Fietsen in Indonesië

Jan de Boer September 21, 2009
Fietsen in Indonesië
Fietsreis Indonesië 2009
1
2
Contents
Dedication 1
De voorbereiding 6
Fotografie onderweg 6
De Voorbereiding (I) 7
Singapore 7
Bali (Kuta) 26 juli 8
This was the easy part - Bali - Maumere (Flores) 9
Maumere - Paga 10
Korte update 12
Ende - 1 augustus 13
Vrijdag, 24 juli / Zaterdag 25 juli 2009 13
Zondag, 26 juli 2009 14
Maandag, 27 juli 2009 14
Dinsdag, 28 juli 2009 15
Woensdag, 29 juli 2009 16
Donderdag, 30 juli 2009 17
Vrijdag, 31 juli 2009 18
Moni 19
Ende - Bajawa 20
Bajawa - Waelengga 22
Waelengga - Ruteng 23
Ruteng - Lembor 25
Lembor - Labuan Bajo 27
3
Rustdag Labuan Bajo 28
Labuan Bajo - Bima (Sumbawa) 29
Bima - Dompu 32
Dompu - Pidang 33
Pidang - Empang 35
Empang - Sumbawa Besar 36
Sumbawa Besar (dag 2) 37
Sumbawa Besar - Alas 38
Alas - Labuhan Pandan (Lombok) 40
Labuhan Pandan (dag 2) 41
Gili Lampu (dag 3) 43
Gili Lampu (dag 4) 44
Tetebatu (dag 1) 47
Tetebatu (dag 2) 48
Tetebatu - Sedau (Rinjani Golf, dag 1) 50
Sedau (Rinjani Golf, dag 2) 52
Candi Dasa (Bali) 53
Candi Dasa - Tirta Gangga 54
Tirta Gangga - Amed 55
Amed - Tulamben 58
Intermezzo 60
Tulamben - Air Sanih (Yeh Sanih) 60
Air Sanih - Munduk 62
Munduk 63
4
Munduk - Warangiri 65
Warangiri - Ubud 67
Ubud 69
Bestemming bereikt! Kuta (Denpasar) 72
5
De voorbereiding
Tuesday, March 24, 2009
Vandaag kreeg ik van de reisorganisatie Asian Way of Life (AWOL) de
boekingsdocumenten voor mijn fietsreis naar de Indonesische eilanden Flores,
Sumbawa, Lombok en Bali. Sinds mijn allereerste buitenlandse fietsvakantie in 1997 in
Maleisië, geboekt via Vlieg en Fiets, voelde ik altijd de behoefte om nog eens terug te
keren naar Azië.
Aanvankelijk ging mijn voorkeur uit naar Zuid-Korea, ook een bestemming van AWOL.
Maar na lezing van reiservaringen op het Internet, kwam ik tot de conclusie dat onder
meer het taalprobleem een te grote barrière zou vormen.
Nu heeft AWOL een fietsreis Bali - Lombok eventueel aangevuld met Sumbawa in het
programma. Maar ik hou er om de een of andere reden niet van om 'rondjes' te fietsen.
Daarom heb ik AWOL gevraagd de basisreis uit te breiden met Flores.
Het doel is nu om na aankomst op Bali, na een paar dagen om te acclimatiseren, vrijwel

direct door te vliegen naar Maumere op het eiland Flores. En om van daar uit terug te
fietsen naar Bali.
Voor de hele reis trek ik ruim zes weken uit in de periode van eind juli tot begin
september 2009.
Posted by Jan de Boer at 11:02PM (+01:00)
Fotografie onderweg
Wednesday, April 29, 2009
Wat te fotograferen?
Ik wil mij onderweg ook uitleven met het maken van foto's. De grote vragen daarbij zijn
natuurlijk:wat te fotografen en wat aan cameraspullen mee te nemen. Ook voor Indonesië
geldt: álles is al een keer gefotografeerd. Dat was al snel duidelijk toen ik de Panoramio
foto's bekeek tijdens een 'rondvlucht' met Google Earth over de vier eilanden die ik ga
bezoeken. Schitterende zonsonder- en zonsopgangen aan stille stranden met vulkanen
en oerwoud op de achtergrond. Scherpe en ontroerende portretten van de markte
koppen van volwassenen en kinderen. Foto's van tempels en rituelen, exotische dieren,
het is duizendmaal gefotografeerd. Met welk onderwerp zou ik mij kunnen onderscheiden
om niet, wat Wim B. noemt, met "kalenderfoto's" thuis te komen? Aangezien ik een
liefhebber ben van lekker eten, iets wat in Indonesië weinig moeite zal kosten, heb ik er
voor gekozen "voedsel" als thema voor mijn foto's te gebruiken. Daarbij denk ik dan aan
de productie, oogst, verwerking, verkoop, bereiding en consumptie van lokale etenswaar.
Ben benieuwd of ik ter plaatse dit thema op een leuke en zinvolle manier kan uitwerken.
Daarnaast documenteer ik voor mijn eigen herinnering alles wat mijn aandacht trekt, dus
6
kalenderfoto's zullen zeker deel uitmaken van mijn fotografische opbrengst.
Welke apparatuur meenemen?

Dan de vraag wat er fotospullen mee gaat. De hoeveelheid bagageruimte op de fiets is
beperkt en het is ook niet zinvol alles mee te slepen. Er zal dus een keus moeten worden
gemaakt tussen de digitale spiegelreflex met een of meer objectieven en een
compactcamera. Hoewel mijn spiegelreflex (Nikon D300) goed is verzekerd via de
Fotobond en denk ik ook goed bestand is tegen het tropische klimaat, is de keuze van
objectief of objectieven niet zo eenvoudig. Kies ik een alles-in-een superzoom of neem ik
meerdere (zoom)lenzen mee. Als compromis zou een 28-105mm met macrostand
kunnen dienen, eventueel aangevuld met een lichtsterke 'prime' van tussen de 35 en
50mm.
Aan de andere kant kan ik de spiegelreflex thuis laten en een compactcamera kunnen
meenemen. Die zal natuurlijk nooit de kwaliteit evenaren van mijn spiegelreflex, maar
vraagt minder ruimte en gewicht. Daarom ben ik met nu aan het oriënteren op de Canon
Powershot G10 en de Panasonic Lumix DMC LX-3.
De Voorbereiding (I)
Sunday, July 05, 2009
• Fietspedalen gekocht bij Bike4travel aangepast. De standaard heel scherpe imbus
schroefjes in de pedalen vervangen door de vriendelijker bolkopcilinderschroeven
(m4),
• Drie binnenbanden gehaald bij de Vakantiefietser , twee paar coolmax
fietssokken(zwart!) en in ruil voor een vlaai een Koga fietsdoos meegenomen;
• Bij Foto Booms een camera om mee te nemen gekocht. Niet een G10 of een LX-3
maar de nieuwe Olympus Pen E-P1;
• De Schwalbe Marathon XR banden gemonteerd op mijn Koga Worldtraveler;
• Remblokjes vervangen door nieuwe;
• Op basis van de ontvangen routeboekjes een spreadsheet gemaakt met
dagafstanden, onderkomens, etc.
• Bij de KLM Travelclinic mijn inentingen bij laten werken en recept voor malaria pillen
gehaald.
• Intussen heb ik mijn derde van de vijf lessen Bahasa Indonesia achter de rug.
Barbara geeft heel leuk en inspirerend les. Het lastigtse is het uit het hoofd leren
van rijtjes, want de week tussen twee lessen lijkt om te vliegen;
• De relevante pagina's over Nusa Tenggara uit de Lonely Planet over Indonesie
gedownload (tegen betaling)
Posted by Jan de Boer at 10:45AM (+02:00)
7
Singapore
Saturday, July 25, 2009
Na een normale vlucht over West-Europa,
de Balkan, Oekraine, Afganistan, Pakistan
en India keurig op tijd geland in Singapore
waar ik in een lounge van de luchthaven dit
bericht zit te typen. Aan boord lekker
gegeten, lunch bestaande uit een lekkere
curry, tot mijn verrassing geen avondeten,
maar wel een ontbijt (omelet met
toebehoren) om 12 uur 's nachts
Nederlandse tijd. Ik had een lekker plaatsje
aan het raam en kon net voor de vleugel
langs kijken. Veel was er overigens van
het landschap niet te zien. Wel twee leuke
films, een franse over de problemen die
aan het daglicht komen op het jaarlijkse
etentje van een aantal vrienden (een soort
Conte de Noel) en een duitse ' alpen fim'
over een boer die van magere Hein 21 jaar
uitstel van zijn geplande dood krijgt omdat
hij van de laatste met kaarten heeft
gewonnen. Naast me zat een echtpaar
maar die waren niet erg spraakzaam. Het

enige dat ik weet is dat ze via Bali
doorgaan naar Sulawesi. Hier op de
luchthaven is het (nog) erg rustig, maar ja,
het is hier nu 7 uur in de morgen,
plaatselijke tijd. Vanmiddag om 4.40 uur
vertrekt m'n doorgaande vlucht naar Bali
waar ik om 19.10 uur plaatselijke tijd hoop
aan te komen.
Posted by Jan de Boer at 12:41AM
(+02:00)
Bali (Kuta) 26 juli

Sunday, July 26, 2009
Na een goede vlucht van Singapore naar Bali (kleine twee uur) met fiets en al goed
aangekomen bij het hotel Matahari Bungalows. Ook de fiets is goed aangekomen. Mijn
ruime kamer met bad is gelegen op de derde etage aan de achterkant van de drukke
hoofdstraat van Jl. Legian. Dit is ook de weg naar het strand. Mijn kamer met blakon kijkt
uit over een prachtige tuin met inheemse bloemen en planten. Gisteravond toen ik
8
aankwam was het al donker dus toen kon ik nog niet
veel zien. Om gelijk maar te acclimatiseren zonder
airoc aan geslapen. De temperatuur is met 27 graden
aangenaam, maar de luchtvochtigheid is hoog, dus
veel zweetdruppels vallen er wel. Een predpaid
gsmkaart gekocht om goedkoper te kunnen bellen.
Dat gaat hier nogal omslachtig want zowel voor bellen
als sms'en moet de simkaart in het Indonesisch
geregistreerd worden. Gelukkig werd ik daar door het
uiterst vriendelijke personeel van het hotel bij
geholpen, ook toen de kaart per ongeluk geblokkeerd
raakte. Vanmorgen een wandeling naar 't strand
gemaakt, maar niet gezwommen want ik heb mijn
spullen nog maar even ingepakt gelaten. De straat is
bezaaid met winkeltjes en het standaard
antwoord op alle ' hawkers': tidak terimak
kasi (nee, dank u wel) zit er al goed
ingestampt en werkt heel effectief. Ik heb
nog geen plek met wifi gevonden dus stuur
mijn berichten vanuit een internet cafe.
Morgen is mijn laatste dag hier en om
15.10 plaatselijke tijd vertrekt de vlucht
naar Flores. Helaas lukt het even niet om
foto's te uploaden, dus die volgen later...
Posted by Jan de Boer at 01:11PM
(+02:00)
This was the easy part - Bali - Maumere (Flores)

Monday, July 27, 2009
Hoi Ludy en Jurriaan,
Na het inpakken vanmorgen in Bali, de fiets klaargemaakt en met het busje richting
vliegveld, ditmaal naar de afdeling domestic. Gelukkig was de vlucht niet gecancelled of
vertraagd, want dat gebuert nogal eens met merpati airllines. De fiets kon ook zoner doos
mee, gelukkig maar, want het voorwile moest er af anders kon hij niet in het vrachtruim
9
van de oude Fokker 100. Met een kleine
vertraging vetrokken we voor een eerste
tussenlandig op Wangaipu (Sumba), na
een stop van een klein half uur ging e
vvulcht verder richting Maumere op Flores,
maain eindbestemming voor deze vlucht.
Omdat je het laatste stuk niet zo hoog
vliegt, had ik een goed zicht van wat mij
vanaf morgen te wachten staat. het
laqndschap ziet er van boven nogal bruin
uit, enigszins verdroogd, niet het
overdadige groen wat ik zo van indonesie
verwachtte. Ook zijn er veel, veel, veel
steile bergen en begon tot me door te
dringen wat me de komende dagen en
weken te wachten staat.. In Maumere
aangekomen (S 8,6 372 E 122,3082 -
googel earth coordinaten) stond het busje
voor vervoer naar Sea World ons al op te
wachten. Het hotel ligt aan het strand en
daar heb ik een beachhouse. Aangezien ik
hier maar 1 nacht blijf, ben ik direct
begonnen mijn fiets te controleren en in
elkaar te zetten. Gelukkig was alles heel en recht.Diverse personeelsleden hielpen mij
met het in elkaar zetten en keken bewonderend naar mijn klaxon, die volgens mij hier
vooral door de ijscoman worden gebruikt. Ik zal dus nog wel populair worden als ik
toeterend oor de desa fiets! Alleen mijn fietshelm heeft de laatste etappe niet overleefd
en wat van de restanten is overgebleven is helaas niet meer geschikt om op het hoofd te
plaatsen. Na het in elkaar zetten van de fiets viel het donker al in en had ik mijn eerste
'kalenderfoto' uitzicht van de ondergaande zon over zee achter een verderop gelegen
eiland. Door het steeds onderweg zijn heb ik nog betrekkelijke weinig contact met de
mensen gehad, maar dat zal de komene tijd zeker het geval zijn. Denk de komende
dagen niet te kunnen internetten tot ik in Ende ben aangekomen, ik geloof zo'n 70km
over de weg. Het is hier warmer 30 graden en nog steeds vochtig/klam. Anneke, Ludy,
Pieter en Rene, dank voor jullie mails, die wegens beperkte internet tijd niet persoonlijk
kan beantwoorden, maar hopelijk zorgt dit blog daar voor.
sampai beretemu lagi (tot ziens)
Maumere - Paga
Tuesday, July 28, 2009
Vandaag ga ik het toch maar proberen op de fiets, hoewel ik het gevoel heb dat ik nog
niet helemaal geacclimatiseerd ben. het doel is Paga te bereiken aan de kust,
halverwege tussen Maumere en Woluwaru (en dat ligt weer halverwege tussen de
volgende grote plaats: Ende aan de kust.
10
(+02:00)
11
Korte update
Friday, July 31, 2009
Aangezien Jan op het moment niet beschikt
over Internet tik ik even een kort bericht:
Het begin van zijn reis zit Jan niet mee. Jan
heeft weinig eetlust en voelt zich daardoor
slap. Het fietsen lukt om die reden dus ook
niet zo goed. Hij reist nu vooral met de bus
tussen de bestemmingen. De weinige
eetlust is waarschijnlijk een bijwerking van
de malariapillen. Ook zijn de routeboekjes
met de dagelijks te volgen route
verdwenen, maar een kopie is inmiddels via
de reisorganisatie opnieuw verstuurd. Wel
heeft hij heerlijk genoten van een hutje aan
het strand met de ruisende zee en de
sterren. Ook was hij te gast bij een bruiloft.
De omgeving waarin hij nu zit is erg
primitief: er is bijvoorbeeld meestal geen
electra.
Gisteren is hij aangekomen in Moni en is
vandaag naar Kelimutu: een vulkaan.
Kaart @ Google
Grotere kaart weergeven
Meer informatie over Kelimutu @ Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Kelimutu
12
Posted by Jb at 07:56PM (+02:00)
Ende - 1 augustus
Saturday, August 01, 2009
Vanmorgen toch maar weer met de bus, ditmaal van Moni naar Ende. Van een bezoek
aan de Kelimutu met de drie heilige meren is wegens totale bewolkong niets
terechtgekomen. Na een rit van ongeveer twee uur met de fiets achterop, in Ende
aangekomen. Daar in een hotel ingechekt, m'n prepay kaart opgeladen en een
internetcafe opgezocht. Morgen probeer ik Ruteng te bereiken.
Vrijdag, 24 juli / Zaterdag 25 juli 2009

Na door Jur (met de boedelbak) en Ludy te zijn uitgezwaaid op Schiphol, kon de grote
reis beginnen. De vlucht naar Singapore van bijna 13 verliep zonder bijzonderheden.
Onderweg kregen we een warme lunch (kipcurry) en midden in de nacht ons ontbijt voor
aankomst op Singapore. Op deze grote en moderne luchthaven kon ik tegen betaling
vanm25usd gebruik maken van de Premium Lounge. Daar is een koud buffet, je kunt er
internetten en er zijn douches. Gedurende de elf uur wachttijd op de aansluiting naar
Denpasar kon ik een beetje bijslapen. Ook de vlucht naar Denpasar ging zonder
bijzonderheden. Het was al donker toen we om 19.10 landden. De doorgang langs
grenscontrole en douane ging vlot. Alle bagage en fiets waren goed aangekomen. De
chauffeur van het hotel stond me al op te wachten. Samen hebben we de fiets in de auto 13
geladen en reden in 20 minuten door een gekrioel van brommers en auto's naar ons
hotel.
Na aankomst een Simpati prepaid telefoonkaart gekocht om goedkoper naar Nederland

te kunnen bellen.
Sim kaarten moeten hier zowel voor het bellen als het sms'en worden geregistreerd bij de
provider. En dat gaat via sms berichten in het indonesisch. Het ging dan ook prompt mis
en raakte de kaart geblokkeerd en vroeg om de puk-code. Goede raad was duur en aan
de receptie om hulp gevraagd. Een personeelslid heeft de zaak toen weer voor mij in
orde gemaakt. Moe en zonder avondeten rond 22 uur naar bed. Om gelijk maar te
beginnen met acclimtiseren, de airco voor de nacht niet aangezet.
Posted by Jb at 09:34AM (+02:00)
Zondag, 26 juli 2009

