si kwasowa (czerwona) forma oranu metylowego. Nastpnie Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. dodaje si powoli, mieszajc, 18 ml 20% roztworu wodorotlenku sodu; barwa mieszaniny staje si pomaraczowa. Sczenie tej zawiesiny trwa bardzo dugo; dlatego zawarto zlewki ogrzewa si prawie do wrzenia, mieszajc termometrem, a do cakowitego rozpuszczenia osadu. Dodaje si 5 g chlorku sodu i ponownie ogrzewa do temperatury 80 90 o C do momentu rozpuszczenia soli. Mieszanin pozostawia si na 15 minut, a nastpnie chodzi w ani z lodem (otrzymuje si wwczas atwy do sczenia osad). Oran metylowy sczy si na lejku Bchnera, przemywa nasyconym roztworem chlorku sodu i dokadnie odciska. Surowy produkt krystalizuje si z okoo 75 ml wody, sczy gorcy roztwr przez ogrzany lejek Bchnera i przescz pozostawia do ostygnicia. Wydzielone pomaraczowoczerwone krysztay odscza si i suszy na bibule. Wydajno okoo 6,5 g (80 %). Produkt nie ma cile okrelonej temperatury topnienia. Uwaga 1. N,N-Dimetyloanilina jest silna trucizn Uwaga 2. Pary kwasu octowego drani bony luzowe Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 613 Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. p-BROMOACETANILID NH O Br 2 + CH 3 COOH NH O Br M. cz. 135,16 159,81 214,06 + HBr
Substraty: Acetanilid 6,76 g (0,05 mola) Kwas octowy lodowaty 35 ml Brom 2,6 ml (8,1 g; 0,051 mola) Pirosiarczyn sodu l g Metanol lub etanol Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 250 ml zaopatrzonej w mieszado i wkraplacz rozpuszcza si 6,76 g acetanilidu w 25 ml lodowatego kwasu octowego (uwaga l). Kolb umieszcza si w zimnej wodzie i mieszajc wkrapla powoli roztwr 2,6 ml bromu (uwaga 2) w 10 ml lodowatego kwasu octowego. Po wkropleniu caej iloci bromu roztwr winien mie zabarwienie pomaraczowe spowodowane niewielkim nadmiarem bromu. Zawarto kolby miesza si jeszcze przez 30 minut w temperaturze pokojowej (produkt reakcji moe czciowo krystalizowa), a nastpnie powoli dodaje si 200 ml wody. Wyrane te zabarwienie mieszaniny usuwa si przez dodanie roztworu pirosiarczynu sodu. Krystaliczny osad odscza si na lejku Bchnera pod zmniejszonym cinieniem, przemywa starannie zimn wod i moliwie dokadnie odciska. Surowy suchy produkt krystalizuje si z metanolu lub etanolu (uwaga 3) biorc okoo 3,3, ml rozpuszczalnika na l g produktu. Po krystalizacji otrzymuje si bezbarwne krysztay p-bromoacetanilidu o tt. 166 167. Wydajno reakcji okoo 8 g (84%). Temperatura czystego p- bromoacetanilidu wynosi 168169. Produkt naley identyfikowa wykonujc widmo w podczerwieni. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Uwaga l. Pary kwasu octowego drani bony luzowe. Wylany na skr moe spowodowa przykre oparzenia. Uwaga 2. Brom jest siln trucizn oddechow. Dziaa silnie rco. Cieky brom wywouje na skrze silne oparzenia. Uwaga 3. Podczas krystalizacji naley pamita, e metanol i etanol s rozpuszczalnikami palnymi. Ponadto metanol jest siln trucizn. Literatura: Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 309; Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 28; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 584; Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. p-BROMONITROBENZEN Br Br O 2 N + HNO 3 H 2 SO 4 50-60 O M.cz. 157,0 202,0
