DENEY 1 : ZAMANLA DEĞİŞEN GERİLİM DALGA ŞEKİLLERİNİN

OSİLOSKOP ÜZERİNDEN ÖLÇÜLMESİ

AMAÇ : Bu deney, sinyal üreteci yardımıyla üretilen çeşitli değişken işaretlerin

osiloskop üzerinden gözlemlenmesini ve değerlendirilmesini amaçlamaktadır.

ARAÇLAR&ELEMANLAR:

1- Sinyal üreteci
2- Osiloskop
3- Multimetre

DENEYİN YAPILIŞI:

1- Osiloskop ile DC gerilimin ölçülmesi:

- Osiloskop üzerindeki AC-GND-DC anahtarını GND konumuna alındı,

- Osiloskop ekranında görülen gerilim çizgisini x-pos ve y-pos düğmeleriyle
“0” konumuna getirildi,
- AC-GND-DC anahtarını DC konumuna alındı,
- DC gerilim kaynağının + 5 V ‘luk çıkışından gerilim alındı ,
- Osiloskop DC kaynağa bağlandı,
- VOLTS/DIV tuşunu 5 V konumuna getirildi bu sayede gerilim değeri
osiloskop ekranında tam 0 çizgisinin 1 kare üzerinde olmuş oldu,

ŞEKİL 1.1

1
 ŞEKİL 1.2 ŞEKİL 1.3

ŞEKİL 1.1 de laboratuarda yapılan deneyin bilgisayar ortamındaki simülasyonu

görünmektedir. Laboratuarda ki ölçüm değerinin aynısı simülasyonda da
görünmektedir. Şekil 1.2 de DC gerilim değerini multimetrenin DC kademesinde
ölçülmesi görünmektedir. Şekil 1.3 de DC gerilim değerini multimetrenin AC
kademsinde ölçülmesi görünmektedir.

DC gerilimin Vm değerinin hesaplanması:

DC gerilimde Vm değeri ölçülen gerilime eşittir.

2- Osiloskop ile sinüsoidal işaretin ölçülmesi:

- AC-GND-DC anahtarını AC konumuna alındı,

- Sinyal üretecinin dalga şekli sinüs olarak seçildi ve frekansı 400 Hz olarak ayarlandı,
genliği 5 V olarak ayarlandı,
- Osiloskop sinyal jeneratörüne bağlandı,
- Sinyalin görüntüsü osiloskopun VOLT/DIV ve TIME/DIV komütatörleri ile
ayarlanarak aşağıdaki görüntü elde edildi,

ŞEKİL 2.1

2
 ŞEKİL 2.2

ŞEKİL 2.3 ŞEKİL 2.4

Şekil 2.1 de laboratuarda yapılan deneyin bilgisayar ortamındaki simülasyonu

görünmektedir. Laboratuar ortamındaki sinyal şeklinin aynısı simülasyonda da
görünmektedir. Şekil 2.2 de ise sinüs dalga şeklinin daha detaylı görüntüsü
görülmektedir. Şekil 2.3 de sinüs sinyalinin genlik değerinin multimetre ile ölçülmesi
görünmektedir. Multimetreler AC kademede RMS yani etkin değeri ölçtüklerinden
normalde tepeden tepeye olan genlik değeri yani 10 Voltu değil de bu tepeden
tepeye olan değerin RMS yani etkin değerini göstermektedir. Birazdan RMS
değerlerin hesaplanması yapılacaktır. Şekil 2.4 de ise sinüs işaretin multimetrenin DC
kademesindeki ölçümü görünmektedir. Multimetreler DC kademede ortalama değer
ölçerler bundan dolayı DC kademede gerilim değeri 0V seviyelerinde olmaktadır.

3
RMS değer hakkında biraz bilgi vermek gerekirse;
Alternatif bir akımın RMS değeri sabit bir direnç yükünden geçen ve aynı miktarda
ısı enerjisi üreten DC akımın değerine eşittir. RMS Karesel Ortalama Değer (Root
Mean Square) anlamına gelir ve Etkin Değer, Efektif Değer olarak da isimlendirilir.
Sinüs işarette RMS değer tepe değerinin 2 ile bölünmesi ile hesaplanır. Yani
V
VRMS  PP formülü ile hesaplanır. Ancak bu formül kare, üçgen ve diğer dalga
2
şekilleri için geçerli değildir.

- Osiloskop ekranında görülen dalga şeklinin tepe değerinin, efektif

değerinin ve ortalama değerinin hesaplanması.

Vm= Osiloskop ekranında görülen dalga şeklinin değerinin aynısıdır.

