WARSTWY ODDZIELAJCE ORGANIZM OD RODOWISKA ZEWNTRZNEGO
* bezkrgowce okryw ciaa chronic gbiej pooone narzdy tworzy nabone !e"no#a$%&#o#', czsto wytwarzajcy o%($e ()&')*+), - jest bardzo dobrze rozwinity u stawonogw (wz!ocniony b,aa-,, ./,&'n0 oraz %o*a-, #a1n,a tworzy zewntrzny szkie"et cakowicie nieprzepuszcza"ny d"a wody) - nabonkowy #ad paszcza wikszo$ci !iczakw wytwarza ochronn -)%2*+ * krgowce (w ty! czowiek) - najbardziej sko!p"ikowany rodzaj powoki %($a 3 ro$"iny a) $'2o"e$-a zewntrzna warstwa ochronna -o"'./ o$2en, b) e1,"e$-a ywa tkanka okrywajca *,4.,e , -o"e o"'5, - zbudowana jest z ,*) $o"2a!(# o-($e, w ty! tworzcych a1a$a&' %21a$o#e - u!o"iwia #'-,an+ 5a2o#0 - 1$2e1)%2.2a 1$o-,en,o#an,e 4#,e&*ne niezbdne ko!rko! !ikiszowy! do #otosyntezy (wikszo$% ko!rek epider!y nie !a ch"orop"astw) - zewntrzna powierzchnia ko!rek epider!y pokryta jest warstw sabo przepuszcza"n d"a pary wodnej )&')*0 (jej skad che!iczny jest od!ienny ni kutyku"i bezkrgowcw) - epider!a cz$ci ro$"in wytwarza #'%1e.!a*,2o#ane #'$o%&, rnego rodzaju #o%, !ogce z!niejsza% transpiracj (np& tworzce kutner) "ub o*.e penice #unkcje ochronne c) o$o#,.a okrywa %&a$%2e o"'5, , o$2en,e ro$"in o wtrny! przyro$cie na grubo$% ZMIENNOCIE6LNO7 * te!peratura ciaa organiz!u z!iennociep"nego z!ienia si wraz z te!peratur otoczenia * pazy i gady STA8OCIE6LNO7 * organiz! staociep"ny przez cay rok, !i!o z!ian te!peratur $rodowiska, utrzy!uje wysok, prawie sta te!peratur ciaa * ptaki, ssaki, czowiek * wy!aga istnienia zoonych !echaniz!w ter!oregu"acyjnych * w %&$e9,e o-9o$&) &e$-,.2ne5o ('() '*)) nasz organiz! ponosi naj!niejsze +koszty, utrzy!ania staej te!peratury ciaa - zbyt niska te!peratura * na chwi"owy spadek te!peratury nasz organiz! reaguje +gsi skrk, (szcztkowy !echaniz! stroszenia wosw), zwenie! naczy- krwiono$nych skry i drenie! !i$ni (&e$-o5ene2a "$:en,o#a) * je$"i bdzie!y duej znajdowa"i si w obnionej te!peraturze, nasz organiz! przyspieszy +wytwarzanie ciepa, przez podniesienie te!pa !etabo"iz!u, !&in& dziki zwikszeniu pozio!u hor!onw tarczycy (&e$-o5ene2a be2"$:en,o#a) * zbyt niska te!peratura doprowadzi do /,1o&e$-,, (obnienie ciepoty ciaa) i $!ierci z wychodzenia * na niewie"ki wzrost te!peratury powyej stre#y ko!#ortu organiz! reaguje rozszerzenie! skrnych naczy- krwiono$nych, pogbienie! oddechw i nieznaczny! wzroste! te!pa pracy serca * nastpnie nastpuje wz!oone wydzie"anie potu * w suchy! i gorcy! powietrzu przez skr i z puc !ona straci% nawet ." wody w cigu h * !oe to doprowadzi% do nad!iernego odwodnienia organiz!u * utrzy!ywanie si bardzo wysokiej te!peratury zewntrznej prowadzi z czase! do zaa!ania zabezpiecze- ter!icznych, /,1e$&e$-,, (przegrzania) i $!ierci * wz!oone wytwarzanie "ub straty ciepa zwizane s z aktywno$ci o$rodkw z"oka"izowanych w 1o"#25($2), okre$"anych jako o4$o", &e$-o$e5)*a.'!ne oraz pooonego w 4$("-(25o#,) o4$o"a "$:en,a -,+4n, %2,e*e&o#'./ 6ODSTAWY ;IGIENY SKRY a) &$0"2, -o"2,e<.2' * powstaje przez nad!iern aktywno$% gruczow ojowych i potowych powodowan z!iana!i hor!ona"ny!i * dochodzi do zaczopowania porw skry przez tzw& zaskrniki utworzone z oju i !artwych ko!rek skry * z!iany trdzikowe zwikszaj podatno$% skry na in#ekcje (nie na"ey wyciska% zaskrnikw) * stosuje si preparaty wysuszajce i oczyszczajce * uporczywy trdzik wy!aga zastosowania antybiotyku (konieczna konsu"tacja z der!ato"ogie!) b) 1,e*+5na.!a %($' * codzienne !ycie * stosowanie odpowiednich kos!etykw pie"gnujcych skr