Substraty: Bromobenzen 5,3 ml (7,9 g; 0,05 mola) Kwas azotowy st. 10 ml (14,3 g) Kwas siarkowy st. 10 ml (18,5 g) Etanol 95% 60 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemnoci 150 ml zaopatrzonej w mieszado mechaniczne, chodnic zwrotn i termometr przyrzdza si mieszanin 10 ml stonego kwasu azotowego i 10 ml stonego kwasu siarkowego* (uwaga 1) i chodzi j do temperatury pokojowej. Mieszajc dodaje si w cigu okoo 10 minut 5,3 ml bromobenzenu porcjami po 1-1,5 ml. Temperatura reakcji nie powinna przekroczy 50-60C. W razie potrzeby kolb chodzi si w ani z wod. Gdy temperatura przestaje wzrasta, mieszanin reakcyjn ogrzewa si na wrzcej ani wodnej w cigu 30 minut. Po ostygniciu do temperatury pokojowej zawarto kolby wylewa si mieszajc do 100 ml zimnej wody. Bromonitrobenzen odscza si pod zmniejszonym cinieniem, przemywa starannie zimn wod i dokadnie odciska. Surowy produkt po wysuszeniu na powietrzu krystalizuje si z 60 ml 95% etanolu. Czysty p-bromonitrobenzen odscza si po ozibieniu etanolowego roztworu. Tt. 124-125C. Wydajno reakcji okoo 7 g (70%). Przescz alkoholowy zawiera o- bromonitrobenzen z domieszk izomeru para. Czysty p-bromonitrobenzen ma tt. 125-127C i tw. 255-256C. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Mieszanin nitrujc przygotowuje si przez powolne dodawanie stonego kwasu siarkowego do ochodzonego wod z lodem kwasu azotowego, mieszajc lub wstrzsajc naczyniem. Uwaga l. Stone kwasy azotowy i siarkowy s cieczami silnie rcymi. Rozlane na skr powoduj silne, bolesne oparzenia. Literatura: Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 30; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 536;
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. 1,2,3,4,6-PENTA-O-ACETYLO--D-GLUKOPIRANOZA (Pentaoctan--D-glukopiranozy)
O CH 2 OH OH OH H OH O H C H 3 O CH 3 O O O CH 2 OAc OAc OAc OAc H AcO O CH 3 + CH 3 COONa Ac = M.cz. 180,2 102,1 390,3
Substraty: Glukoza bezwodna 2,5 g (0,014 mola) Octan sodu bezwodny* 2 g Bezwodnik octowy 12,5 ml (13,5g; 0,13 mola) Etanol 30-40 ml W porcelanowym modzierzu uciera si 2 g bezwodnego, wieo przetopionego octanu sodu i 2,5 g bezwodnej glukozy, a nastpnie sproszkowan mieszanin przenosi si do 100 ml kolby kulistej. Do kolby dodaje si 12,5 ml bezwodnika octowego (uwaga 1) i mieszanin ogrzewa si pod chodnic zwrotn na wrzcej ani wodnej przez 1,5 godziny. Zawarto kolby naley wstrzsn od czasu do czasu, a po rozpuszczeniu osadu wyla do 125 ml zimnej wody. Krzepncy osad odstawia si na 1 godzin mieszajc okresowo, aby rozbi zlepiajce si grudki. Produkt sczy si, przemywa dokadnie zimn wod i krystalizuje z etanolu, a do uzyskania tt. 131-132 o . Wydajno reakcji okoo 3 g (55%). Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. * Bezwodny octan sodu otrzymuje si z produktu krystalicznego przez ogrzewanie go w porcelanowej parownicy bezporednio maym pomieniem. Bezwodn sl naley szybko sproszkowa i zabezpieczy przed dostpem wilgoci. Uwaga 1. Bezwodnik octowy ma wasnoci rce. Literatura: Mobring J.R., Neckers D.C.: Laboratory Experiments in Organic Chemistry. 2nd Ed. D. Van Nostrand Company 1973, str. 183; Ault A.: Techniques and Experiments for Organic Chemistry. 3rd Ed. Allyn & Bacon, Inc. 1979, str. 292; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 387
Wyodrbnianie alkaloidu - piperyny z ziaren czarnego pieprzu
W celu pozyskania piperyny z czarnego pieprzu stosuje si technik selektywnej ekstrakcji. Metoda ta wykorzystuje rozpuszczalno alkaloidw w rozpuszczalnikach organicznych oraz brak rozpuszczalnoci w zimnej wodzie, co pozwala oddzieli alkaloidy od towarzyszcych im substancji obojtnych lub kwasowych tj. wglowodany, wglowodory, aminokwasy, biaka, enzymy, garbniki, ywice, tuszcze, kwasy tuszczowe, witaminy, polifenole.
