UNIVERZITET U ZENICI

POLITEHNIKI FAKULTET
STUDENTI: Sulejmanovi Melisa
Sui Ajla
PREDMET: Ekonomika preduzea




SEMINARSKI RAD
Tema: Ekonominost














PREDMETNI NASTAVNIK:
prof dr. sc Hasan Mahmutovi

Zenica, maj 2014.
2

S A D R A J

1.UVOD .................................................................................................................................. 3
2.POJAM I ZNAAJ EKONOMINOSTI .......................................................................... 4
2.1. Naturalno izraavanje ................................................................................................... 5
2.2. Vrijednosno izraavanje ............................................................................................... 6
3.IZVORI EKONOMINOSTI .............................................................................................. 8
3.1.Interni izvori ekonominosti ......................................................................................... 8
3.2.Eksterni izvori ekonominosti ....................................................................................... 9
4.MJERENJE EKONOMINOSTI ...................................................................................... 10
5.SPROVOENJE PRINCIPA EKONOMINOSTI .......................................................... 13
6.USPOREIVANJE EKONOMINOSTI ......................................................................... 15
7. Z A K LJ U A K ............................................................................................................ 18
L I T E R A T U R A ............................................................................................................ 19











3

1.UVOD
Uspjeh u poslovanju se moe definisati sa razliitih gledita (ekonomsko, tehniko,
umjetniko...), pa u zavisnosti od toga moe se vrednovati uspjenost poslovanja. Gledajui
sa ekonomskog aspekta, ukoliko se ostvari ekonomski uspjeh, ekonomisti to smatraju kao
ekonominost koja predstavlja odnos izmeu reprodukcijiskih rezultata koja su neophodna
za njegovo ostvarenje. Da bi se ostvario cilj u preduzeu, odnosno to vei uspjeh,
poslovanje treba da se odvija prema privrednim principima. Za uspjeh poslovanja
preduzea trebalo bi da se mjerilima prate privredna ostvarenja kao i ostvarnje uspjeha
poslovanja preduzea. Uglavnom se razmatraju tri mjerila poslovanja preduzea:
ekonominost, rentabilnost i produktivnost. U ovom seminarskom radu emo se fokusirati
na ekonominost rada, kao jednog vrlo bitnog ekonomskog principa reprodukcije.
Vrlo je bitno to jasnije postavljanje i definisanje mjerila uspjenosti, istraivanje metoda
koje odgovaraju za odreena mjerila uspjenosti te primjenjivanje u praksi, zatim
usporeivanje faktora uspjenosti u odnosu na plan, vrijeme i pronalazak faktora koji utiu
na ostvarenje pojedinih mjerila uspjenosti, dakle, sve to u u cilju ostvarenja to boljeg
uspjeha u preduzeu. Kod svakog mjerila moe se pratiti: efekat koji pokazuje koliko je
ostvareno uinaka na jedinicu elemenata radnog procesa, tedljivost pokazuje koliko je
utroeno elemenata radnog procesa za ostvarenje jedinice uinka.
Pouzdanu ocjenu uspjenosti poslovanja preduzea moe se dobiti ako se pokazatelji
uspjenosti meusobno usporede: planskim usporeivanjem usporeuju se ostvareni i
unaprijed predvieni pokazatelji, vremenskim usporeivanjem usporeuju se ostvareni
pokazatelji u odreenom vremenskom periodu i ostvareni pokazatelji poslovanja u baznom
ili nekom drugom prethodnom razdoblju.
4