VPP
VRMS  Ve 
2
5
VRMS   3,5355V
2

Va=0

Va değeri sıfırdır. Bunun sebebi zamanla değişen simetrik dalga şekillerinin pozitif
ve negatif alternansları birbirinin aynı değerinde ve zıt işaretlisi ise sıfırdır. Eğer
alternansların gerilim değerleri birbirinden farklı ise ortalama değer sıfır olamaz.

- İşaretin periyodunun ve frekansının hesaplanması:

T= Periyot sayısı.
f= Frekans değeri.
1
T
f
1
f 
T
1
T
400
T  0,0025sn  2,5ms

1 1
f    400 Hz
T 0,0025

4
3- Osiloskop ile üçgen dalga işaretin ölçülmesi:

- Sinyal jeneratörünün dalga şekli üçgen dalga seçerek frekansı 400 Hz olarak
ayarlandı,
- Osiloskop sinyal jeneratörüne bağlandı,
- Sinyalin görüntüsü osiloskobun VOLT/DIV ve TIME/DIV komütatörleri ile
ayarlanarak aşağıdaki görüntü elde edildi,

ŞEKİL 3.1

ŞEKİL 3.2

5
 ŞEKİL 3.3 ŞEKİL 3.4

Şekil 3.1 de laboratuarda yapılan deneyin bilgisayar ortamındaki simülasyonu

görünmektedir. Laboratuar ortamındaki sinyal şeklinin aynısı simülasyonda da
görünmektedir. Şekil 3.2 de üçgen dalganın daha detaylı görüntüsü görünmektedir.
Şekil 3.3 de üçgen sinyalin genlik değerinin multimetre ile ölçülmesi görünmektedir.
Multimetreler alternatif akımda RMS yani etkin değeri ölçtüklerinden normalde
tepeden tepeye olan genlik değeri yani 10 Voltu değil de bu tepeden tepeye olan
değerin RMS yani etkin değerini göstermektedir. Şekil 3.4 de üçgen sinyali
multimetrenin DC kademesinde ölçülmesi görünmektedir. Multimetreler DC
kademede ortalama değer ölçtüklerinden gerilim değeri 0 V seviyesinde olur.

- Osiloskop ekranında görülen dalga şeklinin tepe değerinin, efektif

değerinin ve ortalama değerinin hesaplanması:

Vm= Osiloskop ekranında görülen dalga şeklinin değerinin aynısıdır.

VM
VRMS 
3
5
VRMS   2,8867V
3

Va  0V

6
 - İşaretin periyodunun ve frekansının hesaplanması:

T= Periyot sayısı.
f= Frekans değeri.
1
T
f
1
f 
T
1
T
400
T  0,0025sn  2,5ms

1 1
f    400 Hz
T 0,0025

4- Osiloskop ile kare dalga işaretin ölçülmesi:

- Sinyal jeneratörünün dalga şekli kare dalga seçerek frekansı 400 Hz olarak ayarlandı,
- Osiloskop sinyal jeneratörüne bağlandı,
- Sinyalin görüntüsü osiloskobun VOLT/DIV ve TIME/DIV komütatörleri ile
ayarlanarak aşağıdaki görüntü elde edildi,

ŞEKİL 4.1

7
 ŞEKİL 4.2

ŞEKİL 4.3 ŞEKİL 4.4

Şekil 4.1 de laboratuarda yapılan deneyin bilgisayar ortamındaki simülasyonu

görünmektedir. Laboratuar ortamındaki sinyal şeklinin aynısı simülasyonda da
görünmektedir. Şekil 4.2 de kare dalganın daha detaylı görüntüsü görünmektedir.
Şekil 4.3 de kare sinyalin genlik değerinin multimetre ile ölçülmesi görünmektedir.
Multimetreler alternatif akımda RMS yani etkin değeri ölçtüklerinden normalde
tepeden tepeye olan genlik değeri yani 10 Voltu değil de bu tepeden tepeye olan
değerin RMS yani etkin değerini göstermektedir. Şekil 4.4 de kare sinyali
multimetrenin DC kademesinde ölçülmesi görünmektedir. Multimetreler DC
kademede ortalama değer ölçtüklerinden gerilim değeri 0 V seviyesinde olur.

8
 - Osiloskop ekranında görülen dalga şeklinin tepe değerinin, efektif
değerinin ve ortalama değerinin hesaplanması.

Vm= Osiloskop ekranında görülen dalga şeklinin değerinin aynısıdır.

T
1
T 0
VRMS  V 2 dt

1  
T /2 T
VRMS     (5) 2 dt 
2
( 5) dt
0,0025  0 T /2 

İşlemlerin sonucunda;

VRMS= 5 V

- İşaretin periyodunun ve frekansının hesaplanması:

T= Periyot sayısı.
f= Frekans değeri.
1
T
f
1
f 
T
1
T
400
T  0,0025sn  2,5ms

1 1
f    400 Hz
T 0,0025