LESONTWERP

ALGEMENE VAKKEN / VOEDINGVERZORGING

Naam: Schoors Simon Witpas Pieter
Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - Geschiedenis
Campus Heverlee
Hertogstraat 178
3001 Heverlee
Tel. 016 375600
www.khleuven.be

Stagebegeleider DLO: Mevr. Verstappen

Academiejaar: 2015-2016

School: Heilig Hart Heverlee

Les gegeven door: Schoors Simon - Witpas Pieter

Onderwijsvorm: A - stroom

Vak: Aardrijkskunde

Richting: /

Onderwerp: W4: Heideberg

Klas: /

Vakmentor: /

Lokaal: Gebied op en rond de Heideberg

Datum/Data: 13/oktober/2015

Aantal leerlingen: /

Lesuur/-uren: Namiddag

BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
De excursie naar de Heideberg is n van de eerste lessen in een reeks waarin er wordt gewerkt rond de
leefomgeving. Concreet houdt dit in dat de studenten gaan leren werken met kaarten, kompas, relif & bodem. Met
al deze zaken komen de studenten reeds in aanraking tijdens deze excursie, de excursie vormt de basis voor de
rest van de reeks.

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)

-

De leerlingen kunnen verschillende soorten bomen onderscheiden van elkaar (gemengd-, loof- en
naaldbos)
De leerlingen zijn al in contact gekomen met stijle, matige en zachte hellingen.
De leerlingen hebben al eerder tijdens de excursie gewerkt met een topografische kaart.

Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit

Vele studenten komen uit de regio van de Heideberg (Groot Leuven)

Leerniveau van de klasgroep, klassfeer,

-

A-stroom klas.
Nieuwe ervaring voor de studenten, eerste excursie in het middelbaar.
Leerlingen kunnen in de nammiddag moe zijn van de sportdag in de voormiddag.
Leerlingen zullen soms moeite ondervinden doordat de leerkrachten onbekend zijn.

DIDACTISCHE VERANTWOORDING
Voor dat de leerkracht begint met het excursiepunt stelt de leerkracht zich kort voor. Dit zorgt ervoor dat de
leerlingen iets meer gewoon worden aan de nieuwe leerkracht. Vervolgens stelt hij enkele vragen over de
omgeving van het excursiepunt. Dit valt onder de waarnemingsfase, hierdoor komen leerlingen reeds voor een
eerste keer in aanraking met de leerstof, zonder dat het te theoretisch word.
Nadat de leerlingen de vragen in hun werkbladen hebben opgelost gaan ze verder met een groepswerk. Dit
groepswerk gaat verder met de reeds geziene leerstof tijdens de waarneming. Het doel van dit groepswerk is
dat de leerlingen de leerstof gaan verwerken en daarna via de werkblaadjes gaan vastzetten. Om de lesfase af
te sluiten herhaalt de leerkracht de leerstof, en vormt de overgang naar de volgende lesfase.
De leerkracht analyseert samen met de leerlingen de omgeving, en meer bepaald de ondergrond er van. Hij
gaat deze ondergrond determineren aan de hand van de kleur en de corrosie. Vervolgens vullen de leerlingen dit
in op de werkblaadjes.

EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN

Situering in de eindtermen:
ET14

Op kaarten hoogten en hoogtezones aflezen aan de hand van hoogtepunten, hoogtelijnen en kleuren.

ET22

milieueffecten opnoemen die in verband kunnen gebracht worden met landbouwactiviteiten.

ET38

De eigen leefruimte in een regionaal kader plaatsen en daarvan enkele hoofdkenmerken verwoorden.

Situering in het leerplan:

4.1 Terreinwerk
1
2.1

Op het terrein landschapselementen herkennen en benoemen door middel van gerichte waarnemingen.
Op het terrein landschapswaarnemingen op kaart lokaliseren en ze vergelijken met de voorstelling op de
(topografische) kaart.
Gegevens op het terrein verzamelen.

4.3 Landschap en kaart

4.1
2

Zich lokaliseren en orinteren in de klas, in de school, in de schoolomgeving, op het terrein

De op het terrein en op fotos waargenomen landschaps- elementen achtereenvolgens kunnen aanwijzen op
schuine luchtfoto, orthofoto, plattegrond en topografische kaart.

4.4 Relif
3

Op het terrein (voor de eigen leefruimte) en op foto (voor elders) de belangrijkste relifvormen herkennen
en benoemen.
Op kaarten hoogten en hoogtezones aflezen door gebruik van hoogtepunten, hoogtelijnen en conventionele
kleuren en daaruit de hoogteverschillen en de aard van de helling afleiden.

4.1

4.5 Oppervlaktegesteenten, bodem en ondergrond

1.

Op monsters enkele gesteenten uit de eigen leefruimte en Belgi (of elders uit Europa) op basis van
eenvoudige proefjes herkennen en benoemen.

ALGEMEEN LESDOEL
De leerlingen kunnen aan de hand van waarnemingen een verklaring voor het gekozen bodemgebruik geven. De
leerlingen kunnen door middel van determinatie ijzerzandsteen herkennen.