Piperyna
N O O O
Odczynniki i materiay: Czarny pieprz (w ziarnach) 5g chlorek metylenu 15ml eter dietylowy 10ml
Przepis: W kolbie kulistej o pojemnoci 50ml, zaopatrzonej w chodnic zwrotn, umieci 5g czarnego pieprzu i 10ml chlorku metylenu. Cao ogrzewa do wrzenia przez 20min. Po ostygniciu roztworu mieszanin reakcyjn przesczy przez lejek sitowy, a ziarna pieprzu przemy 5ml chlorku metylenu. Par kropli przesczu mona zostawi w zamknitej fiolce/kolbie Eppendorfa jako wzorzec do chromatografii cienkowarstwowej (TLC). Przescz przenie do kolby kulistej o pojemnoci 25ml i rozpuszczalnik odparowa na wyparce obrotowej. Powstay brzowy, lepki olej ozibia si w ani wodnej, dodaje 3ml zimnego eteru i agodnie miesza przez 5min. Nastpnie dodaje si jeszcze 3ml eteru, cay czas ozibiajc kolb w ani wodnej. Otrzymane te krysztaki piperyny przesczy na lejku sitowym i przemy 2ml zimnego eteru. Czysto uzyskanego alkaloidu sprawdzi przez pomiar temperatury topnienia (t.t. 129-130 o C) oraz przez wykonanie pytki TLC na elu krzemionkowym w ukadzie aceton-heksan 3:2. Chromatogram wywoa parami jodu lub pod lamp UV.
Test na obecno wiza podwjnych: utlenianie za pomoc KMnO 4
Wykonanie: Do kolby Eppendorfa wsypa KMnO 4 (tak aby wypeni ok.250l tej kolby). Doda acetonu do 1ml. Do drugiej Eppendorfki przenie 250l badanej substancji, rozpuci w 0,5 ml acetonu i doda 2 krople roztworu nadmanganianu potasu. Odbarwienie si roztworu i pojawienie si brunatnego osadu MnO 2 dowodzi, e zasza reakcja utlenienia. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. KWAS p-TOLUENOSULFONOWY CH 3 SO 3 H C H 3 + H 2 SO 4 + H 2 O M.cz. 92,1 172,2
Substraty: Toluen 10,6 ml (9,2 g; 0,1 mola) Kwas siarkowy st. 5,8 ml (10,4 g; 0,1 mola) Chloroform 50-60 ml W kolbie kulistej pojemnoci 50 ml zaopatrzonej w mieszado umieszcza si 10,6 ml czystego toluenu i 5,8 ml stonego kwasu siarkowego (uwaga 1). Kolb zaopatruje si w chodnic zwrotn i zawarto ogrzewa do agodnego wrzenia przez l godzin*. Po ochodzeniu ciemnej mieszaniny dodaje si 10 ml toluenu, odscza wytrcony osad, otrzymujc okoo 15,5 g (80%) kwasu p- toluenosulfonowego w postaci monohydratu. W celu oczyszczenia, wysuszony na powietrzu produkt krystalizuje si z chloroformu (50 ml/l g) (uwaga 2). Temperatura topnienia czystego produktu wynosi 104-106C. *Przy pracy w skali ponad 0,5 mola stosuje si nasadk azeotropow i dwukrotny nadmiar toluenu. Ogrzewanie przerywa si w chwili, gdy w nasadce zbierze si teoretyczna ilo wody. Uwaga l. Stony kwas siarkowy jest ciecz silnie rc. Rozlany na skr powoduje silne oparzenia. Uwaga 2. Chloroform posiada wasnoci nasenne i narkotyczne.
Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Literatura: Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 72; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 550; Wyodrbnianie (R)-(-)- karwonu z lici mity za pomoc destylacji z par wodn
(R)-(-)-karwon naley do grupy zwizkw zwanej terpenami. S to zwizki zbudowane z jednostek izoprenowych (izopren: CH 2 =CH-C(CH 3 )=CH 2 ). Niektre spord terpenw (m.in. (R)-(-)-karwo,), wchodz w skad lotnych olejkw eterycznych, nadajcych rolinie charakterystyczny zapach.
O
Test na obecno wiza podwjnych: utlenianie za pomoc KMnO 4
Wykonanie: Do kolby Eppendorfa wsypa KMnO 4 (tak aby wypeni ok.250l tej kolby). Doda acetonu do 1ml. Do drugiej Eppendorfki przenie 250l badanej substancji, rozpuci w 0,5 ml acetonu i doda 2 krople roztworu nadmanganianu potasu. Odbarwienie si roztworu i pojawienie si brunatnego osadu MnO 2 dowodzi, e zasza reakcja utlenienia.