Van: Kuta Naar: Kuta
ODO: 0,0 km Dag: 0,0 km Avg: o km/h Temp: 27 0C
Max Climb %: Avg Climb%: Max Alti: 0m Tot Alti:
Om 7.00 uur opgestaan, gedouched en ontbeten. Rijst, toast met boter, ananas en
watermeloen; thee en sinsappelsap. Een gezin van 5 Nederlanders die op de fiets de
tocht Bali-Lombok doen uitgezwaaid en op de foto gezet. Daarna de fietsdoos
opengemaakt de de fiets er uit gehaald. Nog niet geprobeerd of alles werkt want de fiets
is nog steeds voorbereid voor de doorreis naar Flores.
Naar het beroemde strand van Kuta gewandeld. De weg bestaat alleen maar uit stalletjes
waar allerlei toeristenspul wordt aangeprezen en uit bars, disco's en hotels. Een soort
van Torremolinos lijkt het weg. Auto's, busjes en vooralbrommers delen het smalle
straatje. De straatverkopers vragen onophoudelijk aandacht, maar met een kordaat maar
vriendelijk 'tidak, terimah kasi' (nee, dank u wel) staken ze hun pogingen. Onderweg een
kopje expresso gedronken. Het strand ziet er uit als alle toeristenstranden, dus daar ben
ik niet lang gebleven en ben teruggegaan naar het hotel. Onderweg in een Internetcafe
m'n weblog bijgewerkt en het thuisfront gemaild. Daarna speciale Balinese kipsate
gegeten met rijst en een grote fles Bintang bier erbij. Ook hier krijg je drie stokjes saté.
Terug op de hotelkamer de foto's naar de laptop overgezet, het dagboek bijgewerkt en
m'n spullen naar de hotekluis gebracht.
Maandag, 27 juli 2009

Maandag, 27 juli 2009
Van: Kuta Naar: Maumere
14
De wekker ging om 7.00 uur maar ik werd om 8.03 wakker gebeld met de vraag hoe laat
ik zou uitchecken. 11 uur afgesproken. Ik wilde ter aanvulling van m'n Indonesische les
nog een zakwoordenboekje Engels-Indoneschisch v.v. kopen. Daarvoor moest ik met
een taxi naar Denpasar. Hier werd ik bij een boekwinkel afgezet waar ik voor 14krp een
geschikt boekje vond. Uiteindelijk werd het een duur boekje want de rit van en naar
kostte 150krp. 15 euro, niet duur voor NL maar wel voor Indonesië. Ik had wel
vantevoren de prijs gevraagd en de bediende van het hotel stond erbij, Dus nam ik aan
dat het een gangbare prijs zou zijn. Toen de chauffeur me bij het hotel afzette, wilde de
parkeerwachter 20krp van me hebben, maar dat heb ik geweigerd. Voor vertrek nog m'n
simkaart met 100krp laten opladen. De vlucht van Denpasar naar Flores met een
tussenlanding op Sumba verliep vlekkeloos. In Maumere werd ons gezelschap (er waren
er meer voor Sea World) naar het resort gebracht. Daar kreeg ik een strandbungalow
toegewezen. Vervolgens de fiets weer in elkaar gezet. Gelukkig leek er niets beschadigd.
Dat gold niet voor de fietshelm want die bleek onherstelbaar gebarsten. Daarna in het
resort een Indonesische maaltijd besteld. Groentesoep vooraf, rijst, vlees, vis en goenten
als hoofdgerecht en een kokosijsje toe. Met een grote Bintang uiteraard. Een Nederlands
onderwijzersechtpaar die 5 weken met een rondreis per auto met chaufeeur onderweg
zijn, kwamen een praatje maken. gezellig. Verder zaten er in het restaurant een stuk of 8
nonnen. Niet verwonderlijk, want Flores is een katholiek eiland. Geblogd en gemaild.
Toen ik mijn tassen ging herschikken kreeg ik de volgende onaangename verrassing:
beide routjeboekjes verdwenen. Hoe het komt weet ik niet, kan ook zijn dat ik vergeten
ben ze in te pakken. Maar vermoedelijk zaten ze in de tas op de bagagedrager van de
fiets. Hoewel de fiets de hele tijd onder een zeil heeft gestaan heeft iemand er wellicht
toch in gekeken. Maar wat men daarmee moet? Wie zal het zeggen....
Dinsdag, 28 juli 2009

Van: Maumere Naar: Paga
ODO: 56,77km Dag: 56,37km Avg: 14,1 km/h Temp: 30 0C
Max Climb %:9% Avg Climb%:2% Max Alti: 313m Tot Alti:657m
De wekker ging om 6.00 uur af en ik ben gelijk opgestaan, gedouched en de fietstassen

ingepakt. Daarna nog even geinternet. Ontbeten, maar het kost moeite om een hap naar
binnen te werken. Verminderde eetlust schijnt een van de bijwerkingen van het anti-
malariamiddel Malarone te zijn. Rond 7.30 op de fiets gestapt. De receptie van Sea
World Club vertelde dat er bungalows beschikbaar zijn in Paga (Paga Beach). De eerste
11, 5km tot Maumere stad zijn vlak. Daarna stijgt de weg continu licht (iets meer dan vals
plat). Onderweg is er veel te zien, desa's, winkeltjes en vrouwen die aan het weven zijn.
Het is flink begroeid langs de weg en de drukte van het verkeer valt alleszins mee.
Misschien omdat ik wat later op de ochtend vertrokken ben. Het meeste verkeer start hier
rond 6.00 uur 's morgens. Het fietsen op deze eerste dag ging allengs zwaarder. Daarom
ondwereg een eerste stop gemaakt bij wat ik dacht dat een restaurant was. Bleek echter
de woning van een zeer uitgebreide familie te zijn bestaande uit denk ik wel 15 personen.
15
Thee gevraagd en gekregen. Vervolgens mijn foto's van Amsterdam en familie
tevoorschijn gehaald. Dat was een groot succes en onderwerp van de bekende vragen:
'waar kom je vandaan, hoe oud ben je, wat is je geloof enz. enz.' Na zo een uur
aangenaam te zijn uitgerust, en met de hele familie opde foto te zijn gegaan, was het tijd
om afscheid te nemen. Je weet immers niet hoelang de weg naar de volgende plaats,
hoe het met de vermoeidheid zit, enz. En het is wel zaak om ruim voor de avond binnen
te zijn. Onderweg nogmaals voor thee en uitrusten gestopt, ditmaal bij een winkeltje.Voor
de twee koppn thee werd geen geld gevraagd. Onderweg wordt je voortdurend door -
vooral kinderen- met 'Hello mister' toegeroepen. Howel het begint te vervelen, probeer ik
steeds met een 'selamat pagi / siang' te antwoorden. Omstreeks 15.30 uur bereik ik
behoorlijk uitgeput Paga en kijk uit naar een bord met 'Paga Beach' er op als ik aan de
voet van een steile heuvel zit uit te rusten en te bedenken dat ik m'n fiets er tegenop zal
moeten duwen, stoppen twee jongens op een brommer. Ze vertellen me dat ik hte dorp
heb verlaten en op de weg naar Moni ben. Ik moet dus weer een stuk terug en zij zullen
me deweg wijzen. Gelukkig hoef ik die laatste heuvel dus niet te nemen. Halverwege de
terugweg, gelukkig ca. 1 km, weten de jongens het ook niet meer precies en dus ben ik
gestopt om te vragen. Ik moet nog een halve km verder terug. En ja, daar staan de
primitieve hutjes van Paga Beach. Er is een bungalow, een houten hutje op palen,
bestaande uit een ruimte met tweepersoons bed, geen klamboe,en een dak van bamboe
riet. Heel pittoresk. Op nog een dertig passen buldert de zee. Om af te koelen besluit ik
een duik te nemen. Dat valt tegen want de kracht van de golven is zo groot dat ik omver
wordt gesmeten en met een zwembroek vol zand naar het strand wordt teruggesmeten.
M'n sandaal wordt vna mijn voet gerukt en spoelt verderop gelukkig weer aan.
Vervolgens naar de mandi die zich in het zelfde hok als de hurk-wc bevindt om mezelf
van het zand en zeewater af te spoelen. Dan is het tijd om te gaan slapen. Het is dan
16.30 en ik zet de werkker om 17.30. De zonsondergang maak ik niet meer mee. Het is
18.30uur en donker als ik weer wakker wordt. Als enig aanwezige gast krijg ik een bord
nasi goreng met een fles bier erbij. Omdat ik nog steeds geen pap kan zeggen, besluit ik
een rustdag in te lassen. Ik ga vroeg slapen.
Woensdag, 29 juli 2009

Van:Paga Naar: Paga
De hele nacht redelijk goed geslagen en na lang op bed te hebben gelegen, om 9.00 uur
opgestaan en in de mandi afgespoeld. Verder de hele dag geluierd.Over het ontbijt, een
paar gebakken pannekoekjes met paarse inhoud (betul-noot?) doe ik bijna de hele
ochtend. De eetlust is er nog steeds niet en ik voel me behoorlijk lusteloos. Ik speel met
de gedachte morgen met de bus naar Moni te gaan, ook ca. 50 km met meer klimmen,
maar wacht nog even af of niet toch met de fiets zal gaan. Ik ben bang dat als het gebrek
aan eetlust blijft aanhouden ik verwzwakt raak en dat ten koste gaat van de nodige
energie voor het fietsen. We zullen zien wat de dag van morgen brengt. Het avondeten
nasi goreng gaat er nu gelukig zonder bier, maar met thee goed in. Bijna precies om 6
16
uur 's avonds is het donker. Ik eet op het balkon van mijn hutje, helaas in het licht van
een walmende olielamp. Het is 20.00 uur als ik ga slapen. Het wordt een onrustige nacht.
Een voor mij vreemd fenomeen: de zee brult woest alsof er een orkaan staat, in mijn
hutje op 30 stappen van het strand. Op het land is het echter volkomen windstil! Tijdens
de nacht word ik regelmatig wakker. De wekker staat ingesteld op 6.00 uur want ik wil
poberen naar Moni te fietsen.
Donderdag, 30 juli 2009

Van:Paga Fiets/Bus Naar: Moni
ODO: 62km Dag: 5,81km Avg: 11,50 km/h Temp: 30 0C
Max Climb 16%: Avg Climb 5%: Max Alti: 61m Tot Alti: 751m
Als ik om 5.00 uur wakker word, blijkt het een beetje te hebben geregend en is er ook
een windje geweest, want mijn hoofddoekje is van het balkon gewaaid. Nog in het donker
pak ik mijn spullen in. Door het licht van mijn zaklamp worden de wespen, die in de hut
een nest aan het maken zijn, wakker. Een wesp verstrikt zich in de klamboe die ik net
aan het opvouwen ben. Tijdens de poging de wesp uit het net te schudden, word ik
venijnig in mijn pink gestoken. Geen goed begin van de dag. Om 6 uur is de fiets bepakt
en ben ik klaar voor vertrek. Van de baas krijg ik thee en twee donuts als ontbijt. Over de
donuts doe ik bijna een half uur. Het is kwart voor zeven als ik op de fiets stap om te
vertrekken onderweg zijn de kinderen al te voet of achter op een brommer op weg naar
school. Na slechts 5,8km wil het bij de tweede heuvel al niet meer en stop ik bij een
warung om thee te drinken en op de bus te wachten die me naar Moni moet brengen.
Om half negen is er een bus die me mee wil nemen. Gelukkig is de bus niet al te vol en
kunnen we redelijk ruim zitten. De fiets wordt achterop de bus gebonden. Aangezien ik
een plek aan het open raam heb, krijg ik geen last van de slingerende en al maar
stijgende weg naar Moni. Blij dat ik de bus heb genomen! In Moni aangekomen worden
mijn spullen uitgelaten. Samen met twee franse backpackers word ik uitgenodigd om de
accomodatie van ene Jeffry te bekijken. Helaas is er maar 1 kamer beschikbaar, en die
kiest het franse stel die. Jeffry brengt mij en fiets naar het even verderop gelegen Arwanti
Homestay. Daar is een ruime bungalow met douche en westers toilet beschikbaar. Moni
is een toeristisch trekpleister want het vormt het vertrekpunt van dé bezienswaardigheid
van Flores, de beklimming (per brommer) van de vulkaan Kelimutu. Die is beroemd
omdat het kratermeer over de jaren heen telkens een andere kleur aanneemt. Aangezien
de beklimming 's morgens om 4.30 uur begint, besluit ik ook in Moni twee nachten te
blijven. Ik hoorde van andere mensen dat er wegens regen en wolken vanmorgen vroeg
niet veel te zien was op Kelimutu. Heb daarom gevraagd of het ook om 9 uur 's morgens
kan. Dan heb ik meer tijd om uit te slapen, de meeste toeristen zijn dan al weer
vertrokken. Weliswaar geen mytieke zonsopgang maar misschien wel droog en helder
weer. Vanavond werd ik meegevraagd naar een plaatselijk bruilofstfeest. Ik heb het
echtpaar, waarvan de bruidegom nogal bedrukt keek en de bruid een klein kind de borst
gaf, de gebruikelijke gift in geld overhandigd. In ruil daarvoor gratis eten en drank. Arak
en Bintang vermengd met lokale rode wijn. Ik maakte kennis met een Oost-Duitser van
middelbare leeftijd, getrouwd met een vrouw uit Moni. Hij vertelde dat zijn vrouw naar
17
verwachting vandaag zou bevallen. Het echtpaar woont afwisselend in Berlijn en in Moni.
Het bruilofstfeest is vooral een avond van keiharde muziek (Engelse popsongs
'meezingers' vertaald naar het Indonesisch) drinken en veel dansen. De tieners zijn hip
gekleed en de wat oudere dames hebben mooie sjaals van goudbrokaat om. Na zelf ook
de nodige deank genuttigd te hebben, houd ik het feest om 9 uur voor gezien en keer
terug naar m'n bungalow.
Vrijdag, 31 juli 2009

