T.C.

MLL ETM BAKANLII

DENZCLK

CAN KURTARMA ARALARINI

KULLANMA

Ankara, 2015

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET- 1 .................................................................................................... 3
1. TOPLU CAN KURTARMA ARALARI VE NDRME SSTEMLER .......................... 3
1.1. Toplu Can Kurtarma Aralar ....................................................................................... 3
1.1.1. Can Filikas ............................................................................................................ 4
1.1.2. Can Sal.................................................................................................................. 8
1.1.3. Kurtarma Botlar .................................................................................................. 13
1.2. Can Kurtarma Aralarn Denize ndirmeye Hazrlk ................................................. 14
1.2.1. Can Filikalarnda ndirme Sistemleri................................................................... 15
1.2.2. Can Salnn Denize ndirilmesi ............................................................................ 22
1.3. Can Kurtarma Aralarnn ndirilmesinde Yaanan Sorunlar ..................................... 25
1.3.1. Baz Can Kurtarma Aralarnn Denize ndirilememesi ...................................... 25
1.3.2. Geminin Bir Tarafa Yatmas ............................................................................... 26
1.3.3. Yalpa.................................................................................................................... 26
1.3.4. Filikann Tek Kolda Askda Kalmas .................................................................. 26
1.3.5. Filikann Geri Kayarak Ask Kancalarnn kartlamamas ............................... 27
1.3.6. Can Kurtarma Aracnn Gvensiz Denize ndirilmesi ......................................... 27
1.3.7. Serbest Dmeli Can Filikasnn Ykl Hlde Denize Braklmasnda
Oluabilecek Tehditler ................................................................................................... 27
1.4. Can Kurtarma Aralarnn Denizden Gemiye Alnmas ............................................. 28
1.5. Alabora Olan Can Kurtarma Aracn evirmek.......................................................... 28
1.5.1. Can Salnn Taban Yaps .................................................................................... 29
1.5.2. Alabora Olan Can Salnn evrilmesi ................................................................. 29
1.6. Gemiden Ayrlp Beklemeye Hazrlk Yapmak .......................................................... 30
1.6.1. Batan Geminin Oluturduu Tehlikeler ............................................................... 30
1.6.4. Beklemeye Hazrlk ............................................................................................. 31
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 35
ME VE DEERLENDRME ....................................................................................... 36
RENME FAALYET- 2 .................................................................................................. 37
2. TOPLU CAN KURTARMA ARALARINI KULLANMA ............................................ 37
2.1. Toplu Can Kurtarma Aralarnn Motorunu Balatma ve altrma Yntemleri ...... 37
2.1.1. ten Takma Motorlar .......................................................................................... 37
2.1.2. Dtan Takma Motorlar........................................................................................ 38
2.2. Toplu Can Kurtarma Aralar Malzemeleri ................................................................ 38
2.2.1. Filika Malzemeleri ............................................................................................... 38
2.2.3. Can Sal Malzemeleri .......................................................................................... 39
2.2.4. Kurtarma Botu Malzemeleri ................................................................................ 41
2.3. Toplu Can Kurtarma Aralarnn Denizde Kumandas ............................................... 42
2.3.1. Gemiden Avara Etmek ........................................................................................ 42
2.4. Arama Kurtarma ......................................................................................................... 45
2.4.1. Yer Tespit Cihazlar............................................................................................. 45
2.4.2 Payroteknik Malzemeler ....................................................................................... 47
2.4.3. Arama Kurtarmada Kullanlacak Dier Malzemeler ........................................... 48
2.4.3. Helikopterle Kurtarma Operasyonu ..................................................................... 49

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 50

LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 51
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 52
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 53
KAYNAKA ......................................................................................................................... 54

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN

Denizcilik

DAL

Alan Ortak

MODLN ADI

Can Kurtarma Aralarn Kullanma

MODLN SRES

40/15

MODLN AMACI

MODLN RENME
KAZANIMLARI

Birey / renciye uluslararas denizcilik szlemelerinin

ilgili hkmleri dorultusunda can kurtarma aralarn
kullanmakla ilgili gerekli bilgi ve beceriyi kazandrmaktr.
1. Uluslararas denizcilik standartlarna uygun olarak toplu
can
kurtarma
aralar
indirme
sistemlerini
kullanabileceksiniz.
2. Uluslararas denizcilik standartlarna uygun olarak toplu
can kurtarma aralarn kullanabileceksiniz.
Ortam: Can kurtarma aralar merkezi, can kurtarma
aralar platformu (Bir filikann mayna ve vira edilmesi ile
gemiden avara etmesi ve yine aborda olmasna imkn
salayacak fiziki yap ve konumda olacaktr.)

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Donanm: Halat frlatma roketi, el inceleri, paratl

iaret fiekleri, duman reticiler, el maytaplar, can sallar,
can sal malzemeleri, ime can sallar, tam kapal can
filikas, can filikas malzemeleri, EPIRP, SART,
helikopter kurtarma sapan, can yelekleri, can simitleri,
IMO iaretleri, ilk yardm malzemeleri, termal giysi
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.

iii

iv

GR
GR
Sevgili renci,
IMOnun (Uluslararas Denizcilik Organizasyonu) bir organizasyonu olarak 2
Temmuz 1978 tarihinde denizcilerin eitim, sertifikalandrma ve vardiya esaslarn bir
standarda kavuturmak maksadyla uluslararas toplant yaplmtr. 7 Temmuza kadar sren
bu toplant sonucu alnan kararlar 28 Nisan 1984 tarihinde yrrle girmitir.
Toplantdan antlamann yrrle girdii tarihe kadar lkeler bu anlamaya uyum
iin i dzenlemelerini tamamlamlardr. Yrrle giren bu antlamann kararlar ksaca
STCW (Gemi Adamlarnn Eitim, Sertifikalandrma ve Vardiya Standartlar) olarak
tannmaktadr. Toplantya delege gnderen 71 lke arasnda Trkiyede bulunmaktadr.
STCWye gre bugn bir gemide alacak denizci en azndan aadaki Denizde
Gvenlik eitimlerini ve eitim sertifikalarn alm olmaldr. Bunlar:

Denizde kiisel can kurtarma teknikleri

Yangn nleme ve yangnla mcadele
Temel ilk yardm
Personel gvenlii ve sosyal sorumluluk

STCW bu temel eitimlerin haricinde denizcilerin gemide alacaklar grevlerle ilgili

dier baka eitimleri de almalarn art komakta ve bunlarnda sertifikalandrm
olmalarn istemektedir. Bu eitimlerden biri de kurtarma aralarn kifayetli kullanma
eitimidir ve lkemizde idare (Denizcilik Mstearl), bu eitimi de yukarda sayl drt
eitime ilaveten tm gemi adamlar iin zorunlu komaktadr.
Gemi terk edilirken can kurtarma aralarnn denize indirilmesi ve kullanm gerekir.
Bununla ilgili grev dalm da gemi personeli arasnda yaplr ancak bir acil durum
sonucunda oluan gemiyi terk srasnda bu grevlilerden bazlarnn grev yerine gelememe
ihtimali vardr. Bu durumda gelemeyen kiinin yerini bir bakas almak zorundadr. te bu
zorunluluk, tm gemi adamlar iin Kurtarma Aralarn Kifayetli Kullanma Eitimini
gerekli klmaktadr.
Bu modl size ulusal ve uluslararas kurallara gre gemi adam grevini yapabilmeniz
iin gereken Kurtarma Aralarn Kifayetli Kullanma Eitimini vermektedir.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET- 1
RENMEKAZANI
RENME
KAZANIMI
MI
Bu faaliyet ile uluslararas denizcilik standartlarna uygun olarak toplu can kurtarma
aralar indirme sistemlerini kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Bir gemiye giderek kaptan veya bir gverte zabiti ile grnz.

Gemide ne tip toplu can kurtarma aralarnn olduunu,

Gemideki can kurtarma aralarnn ne ekilde denize indirildiini,
Can kurtarma aralarna binerken nelerin kontrol edildiini aratrnz.

1. TOPLU CAN KURTARMA ARALARI VE

NDRME SSTEMLER
1.1. Toplu Can Kurtarma Aralar
Toplu can kurtarma arac geminin terk edilmesinde kullanlan gemiye ait motorlu veya
motorsuz, kat veya ime deniz aracdr. Can kurtarma aralarnn bulunduu yerlere onlar
tanmlayc IMO sembolleri yaptrlr (ekil 1.1).
Gemilerde aadaki toplu can kurtarma aralar bulunur. Bunlar:

Filikalar (Life Boat)

Motorlu ve sert yapl toplu can kurtarma aralardr.

Can Sallar (Life Raft)

ime ve motorsuz toplu can kurtarma aralardr.

Kurtarma Botlar (Resque Boat)

Hem sert hem ime hem de kark yapl olabilen sratli motorlu, toplu can kurtarma
aralardr.

ekil 1.1: IMO standart can filikas, san sal, can kurtarma botu iaretleri

1.1.1. Can Filikas

Acil durumlarda geminin terk edilebilmesi iin gemilerde bulundurulan kk,
gvertesiz motorla yrtlen aralardr.
Bugn gemilerde ticari beklentiler, daha fazla can gvenliinin salanmas ve geminin
kullanlma ekline bal olarak farkl can filikalarn grme imknmz vardr ancak tm
bunlarda esas olan filikann SOLAS (Denizde Can Emniyeti Uluslararas Szlemesi) ve
LSA (Can Kurtarma Aralar) kurallar tarafndan belirlenmi zelliklere sahip ve idare
tarafndan onaylanm olmasdr.
Bugn gemilerde grlen filika tipleri genelde ak ve kapal tiplerdir. Ak can
filikas st tamamen ak ve gvertesiz motorlu filikalardr. Geminin her iki bordasndan
serbest drmeli kzakl matafora veya vin ile indirilir.
Eskiden kullanlan yar kapal filikalar artk gemilerde grlmemektedir. st
tamamen ak tip filikalarda yerlerini tam kapal tiplere brakmaktadr.
1.1.1.1. Kapal Can Filikas

ekil 1.2: Tam kapal tip can filikas

Kapal can filikalar st tamamen kapal, gvertesiz, kendi kendine dorulabilen

motorlu can filikalardr. Bordalardan vin ile veya ktan serbest drmeli sistemle denize
indirilir.

zellikleri unlardr:

Filika iindekileri scak ve souktan korur.

Kapatldnda filikay su geirmez yapan kaportalar vardr.
Kaportalarn yerleri can filikasnda bulunanlarn barnan dna kmalarna
gerek kalmakszn denize indirme ve alma ilemlerini yapmalarna msaade
edecek ekildedir.
Kaportalar ieriden ve dardan alp kapanabilecek ve gerektiinde devaml
ak tutulabilecek ekilde donatlmtr.
Filikay krekle yrtme imkn vardr.
Filikann tavan kaportalar tamamen kapal ve nemli su sznts bulunmakszn
filika ters dnm durumdayken bile btn malzemesi, motoru ve tamasna
msaade edilen tm insanlar dahil can filikasnn btn arln kaldrabilecek
dayanrlktadr.
Kaportalar kapatldnda yapay aydnlatma gerekmeyecek ekilde filikann
iine her iki taraftan yeterli gn nn girmesini salayacak lumbuzlar vardr.
D ksm iyi grlebilen renkte, i ksm ise iinde bulunanlar rahatsz
etmeyecek renktedir.
D ksmnda, binmeye ve filika evresinde hareket etmeye yardmc olacak
ekilde insanlarn gvenle tutunabilecei tutamalar vardr.
indekileri, motorun almasnn meydana getirecei tehlikeli alak hava
basn artlarnn etkisinden koruyacak ekildedir.
Kzaktan serbest drmeli olarak kullanlanlar, denize inmesinden dolay zarar
grmeyecek yap ve salamlktadr.

ekil 1.3: Bir tam kapal can filikas ve ksmlar

Her oturma yerinde bir emniyet kemeri bulunur. Emniyet kemeri filikann ters
dnmesi hlinde 100 kg arlndaki bir insan tutacak salamlktadr.
Tamasna msaade edilen emniyet kemerleri balam kiiler ve malzemesi ile
birlikte tamamen veya ksmen ykl deplasmanda kendi kendine dorulabilecek
bir yapdadr.