Odczynniki i materiay: Licie mity zielonej lub pieprzowej 20g chloroform 60ml siarczan magnezu bezwodny
Przepis: Licie mity podrze na drobne kawaki, rozetrze w modzierzu. Miazg przenie do kolby przeznaczonej do destylacji z par wodn, doda ok. 100ml gorcej wody z termy i w zestawie z chodnic zwrotn pogrza przez ok.0.5h. Nastpnie przeprowadzi destylacj z par wodn w zestawie z wytwornic pary wodnej. Zebrany destylat przenie do rozdzielacza i ekstrahowa chloroformem trzema porcjami po 20ml. Poczone warstwy organiczne przemy ok. 30ml wody, oddzieli i zla do kolby Erlemayera. Ekstrakt organiczny suszy siarczanem magnezu. rodek suszcy przesczy do kolby okrgodennej o pojemnoci 100ml. Chlorofrom odparowa na wyparce obrotowej. Czysto preparatu oceni analiz TLC na elu krzemionkowym (Rf=0.7-0.75, octan etylu:benzen 1:5)
Wyodrbnienie (S)-(+)- karwonu z nasion kminku
O
Reakcje charakterystyczne: Test na obecno wiza podwjnych - utlenianie za pomoc KMnO 4
Wykonanie: ok.0.5ml badanej substancji rozpuci w 2ml acetonu i dodawa kroplami roztwr nadmanganianu potasu. Odbarwienie si roztworu i pojawienie si brunatnego osadu MnO 2 dowodzi, e zasza reakcja utlenienia Test na obecno grupy ketonowej prba z 2,4-dinitrofenylohydrazyn Wykonanie: do 2-3 kropli badanej substancji doda 3ml nasyconego roztworu 2,4- dinitrofenylohydrazyny w EtOH i energicznie wstrzsa. Jeeli ty lub pomaraczowy osad nie powstaje od razu lub w cigu 15min. w temp. pokojowej, mieszanin naley delikatnie ogrza. Pojawienie si osadu wiadczy o obecnoci aldehydu lub ketonu.
*Roztwr waniliny w kwasie siarkowym suy do wykrywania skadnikw olejkw m.in. terpenw. Wykonanie: 1g waniliny rozpuci w 100ml stonego kwasu siarkowego. Spryskane chromatogramy ogrzewa kilka minut w temperaturze 100 o C. Odczynniki i materiay: nasiona kminku 10g chlorek metylenu 40ml siarczan magnezu
Przepis: Nasiona kminku rozetrze w modzierzu (mona uy piasku aby naruszy ich tward otoczk). Cao przenie do kolby przeznaczonej do destylacji z par wodn i doda ok. 300ml gorcej wody z termy. Przeprowadzi destylacj z par wodn w zestawie z wytwornic pary wodnej. Zebrany destylat (ok.100ml) przenie do rozdzielacza i ekstrahowa za pomoc 20ml chlorku metylenu. Warstw organiczn zla do kolby Erlemayera o obj. 50ml, a pozosta w rozdzielaczu warstw wodn ponownie ekstrahowa 20ml chlorku metylenu. Poczone ekstrakty organiczne suszy siarczanem magnezu. Cao przesczy do kolby okrgodennej o pojemnoci 50ml. Chlorek metylenu odparowa na wyparce obrotowej. Po odparowaniu rozpuszczalnika pozostaje ok. 1ml substancji oleistej o charakterystycznym zapachu. TLC na elu krzemionkowym w ukadzie benzen (Rf=0.15-0.25) lub octan etylu-benzen 1:5 (Rf=0.7-0.75). Wywoanie przez spryskanie roztworem waniliny*. Plama karwonu barwi si na rowo. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. 2,4,6-TRIBROMOANILINA NH 2 NH 2 Br Br Br + 3Br 2 CH 3 COOH + 3HBr M.cz. 93,1 159,8 329,8