Van:Paga Naar: Paga
Ik slaap op zich goed maar word regelmatig wakker van de jeuk van de wespensteek.
M'n hele linker hand is flink opgezwollen en mijn pink is deels geel van kleur. Het heeft
vannacht flink geregend en als ik om 8 uur op sta, zijn de bergen gehuld in dikke wolken.
Dat belooft niet veel goeds voor het uitzicht op de Kelimutu. Ik besluit het bezoek daarom
af te zeggen. Van de deposit van 50,000rp die ik de vorige dag heb betaald, ontvang ik
30.000rp terug. Het ontbijt bestaat uit brood gevuld met banaan en thee. Ik raak aan de
praat met een Nederlandse jongen die krap bij kas zit op dat hij zich niet had
gerealiseerd dat het in Moni niet mogelijk is om geld te wisselen. Ik geef hem 50.000rp
om hem uit de ergste nood te helpen. Ik vraag de vrouw van de Homestay wat zevan
mijn ontstoken hand denken. Dat komt er een potje menthol zalf tevoorschijn en wordt
m'n hand uitgebreid ingesmeerd. Later stelt ze voor een beter middeltje voor me te
kopen. Dat kost wel 10.000rp, die ik haar geef. Even later komt ze terug dat het middeltje
15.000rp kost. Ik weiger meer te betalen. Tenslotte komt er een flesje Minyak Gosok
tevoorschijn met een grote bij, wesp, of vlieg afgebeeld op het etiket. Ook dit middel
wordt uitgebreid op mijn hand gesmeerd. Een oude vrouw biedt aan mijn hand te
masseren, maar dit aanbod sla ik voorlopig af. Ik wil eerst wel eens zien of het middel uit
het flesje enige uitwerking heeft. Even later vraagt ze of ik haar een schaar kan lenen
waarmee ze een ingescheurde nagel kan wegknippen. Het schaartje aan mijn zakmes
biedt hiervoor uitkomst. Met regelmatige tussenpozen wordt met gevraagd of ik (a) toch
niet naar de Kelimutu wil, (b) vanavond naar de dansvoorstelling wil of (c) een sarong
van Ikat wil. Deze voorstellen sla ik af waarbij verwijzend naar mijn pijnlijke hand een
goed excuus blijkt te zijn.
In een dorpje 1,5km hier vandaan woont een Nederlands stel dat een boekhandel drijft
en graag boeken wil ruilen. Na een wandeling door de rijstvelden en aangkomen bij de
bookshop bijkt er niemand aanwezig. Ik krijg de raad om het vanmiddag opnieuw te
proberen. Tijdens de wandeling terug is het alweer aardig warm geworden. Regelmatig
moet ik het zweet van m'n voorhoofd vegen. Na een kop thee een portie Nasi Campu
(rijst met groenten en gebakken ei). Het bord gaat er samen met een fles Bintang nu
probleemloos in. Eigenlijk lust ik nog wel een portie, want de porties zijn niet al te groot.
In het restaurant hebben zich intussen twee groepjes Nederlanders neergelaten. Een
gezin met twee 'Andrea's', de zoon en nog een ander stel ook zijn er vier Fransen.
18
Nederalnds en Frans hoor je hier trouwens overal om je heen. De meesten gaan de
andere kant uit dan ik, ze gaan richting Maumere en verder. Na het avondeten samen
met de Nederlanders, waarmee overigens geen contact is, naar een traditionele
dansvoorstelling door het plaatselijke dansgroepje. Het verwelkomen van het dorpshoofd,
de Kelimutu, de oogst en dat soort zaken wordt gedanst en gezongen. Na afloop wordt
geprobeerd plaatselijk Ikat sarongs te verkopen, maar dat is aan mij niet besteed.
Moni
Sunday, August 02, 2009
Ik sta vroeg op, maar besluit toch maar de bus naar Ende te nemen. Achteraf was de
fiets ook wel mogelijk, want na 9km klimmen volgde een afwisselende vlakke en dalende
weg naar Ende. Het landschap is typisch Indonesisch: we rijden over een smalle
tweebaansweg met links en rechts het woud van palmbomen, bamboe en sawa's. De bus
stopt bij ieder dorpje om passagiers en voorraden in- en uit te laden. Tijdens de rit klinkt
voorturend keiharde Indonensische schlagermuziek. De bus is redelijk vol maar ik heb of
krijg altijd voldoende ruimte om te zitten. Ik vind dat volgens de beschikbare
mogelijkheden verantwoord wordt gereden. Omdat de weg smal, maar goed geasfalteerd
is, rjidt het verkeer noodzakelijkerwijs niet veel harder dan 40-50km/h. Ook wordt
ingehouden voor brommers die langzamer rijden tot er een veilige inhaalmogelijkheid is.
Tot nu toe nog een angstig moment in de bus.
In Ende is een kamer beschikbaar in Hotel Ikhlas met westers toilet en mandi. Na
aankomst achter op een brommer naar een telecomwinkel waar ik mijn telefoontegoed
flink kon opwaarderen en ook nog de gemiste usb-stick kon aanschaffen. Daarna naar de
winkel van Telcomsel om internet en mms op mijn telefoon te activeren. Daarna naar een
internetcafe om het blog en de email bij te werken en foto's te uploaden. Gelijk had ik wel
een virus te pakken, maar gelukkig viste de virusscanner die er uit. Door lle zaken die
moeste gebeuren, kwam ik niet aan de lunch toe. Die heb ik 's avonds ingehaald door
behalve het gebruikelijke bord nasi goreng (dit keer telor) ook nog een bord noedelsoep
met groenten naar binnen te werken. In tegenstelling tot de rest van Flores, dat
overwegend katholiek is, is het hier bijna allemaal Moslim. Bier is in het hotel dan ook
niet te krijgen.
'S avonds op m'n kamer internet uitgeprobeerd. Mailen en surfen lukte niet, maar ik kon
wel de bestanden downloaden om mijn virusscanner bij te werken. Vreemd. De mevrouw
gevraagd naar info over de route van Ende richting Ruteng. Ik krijg verwarrende
informatie over de mogelijkheden. In ieder geval krijg ik het advies om vroeg, voor 7 uur
op de busterminal in Ende te zijn omdat dan de bussen richting Ruteng vertrekken. Het
busstation ligt op 3km van het hotel. Mijn probleem is dat ik gezien mijn fysieke conditie
de ambities van mijn dagafstanden behoorlijk moet terugschroeven. Dat heeft op zich
geen gevolgen voor de beschikbare reistijd, maar ik wil wel de zekerheid dat er op de
plaats van bestemming een overnachtingsmogelijkheid is. Als die er niet is, dan voel ik
me gedwongen naar de volgende grote plaats te reizen en dat betekent haast per
definitie de bus. Ik zet de wekker voor 6 uur.
19
Ende - Bajawa
Als ik 's morgens om 6 uur opsta en na het
douchen uit mijn kamer kom, zegt de
mevrouw van het hotel dat ik weer rustig
kan gaan slapen en ontbijten omdat alle
bussen richting Ruteng voor het hotel
stoppen. Ik heb dus alle tijd. Als ik om half
zeven geroepen word voor het ontbijt -een
kop thee en een zoet broodje- is mevrouw
van mening veraderd. Er stoppen helemaal
geen bussen voor het hotel en ik kan beter
naar de busterminal gaan. Hoe daar per
fiets te komen geeft zij met een globaal
armgebaar aan en zegt dat ik het onderweg
maar verder aan de mensen moet vragen.
De straten zijn op dit uur van de
zondagmorgen echter nog vrijwel
uitegstorven. Als ik op een T-splisting kom
vraag ik in een klein winkeltje de weg. Een
vriendelijke jongen biedt aan me op zijn
brommer te begeleiden. Als ik de jongen
volg, blijkt dat we ongeveer teruggaan in de
richting waar ik net vandaan kwam. We
gaan dan ook niet naar de busterminal
waar we gisteren aankwamen, maar naar een andere
terminal die aan de uitvalsweg naar Bajawa ligt. Dat is
heel goed want de kans is groot dat hier de bussen
staan die ik hebben moet. Voor de vriendelijke
diensten wil de jongen met de brommer geen geld
ontvangen. Na enig -zonder succes- onderhandelen
over de prijs, betaal ik omgerekend 5 euro voor een rit
van 130km. We zitten dan wel met minstens 18 man
in een minibus van het formaat van een Amsterdamse
'Stop&Go'. De conducteur hangt aan een arm buiten
de deur en twee passagiers zitten buiten op het dak.
Ik hoop maart dat ze niet van de gelegeheid profiteren
om de inhoud van mijn fietstassen te inspecteren. Alle
waardevolle spullen houd ik overigens bij me in de
bus.
De rit gaat eerst een heel stuk over een vlaake weg langs de kust. (hadik dus wel kunnen
fietsen). Op zee zijn verschillende vissersboten twee aan twee hun netten aan het
uitzetten. De kustweg is bezaaid met dorpjes/nederzettingen. Daarna gaat het weer flink
omhoog de bergen in. Tegen half twaalf kom ik aan op het busstation van Bajawa. Daar
20
moet alles overgeladen in een nog kleiner
busje (bemo). Samen met nog een
passagier zit ik naast de bestuurder met
mijn twee fietstassen, de stuurtas en m'n
rugzak op schoot en druk met mijn been
tegen de versnellingspook aan. Als dat
maar goed gaat. En gelukkig gaat het goed,
want na een kort stukje word ik afgezet bij
Hotel Korina (er is ook een hotel Edelweis,
maar dat is vol). Een gids biedt zich aan om
mij achter oip zijn brommer mee te nemen
voor een toer lang de tradiotenel dorpen
van de Ngarrai. Kost 350.000rp plus nog
een nacht in Bajawa. Weet nog niet ofik dat
zal doen. Geld gepind en geluncht (nasi
goreng daging en thee). Er is een
internetcafe. Daar het blog en mail
bijgewerkt. Hier kwam het vermogen blind
te kunnen typen goed van pas, want op de
meeste toetsen was de opdruk van de
letters verdwenen. Daarna buiten een
winkeltje een fles Bintang gedronken en
naar het gebeuren op straat gekeken en
nota genomen van de meest vreemde
namen waarmee de bussen zich tooien:
Schiphol, Nazareth, Titanic (slaat hopelijk
niet op het einde van dit busje), Go Kill,
Hery Poter (ook hier populair), Blondy Girl,
Spider Bus, enz. In restaurant Camellia
Nasi Campur gegeten en ervaringen
uitgewisseld. We zijn het er over eens dat
het op heel Flores wemelt van de
Nederlanders, je komt ze ook werkelijk
overal tegen!
(+02:00)
21
Bajawa - Waelengga
Tuesday, August 04, 2009
Van:Bajawa Naar: Waelennga
ODO: 110km Dag: 45,24km Avg: 18,40
km/h Temp: 29 0C
Max Climb %:16% Avg Climb%:3% Max
Alti: 1116m Tot Alti:977
Als ik tegen 6.30 uur wakker word, giet het

van de regen en is Bajawa door een
wolkendek bedekt. Het zal toch niet waar
zijn, net nu ik van plan was weer proberen
te fietsen! Na het ontbijt, bestaande uit
twee met iets onduidelijks gevulde bolletjes,
een semi-hardgekookt ei en thee, is het
opgehouden met regenen. Dus toch
fietsen. Bij een winkeltje vul ik mijn
watervoorraad aan en maak een praatje
met Piet Patti, die een beetje Nederlands
spreekt. Ik vertel hem van onze Piet in
Amsterdam. Dan gaat het op de fiets
omhoog terug naar de hoofdweg Bajawa -
Ruteng - Labuan Bajo. Wat volgt is een
spectaculair mooie afdaling naar Aimere en
zee. De weg deel ik alleen met wat
brommers die mij meestal vriendelijk toeterend begroeten. Dat begroeten geldt oook voor
de mensen onderweg. De weg heb ik voor de rest bijna voor mijzelf alleen, omdat alle
bussen, die om 7.00 uur tegelijk uit Bajawa zijn vertrokken, mij al ver vooruit zijn en de
bussen uit Ende, Bajawa nog lang niet hebben bereikt. Onderweg word ik nog weer
ingehaald en aangemoedigd door het nederlandse stel dat ik gisteravond aan tafel
ontmoette. In hotel Korina had ik gelezen over prachtige bungalows aan zee in
Waelengga. Hoewel mijn officiële bestemming Munde is, besluit ik in Waelengga (10km
ten W van Aimere) een kijkje te nemen. Onderweg stop ik in Aimere om een kop thee te
drinken. Ik beland echter niet in een rumah makan (eethuijse) maar wat een Arak (sterke
22
drank) stokerij te zijn. Ook hier komen de foto's van thuis en
de ballonnen weer te voorschijn en vormen dankbaar
onderwerp van gesprek. Aangekomen in Waelengga, staan er
5 schitterende bungalows op palen, direct aan zee (Mbalata
bungalows, vertel het mar niet aan Lonely Planet!). Ik blijk de
enige gast te zijn. De huisjes zijn kwa kwaliteit de top tot nu
toe. Een mandi met westers toilet, regendocuchekop,
wastafel, een bed met klamboe, schone witte lakens en een
'Dutch wife' op bed. Na een heerlijke nasi en gekookte
groenten is het tijd voor de siesta. Lekker geslapen. Daarna
een zeer uitgebreid avondeten met een hele pan rijst, diverse
groenten, lombok (sambal), maar liefst twee gegrillde vissen
die uit Aimere zijn gehaald en een fles lauwe Bintang uit de
plaatselijke kiosk. Terwijl ik dit alles zit te verorberen, kijkt het
personeel belangstellend toe. Na
anderhalve vis en drie porties rijst is mijn
maag al weer goed gevuld. Dan is het tijd
om het blog bij te werken, te douchen en
het bed weer op te zoeken.
(+02:00)
Waelengga - Ruteng
Dinsdag, 4 augustus 2009
Van:Waelengga Naar: Ruteng

ODO: 110km Dag: 36,80km Avg: 14,5km/h
Temp: 29 0C
Max Climb %:10% Avg Climb%:3% Max
Alti: 440m Tot Alti:1533
Ik word om 6.30uur vanzelf wakker.

Douchen, spullen inpakken en dan
ontbijten. Dit keer maar niet om nasi
23
gevraagd; mijn maag is nog vol van gister
avond. Ik moet het aanwezige personeel
helpen met het optellen van de rekening.
Twee maaltijden maken dat de rekening
boven mijn daggemiddelde tot nu toe
uitkomt, maar de locatie rechtvaardigt dit
alleszins. Uitgaande van de kwaliteit van de
kamer in relatie tot de kamerprijs is dit de
absolute top tot nu toe. Als ik op de fiets
stap is het intussen rond kwart voor acht.
Vandaag is een dag van klimmen en dalen.
Onderweg pauzeer ik voor thee bij een
winkeltje. Opnieuw komen de foto's
tevoorschijn. Deze tip, Barbara, maakt het
hele cursusgeld Indonesisch in één klap
goed! Ik hoef nergens waar ik de foto's laat
zien voor mijn thee te betalen en het levert
altijd een zeer geïnteresseerd publiek op.
Het fietsen begint met een klim van
zeeniveau naar 431m om vervolgens de
laatste 10km af te dalen tot zo'n 150m in
Borong. Alle winst van het klimmen is dus
weer afgegeven. Het is rond 10 uur als ik in
Borong aankom. Er is een hotel, maar voordat ik bsluit daar te informeren, stop ik bij een
grote Warung om advies in te winnen over wat ik het beste kan doen. Het is nog vroeg op
de dag en ik voel me nog fit. De weg naar Ruteng is echter voornamelijk klimmen over
50km. Met een zekere Jack, die voor een transportbedrijf in Surabaya werkt en hier op
vakantie is, overleg ik over de mogelijkheden. Tussen Borong en Ruteng dat op
ongeveer 1200 meter ligt zijn geen overnachtingsmogelijkheden. Halevwege schijnt
alleen het spookdorp Sita te liggen. Ik informeer of ik het laatste stuk van Borong naar
Ruteng per gemotoriseerd vervoer kan afleggen. De eigenaar van de winkel, die tevens
eigenaar is van het naastgelegen benzinestation en ook een taxibedrijf bezit, zegt dat ik
mee kan naar Ruteng met wat men noemt 'private transport'. Dat zijn MPV's voor zeven
personen waar er vervolgens negen ingepropt worden (bagage op schoot). Wat dat
betreft had ik in de wat grotere bussen meer beenruimte. De fiets gaat met een heleboel
andere goederen, zakken met rijst, kaphout, enz. op het dak. Op de achterste zitbank
maak ik kennis met Johannes een 19-jarige student wiskunde uit Kupang. Ik gebrekkig
Engels en Bahasa converseren we over ditjes en datjes. Hij is op weg naar Ruteng voor
een reünie van zijn middelbare school. Hij adviseert me om in hotel Dahlia intrek te
nemen. Daar krijg ik een VIP-room met westers toilet, mandi en twee bedden. Verder is
het kwa reinheid de standaard tot nu toe. Alleen de tegelvloer in de kamer is kraakhelder,
de rest is verwaarloosd en heeft al lang geleden zijn beste tijd gehad. Ik denk maar niet
na over hoe lang het geleden is dan dat het onderlaken voor het laatst is gewassen. Na
het inchecken in het hotel, ga ik op zoek naar een internetcafé om mijn blog en mail bij te
werken. Bij de ingang van het hotel biedt Vicky, een jongen die in het kader van zijn
opleiding stage loopt in het hotel, mij naar het Internetcafé te begeleiden. Onderweg blijkt
hij niet helemaal op de hoogte van waar we moeten zijn (Ruteng is een 'grote' stad). Na
enige omzwervingen komen we aan op de plek van bestemming. Het bijwerken van het
24
blog en het checken van de mail gaat redelijk snel. Toch zit ik bijna een uur ahter het
toetsenbord. Onderweg terug naar het hotel wil Vicky graag met mij op de foto. En dus
gaan we naar een foto waar we tegen een schilderachtig, arcadisch, landschap op de
foto worden gezet. Omdat de jongeman mij de hele weg heeft begeleid, betaal ik zijn
foto. Nu maar hopen dat ik later niet als een soort Benno word beschouwd. Bij terugkeer
naar het hotel is een andere stagiaie net bezig mijn bed te verschonen. Ik krijg zelfs een
heus handdoek. Aangezien mijn volgende bestemming de 120km verderop gelegen
havenplaats Labuan Bajo is, infomeer ik in het hotel of er op de route
ovrenachtingsmogelijkheden zijn. In dit nog steeds bergachtige gebied schat ik niet in
120km op een dag af te kunnen leggen. Die zijn er volgens het hotel niet, of het hotel is
gewoon niet op de hoogte van wat zich zover buiten Ruteng afspeelt. Tegenover hotel
Dahlia is restaurant Agape gelegen en daar ga ik voor het avondeten naar toe (de lunch
dit keer overgeslagen). Daar raak ik aan de praat met een Salvadoraan die in de olie
werkt en twee Zwitsers. Ze zijn met een privéchauffeur onderweg. Volgens de chauffeur
zijn er onderweg voldoende mogelijkheden en dat stelt me wel wat gerust. Gaandeweg
ontspint zich een leuke discussie over fietsreizen en belanden we ongemerkt in een
gesprek over het klimaatprobleem en over wat er verder zoal in de wereld aan problemen
zijn. Tegen 20.00uur keer ik terug naar m'n hotel om te douchen en voor te bereiden op
dedag van morgen.
Ruteng - Lembor
Thursday, August 06, 2009
Woensdag, 5 augustus 2009 Van:Ruteng Naar:
Lembor ODO: 214km Dag: 65,36km Avg: 15,6km/h
Temp: 34 0C Max Climb:14% Avg Climb:4% Max Alti:
1118m Tot Alti:2309m
Ik word om 5.45uur wakker, pak m'n spullen in en sta
even na 6.00 uur buiten het hotel. Het is oms een wat
vreemde gedachten, dat op het moment dat ik op de
fiets stap, men zich in Nederland opmaakt om te gaan
slapen. Eerst nog even naar de bank om geld te
pinnen want in de Lonely Planet (uitgave 2006) staat
dat er in Labuan Bajo geen mogelijkheid is. Hoewel
het gemiddelde van mijn uitgaven nog steeds rond de
20 euro all-in schommelt, lijkt het me toch verstandig
de voooraad weer wat aan te vullen. De koers van de
Rupiah ligt rond de 14.000p voor 1 euro.Ik zelf houd
het conservatief op 12.000:1. Het grootste biljet dat uit de PIN-automaat komt is
50.000Rp. Dan zijn er biljet van 20.000, 10.000, 5.000, 1.000 munten van 500en 200Rp.
Je kunt je voorstellen dat deze geringe waarde ertoe leidt dat m'n portemonnee uitpuilt
van de biljetten. Bij het betalen is het dus altijd goed uitkijken. Aanvankelijk daalt de weg
maar van het totale traject is ongeveer de helft dalen en klimmen. De soms steile
klimmen doen nog steeds een aanslag op de conditie. Onderweg pauzeer ik weer
meermalen volgens het gebruikelijke ritueel: thee en foto's bespreken. Als tijdens een
bijzonder steil stukje het even niet wil, zie ik een groepje van 5 vrouwen, variënrend van
25
oma tot tiemer die langs de weg in het bos
bezig zijn planten te verzamelen. Als ik
uitleg dat ik even moet rusten om bij te
komen, nodigen ze me uit om kofiie, die ter
plaatse wordt gezet, met hen te drinken.
Hoewel ik even te moe ben om de foto's
tevoorschijn te halen hebben we een
gezellig en vrolijk gesprek over de bekende
thema's: gezin, geloof, waar kom je
vandaan, hoe oud ben je. Ook bij een
ander huis waar ik stop voor thee speelt het
zelfde ritueel, aangevuld met de vraag of ik
in hun houten huisje met twee slaapkamers
wil slapen. Ik sla dit aanbod of want het is
nog geen middag en als ik dan al zou
slapen, komt er van de rest van de dag niet
veel meer terecht. Als ik op een van de
laatste heuvels word achtervolgd door een
horde schoolkinderen (allemaal keurig in
uniform) die alsmaar om geld of een
kadootje vragen en aan mijn fiets zitten te
plukken, verandert mijn moeheid in
boosheid. Jangan! Jangan! (niet doen!) bijt
ik ze toe terwijl ik ze op de helling probeer
voor te blijven. Rond het middaguur, na
onderweg in een Warung nog water en
biscuits te hebben ingeslagen, bereik ik
Lembor. Daar staat een 'hotel' waar ik halt
houd. Het is het primitiefste onderkomen tot
nu toe, maar de enige mogelijkheid voor
Labuan Bajo dat nogeens 50km verderop
ligt. De vrouw van het hotel maakt een nasi
met ei voor me klaar en daar maak ik gretig
gerbruik van. Ik heb vanmorgen namelijk
niet ontbeten (wel onderweg drie smaklijke
mandarijnen gekocht). In het hotel
verblijven vrachtwagenchauffeurs uit Java,
Bali en Flores. Ook de baas van het hotel
schuift aan als ik met hen een praatje
maak. Om een uur of half zeven aan de
overkant in een klein eethuisje nasi met
twee gebakken eieren en twee schijfjes
komkommer gegeten. En dan weer vroeg
naar bed, want mijn wekker staat voor 5.30
afgesteld.
26
Lembor - Labuan Bajo
Van: Lembor Naar: Labuan Bajo ODO: 239
km Dag: 25,63 km Avg: 13,5 km/h Temp:
34 0C Max Climb %: 14% Avg Climb%: 4%
Max Alti: Tot Alti:
Inderdaad: Ik zit veel is de bus. Vndaag ook
weer 25 van de 62 km van Lembor per bus
afgelegd. Uiteraard mijn gebrek aan
conditie en training vooraf zijn in belangrijke
mate de oorzaak dat ik vaak in de bus zit.
Toch had niets mij kunnen voorbereiden op
de condities hier. De wegen zigzaggen niet
om de bergen heen, maar gaan er recht
tegenop. Dat betekent vele erg steile
klimmen en weinig gelegenheid om weer
op adem te komen. Op de weg zelf is
weinig schaduw en de hitte, de laatste
dagen boven de dertig graden in
combinatie de hoge luchtvochtigheid en het
gebrek aan een briesje, maken het fietsen
tot een opgave. En ik ben gewaarschuwd,
want op Sumbawa schijnt het nog heter te
zijn, boven de veertig graden. Ook moet ik
bij mijn dagafstanden rekening houden op
er een hotel is. Vannacht zat ik in een hotel dat tot dusver het absolute bodempunt is.
Naast een opslagoplaats van bezine (stank), geen laken, enorm benauwd wegens geen
ventilaltie. Goedkooop, dat wel. Als ik dan 's morgens tegen vijf uur (in NL is het dan elf
uur 's avonds) mijn fiets ga inpakken en tegen zessen op de fiets stap met het
ochtendgloren, dan kun je je voorstellen, dat de dag niet optimaal begint. Na een stuk op
vier klimmen van 18% is het dan ook éçht óp. Toch zit ik liever op de fiets, dan in de bus.
Gewoon omdat je onderweg veel meer gezellige contacten met de mensen hebt. Maar
op een dag als vandaag, had ik de laatste 62km naar Labuan Bajo (de laatse plaats in
het westen van Flores) absoluut niet in z'n geheel kunnen afleggen. Ik heb er ruim 25,
27
dus minder dan de helft van kunnen doen.
Ook heb ik een vervelend hoestje
opgelopen, misschien bezweet en kou
gevat, misschien ook omdat door het
verbranden van struikgewas langs de weg
veel rook in het lucht hangt die je
onvermijdelijk inademt. Ik blijf nog twee á
drie dagen hier op Flores om bij te komen.
Maak misschien een uitstapje naar Komodo
(waar de laatste reuzehagedissen -
varanen- ter wereld te vinden zijn. En dan
per veerpont naar Sumbawa!
(+02:00)
Rustdag Labuan Bajo