BRONNEN
-

VAKGROEP HEILIG HART HEVERLEE, Op verkenning in het Hagenland, onuitg., Heverlee, 2013, p23.

Neyt, R. & Tibou, G.(2008). Eerste druk eerste oplage, Geogenie 1 leerboek, Antwerpen, De Boeck NV

LEERMIDDELEN & MEDIA

-Excursiebundel Heilig Hart Instituut Op verkenning in het Hagenland (p13)
-Afbeeldingen omgeving
-Verstevigde, geplastificeerde en uitvergrootte topografische kaart en transparantstiften.
-Verstevigde, geplastificeerde en uitvergrootte fotos omgeving heideberg en transparantstiften.

Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen
De leerlingen zijn
bereid om mee te
werken en te
antwoorden op de
vragen van de
leerkracht
(A2/ reageren)
De leerlingen
kunnen aan de
hand van de
afbeelding en hun
omgeving
begrijpen dat
bomen groeien op
een steile helling
(C3/ begrijpen)

Lesfasen
& timing
Lesfase 1:
Relif en
bodemgebr
uik
(8min)

Waarnemen

Leerlingen kunnen
aantonen dat ze in
een loofbos staat
(C1/ cognitief
waarnemen)
De leerlingen zijn
bereid om zich te
engageren in
groep
(A3/ concreet
waarderen)

De leerkracht stelt zich voor aan de leerlingen en

legt uit dat ze het op dit punt gaan hebben over het
relif en bodemgebruik.
Integreren van pagina 12 + afbeelding p19 hier aan
linken
Probleemstelling
OLG:
De leerkracht vraagt aan de leerlingen om hun
excursiebundel op pagina 19 te nemen. Aan de hand
van deze afbeelding stelt de leerkracht enkele
vragen, de leerkracht maakt ook gebruik van de
locatie om meer duidelijkheid te scheppen:
Waar op de kaart komen zien we bomen
staan? Is dat op een zacht, matige of steile
helling?
Kunnen jullie dit ook aantonen als jullie
rondom jullie kijken?
Welk soort bodemgebruik vinden we terug
rondom ons? Is dat een akker, weiland,
loofbos, gemengd bos of een naaldbos?

Media
Excursiebundel
Afbeeldingen
omgeving
Afbeeldingen
excursiebundel
met kaartjes
Afbeeldingen
verschillende
soorten bos
groei met
bijhorende
kaartjes

W4
van
1) R

Reli

De leerlingen antwoorden op de vragen van de

leerkracht en vullen hun excursiebundel aan.

Verwerking

De leerkracht geeft nog een woordje uitleg bij de

afbeelding op pagina 19 en laat de leerlingen hun
werkblaadjes invullen.
Groepswerk (groep in 2 verdelen):
Topografische kaart laten gebruiken+ puzzel
uitbreiden met weiland en akkerbouw
De leerkracht geeft aan elke groep een topografische
kaart. De leerlingen krijgen de opdracht om hun
standplaats op te zoeken op de topografische kaart.

De leerlingen
kunnen op een
topografische
plaats aanduiden
waar ze zich
bevinden
(C4/ toepassen)
De leerlingen
kunnen aan de
hand van
verschillende
afbeeldingen
aanduiden over
welk soort bos het
gaat
(C3/ begrijpen)

Onderwijs- en leeractiviteiten

De leerlingen zoeken hun standplaats op een

topografische kaart.
Vast zetting

De leerkracht begeleid eventueel de leerlingen bij

het vinden van de standplaats.
De leerlingen krijgen de opdracht om het passende
woord en tekening uit hun excursie bundel te
plaatsen bij de passende afbeelding (afbeelding
naaldbos/ loofbos/ gemengd bos). De leerlingen
omcirkelen ook in welk bos ze zich bevinden.
De leerlingen maken de groepsopdracht in groep

Herhaling

De leerkracht controleert of alles correct is en laat

de leerlingen hun excursie bundel aanvullen.
De leerkracht overloopt met de leerlingen wat ze
zojuist hebben gezien. En legt de link met het
volgende deel.

Bod

Lesfase 2:
Bodem
(2min)

We hebben zojuist naar het relif en het

bodemgebruik gezien. Maar als men nu naar de
bodem zelf kijken wat zien we.

De leerlingen
Lesovergang OLG:
kunnen aan de
De leerkracht stelt enkele vragen rond de bodem:
hand van de kleur
De bovenste laag van de bodem bestaan
van de bodem zien
meestal uit bladeren, hoe noemt men deze
dat deze bestaat
laag?
uit ijzerzandsteen
Waarneming/
Als men de humuslaag weg neemt zien we de
(C3/ begrijpen)
analyse
eigenlijke grond, welke kleur heeft deze?
Hoe voelt deze aan, voel je korrels of geen
De leerlingen
korrels?
kunnen door te
voelen aantonen
De leerlingen antwoorden op de vraag van de
dat er in
leerkracht en gaan zelf op onderzoek. Ze vullen
ijzerzandsteen
hierna hun excursie bundel in.
korrels zitten
(C4/ toepassen)
De leerkracht geeft een woordje uitleg bij
ijzerzandsteen.

Excursiebundel
ijzerzandsteen

2) B

Bov
doo