2.POJAM I ZNAAJ EKONOMINOSTI
Za razliku od reprodukcije, ekonominost je sloen pojam zbog racionalnijeg koritenja
rada te rada koji ulazi u sastav reprodukcije u obliku predemta i sredstava za rad. To znai
da se ona odnosi na racionalnije troenje koje upuuje na internu ekonomiju, proizvodnju i
reprodukciju.
Dakle, princip ekonominosti doprinosi ostvarenju osnovnog principa reprodukcije a to je
da se sa to manje ulaganja ostvari to vei uinak. Ekonominost, zbog odravanja odnosa
proizvodnje prema ukupnim trokovima, predstavlja jednu vrlo bitnu i iroku znaajku
ekonomske uspjenosti poslovanja preduzea.
Smisao ekonominosti predstavlja uviaj mjesta kod kojih se ekonominost ne sprovodi,
uzroka i kvantiteta kretanja ekonominosti, zbog njezinog nepotpunog sprovoenja.
Zahtjev ekonominosti je dakle, da se obim proizvodnje maksimizira sa datim trokovima,
odnosno da se dati obim proizvodnje ostvari sa minimalnim trokovima, odnosno da se
proizvodnja ostvari sa to manjim troenjem elemenata proizvodnje.
Na osnovu toga ekonominost se moe posmatrati kao naturalno izraena i kao finansijski
izraena ekonominost.
Ekonominost gledajui s naturalne strane, formira se prilikom troenja materijala za rad i
radne snage. Osnovni dio tih troenja odvija se u proizvodnim pogonima.
Gledajui posmatrana troenja s finansijske strane, oni se naravno svode na trokove.
Trokovi su jednaki umnoku elemenata proizvodnje i cijena kojim su odreeni ti trokovi.
Dakle, visina trokova u sadraju ekonominosti zavisi kako od veliine utroaka tako i od
visine cijena kojom se odreuju trokovi.
Takoer ekonominost se izraava i kao odnos
1
inputa i
2
outputa te podrazumijeva koliinu
tedljivosti prilikom ostvarivanje rezultata.Ovakav nain predstavlja mjerilo za uspjenost u
poslovanju.Ekonominost preduzea zavisi uglavnom od produktivnosti inputa ali i od
cijene te se jo naziva ekonomska (trokovna efikasnost).
3
Optimalnom kombinacijom svih
elemanata koji djeluju na ekonominost poslovanja, utjee se na dobar rezultat. Npr. u
praksi rad se zamjenjuje mainama i to utjee na trokove rada (plate radnika) te poveanje
trokova, sredstava za rad (amortizaciju, odravanje i sl.)


1
Inputi faktori proizvodnje (sredstva za rad,predmeti rada,radna snaga)
2
Outputi rezultati proizvodnje,gotovi proizvodi ili usluge
3
http://bs.scribd.com/doc/48216250/Seminarski-Ekonomi%C4%8Dnost
5

4
Proizvodno-tehniki efikasna kombinacija inputa omoguava da se zadri isti obim
prizvodnje bez smanjenja koliine bilo kojeg inputa, a samo 1 od tih kombinacija je
istovremeno i ekonomski efikasna ili optimalna, jer omoguava da se dati obim proizvodnje
proizvede sa minimalnim trokovima ili da se sa datim trokovima proizvede maksimalni
obim proizvodnje.
min UT = C
L
L + C
K
K za dato: Q = f (L, K)
ili max Q = f (L, K) za dato: UT = C
L
L + C
K
K ,gdje je:
UT ukupni trokovi
C
L
cijena rada
C
K
cijena kapitala Q OP(obim proizvodnje)
Q = f (L, K) ukupan proizvod ili proizvodna funkcijaja preduzea
K koliina kapitala
L koliina rada.

2.1. Naturalno izraavanje
5
Sa stanovita fizikog troenja elemenata proizvodnje tj. ako se shvata kao zahtjev da se
odreena proizvodnja (Q) ostvari sa to manjim utrocima elemenata proizvodnje
materijala (M) ,sredstava za rad (I) i radne snage (L)- ekonominost e biti :



U zavisnosti od toga da li e ekonominost utroka biti vea ili manja, niz faktora moemo
podijeliti na:
1. Objektivne faktore
2.Subjektivne faktore
Objektivni faktori mogu biti drutvene i tehnike prirode i odnose se na troenje
elemenata proizvodnje u preduzeu. Drutveni faktori se odnose na utroak elemenata

4
http://bs.scribd.com/doc/48216250/Seminarski-Ekonomi%C4%8Dnost
5
. Berberovi I M. unji-Beus Ekonomika preduzea,2005
L I M
Q
E