Substraty: Anilina 2,7 ml (2,8 g; 0,03 mola) Brom 4,6 ml (14,4 g; 0,09 mola) Kwas octowy lodowaty 20 ml Etanol lub metanol 15-20 ml Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! W kolbie trjszyjnej pojemno 100 ml zaopatrzonej w mieszado, wkraplacz i urzdzenie do absorpcji bromowodoru umieszcza si 2,7 ml wieo destylowanej aniliny (uwaga 1) i 10 ml lodowatego kwasu octowego (uwaga 2). Kolb chodzi si w ani z lodem i mieszajc wkrapla powoli roztwr 4,6 ml bromu (uwaga 3) w 10 ml lodowatego kwasu octowego. Do kocowego produktu dodaje si w razie potrzeby kilka kropel bromu, aby by on wyranie to zabarwiony. Mieszanin wylewa si nastpnie do 100 ml wody, sczy pod zmniejszonym cinieniem, przemywa starannie wod, dobrze odciska i suszy. Wydajno surowej tribromoaniliny o tt. 119-120C jest ilociowa. Surowy produkt krystalizuje si z metanolu lub etanolu (uwaga 4), otrzymujc produkt o tt. 120-122C. Uwaga l. Anilina jest siln trucizn. Dziaa trujco na czerwone ciaka krwi oraz na orodkowy ukad nerwowy. Uwaga 2. Pary kwasu octowego drani bony luzowe. Wylany na skr moe spowodowa przykre oparzenia. Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. Uwaga 3. Brom jest siln trucizn oddechow. Dziaa silnie rco. Cieky brom wywouje na skrze silne oparzenia. Uwaga 4. Metanol jest siln trucizn. Ponadto jego pary (jak rwnie i pary etanolu) tworz z powietrzem mieszanin wybuchow. Literatura: Arendt A., Koodziejczyk A.M., Sokoowska T.: wiczenia Laboratoryjne z Chemii Organicznej. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej, Gdask 1980, str. 92; Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 577; Wyodrbnianie alkaloidu - teobrominy z ziaren kakao
N N N O N O CH 3 CH 3 H
Teobromina (3,7-dimetyloksantyna, C 7 H 8 O 2 N 4 ) jest alkaloidem purynowym znajdujcym si midzy innymi w ziarnach kakao (ok. 1,8%). Wystpuje w rolinach przewanie obok kofeiny, np. w herbacie (ok. 52-krotnie wicej kofeiny ni teobrominy), kakao (ok. 9-krotnie wicej teobrominy ni kofeiny). Gorzka czekolada zawiera okoo 10 gramw teobrominy na kilogram, mleczna - okoo 5 gramw. W stanie czystym jest biaawym, gorzkim proszkiem o krystalicznej budowie. Teobromina ulega sublimacji w temperaturze 295C, jednoczenie w tej temperaturze ulega rozkadowi. Jest trudno rozpuszczalna w wodzie, natomiast dobrze rozpuszczalna w chloroformie oraz eterze. Dawniej teobromina bya stosowana w medycynie jako rodek nasercowy i moczopdny oraz w astmie oskrzelowej. Dziaa silnie diuretycznie i spazmolitycznie. Oglnie jej dziaanie jest zblione do kofeiny, ale duo sabsze. Teobromina wykazuje sabe dziaanie stymulujce, moe dziaa relaksujco i rozluniajco na minie. Teobromina jest szkodliwa dla niektrych zwierzt, miedzy innymi dla psw i koni
Wykonanie wiczenia
Wstp W celu pozyskania teobrominy z kakao stosuje si technik selektywnej ekstrakcji. Metoda ta wykorzystuje 1) zasadowy charakter alkaloidw 2) rozpuszczalno soli alkaloidw w wodzie oraz brak rozpuszczalnoci wolnych alkaloidw w zimnej wodzie, co pozwala oddzieli alkaloidy od towarzyszcych im substancji obojtnych lub kwasowych tj. wglowodany, wglowodory, aminokwasy, biaka, enzymy, garbniki, ywice, tuszcze, kwasy tuszczowe, witaminy, polifenole. W pierwszej fazie wyodrbniania alkaloidw surowiec rolinny poddaje si dziaaniu wodnych, gorcych roztworw zasad tj. wglanu wapnia lub wodorotlenku magnezu. Alkaloidy uwolnione z soli s ekstrahowane rozpuszczalnikiem organicznym. Czyst posta alkaloidw mona uzyska przeprowadzajc ich sublimacj, a w przypadku wikszych iloci krystalizacj.