3,5 m/sn.den az olmayan bir hzla geminin bordasna arpmas hlinde meydana
gelen ivmeye kar korunacak ekilde yaplm olup usturmaalar
bulunmaktadr.
Filikann motoru filika ters dnm vaziyette de alabilecek veya ters
pozisyonda otomatik olarak durup dzeldiinde iindeki suyu boaltp tekrar
alabilecek yapdadr.
Yakt ve yalama sistemleri ters dnm motorun yakt ve ya kaybn
nleyecek ekildedir.
Hava soutmal motorlarnda soutma havasn filikasnn dndan ieriye alan
ve filikann dna atan havalandrma dzenei vardr.
Filikann motoru ve kumanda sistemi dmencinin bulunduu yerden kontrol
edilebilir ekildedir.

Geminin kullanm amacna bal olarak ve tad acil durum riskleri gz nne
alnarak ou tam kapal can filikalar yangna kar korumal ve/veya hava destekli olarak
yaplmaktadr. zellikle tankerlerde denize dklen kimyasallarn zararl buharlarndan,
yangnlarn ssndan ve dumanndan korunma amacyla hem yangna kar korumal hem de
hava destekli tam kapal filikalar kullanlmaktadr.
Denizdeki yangnn duman ve denize dklen ykten kaynaklanan zehirli gaz ve
buharlardan kanmak iin tm dar olan aklklar skca kapatlr ve hava tpleri alr.
Tpler motorun almas ve solunum iin gerekli tm havay 10 dakika sreyle salar.
Denizdeki yangnda su pskrtme motor suya girer girmez alan bir tulumbadan
salanr. Kpete kenarlarndaki nozullardan pulvarize ekilde pskrtlen su, deniz
zerindeki yanan yaktn ssndan filikay korur. Sistemin bakm gerei olarak eitimlerden
sonra devre tatl su ile ykanp iinde kalan su aktlr.
Filikada kacak bir yakt yangnnda da yine her tip filikada bulunan 1 adet yangn
sndrc ile mdahale edilir. Sndrc filikann byklne gre yeterli boyut ve
arlkta olur. Filika iinde kolayca ulalp tanabilecek ekilde muhafaza altna alnr.
1.1.1.2. Yaplar
Eskiden krek veya yelkenle de yrtlebilir olmasna msaade edilen filikalar ayn
zamanda geminin gndelik ilerinde de kullanlmaktayd ancak bugn bir SOLAS gerei
olarak can filikalar sadece motorlu olabilmekte ve sadece can kurtarma maksad ile
kullanlabilmektedir. Gemiler bakm, onarm veya servis maksatlaryla ayr bir servis botu
bulundurabilir ancak can filikalarnn bu amala kullanmalar yasaktr. Kk olmakla
birlikte ksa sefer blgesinde alan gemilerin filikalar 9, uzak sefer blgesinde alan
gemilerin filikalar ise 6 can saln yedekleyebilecek vasflarda olmaldr. Teknolojinin
gelimesine ve can gvenliine verilen nemin artmasna bal olarak can filikalar ile ilgili
unsurlarda zamanla deiiklikler olmaktadr ancak SOLAS ile gelen bu zorunluluklar
uygulanabilmenin glne bal olarak istisnal ve kademeli olarak yava yava
uygulamaya gemektedir. Bu nedenle bugn gemilerde ok farkl tip filikalarla
karlaabiliriz.

1.1.1.3. Yerleri
Can filikalar istisnalar haricinde geminin ak gvertelerine, sancak ve iskeleye eit
ekilde datlr. Filikalara gidi yollar ve bulunduklar yerler acil durum aydnlatma sistemi
ile aydnlatlr. Tm can filikalar veya yaknlarna tantc iaretler ve indirme eklini
gsteren resimli talimatlar konur. Bunlar da acil durum aydnlatmas ile grlebilir olmaldr.
Konulan iaretler tekilatn (IMO) nerilerine uygun semboller ile olur.
1.1.1.4. Kapasiteleri

Yk Gemilerinde;

Geminin her bir tarafnda tm personeli alabilecek byklk veya sayda filika
olmaldr veya bunun yerine toplamda tm personeli alabilecek ktan kzaktan serbest
drmeli filika veya filikalar bulundurulabilir.

Uluslararas Ksa Sefer Yapan Yolcu Gemilerinde;

na ile ilgili zel artlar yerine getirmek kayd ile filikalar toplamda gemideki tm
insanlarn en az % 30unu alabilecek kapasitede olmaldr. Filikalar kapasite olarak mmkn
olduunca geminin her iki tarafna eit olarak bltrlr. Filikalarn kapasitesini aan
yolcu iin can sal bulundurulur.

Uzun Sefer Yapan Yolcu Gemilerinde;

Filikalarn toplam kapasitesi gemideki tm insanlar alabilecek kapasitede olmaldr.

Filikalar kapasite olarak mmkn olduunca geminin her iki tarafna eit olarak bltrlr.
Filikalar, geminin her iki tarafnda toplam kii saysnn %37,5inden az olmamak kaydyla
yerine can sal koyma kayd ile azaltlabilir.

500 Grt ve 200 Kii Kapasitesinden Kk Yolcu Gemilerinde;

Filika yerine tm kiileri tayabilecek kapasitede can sal kullanlabilir.

1.1.1.5. zerindeki aretler
Filikalar eidine gre uygulanabilir olduu lde bakalar tarafndan grlebilme,
tannabilme ve kullanlabilmeye ynelik olarak renklendirilir. zerlerine yaz veya ekillerle
iaretlemeler yaplr. Bu iaretlemeler k yanstc bant veya beyaz boya ile olur.

Filikalar tercihen kavunii olan dikkat ekici bir renkle boyanr.

Her oturma yeri 43 cmden az olmamak kaydyla iaretlenir.
Lavra delii aka belirtilir.
Tanmasnda izin verilen insan says bordaya yazlr.
Geminin ve balama limannn ismi her iki ba omuzlua yazlr.
Geminin ar ad ve filika numaras yukardan grlecek ekilde stne yazlr.
Borda, kpete ve karinada k yanstc bantlarla iaret konur.

1.1.1.6. altrma Talimat ve aretleri

Tm can filikalar ve denize indirme kollar zerinde veya yaknnda levha ve iaretler
bulundurulur. Bunlar;

Aralarn altrlmasn ve kontrollerin maksadn aklayacak gerekli talimat

ve uyarlar ierir.
Acil durum aydnlatma koullarnda grlebilir.
Tekilat nerilerine uygun semboller ierir (ekil 1.4, 1,5).

ekil 1.4: Can kurtarma aralarnn indirilme ve serbest brakma iaretleri

ekil 1.5: Kapal can filikalarnda altrma iaretleri

1.1.1.7. Bakm Tutum Yntemleri

Can filikalar ylda bir, yetkili kurulular tarafndan kontrol edilir ve sertifikalandrlr.
Filikann temiz, yadan arndrlm, IMO sembolleri, altrma talimatlar ve markalamalar
temiz, dzenli ve eksiksiz olmaldr. Filika motoru ve alr aksamlar haftada bir kere test
edilmelidir. Filika malzemeleri kuru, temiz olmal, pille alan malzemenin pillerinin, yedek
pillerin dolu olduundan emin olunmaldr. Akler arjl ve yakt deposu dolu olmaldr.
Sreli malzemenin son kullanma tarihi dolduunda yenisi ile deitirilmelidir.
Filika mataforalarnn alan aksamlar gerektiinde yalanarak paslanmas ve
tutmas engellenmelidir. Filika telleri takldktan be yl sonra yenisi ile deitirilmelidir.
Takldktan 30-36 ay aras bir srede ise ters dz edilerek monte edilmelidir.

1.1.2. Can Sal

Can sallar gemilerde acil durum sonucu gemiyi terk maksad ile kullanlan motorsuz
yzer aralardr. Yk gemilerinde ikinci derecede terk arac olup filikalarn denize
indirilememesi hlinde kullanlr. Genel sistemi ile fazla eitleri yoktur. Eskiden kullanlan
kat tip sallarnn gnmzde kullanlmas yasaklanmtr. Bugn can sallar otomatik
iebilen tipte olmaldr.

ekil 1.6: iirilmi bir can sal

Bir ime can sal normal olarak bir muhafaza ierisinde katlanm ekilde bulunan,
gerektiinde yzerlik salamak iin gaz ile doldurularak iirilen, sert olmayan blmelerden
meydana gelen bir can kurtarma aracdr.

ekil 1.7: iirilmi bir can sal ve ksmlar

SOLASta belirtilen teknik kurallara gre can sallar 6 ile 25 kii arasnda deien
tama kapasitesine sahiptir. Bu standartlarn tesinde kk deniz vastalar zellikle gezinti
tekneleri ve yatlar iin 4 kiilik kk, uluslararas yakn seferler yapan yolcu gemileri iin
de 35-45 kiilik byk can sallarnn kullanlmas yaplm ve onaylanmtr.
Sal iirmek iin genelde zehirli veya yanc olmayan ve 450 misli genileme
kapasitesine sahip karbondioksit gaz kullanlr. Saln ierisinde sal iirmek iin gerekli
karbondioksit tp ve SOLAS gerei kazazedelerin ihtiyac olan malzemeler de
bulunmaktadr. iirilmeleri iindeki karbondioksit tpnn patlatma mekanizmasn
altran salvonun ekilmesi ile olur. Tp ierisindeki gaz sal iirir. imenin basnc saln
muhafazasn tutan kaylar patlatr ve sal muhafazadan ayrlarak serbest ier. Can salnn
iirme ilemi 18 C ile 20 C evre scaklnda 1 dakika iinde ve 30 C evre scaklnda
3 dakika iinde tamamlanr.
Can salnn ana yzdrme blm birbirinden ayr, her biri geri dndrmez iirme
valfleri ile tpe itirakli, ikiden az olmayan blmeye ayrlmtr. Yzdrme blmeleri
blmelerden herhangi birinin hasara uramas veya imemesi hlinde bile can salnn
tamasna izin verilen saydaki ve normal oturma dzenindeki insanlar can salnn btn
evresinde pozitif borda ykseklii salayacak ekilde yaplmlardr. imesinden sonra
tayabilecei insanlar ve malzeme ile tam ykl olarak eklini korur. Can salnn taban su
geirmezdir. Soua kar yeterli yaltkanlk iin taban ksm iirilebilir bir veya daha fazla
blme eklinde yaplmtr. Can salndaki iirilebilir her blme normal alma basncnn
en az katna dayanabilir ancak basncn normalin iki katn amas hlinde saln
ierisindeki basn karma valfleri fazlalk gaz kararak saln fazla gaz basnc nedeniyle
zarar grmesini nler. Gerektiinde normal alma basnc iirme pompas veya krk ile
salanabilir.
nsanlarn binmelerini salamak zere bir can salnda en az bir giri bulunur.
Girilerde ya bindirme rampas ya da bir armh vardr. Ayrca insanlarn binme armhndan
saln iine kendilerini ekmelerine yardmc olacak ekilde can salnn iinde donanmlar da
bulunmaktadr.
1.1.2.1 Can Salnn Genel zellikleri

Can sal muhafaza kabndan ayrldktan sonra su ierisinde mmkn olduunca

dz durumda imesini salayacak ekilde paketlenmitir.
Tp patladktan sonra 15 0C hava scaklnda 30-40 saniye ierisinde iebilir.
Dalgal veya sakin denizde ters dnm durumda bir kiinin abasyla
dzeltilebilir.
Tamamen iirilmi ve adr gerili durumda dengeli yzebilecek yapdadr.
nsanlar ve tehizat ile tam ykl olarak sakin suda saatte 3 millik bir hzla
yedekte ekilebilecek ekildeki bir dengeye sahiptir.
Matafora ile denize indirilmek zere yaplm can sallarnn muhafaza kaplar
iindeki can salnn imesi ve denize indirilmesi srasnda ve sonrasnda denize
dmesini nleyecek ekilde ask mapasna balanmtr.