6

proizvodnje u konkretnom preduzeu koji su u vezi sa privrednom strukturom zemlje,
razvijenou saobraajnih mrea i sl.
Utjecaj tehnikih faktora je dosta jai od utjecaja drutvenih faktora. Oni najneposredniji
utjeu na sami proces troenja elemenata proizvodnje i predstvaljaju uslove proizvodnje.
6
Ti faktori su :
Karakteristike proizvoda,
Karakteristike tehnolokog procesa,
Karakteristike sredstava za rad,
Karakteristike materijala,
Uslovi rada,
Vidovi organizacije proizvodnje i
Nivo organizacije.
Pri dejstvu ovih faktora, troenje elemenata u procesu proizvodnje bie izraena
minimalnim utrocima za dobijanje konkretnog proizvoda.
2.2. Vrijednosno izraavanje
7
Cjenovni izraz ekonominosti glasi :



gdje je :
Cm-cijena materijala
Ci-cijene sredstava za rad
Cl-zarade po jedinici rada
Ako se i proizvedena koliina izrazi svojom vrijednou ,tada e ekonominost biti :

6
. Berberovi I M. unji-Beus Ekonomika preduzea,2005

7
. Berberovi I M. unji-Beus Ekonomika preduzea,Svjetlost,Sarajevo,2005
l i m LC IC MC
Q
E

7



gdje su:
Tm=M Cm = trokovi materijala
Ti=I Ci = trokovi sredstava za rad
Tl=L Cl = trokovi radne snage

8
Ekonominost dakle zavisi od:
- visine utroka elemenata proizvodnje
- kretanja cijena sredstava za proizvodnju (Cm,Ci) i zarada(Cl).
9
Cijene sredstava za proizvodnju mjenjati e se pod dejstvom:
1.Trinih faktora i
2. Organizacionih faktora
Cijene po kojima se nabavljaju sredstva za proizvodnju mogu biti:

Trine cijene ili
Nabavne cijene,koje odstupaju od trinih nanie ili navie.




8
Berberovi I M. unji-Beus Ekonomika preduzea,Svjetlost,Sarajevo,2005
9
Berberovi I M. unji-Beus Ekonomika preduzea,Svjetlost,Sarajevo,2005


l i m T T T
V
E

8

3.IZVORI EKONOMINOSTI
Razlikujemo interne i eksterne izvore ekonominosti. Interni izvori poveavaju optimalnu
iskoritenost kapaciteta te nastaju kao rezultat poveanja veliine kapaciteta i preduzea.
Eksterni izvori se odnose na utedu trokova koja je bitna za odluku o lokaciji preduzea
radi utede.
3.1.10Interni izvori ekonominosti su :
proizvodno-tehnike ekonomije
prodajno-marketinke ekonomije
ekonomije nabavke
ekonomije skladitenja i transporta
upravljake ekonomije
finansijske ekonomije
ekonomije zbog redukcije rizika i neizvjesnosti
ekonomije irine.
Proizvodno-tehnike ekonomije-smanjuju trokove prilikom poveanja veliine kapaciteta
ili preduzea. Izvori su: ekonomija rada, tehnika ekonomija i ekonomija zaliha.
Prodajno-marketinke ekonomije-predstavljaju smanjenje trokova uslijed ekonomisanja
marketinga i prodaje. Izvori su: ekonomija reklame i promocije.
Ekonomija nabavke- predstavlja smanjenje trokova uslijed ekonomisanja u nabavci. Izvori
su: ispitivanje izvora ponude, izbor dobavljaa, dugoroni aranmani sa dobavljaima,
optimalna koliina nabavke i sl.
Ekonomija skladitenja i transporta- se odnosi na smanjenje trokova uslijed poveanja
veliine preduzea. Izvori se: poveanje postojeeg skladita, odnos povrine i zapremine
skladita, udaljenost, koritenja sopstvenih transportnih sredstava.

10
http://bs.scribd.com/doc/141099374/48216250-Seminarski-Ekonomi%C4%8Dnost
9

Upravljake ekonomije- se odnose na smanjenje trokova uslijed ekonominosti
upravljanja. Izvori su: primjena naunih metoda, tehnika upravljanja, automatizacije
upravljanja i sl.
Finansijske ekonomije- odnose se na smanjenje trokova uslijed ekonominosti u izvorima
finansiranja (kredit,akcije i sl.)
Ekonomije zbog smanjenje rizika i neizvjesnosti se uglavnom odnose na velika
preduzea. Rizici mogu biti: rizik prilikom promjene cijena inputa, tehnoloki rizik zbog
promjene maina (tehnologija), trini rizik i sl.
Ekonomije irine nastaju kao rezultat ekonominosti trokova proizvodnje vie proizvoda
nego kada bi se proizvodili pojedinano.
3.2.Eksterni izvori ekonominosti
Prilikom nagle promjene cijena inputa to vrlo znatno utjee na ekonominost.
Ekonomija gustine- nastaje uslijed poveanja koliine potroaa na nekom geografskom
podruju i to je rezultat privrednog razvoja urbanizacije.
Prednosti laki transport, bolja komunikacija,bolje obrazovanje i sl.