Materiay i odczynniki: Kakao 5 g Tlenek magnezu 1,5 g Metanol 5 ml Chloroform 60 ml Woda
Wykonanie: W zlewce o pojemnoci 50 ml (100 ml) umieci 5 g kakao, 1,5 g tlenku magnezu, 10 ml wody i 5 ml metanolu. Mieszanin ogrzewa agodnie na czapie grzejnej, mieszajc bagietk tak dugo, a masa stanie si sucha (ok. 30-40 min). Mas tak przenie do kolby okrgodennej o pojemnoci 100 ml za pomoc 40 ml chloroformu, doda kamyki wrzenne, a nastpnie cao ogrzewa do wrzenia pod chodni zwrotn przez 30 min. Po tym czasie gorc mieszanin przesczy pod zmniejszonym cinieniem (sczenie na gorco). Osad rozkruszy, przenie do kolby i ponownie ekstrahowa 20 ml chloroformu i przesczy pod zmniejszonym cinieniem. Jeeli roztwory chloroformowe s zanieczyszczone ziarenkami kakao naley je ponownie przesczy. Chloroform zaty do objtoci ok. 5ml na wyparce obrotowej (przeprowadzi analiz TLC*) chloroform : metanol 85:15 ; Wizualizacja chromatogramu : lampa UV (254 nm) lub spryskanie pytki roztworem jodu w etanolowym roztworze jodku potasu* i po upywie 2 minut ponowne spryskanie roztworem 25% kwasu solnego i etanolu w stosunku 1:1 (v/v). Teobromina barwi si na kolor szaroniebieski). Mieszanin schodzi do temp. pokojowej i doda ok. 20 ml eteru etylowego (lub eteru naftowego). Pozostawi do krystalizacji. Mikrokrystaliczny osad sczy si na lejku i przemywa 5ml eteru. Otrzymuje si ok. 75 mg teobrominy.
* Chromatografia cienkowarstwowa (TLC) na elu krzemionkowym: R f = (chloroform : metanol 85:15) Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. TRIFENYLOMETAN CH 3 + CHCl 3 AlCl 3 + 3 HCl M.cz. 78,1 119,4 244,3
Substraty: Benzen bezwodny bez tiofenu 115 ml (100 g; 1,28 mola) Chloroform bezwodny 13 ml (20 g; 0,165 mola) Chlorek glinu 17,5 g (0,13 mola) Kwas solny st. 5 ml Etanol 50 ml Siarczan magnezu l-2 g Reakcj naley prowadzi pod wycigiem! Kolb trjszyjn pojemnoci 250 ml zaopatruje si w mieszado i sprawn chodnic zwrotn poczon z urzdzeniem do pochaniania gazw. W kolbie umieszcza si mieszanin 115 ml bezwodnego benzenu (uwaga 1) i 13 ml bezwodnego chloroformu (uwaga 2). Mieszajc dodaje si porcjami po okoo 3 g (co 5 minut) 17,5 g chlorku glinu (uwaga 3). Energiczne wydzielanie chlorowodoru nastpuje zaraz po dodaniu pierwszej porcji chlorku glinu i ciecz zaczyna wrze. Po cakowitym dodaniu chlorku glinu zawarto kolby ogrzewa si do wrzenia pod chodnic zwrotn w ani wodnej lub elektrycznej przez 30 minut. Po ochodzeniu mieszanin wylewa si ostronie do zlewki zawierajcej 120 g pokruszonego lodu i 5 ml stonego kwasu solnego. Warstw benzenow oddziela si, suszy siarczanem magnezu i oddestylowuje benzen. Pozostao destyluje si pod zmniejszonym cinieniem, zbierajc frakcj o tw. 190-215C/10 mmHg (13 hPa). Destylat krzepnie po ochodzeniu. Surowy trifenylometan krystalizuje si z okoo Opracowano na podstawie skryptu autorstwa Stefana Zawadzkiego i Karola Kocioka pt. "Laboratorium z chemii organicznej" wydanego w odzi w roku 2004 nakadem Politechniki dzkiej. czterokrotnej wagowo iloci etanolu. Tt. 92-94C, tw. 358-359C. Wydajno reakcji okoo 15 g (37%). Uwaga 1. Benzen ma wasnoci trujce i mutagenne. Uwaga 2. Chloroform posiada wasnoci nasenne i narkotyczne. Wdychany moe spowodowa ostre zatrucie. Uwaga 3. Chlorek glinu atwo reaguje z par wodn zawart w powietrzu wydzielajc silnie dranicy chlorowodr. Literatura: Vogel A.J.: Preparatyka Organiczna. Wyd. II, WNT, Warszawa 1984, str. 519;