Economie

drs. F.N. Heinsius

De Nederlandse economie in
Onlangs publiceerde het CBS de eerste uitkomsten voor
de Nederlandse economie over 2005. Daaruit bleek dat de
economie groeide met 0,9 procent, een op het oog bescheiden
groei. Het herstel van de economie wordt nog steeds in
belangrijke mate gedragen door de export, maar er was ook
een geringe bijdrage van de investeringen. In de tweede
helft van het jaar trok de consumptie van huishoudens aan.
Het herstel van de economie is steeds beter zichtbaar op de
arbeidsmarkt. Dit artikel bevat een terugblik op 2005 met
een analyse van enkele opvallende ontwikkelingen in de

2005 telde in totaal 2 werkdagen minder

dan 2004 en de productie van aardgas
was aanzienlijk lager. Deze incidentele
factoren hadden een drukkend effect op
het BBP. Het verschil in groei verdwijnt
daardoor vrijwel.
Bij vergelijking van de BBP-groeicijfers
van Nederland, Duitsland en de Europese
Unie vallen enkele dingen op. De ontwikkeling van de Nederlandse economie
vertoont de laatste jaren sterke overeenkomsten met het groeipad van de Duitse
economie. Tot 2000 kende Nederland
nog een flinke voorsprong op Duitsland,

Nederlandse economie.

maar tussen 2000 en 2004 lag de groei

Bescheiden groei economie

van het BBP op jaarbasis in beide landen

2005 begon in economisch opzicht

heel dicht bij elkaar. Ook in 2005 vaart

niet geweldig. Na een krimp in het eerste

Nederland in het Duitse kielzog. Beide

kwartaal volgde echter een herstel in het

economien zijn nauw met elkaar

tweede en derde kwartaal. In het vierde

verbonden. Duitsland is onze belangrijkste

kwartaal ging het nog iets beter met de

handelspartner. Een kwart van onze

economie. Het bruto binnenlands

export gaat naar Duitsland en eenvijfde

product (BBP) was in het vierde kwartaal

van onze import is afkomstig uit Duitsland.

1,6 procent hoger in vergelijking met

groei behoeft enige nuancering. Het jaar

Niet alleen in Nederland, maar ook

2004. Dit betekent dat de hoogste groei

in de Europese Unie was de groei in 2005

werd gemeten in het laatste kwartaal.

lager dan in 2004. In de Europese Unie

Met de voorlopige raming van de economi-

kwam de economische groei in 2005 uit

sche groei voor het vierde kwartaal is de

op 1,6 procent tegenover een groei van

Nederlandse economie in 2005 gegroeid

2,4 procent in 2004. De Europese

met 0,9 procent naar 500 miljard euro.

teruggang hing samen met een minder

Een economische groei van 0,9

uitbundige wereldhandel en een hogere

procent betekent bijna een halvering van

olieprijs. Hoewel de wereldhandel in

de groei ten opzichte van 2004 toen de

2005 opnieuw sterk groeide, lag het

economie met 1,7 procent groeide. In

groeitempo lager dan in 2004. Snel

relatie tot het langjarig gemiddelde van

groeiende economien als India en

de BBP-groei, dat 2,5 procent bedraagt,

China betekenen een impuls voor de

groeide de economie in 2005 dus relatief

wereldhandel. Hun export groeide in

bescheiden. Het beeld van teruggevallen

2005 wederom stormachtig.

lementair jaargang 5 nummer 2 april 2006

2005
De Verenigde Staten en Japan (met

Machines en transportmiddelen

In de tweede helft van 2005 is ook

China) waren in 2005 de trekkers van de

vormden het grootste deel van de invoer

het herstel van de consumptie van

wereldeconomie. De economie van de

uit China. Nederland speelt door zijn

huishoudens op gang gekomen. Voor het

Verenigde Staten groeit al meer dan twee

gunstige geografische ligging en

eerst na het eerste kwartaal van 2002 is

jaar in een hoog tempo, sneller dan Europa.

hoogwaardige logistieke infrastructuur

hier weer een duidelijke groei te zien.