c) 1$o-,en,o#an,e U= * szkod"iwe d"a zdrowia * na"ey stosowa% kos!etyki chronice skr przed szkod"iwy! wpywe! nad!iernego opa"ania * szczeg"nie naraone na szkod"iwy wpyw pro!ieniowania /01 i /02 s osoby z jasn karnacj * intensywne opa"anie prowadzi do powstania oparze- skry, wywouje jej przedwczesne starzenie si, a niekiedy take z!iany nowotworowe * niewie"ka i"o$% !e"aniny w skrze !a swoje za"ety * w okresie jesienno-zi!owy! ko!rki skry osb z bardzo jasn karnacj atwiej przeksztacaj prekursor wita!iny 3 w jej ostateczn #or! d) 2-,an' ba$#n,o#e * na og nieszkod"iwe * cz$% z nich !oe u"ec zezo$"iwieniu prowadzce!u do rozwoju .2e$n,aa 2o4*,#e5o SKRA BUDOWA Na%($e * wodoszcze"na warstwa oddzie"ajca tkanki naszego ciaa od otoczenia * zbudowany z tkanki nabonkowej wie"owarstwowej paskiej * z naskrka powstaj "iczne #'&#o$' $o5o#e4 sier$%, rogi i pazury (pazy, gady), dziub, uski, pira (ptaki) paznokcie, wosy (czowiek) S($a #a4.,#a Wa$%&#a 1o"%&a#o#a * ochrona ciaa przed utrat wody * ochrona przed uraza!i !echaniczny!i * ochrona przed uraza!i ter!iczny!i * ochrona przed uraza!i che!iczny!i * ochrona przed uraza!i $wiet"ny!i * ochrona przed wnikanie! drobnoustrojw chorobotwrczych, np& wirusw, bakterii oraz grzybw * ochrona cz$ciowa przed wpywe! pro!ieniowania u"tra#io"etowego * #unkcje czuciowe odbir in#or!acji ze $rodowiska zewntrznego * wydzie"anie rnych substancji * #unkcja oddechowa u gadw * cznotkankowa, wie"owarstwowa * znajduje si tu duo wkien ko"agenowych, ktre nadaj jej e"astyczno$% i wytrzy!ao$% !echaniczn * znajduj si tu "iczne naczynia krwiono$ne i zako-czenia nerwowe, !i$nie i ko!rki barwnikowe (!e"atocyty) * zako-czenia nerwowe zapewniaj !&in& czucie dotyku, ucisku, zi!na, ciepa oraz b"u * zanurzone tu s wosy oraz gruczoy ojowe i potowe * (! wydzie"ina gruczow ojowych, natuszcza naskrek i wosy * 1o& wydzie"ina gruczow potowych, skada si gwnie z wody z pewn i"o$ci ch"orku sodu i !ocznika, wydzie"anie potu zwizane jest z ter!oregu"acj oraz !echaniz!a!i obronny!i * "inie papi"arne rzdy charakterystycznych i niepowtarza"nych wzorw wynioso$ci skry wa$ciwej (brodawek skrnych), badanie! i porwnywanie! "inii papi"arnych d"a ce"w po"icyjnych zaj!uje si dakty"oskopia * gbsza, * sta"e zachodz tu intensywne podziay ko!rkowe (!itozy), powstajce ko!rki wypychaj starsze ku grze * niektre ko!rki tej warstwy produkuj rwnie -e*an,n+ (brzowy barwnik chronicy przed wpywe! pro!ieniowania /0 Wa$%&#a $o5o#a * zewntrzna * ko!rki wypychane z warstwy podstawowej stopniowo u"egaj tu rogowaceniu (produkuj kreatyn), obu!ieraj i zuszczaj si * warstwa ta wytwarza "iczne gruczoy4 4*)2o#e (ryby, pazy), !a"o#e (gady, pazy), )1$o#e (ptaki), 1o&o#e, o!o#e, -*e.2ne >%)&o#e przeksztacone gruczoy potowe), #onne (ssaki) 6o"%($na &ana &)%2.2o#a * zanurzone s tu cz$ciowo wosy, gruczoy ojowe i potowe ?UNKCJE * #o% ochrona, obrona, izo"acja skry * ba$#n, ochrona przed dziaanie! pro!ieniowania /0 * .,ao "o&'o#e odbieranie wrae-, np& ciepo, zi!no, grupa nerww skoncentrowana w jedny! !iejscu * 5$).2o o!o#' wydzie"ina chroni przed pkanie! i wysychanie! * -,+%,e< 1$2'#o%o#' skurcz powoduje tzw& gsi skrk * 5$).2o 1o&o#' wydzie"anie potu, ochodzenie * ne$# przekazywanie in#or!acji * na.2'n,e $#,ono4ne odywianie skry * &ana &)%2.2o#a izo"acja ter!iczna Ro*a &e$-o$e5)*a.'!na sko!p"ikowany rodzaj powoki oddzie"ajcy organiz! od $rodowiska zewntrznego, nie jest rwno!iernie roz!ieszczona, twardsza na stopach, a cie-sza na gowie&