Friday, August 07, 2009
Van:Labuan Bajo S8.4994E119.8827 Naar: Labuan Bajo ODO: 214km Dag: 0km Avg:
0km/h Temp: 33 0C Max Climb:0% Avg Climb:0% Max Alti: 1118m Tot Alti:2309m
Vandaag een rustdag in Labuan Bajo. Ik werd om 4.30uur gewekt door de moskee in de
buurt. Om zeven uur opgestaan en de fiets ingepakt in verband met het verkassen naar
het iets verderop gelegen hotel 'Sunrise'. Met een mangodrank en een fruitsalad
ontbeten in The Lounge. Een wandelingetje gemaakt naar de haven om te informeren
over de procedure met betrekking tot de ferry. Ik moet om 7 uur bij het havenkantoor zijn
om een kaartje voor mezelf en de fiets (150.000rp) te kopen. De boot vertrekt omstreeks
8 uur en de vaartijd bedraagt 8-9 uur. Om 11 uur uitgechecked in Bajobeach Hotel en
28 verkast naar Sunrise. Beetje rondgehangen. De varanen op Rinca toch maar
overgeslagen. Er zijn weer horden
Nederlanders. Routeboekje Sumbawa wat
doorgenomen. Siësta gehouden. Het is erg
warm. Iedere beweging teveel leidt tot klam
zweet. Vanavond weer eten in The Lounge.
Nu een pizza pepperoni.Vroeg naar bed.
Morgen naar Sumbawa!

(+02:00)
Labuan Bajo - Bima (Sumbawa)

Zaterdag, 8 augustus 2009
Van:Labuan Bajo Naar: Bima (Sumbawa)

ODO: 257km Dag: 15,16km Avg: 17,30km/h Temp: 34 0C
Max Climb:11% Avg Climb:2% Max Alti: 1164m Tot Alti:2852m
De wekker gaat om 6 uur. Halverwege het douchen houdt het water op. Het
gewaarschuwde hotelpersoneel heeft geen oplossing. Na het inslaan van wat extra water
29
voor onderweg, ben ik om 7 uur bij het
kantoor van de veerdienst naar Sape. De
overtocht, inclusief fiets, kost omgerekend
5 euro. Het is prachtig weer, de lucht is
helder en de zee is vlak. Ik ben als een van
de eersten aan boord en parkeer m'n fiets
op het benedendek waar ook alle
vrachtwagens, busjes en dergelijke worden
geparkeerd. Ook alle losse vracht wordt
wordt hier verstouwd. Met m'n bagage klim
ik naar het passiegersdek en zoek een plek
op een plastic stoel onder een afdak dat
beschermt tegen de zon. Ik zit vlak bij een
van de uiteinden van het schip en heb een
goed uitzicht over zee. Verder zijn er
winkeltjes waar je eten en snacks kunt
kopen. Er is ook een binnenruimte met
banken voor een groot tv-scherm. Ik kies
echter voor een plek in de buitenlucht.
Tijdens het laden is goed de drukte van het
komen en gaan van de vele kleine bootjes
in de haven. Veel van die bootjes zitten
bomvol met mensen die kennelijk uit de
omgeving naar Labuan Bajo komen. Ook
zijn er de nodige speedboats en luxe
yachten die cruises verzorgen of duikers
naar een duikgebied brengen. In
tegenstelling tot de vele verhalen over de
slechte staat van de veerboten in
Indonesië, ook deze modern en solide. In
ieder geval zit alles goed onder de verf. Om
negen uur, een uur later dan
aangekondigd, geeft de scheepshoorn
signaal en vertrekken we. We passeren
Komodo noordelijk. De zee blijft
spiegelglad. Er zijn geen vissen of vogels te
bekennen. Een medepassagier Haris, die
als toeristengids werkt en die ik eerder
onderweg heb ontmoet, haalt een zakje
padangrijst met vis voor me. Hij weigert mij
te laten betalen. Rond half vier 's middags
komt Sape in zicht. We passeren een klein
eilandje waarvan Haris me vertelt dat de
bewoners hier zwaluwnesten kweken die
voor veel geld naar China worden
geëxporteerd en die een belangrijke bron van inkomsten voor Sumbawa zijn. Mijn gids
zegt dat het geen probleem is om op de fiets nog voor het donker in Bima te zijn, 46 km
verderop. Zijn uitleg over de vlakke weg en slechts één gematigde klim doen me vol
30
goede moed op de fiets stappen. Het
eerste stuk gaat het inderdaad rap. Ik
passeer zelfs met ruime snelheid de
paardenwagentjes (Ben Hur genaamd). Na
een uur fietsen en weer een paar klimmen
stop ik bij een winkeltje om water te kopen.
Op mijn verzoek krijg ik een groot glas
thee. Het beeld dat de eigenaar van het
winkeltje schetst van de weg wijkt erg af
van dat van Haris. Er zou minstens 10 km
geklommen moeten worden en bovendien
zou ik Bima niet voor het donker bereiken.
De eigenaar waarschuwt met dat het
onderweg gevaarlijk is en dat de politie
helemaal niets doet. Omdat het
ondertussen half vijf is geworden besluiten
we dat het beter is het restant toch maar
per bus af te leggen. Na enig wachten is er
een bus die ons kan meenemen. De klim
naar Bima blijkt inderdaad veel steiler en
langer dan aanvankelijk gedacht. Bima had
ik nooit voor het donker gehaald en er zijn
onderweg geen andere
overnachtingsmogelijkheden. Het is tegen 7 uur en donker als ik in hotel La'mbitu
incheck. Ik heb Haris, die in Bima woont, uitgenodigd met mij te eten. In een restaurant
om de hoek eten we allebei een chicken curry -die echter niet lijkt op curry, omdat er
geen kruiden in zitten- en drinken een glas versgeperst ananassap.
Een terugblik op Flores
De Lonely Planet Indonesia (2006) zegt over fietsen op Flores:
"Cycling on volcanic Flores or mountainous Timor requires Tour de France levels of

endurance, though some riders do travel across both islands using busses to get their
bikes up the steepest inclines and freewheeling downhill".
De beschrijving geeft precies weer hoe ik het fietsen hier heb ervaren. Van de totale
afstand tussen Maumere en Labuan Bajo van 528km heb ik nog niet de helft, zo'n 240
km per fiets afgelegd. Het landschap is erg groen. de weg is over het algemeen erg goed
(aan de slechte stukjes, meestal minder dan 100m, wordt gewerkt). De mensen zijn
overal vriendelijk. In de toeristische plaatsen zoals Moni (Kelimutu vulkaan) en Labuan
Bajo treedt het commerciële aspect van alle contacten op sterk op de voorgrond.
Geld en prijzen
Geld pinnen was nergens een probleem. Hoewel de kamerpijzen zich in de bandbreedte
van 150-250.000rp bewegen, is de kwaliteit niet altijd in overeenstemming met de
gevraagde prijs. Er zijn niet altijd lakens/handdoeken beschikbaar. Het beloofde warm
water is ook niet altijd beschikbaar.
Het eten is erg goedkoop. Een fles Bintang (0,62liter) kost op Flores 25.000rp. Een
31
maaltijd kost 25.000rp of zoveel meer als je zelf wilt.
Telefonie en Internet
De dekking van het gsm netwerk is overal goed. Ik gebruik een prepaid kaart van
Telkomsel (Simpati kaart) die met kraskaarten kan worden bijgevuld. Ik gebruik een
least-cost-carrier nummer dat begint met 01019. Een gesprek van 10 minuten met
Nederland kost circa 40.000rp, 3 euro. Je telefoneert dan wel via internet. Hetgeen
betekent dat er 2 seconden vertraging zit tussen het spreken en het moment dat het
gesprokene door de ontvanger wordt gehoord. Je moet us eigenlijk na iedere zin steeds
'over' zeggen als singaal dat de ander kan spreken. Ik heb ook een bedrag aan mobiel
internet op mijn gsm laten zetten. Maar het is me tot nu toe, ook niet met hulp, gelukt hier
gebruik van te maken.
Bima - Dompu
Zondag, 9 augustus 2009
Van:Bima S8.4532E118.7254 Naar: Dompu

ODO: 320km Dag: 62,86km Avg:
15,90km/h Temp: 34 0C
Max Climb:8% Avg Climb:3% Max Alti:
Vanmorgen om even voor half zes

opgestaan, gedouched en de fietsspullen
ingepakt. Het voor 6 uur bestelde ontbijt
arriveert om half zeven. Het gebakken ei
tussen twee boterhammen en een derde
boterham met jam gaat er goed in. Ik heb
er zin in. Vanaf vandaag volg ik het
routeboekje van AWOL (zij het in
tegengestelde richting) en dat geeft altijd
zich op wat de fietser zo'n beetje te
wachten staat. Bima ligt aan een binnenzee
en om deze, gedeeltelijk opgedroogde, zee
slingert zich een relatief goede en vlakke
weg naar Dompu, 62 km verderop. In het
opgedroogde deel van de binnenzee doet men aan zoutwinning. Ik passeer vele dorpjes
en word overal toegeroepen. Bij m'n eerste stop na een uur fietsen herhaalt zich het
gebruikelijke ritueel. Alleen is in dit geval bijzonder dat ik wel voor de koffie moet betalen.
Bij een volgende stop tegenover een school komen de leraren een praatje met me
maken. Hij geeft engelse les en de klassengrootte is 10 leerlingen. Wat me opvalt is dat
de leraren met commando's op een fluitje de gang van zaken bepalen. Als ik richting
Dompu klim, zie ik onderweg loslopende aapjes. Die maken zich echter uit de voeten,
zodra de fiets er aan komt. In de verschillende dorpjes wordt het plaatselijke vervoer
32
verzorgd door paardenwagentjes, de Ben
Hur's. Zo te zien heeft Indonesië een
vervoersinfrastructuur waar Amsterdam
nog van kan leren. Buiten het centrum van
de wat grotere steden zijn centrale
busterminals ingericht. Dit zijn de vertrek-
en eindpunten voor al het interlokale
vervoer. Het kleinschalige en fijnmazige
vervoer van en naar de dorpjes wordt
verzorgd door de Bemo's (minibusjes) en
zoals hier, de paardenwagentjes.
Daarnaast bieden veelal jongeren vervoer
achterop hun brommer aan. Een ander
opvallend punt is dat je nergens meer de
gewone gloeilampen ziet. Het lijkt wel of
iedereen (gratis aktie?) is overgeschakeld
op spaarlampen.
Mijn derde een laatste stop op zo'n 6 km

voor Dompu is de meest bjizondere van
vandaag. Ik ben net een heuvel aan het
beklimmen als een jonge moslima met de
gebruikelijke vragen een praatje met mij
begint. Vervolgens nodigt zij me uit om in
de woning, die uit drie kamers bestaat, thee
te drinken. Zij blijkt lerares aan de lagere
school en geeft onder andere engels en
aardsrijkskunde. Binnen de kortste keren is
de woonkamer gevuld met familieleden van
jong tot oud. Howel de conversatie de
veilige onderwerpen beslaat, wordt toch
over de corruptie van de politie geklaagd.
Na de tweede kop thee wordt gevraagd of
ik niet in de woning wil blijven slapen.
Nurjanah, zo heet de lerares, biedt aan dat ik op een matras, of eventueel op de sofa kan
blijven slapen. Dit aanbod sla ik beleefd af omdat ik besef dat het hebben van een
buitenlandse gast toch voor het gastgezin de nodige offers vraagt -hoe graag men het
ook aanbiedt- terwijl ik rijk genoeg ben om een hotel te kunnen betalen. Na het
uitwisselen van adressen en het maken van de nodige familiefoto's neem ik afscheid. Het
laatste stuk naar Dompu stelt niet veel voor. Wel kost het wat moeite om hotel Wisma
Samada vinden waar ik een standaard kamer met tafelventilator, mandi en westers toilet
neem.
33
Dompu - Pidang
Van:Dompu Naar: Pidang (bij Empang)

