Po I wojnie wiatowej Stany Zjednoczone stay si gospodarczym

hegemonem na caym wiecie. Ich gospodarka rozwijaa si w dynamicznym

tempie wzrastaa produkcja przemysowa i dochd narodowy, a spadao
bezrobocie. Przyczyn takiego stanu rzeczy byy w duej mierze spaty kredytw
zaciganych podczas I wojny wiatowej przez kraje europejskie. Dziki temu
przedsibiorcy amerykascy szybko si wzbogacali, inwestujc w kupowanie akcji
na rozwijajcej si giedzie nowojorskiej. Kres tego rozwoju przyszed w roku
1929r., gdy zaczto zauwaa oznaki wyczerpywania rezerw wzrostu
gospodarczego. Coraz wicej pienidzy inwestowano w papiery wartociowe,
ktrych ceny szybko zaczy wzrasta, mimo i nie miay one pokrycia w
wynikach finansowych spek. W kocu doszo do powstania tak zwanej baki
spekulacyjnej, do ktrej pknicia doszo 24 padziernika 1929r., gdy nastpi
krach na nowojorskiej giedzie na Wall Street. Wydarzenie to nazwane zostao
czarnym czwartkiem i przynioso ze sob wiele konsekwencji, nie tylko dla
samych Stanw Zjednoczonych, lecz take dla Niemiec, bdcych gospodarczo
uzalenionymi od USA.
Pierwsz podstawow konsekwencj zjawiska nazywanego Wielkim
Kryzysem Gospodarczym byo zaamanie gospodarki Stanw Zjednoczonych. W
krtkim czasie zaczy upada banki, w sumie 650, co przyczynio si do upadku
tysica przedsibiorstw. Bankrutowali rolnicy, bdcy obciani kredytami.
Bankructwa firm odbiy si mocno na spoeczestwie amerykaskim, prowadzc
do licznych samobjstw wrd zrujnowanych milionerw. Wytworzonych towarw
byo za duo, a spoeczestwo nie chciao ich wykupywa, dlatego ich producenci
ograniczali produkcj i redukowali zatrudnienie, co skutkowao szybkim wzrostem
bezrobocia, co mona zaobserwowa w tabeli w rdle E. W roku 1929 odsetek
bezrobotnych w USA utrzymywa si na niskim poziomie, a w nastpnych latach
zacz gwatownie wzrasta, aby nastpnie nabra tendencji spadkowej, wraz z
objciem urzdu prezydenta przez Franklina Delano Roosevelta, ktry w 1933r.
zosta wybrany na to stanowisko, obiecujc popraw sytuacji gospodarczej
Stanw Zjednoczonych.
W rdle A przedstawiona zostaa mowa inauguracyjna Roosevelta, ktry
podejmuje w niej problem kryzysu
gospodarczego w kraju, mwic o
wprowadzeniu przez rzd programu dziaa majcych uzdrowi gospodark
pastwa. Podkrela on, i dla niego najistotniejsza jest sytuacja w jego wasnym
kraju, przez co nie zamierza skupia si na poprawianiu systemu gospodarczego
na caym wiecie. Nowy prezydent dy do zlikwidowania wszelkich
konsekwencji kryzysu przez wprowadzanie szeregu reform i uchwalania duej
liczby ustaw, ktrych ilo przekraczaa sum wszystkich uchwalonych w
poprzednich 70 latach. Jego polityka okrelona zostaa mianem Nowego adu,
ktrego reguy przedstawia rdo B. Ilustracja prezentuje do trzymajc cztery
karty, z czego pierwsz stanowi krl, natomiast pozostaymi trzema s asy. Karty
przedstawiaj kroki, ktre miay by podjte przez Roosevelta do zlikwidowania
konsekwencji Wielkiego Kryzysu. Byo to midzy innymi ustawodawstwo bakowe,
mowa inauguracyjna, wygoszona przez Roosevelta w marcu 1933r., zawierajca
w sobie obietnic uzdrowienia amerykaskiej gospodarki i przedstawienie
problemu, z ktrym si ona zmagaa, polityka budetowa, majca na celu