10

1.1.2.2. Can Sallarnn Kapasiteleri

Yk gemilerinde; gemideki kii saysna eit toplam kapasitede ve geminin her

iki tarafna mmkn olduunca eit datlm ekilde ime veya kat can sal
bulundurulur. Eer can sallar tanabilir deilse geminin her iki tarafnda da
tm personeli alabilecek kapasitede can sal bulunacaktr.
Tankerler dnda boyu 85 mden daha ksa yk gemilerinde filika yerine sadece
can sal bulundurulabilir. Bu durumda geminin her iki tarafnda tm personeli
alabilecek kapasitede can sal olmaldr. Eer can sallar tanamyorsa can sal
kapasitesi %50 artrlr.
Yolcu gemilerinde; uluslararas sefer yapan btn yolcu gemilerinde
bulundurulacak can sal kapasiteleri, gemideki tm kiileri alabilecek ekilde
filikalarn eksik kapasitesi kadar olmaldr. Bu can sallar mataforal olmaldr.
Buna ek olarak gemideki kiilerin %25ini alabilecek kadar kapasitede ve
denize indirmek iin matafora kullanlan en az bir adet daha can sal
bulundurulmaldr.
500 Grt ve 200 kii kapasitesinden kk yolcu gemilerinde; filika yerine tm
kiileri tayabilecek kapasitede can sal kullanlabilir. Bu can sallar kolayca
tanamazsa tm kii saysna eit can sallarna bu kiilerin %50sini
tayabilecek kapasitede ek can sal bulundurulacaktr.

1.1.2.3. Can Sallarnn Yerletirilmeleri

Can sallar, istisnalar hari;

Geminin ak gvertelerine,
Bordaya yakn,
Her iki tarafa eit,
Bir sehpa zerinde tekli veya oklu,
Gerektiinde bir taraftan dier tarafa tanabilecek ekilde yerletirilir.

Can sallarna gidi yollar ve bulunduklar yerler acil durum aydnlatma ile
aydnlatlr. Tm can sallar veya yaknlarna altrma ve altrma kollarnn maksadn
aklayan talimat ve iaretler konulur. Bunlar da acil durum aydnlatmas ile grlebilir
durumda bulunur. Konulan iaretler tekilatn nerilerine uygun semboller ierir.

ekil 1.8: Tek bir can salnn yerletirilmesi

ekil 1.9: ok saydaki can salnn

yerletirilmesi

11

1.1.2.4. Can Sallarnn Balanmalar

Can sallar bir deniz ba ile gverteye sabit sehpalarna balanr ancak deniz bann
sehpaya balantsnn bir tarafnda birbirinden bamsz ve can saln deniz bandan
ayrabilecek iki kilit kullanlr.
Birinci kilit, sal elle denize atlrken personel tarafndan alarak sal kurtaran pelikan
kancal kilit dieri gemi battnda sal otomatik olarak kurtaran hidrostatik kilittir.
Ayrca saln iinden kan karbondioksit tpn patlatma ipi de ayr bir zayf iple sabit bir
yere balanmtr.

ekil 1.10: Bir can sal emniyet kaynn balants

1.1.2.5. Hidrostatik Kilit

Can saln sehpaya balayan emniyet kay bir pelikan kanca ve ona bal hidrostatik
kilit ile sabitlenmitir. Saln kendi kendine sehpasndan ayrlmas bu hidrostatik mekanizma
sayesinde olur. Geminin batmas hlinde suya gmlen hidrostatik mekanizmann iine giren
suyun 3-4 metredeki basnc mekanizmay altrr. Farkl eitleri olmakla birlikte sistem
genel olarak ayndr. Mekanizmann ierisinde iki blm vardr. Bir tanesi ierisinde bir tetik
bulunduran 1 atmosfer basnl hava szdrmaz bir blmdr. Dieri ise zerinde deniz
suyunun girebilmesi iin delik bulunan ortam basncnda bir blmdr. Bu her iki blm
arasnda bir diyafram vardr. Gemi battnda ikinci blm dolan suyun basncyla diyafram
birinci blmdeki kurulu tetiin atmasn salar. Tetik, retim ekline bal olarak ya bir
kancann almasna veya bir halatn kesilmesine kumanda eder ve bu ekilde emniyet kay
hidrostatik mekanizma zerinden ayrlr. Burada kullanlan hidrostatik mekanizmalar yllk
olarak yetkili kurulular tarafndan kontrol edilir ve sertifikalandrlr.

12

1.1.2.6. Bakm ve Kontrolleri

Can sallar ylda bir, yetkili kurulular tarafndan kontrol edilir ve sertifikalandrlr.
Can sallar bosalar salam olmaldr. IMO sembol ve posterleri temiz ve eksiksiz
olmaldr. Pelikan boa ve liftinler paslanmaya kar yal tutulabilir. armhlar talimlerde
kullanldktan sonra iyi neta edilmeli, kapela ile sarlarak denizin yprandrc etkisinden
korunmaldr. Ypranm halat veya basamaklar varsa mutlaka yenilenmelidir.

1.1.3. Kurtarma Botlar

1986 ylndan itibaren SOLAS kurallar gerei gemilerdeki can kurtarma vastalarna
bir ilave olarak kurtarma botu konulmas zorunluluu getirilmitir. Kurtarma botlar gerek
acil bir durumda gerekse gemiyi terk durumunda denize denleri kurtarmak ve kurtarma
gemisine tamak iin kullanlan sratli teknelerdir. Tamamen ime, yar kat yar ime ve
tam kat olmak zere eitleri vardr. Bir kurtarma botunun en az gereklerine uymak
kaydyla bir filika, kurtarma botu olarak kabul edilebilir. 500 Grt ve zerindeki yolcu
gemilerinde geminin her iki tarafna birer tane yerletirilmi olarak toplam iki adet, daha
kk yolcu gemileri ile btn yk gemilerinde ise en az bir adet LSA kurallarna uygun
kurtarma arac bulundurulmak zorundadr.

ekil 1.11: Bir kurtarma botu ve IMO sembol

1.1.3.1. Yerleri

Kurtarma botlar geminin ak gvertesine kolay ve abuk ulalabilecek ve

gemideki dier almalar ile engellenmeyecek bir yere konur.
Kurtarma botu ve onun yerletirilme dzeni dier bir indirme yerindeki can
kurtarma aracnn almasn engellemeyecek ekilde olmaldr.
Kurtarma botlarna gidi yollar ve bulunduklar yerler acil durum aydnlatma
ile aydnlatlacaktr.
Tm kurtarma botlar veya yaknlarna alma ve altrma kollarnn
maksadn aklayan talimat ve iaretler konulmal ve bunlar acil durum
aydnlatmas ile grlebilir olmaldr.
Konulan iaretler tekilatn nerilerine uygun semboller ile olmaldr.

13

1.1.3.2. zellikleri
Kurtarma botlarnn boylar 3,8 metreden ksa, 8,5 metreden uzun olmaz.

5 kii oturur, 1 kii yatabilir ekilde 6 kiiyi alabilir.

Tam dolu byk bir can filikasn en az 2 mil hzla yedeinde ekebilir.
Sakin havada geminin zerinde saatte 5 mil kadar yol varken denize indirilebilir
ve parima halat bunu tutacak salamlktadr.
En az 4 saat 6 mil hzla seyir yapabilir.
Alabora olduu takdirde en fazla iki kiiyle dzeltilebilir.
Sabit yedekleme donanmna ve yzer yedek halatna sahiptir.
Sabit veya dtan takma motorludur.
Yakt deposu yangna dayankldr.
Sabit oturaklar vardr.
Ksa seferde 9, uzak seferde 6 can saln yedekleyebilecek zelliktedir.

1.2. Can Kurtarma Aralarn Denize ndirmeye Hazrlk

Gemide can kurtarma aracn indirmek iin yeterli sayda kii bulunur. Bu kiiler araca
binecek olan kiiler arasndan olup role cetvelinde isim ve grevleri belirtilmitir. Alarmn
almas ile indirme ekibi grev yerlerine geer, arac hazrlar ve binme gvertesine indirirler.
Herhangi bir nedenle grev yerine geemeyen grevlinin yeri amirin emri ile hemen o araca
binecek bir baka personel tarafndan doldurulur. Bu nedenle o araca binecek indirme
personeli haricindeki personel, yedek indirme personelidir ve tm personel can kurtarma
aralarnn denize indirilmesini bilmek zorundadr. Binme gvertesine indirilen can kurtarma
aracnn denize indirilmesi yine kaptann onay ile olur ancak bu onay aracn denize
indirilme emri deildir. ndirme emri onay alndktan sonra durum ve artlara gre filika
amirince verilir.
Filikalar sadece gemi terk edilirken deil eitimlerde veya yangn gibi filikalar tehdit
eden durumlarda da gvenlik amal kullanlabilir.
Can kurtarma aralarnn indirilmesinde gelmeyen personel veya yolcu iin
beklemenin limiti dier ara personel ve yolcusunun hayatlarnn iinde bulunulan acil
durumdan dolay riske girmeye balad andr. Filika amiri bu durumu dnerek ne geride
adam brakacak ne de dierlerinin hayatn tehlikeye sokacaktr.
Bu arada kaptan, can kurtarma aralarnn sorunsuz olarak denize indirilebilmesi iin
kpr stnde bulunmaktadr. Makinelere stop vermi ve bir serdmen ile gemiyi denizlere
ba vermi ekilde tutmaya almaktadr.

14

1.2.1. Can Filikalarnda ndirme Sistemleri

ime tip can kurtarma aralarnn veya kk sert yapl botlarn dorudan denize
insan gc ile indirilmesi kolay olabilir ancak ar yapl filikalar iin mutlaka yardmc
sistemlere ihtiya vardr. Filikalarn indirme sistemleri geminin 10 trim ve/veya 20 meyil
hlinde bile sorunsuz olarak alabilir. Can kurtarma aralarnn indirilmelerinde sadece yer
ekimi gc kullanlr. Yerlerine alnmalarnda ise elektrik, basnl hava, kol gc gibi
farkl g kaynaklar kullanlr.
Bugn iin gemilerde aadaki indirme sistemleri kullanlmaktadr:

Mataforal sistem

Palangal

Kzakl
Vinli sistem
Serbest drmeli kzakl sistem

1.2.1.1. Palangal Mataforal ndirme Sistemi

Kk filika veya servis botlarnn denize indirilmesinde kullanlan bir indirme
sistemidir. Yat ve balk gemisi gibi kk tip gemilerde kullanlr. ndirme cihaz gemisine
ve filikasna gre tek veya iki kollu matafora zerindeki bir palangadan olumutur.
Kullanmlar olduka basittir. Palangaya filikann arlna gre el veya kk bir vin ile
kumanda edilerek filika gverteden kaldrlr, denize doru dndrlr ve palangann
halatna bo verilerek filika denize indirilir.

ekil 1.12: Palangal mataforal can filikas indirme cihaz

15

1.2.1.2. Kzakl Mataforal ndirme Sistemi

ekil 1.13: Kzakl matafora

Kzakl mataforal indirme sistemi byk ve ak tip can filikalarnn denize

indirilmesinde kullanlan bir indirme sistemidir. Solasa tabi ak tip filikas olan hemen
hemen btn gemilerde bu tip indirme sistemini grebiliriz. Bu donanmda sabit bir kzak ve
bu kzak zerinde kayp sonunda askda tuttuu filikay kpeteden artan eden iki kol
bulunmaktadr. Filika ba ve k tarafndan bu kollara bal elik telli ve makaral matafora
donanmnn kancalarna asl ve kzan st tarafndan deniz ba vurulmu olarak sistem
zerinde durur.
Ak tip filikalarn indirilmesi iin filika iinde 2, binme gvertesinde ise 3 kii
grevlendirilir. Yaplacak iler srasyla unlardr:

Filikay d etkilerden koruyan kapela alr.

Filikann ierisine yamur ve dier nedenlerle dolan suyun kendi kendine
boalmasn salayan lavra deliklerinin tapalar kapatlr.
Filikann parimalar filika koltuklarna abuk zlr ekilde balanr.
Parimalar gverteye salnr.
Karanfil halat zerindeki can halat rodalar alr.

16

ekil 1.14: Gverte hizasna indirilmi bir ak tip filika

Matafora kollarn kzak zerinde sabitleyen emniyet pimleri alnr.

Filikann pelikan kancal deniz bosalar zlr.
Filikadan salnan parimalara uygun kaloma verilerek gvertedeki babalara volta
edilir.
Filikay denize indirmekle grevli gemide kalan son kiinin filikaya inmesini
salayan binme gvertesindeki armh denize salnr.
Trentileri sabit tutan kastanyolaya (ekil 1.15) kumanda edilerek filika binme
gvertesine kadar indirilir.
Filikann bordaya yasl kalmasn salayacak ba ve k taraflarndaki emniyet
kamlar gemi gvertesindeki mapalarna taklr.
Ventolar1 zlr.
Filikaya herkes bindikten sonra kaptann onay ve filika amirinin emriyle
emniyet kamlar zlr ve frene bo verilerek filika denize kadar indirilir.
Gemide kalan indirme grevlisi armh yardm ile filikaya iner.
Parimalar mola edilerek filika gemiden ayrlr (Parimalar skm ve
zlemiyorsa ba ve k taraftaki baltalarla kesilir.).