Het BBP in de Verenigde Staten groeide

al eeuwenlang een centrale rol in de

Opvallend is dat met name de consumptie

in 2005 met 3,5 procent en vertraagde

internationale handel. Onze export lijkt de

van duurzame goederen vanaf medio 2005

daarmee iets ten opzichte van 2004 (4,2

laatste jaren echter steeds afhankelijker te

weer stijgt. In het vierde kwartaal was de

procent). De vertraging van de economische

worden van de wederuitvoer. Het probleem

consumptie van duurzame goederen zelfs

groei was hier dus ook zichtbaar. Japan liet

zit hem daarbij vooral in het verschil in

meer dan 5 procent hoger dan een jaar

in 2005 een opvallend herstel zien met een

toegevoegde waarde dat hiermee gemoeid

eerder. Consumenten kochten vooral

flinke groei van de binnenlandse vraag.

is. De opbrengsten van een euro export

meer consumentenelektronica, meubels

uit Nederlands fabrikaat bedragen 60 tot

en kleding. Dit herstel van de consumptie

70 cent, terwijl een euro wederuitvoer

kwam toch nog vrij onverwacht. De

slechts 10 cent opbrengt.

koopkracht van de meeste huishoudens

Export nog steeds belangrijkste

motor economie
De Nederlandse export levert nog
steeds de belangrijkste bijdrage aan de

stond onder druk en ook het consumentenNa de export leverden de investeringen

vertrouwen wees niet op een aantrekkende

economische groei. In 2005 was de rele

het afgelopen jaar de belangrijkste bijdrage

consumptie. De consumptieve uitgaven

uitvoer van goederen en diensten 4,8

aan de economische groei. De investerings-

gingen in de tweede helft van 2005

procent hoger dan in 2004. Dat is een

groei kwam uit op 2,0 procent. Daarmee

gepaard met een afname van spaargelden.

kleinere groei dan in 2004. De groei was

houdt het lichte herstel van de investerings-

Mogelijk speelde de vrijval van het

ook in 2005 vooral te danken aan de

activiteit aan. De bedrijfsinvesteringen

Spaarloon hierbij een rol. Ook de

wederuitvoer. Dit is de export van elders

lieten een opmerkelijke versnelling zien

potentile vermogenswinst door de

geproduceerde goederen die via Neder-

na het eerste kwartaal van 2005. Vooral in

stijging van de aandelenkoersen en

land worden gedistribueerd nadat ze een

woningen en leaseautos werd fors meer

verbeteringen op de arbeidsmarkt

geringe bewerking hebben ondergaan.

genvesteerd. De investeringen in computers

kunnen een positieve rol gespeeld

De wederuitvoer groeide met 11 procent,

groeiden zelfs explosief, met meer dan 20

hebben. De overheidsconsumptie groeide

terwijl de uitvoer van Nederlands

procent. Daarentegen is in machines,

licht in 2005. Ook hier is de groei

fabrikaat met 2 procent steeg. Vooral de

bedrijfsgebouwen en vrachtautos juist

geconcentreerd in de tweede helft van

handel met landen buiten de Europese

iets minder genvesteerd dan in 2004.

het jaar, mede door extra uitgaven voor

Unie neemt sterk toe als gevolg van de

voortgaande globalisering. De goederen-

Bestedingen

uitvoer naar niet-EU-landen groeide veel

Rele mutaties

sneller dan de uitvoer naar EU-landen.

Daarbij valt op dat er met name meer

BBP

0,1

-0,1

1,7

0,9

ingevoerd wordt uit China en meer

Consumptie huishoudens

0,9

-0,7

0,0

0,3

uitgevoerd naar Rusland. China is voor

Consumptie overheid

3,3

2,4

0,0

0,7

Nederland in 2005 een bijna even

Investeringen in vaste activa

-4,5

-3,5

2,9

2,0

belangrijke leverancier van goederen

Uitvoer goederen en diensten

0,9

2,0

8,5

4,8

geworden als de Verenigde Staten.