15,90km/h Temp: 36 0C
De dagetappe voor vandaag is 96 km. Ik

start rod half zeven na een half kop koffie in
het hotel. Na een aanvankelijk wat stevige
klim (maar niet te vergelijken met Flores)
slingert de deels matige (grof asfalt) en
deels gladde weg zich langs de landtongen
van de binnenzee van Bima (Saleh Baai).
Het uitzicht is erg mooi en de dorpjes rijgen
zich aaneen, hoewel er ook
kilometerslange uitgestorven stukken weg
zijn. De weg klimt 4% een landtong
omhoog om vervolgens weer naar
zeeniveau te dalen. Is het in de ochtend
nog redelijk koel als ik stop voor twee
gekookte maïskolven langs de weg
gedurende de dag klimt de temparatuur
naar 36graden. De klimmen naar de
landtongen vallen me steeds zwaarder. Als
ik in het dorpje Pidang stop om weer eens
uit te rusten en wat Cola tw drinken, zit
daar toevallig ook het hoofd van het dorp.
Aan hem vraag ik of hij een kamer in het
dorp voor me kan regelen. Hoewel het nog
maar 27km naar Empang is en het nog drie
uur licht is, heb ik het gevoel dat het mooi is
geweest voor vandaag. Door alle inspanningen van de dag en de hitte, voel ik me steeds
vaker duizelig bij het opstaan. Komt misschien door het lage aantal rode
bloedlichaampjes als gevolg van de malariapillen of door het eenzijdige voedsel dat
iedere dag uit een portie nasi met wat erbij bestaat.
Er volgt enig heen en weer gepraat over het bedrag dat ik bij een dorpsbewoner voor de
nacht moet betalen. Ik probeer niet toe te geven en het dorpshoofd te bewegen zelf een
prijs te noemen. Na enige tijd wordt voorgesteld de woning te bezoeken. Aldus gedaan.
Het is een stenen huis met drie slaapkamers, een "officiële" ontvangstkamer met stoffen
bankstel en twee stoelen, een 'gewone' woonkamer (geen stoelen, kleed op de vloer met
34
TV, keukn en mandi. De kamers hebben
stenen muren maar geen plafond. In de
ontvangskamer beginnen de
onderhandelingen opnieuw over de prijs.Ik
vind dat ik minder moet betalen dan in een
hotel. De vrouuw des huizes, Ani, voert de
onderhandelingen. We worden het eens
over een bedrag van 50.000rp voor de
kamer, een warme maaltijd en gratis thee
zoveel als gewenst. Na een heerlijke nasi
met groenten (een soort spinazie gekookt
in zout water) en gebakken ei, kijken we
enige tijd TV. De actie om Noordin M Top
uit te schakelen -intussen denk ik wel vier
dagen oud- beheerst nog steeds het
nieuws. Echt nieuw is dat het niet Noordin
blijkt te zijn. Intussen heeft Ani, die eerst
westers is gekleed, zich omgekeeld in
muslimgewaad voo het avondgebed dat ze
alleen en stil in een van de slaapkamers
doet. Na de TV versplaatsen we ons naar
het portiek van de woning. Binnen de
kortste keren zitten er 19 kinderen en
verschillende volwassenen om me heen. Omdat we het ritueel van de foto's intussen
achter de rug hebben, doen we oefeningen Engels: tellen, goede morgen, -middag, -
avond, -nacht, alstublieft, dank u wel. De kinderen hebben er lol in. Dan is het tijd om te
gaan slapen. Twee keer in de nacht word ik gewekt door de moskee, het lijkt wel of die
pal naast de woning ligt, zo hard komt het gezang uit de luidsprekers.
Pidang - Empang
Woensdag, 12 augustus 2009
Van: Pidang Naar: Empang

ODO: 415km Dag: 26,28km Avg: 16,70km/h/h Temp: 34 0C
Na een laatste kop thee en foto's van het dorpje verlaat ik Pindang. Hoewel de verleiding
er enigszins is om door te fiete naar Sumbawa Besar, besluit ik vandaag maar een kort
ritje naar Empang te doen, gezien de inspanning van gister. Ook wil ik advies over mijn
conditie. Na anderhalf uur fietsen beland ik in Empang. Ik zie een bord van het hotel dat
ik moet hebben, maar fiets er glad voorbij. Dit kan het niet zijn! Alles potdicht. Als ik
verder de plaats binnen fiets, informeer ik naar het hotel. Ik word terugverwezen naar de
35
plek die ik net was gepasseerd. Als ik omkeer, blijkt er leven in het hotel. Het feitelijke
hotel blijkt te bestaan uit een serie huisjes op palen in een nogal verwaarloosde tuin, mét
bomen en een briesje. Er is een fan, een mandi en een westers toilet. Van de eignaar
krijg ik een bord nasi. Lekker! Spoedig merk ik dat ik vanmorgen toch iets te vroeg ben
opgestaan en besluit wat slaap in te halen. Dat lukt uitstekend want ik word tegen drie
uur 's middags weer wakker. Opnieuw afspoelen in de mandi en op zoek naar medisch
advies. Men wijst me de weg naar een klein maar kraakhelder ziekenhuis. Ik beschrijf
met m'n woordenboekje in de hand mijn duizeligheid en algemene slapte. Mijn bloeddruk
wordt genomen, 140/90 en dat vinden de beide artsen en de verpleegster aan de hoge
kant. Ik heb eerlijk gezegd geen idee wat (voor mij) normaal is. Ik krijg een strip
vitaminepillen en wat zakjes isotone zoutoplossing om het verlies aan zout aan te vullen.
Verder kan men geen bijzonderheden ontdekken. Als ik voor het recept wil betalen, wordt
dit geweigerd. Na het nodige aandringen lukte het me om een donatie van 50.000rp
achter te laten. Het hospitaal kan ten slotte ook niet van de lucht leven. In het dorp is het
feest. Overal zijn optochtjes van kinderen in alle leeftijden die keurig uitgedost in hun
schooluniformen begeleid door ouders en leraren in het gelid langs straat marcheren. Op
het centrale veld wordt een volleybalwedstrijd gespeeld een overal zijn kraampjes waar
snacks worden verkocht. Een van de medegasten bied aan om met zijn auto me aar een
eethuis 1 km verderop te brengen.Ik eet weer het gebruikelijke bord nasi, dit keer met
een klein stukje kip erbij.
Empang - Sumbawa Besar

Donderdag, 13 augustus 2009
Van: Empang Naar: Sumbawa Besar

Vanmorgen om 4.00 uur gewerkt door hevige diarrhee. Iets in het avondeten
gisteravond? Wie zal 't zeggen? Wel vervelend want de etappe van vandaag is 97 km.
Wel over een meest vlakke weg. De weg blijkt echter in zeer slechte staat, slechter dan ik
tot nu heb meegemaakt. Het grove asfalt en het steeds moeten ontwijken van de talrijke
kuilen drukken het gemiddelde tempo aanzienlijk. Ik heb de indruk dat de weg tussen
desa's iets beter is dan in de desa zelf. Ik vraag me af of de desa's zelf voor het
onderhoud van hun eigen stuk weg moeten opdraaien. Als dat zo is, dan is het niet
verwonderlijk. Er staan aanzienlijk meer moskeeën in de nieuwbouwsteigers, dan dat je
werkers aan de weg bezig ziet. Dat was in Flores wel anders (en gunstiger). Ik stop om
de 15km om uit te rusten en wat de drinken. De laatste tijd is dat steeds vaker een blikje
Pocari Sweat, een isotone sportdrank. Omdatmhet hier nog steeds malariagebied is, fiets
ik in vol ornaat. Lange broek en hemd met lange mouwen. Hemd en broek lopen
daardoor vol met zweet en vormen hierdoor een soort van 'wetsuit' dat door z'n
isolerende werking voorkomt dat ik voldoende afkoel. Als ik bij de tweede stop bij een
eethuis stop om te ontbijten, blijkt m'n kleding volledig doorweekt en kan ik van de nasi
36
geen hap naar binnen krijgen. Daarom de wetsuit verwisseld door m'n Dam-tot-Damloop
Nike hardloopshirt. Ook rits ik de pijpen van m'n fietsbroek af. Dat voelt een stuk
angenamer, maar nu staan armen en benen bloor aan de felle zon. Het is intussen 38C
geworden. Dit deel van Sumbawa is opvallend dor en droog en op weg is er praktisch
geen schaduw. De inspanning begint z'n effecten te tonen. Het voordurende geroep
'Hello Mister' begint steeds meer provocerend en minder oprecht en vriendelijk te klinken.
In ieder geval heb ik steeds minder de neiging om enthousiast te reageren. Zekerals ik
net een heuvel aan het beklimmen ben of de nodige kuilen in de weg moet vermijden. Na
een derde stop op 52km en het eten van een gekookte maïskolf wordt het tijd om maar
eens naar de bus te informeren. Volgens de mensen bij het winkeltje moet die er zo
aankomen (nanti). Overigens is er nog een minder prettig aspect aan het uitrusten bij
winkeltjes onderweg. Zonder uitzondering staat buiten de winkel een rek met rijen
literflessen gevuld met benzine en afgestopt met een stuk stop. Een batterij Molotov-
cocktails zou je kunnen zeggen. het zou me niets verbazen als er af en toe een winkel in
de lucht vliegt, want de nabiujheid van benzine(damp) weerhoudt de aanwezigen ervan
stevig te roken. In ieder geval zit je als fietser in de stank van benzine. Buiten het
winkeltje ontstaat een hevige ruzie tussen een jongen vrouw en een of meer van de
aanwezig mannen. Ik kan het geschreeuw niet zou goed volgen, maar als het woord 'bier'
valt neem ik aandat het huishoudgeld hieraan wordt besteed. Het wachten begint echter
lang te duren en ik voel me intussen voldoende opgeknapt om nog weer een stuk op de
fiets te wagen. Als ik echter op 57km een bus kan aanhouden, gaat de rest van het
traject weer per bus. Regelmatig word ik als de bus door een kuil gaat vanaf mijn
zitplaats gelanceerd. Om de een of andere reden krijg ik steeds een plek op de achterse
zitbank.
Hoewel het restant van de rit nog maar 40km is, voelt de rit alsof de afgelegde afstand
twee keer zo lang is. Rond het middaguur bereiken we de centrale busterminal van
Sumbawa Besar. Vandaar is het 5km fietsen naar het centrum waar ik voor twee dagen
mijn intrek in hotel Tambora neem.Ik wil even aanzien hoe de situatie met de
ingewanden zich ontwikkelt.
Sumbawa Besar (dag 2)

Vrijdag, 14 augustus 2009
Van: Sumbawa Besar Naar: Sumbawa

Besar
ODO: 478km Dag: 0km Avg: 0km/h Temp:
38 0C
Vandaag weer een rustdag ingelast, ook de

nodige correspondentie bij te werken. Naar
37
een internetcafé gelopen en blog en mail
bijgewerkt. Ik bn net klaar als het signaal
wegvalt achterop een ojek naar het
centrum om een zonnepetje te kopen.
Terugewandeld naar het hotel. Zonnebrand
en nog wat vitamine en oralit
(zoutaanvulling) gekocht. Nu een wat
langer verblijf op Kencana beach geen
optie is, is het plan om het relaxen naar een
van de Gili eilanden op Lombok te
verplaatsen. Daartoe wil ik morgen per fiets
naar Alas om de dag daarna de oversteek
naar Lombok te maken. Vandaar langs de
oostkant van Lombok langs de Rinjani
vulkaan richting Gili eilanden.
(+02:00)
Sumbawa Besar - Alas

Van: Sumbawa Besar Naar: Alas

Na een (mislukte) poging -de fiets mag niet mee- om van Sumbawa Besar naar Mataram
op Lombok te vliegen en deze plaats als startpunt voor een rondje Lombok te kiezen, op
38 de fiets gestapt voor de etappe Sumbawa - Alas. Alas is de laatste plaats met
overnachtingsmogelijkheid voor de
veerpont naar Lombok. De route is erg vlak
en slingert zich voor een groot deel pal
langs de mooie en kalme zee. Ik passeer
viskwekerijen en vissersdorpjes, fiets langs
mangrove en palmboombossen. Het
wegdek is op een handvol korte stukken
na, van goede kwaliteit. Een windje in de
rug zorgt voor een aangenaam fietstempo.
Onderwg zijn overal stalletjes met voor mij
onbekende vruchten. In de doprjes wordt
overal de laatste hand gelegd aan de
versieringen voor de nationale feestdag op
17 augustus. Bannieren en vlaggen in de
nationale kleuren rood-wit sieren alle
officiële gebouwen. Alle bamboe hekken
krijgen ook een nieuwe lik verf in de
nationale tweekleur. Het valt op hoe
iedereen bezig is met de voorbereidingen
voor de 64-ste onafhanmkelijkheidsdag van
Indoenesië. Iedrere middag paraderen
schoolkinderen keurig in het gelid over de
hoofdstraat van een plaats onder veel
publieke belangestelling.
Na zo'n anderhalf uur stop ik onderweg bij
een warung (winkeltje) om te rusten en wat
te drinken. Ik ben nu overgschakeld op het
drinken van Sprite. Dat geeft een lekkerder
gevoel in de mond dan Pocari Sweat dat
eigenlijk naar dood water smaakt. De foto's
worden getoond en besproken. Twee
kinderen spelen met een kat, die ook even
aan mijn schoen komt ruiken. Geen
herkenning van Boris, voor zover ik kan
nagaan. Als ik om eten vraag -het is geen
restuarant- wordt voor mij een bord Mie met
gekookt ei klaargemaakt. De Mie drijft in
een heerlijke, wat zoute vloeistof, die goed
is als aanvulling op het zoutverlies. Na
deze wat langere pauze is het tijd om weer
op de fiets te stappen. Hoewel het gebied
hier 100% moslim is (geen bier dus), staan
regelmatig langs de weg kleine Hindu
tempels. Uit sommige klinkt religieuze
muziek. De onderkanten van de tempels en
standbeelden zijn allemaal omwikkeld met sarongs, een eerbetoon aan de goden. Na
nog een paar stops -de laatste paar km zijn toch nog steeds zwaar- bereik ik rond drie
uur 's middags Alas. In hotel Anda zijn de betere kamers vol, dus krijg ik een 'ekonomi'
39
met fan, mandi (twee emmers) en een
hurktoilet. Na een rustpauze lukt het om
een klein beetje avondeten naar binnen te
krijgen.
Morgen is het zo'n 24km naar Poto Tano.

Vandaar uit vertrekt om de 45 minuten een
veerboot voor de anderhalf uur durende
overtocht naar Lombok. De bedoeling is om
langs de oostkant ('bovenkant') om de
vulkaan Rinjani te fietsen voor een klein
weekje relaxen op een van de Gili-eilanden.
Alas - Labuhan Pandan (Lombok)

Van: Alas Naar: Labuhan Pandan

18,10km/h Temp: 34 0C
Vanmorgen wel vroeg wakker maar wat

later opgestaan, want het is maar 24km
naar de veerpont en vervolgens 15km naar
Gili Lampu bungalows. De weg is goed en
vlak en ruim voor 9 uur ben ik bij de pont.
Na betaling van 25.000rp kunnen fiets en ik
zelf aan boord. De zee is rustig en de
prettige overtocht duurt ongeveer drie
kwartier, zodat ik rond 10 uur op Lombok
aan wal ga. De weg naar Labuhan Pandan
is vlak en goed. Al snel passeer ik enkele
reuzenbomen (Boabab?). Halverwege
maak ik een pauze bij een Warung. Het is
warm. Aan de overkant van de weg zie ik
een waterpomp. Ik vraag of ik die mag gebruiken om af te spoelen. Dat kan, maar ik
wordt verwezen naar de mandi bij een van de woningen. Daar kan ik even onder een
flinke straal water wat verkoeling zoeken. Onderweg word ik ingehaald door een vrolijke
groep 'Hells Angels'. Alleen rijden ze niet op Harley Davidons, maar op een soort
gekloonde Vespa's, maar dan van een zeer oude jaargang. Er is zelfs een Vespa met
zijspan. De berijders dragen allemaal Nazihelmen, sommige nog getooid met
40
stierenhoorns. Maar het oogt allemaal erg onschuldig.
Gili Lampu is een recreatiestrand en omdat het
zondag is,is het een drukte van belang. Niet alleen in
zee, waar gezwommen wordt en waar enome
prauwen voor anker liggen, maar ook op het strand
waar stalletjes allerlei snacks verkopen. Ik krijg er een
ruime bungalow met een veranda, twee slaapkamers,
mandi met douche en westers toilet. Na de siësta
neem ik een kijkje op het strand, maar ga nog niet
zwemmen. Morgen misschien. Het avondeten bestaat
uit Mie Buah, miesoep met groenten, voor 't eerst
stukjes aardappel en tomaat en veel wortelen. De
ietwat zoute/gepeperede soep bevalt me op dit
moment beter dan de nasi die ik de laatste tijd eet.
(+02:00)
Labuhan Pandan (dag 2)

Monday, August 17, 2009
Maandag, 17 augustus 2009 (64 Merdeka Indonesia)
Van: Labuhan Pandan Naar: Labuhan Pandan