17

ekil 1.15: Matafora motor ve fren aksam

Filikann indirilmesinde sadece yer ekimi gc kullanlr. Filikay tayan donanm

halatlar yadan ve sudan korunmu ve buzlanmadan etkilenmeyen bir fren sistemi ile
tutulmaktadr. Fren kastonyolaya kumanda ile boaltlr ve kontroll olarak filikann mayna
etmesi veya tutulmas salanr. Bu frenin kontrol sadece tek kiiyle yaplr. Eitim sonunda
yerine alnrken mataforann kancalarna tekrar taklan filika bu sefer elektrikle veya havayla
alan vin yardm ile yukar ekilir ve yerine oturtulur. Bu her iki sistemin almamas
hlinde -ki elektrik olmamas hlinde olabilir- motorun yannda elle dndrlen ve bir dili
kutusuna bal kol yardm ile filika yerine alnabilir. Kol taklp kartlabilir ekildedir ve
filika alnrken dinlenmek iin kol brakldnda dili zerindeki trnaklar tamburun tekrar
boalmasn engeller. Burada dikkat edilecek bir husus herhangi bir tehlike olumasn
nlemek iin elik evirme kolunun ii bittikten sonra hemen kartlp matafora zerindeki
yerine konulmasdr. Bu kol dikkat ekici bir renkle boyanr.
1.2.1.3. Vinli ndirme Sistemi
Kapal can filikalar genelde yk gemilerinde ktan kzakl serbest drmeli, yolcu
gemilerinde ise bordadan vinli veya kzakl serbest drmeli sistem ile denize
indirilmektedir.

ekil 1.16: Vinli bir filikann denize indirilmesi

18

Vinli indirme sistemi, aracn indirilmesinde daha az grevlinin yer ald bir indirme
sistemdir. Vin motoru ve fren sistemi kzakl mataforalarda kullanlan tipte olup motor ve
filikay tayan donanm telinin sarld tambur ayrlabilir ekildedir. ndirme hazrl
srasnda tambur motordan ayrlarak arlk fren zerine alnr. Filikann deniz bosalar
zlr. Filikaya herkes biner binmez kaportalar skca kapatlr ve dardaki hava ile irtibat
kesilir.
Kastanyolay kaldrma teli vinten filikaya kadar gelmekte ve kapal filikann iine
dmen tarafndaki bir delikten girmektedir. Filikann denize indirilmeye hazr olmas ve
filika amirinin emriyle bu tel ekilerek fren kolu kaldrlr. Filikann kendi arl ile denize
kadar inmesi salanr. Kastanyolann kaldrlmas filika ierisinden bir tel aracl ile
yaplabildii gibi vin platformundaki bir grevli tarafnda da yaplabilir. Sistemin esas fren
kolunun filika ierisinden indirme teli ile kontrol edilmesi eklindedir.
Filikann yangn srasnda zararl kimyasal gaz veya buharlarn olduu bir ortamda
veya ar deniz artlarnda indirilmesi ncesinde filikann deniz suyu ve hava valfleri alr.
Darya olan tm aklklar kapatlr ancak yangn savunma sisteminin pompasn
altrmak iin filikann suya inmesini beklemek gerekir. Ayrca hava tpnn personel ve
motor iin sadece 10 dakika hava saladn unutmamak gerekir. Acil deilse hava tpn
amak iin gerekli olduu ana kadar beklemekte yarar vardr. Tm kaportalarn kapatlmas
ile hava ve deniz su valfleri alr, imalatnn talimatna gre motor altrlr.

ekil 1.17: Filika ask kancasn ama dzenei

Filikann suya indirilmesiyle filika ask kancalarn kurtarma teli ekilerek filika ask
kancalarndan kurtarlr. Kancalar aan tel donanm kanca ile kilitli kol mekanizmas
arasnda bulunmaktadr. Ama teli, ama kolunun ekilmesiyle kancalar amakta ve filikay
vin telinden ayrmaktadr.

19

Ama kolunun bulunduu mekanizmann bir paras da hidrostatik tapadr. Bu tapann

grevi filika suya oturmadan ask kancalarnn almasn engellemektir. Filika suya oturunca
su basncyla tapann ierisindeki hidrolik kolu tutan kilidi alr ve bu ekilde kol ekilebilir.
Kol yardm ile ekilen ama teli kancay aarak filikay vin tellerinden ayrr. Dalgalar ile
bir ykselip bir alalan filikann kancalarna binen yk kilit aldktan sonra bu kollu sistem
sayesinde yenilebilir ve kancalar alabilir. Acil durumda gzlem camndan grlebilen kilit
gstergesi elle yukar kaldrlarak kilit alr. Bu ilem sadece filika suya tamamen inmesine
ramen hidrolik tapadaki bir sorun nedeniyle kilidin almamas hlinde yaplmaldr.
Filikann tekrar gemiye alnmasnda ilemler tersine uygulanr ancak matafora
kancalarnn tekrar taklmasnda dikkatli olunmas, kancann tam olarak yerine oturmu
olduunun grlmesi gerekir.

ekil 1.18: Kapal filika kanca ama tertibat

20

1.2.1.4. Serbest Drmeli Kzakl Sistem

Gnmzde gemiyi en abuk terk etme yntemi ktan kzakl serbest dmeli bir
kapal filika ile gemiyi terktir. Serbest drme yntemi bir can filikasnn iindeki kiiler ve
malzeme ile herhangi bir balant olmakszn kzak zerinde serbest braklmasyla denize
dmesine izin verilen filikay denize indirme yntemidir.

ekil 1.19: Kzakl serbest drmeli bir kapal can filikasnn kesiti

Sistemdeki kzak, can filikasnn gemiden yeteri kadar almasn salamak iin yeterli
bir eim as ve rampa uzunluuna sahip sabit ve sert bir yapdadr. Kzak as ve kii
oturma dzenei, denize dme esnasnda can filikasndakilere ar kuvvetlerin bir etkisi
olmayacak ekilde yaplmtr.

ekil 1.20: Kzakl serbest drmeli tam kapal can filikas ve serbest denize dmesi

Ayrca bu donanm paslanmaya kar etkin bir ekilde korunmu ve can filikasnn
denize indirilmesi srasnda srtnme veya darbeden kaynaklanan bir kvlcm engelleyecek
ekilde yaplmtr. Bu can filikalarnn kullanmlar olduka kolaydr. Personel ve yolcu
filika iinde hazr olduktan sonra kaportalar kapatlp hava tpleri ve filikay tutan kanca fora
edilerek dmeye braklr. Filika denize indikten sonra alabora dahi olsa kendi kendine
dorulabilir. Filika dzeldikten sonra gemiden uzaklanca kaportalar alarak hava tpleri
kapatlr.

21

1.2.2. Can Salnn Denize ndirilmesi

1.2.2.1. Can Salnn Atlarak iirilmesi
Can sallar geminin batmas hlinde otomatik olarak kendi kendine imesinin yan
sra gereklilik hlinde personel tarafndan da denize atlarak iirilebilir. Bunun iin pelikan
kancas alarak deniz ba sklen ve parimas zayf balantsndan ayrlan en fazla 185 kg
arlndaki can sal denize atlaca inme aracnn bulunduu yere gtrlerek nce
parimas salam bir yere balanr ve sonra sal denize atlr. Yzerlii sayesinde su zerinde
kalan saln parimas ekilerek ierisindeki tp patlatlr ve sal iirilir. Tamamen ien ve
adr alan sala ya bulunduu yerdeki bir inme aracyla ya da parimasndan ekerek yanna
gtrld bir inme aracndan inilerek binilir. Tamamen imeden binilirse i basn
yksek olacandan gaz, basn ayar valfinden kaarak saln yetersiz imesine sebep olur.
Sala biner binmez rzgr st tarafna oturularak rzgr dolay ters dnmesi engellenir.

Can Sallarnn Denizde Otomatik imesi

Denizde iirilen can sallar personel tarafndan denize atlmasalar bile geminin
batmas hlinde kendi kendilerine ierek gemiden ayrlabilir.

ekil 1.21: Bir ime can salnn otomatik imesi

Batan bir geminin can saln tutan emniyet kay, geminin yaklak 4 m batmas
sonucu, alan hidrostatik kilidinin almas ile boalr ve can sal serbest kalr.
Batmaya devam eden gemiye bir zayf halat ile bal olan can salnn salvosu,
gerilerek saln iindeki tp patlatr.
Gemi batmaya devam ederken sal ierek su yzne kar ve birincisinden daha
fazla gerilen salvo, onu gemiye balayan zayf halatn kopmasyla gemiden
ayrlr ve can sal tamamen serbest kalr.

22

Bu ekilde can filikasna binememi denizde yzer vaziyetteki kazazedelerin de bir

can kurtarma aracna ulamalar salanr. Can sallar ile ilgili olarak zaman zaman
karlalan baz aksaklklar:

Parima herhangi bir yere balanmadan denize atldndan saln

kaybedilmesine,
Parimann balanmasnda zayf halat kullanlmadndan saln gemiyle
ayrlamamas ve gemi batarken paralanmasna,
Zayf halatn ak hava artlarnda vasflarn kaybetmesi sonucu tp
patlatamadan kopmas ve saln kaybolmasna,
Gereklilik hlinde tanan can salnn parimasnn zlmesi unutulduundan
tanrken saln imesine,
Sal tamamen imeden sala binilmesi ve bu nedenle dzensiz imesine neden
olur.

1.2.2.2. Gverteden Binilen Can Saln Denize ndirmek

Gemilerdeki can sallar gvertede iirilip matafora ile denize indirilenler ve denizde
iirilenler olarak ikiye ayrlr. Aralarndaki fark gvertede iirilen can sallarnn zerinde
bir ask mapas, ba ve k tarafnda da birer balama parimasnn olmasdr.
zellikle yal, ocuk, hasta ve sakat insanlarn bulunduu yolcu gemilerinde bu
kiilerin denizden can sallarna binebilmeleri sorun olur. Bu nedenle kaydrak sisteminin
olmad gemilerde yolcular iin gvertede iirilen can sallar kullanlr. Bu sallar gvertede
iirilerek su seviyesinden 15 mden daha yksekte olmayan tek kollu mataforalarla denize
indirilir.
Burada kullanlan tek kollu mataforalar ayn zamanda kurtarma botlarnn denize
indirilmesinde de kullanlr. Mataforann kullanm ayn olmasna ramen aralarndaki fark;
can sallar kullanma hazr deildir, nce iirilir sonra indirilir fakat kurtarma botlar i ve
kullanma hazr durumdadr. Her durumda her iki can kurtarma arac da acil bir durumda en
fazla be dakika iinde denize indirilmeye hazr hle getirilebilmeli ve mrettebat dakika
iinde bota binebilmelidir.
Can kurtarma ara imalatlarn farkl olmas nedeniyle can sal tiplerinde ok az da
olsa baz deiiklikler olabilir fakat genel sistem ayndr. Bir tip kurtarma aracnn
hazrlamasn bilen dierlerini de hazrlayabilir. Ayrca bunlara ait basit, kolay anlalr
resimli kullanm aklamalar, denize indirme aralarnn ve can kurtarma aralarnn
zerinde ve yaknlarnda bulundurulur. Bu yaz ve iaretler acil durum aydnlatma
koullarnda grlr. aretler IMO tarafndan nerilen sembollere uygun olur.

23

ekil 1.22: Tek kollu matafora ve kancas

Gemi, acil durum sonucu terk edilebilir. Bu acil durumda byk bir ihmalle
jeneratrler durmu olur. Tek kollu mataforlar da durabilir. Bu yzden tek kollu mataforlar
insan gc ile altrlabilmelidir ancak can salnn tersine eer bu mataforay ayn zamanda
kurtarma botlar iin kullanyorsa el ile kumandaya ek olarak bir motor gcne ihtiya
olabilir. Kurtarma botlar ierisinde insanlar olduu hlde gemiye alnacaktr. Bu
mataforalara motor gc eklendiyse bu mataforalar tam ykl hldeki kurtarma botunu 0,3
m/sn.den az olmayan bir hz ile yukarya karabilmelidir.

ekil 1.23: Mataforal can sal IMO standart iareti

Gvertede iirilen Can Salnn Denize ndirilmesi

Gvertede iirilerek binilen ve tek kollu matafora ile denize indirilen can sallarnn
hazrlanp indirilmesinde u yol kullanlr:
Tanarak denize indirilecei kpete kenarna getirilen can salnn patlatma
parimas bir miktar kartlr ve mas bir yere balanr.
Ba ve k tarafndaki parimalar ile can sal gverteye kalomal balanr.
Tek kollu matafora yanndaki kumanda kolu ile sal zerine evrilir.
Matafora zerindeki fren kolu kaldrlarak mataforann ask kancas aaya
mayna edilir.
Ask kancas saln zerindeki ask mapasna taklr.
Matafora zerindeki vira kolu evrilerek sal askya alnr.
Daha sonra matafora evrilerek sal denize dndrlr.

