reportage

,QYLHUGHLNDOV
HQLJHEXLWHQODQGHU
QLHXZMDDULQHHQ
SLHSNOHLQ0DVDL
GRUSMHLQHHQXLWKRHN
YDQ7DQ]DQLD,QKHW
GRQNHU]RQJHQHQ
VSURQJHQDOOH
PDQQHQHQYURXZHQ
LQKXQSUDFKWLJH
NOHGHUGUDFKW7RHQ
LNGDWVSULQJHQ]HOI
SUREHHUGHPRHVWHQ
]HDOOHPDDOODFKHQ
*HHQLGHHZDWLN
YHUNHHUGGHHG{

34

|

VERTREK NL MAART 2015

9(575(.1/LQGG  

reportage

(VWKHU-DFREV 

k,NSDVQLHWLQ
KHW1HGHUODQGVH 
V\VWHHP"1RX 
GDQQLHWy
tekst annemarie bergfeld

MAART 2015 VERTREK NL

9(575(.1/LQGG

| 35  

reportage
Langer dan zes weken houdt ze het
op een plek niet uit.
Esther Jacobs reist
veel. Té veel volgens
de Nederlandse wet.
“Dan maar liever
zwerver”, besloot ze.
In haar Handboek
voor Wereldburgers
beschrijft ze hoe ze
zich losmaakte van
de hokjes en regels
van onze maatschappij. “Als ik nu een
parkeerboete krijg,
weet niemand waar
hij die naartoe moet
sturen.”

‘V

anaf mijn derde gingen
we elk jaar in de winter
naar Oostenrijk, in de
zomer naar Frankrijk.
Behalve de heen- en
terugreis, wanneer ik
wagenziek was, vond ik
alles fascinerend: een ander land, ander eten,
een andere taal. Als we weer thuis waren,
maakte ik in schriftjes mijn eigen woordenboeken met daarin de woorden die ik had
bijgeleerd. Toen ik twaalf was, zetten mijn
ouders me in mijn eentje op het vliegtuig
naar een oom en tante in Canada. Ik voelde
me zó groot. Als kind al zocht ik mijn eigen
weg. Ik was een buitenbeentje, al had ik dat
later pas door. Ik hoefde gewoonweg niet bij
een groep te horen, ik lette nooit zo op anderen en had niet in de gaten dat die anderen
zich wel met elkaar bemoeiden en voortdurend bezig waren hun plaats in de groep
te bevechten. Het ging compleet langs mij
heen. Een-op-een-contact vond ik wel prettig;
ik speelde graag met mijn buurmeisje Astrid.
We spaarden samen voor een paard en fantaseerden dat we later op een boerderij zouden
wonen. Mijn jeugd was zorgeloos: ik las veel,

speelde buiten, genoot van de vakanties en
haalde met gemak hoge cijfers op school. En
ik was geobsedeerd door geld. Mijn Joodse
vader verloor in de oorlog vrijwel zijn gehele
familie. Daarna probeerde hij zijn trauma te
verwerken door hard te werken. Geld betekende voor hem nieuwe mogelijkheden. Mijn
moeder komt uit een kruideniersgezin; ook
toen het ons financieel voor de wind ging,
bleef ze heel zuinig. Ik merkte al jong dat
geld een issue was en dacht: “als ik maar geld
heb.” Ik waste auto’s, verkocht mijn speelgoed en toen ik wat ouder was, paste ik op. Ik
weet nog dat ik daar vijf gulden per uur voor
kreeg, dat was véél.

Scheiding
Mijn zorgeloze jeugd duurde tot mijn zeventiende. Toen besloot mijn moeder dat ze lang
genoeg voor haar kinderen had gezorgd en
vertelde ons: “Nu mag jullie vader het proberen.” Wekenlang bespraken mijn ouders
ruziënd de aanstaande scheiding. Mijn vader
en wij, de drie kinderen, waren in shock. Zelfs
de hond kreeg epileptische aanvallen van
de stress. Toen de bom op een avond voor de
zoveelste keer barstte, regelde ik dat Danielle,

k,NEHVORRWGDWLNQRRLWPHHU
YDQLHPDQGDIKDQNHOLMNZLOGH]LMQ
QLHWHPRWLRQHHOQLHWoQDQFLHHOy

Twee maanden in mijn eentje
reizen door Australië en
Nieuw Zeeland: ik heb me
geen moment eenzaam
gevoeld. (eigen foto)