ODO: 586km Dag: 0km Avg: 0km/h Temp: 34 0C
41
Zoals gebruikelijk werd ik om 04.00 uur
wakker. Maar ik kon lekker blijven liggen,
want vandaag is een rustdag. Ik zie dat ik
signaal heb, dus kan snel gebruikmaken
van de internetverbinding om het blog en
de mail bij te werken. Ook het thuisfront
aan de telefoon gekregen. Het is ruim een
week geleden dat Ludy en ik elkaar
gesproken hebben. Vanwege haar vele
drukke activiteiten mist ze me niet. Rond
half negen aan het ontbijt: thee met een
tosti gevuld met ei. Na het ontbijt voor het
eerst wat gedobberd in zee. Een jongen die
met een gevaarlijjke harpoen aan het
vissen is, wijst me op koraal vlakbij het
strand. Ik zie inderdaad een paar
brokstukken maar veel bijzonders is het
niet. Dat zal moeten wachten tot mijn paar
dagen relaxen op een van de Gili eilanden.
In de centrale hal van de resort verzamelt
zich een groep van een stuk of dertig
kinderen. Het blijken allemaal
weeskinderen die op deze feestdag een
traktatie ontvangen. Als ik vraag of ik een
foto mag maken wordt me duidelijk
gemaakt dat ik zelf ook op de foto. Al met al
een aandoenlijke aanblik als de kinderen
herhaaldelijk 'Amen' moeten zeggen
voordat ze hun aandeel van een prachtig
opgemaakte rijstschotel te eten krijgen.
Omdat het vandaag een feestdag is, geef ik
de verantwoordelijke volwassene een
kleine financiële bijdrage in de kosten. De
rest van de dag lekker geluierd. Ik neem
aan dat onafhankelijkheidsdag in de desa's
wordt gevierd, want hoewel het een officiële
vrije dag is, is het betrekkelijk rustig op het
strand. Ik luier wat, probeer me eens te
scheren en lees de Lonely Planet na op de
Gili eilanden. Hoe meer ik lees over de
party-scene met dance/trance muziek die 's
avonds om elf uur begint en tot vier uur in
de ochtend doorgaat, hoe minder het me
trekt. Je hebt er schitterende natuur en
prachtig snorkelen, maar kennelijk is dat niet genoeg want er moet volop gefeest worden.
Waarom eigenlijk. Hier in Labuan Pandan is alles lekker eenvoudig en ook heel mooi. Ik
besluit hier dan ook nog een extra dag te blijven om een snorkeltrip naar een eiland
42
vlakbij de kust te maken. Via de eigenaar
van het resort wordt een en ander
geregeld.
(+02:00)
Gili Lampu (dag 3)

Dinsdag, 18 augustus 2009 (Carnaval)
Van: Labuhan Pandan Naar: Labuhan

Pandan
34 0C
Om 10.00 uur vertrek ik met een gids in

een gemotoriseerde prauw naar een van
de eilndjes voor de kust. En bounty
eilanden zijn het wel. Na een klein half uur
varen bereiken we het eiland waar ik de
enige toerist van de dag blijk te zijn. Onder
het toeziend oog van mijn gids waggel ik
met zwemvliezen aan al zand scheppend
naar het glasheldere water. Les 1:
zwemvliezen pas aandoen als je in het
water ligt. Rond een gedeelte van het
eiland ligt een koraalrif dat zich vanaf zo'n
twintig meter vanaf het strand uitstrekt en
vervolgens vrijwel vertikaal in een peilloze diepte verdwijnt. De rand van deze afgrond
wordt gemarkeerd door palen. Aangezien er een sterke aflandige wind staat, word ik
gewaarschuwd binnen de grenzen van deze palen te blijven. Onder water is er intussen
genoeg te zien. Koraal in diverse kleuren van vaal groen tot fel paars, zeewieren van
diverse soorten en allerlei veelkleurige vissen. Zeer de moeite waard, ook al bestrijk ik
maar een heel klein gebied. Na het snorkelen maak ik met de gids een wandeling
rondom het eiland, dat beschermd natuurgebied is. Voor de instandhouding ervan moet
aan de beheerder die een paar hutten op het eiland heeft,een kleine bijdrage worden
betaald. De laatste jaren doet Indonesië veel aan het herstel van de onderwaterflora die
43
door vissen met dynamiet en cyanide veel
heeft geleden. Het is dan ook verboden om
vondsten uit zee als souvenir mee te
nemen.
Terug in de bungalow is het tijd voor een

douche en lunch. 's Middags is er in een
wat groter dorp in de buurt carnaval. In
deauto van de eigenaar van het resort gaan
we er heen. Dit feest volgt als afsluiting op
bevrijdingsdag en is vooral bestemd voor
alle kinderen. Die trekken in groepen per
school,uitgedost in de fraaiste traditionele
kleding of in een fantasiecostuum langs
een haag van ouders en familie naar een
feestterrein. De stoet wordt aangevoerd
door de kepala desa en zijn vrouw. Als de
stoet van honderden, waarin ook een van
de dochters uitgedost in een witte
bruidsjapon voorbij is getrokken, keren we
terug naarhet resort. Het aanvankelijke idee
om hier drie duiklessen met zuurstofflessen
te nemen, laat ik varen als blijkt dat de
genoemde prijs niet in rupiahs maar in
Amerikaanse dollars is bedoeld (factor 10
verschil). Ik besluit daarom uiteindelijk om
hier nog één snorkeltocht te ondernemen
en vanaf 20 augustus m'n reis over Lombok
te hervatten.
(+02:00)
44
Gili Lampu (dag 4)
Wednesday, August 19, 2009
(Voorbereiding Ramadan)
Van: Labuhan Pandan Naar: Labuhan

Pandan
34 0C
Vanmorgen om 7 uur aan het ontbijt en om

half acht aan boord van de prauw voor een
tweede dag snorkelen. Mijn gids is opnieuw
Budi, die me gisteren ook heeft begeleid. Er
staat vandaag flink meer wind op zee en de
golven hebben hier en daar schuimkoppen.
We zetten nu koers naar het tweeling
eiland van gisteren. Eigenlijk is het meer
een atol, want het hele eiland -waar je in
een half uur omheen loopt- is vlak en steekt
hooguit twee meter boven de zeespiegel
uit. We proberen eerst een flink stuk uit de
kust te snorkelen, maar dat mislukt omdat
ons scheepje door de wind niet voor anker
wil blijven liggen. Daarom gaan we eerst
aan land om vlakbij het strand te snorkelen.
Het opnieuw een adembenemend
schouwspel onder water. Er zijn heel veel
verschillende soorten vissen in alle kleuren
van de regenboog. Ook veel verschillende
soorten levend, maar ook dood koraal.
Daartussen diepblauwe zeesterren. Het is
heerlijk om je gewoon door de stroming te
laten voortstuwen terwijl je geniet van het schouwspel beneden je. Na enige tijd
gedobberd te hebben, gaan we aan land. Het eilandje wordt bewoond door tien mannen
die daar al dertig jaar van vader op zoon wonen. Ze mogen van de regering het eiland
bewonen zonder belasting te hoeven betalen, op voorwaarde dat ze zorgen dat het
eiland zijn ntuurlijke staat behoudt. Ze houden zich bezig met de visvangst en telen ophet
land wat aardappelen. Iedere vrijdag varen ze met z'n allen naar het vasteland om de
moskee en hun vrouwen en kinderen -die niet op het eiland komen- te bezoeken en vers
drinkwater voor de komende week mee te nemen. Ze wonen in eenvoudige gevlochten
hutjes en brengen met vissen en landbouw hun dagen door. Ik word uitgenodigd om in
een van de hutjes een kijkje te nemen. Het is allemaal uiterst primitief. Een potje rijst
45
staat te garen op een smeulend houtvuurtje
en er is geen electriciteit, telefoon of
televisie. Volgens mijn gids de ideale
omstandigheden als je een lang leven
wenst zonder haast en stress. Na de
wandeling om het eiland is het tijd voor een
tweede duik. De wind is wat gaan liggen en
nu is het mogelijk om wat verder uit de kust
te snorkelen. Ook hier weer dezelfde blik
op de wondere wereld onder water. Voor
de meegebrachte lunch gaan we naar het
zelfde eiland waar we gisteren ook waren.
De -koude- nasi campur gaat er na twee
duiken uitstekend in. Dan is het tijd om
terug te keren naar het vasteland.
Als we de kust naderen zien we op het

strand honderden scholieren en studenten
die met een tiental busjes (bemo's) zijn
aangevoerd. Mijn gids, Budi, legt uit dat de
scholieren naar het strand komen om
afstand te nemen van het afgelopen drukke
schooljaar en om, zoals hij het zegt, hun
ziel schoon te maken voor de komende
Ramadan die rond 22 augustus begint. De
studenten vertrekken aan het eind van de
middag collectief. Omdat in de loop van
gisteren de reislader van mijn mobiele
telefoon het heeft begeven, informeer ik of
er in de buurt een telefoonwinkel is waar ik
een nieuwe kan kopen. Het blijkt dat ik
daarvoor in Labuan Lombok moet zijn. Die
plaats ligt op de route die ik morgen afleg,
dus ik hoop dat het lukt, want op dit
moment ben ik aangewezen op
noodvoeding dmv penlight batterijen.
Gelukkig is Nokia een universeel merk. Aan
het eind van de middag nodigt Budi me uit
om in de woning waar hij met zijn ouders
en jongere broer woont, koffie te drinken. In
zijn kampung wonen alle godsdiensten,
Hindu, Moslim en Christen vreedzaam
naast elkaar. Ik vraag Budi of alles zo rustig
en traditioneel blijft als in 2010 de nieuwe
internationale luchthaven op Lombok in
gebruik wordt genomen. Vanaf dat moment kan Lombok rechtstreeks vanuit Europa en
Azië worden aangevlogen zonder eerst Denpasar op Bali te hoeven aandoen. Budi
meent dat de plaatselijke bevolking voldoende politieke invloed heeft om ongewenste
46
invloeden en excessen tegen te houden. Ik
ben benieuwd.
Na het avondeten, opnieuw Mie Quah, in
het resort, word ik uitgenodigd om kennis te
maken met een volgend fenomeen. Van
een religieuze moslimschool zijn een groep
meisjes naar het resort gekomen om zich
voor te bereiden op Ramadan. Budi legt uit
dat deze meisjes zeer strikt worden
aangepakt. Voor iedere handeling die ze
willen uitvoeren, moeten ze tevoren
toestemming vragen en krijgen van de
mannelijke leiding. Die loopt rond en geeft
door een megafoon aanwijzingen aan de
meisjes. De ene keer moeten ze zich
verdelen in groepjes van telkens zes
kinderen, de volgende keer moet er op
commando een liedje worden gezongen. Ik
mag kennis maken met de groep en de
gebruikelijke vragen over mijzelf te hebben
beantwoord, mag ik vragen of ik een foto
mag maken. Ook hiervoor is toestemming
nodig van de leiding, al zie ik dat enkele
meisjes zonder die af te wachten, alvast naar de plek gaan waar de foto zal worden
gemaakt. Gelukkig zal Allah hen de gemaakte foto niet kwalijk nemen, want door de
duisternis is op de foto geen enkel meisje herkenbaar in beeld. Dan is ht tijd om iedereen
een goede nachtrust te wensen en mijzelf voor te bereiden op de fietstocht van morgen
die me naar Tetebatu op de zuidhelling van de Rinjani vulkan zal brengen, hopelijk
voorzien van een nieuwe telefoonlader.
Tetebatu (dag 1)
Van: Labuhan Pandan Naar: Tetebatu

Na een tosti gevuld met ei en twee bananen verlaat ik rond half acht het heerlijke oord
Gili Lampu. De weg gaat eerst terug naar de havenplaats Labuhan Lombok - van waar
de veerboten naar Sumbawa vertrekken - om vervolgens over te gaan in de zeer drukke
hoofdweg naar Mataram, de 'hoofdstad' van Lombok. De gids belooft nogal wat klimwerk
en dat is inderdaad het geval. Vanaf zeeniveau stijgt de weg gestaag tot zo'n 250m
47
hoogte in Magbasik. Dan buigt een zijweg naar af naar het noorden, de berg omhoog
naar Tetebatu. Ik rijd verkeerd en kom tenslotte uit op een hoogte van bijna 650m. Na
een afdaling over een zandweg door de jungle, waar zich Murphy's Wet van de
(Fiets)reiziger voordoet, bereik ik mijn bestemming op zo'n 640 meter hoogte. Tijdens de
klim omhoog heb ik wel gezien dat ik prachtige terassen met rijstvelden passeer in een
erg landelijk gebied, maar ik heb geen puf om foto's te maken.
Murphy's Wet van de (Fiets)reiziger luidt:

Op het moment dat je een bepaalde voorziening (een onderkomen voor de nacht, een
eetgelegenheid, hulp bij het vinden van de weg) niet nodig hebt, zijn ze in overvloedige
mate aanwezig. Heb je de voorziening dringend nodig dan is die in geen velden of wegen
te ontdekken. Dit is een wetmatigheid die zich reeds vele malen in de praktijk heeft
bewezen.
In ieder geval bereik ik op een gegeven moment een wat beter geasfalteerde weg en
word ik in de juiste richting gewezen. Rond een uur of drie bereik ik dan Green Orry
Cottages, waar ik na een bord Mie soep, mijn eerste fles Bintang bier sinds tijden kan
genieten. Ik heb een prachtige kamer die in dit wat hoger gelegen gebied heerlijk koel is.
Na een uitgebreide douche en siësta is het tijd om te gaan eten. Heerlijk, ook hier staat
spaghetti carbonara op het menu. Behalve een Frans stel, is er niemand in het resort.
Een gids van het hotel benadert me met het voorstel om morgen een begeleide
wandeling te maken door de rijstvelden en de 'Monkey Forest' naar een waterval. Dat zijn
behalve de 'local crafts' zoals, weven, pottenbakken en smidswerk zo'n beetje de
trekpleisters van dit gebied. De beklimming van de vulkaan Rinjani is vanuit dit punt niet
mogelijk. Daarvoor moet met starten in het noorden van Lombok vanuit het plaatsje
Senaru.
Tetebatu (dag 2)
Van: Tetebatu Naar: Tetebatu

Max Climb:0% Avg Climb:0% Max Alti: 1164m Tot
Alti:5600m
Ik ontbijt op een roerei, twee sneetjes toast en thee.

Even na 8 uur gaan Abdi, mijn gids, en ik op weg voor
een wandeling door de rijstvelden naar de waterval. Ik
krijg uitleg over de verschillende soorten bamboe en
de toepassingen. De dikke soorten, die sterker zijn
dan de Chinese variant, worden gebruikt voor de
woningbouw. De dunnere soort voor de
dakconstructie. De dunste soort waren de wapens van de guerillastrijders tegen de
48
Nederlandse kolonisten. We wandelen over
smalle dijkjes, niet breder dan een schoen,
die de rijstvelden in verschillende percelen
verdelen. Er zijn aparte veldjes voor iedere
fase van de ontwikkeling van de rijstplant.
Al naar gelang de rijping van de rijst wordt
deze via een rotatiesysteem overgeplant
naar een volgend veldje. Als de rijstkorrel
rijp is, wordt deze geoogst. De vrouwen
drogen de de rijst op matten in de zon. In
de laatste fase wordt de rijst machinaal
ontdaan van de vlies en is klaar voor
distributie en consumptie.
De boeren in de omgeving verbouwen
naast rijst ook veel tabak. Volgens Abdi kan
de beste kwaliteit - die oranje van kleur
hoort te zijn - zich meten met de beste
kwaliteit Virginia tabak. De grootste,
zwaarste en dikste bladeren bieden de
beste kwaliteit. Een kilo Grade A tabak kost
hier rond de 30.000rp. Er zit dan zo'n 14
kilo tabaksblad in verwerkt. De tabak wordt
gedroogd in hoge stenen ovens. Ik vraag
Abdi of het feit dat de meeste mensen hier
in een stenen huis wonen betekent dat het
hier goed boeren is. Abdi antwoordt dat
velen enkele jaren in Maleisië in de
plantages werken om voldoende te
verdienen om bij terugkeer op Lombok een
eigen woning te kunnen (laten) bouwen.
Na ongeveer twee uur wandelen door de
rijstvelden komen we aan bij de toegang tot
het nationale park. Hier moet 20.000rp
entree worden betaald. Vanaf hier is het
1,5km naar de waterval Jeruk Manis
(S8.5115E116.4232) waarvan men zegt dat
het bijzonder bevordelijk is voor de
haargroei. Abdi zal daar zeker in geloven,
want hij maakt uitgebreid gebruik van de
mogelijkheid om hier zijn haar te wassen.
De waterval is zo'n 20m hoog, maar
wegens het droge seizoen komt er niet erg
veel water naar beneden. Na een paar
foto's is het tijd om weer terug te gaan. Op
de terugweg passeren we Monkey Forest,
waar bruine en zwarte apen leven, maar die laten zich vandaag niet zien. De rest van de
terugweg wordt achterop een brommer afgelegd en rond half een zijn we weer terug in
Green Orry Cottages. Tijd om op te frissen, een kaas-tomaat sandwich te eten en een
49
glas vers geperst Papayasap te drinken.
De Nederlandse bezoeker hoeft zich wat
lektuur betreft evenmin te vervelen. Een
greep uit de meertalige boekenkast: Opzij
(augustus 2009), Elsevier (Hoe red ik mijn
pensioen), Libelle (zelfs hier op Lombok
kan men weten dat Lineke Steenhuis
namens De Oppepper voor de Libelle Ster
is genomineerd). Voorts: Logica van het
gevoel, De zijdeplantage, De bewoond
vrouw, De Peetzoon, Het zijn net mensen
en het Historische Nieuwsblad.
(+02:00)
Tetebatu - Sedau (Rinjani Golf, dag 1)