24

Saln iirme parimas sonuna kadar ekilerek tp patlatlr ve saln imesi

salanr.
ierek kendi kendine hazr olan sal, gverte hizasna kadar indirilir.
Balama parimalarnn bou alnarak sal sabitlenir.
Sala binildikten sonra kanca boaltma halat ieri alnarak parimalar mola
edilir.
Serbest kalan sal denize indirilir.
Denize inen sal suya deer demez kanca ama salvosu ekilerek kanca
alr ve sal denizde iirme parimas gemiye bal olarak mataforadan
serbest kalr.

Mataforann zel brakma kancas zerinde arlk varsa kendiliinden almayacak

ekilde yaplmtr. Can sal denize indiinde ama salvosu ekilerek kanca alr. Acil bir
durumda suya demeden almak istendiinde emniyet salvosu ekilir. Almazsa hzl ve
sert bir ekilde birka defa ekilmelidir. Bir arza dnda can sal deniz seviyesine 2 m
kalncaya kadar alaltlmadan almamaldr.
Burada yaanan tehlikeler:

Yeteri kadar alalmadan saldakiler tarafndan kancann almasyla

saln denize dmesi
Sal, su seviyesine indii hlde kancann almamas ve dalgalarn saln
iini doldurmas

1.3. Can Kurtarma Aralarnn ndirilmesinde Yaanan Sorunlar

1.3.1. Baz Can Kurtarma Aralarnn Denize ndirilememesi
Can kurtarma aralar gemide akta muhafaza edilmektedir. Ak deniz artlarnda
rzgr ve rzgrla gelen deniz suyu serpintileri, kzgn gne veya dondurucu souk bu
aralara olduu kadar bunlar gemiye balayan ve indirilmesinde kullanlan donanmlar da
etkilemektedir. zellikle kullanlan malzemenin kalitesinin de ok nemli olduu bu
donanmlar abuk oksitlenmekte ve rmektedir. Yeterince sk kontrol ve bakmlar
yaplmayan bu donanmlar acil bir durumda problem kartabilmektedir. Geminin terk
edilmesi gereken acil bir durumda basit aksaklklar bile bymektedir.
zellikle motorlu deniz aralarnn indirilmesinde sorun yaanmakta, durumun
aciliyetten dolay bu arac indirmekten vazgeilebilmekte ve can salna ynelinmektedir.
Ancak motorlu can kurtarma aralarnn sallardan daha gvenli olduu unutulmamaldr.
Tm bu aksaklklar nlemek iin can kurtarma aralar ve indirme donanmlar role
eitimlerinde ve yaplan periyodik almalarda kontrol edilmeli, bakm, onarm ve
deiimleri zamannda yaplmaldr.

25

1.3.2. Geminin Bir Tarafa Yatmas

Yaralanarak su alma, ykn kaymas gibi nedenlerle gemi bir tarafa yatabilir.
Filikalarn indirme sistemleri geminin 10 trim ve 20 meyil hlinde bile sorunsuz olarak
alabilmektedir ancak bu limitlerin almas hlinde zellikle bordadan matafora ile denize
indirilen can kurtarma aralarnn indirilmesinde sorunlar kar. Yatma tarafnn tersinde
bulunan matafora ile denize indirilen can kurtarma arac indirilemez. Yatma tarafndaki ara
gemiden akta kalr, emniyet kamlar taklamadndan gvenli olarak araca bini
gerekletirilemez. Bu gibi durumlara en iyi hazrlk (zellikle yk gemilerinde) gemiyi bir
tarafa gvenli ada yatrarak eitim yaplmasyla olabilir.
Acil bir durumda yaanan limitleri aan yatma hlinde filikalar mmkn olduunca az
hasar ile denize indirilmeye allr ve gerekleirse araca bini denizden yaplr. Denize
indirme gerekletirilemezse can sallar ile gemi terk edilir.

1.3.3. Yalpa
Gemiyi terk normal durumda gemi zerinde yol yokken yaplr ancak bu durumda
rzgr varsa gemi rzgra borda verir. Rzgrn olmas ayn zamanda yaklak olarak rzgr
ynnden gelen dalgaya da geminin borda vermesi anlamna gelmektedir. Geminin bordadan
dalga almas yalpay dourur. Yalpa bydke zellikle bordadan can kurtarma aralarnn
indirilmesinde sorunlar kmaya balar. Kk dalgalar ile balayan yalpa, geminin atalet
kazanmasyla byr. Yalpa periyodu ile dalga periyodunda doan farkllk, yalpada
dzensizlikleri de getirir. Kaptan bu durumdan kanmak iin verdii alarmla personeli
gemiyi terk yerlerine gnderdikten sonra serdmen yardmyla denizlere ba tutularak
makinelere stop verir. Bu sre ierisinde filikalar gverte hizasnda hazrlanm, personel
binmi ve filikalar denize indirilmeye hazr hle getirilmi olur. Geminin srati yeterince
azalp yava yava gemi denize borda vermeye balaynca kprst personeli de aralarna
geer. Kaptann aralarn denize indirilme komutuyla aralar denize indirilir.
Bu zamanlamann iyi yapamamas hlinde ya bordadan indirilen motorlu can kurtarma
aralarndan vazgeilmesi ve daha az gvenli sallara ve stelik slanarak denizden binilmesi
ya da yalpa altnda arac indirmeye ve araca binmeye alarak bir kaza riskinin gze almas
gerekir. Tabii ki bunun en uygunu yeterli eitimin salanmas ve gemi yalpaya dmeden
sratli ve emniyetli olarak can kurtarma aracnn denize indirilerek geminin terk edilmesidir.

1.3.4. Filikann Tek Kolda Askda Kalmas

Ar, denizlerde yalpa yapan bir gemiden mataforal filikay mayna etmek zor ve
tehlikelidir. Bu nedenle filikay gemi durup deniz ve rzgra borda vermeye balamadan
indirilir. Burada da bir risk vardr. Batan gelen dalgalar bu sefer araca ba k yaptracaktr.
Bu durumda dengeli olarak denize indirilemeyen filikay tutan matafora kancalarndan birine
g binerken dieri bota kalacak ve kurtulacak filika da tek kol zerinde askda kalacaktr.
Bu arada filikadakiler denize decek veya savrulan donanm kancasndan yaralanacaklardr.
Bu durumun olumamas iin yaplacak ey filikay denize indirirken iki dalga tepesinin
arasndaki dalga ukuruna oturtmaktr. Bu ekilde matafora kancalar ayn anda
kartlabilecektir.

26

1.3.5. Filikann Geri Kayarak Ask Kancalarnn kartlamamas

Filikann rzgrl havalarda gemi, denizlere borda vermeden indirilmesi bir anlamda
geminin zerinde yol olmas demektir. Bu durumda filika suya deer demez geri kayacak,
matafora trentileri gerilecek ve trenti kancalar kartlamayacaktr. Bu sorunun
yaanmamas iin hava soutmal filika motorlar daha filika havadayken altrlr. Su
soutmal makinelerde ise filika suya iner inmez altrlr ve ileri yol verilerek trentilerin
gerilmesi engellenir. Filika motorunun altrlmas grevi gemi makinistlerinden o filikada
bulunan ve role cetvelinde filika makinisti olarak gsterilen kiidedir. Onun olmamas
hlinde arataki en kdemli makinist filika makinisti olur.

1.3.6. Can Kurtarma Aracnn Gvensiz Denize ndirilmesi

Acil bir durumda geminin terk edilmesi srasnda can kurtarma aralar birbirinden
farkl zamanlarda gemiden ayrlabilir. Ayrca denize gemiden birok ey dklebilir ve hatta
akaryakt dklerek denizde yangna dahi sebep olabilir. Bu nedenle bir can kurtarma aracn
denize indirirken veya atarken deniz kontrol edilmeli, indirilecek yerin neta olduu
grlmelidir. Mmknse bir indirme cihazna gerek olmayan can kurtarma aralar denize
indirilmek iin gvenli bir yere tanmaldr.
Filikalarn talimlerden sonra yerine neta edilmesi iin tekrar gemiye alnmas gerekir.
Filikann tekrar gemiye alnmasnda uygulanan ilemler hemen hemen filikann suya
indirilmesinde uygulanan ilemlerin tersidir.

1.3.7. Serbest Dmeli Can Filikasnn Ykl Hlde Denize Braklmasnda

Oluabilecek Tehditler
Serbest dmeli can filikas iindeki hidrolik kol vastasyla asl bulunduu kancadan
kurtulduktan sonra yer ekiminin etkisiyle kzak rampasndan hzla aa kayar ve burun
stne yakn bir ayla denize der. Filikann iindekiler denize arpma esnasnda bu
darbeden etkilenirler.
Ani hareket deiiminden en az etkilenmek ve oturulan koltuklardan frlayp
yaralanmamak iin filika koltuklarnda bulunan emniyet kemerleri mutlaka taklmal ve
oturan kiiye gre sklarak ayarlanmaldr.
Ba ve boyun yaralanmasna sebep olacandan filika koltuunda oturulurken can
yelei karlmaldr. Ayrca dme ve denize arpma esnasnda serbest malzemeler etrafa
arpacandan yaralanmalara ve filika hasarna sebep olabilir. Bu yzden eyalar filikann
iindeki malzeme dolaplarnn iine konulup dolap kaplar skca kapatlmaldr.
Gemiyi terkte herkesin filikaya bindiinden emin olunduktan sonra filika
kaportalarnn skca kapatlarak szdrmazlk salanmaldr. Filika denize dtkten sonra
bir mddet denizin altnda kalacandan szdrmazlk salanmazsa filika iine su basncndan
dolay hzla su dolarak yaralanmalara, lmlere ve hasarlara sebep olabilir.

27

1.4. Can Kurtarma Aralarnn Denizden Gemiye Alnmas

Filikalarn veya can kurtarma botlarnn talimlerden sonra veya baka sebeplerden
kullanm sonras yerine neta edilmesi iin tekrar gemiye alnmas gerekir. Filikann tekrar
gemiye alnmasnda uygulanan ilemler filikann suya indirilmesinde uygulanan ilemlerin
hemen hemen tersidir.
Can kurtarma arac ncelikle makine ve dmenle kumanda edilerek matafora
kancalarnn altna kadar getirilir. Matafora kancalar yerlerine taklr, can kurtarma aracnn
gezmesinin veya askdayken sallanmasnn engellenmesi iin parimalar gverteye verilir.
Daha sonra gvertedeki grevli personel matafora vincini vira ederek can kurtarma aracn
gverteye alr. Can kurtarma arac yerine oturtulduktan sonra bosalar vurularak neta edilir.
Aada kapal tip vinle indirilen bir filikann yerine alnmas talimat gsterilmitir.

ekil 1.24: Tam kapal filikann yerine alnmas

1.5. Alabora Olan Can Kurtarma Aracn evirmek

Ar denizlerde can kurtarma aralarnn denize indirilmelerindeki tehlikelerden biri
de aracn alabora olmasdr. Gemi dalgalara borda vermise bu risk byktr. Motorlu ak
tip can kurtarma aralarnn bu durumda kendi kendilerine dorulmalar veya grevlilerce
dorultulmas hemen hemen imknszdr. Bu filikalar ters dnmse dzeltmeye almak
yerine teknenin karinasna yerletirilmi olan tutamalardan tutunarak stne kmak daha
doru olacaktr. Bu nedenle bu tip can kurtarma aralarna gemiyi yalpaya drmeden
binilmeli, denize indirilmeli ve avara edilmelidir. Tam kapal tipteki motorlu can kurtarma
aralar ise alabora olsalar bile kendi kendilerine dorulabilir.