10

4.MJERENJE EKONOMINOSTI
Mjerenje ekonominosti moe biti naturalno i vrijednosno. Pri koritenju naturalnog
mjerenja, ekonominost e se izraavati kao odnos:

E ekonominost
Q-ostvareni uinci
T-utroeni elementi proizvodnje

Odnos izmeu vrijednosti proizvodnje i trokova predstavlja ekonominost i kao rezultat
izraava se stepenom odnosno koeficijentom ekonominosti.
11
Koeficijent moe biti :
e>1 -poslovanje je ekonomino
e<1 -poslovanje je neekonomino
e=1 -poslovanje na granici ekonominosti.
Formula reciprone ekonominosti izraava stepen tedljivosti i izraunava se na slj. nain:



T-utroeni elementi radnog procesa
Q-ostvareni uinci


11
http://studenti.rs/skripte/ekonomija/produktivnostekonomicnost-i-rentabilnost/
T
Q
e
Q
T
r
e

11

Preraunavanje naturalno iskazane uinke i utroke elemenata radnog procesa u vrijednosni
izraz, vri se na sljedei nain odgovarajuim cijenama:




Ako se uinak i utroak mnoi sa cijenama dobije se vrijednost proizvodnje umjesto
uinaka a umjesto utroaka - trokovi.
Ostvareni uinci x cijene = vrijednost proizvodnje
Utroeni elementi radnog procesa x cijena = trokovi.

12
Poveanje ekonominosti se moe postii:
Poveanjem koliine uinaka uz nepromijenjene trokove
Ostvarenjem veih prodajnih cijena proizvoda i usluga
Smanjenjem koliine elemenata radnog procesa (smanjenje kvara, loma, rasipa
materijala, izradi i kontroli normativa utroaka sirovina i materijala i sl.)
Niim nabavnim cijenama elemenata radnog procesa.

Uinci i trokovi se mogu izraziti po stvarnim (tekuim) ili stalnim cijenama.
Ukoliko izraava po stvarnim cijenama izraeno je vrijednosno obiljeje jer se
ekonominost mjenja i pod utjecajem promjene cijena.


12
http://studenti.rs/skripte/ekonomija/produktivnostekonomicnost-i-rentabilnost/
trokovi
e proizvodnj vrijednost
e
_

e proizvodnj vrijednost
trokovi
r
e
_

TC
TR
T
C
e
12

C=ostvareni uinci x tekue cijene
T=utroeni elementi x tekue cijene
Odnos izmeu prihoda i trokova predstavlja vrijednosno izraenu ekonominost. Pilikom
preraunavanja iz naturalnog u vrijednosni uzimaju se stalne cijene dok mjerenje
ekonominosti sadrava oznaku koliinskog mjerenja.



Dakle ovaj odnos moe posluiti kao sagledavanje ekonominosti napora rada radnika u
preduzeu, to prua podatke o ekonominom koritenju elemenata radnog procesa.

13
Tako izraena ekonominost:
prua sliku napora radnika u odnosu na prethodni period
slui za provjeravanje planskih zadataka preduzea.



13
http://bs.scribd.com/doc/48216250/Seminarski-Ekonomi%C4%8Dnost
cijene e sta elementi utroeni
cijene e sta u kol
e
_ ln _
_ ln . .

