Professional Documents
Culture Documents
Sử dụng phần mềm Gupix để tính toán hàm lượng các nguyên tố có mặt trong mẫu dày
Sử dụng phần mềm Gupix để tính toán hàm lượng các nguyên tố có mặt trong mẫu dày
I. MC CH
Lm quen vi phng php PIXE : chun nng lng, xc nh cc nguyn t c mt trong
mu chun mng v mu mng.
Lm quen vi phn mm x l GUPIX
II. GII THIU CHUNG
Phng php phn tch nguyn t da vo nguyn l kch thch pht tia X bng
proton (tn ting anh: Proton Induce X-Ray Emission, vit tt: PIXE) l mt trong cc
phng php phn tch khng ph hy mu tin tin, c ng dng rng ri trong nhiu lnh
vc nh y hc, kho c, mi trng Cc u im ni bt ca phng php ny l:
- C th phn tch ng thi nhiu nguyn t trong di in tch nguyn t Z rng.
- nhy phn tch cao, c ppm.
- Thi gian phn tch ngn (ch cn vi pht).
- Kh nng xc nh phn b trn b mt bng k thut PIXE, kh nng phn tch trc
tip ngoi mi trng chn khng.
Nguyn l c bn ca phng php PIXE da trn s to thnh tia X c trng khi chm
ht ion bn vo bia, c nng lng c trng cho mi nguyn t. to ra tia X c trng,
ht tch in (proton) bn vo bia s ion ha cc nguyn t bng tng tc Coulomb. Cc
proton ny s to ra cc l trng cc lp in t nm su bn trong nguyn t. Mt
ht electron t lp ngoi s nhy vo lp l trng y.
Hnh 1. a) Minh ha qu trnh to tia X c trng bng ngun kch thch bn ngoi (chm
ht proton ). b) Minh ha qu trnh pht electron Auger.
Trong khong thi gian rt ngn nguyn t b kch thch s kh kch thch tr v trng
thi c bn bng cch pht ra mt photon vi nng lng nht nh hoc gin tip
bng cch truyn nng lng cho mt electron (gi l electron Auger). Nng lng ca
tia X pht ra bng vi hiu nng lng lin kt gia lp cha electron trc khi nhy vo
chim ch v lp cha l trng m electron chim ch.
Da vo cu trc cc lp, phn lp electron trong nguyn t, ngi ta quy c gi tn cc
vch tia X c trng pht ra khi in t nhy n cc lp K, L, M (lp trong cng) ca
nguyn t l tn ca cc lp tng ng. Ngoi ra ngi ta cn phn bit cc vch ph
tng ng bng cch gn thm ch ci hy lp , , v mt ch s theo sau ,
Mn : Thc tp my gia tc
III.
ion ha(n v barn) ph thuc vo nng lng chm proton ti E0, s s kin ion ha
c to ra bi Np ht proton trn bia c mt mt Nt (s nguyn t /cm2) l:
Yion ha N p z ( E0 ) Nt
- Xt theo n v mt mt g / cm2 , cng thc trn c th vit thnh:
Yionization N p z ( E0 )
N AV M A ( Z )
Az
N AV l s Avogadro.
Mn : Thc tp my gia tc
detector Si(Li),detector HpGe hay Silicon drift detector (SDD). Mi loi detector c mt
hiu sut ghi ni xc nh int rinsic :
int rinsic =
S bc x ghi nhn c trn ph PIXE chnh l din tch nh ph tia X ( tr phng) S.
Ngoi ra, tng ng vi mi hnh hc o xc nh mt gi tr gc c (n v steradian)
tng ng vi "gc nhn" t im pht bc x (trong trng hp khong cch xa, c th coi
l ngun im) ti vng nhy ca detector.
S
Det2
R
SDet:Din tch tinh th ca Detector.