28

1.5.1. Can Salnn Taban Yaps

ekil 1.25: Bir can sal taban yaps

Can salnn iirilebilir tabannn altna bir tane daha koruyucu taban konulmutur.
Yanlarda yzdrc yastklar, yzdrc yastklarn altnda dengeleyici su cepleri, altnda
boylu boyunca alabora olma hlinde evirebilmek amac ile konulmu dorultma kuaklar
ve saln bir tarafnda da iirme tp bulunmaktadr. Ayrca can salnn ortasnda ters dnk
hlde yukarda grlmesini kolaylatracak k yanstc bant yaptrlm ve evrilmesi
srasnda zerine baslaca tpn bulunduu yeri gsteren bir yaz yazlmtr.

1.5.2. Alabora Olan Can Salnn evrilmesi

Denize atlan can sallarnn ters ekilde almalar veya dnmeleri olduka sk grlen
bir durumdur. Bundaki neden saln hafif olmasdr. Geminin terk edildii durumlarda hava
artlarnn ar olduunu dnrsek saln dalga ile kolaylkla kalkabilecei ve rzgr ile
evrilebilecei yargsna varlr. Bu nedenle sal alr almaz ierisine binerek arlk
yapmak ve rzgr st tarafna oturarak havalanmasn engellemek gerekir. Can salnn
adr su ile dolmadysa ters dnm can sal bir kii ile kolaylkla dzeltilebilir. Can sal ters
dnerse hemen dzeltilmesinde yarar vardr.

29

Dzeltme iin;

Can yeleini giymi bir kii can salnn right here yazsnn olduu yeri bu
yaz yoksa tplerinin olduu ksm rzgr altnda brakacak ekilde evirir.
Daha sonra bu ksmdan (yani tplerin olduu taraftan) saln zerine kar ve
varsa right here yazsnn olduu yere, yoksa tplerin zerine basar. Saln
altndaki dzeltme kaylarn iki eliyle tutar.
Kaylar ekip kendi arln arkaya verir ve sal kendi zerine gelecek
ekilde eker. Bu ekildeki bir hareketle sal rzgrn da yardmyla kolaylkla
evrilir.
Bu evrili sonucunda sal eviren kii saln altnda kalr. Bu durumda telaa
kaplmadan dzeltme kaylar elde tutulur ve kaylar iki elle ekilir, ba
ynne doru hamle yaplarak saln altndan klr. Sal ters dnerken saln
altnda hava kalr. Saln altnda ilk etapta bu havadan yararlanlabilir. Dzeltme
kaylar tutulamazsa yzst yzmeden can yeleinin yzdrc etkisiyle saln
altndan kaylarak kolaylkla klr.

Can salnn adr ksm su ile dolmu ve bir kiiyle dzeltilemiyorsa dorultma
kaylar birden fazla kiiyle ekilebilir. adr su dolan sal evrilirken giri altta kalacak
ekilde evrilir. Bylece dzeltme yaplrken saln iindeki suda kolayca boalr. Kk bir
ihtimalle de olsa can sal iinde kazazedeler varken bile ters dnebilir. Byle bir durumda
can sallarnn en kuvvetli frtna ve havalara dayanacak ekilde yapld ve gvenli olduu
unutulmamal ve panie kaplmamaldr. Can sal ters dnse bile suyun zerinde kalacak ve
iindeki hava balangta yeterli olacaktr. Byle bir sal evirmek iin dar kmaya bile
gerek kalmaz. Herkes srtn can salnn bir yanna yaslayp can halatlarna skca tutunarak
arlklarn verdiklerinde sal dzelecektir. Dikkat edilmesi gereken nokta panik
yaplmamas, sal amirinin emirlerinin dinlenmesi ve dnme sonucu oluabilecek
yaralanmalar engellemek iin tedbirli olunmasdr.

1.6. Gemiden Ayrlp Beklemeye Hazrlk Yapmak

1.6.1. Batan Geminin Oluturduu Tehlikeler
Batan geminin evresinden bir an nce ayrlmak oluturduu baz tehlikelerDEN
dolay nemlidir.
1.6.1.1. Girdap
Batan gemi bir girdap oluturur. Bu girdap evresindeki yzer nesneleri de
beraberinde suyun iine eker. Bu ekim gcnn derecesi geminin tonajna, bo hacmine,
dengede olup olmadna ve bat hzna gre deikenlikler gsterir. Bu girdaptan
kurtulmak iin zamannda gemiden avara etmek ve uzaklamak gereklidir.

30

1.6.1.2. Gemiyi Terk Edenler

Geminin batmas srasnda oluabilecek panikler, lm korkusundan oluan
disiplinsizlikler, kontrolsz denize atlamalara, dikkatsizlikten denize malzeme
drlmesine veya baklmadan can sal atlmasna sebep olabilir. Baklmadan veya kazayla
oluabilecek bu olaylarda zarar grmemek iin bir an nce gemiden avara edilerek ayrlmak
gerekir.
1.6.1.3. Gemiden Denize Dklen Yk ve Malzemeler
Geminin batmasndan sonra yzer maddeler su yzeyine hzla kar ve havaya
frlayarak belirli bir ykseklikten sonra da der. Sudan k ve suya d, suda yzen
kazazedeler ve can kurtarma aralar iin byk bir tehlike oluturur. Ayn ekilde geminin
bir tarafa yatarak batmas durumunda da gvertedeki yk ve dier malzemeler kayarak
denizdekilerin zerine debilir. Bu nedenle bir an nce gemiden avara etmek gerekir.
1.6.1.4. Ykn Deniz Suyu ile Reaksiyonu
Gemi ambarlarnda bulunan ve su ile reaksiyona girebilen yklerin reaksiyon sonucu
kartt gazlarn genlemesi veya infilaknda oluan basn ve savrulan paralar evreye
zarar verir. Ayrca reaksiyon sonucu kan gazlar; zehirleyici, boucu, tahri edici olabilir ve
kazazedelere zarar verebilir. Bir an nce gemiden ayrlmann nedenlerinden biri de budur. Su
iinde bulunan kiilerin patlamalardan saknmak iin gemiden srtst yzerek
uzaklamalarnda yarar vardr.
1.6.1.5. Gemiden Szan Akaryakt ve Kimyasallar
Gemi batarken gerek geminin kendi malzemesi gerekse gemide yk olarak bulunan
akaryakt, ya veya kimyasallarn denize yaylan ksmlarndan veya bunlarn buharlarndan
veya yanmalaryla oluturduklar s ve dumandan kanmak iin gemiden hemen
uzaklamak gerekir.
Kazaya uram bir gemiden denize dklen akaryakt ierisinde yzlyorsa hafif ve
yava kulalarla kurbaalama stilinde yzlmelidir. Grup eklinde bulunuluyorsa iyi yzme
bilenler baa geerek sznt blgesinde kulalarla kanal ap ilerlenmelidir.

1.6.4. Beklemeye Hazrlk

Denizdeki kazazedeler ve sallar toplanm olarak batan gemiden nm uzaktaki
kaptan filikas evresinde buluan tm can kurtarma aralar;

Birbirlerine balanrlar.

31

Ayrl srasnda kaybedilmediyse her filikada iki tane 15 mden az olmamak kaydyla
filikann yerletirildii yerden geminin en az deplasmandaki su seviyesine mesafesinin iki
kat uzunlukta parima vardr. Otomatik can salnn parimas ayn zamanda tp patlatma
parimasdr ve 36 mdir. Yedekleme ve dier can kurtarma aralaryla balanmada bu
parimalar kullanlr. Birbirleriyle balanrken parimalara dalga boyu uzunluunda kaloma
verilir.

Filikann makinesi kontrol edilir, gerektiinde altrlmaya hazr hle getirilir.

Can kurtarma aralar toplanma yerinde birbirine balandktan sonra filikalarn

makineleri durdurulur. Filikadaki ayar tamir takm ile gerektiinde tekrar alacak ekilde
ayarlar yaplr ve braklr.

Tm deniz demirleri denize atlr.

Denizdeki arama almalar, verilen tehlike alarmndan renilen, geminin batmadan

nceki son mevkiden balar. Rzgrn ve akntnn etkisiyle verilen son mevkiden uzaklama
kazazedelerin bulunmasn zorlatrr ve bulunmas iin geecek zaman artrr.

ekil 1.26: Deniz demiri ve almas

Oysa kazazedelere bir an nce ulalmasnda hayati nem vardr. Deniz demiri su
parat benzeri bir malzeme olup denizin iinde suyu tutar ve aracn denizde srklenme
sratini ve sallanmasn azaltr. Gerektiinde iki deniz demiri de atlabilir fakat halatlarna
farkl kalomalar verilerek birbirlerine dolanmalar nlenmelidir. Toplanma yerindeki tm
aralar deniz demirlerini atarak kurtarma yardmn bekler.

Epirb cihaz altrlr.

Gemi terk edilirken alnan veya alnamamsa kendi kendine su zerine kan epirb
bulunarak araca alnr. zerindeki dmeden kolayca alr hle getirilebilir veya dorudan
salvosu can kurtarma aracna balandktan sonra denize salnarak kendi kendilerine
almas salanr. Basit altrlmas cihaza gre deiebilir ve cihazn zerinde
gsterilmitir. alma sresi 48 saattir.

Sart cihazlar kurulur.

32

Sart cihazlarnn imalat firmasna gre ok eitleri olmakla birlikte kullanmlar

kolaydr. zerindeki dmeden kolayca alr hle getirilebilir. Varsa anteni alarak can
kurtarma aralarndan birine -mmkn olduu kadar yksee- dikilir. Dikilme imkn yoksa
salvosu ile denize dahi salnabilir. Devreye alndnda 96 saat bekleme sresi (stand-by)
vardr. Devreye alndnda hemen aktive olursa 8 saat sreyle sinyal gndermesi yapabilir.
Gnderdii sinyal ile evredeki gemilerin radarlarnda iz brakarak bulunmay salar.
Gemiden getirilen birden fazla cihaz varsa hepsi ayn anda altrlmaz birinin arj bitince
dieri devreye alnr.

ime can salnn onarm yaplr.

Can sal denizdeki enkaz paralarndan veya baka nedenlerle delinip kesilebilir.
Bundan dolay can sallarna biner binmez gaz kaak kontrol yaplr ve bulunan kaaklar
saln tabanndaki onarm seti ile onarlr. Saln bir blmnn iirilemeyecek kadar hasarl
olursa bile sal blmeler hlinde yapldndan ierisindeki kii ve malzemeyi tayabilecek
yeterliktedir. Onarm iin arataki onarm seti ierisinde bulunan tapa ve kavrama kullanlr.
Tapa ile onarmda, tapa delik veya yrtk iine sokularak evrilir. Tapann etrafna
sarlan yrtk ksm zerinden skca balanarak szdrmazlk salanr. Burada dikkat edilecek
husus tapann delikleri bytecei unutulmamal ve zorlanmamaldr. Kavrama ile onarm,
kavramann alt parasnn yrtk veya delikten ieri geirilerek kavramann sklmas ile
yaplr.

ekil 1.27: Tapa ve kavrama ile saldaki hasarn onarm

Kaak sadece yrtk veya delikten olmaz saln ierisindeki valften da karabilir. Sal
iiren karbondioksit tp ierisindeki gazn fazlas normalde saln zerindeki basn
karma valfinden kaar. Sal yeterli sertlikte olmamasna ramen gaz kann devam etmesi
hlinde basn valfi kontrol edilir. Valfin karmasnn normal basn ayarlamas deil de
bozuk olmasndan kaynakland kansna varlrsa derhl yanndaki tapa ile valf kapatlp
kaak durdurulur. Basn karma valfi saln ierisindeyse ve hlen basn ayarlamas
yapyor ve fazla gaz boaltyorsa basn drme ii bitmeden saln girii kapatlmamaldr.
Basn ayarlama bitmi ve gaz karma ii sona ermise valf tapalanr. Can salnn girii
souktan ve slanmaktan korunmak iin gerekiyorsa kapatlr ancak sal rtsnn giriindeki
balama ipi rt kapalyken saln ters dnme olaslna kar kolay alabilir ekilde
balanr.

Radar reflektr kurulur.

Amirin grev, yetki ve sorumluluklar hatrlatlr, gzc vardiyas oluturulur.