ustabilizowa pastwowy budet, zawieszenie wypat w systemie bankowym czy

zniesienie wymienialnoci waluty na zoto, co umoliwio legalne drukowanie
banknotw. Dziki temu dolar amerykaski uleg dewaluacji, czyli obnieniu
wartoci wobec obcych walut, co sprawio, i eksport sta si bardziej opacalny
przez spadek cen towarw amerykaskich na rynku wiatowym. Reformy
Roosevelta zakaday jednak o wiele wicej. Midzy innymi bankom przyznane
zostay specjalne kredyty, ktre miay uchroni je przed upadkiem na wypadek
nagego wzrostu wpat ulokowanych w nich kapitaw. Aby wzmocni pastwowy
budet zniesiono prohibicj, czyli zakaz produkcji i sprzeday alkoholu, dziki
czemu pastwo zyskao o wiele wiksze dochody ni wczeniej. Aby zmniejszy
poziom bezrobocia, ktrego wzrost zgodnie z danymi w tabeli w rdle E,
rozpocz si od 1929r. i trwa wanie do 1933r., odkd zacz spada, Roosevelt
zapocztkowa inwestycje publiczne, dajce stae zatrudnienie oraz dochd
osobom dotd bezrobotnym. To posunicie bez wtpienia byo jego wielkim
sukcesem i nie tylko przyczynio si do likwidacji jednej z powaniejszych
konsekwencji Wielkiego Kryzysu Gospodarczego, ale take zapewnio
przychylno spoeczestwa amerykaskiego. wiadectwem tego poparcia moe
by chociaby mural zadedykowany prezydentowi Rooseveltowi, przedstawiony w
rdle D. W jego centralnej czci wida dwch mczyzn, z ktrych stojcy jest
samym prezydentem ubranym w strj robotnika i trzymajcym do na ramieniu
siedzcego mczyzny, bdcego najprawdopodobniej pracownikiem. Dookoa
autor przedstawi rne zawody, midzy innymi prac na farmach czy w
fabrykach. Mural ma wic symbolizowa to, jak dziaania prezydenta przyczyniy
si do poprawy sytuacji pracownikw rnych brany poprzez likwidacj
bezrobocia i tworzenie nowych miejsc pracy. Fakt, e prezydent ma na sobie
pospolity strj pracowniczy moe wiadczy o szacunku, ktrym by darzony oraz
wdzicznoci spoeczestwa dla niego oraz wszystkiego, co czyni, aby podnie
Ameryk z kryzysu.
Istotnym krokiem podjtym ku naprawie amerykaskiej gospodarki byo
utworzenie Administracji do spraw Uzdrowienia Gospodarki Narodowej, ktrej
plakat przedstawiony zosta w rdle C.1. Do tej organizacji nawizuje take
fotografia trzech dziewczynek, na ktrych litery na strojach ukadaj si w napis
NRA, bdcy jej skrtem. Jednym z jej celw byo wyeliminowanie konkurencji
przez ustanowienie midzy innymi minimalnych pac czy minimalnych cen
produktw przez wspprac brany przemysowych, si robocz i rzd.
Przedstawiony plakat by czsto uywany aby wyrazi swoje poparcie dla NRA
poprzez wywieszanie go na szybach sklepw czy umieszczanie na etykietach
produkowanych towarw i cho czonkostwo byo dobrowolne, firmy nienalece
do NRA byy czsto bojkotowane, przez co wstpienie wydawao si dla nich
konieczne, aby mogy przetrwa na rynku. Bez wtpienia NRA odegraa wan
rol w naprawie gospodarki amerykaskiej i bya doceniania w szerokich krgach
pracownikw czy przemysowcw.
Poza Stanami Zjednoczonymi krajem, ktry do mocno odczu skutki
Wielkiego Kryzysu Gospodarczego, byy Niemcy. Po I wojnie wiatowej ich
gospodarka zostaa zrujnowana wysokimi kosztami reparacji wojennych,
naoonymi przez zwyciskie pastwa ententy. Pomocy wwczas udzielio im USA,

ktre poza wprowadzeniem w ycie planu obnienia kosztw reparacji, w 1924r.