36

|

VERTREK NL MAART 2015

9(575(.1/LQGG  

reportage
mijn zusje van veertien, door de buren werd
opgevangen. Zelf liet ik me dezelfde avond
door mijn toenmalige vriendje ophalen en
ging met hem samenwonen in zijn sportschool. Dat was de laatste keer dat ik mijn
ouderlijk huis van binnen heb gezien. Bijna
tien jaar duurde de scheiding; een opeenvolging van verwijten, emoties en rechtszaken.
Al hun frustraties en onmacht zetten mijn
ouders om in geld. Ik had toen al lang besloten dat ik nooit meer van iemand afhankelijk
wilde zijn; niet emotioneel, niet financieel.”

Geel wielrenbroekje
“Na mijn examen ging ik naar de driejarige
opleiding Bedrijfskunde op Nyenrode, vooral
omdat mijn vader dit graag wilde. Ik kwam
daar de eerste dag tussen de kakkers in dat
kasteel aan de Vecht aan in een geel wielrenbroekje, met gepermanent haar en plastic
kersen als oorbellen. Een hockeystick had ik
nog nooit van dichtbij gezien, ik was daar
totaal out of place. Niet dat ik dat in de gaten
had... Mijn kamergenoten Carolien en Refke
zijn mijn redding geweest. Twee heel sociale
meiden die zich over dat vreemde geval ontfermden en me sociale conventies bijbrachten. “Esther, nu moet je even meedoen,” was
het vaak. Ook al voel je sociale codes niet van
nature aan, je kunt ze wel leren, weet ik nu.
Andere mensen zeggen: “Ik kan best goed
alleen zijn.” Voor mij geldt ondertussen: “Ik
kan best goed mensen om me heen hebben.”
Mijn natuurlijke staat is alleen-zijn. Dat is
waar ik van oplaad. Na Nyenrode gingen de
meeste van mijn jaargenoten doorstuderen.
Ik wilde de wereld zien. In een paar jaar tijd
bezocht ik meer dan honderd landen. Als
het geld op was, werkte ik. Ik deed marktonderzoek in Frankrijk, zette een bedrijfje op
in Londen, bezorgde fruit op Curaçao. Had
ik driehonderd gulden verdiend, dan kon
ik weer een maand naar Zuid-Amerika. Ik
voelde me vrij, de wereld was van mij.”

Net een echt gezin
“Toen ik zesentwintig was, dreigde mijn
broertje Michael, toen veertien, tussen wal
en schip te raken. Hij woonde bij de vriendin
van mijn vader, maar die relatie ging uit.
Mijn vader zat zelf inmiddels in Amerika. Ik
besloot voor mijn broertje te gaan zorgen en
kocht met behulp van mijn vader een huis in
Amstelveen, zodat Michael daar zijn school
kon afmaken. We vormden samen net een
echt gezin, met verantwoorde maaltijden,

Mijn favoriete uitzicht
vanuit het huis van
de familie van mijn
vriend op Curaçao.

foto www.eefphotography.com

(VWKHU-DFREV (1970) studeerde Bedrijfskunde op Nyenrode en haalde aan
de universiteit van Florida haar master Antropologie. Behalve beroepsreiziger en wereldburger is ze auteur (onder andere van Wat is jouw droom?, Wat is jouw excuus? en Heb jij
al een foute man?) en geeft ze als motivational speaker over de hele wereld lezingen en
workshops over ondernemerschap en creatief denken, over het maken van keuzes en het
bereiken van meer resultaat met minder middelen. Esther kreeg landelijke bekendheid
door de inzamelingsactie Coins for Care en het tv-programma Expeditie Robinson (editie
2005). Afgelopen herfst verscheen haar Handboek voor Wereldburgers waarin ze haar ervaringen deelt en praktische tips geeft over leven, werk, belastingen en verzekeringen voor
vrije geesten die zich niet willen laten begrenzen door het systeem.