Van: Tetebatu Naar: Sedau (Rinjani Golf Club)S8.5793E116.2414

50
Vanaf Tetebatu volgt een lange afdeling
langs nog eens veel tabaksplantages en -
fabrieken, moskeeën naar de drukke
hoofdweg naar Mataram, de hoofdplaats
van Lombok. De weg is goed, stijgt en daalt
en ik haal een behoorlijk tempo. Omdat de
afslag naar Rinjani golf niet staat
aangegeven en fiets 3km te ver door
richting Mataram. Eenmaanl weer op het
goede spoor wachten mij een paar
verrassingen. In de eerste plaats blijkt mijn
onderkomen de benedenverdieping van
een riante villa met uitzicht op de 18e hole
van de golfbaan, met - voor 't eerst in bijna
dertig dagen een écht bad met werkend
warm water en een laundry service.
Eindelijk kan ik mezelf en mijn kleding een
behoorlijke schoonmaakbeurt geven. De
tweede verrassing is dat ik de enige
bezoeker van de baan ben. Mij wordt
uitgelegd dat wegens Ramadan dit soort
vermaak - evenals roken overigens -
overdag uit den boze is. Het golfen gaat
volgens het bekende Aziatische recept. Je
krijgt - en betaalt voor - een caddy die
feilloos je in de rough geslagen bal weet te
spotten. En ook nog eens de stok aangeeft
waarvan je zelf nog niet op het idee was
gekomen dat je die nodig had. Vandaag
was een ronde om de prachtige baan, wel
vrij droog, met stug gras te verkennen. Een
geweldige score was dan ook niet de
eerste prioriteit (Ahumm...). Voor de
Guppen: in Ahaus is een logobal van GEC
Rinja Contry Club te winnen!! Na de
golfronde met een taxi naar een PIN
automaat om de geslonken financiën aan te
vullen.
(+02:00)
51
Sedau (Rinjani Golf, dag 2)
Zondag, 23augustus 2009
Van: Sedau Naar: Sedau (Rinjani Golf

Club)
30 0C
Na een heerlijke nachtrust - wel met een

onderbrekening om 01.43 uur om mail te
versturen en blog bij te werken omdat er dan Internet signaal is - en na een ontbijt van
roerei en toast, voor de tweede keer 18 holes gelopen. Helaas ging het niet veel beter
dan gisteren: 111 slagen over 18 holes. De baan is niet moeilijk en de meeste holes zijn
rechtoe-rechtaan. Er is een enkele waterpartij en die is gemakkelijk te vermijden, behalve
voor mij dan. Er zijn een handvol spelers vanmorgen, maar om nu te zeggen dat het druk
is op de baan. De baan is vrij droog en het gras is erg stug, een soort raai-gras, moeilijk
om goed onder de bal te komen. De greens zijn over het algemeen weinig geonduleerd
en keihard. Geen enkele aangespeelde bal blijft bijna op de green liggen. Na afloop een
52 welverdiende Bintang gedronken met pinda's erbij. Terug in mijn villa lekker opgefrist.
Dan zie ik op het deksel van het toilet
(bijgaande foto) een instructie voor
Indonesiërs die nog niet zo aan een
westers toilet. Hoewel ze er nu niet zijn, is
het geheel hier erg ingesteld op Koreanen,
Chinezen en Japanners, voor wie het
spelen hier spotgoedkoop is. Dat blijkt
onder ondere uit het menu en de kanalen
die op TV worden getoond.
(+02:00)
Candi Dasa (Bali)

Maandag, 24 augustus 2009
Van: Sedau Naar:S8.5105E115.5712 Candi Dasa

ODO: 740km Dag: 53,77km Avg: 19,60km/h Temp: 30
0C
Alti:5993m
V'óór de wekker om half zeven afgaat, ben ik al

wakker en m'n spullen aan het inpakken. Gisteravond
tot laat een flauwe actiefilm op TV bekeken, om de 10
minuten film een reclameblok. Al snel zit ik weer op de
hoofdweg naar Mataram. Omdat de weg licht daalt,
ligt het tempo hoog. Al om 8.40 uur ben ik
in Lembar. Dat is veel te vroeg om nog een
hele dag door te brengen en dus fiets ik
door naar de veerpont. Die staat gepland
voor vertrek om 9.25 uur en dat is gunstig,
want de overtocht duurt tussen de vier en
vijf uur, afhankelijk van het weer. Ik kies
een houten bank op een buitendek in de
schaduw. Er staat een matige wind, kracht
4Bf met wat schuim op de golven. Af en toe
deint het schip en siddert in de golfslag.
Toch is het gezien het mooie weer een
rustige overtocht. Aangekomen in de kustplaats Padang Bai fiets ik nog 13 kilometer door
naar Candi Dasa, een redelijk toeristisch uitgaansoord voor zwemmer, snorkelaars en
surfers. Na heyt welkomsdrankje, een kop soep informeer ik of er ansichtkaarten te koop
zijn. Voor 't eerst van alle plaatsen tot nu toe blijkt dat het geval. Ik koop er meteen 20 en
zet me aan het schrijven en postzegels likken. Daarna koop ik in een supermarktje een
53
fles bier en wat chips om de lijm weg te
spoelen. In de homestay Kelapa Mas, waar
ik logeer, is vanavond een Balinese
dansvoorstelling. Drie kleine meisjes,
waarvan de jongste schat ik maximaal zes
jaar oud is, voeren in prachtige
goudbrokaten costuums de zeer
gestileerde dansfiguren uit. Die drukken
voor een deel de angst uit voor kwade
geesten en de hoop dat de goden
welgezind zullen zijn. Daarna treedt nog
een ouder meisje solo op.
(+02:00)
Candi Dasa - Tirta Gangga

Van: Candi Dasa Naar:S8.5105E115.5712 Tirti

Gangga S8.4117E115.5881
0C
Alti:6395m
De fietsgids schrijft voor vandaag een korte etappe

voor die leidt naar het waterpaleis in Tirti Gangga. Viel
mij de nadrukkelijke aanwezigheid van het
Moslimgeloof op Sumbawa en Lombok op, niet alleen
door de vele moskeeën, maar vooral door de
'wekdienst' van het ochtendgebed tussen vier en vijf uur, hier op Bali is het Hindugeloof in
overtreffende trap aanwezig. Minder luidruchtig, maar wel overal aanwezig. Ieder huis is
voorzien van een tempeltje of een plek waar iedere dag een nieuwe offergave voor de
goden wordt klaargezet. Dit zijn kunstig opgemaakte bloemstukjes die voor iedere
woning op straat staan. Het waterpaleis is gebouwd door de rajah van Amlapura en is
gebouwd in 1948. In 1963 is het beschadigd door een uitbarsting van de Gunung Agung
54
vulkaan. Het complex bestaat uit een aantal
vijvers met waterspuitende mythologische
dieren er omheen.
(+02:00)
Tirta Gangga - Amed

Wednesday, August 26, 2009
Van: Tirti Gangga Woensdag, 26 augustus 2009
Van: Tirti Gangga Naar:S8.351E115.6843 Amed/Lipah

55
Ook vandag volgens de gids weer een
korte etappe met daarin een daling van
14km (die gister zijn geklommen). We zitten
hier op zeeniveau. Direct na de start ben ik
getuige van een uitgebreide offerceremonie
naast een klein stroompje. Vrouwen in witte
sarongs brengen offers en branden
wierook. Een traditioneel orkes zit klaarom
op te treden. Wanneer dat gaat beginnen,
wordt niet helemaal duidelijk. Onderweg
stop ik bij een bedrijfje waar houten
huistempels worden gemaakt. Ik mag het
handwerk fotograferen. Even later passeer
ik een kleine, maar met prachtig verguld
houstnijwerk, pura (tempel). Ik tooi me voor
de gelegenheid in mijn blauwe met
gouddraad versierde sarong die ik a enig
afdingen op de veerpont van Lombok naar
Bali heb gekocht. Omdat de weg daalt naar
de zee, zijn hier prachtige vergezichten van
de rijstterrassen, die 'kalenderfoto's'
opleveren. Na op het laatst een paar korte
maar steile klimmetjes en vele
onderkomens arriveer ik op het Vienna
Beach resort, dat pal aan zee ligt. Mijn
bungalow staat pal aan het zwarte
zandstrand. Het gebied hier is erg
toeristisch en trekt vooral duikers en
surfers. Ik maak daar geen gebruik van,
maar kies voor een dag lekker relaxen.
Vienna Beach Cottages is aangelegd in
een schitterend verzorgde tuin. Ik heb van
enkele bloemen opnamen gemaakt...
(+02:00)
56
57
Amed - Tulamben
Van: Amed Naar:S8.2775E115.5943 Tulamben

Vandaag was de laatste dag van een serie korte ritten. Morgen vervolgt de reis langs de
kust over zo'n 50km. De rit van vandaag bestond voor ongeveer de helft uit het laatste
stuk van gisteren en dus een heel kort nieuw stuk langs de kust. Onderweg zie ik de
voorbereidingen voor het inwijdingsritueel van en nieuw huis. Veel dorpsbewoners
hebben zich met offergaven verzameld rond een kuil waaruit eerst, naar ik aanneem een
heilige boom, wordt verwijderd. Vervolgens worden er geslecteerde takken en
kokosnoten in de kuil geplaatst. Tulamben is druk, want een gelief oord voor duikers. In
58
1943 is hier het Amerikaanse vrachtschip Liberty met
aan boord rubber en spoorwegonderdelen
getorpedeerd. Tijdens de vulkaanuitbarsting van 1963
is het schip richting strand geslingerd en in tweeën
gebroken. Nu zijn er dagelijks tot wel vijftig duikers
rond het schip, dat op 40m diepte ligt. Paradise Beach
bungalows met een restaurant aan het strand, wordt
dan ook voornamelijk bevolkt door duikliefhebbers,
waaronder opvallend veel Japanners. Ik huur een
snorkel en zwem wat rond. De onderwaterflora is niet
zo mooi als op oost Lombok, er zijn veel stenen en
weinig koraal (althans waar ik was). Wel zijn er veel
heel mooi gekleurde vissen. Terwijl de duikers
genieten van hun sport, sjouwt het personeel met
twee, soms drie zuurstofflesen en andere
uitrusting van en naar het strand. Veel
duikers boeken een rondreis in een
minibusje, waarbij iedere dag op een
andere locatie wordt gedoken.
(+02:00)
59
Intermezzo
Soms, na een inspannende dag fietsen,
klam in een 'hotel'kamer, bekruipt je het
gevoel: 'wat doe ik hier eigenlijk..?'
(+02:00)
60
Tulamben - Air Sanih (Yeh Sanih)
Van: Tulamben Naar:S8.0800E115.2207

Air Sanih (Yeh Sanih)
19,70km/h Temp: 37 0C
Vanmorgen rond 8 uur vertrokken. De weg

loopt langs zee en stijgt en daalt gematigd.
Goede benen vandaag, want er zit een
lekker tempo in. De weg voert door
verscheidene desa's. De provincie heeft
kennelijk geld gekregen voor de aanschaf
van verkeersborden, want bij elk heuveltje,
dipje of daling prijkt nu een fris geel bord.
Niet eerder gezien. Een andere contractie:
in de dorpen zijn zebrapaden op de weg
geschilderd: een zinloze actie want het
verkeer laat zich aan de voetganger
werkelijk niets gelegen liggen. Rechts de
zee, links de bergen. Daar kijk ik maar niet
al te veel naar, want als ik de hellingen zie
waar ik de komende dagen tegenop moet,
bekruipt me een angstig gevoel. Niet teveel
aan denken, we zien het wel als het zo ver
is. Op 35km gestopt voor een blikje Sprite
en een praatje over het weer in een
Warung. Deze etappe van 50km kost me
minder moeite dan vergelijkbare die ik
achter de rug heb. Aangekomen in Air
Sanih tref ik niemand aan in Hotel Putri
Sanih waarvoor ik mij had aangemeld. Ook
verkeren de bungalows, die volgens de
gids in 2008 gerenoveerd zouden worden,
in semi-gesloopte staat. Al met al maakt het
geheel geen prettige indruk. Ik fiets heen
en weer op zoek naar iets beters. Villa
Cleopatra blijkt gesloten. Onderweg word ik
aangesproken door een man op een
brommer die mij Homestay Papaya
aanbeveelt. Ik neem een kijkje in het
61
complex dat uit drie huisjes in het bos bestaat. Na een korte onderhandeling zijn we het
eens over de prijs en neem ik mijn intrek. Een fles Bintang, lekker douchen en daarna in
het om de hoek gelegen restaurant Ikan Laut mijn gebruikelijke Mie soep gegeten.
Lekker zout. Terwijl ik zit te eten, schuift eigenaar Widi aan. Hij spreekt goed Engels dus
in half Bahasa en half Engels praten we over de eisen die de toerist aan een verblijf stelt.
Uiteraard worden ook de familiegegevens uitgewisseld. Hij wijst me ook nog op het
openbare zoetwaterzwembad dat op loopafstand ligt. Aangenaam. Ik ga er zwemmen.
Het bad grenst aan zee en bestaat uit verschillende baden. De omgeving is beplant met
bloemrijke struiken en palmbomen. Heerlijk om een beetje op je rug rond te drijven en te
genieten van het natuurschoon om me heen. Bij het bad hoort ook nog een tempeltje. Na
het zwemmen ga ik van de mooie bloemen foto's maken. Teveel om op dit blog te zetten.
Vanavond voor het eerst gegrillde vis met rijst en Bali saus (rode pepertjes en
uienringetjes) gegeten. Lekker!
Air Sanih - Munduk

Van: Air Sanih (Yeh Sanik) Naar:S8.2667E115.0546

Munduk
0C
Alti:7811m
De matras waarop ik sliep, was een beetje zacht en

bobbelig en daardoor niet zo goed geslapen. Werd om
vijf uur wakker. Om zes uur gedouched, en spullen
ingepakt. Om zeven uur naar Ikan Bakar voor het
ontbijt. Dit keer voor het eerst pancake met stroop.
Daarna op weg. Als eerste passeer ik de Pura
Maduwe waar de Nederlandse fietser W.O.J.
Nieuwenhuis in bermuda opeen standbeeld zou zijn
vereeuwigd. Nieuwenhuis zou in 1904 Bali hebben
rondgefietst. Helaas is de Pura op dat moment nog
zeker een uur gesloten, waardoor ik mij niet met deze
held op de foto kan zetten. Jammer. Mijn doel voor
vandaag is een villa in het dorp Rangdu, de berg op.
De zeer luxe villa, gelegen in een park met zwembad,
ligt echter met USD120 per nacht buiten mijn budget.
Daarom fiets ik door naar de volgende bestemming,
Muduk 11km verderop. De gids beschrijft de tocht als
zeer zwaar. Met name het stuk vanaf de kustplaats
Seririt stijgt vrijwel onafgebroken, waardoorik voor het
62
eerst voor enkele stukken naar het kleinste
voorblad moet. Met de nodige rustpauzes,
onderbroken voor een Mie Kuah en enkele
blikjes Sprite/Cola, bereik ik rond het
middaguur Munduk. Deze plaats ligt op
circa 740m hoogte op de helling van de
Gunung Agung. Het is er dan ook een stuk
koeler en dat is aangenaam. Mijn plan is
om hier twee dagen te blijven. De Gurung
Rantna Homestay organiseert workshops
Balinees weven en Balinees koken. dat
laatste lijkt me wel leuk om mee te maken.
Morgen om vier uur 's middags krijg ik een
twee uur durende privéles en mag het
zelfgemaakte uiteraard opeten. Ik verheug
me er op. Je kunt je ook laten masseren en
ik denk dat mijn spieren wel enige
ontspanning kunnen gebruiken. Misschien
ook iets voor morgen. De trekking door de
rijstvelden hier sla ik over, want dat heb ik
in Tetebatu al een keer meegemaakt.
(+02:00)
Munduk
Van: Munduk Naar:S8.2667E115.0546 Munduk

Vanmorgen lekker uitgeslapen. Na het ontbijt van vruchtensalade en toast met jam en
63
stukje door het dorp gewandeld en iets
verkend van wat mij morgen te wachten
staat. Zoals de gids beschrijft: zéér zwaar
en ongelooflijk steile stukken. De lucht hier
is zwaar bezwangerd met de geur van
kruidnagelen. Zoals vrijwel ieder dorp, heeft
ook Munduk zijn standbeeld om de strijd
voor onafhankelijkheid te eren. Na de
wandeling een lekkere verse vruchtensap
gedronken. Die kun je hier krijgen van
meloen, ananas, papaya, citroen, tomaat
en mango. Mijn favorieten zijn ananas,
meloen en citroen. Na mijn wandeling van
kamer verruild omdat de kamer waar ik
gister verbleef, voor vandaag al was
geboekt. Om de een of andere reden sla ik
de massage over. Misschien morgen om de
spierpijn te verlichten. Hoogtepunt van
vandaag is de workshop 'Balinees koken'.
Ik ben de enige die hiervoor heeft
ingetekend en dat betekent dat ik privéles
krijg, Het samen te stellen menu bestaat uit
een appetizer: Bergedel Kentang. Dit is een
mengsel van kruiden en aardappel die in
kleine balletjes in een losgeklopt ei
wordtgefrituurd. Dan volgt de soep: Cukut
Kadjang Tanah. Een kruidenmengsel,
gekookte/geweekte pindas gemeng met
gekookte papaya. Het hoofdgerecht bestaat
uit: Tum B. Siap. Kleingesnede kip,
kruidenmengsel en deze mix gestoomd in
bananenblad. Daarbij Pepes B. Siap:
gekookte stukjes kip, kruidenmengsel,
gerold in bananenblad en 15 minuten
gegrilld. Als bijgerecht: Sambal Tomat.
Krudenmengel en tomaten gemengd en
gefrituurd in kokosolie. Ten slotte het
dessert: Dadar Gulung. Flensjes gevuld
met een mengsel van geraspte kokosnoot.
De flensjes zijn groen van kleur en dat komt
door het sap van het pandanosblad. Al met
al smaakt het bijzonder goed. Mijn rol in het
geheel is het snijden, mengen en
fijnstampen in de stenen vijzel van de
kruidenmengsels. Daarnaast het goed
opletter, overschrijven van de recepten en foto's maken van alle fasen van de
voorbereiding. Ondertussen zorgt mijn instructrice Artem voor het werk op de twee
gasbranders. De meest voorkomende kruiden in alle gerechten zijn: mini-uitjes, knoflook,
64
terasi udang (garnalenpaste), grijze
peperkorrels, gurcumah, chilipeper, zout,
ginger, gingerwortel, aromatische ginger.
De overvloedige maaltijd - genoeg voor vier
personen - smaakte bijzonder goed en het
was een leuke ervaring om mee te maken.
(+02:00)
Munduk - Warangiri
Maandag, 31 augustus 2009
Van: Munduk Naar:S8.2444E115.1016 Wanagiri