Invoer goederen en diensten (-)

0,3

2,0

7,8

4,4

lementair jaargang 5 nummer 2 april 2006

2002

2003

2004

2005

de voorbereiding van stelselwijzigingen.

verplaatsen naar lagelonenlanden

Verder namen de uitgaven voor de zorg

waardoor de totale toegevoegde waarde

van het jaar steeds meer tekenen van

in 2005 toe.

van de bedrijfstak industrie geleidelijk

verbetering. Na de grote krimp van de

afneemt. In een verder globaliserende

werkgelegenheid in 2004 bedroeg de

Vanuit de productie benaderd zijn de

De arbeidsmarkt toonde in de loop

wereld, staat de concurrentiepositie van

daling van het aantal banen van

bouw en vooral de commercile dienst-

de maakindustrie onder druk. Producten

werknemers in 2005 slechts 0,4 procent.

verlening de trekkers van de economische

worden hier nog wel ontworpen, maar

In de loop van 2005 verbeterde de

groei in 2005. De bouwnijverheid

steeds vaker in het buitenland gemaakt.

werkgelegenheid en nam het aantal

profiteerde van de aantrekkende

In 2005 ging het niet goed met de

banen zelfs licht toe. In het vierde

woningbouw. De bouwproductie steeg in

productie van de elektrotechnische en de

kwartaal van 2005 waren er 18 duizend

2005 met bijna 2 procent ten opzichte

transportmiddelenindustrie. De chemie

banen meer dan in het vierde kwartaal

van een jaar eerder. De toename was

herstelde in de tweede helft van het jaar.

van 2004. De omslag is te danken aan

het herstel van de werkgelegenheid in

vooral een gevolg van hogere investeringen

in woningen. In 2005 zijn 67 duizend
nieuwe woningen gereedgekomen. Dat is

Steeds meer tekenen van

verbetering arbeidsmarkt

het bedrijfsleven. Het aantal openstaande vacatures is sinds 2003 bijna

De arbeidsmarkt reageert in het

verdubbeld. De vacaturegroei concen-

commercile dienstverlening kwam de

algemeen vertraagd op de economische

treerde zich daarbij in de commercile

groei van de productie vooral van de

ontwikkeling. Dit is ook in 2004 goed te

dienstverlening en dan vooral in de

groothandel en de uitzendbranche.

zien. De economie groeide reeds met 1,7

zakelijke dienstverlening zoals de

De groothandel profiteerde van de hoge

procent, terwijl de werkgelegenheid nog

ICT-sector. Ook is er meer uitzendwerk.

groei van de wederuitvoer en de

een daling liet zien van 1,6 procent.

In het derde kwartaal waren er 12

uitzendbranche wist te profiteren van de

Met minder werkenden werd in 2004

procent meer uitzenduren in vergelijking

aantrekkende productie. Ook de productie

dus meer geproduceerd, waardoor de

met een jaar eerder. Blijkbaar doen

van banken en verzekeraars en van

arbeidsproductiviteit een krachtige

ondernemers eerst een beroep op dure

zakelijke dienstverleners zoals computer-

conjuncturele stijging liet zien van ruim

tijdelijke krachten die zij aantrekken via

servicebureaus en reclamebureaus steeg.

3 procent. In 2005 was het herstel van

uitzendbureaus.