MAART 2015 VERTREK NL

9(575(.1/LQGG

| 37  

reportage

Voor Expeditie Robinson leefde ik twee weken in
een verlaten grot in Maleisië. De andere kandidaten waren niet blij toen ze achter mijn bestaan
kwamen. Helaas werd ik door de programmamakers meteen tot leider benoemd, wat een
psychologische oorlog tot gevolg had.

foto jeroen van amelsvoort

vriendjes over de vloer en het bezoeken
van ouderavonden. Ik bleef wel reizen, ik
móest nieuwe landen ontdekken. Als ik weg
was, een maand of drie per jaar, loste mijn
moeder of mijn zusje mij af. Toen Michael
klaar was met school en naar Amerika vertrok om te studeren, besloot ik het huis in
Amstelveen af en toe te verhuren aan expats.
Tussen mijn reizen door was het steeds, voor
even, mijn vaste honk.
Rond de invoering van de euro zette ik de
actie Coins for Care op: een landelijke inzamelingsactie voor alle waardeloos geworden
guldens, peseta’s, marken en francs. Ondanks
nul budget en nul ervaring haalden we
zestien miljoen euro op voor verschillende
goede doelen. In 2003 kreeg ik daarvoor een
lintje. Als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau werd ik door de burgemeester tot voorbeeldburger van Amstelveen uitgeroepen. In
oktober 2012 was ik weer in het gemeentehuis van Amstelveen om, zoals elke vijf jaar,
mijn paspoort te verlengen. Een kwartier
later stond ik met trillende knieën weer buiten. Mij was verteld dat mijn paspoort niet

38

|

k'HJHPHHQWHGLHPHLQHHQ
OLQWMHJDIVFKUHHIPHQHJHQMDDUODWHU
DOVRQJHZHQVWEXUJHUXLWy
verlengd kon worden omdat er een adresonderzoek liep. Een adresonderzoek?
Het leek mij een misverstand: dat huis had ik
al zestien jaar. Ik verhuurde het weliswaar regelmatig, maar het was mijn eigen koopwoning. Beetje bij beetje werd me duidelijk dat
er een wet bestaat die vereist dat je minimaal
vier maanden per jaar slaapt op het adres
waar je staat ingeschreven. Lang verhaal kort:
omdat de gemeente mij uit de Gemeentelijke
Basisadministratie uitschreef, deed de Kamer
van Koophandel hetzelfde met mijn bedrijf.
Vervolgens dreigde de bank mijn bedrijfsrekening op te heffen: deze is gekoppeld aan
de KvK-inschrijving. Mijn parkeervergunning werd ingetrokken, ik kon geen nieuw
telefoonabonnement afsluiten, de Belasting-

dienst ging moeilijk doen, ik had geen recht
meer op een ziektekostenverzekering. Twee
maanden lang was ik dag en nacht bezig te
redden wat er te redden viel en duidelijkheid
te krijgen over wat me overkwam. Mijn specifieke case leidde zelfs tot Kamervragen en tot
de conclusie: “U bent een pionier, mevrouw,
waar onze huidige regelgeving nog niet op
is afgestemd.” Ik was boos, door de argwaan
waarmee ik door al die instanties bejegend
werd en doordat ik me beperkt voelde in mijn
bewegingsvrijheid. Kerst zou ik bij mijn vader
in Amerika vieren, maar ik moest het cancelen omdat ik geen geldig paspoort bezat.”

Zes paar schoenen
“Achteraf snap ik zelf niet dat ik het zo lang
heb laten voortduren; in mijn werk ben ik

VERTREK NL MAART 2015

9(575(.1/LQGG  

reportage
elke dag bezig met omdenken. Pas na twee
maanden van frustratie zag ik opeens de
kans. Ik besloot me niet langer te laten
begrenzen door regels en wetten die niet
meer in deze tijd passen. Het systeem wil mij
niet? Dan hoef ik het systeem ook niet meer.
Ik werd een wereldburger – of een zwerver,
zo je wilt. En ik besloot het tot op de bodem
uit te zoeken. Niet alleen voor mezelf maar
ook voor de nieuwe generatie wereldburgers:
mensen die net als ik vrij willen zijn in waar
ze slapen, wonen en werken. Mijn thuisgevoel is over veel plaatsen verdeeld: ik voel
me thuis bij mijn vader in Miami, waar ik
de winkels en de cafés in de buurt ken. Mijn
auto staat naast het huis van mijn vriend
Marinus op Curaçao, mijn fiets voor de deur
van vriendin Do in Amsterdam. Op Mallorca,
waar Marinus en ik pas geleden een kleine
boerderij hebben gekocht – de droom die ik
samen met Astrid droomde is uitgekomen! – ,
zijn mijn kippen en de meeste van de spullen
die ik nog heb. De afgelopen twee jaar heb ik
bijna alles weggegeven. Ik bezit nog zes paar
schoenen, inclusief gympen, bergschoenen
en strandslippers. Al mijn boeken en foto’s
heb ik nu digitaal. Kleren, hebbedingen en
woonspullen hebben me nooit geïnteresseerd. De enige spullen die me echt wat doen,