R:Khong cch t mu ti Detector.
khong gia bia v detector, ngi ta thng t vo mt tm foil mng ngn
khng cho cc ht proton tn x t bia i n detector (v c th lm hng detector hoc gy
ra nhiu khng mong mun).Tm foil mng ny s gy ra s suy gim v cng tia X ti
detector. Gi T l h s suy gim. Kt hp hai iu kin k trn:
4
Trong I=I0.T vi I0 l cng tia X trc khi i qua foil, v I l cng tia X sau
khi i qua foil. i vi tm foil lm bng vt liu Mylar, gi tr T c xc nh gn ng
bi cng thc:
S bc x ti vng nhy ca detector= Ycharacteristic T
470.168x
T e E
Vi E nng lng ca tia X tng ng (n v KeV); x l b dy ca foil (n v mm).
- Kt hp cc cng thc trn,ta thu c cng thc xc nh hm lng ca mt nguyn
t Z trn mu mng da vo din tch nh ph tng ng S nh sau:
4 Az SH
M A ( z)
N p z ( E0 ) N AV z bz int rinsicT
2.9897
Mn : Thc tp my gia tc
IV.
Phn mm GUPIX
GUPIX l chng trnh khp bnh phng ti thiu phi tuyn i vi ph PIXE v sau
chuyn i din tch cc nh thnh hm lng nguyn t ca tia X trong ph.
-S dng phn mm GUPIX phn tch hm lng nguyn t trong mu mng:
Bc 1: khi ng phn mm GUPIX bng cch click vo biu tng GUPIX trn mn
hnh desktop
Bc 2: m ph cn phn tch v ci t cc thng s
Click file => New project => m file .PIX.
Click setup => solution type => chn Fixed Matrix solution i vi mu mng
hoc mu dy bit ma trn mu v chn interated Matrix solution i vi mu dy cha
bit ma trn mu
Click setup => setup v ci t cc thng s th nghim
Click Fit => spectrum Details v ci t cc thng s
Click sample => sample Structure => chn loi mu cn phn tch
Click sample => chn cc gii php tng ng v in cc nguyn t
Bc 3 : Chy chng trnh
Click Gupix => run
Kt qu c lu trong cc file Data ca GUPIX
V.
Thc nghim:Quan st ph PIXE trn mu chun,thc hin php chun nng
lng cho h o.
Dng c th nghim:
My gia tc tnh in Tandem 5SDH-2, nng lng cc i 3.4 MeV i vi ion c
in tch bng 1.
H o ph tia X bao gm: Detector Silicon Drift (SDD), phn gii nng lng
138 eV ti nh 5.9 KeV ca Mn, h compact gm th nui, tin khuch i, khuch i, b
phn tch a knh (MCA), my tnh thu thp d liu.
Detector c t gc 32.8 so vi hng chm tia.
Bia s dng:
Mu chun mng cha NaCl c mt mt 45.8 g / cm2 c cy trn b
mt Mylar dy 3.5 m .
Mn : Thc tp my gia tc
Cc bc tin hnh:
Thit lp h o nh hnh v, kim tra cc kt ni.
Khi ng h my gia tc, gia tc chm tia vi cc thng s sau:
Loi chm tia: H+
Nng lng: 2591 KeV
Cng chm tia: 5 nA,
3. iu chnh v tr ca detector SDD thch hp (theo ch dn ca g.v hng dn),ghi li
thng s v gc khi tng ng vi v tr .
4. Ghi li thng s b dy ca foil Mylar (c t sn).
5. Bt nt ngun ca b compact ca detector SDD ln.
6. a mu NaCl v mu o x l vo bung chiu mu (theo ch dn ca GVHD).
7. Khi ng chng trnh thu thp d liu RC43:
T mn hnh chnh,click chn chng trnh RC43, 2 ca s s xut hin sau .
Chn ca s NEC RC43 ANALYTICAL DATA COLLECTION, vo mc
DATA COLLECTION, chn Collect data.
Ca s Full Energy Data Collection s xut hin, b chn phn MCAs
displayed 3 la chn RBG, RBS v NRA.
1.
2.
Mn : Thc tp my gia tc
Mn : Thc tp my gia tc