3 procent meer dan in 2004. In de

De industrile productie is in 2005

de economie nog onvoldoende om ook

De verbetering van de arbeidsmarkt

licht gedaald (-0,7 procent). In vergelijking

de werkgelegenheid op jaarbasis te laten

met eerdere perioden van herstel na een

groeien. De werkgelegenheid in

is verder af te lezen uit de daling van het

conjuncturele inzinking blijft de

arbeidsjaren liet dan ook een daling zien

aantal werklozen. In de eerste drie

industrile productie deze keer nog altijd

van 0,6 procent. Dit betekent dat de

kwartalen van 2005 schommelde de

opvallend achter. Zo bedroeg de groei

arbeidsproductiviteit in 2005 steeg met

werkloosheid rond de 490 duizend

van de toegevoegde waarde in de

zon 1,5 procent in vergelijking met

werklozen. Daarna begon de werkloos-

industrie in 1984 en 1994 respectievelijk

2004. Deze stijging is minder groot dan

heid licht te dalen. In het vierde

6 en 7 procent. Dit lijkt te duiden op een

in 2004, het eerste jaar van conjunctureel

kwartaal kwam het aantal werklozen uit

structurele verandering van de Neder-

herstel. De vertraging van de

op 471 duizend. Dit betekent dat 6,0

landse economie. Een verklaring kan

productiviteitstijging is een aanwijzing

procent van de beroepsbevolking

zijn dat een toenemend aantal industrile

dat het aanhoudend economisch herstel

werkloos was in het vierde kwartaal. Een

bedrijven de laatste jaren besloten heeft

steeds meer doorwerkt op de

jaar eerder was dit nog 6,4 procent. Het

om delen van de productiecapaciteit te

arbeidsmarkt.

jaargemiddelde van de werkloosheid was

10

lementair jaargang 5 nummer 2 april 2006

valt op dat de bouw en vooral de

commercile dienstverlening voor de
groei zorgden. De industrile productie
blijft nog altijd opvallend achter in
vergelijking met eerdere perioden van
herstel. Het bescheiden, maar
aanhoudende herstel van de economie
werkt steeds meer door op de
arbeidsmarkt. Voor het eerst in bijna
drie jaar zijn er weer meer banen.
drs. F.N. Heinsius
Projectleider Nederlandse economie bij
de sector Nationale Rekeningen van het
CBS

in 2005 met ongeveer 480 duizend

2005 onder het niveau van de inflatie lag,

werklozen vrijwel gelijk aan 2004.

stond de koopkracht van huishoudens

De werkloosheid bleef hiermee staan op

onder druk.

6,5 procent van de beroepsbevolking.

Daarmee komt een einde aan de stijging

Conclusie

van het jaargemiddelde die na 2001

De Nederlandse economie groeide in

begon. In dat laatste jaar waren er

2005 met 0,9 procent. Dit betekent bijna

gemiddeld 252 duizend personen

een halvering van de groei ten opzichte

werkloos.

van 2004. Minder werkdagen en minder

De cao-lonen stegen in 2005

opgepompt gas nuanceren deze terugval.

gemiddeld veel minder sterk dan in

Duitsland en Europa lieten eveneens een

voorgaande jaren. In 2005 bedroeg de

lagere groei van de economie zien. De

cao-loonstijging 0,8 procent tegen 1,2

ontwikkeling van ons bruto binnenlands

procent in 2004. Sinds 1984 is de

product vertoont vanaf 2000 een

cao-loonstijging niet meer zo laag geweest.

opvallende gelijkenis met het groeipad

Deze dalende trend van de loonstijging

van de Duitse economie. De belangrijkste

begon in 2002 en bereikte het laagste

bijdrage aan de economische groei kwam

punt (0,5 procent) in het tweede kwartaal

in 2005 van de Nederlandse export, maar

van 2005. Daarna liep de cao-loonstij-

er is ook een geringe bijdrage van de

ging weer iets op tot 1,1 procent in het

investeringen. In de tweede helft van

vierde kwartaal van 2005. De periode

2005 trok de consumptie van huishoudens

van sterke loonmatiging loopt daarmee

flink aan. Dit herstel kwam toch nog vrij

ten einde. Doordat de cao-loonstijging in

onverwacht. Kijkend naar de productie

lementair jaargang 5 nummer 2 april 2006

11