wprowadzio take tzw. Plan Dawesa, opierajcy si na udzieleniu Niemcom
potnych kredytw, dziki czemu do szybko niemiecka gospodarka wysza z
zapaci, co przyczynio si take do znacznej poprawy warunkw ycia
spoeczestwa. Jednak gdy w 1929r. w Stanach Zjednoczonych rozpocz si
Wielki Kryzys Gospodarczy i doszo do krachu na giedzie nowojorskiej, take
Niemcy pogrone zostay w chaosie. Wszystkie amerykaskie fundusze zostay
wwczas wycofane, co odbio si na niemieckich firmach, ktre zaczy wwczas
bankrutowa. To przyczynio si, podobnie jak w USA, do wzrostu bezrobocia i
godu, co przedstawia tabela w rdle E. Od 1929r. odsetek osb bezrobotnych w
Niemczech zacz wzrasta, a spadek zacz nastpowa dopiero od roku 1932r.,
kiedy do wadzy dochodzi Hitler wraz z nazistowsk parti NSDAP.
Poza bankructwem firm, bezrobociem czy godem, skutkiem kryzysu
gospodarczego w Niemczech by take wzrost niechci spoeczestwa wobec
demokracji i kapitalizmu, a wic w rezultacie wzrost poparcia dla radykaw,
takich jak komunici czy faszyci. Jedn z partii, ktra w tamtym okresie zacza
stopniowo uzyskiwa coraz wiksz popularno oraz przejmowa wadz w
Niemczech, byo NSDAP, czyli Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia
Robotnikw, na ktrej czele od 1921r. sta Adolf Hitler. W 1932r. partia ta wygraa
wybory, a sam Hitler dy do przejcia cakowitej dyktatorskiej wadzy w kraju,
do czego doszo ju w 1933r. Tym samym rozpocz on program reform, majcych
na celu uczynienie z Niemiec potgi militarnej, a jednoczenie podniesienie
poziomu ycia oraz rozwj niemieckiej gospodarki. Przedstawiony w rdle F
plakat wyborczy NSDAP symbolizuje obietnice, dziki ktrym partia ta zyskaa tak
due poparcie. Byy nimi praca i chleb, jak mwi napis na plakacie. Bez wtpienia
bya to istotna kwestia dla niemale kadego obywatela niemieckiego. Gdy w
okresie kryzysu wzrastao bezrobocie, ktre wizao si rwnie z powszechnym
godem, wic obiecanie spoeczestwu tego, czego najbardziej im brakowao, byo
skutecznym sposobem na zapewnienie sobie poparcia mas, co pozwolio partii na
wygranie wyborw.
Dojcie Hitlera do wadzy wizao si z dynamicznym wzrostem gospodarczym
Niemiec. Motorem gospodarki staa si midzy innymi produkcja zbrojeniowa,
ktra obejmowaa rozbudow przemysu cikiego i zbrojeniowego, dziki czemu
w cigu kilku lat odtworzono lotnictwo i bro pancern czy przystpiono do
budowy wojennych okrtw. Oprcz tego gospodark napdzay rwnie
inwestycje komunikacyjne, midzy innymi w budow drg i autostrad, ktrych
gwnym przeznaczeniem byy zaoenia militarne. Przedstawione to zostao na
fotografii w rdle G, pokazujcej pojazdy jadce po najprawdopodobniej nowo
wybudowanej drodze. Ponadto pastwo inwestowao rwnie w produkcj
pojazdw mechanicznych i samolotw, ktre miay by wykorzystane do celw
wojennych. Przedstawiona fotografia jest rwnie wiadectwem na to, jak du
popularnoci cieszy si wwczas Adolf Hitler, jako przywdca utworzonej przez
niego III Rzeszy niemieckiej.
Chocia bez wtpienia dziaania podejmowane przez NSDAP po przejciu wadzy
przyczyniy si do poprawy warunkw ycia, obnienia poziomu bezrobocia i

rozwoju gospodarki, miay one rwnie swj negatywny skutek, poniewa

doprowadziy do wewntrznego zaduenia Niemiec, wywoanego emitowaniem
pienidzy, ktre nie miay pokrycia w rezerwach kruszcowych. Mimo wszystko
kontrola cen i pac pozwalaa unikn inflacji, cho elity polityczne partii miay
wiadomo, i jeli w najbliszym czasie nie dojdzie do wojny, Niemcom grozi
krach finansw publicznych.
Wielki Kryzys Gospodarczy bez wtpienia przyczyni si do wielu
negatywnych konsekwencji. Na kilka lat zarwno Stany Zjednoczone jak i cile
uzalenione od nich finansowo Niemcy pogryy si w chaosie. Gospodarka tych
pastw zacza podupada, nastpi wzrost bezrobocia, zbankrutowao wiele firm,
a poziom ycia ludnoci znacznie si pogorszy. Wkrtce jednak oba pastwa
podniosy si z kryzysu, co pocigno za sob wiele skutkw. W Stanach
Zjednoczonych byy one zdecydowanie pozytywne doszo do naprawy
gospodarki, dziki czemu cae pastwo ponownie zaczo funkcjonowa na
naprawd wysokim poziomie. W Niemczech za, cho pod wzgldem
gospodarczym doszo do wielu podobnych zmian jak w USA, wadz obja jednak
partia nazistowska z Adolfem Hitlerem na czele, co przynioso wiele negatywnych
konsekwencji na przyszo, nie tylko dla samych Niemiec, lecz take innych
krajw.