k0LMQQDWXXUOLMNHVWDDWLVDOOHHQ]LMQ
2RNDOVNLQGDOKDGLNQLHWGHEHKRHIWH
RPELMHHQJURHSWHKRUHQy
zijn enkele souvenirs: een collage uit ZuidAfrika, een Litouwse keramieken schaal, een
Maya-poppetje dat Moeder Aarde symboliseert. Die laten zich niet digitaliseren.”

Onvervulde wens
“Mijn bedrijf kon ik registreren op de Britse
Maagdeneilanden. Godzijdank kon ik in
Spanje, nota bene bij IKEA, een ziektekostenverzekering afsluiten. Belasting hoef ik niet
meer te betalen, als ik een parkeerboete krijg
weet niemand waar hij die naartoe moet
sturen en ik heb amper nog bezit. Officieel
ben ik nu een zwerver, zonder vaste woonof verblijfplaats. En ik voel me vrij. Waar ik
nu vooral nog naar verlang is – heel basic –
langzaam reizen en fysiek bezig zijn. Door
de nationale parken in de VS toeren, op Mallorca van kust naar kust lopen. Dat komt nog
wel, want als ik iets wil doen, doe ik het. Het
enige wat ik niet zelf kan regelen, is moeder
worden. Dat is een onvervulde wens. Een nóg

Voor mijn Masters studie Antropologie leerde ik bij de Maya indianen in Belize over hun geneeskrachtige planten. Op deze foto sta ik met een lokale sjamaan en een vroedvrouw. Mijn vragen
lokten bij hen ook interessante uitwisselingen uit. Ze bleken nooit samen gesproken te hebben
over de planten die ze gebruiken!

onvervulde wens moet ik zeggen, want in
principe zou het nog moeten kunnen. Sinds
een jaar of zes heb ik een relatie met Marinus.
Hij heeft al een zoon en wil best nog een
kind. Ik moet het loslaten, en afwachten. De
band met mijn eigen moeder is anders dan
ik bij mijn vriendinnen zie. We staan zo verschillend in het leven. Ik begrijp dat ze zich
eenzaam voelde in haar huwelijk en in een
huishouden waarvoor ze geen waardering
kreeg. Maar de stap die ze zette was wel heel
rigoureus.”

Expeditie Robinson
“Eigenlijk denk ik nooit zo na over de toekomst. De dingen overkomen me meestal.
Hoe had ik kunnen verzinnen dat Coins for
Care zo groot zou worden, dat ik voor Expeditie Robinson gevraagd – en er vervolgens
weggepest – zou worden? Hoe kun je verzinnen dat je het gemeentehuis binnenloopt om
je paspoort even snel te verlengen, met het
systeem in de knoop blijkt te liggen en twee
jaar lang opgeslokt wordt door het fenomeen
‘wereldburgerschap’?
Ik hoop nu vooral op rust; even geen
heftige dingen waar ik in meegesleept word.
Maar ik blijf reizen. Die innerlijke dwang zal
ik waarschijnlijk nooit kwijtraken. Omdat
ik veel wil doen, leef ik zuinig. Maar op drie
dingen zal ik nooit bezuinigen: communicatie, kilometers en gezelligheid. Aan een
gezellig etentje geef ik als het moet zo 150
euro uit. Ik denk niet erg na over geld. Ook
op dat vlak heb ik geleerd vertrouwen te
hebben. Die basis ligt al in mijn kindertijd.
Ik kon wel oppassen, maar alleen als de buurvrouw een avondje uit wilde. Maar als ik iets
verkocht, had ik het zelf in de hand. Als kind
ontdekte ik al: als je iets nodig hebt, moet je
zelf iets ondernemen, het niet van anderen
laten afhangen. Ik heb het idee dat ze me
met helemaal niets waar dan ook op de wereld kunnen droppen en dat ik me wel red.
Ik biets wel ergens een watermeloen, snijd
’m in tien stukken en verkoop die stukken op
het strand. Ook dat geeft me een enorm gevoel van vrijheid. Ik weet: wat er ook gebeurt,
ik red me wel.” Q

MAART 2015 VERTREK NL

9(575(.1/LQGG

| 39