13

5.SPROVOENJE PRINCIPA EKONOMINOSTI
Ekonominost kao princip reprodukcije ne podrazumijeva apsolutnu tednju nego da se uz
to manje trokove proizvodnje ostvari proizvedena vrijednost. Da bi se eliminisala
odstupanja izmeu potrebnih i stvarnih utroaka preduzimaju se mjere u vezi sa utrocima
elemenata proizvodnje, to podrazumijeva princip ekonominosti. Odstupanja se uglavnom
manifestuju u obliku kvara, poveanog troenja materijala, loma ili poveanog intenziteta
habanja sredstava za rad.
14
Ekonominost troenja zavisi od :
Drutveno uslovljenih troenja elemenata proizvodnje ,
Tehnikih uslovljenih troenja elemenata proizvodnje,
Drutveno uslovljenih cijena sredstava za proizvodnju i zarada radnika,
Organizaciono uslovljenih troenja elemenata proizvodnje,
Organizaciono uslovljenih cijena sredstava za proizvodnju i zarada radnika.
Za drutveno uslovljavanje troenja elemenata - proizvodnje uglavnom zavise od
privredne structure zemlje i ostalih drutvenih uslova proizvodnje. Ovi uslovi se ne
mjenjaju i niko ne moe bitno da utjee na njihovu izmjenu u smislu u kojem to
odgovara ekonomiji preduzea.
Tehniki elementi koji uslovljavaju troenja predstavljaju sastavni dio ekonomije
preduzea. Ovdje postoji mogunost da uprava utjee na formiranje i karakter ovih
tehnikih faktora (veliinu elemenata, njihovim karakteristikama, kapaciteta).
Na trine cijene sredstva za proizvodnju preduzee utjee samo kao jedan od vie ili
jedan od mnogih uesnika u tranji. Iz toga se zakljuuje da uprava ne moe da utjee
na ekonominost poslovanja.
Organizaciono uslovljavanje troenja elemenata proizvodnje odnosi se na utjecaj na
karakter i razmjere djelovanja preduzea na ekonominost.

14
Berberovi i M. unji-Beus Ekonomika preduzea,2005
14

To su: pravilno odravanje maina, racionalno iskoritavanje alata, pribora, normalno
iskoritavanje radne snage, pravilno i potpuno koritenje kapaciteta itd. U cilju
podizanja ekonominosti najodgovorniji su tehniki kadrovi u preduzeu.
Nabavna sluba doprinosi ekonominosti na taj nain to se ispituju trine
mogunosti,prati se kretanje cijena i sredstava na tritu.















15

6.USPOREIVANJE EKONOMINOSTI
Kvalitet ekonomije poslovanja moe se pouzdano ocjeniti usporeivanjem na temelju
koeficijenata uspjenosti. Dakle, potrebno je usporeivati ekonominost u ostalim
preduzeima, odnosno s prosjekom preduzea u odnsu na plan u toku razliitog
vremenskog razdoblja. Vrlo je bitno da se vodi rauna o utjecaju koji na ekonominost
posjeduju koliinske promjene, promjene cijena.
Razlikujemo:
Usporedbu planirane i ostvarene ekonominosti
Vremenska usporedba ekonominosti poslovanja
Prostorna usporedba poslovanja.
Usporedba planirane i ostavrene ekonominosti
Odvojeno se posmatraju utjecaji koji nastaju kao posljedica koliinskih promjena
utjecaja i promjena cijena te se i ostvarena ekonominost moe usporeivati s
planovima. Zbog toga se izraunava :
Planirana ekonominost,
Ostvarena koliinska i vrijednosna ekonominost.
Na osnovu izraunate koliinske ekonominosti, preduzee kontrolie izvrenje internih
zadataka. Na osnovu izraunate vrijednosne ekonominosti se ocjenjuje kakav je odnos
izmeu ostvarene koristi i uinjenih rtava to predstavlja posljedicu pored
zalaganja radnika i vanjske uslove privreivanja.
Vremenska usporedba ekonominosti poslovanja
Tom usporedbom se ocjenjuju dinamike ostvarne ekonominosti u preduzeu. U toku
proizvodnje utroci i uinci se mjenjaju pod utjecajem ranih faktora ( cijene inputa,obim
i asortiman proizvodnje). Ukoliko doe do razliitih rijeenja, preduzee treba da
16