33

Gemi terk edilmi olsa bile gemideki hiyerarik yap bozulmaz. Kaptan tm personel
ve yolcunun sorumluluunu tamaya personelde amir olarak onu tanmaya devam eder. Her
can kurtarma aracnn da ayrca birer amiri vardr ve bu amirler aralarnda bir gemi kaptan
gibi komuta, kontrol ve disiplin yetkisine sahiptir. Arata disiplinin, adaletin ve moralin
salanmas onun en nemli grevlerindendir. Malzemenin datm ve muhafazas onun
sorumluluundadr. Datmda ve adaleti salamada azami dikkat ve hassasiyet
gstermelidir. Arataki tm kiilerin gvenle ulatrlmasnda birinci derecede sorumludur
ve dierleri de ona yardmc olmakla grevlidir. Tm can kurtarma aralar denizde toplu
olarak bulunmaya alr ve bu arada gemi kaptannn emir ve komutas altnda bulunur.
Ara amirleri, zorunluluklar haricinde kendi balarna hareket edemez. Amirin bu grev,
yetki ve sorumluluklar personele hatrlatlr.

ekil 1.28: Salda gzclk grevi

Arata ayrca bir de gzc vardiyas oluturulur. Salkl ara personeli srasyla hava
artlarna ve personelin durumuna gre ok uzun olmayan srelerde gzclk grevini
yrtr. Grevleri srasnda arama kurtarma ekiplerini, gemi, uak gibi yardm alnabilecek
aralar, hava durumundaki deiiklikleri, dier aralarn durumlarn, denizde yzen
cisimleri gzler; durumdaki deiimleri ara amirine bildirir. Can kurtarma aracnn krek,
dmen, tente gibi aksam ve sart, epirb gibi cihazlarn kontroln yapar, zarar grmesine
sebep olabilecek durumlar takip eder, engeller ve deiimleri filika amirine bildirir. Can
kurtarma aracndaki kiilerin durumlarn da takip edip olas sorunlardan kaptan haberdar
eder ve ara sra da arac havalandrr.

34

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir can saln talimatlara uygun olarak
denize atarak iiriniz.

lem Basamaklar

neriler

Saln deniz bana bal pelikan

kancasnn almasn salaynz.
Saln parimasnn zayf balantsndan
ayrlmasn salaynz.

Saln iki grevli ile sehpasndan

kaldrlmasn salaynz.
Saln inme aracnn bulunduu denize
atlaca yere gtrlmesini salaynz.

Saln parimasnn salam bir yere

balanmasn salaynz.
Saln atlaca yerin nete olduunun
kontroln salaynz.
Saln nete denize atlmasn salaynz.

Saln parimasnn bounu alnz.

Bou alnan parimay kuvvetlice ekerek
gaz tpnn patlamasn salaynz.

Sal tamamen itikten sonra personel ve

yolcunun denetimli olarak sala inmelerini
salaynz.

35

Gemi gvenlik tedbirlerinin alnmasnda

gemide yaayan herkes grevlidir ancak
yetki snrn amas nedeniyle
alnamayan eksik tedbirler iin amirlerin
bilgilendirilmesi gerekir.

LME VE DEERLENDRME
ME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.

( ) Filika; acil durumlarda geminin terk edilebilmesi iin kullanlan kk,

gvertesiz motorla yrtlen aratr.
( ) Ak can filikalar geminin k tarafndan serbest drmeli olarak denize
indirilebilir.
( ) Can filikalar krekli, yelkenli veya motorlu olabilir ve servis amacyla
kullanlabilir.
( ) Ak can filikalar geminin ak gvertelerine, sancak ve iskeleye eit olmak kayd
ile datlr.
( ) 500 Grt ve 200 kii kapasiteden kk yolcu gemilerinde filika yerine toplamda
herkesi alabilecek can sal bulunabilir.
( ) Filikalarn gvertelerine geminin balama liman ve ismi, arama uaklar
tarafndan grlecek ekilde yazlr.
( ) Filikalarn bordasnda matafyonlu can halat bulunur.
( ) Bir filika indirme grevlisi indirme srasnda yerini alamazsa onun yerine filika
amiri geer.
( ) Kzakl mataforal indirme sistemi, byk ve ak tip can filikalarnda
kullanlmaktadr.
( ) Kzakl mataforal filikada fren koluna kumanda edilerek filikann yer ekimi
gc ile mayna edilmesi salanr.
( ) Filikann indirilirken tek kol zerinde askda kalmamas iin filika iyi bir
zamanlama ile dalga tepesine oturtulur.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

36

RENME FAALYET2
RENME FAALYET- 2
RENME KAZANIMI
Bu faaliyet ile uluslararas denizcilik standartlarna uygun olarak toplu can kurtarma
aralarn kullanabileceksiniz.

ARATIRMA

Bir gemide grevli kaptan veya gverte zabiti ile grerek gemilerinde
kullandklar toplu can kurtarma aralarn ve saylarn reniniz.
Gemi filikasnda ve can salnda bulunan malzeme listesini kartnz.
Kurtarma botunda bulunan malzemelerin listesini kartnz.
Bu malzemelerden pil, payroteknik, ila, gda gibi sreli olanlarnn son
kullanma tarihlerini reniniz.

2. TOPLU CAN KURTARMA ARALARINI

KULLANMA
2.1. Toplu Can Kurtarma Aralarnn Motorunu Balatma ve
altrma Yntemleri
Ak tip veya kapal tip olan filikalarda hareketi salamak iin iten takma motor
kullanlmaktadr. Kurtarma botlarnda ise botun byklne gre iten takma veya dtan
takma motor kullanlabilir. Kullanlan motorlar dizel veya benzinli, iki zamanl veya drt
zamanl, enjeksiyonlu veya karbratrl, hava soutmal veya su soutmal motorlar olabilir.
Her marka ve model motorun kendine zg bir altrma talimat olabilecei gibi genel
olarak motorlar ilk hareket salandktan sonra oluacak yanmann etkisiyle alrlar.
Toplu can kurtarma aralarnn motorlar acil durumlarn her an meydana gelebilecei
dnlerek her zaman kullanma hazr bulundurulmaldr. Makinenin kifayetli ve
arzalanmayacak ekilde alabilmesi iin gerekli olan; aklerinin dolu olup olmad,
yalama yann, soutma suyunun yeterli olup olmad her kullanm ncesinde ve haftada
en az bir kez kontrol edilmelidir.

2.1.1. ten Takma Motorlar

ten takma motorlarda can kurtarma aracnn iine sabitlenmi bir motorun
altrlmasyla meydana gelen dnme hareketi, aktarma sistemi yani dililer vastasyla
pervane aftna ve kurtarma aracnn k tarafnda bulunan pervaneye iletilir. Ksaca
kumanda sistemi motor, anzman, pervane ve dmenden oluur.

37

Filika motorunun ilk hareketi eer mar motoruyla salanyorsa nce mar motorunu
altracak akler bir svi veya anahtar ile devreye alnr. Aknn devrede olduundan emin
olunduktan sonra mara baslr ve motor altrlr. Aknn devreye alnmas, mara
baslmas can kurtarma aracnda bulunan altrma talimatna gre yaplr.
Mar motoru bulunmayan motorlarda ve mar motoru olduu hlde motorun acil
durum altrma yntemi olarak el ile altrma yntemi uygulanr. El ile altrma yani ilk
hareketin kol gcyle olmas motora ilk hareketi salayacak altrma kolu ekilerek veya
dndrlerek salanr.
Motor altrlmadan nce anzman boa alnmal, oluacak hareketin direkt
pervaneye gitmesi engellenmelidir. Byle yaplrsa hem motor daha kolay alr hem de
altrma esnasnda teknenin kontrol altndan kmamas salanr.
Motor altrldktan sonra yaplacak manevraya gre anzman ileri veya tornistana
alnarak ve gaz koluyla gaz verilerek kumanda salanr.

2.1.2. Dtan Takma Motorlar

Dtan takma motorlar hafif olmas ve performans avantajlar gibi sebeplerden tr
kurtarma botlarnda tercihen kullanlr. Benzinli olmalar performansta olumlu etki salar.
Prensip olarak iten takma motorlarla ayn ekilde altrlr. Dtan takma motor tekneye
bal olduu yerde saa sola dndrlebildii iin tekneye yn vermede de kullanlabilir.
Bylece ayrca bir dmen sistemine ihtiya kalmaz.
Motor iten veya dtan takma olsun can kurtarma aracndaki motorun altrlmas
iin kullancnn ncelikle retici kullanm klavuzundaki talimatlara uymas gerekmektedir.
altrma talimatlar can kurtarma aracnn iinde kolay grlebilecek veya ulalabilecek
bir yerde bulundurulmaldr.

2.2. Toplu Can Kurtarma Aralar Malzemeleri

2.2.1. Filika Malzemeleri
2.2.1.1. Filikalarda Bulunmas Gereken Teferruat
Aralarda, cinslerine bal olarak aadaki teferruat bulundurulacaktr.

Her iki yannda yeterli uzunlukta birer armh

Otomatik su boaltma valfi ve filikaya bal lavra tapalar
Filikaya srekli bal dmen ve yekesi
Bordasnda marsimetli (tutamal) can halat
Karinasnda alabora olmas hlinde tutunmak iin tutama
Malzeme koymak iin yeterli dolap ve blme
ndirilmede hasar nlemek iin bordada kzak ve usturmaa

38

2.2.1.2. Filikalarda Bulunmas Gereken Malzemeler

Aralarda aracn cinsine bal olarak genel amalarna gre snflandrmayla aadaki
malzemelerin bulundurulmas gerekir:

Aracn kullanmna ynelik malzemeler

Salk malzemesi
Yaamn srdrlebilmesine ynelik malzemeler
Bakalar tarafndan bulunmaya ynelik malzemeler
Kurtarlmaya ynelik malzemeler

ekil 2.1: Aevela gnderi

Aevela gnderi haricinde tm filika malzemesi filika iinde balanmal, sandk veya
blme ilerine yerletirilmeli ve emniyete alnmaldr. Yerletirme geminin terki srasnda
araca binilmesini ve aracn indirilmesini engellemeyecek ekilde olmaldr. Filikaya
sonradan getirilenler de indirilme srasnda hasarlanmamas iin filikaya biner binmez
emniyete alnmaldr. Bunun iin onlar da dolaplara konabilir veya balanabilir.

2.2.3. Can Sal Malzemeleri

2.2.3.1. Can Salnn Teferruat

iirilebilir can salnn kendisi ve iindeki malzemeler denizin ar ypratma

artlarna dayanacak ekilde yaplm su geirmez bir muhafaza kabnn iinde
bulunur.
Bir can salnn iinde sabit, en az 12 saat sre ile devaml yanabilecek, el ile
kontroll, can sal itii zaman, otomatik olarak yanacak ve canl kalma ile
ilgili malzemelerin ve kullanma talimatlarnn okunmasna yetecek kuvvette bir
k bulunur.
Can salnn dnda adrn tepesine karanlk bir gecede ve ak bir atmosferde
en az 2 milden grlebilen, 12 saatten az olmayan bir sre yanabilen, el ile
kontroll ve deniz suyu ile devreye giren, elektrik pili veya kuru kimyasal pil ile
alan ve can sal itiinde otomatik olarak yanan bir k bulunur.
erisinde ekilirken dolamayacak ekilde roda edilmi 36 metrelik bir tp
patlatma parimas bulunur.

2.2.3.3. Can Salnda Bulunmas Gereken Malzemeler

Her can salnda SOLAS tarafndan belirlenmi cins ve miktarda malzeme bulunur. Bu
malzemeler:

39

Salk malzemeleri;

lk yardm seti bulundurulmaldr. Set kullanldktan sonra skca

kapanabilen su geirmez bir kutu iinde olmaldr.

Can salnda tanmasna izin verilen her insan iin deniz tutmasna kar
alt dozluk ila ve bir deniz tutma torbas vardr.

Yaamn idamesine ynelik malzemeler;

Snger: Biri can salnn tabannn kurulanmasnda dieri younlama

suyunu toplamak iin kullanlr.

amak: Can salnn iine giren suyu darya boaltmak iin kullanlr.

Teneke kutu aaca: Teneke kutu amaya yarayan ular bulunan

emniyetli aklar, bu ihtiya iin uygundur.

Hazr yiyecek: Can salnda tanmasna msaade edilen her insan iin
10.000 kJ (kilo jl)den az olmayan yiyecek (Yiyecekler hava geirmez
paketler iinde ve su geirmez kaplarda tutulur.) bulunur.

Su: Can salnda tanmasna izin verilen her insan iin kii bana 1,5 litre
su alabilecek kadar su geirmez kap olmaldr (Bunun kii bana 0,5
litresinin yerine deniz suyundan ayn miktarda tatl su retebilen bir tuz
ayrma aleti konulabilir.).

Balk oltas bulunur.

Paslanmaz st dereceli su ime kab bulunur.

Denizde sa kalmak iin neler yaplmas gerektiini ieren el kitab

bulunur.