65
De gids beschijft de eerste 8km van deze
etappe als zéér zwaar (met accenttekens!).
Daar zit geen letter overdrijving bij. Ik heb
dan ook gekozen voor een ultrakorte
etappe, omdat ik nog tijd genoeg heb om
mijn tevoren geboekte hotel in Denpasar te
bereiken. Howel de gemiddelde stijging nog
onder de 10% ligt, zijn sommige korte (50-
100m) stukken zó steil, dat ik gedwongen
word te doen wat ik tot het uiterste probeer
te vermijden. Dat is: afstappen en de fiets
omhoog duwen. Die noodzaak doet zich
een keer of vijf voor, als het me niet meer
lukt om het voorwiel van de fiets op de weg
te houden. Ik moet ook regelmatig naar de
kleinste versnelling. Door alle inspanning
om bergop te komen, maak ik op dit stuk
geen foto's. Als de ergste stijging na
anderhalf uur achter de rug is, check ik in in
hotel Bukit Kembar. Kamer met fan, warm
water en (klein) BAD. Van dat laatste maak
ik dankbaar gebruik. Schoon en verfrist eet
ik mijn vertrouwde Mie kuah. Blijft m'n favoriete lunch.
Lekker zout en vult niet te veel. Na de lunch een
wandelingetje gemaakt. In tegenstelling tot mijn
eerdere verslagen, bevind ik me helemaal niet op de
hellingen van de Gunung Agung, maar op het
bergmassief veel westelijker. De noordkant van de
route wordt begrensd door de Gunung Catur (2096m)
en de zuidkant door de Gunung Sangiyan (2093m).
Tussen deze twee bergen liggen twee bekende
meren, de Danau Tambingan en de Danau Bratan.
Hoog boven, en precies tussen deze twee meren ligt
Warangiri en het hotel. Ik maak een wandelingetje en
wat panormafoto's van beide meren, die helaas niet in
het blog passen. Er worden hier veel
bloemen gekweekt die in allerlei
ceremonies en rituelen in heel Bali worden
gebruikt. De streek hier is erg toeristisch
omdat die zich 70km van Denpasar op de
weg naar de duiken snorkelgebieden aan
de noordkust van Bali. Ik weet niet of de
toeristen in busjes en op de gehuurde
motorfietsen mij meewarig of bewonderend
gadeslaan. De plaatselijke bevolking
moedigt me in ieder geval aan.MunduM
66
(+02:00)
Warangiri - Ubud
Tuesday, September 01, 2009
Dinsdag, 1 september 2009
Van: Wanagiri Naar:S8.5125E115.2614 Ubud

0C
Alti:8433m
Ik had de vrouw van het hotel gemeld dat ik vandaag

vroeg wilde vertrekken, maar per ongeluk zes uur in
plaats van acht uur gezegd. Toen er even voor half
zeven op mijn kamerdeur werd geklopt werd ik uit een
diepe slaap gewekt. De vrouw van het hotel stond
klaar met hete thee en twee voorverpakte
roti's met iets zoets er in. Nog eens
genoten van het warme water en op pad.
Mijn bestemming voor de komende twee
dagen is Ubud, het culturele centrum van
Bali. In principe wordt het een heerlijke
fietsdag want ik daal van 1300m naar
200m. Ik besluit om niet de aanbevolen
route B14 tot het plaatsje Marga te volgen
en vervolgens route B2 naar Ubud te
nemen. In plaats van in Baturiti rechtsaf te
slaan en de aanbevolen route te volgen, ga
ik hier links. Op mijn Nelles kaart heb ik gezien dat deze weg weliswaar evenwijdig aan
B14 loopt, maar iets meer rechtstreeks op Ubud aanstuurt. Beide wegen volgen een
bergplooi die naar beneden loopt. Aldus gedaan. Voor dat ik echter op de richl ben die in
een lange afdeling naar Ubud voert, moet ik eerst een viertal kleine plooien in oostelijke
richting oversteken. De afdalingen naar de rivierbeddingen en vervolgens de klimmen
omhoog, doen niet onder voor de stijgingspercentages van het traject Seririt - Munduk.
67
Ook hier moet ik een paar keer afstappen om de fiets
het laatste stukje bergop te duwen. Na het overwinnen
hiervan word ik echter beloond met een bijzonder
lange en langs rijstvelden voerende afdaling. De weg
is smal maar goed geasfalteerd (behalve het eerste
stukje over de vierplooien) en er is praktisch geen
verkeer. Het is een genot om kilometers achter elkaar
alleen maar te rollen met een gangetje van tussen de
twintig en dertig kilometer per uur. In het dorpje
Sengeh wordt me een verkeersbord Ubud al
aangegeven. Via een duizelingwekkend aantal
links/rechts afslagen waarvan ik mij afvraag of ik ooit
in Ubud zal uitkomen, bereik ik dit culturele centrum.
Het is hier erg toeristisch en de hoofdstraat, Jl.
Monkey Forest bestaat vrijwel geheel uit
accomodaties, souvenir winkels en
restaurant. Mijn onderkomen, Puri Ulun
Bungalows ligt aan deze drukke straat,
maar gelukkig iets van de weg af in een
mooie tuin met zwembad.Ik heb een ruime
kamer met bad en warm water. Na het
douchen een beetje de hoofdstraat op en
neer gelopen en de verschillende winkels
bezocht op zoek naar wat geschikte
souvenirs. Tot nu toe echter nog niet
gevonden waar ik echt naar op zoek ben.
Voor vanavond een kaartje gekocht voor
een dansvoorstelling in het koninlijk paleis.
Terwijl ik wandel, begint het te regenen.
Tijdens de middagmaaltijd (ja, weer Mie
kuah) vertelt de ober dat regen in
september nog niet eerder is voorgekomen
en wijt dit aan de klimaatverandering.
(+02:00)
68
Ubud
Wednesday, September 02, 2009
Woensdag, 2 september 2009
Van: Ubud Naar:S8.5125E115.2614 Ubud

27 0C
Gisterenavond een anderhalf uur durende

dansvoorstelling in het koninklijk paleis
bijgewoond. Na een 'ouverture' uitgevoerd
door twee gamelan orkesten, volgt de eerste dans, de
Legong 'Jobog'. De Legong is de meest sierlijke
Balinese dansvorm. De voorstelling vertelt het verhaal
van twee broers die in apen zijn veranderd,
tengevolge van gebeurtenissen die zich buiten de
voorstelling afspelen. Als apen herkennen ze elkaar
niet en beginnen te vechten. Maar aangezien geen
van beiden wint, worden ze moe en herkennen elkaar
uiteindelijk toch. De tweede dans vertelt het verhaal
van Ramayana. Het gaat over koning Rahwana die de
mooie Sita wil ontvoeren. Via allerlei verwikkelingen
waarbij de helpers van beide partijen zich
respectievelijk in een vogel en apenkoning
veranderen, lukt dit uiteindelijkniet en wordt de boze
koning gedood door Sita's broer.
De hoofdrolspeelsters zijn buitengewoon sierlijk opgemaakt en gekleed in gouden
sarongs die zo strak zijn gewikkeld dat je je afvraagt hoe ze zich zo sierlijk kunnen 69
bewegen. De kostuums en hoofddeksels
zijn pronkjuwelen. Het geheel wordt
begeleid door twee gamelan orkesten van
elk een stuk of tien muzikanten. Een
voorstelling die zeer de moeite waard was.
Vanmorgen flink het centrum van Ubud
verkend. Om te beginnen het Puri Lukisan
museum bezocht dat een belangrijke
collectie vroeg- en modern Balinees
schilder- en houtsnijwerk bevat die uniek is
in Bali. Overigens was het de Amsterdamse
kunstenaar Rudolf Bonnet die in 1929
moderne technieken in Bali introduceerde
en samen met Walter Spies een belangrijke
inspiratiebron voor moderne Balinese
kunstenaars is. Al wandelend door Ubud
nam ik een kijke in de vele souvenirwinkels
op zoek naar aardigheidjes om mee terug
te nemen. Helaas is het aanbod nogal
eenzijdig en weinig origineel. Het is me dan
ook niet gelukt om hier te slagen in de
aankoop van kleine zilveren sierraden die
typisch zijn voor het Indonesische culturele
erfgoed. Ook hier blijkt de vervlakkende invloed van
de toeristenindustrie. Het accent ligt meer op het
makkelijke en snelle geld verdienen, dan op het
leveren van een creatieve inspanning. Maar misschien
ben ik te somber.
Terzijde nog iets anders wat mij tijdens de hele reis is

opgevallen. De aandacht voor onderhoud en hygiëne
is nogal selectief. Alle het tegelvloeren in en om de
woning worden blinkend schoongeveegd. Men wordt
dan ook geacht deze vloeren met blote voeten te
betreden. De (zand)paden, perkjes en dergelijke
worden met een bamboebezem keurig
schoongeveegd. Binnenshuis is die
aandacht er niet echt. Wastafels, toiletten
en dergelijke zijn over het algemeen niet
blinkend schoon. In geen van de
accomodaties waar ik meer dan een acht
verbleef was het vanzelfsprekend het bed
op te maken, respectievelijk te verschonen
of de kamer schoon te maken. Kennelijk
gaat men er van uit dat dit (gedeeltelijk) pas
nodig is als een volgende gast arriveert.
Na de lunch bestaande uit een BLT-

70
sandwich en verse lemonjuice een bezoek
gebracht aan Monkey Forest, een stukje
jungle waar een apenkolonie zich met
bananen en pinda's laat voeren door
fotograferende toeristen. Zonder nu direct
aan Bokito te denken, valt me wel op hoe
facinerend het aapje voor de mens is.
Wellicht vanwege de herkenning. Net als ik
op weg ben naar een restaurant voor het
avondeten begint het opnieuw flink en
getaag te regenen. Binnen de kortste keren
ben ik doorweekt en moet in restaurant
Wayana een handdoek er aan te pas
komen voordat ik in staat ben om het menu
te lezen. Ditmaal gaat de keuze uit naar
een groente springroll vooraf en een
Indonesische kipcurry als hoofdgerecht.
Het smaakt weer voortreffelijk en ik sluit de
maaltijd af met Balinese koffie.
Morgen breekt de laatste fietsetappe aan

van deze Indonesische reis. Terug naar
Kuta/Denpasar in het zelfde hotel waar ik
ook bij aankomst overnachtte en waar, als
het goed is, mijn fietsdoos voor mij is
bewaard.
(+02:00)
71
Bestemming bereikt! Kuta (Denpasar)
Thursday, September 03, 2009
Donderdag, 3 september 2009
Van: Ubud Naar:S8.7152E115.1748 Kuta

(Denpasar)
17,80km/h Temp: 25 0C
Als ik rond 5 uur wakker word, realiseer ik

me dat het de hele nacht stevig heeft
geregend en dat het nog steeds niet droog is. In verband met de veiligheid op de weg
onder deze omstandigheden vraag ik me af of het verstandig is de laatste etappe op de
fiets af te leggen. Of hiervoor een taxibusje te gebruiken. Aangezien ik nog wat inkopen
moet doen wacht ik af hoe het weer zich de komende uren ontwikkelt. Na te voet mijn
boodschapen te hebben gedaan en een kop Bali koffie te hebben gedronken, klaar het
op. Ik zit nog geen tien minuten op de fiets of het begint weer stevig te regenen. Mijn
route voert in een rechte lijn naar het zuiden vanuit Ubud. Links en rechts van de weg
heel veel studio's van beeldend kunstenaars. Schilders, beeldhouwers en maskenmakers
voor de de traditionele muziek- en dansvoorstellingen liggen links en rechts van de weg.
Als ik Denpasar nader fiets ik langs een kilometerslange straat waar links alleen rechts
alleen maar zilversmeden en juweliers. Via een lange en grote boog bereik ik na ruim
1021 km de bestemming van deze fietsreis. Ik check in en vier de goede afloop met een
grote fles Bintang bier en een clubsandwich. Mijn fietsdoos is in goede orde bevonden.
Resten mij nog een kleine twee dagen voordat de terugreis begint. Hoewel het nog te
vroeg is voor een reflectie op de hele tocht, ben ik trots op en dankbaar voor de kwaliteit
van mijn fiets die mij geen enkel moment in de steek heeft gelaten. Geen enkele lekke
band, in ruim zes weken geen enkele keer lucht hoeven bijpompen. Er heeft zich ook
geen enkel mankement voorgedaan met de versnelling of de remmen. Een compliment
aan Koga Miyata, Deore XT en Schwalbe.
72
73
© 2008 SharedBook, and its licensors. SharedBook and Connect
0100306601 and Remember are trademarks of SharedBook Ltd. in the US
and/or other countries. All rights reserved by their respective
74 parties. Patents pending for the SharedBook technology.
NOT FOR RESALE. For personal, non-commercial use only.
LIABILITY LIMITED TO COST OF PRODUCT.
Not for Resale

Fietsen in Indonesië

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fietsen in Indonesië

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Jan de Boer September 21, 2009

Het doel is nu om na aankomst op Bali, na een paar dagen om te acclimatiseren, vrijwel

Posted by Jan de Boer at 11:02PM (+01:00)

Welke apparatuur meenemen?

Posted by Jan de Boer at 10:45AM (+02:00)

maar die waren niet erg spraakzaam. Het

Bali (Kuta) 26 juli

This was the easy part - Bali - Maumere (Flores)

Grotere kaart weergeven

Meer informatie over Kelimutu @ Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Kelimutu

Vrijdag, 24 juli / Zaterdag 25 juli 2009

Na aankomst een Simpati prepaid telefoonkaart gekocht om goedkoper naar Nederland

Zondag, 26 juli 2009

Maandag, 27 juli 2009

Dinsdag, 28 juli 2009

De wekker ging om 6.00 uur af en ik ben gelijk opgestaan, gedouched en de fietstassen

Woensdag, 29 juli 2009

Donderdag, 30 juli 2009

Vrijdag, 31 juli 2009

Als ik tegen 6.30 uur wakker word, giet het

Van:Waelengga Naar: Ruteng

Ik word om 6.30uur vanzelf wakker.

Posted by Jan de Boer at 11:05AM (+02:00)

Rustdag Labuan Bajo

Posted by Jan de Boer at 11:52AM

Labuan Bajo - Bima (Sumbawa)

Van:Labuan Bajo Naar: Bima (Sumbawa)

Een terugblik op Flores

De Lonely Planet Indonesia (2006) zegt over fietsen op Flores:

"Cycling on volcanic Flores or mountainous Timor requires Tour de France levels of

Van:Bima S8.4532E118.7254 Naar: Dompu

Vanmorgen om even voor half zes

Mijn derde een laatste stop op zo'n 6 km

Van:Dompu Naar: Pidang (bij Empang)

De dagetappe voor vandaag is 96 km. Ik

Van: Pidang Naar: Empang

Empang - Sumbawa Besar

Van: Empang Naar: Sumbawa Besar

Sumbawa Besar (dag 2)

Van: Sumbawa Besar Naar: Sumbawa

Vandaag weer een rustdag ingelast, ook de

Sumbawa Besar - Alas

Van: Sumbawa Besar Naar: Alas

Morgen is het zo'n 24km naar Poto Tano.

Alas - Labuhan Pandan (Lombok)

Van: Alas Naar: Labuhan Pandan

Vanmorgen wel vroeg wakker maar wat

Labuhan Pandan (dag 2)

Van: Labuhan Pandan Naar: Labuhan Pandan

Gili Lampu (dag 3)

Van: Labuhan Pandan Naar: Labuhan

Om 10.00 uur vertrek ik met een gids in

Terug in de bungalow is het tijd voor een

Van: Labuhan Pandan Naar: Labuhan

Vanmorgen om 7 uur aan het ontbijt en om

Als we de kust naderen zien we op het

Van: Labuhan Pandan Naar: Tetebatu

Murphy's Wet van de (Fiets)reiziger luidt:

Van: Tetebatu Naar: Tetebatu

Ik ontbijt op een roerei, twee sneetjes toast en thee.

Tetebatu - Sedau (Rinjani Golf, dag 1)

Van: Tetebatu Naar: Sedau (Rinjani Golf Club)S8.5793E116.2414

Van: Sedau Naar: Sedau (Rinjani Golf

Na een heerlijke nachtrust - wel met een