pristupi analizi uzroka te situacije te se rauna dinamika ukupne i djelomine
ekonominosti.
Prostorna usporedba poslovanja
Tu se usporeuje ekonominost poslovanja razliitih preduzea. Do zakljuka, kakva je
ekonominost poslovanja pojedinog preduzea u odnosu na ostala preduzea u
odreenoj privrednoj grani, dolazi se putem indeksa ekonominosti poslovanja (koji su
iskazani stavljanjem u odnos ekonominosti pojedinih preduzea).
Cilj usporedbe trokova je saznanje o tome ta konkurenti rade bolje ili drugaije i
prepoznavanje oblasti u kojoj preduzee zaostaje za konkurentima.
Primjeri ekonominosti iz prakse
Primjer 1.
Preduzee je ostvarilo sljedee poslovne rezultate:
1. proizvedeno 400 tona proizvoda
2. Normativ utroka po toni:
- 400 kg sirovine A po cijeni od 0,5 KM/kg
- 800 kg sirovine B po cijeni od 0,35 KM/kg
- ostale sirovine i materijali 98 KM/kg
- elektrina energija 320 kWh po 0,80 KM/kWh
3. Ostali trokovi 203.200 KM
4. Proizvodi su prodati po cijeni od 1.500 KM/tona


17

Izraunati ekonominost preduzea!
E = C/T
C = Cq x Q = 400 x 1.500 = 600.000 KM T=?
400 x 0,5 x 400 tona = 80.000 KM
800 x 0,35 x 400 tona = 112.000 KM
98 x 400 tona = 39.200 KM
320 x 0,8 x 400 tona = 102.400 KM
Ostali trokovi = 203.200 KM
Ukupni trokovi = 536.800 KM
E = 600.000 / 536.800 = 1,12 KM prihoda po 1 KM troka.
Primjer 2.
Hotel A je tokom prvog tromjeseja ostvario 1000 noenja u vrijednosti od 150 000 KM, a
uz trokove od 120 000 KM. U drugom tromjeseju ostvareno je noenja u vrijednosti od
170 000, uz isto toliko trokova, a u treem tromjeseju vrijednost noenja je iznosila 140
250 KM, a trokovi su bili 150 000 KM. Izrainati koeficijent ekonominosti za sva tri
perioda!
Ekonominost se izraunava po formuli:
a) Prvo tromjeseje
e1 = 150 000 / 120 000 = 1,2 PODUZEE POSLUJE EKONOMINO
b) Drugo tromjeseje
e2 = 170 000 / 170 000 = 1 PODUZEE POSLUJE NA GRANICI EKONOMINOSTI
c) Tree tromjeseje

e3 = 140 250 / 150 000 = 0,935 PODUZEE POSLUJE NEEKONOMINO

18

7. Z A K LJ U A K
Poznato je da se danas preduzea organizovanje preduzea zasnivaju na ekonomskim
principima i zakonitostima. Ti principi i zakonitosti se ispoljavaju na taj nain to e se
stvarati vee proizvodne vrijednosti od utroene. Samim tim se dolazi do zakljuka da
preduzea kao ekonomski subjekti, prilikom svog poslovanja treba da ostvare vee rezultate
od ulaganja. Efikasna preduzea istovremeno uspjevaju da ostvare svoj cilj i na nain
podmirivanja svojih irih i ekonomskih potreba. Dio tih potreba se podmiruju i na tritu i
time stvaraju svojim zakonitostima konkurentsku poziciju svakog preduzea na tritu.
Znaaj ekonominosti se naravno ogleda u smanjivanju trokova u preduzeu. Predstavlja
dakle smanjenje kotanja proizvoda i usluga. Prilikom smanjenja cijena na tritu dolazi do
poveanja konkurencije preduzea i svaka mogunost da se smanje pojedine cijene na
tritu. Na osnovu toga tj. smanjenjem cijena dolazi do poveanja potronje te se na jedan
nain u veim mjerama podmiruju potroai, i time se postie jadan od osnovnih ciljeva
preduzea.
Ukoliko je poveana potronja, dolazi do uslova i za veu proizvodnju te utjee i na
razvitak preduzea.
Na ovaj nain sa sigurnou se moe rei da ekonominost na vie naina utjee na kvalitet
ekonomije poslovanja preduzea, njegov stepen razvoja i usluga na tritu.













19

L I T E R A T U R A
unji-Beus Mira;Berberovi efkija, Ekonomika preduzea, Svjetlost, Sarajevo
2005
http://bs.scribd.com/doc/48216250/Seminarski-Ekonomi%C4%8Dnost
http://bs.scribd.com/doc/141099374/48216250-Seminarski-Ekonomi%C4%8Dnost
Mikroekonomija, doc. Dr. Milenko Stani,Banjaluka,2007.godina
Nikoli Nenad, Popularni ekonomski rjenik, Zavod za izdavanje udbenika,
Sarajevo, 1973.