Derhl yaplmas gereken hareketler iin talimat bulunur.

Can salnda tanmasna msaade edilen insan saysnn %10una yetecek

kadar uygun s korumal tulum bulunur.

Aracn kullanmna ynelik malzemeler ve teferruat;

Yzer krek bulunmaldr.

Deniz demiri: i dna dnmeyen tipte olmal, halatlarnn her iki ucu
frdnd ile donatlm zellikte olmaldr. Deniz demiri ile can salnn
rzgr ve aknt ile srklenmesini azaltr.

Yzdrc blmelerdeki delikleri onarmak iin bir tamir takm

bulunmaldr.

Bir iirme pompas veya krkleri bulunur.

adrn d ksmnda can sal parimasnn sala baland yere yakn bir
cep iine konulan ve bir savlo ile sala bal olan, sap yzer ve alp
kapanmayan tipte bir ak (gemiyi terk esnasnda herkesin sala bindikten
sonra can salnn gemiye bal olan parimasn kesmek iin) bulunur.

40

Bakalar tarafndan bulunmaya ynelik malzemeler;

Paratl iaret fiei

El maytab

Yzer duman iareti

Yeterli bir radar reflektr (yakn geen gemilerin radarlarnda can salna
ait kuvvetli bir eko yaratmak iin)

aret verme aynas ve kullanma talimat (gndz gne ndan

yararlanarak gemi ve uaklara iaret vermek iin)

Ddk veya e deer bir ses iaret aleti: Yalnzca suyun iindeki veya
dier sallardakilerin dikkatini ekmek iin deil ayn zamanda yeterince
yakn ise gemekte olan bir geminin dikkatini ekmede de kullanlr.

Su gemez muhafaza iinde yedek pilleri ve lambas ile birlikte mors

iareti vermeye uygun su geirmez el feneri

Can kurtarma iaretlerinin su geirmez bir kart zerinde veya su geirmez

muhafaza iinde bir kopyas

Kurtarmaya ynelik malzemeler;

Uzunluu 30 metreden az olmayan, yzer bir ince halata bal, yzer bir
kurtarma halkas: Can salnn civarndaki insanlara atarak sala ekmek ve
kurtarmak iin bulunmaldr.

Bu tehizatn tamam, can salnn bir paras olmayan (veya sala devaml bal
olmayan) ve saln iine emniyetli bir ekilde yerletirilerek iindekiler zarar grmeksizin
suda en az 30 dakika yzebilecek bir muhafaza iinde bulundurulmaldr.

2.2.4. Kurtarma Botu Malzemeleri

2.2.4.1. inde Bulundurulmas Gereken Malzeme

Her bir kurtarma bot mrettebat iin d artlara kar koruyucu giysi,
Yzer krek ve pedallar,
Her krek iin bota grcala veya zincir ile bal ubuk veya yarmay skarmoz,
1 adet yzer amak,
Kendinden kl veya uygun aydnlatma dzenli yeterli bir pusula ve sehpas,
1 adet 10 metreden ksa olmayan yeterli kuvvette halat bulunan deniz demiri,
1 adet kurtarma botunun ba tarafnda yeterli uzunluk ve kuvvette parima halat,
1 adet bir can saln yedeklemeye yeter kuvvette, en az 50 metre uzunluunda
olan yzer bir halat,
1 adet su geirmez bir kap iinde, bir takm yedek pili ve ampul ile birlikte
mors iareti vermeye uygun su geirmez el feneri,
1 adet ddk veya benzer ses iareti veren alet,
1 adet kullanldktan sonra skca kapatlabilen su geirmez ilk yardm seti,
2 adet 30 metreden ksa olmayan yzer bir ince halata bal yzer can halkas,
1 adet ldak,
1 adet radar reflektr,
2 adet s korumal tulum bulundurmaldr.

41

Kurtarma botu sert yapl tipte ise yukardaki malzemelere ilave olarak;

1 adet bot kancas,

1 adet kova,
1 adet ak,
1 adet balta bulundurulmaldr.

Kurtarma botu iirilebilir tipte ise yukardaki malzemelere ilave olarak;

1 adet emniyetli yzer ak,

2 adet snger,
1 adet el tulumbas veya krk,
1 adet delikleri onarmak iin uygun bir kap iinde tamir seti

1 adet emniyet kancas bulundurulmaldr. bulunur.

2.3. Toplu Can Kurtarma Aralarnn Denizde Kumandas

Toplu can kurtarma aralar denize indirilerek aralara binildikten sonra denizdeki
tehlikelerden uzaklamak veya denizdeki kazazedeleri kurtarmak maksadyla can kurtarma
aracnn tipine gre makine veya krek kullanlarak kumanda edilir.

2.3.1. Gemiden Avara Etmek

Batan geminin oluturduu tehlikelerden kurtulmak iin zamannda gemiden avara
etmek ve en azndan mil uzaklamak gerekir. Bu mesafe batan geminin byklne gre
deiir. mil referans ortalama bir deerdir.
2.3.1.1. Can Filikasnn Avaras
Mataforal filikalar denize indirilirken ba ve k taraflarndan parimalar ile gemiye
baldr. Gemiden avara etmek iin acele etmeli ve gemi denizlere borda vermeden ayrlma
ilemi tamamlanmaldr. Ayrlrken nce ba parima kolay zlr ekilde yaplan bandan
zlerek mola edilir veya skmsa filikan ba ve knda bulunan baltalar ile kesilir.
Kesilirken mmkn olduunca filikada uzun halat kalmasna allr. Gemide ileri yol varsa
filika ile geminin arasna giren su ve filikann biri ba, dieri k tarafta bulunan aevela
gnderi yardm ile filikann ban alrken k parimannda bou alnr ve pervane nete
tutularak makineye verilen ileri yol ile gemiden uzaklalr.
Gemide yol kalmam, denizlere borda vermi ve filikada rzgr zerindeyse gemi
filikadan daha sratli deceinden filikann ba yine aacaktr ve ileri yol ile gemiden
ayrlabilecektir. Filika rzgr altndaysa gemi filika zerine deceinden gemiden avara
etmek zor olur. Bu durumda filikann kn aevela gnderiyle aarak tornistan ile gemiden
ayrlmak daha kolaydr.

42

Filikalarda makinenin yan sra krek de bulunur. Makinenin almamas hlinde

derhl filikada bulunan skarmozlar ve krekler taklarak krek yardm ile gemiden
uzaklalr.
Can kurtarma aralar toplanma yerine giderken sudaki kazazedeleri arata bulunan
kurtarma halkalar ile araca eker ve alr. Ayrca gemiden ayrlm can sallarn da toplanma
yerine kadar yedeklerler.

ekil 2.2: Kazazedeye kurtarma halkasnn atlmas

2.3.1.2. Can Salnn Avaras

Filikalar makine gc ile gemiden ayrlabilir ancak can sallar iin ayn eyi
syleyemeyiz. Onlar tek salvolar ile gemiye baldr ve ayrlma iin de motorlar yoktur.
Gemiden avara etmek iin ya rzgr veya aknty veya gemideki ileri yolu kullanmak ya da
filikalardan yardm almak zorundadr. Bu nedenle yine filikalarda olduu gibi gemi,
denizlere ve rzgra borda vermeden avara etmelidir. Gemi henz denizlere borda
vermemise gemide ileri yol olduundan parimasn mola eder etmez sal geride kalarak
geminin k tarafndan ayrlacaktr. Ge kalnm ve sal rzgr stndeyse yine sorun
olmayabilir. Rzgra daha byk yzey gsteren gemi saldan daha hzl hareket ederek
saldan uzaklaabilir bu geminin serbest borda yksekliine ve saldaki arla bal olaca
iin sal indirmeden bu durum hesap edilmelidir. Ayrca gemiden ayrlma iin salda bulunan
krek ve deniz demiri kullanlabilir. Sal geminin rzgr altndaysa sorun yaanr. Bu
durumda saln filika veya kurtarma botlarnn yardmna ihtiyac olacaktr. Saln gemiden
avaras srasnda parima skr ve alamazsa sala bir salvo ile bal olan yzer ak yardm
ile parima kesilir. Parimann kesilmesi srasnda salda mmkn olduunca uzun halatn
kalmasna gayret edilir.

43

2.3.1.3. Toplanma
Eskiden kazazedelerin kurtuluunda ncelik kendilerinin kurtulmalaryd ve bu amala
filikalarda uzun seyir artlar aranmakta ve karaya kmada emniyet artlar gelitirilirdi
ancak 1999 ylnda Kresel Deniz Tehlike Gvenlik Sisteminin yrrle girmesinden
sonra kazazedelerin kurtuluundaki ncelik kurtarlma eklinde deimitir. Bu nedenle can
kurtarma aralar karaya yakn deilse toplanarak gelecek yardm bekler. Kara yaknsa
oraya ulaabilmek iin de filikalara 6 kts srat ile 24 saat gtrebilecek kadar yakt ve 1 adet
pusula konur.

ekil 2.3: Filika pusulas

2.3.1.4. Can Kurtarma Aralarnn Nete Alanda Toplanmas

Gemiden avara eden filikalar motorlar ile gemiden nm uzaklam olan kaptan
filikasnn evresine toplanr. Can sallar ise kurtarma botunun veya bir filikann gelerek
kendilerini toplanma yerine ekmesini bekler. Bu arada krekleri ve deniz demirlerinden
yararlanarak gemiden uzaklamaya fakat toplanma yerinden uzaklamamaya alr. Deniz
demirinin parimas can salnn giriinin yan tarafna baldr. Deniz demiri atm olan bir sal
rzgr ve denizler yan duracak durumunu korur. Bu ekilde saln dalgalarla ve rzgrla
alabora olmas nlenir.

ekil 2.4: Can kurtarma aralar toplu vaziyette bekler.

44

Can sallarnn toplanma yerine getirilmesinde kurtarma botlar ve filikalar kullanlr.

Gerek ekilme srasnda gerekse toplanan tm aralarn birbirine balanmasnda en az
dalga boyu uzunluunda halat kalomas verilir. Bu ekilde aralarn birbirine arparak zarar
verme ve halatlarn kesme olasl azaltlm olur. Can sallarnn toplanmasnda salda insan
olup olmadna baklmaz. Bunun sebebi; o sallardaki malzemeden yararlanabilmektir. Bu
nedenle gemi battktan sonra alnamayan can sallarnn da su stne kmas beklenir.
2.3.1.5. Sudaki Kazazedelerin Toplanmas
Filikalarn gemiden avaralar srasnda kendi ekiplerinden eksik olsa da olmasa da
herkes denizde kazazede olup olmadn kontrol eder. Gerek avara ederken gerekse
gemiden aldktan sonra dier filikalar ile de iletiime geilerek eksik kii olup olmad
kontrol edilir. Eksik kii varsa filikalar ile arama yaplr ve denizden toplanlr.
Kazazedelerin toplanmasnda daha su ierisindeyken kazazedenin yaral veya bilinsiz olup
olmadna bakmak, araca alrken de buna gre davranmak gerekir. Yaralnn yaralarnn
almayaca ekilde bilinsiz olann da yatay vaziyette araca alnmasna gayret edilir.
Dalgal denizde bulunan kazazedeye can filikas ile yaklarken rzgrn srkleyip
arpma ihtimalinden dolay ok ar yaklalp biraz ak durulmaldr. Kurtarma halkas
atlarak tutmas salanr. Kazazede yavaa filikaya yaklatrlr elle tutulacaksa rzgr st
omuzluktan ve armh kullanlarak filikaya alnmaldr. Yaral veya gc tkenmi ise ve
kurtarma halkasn tutamyorsa can yelekli, belinden bir can halat balanm dalma giysili
grevli denize girerek yardmc olur ve kazazede filikaya alnr.
Kazazede yaralysa yarasna dikkat edilerek uursuz ise yatay vaziyette kurtarma
aracna alnmal ve srt st yatrlmaldr.

2.4. Arama Kurtarma

2.4.1. Yer Tespit Cihazlar
EPRB Cihaz
Gemiden ayrl srasnda kaptan tarafndan verilen tehlike alarmlar ve gemiden kendi
kendine veya bizim tarafmzda alnarak can kurtarma aracnda devreye alnan epirb cihaz
Kresel Deniz Tehlike Gvenlik Sisteminin devreye girmesini salar. Bu sistem sayesinde
uluslararas anlamalarla dnya apnda kurulan arama kurtarma koordinasyon merkezleri
uyarlr ve bu merkezlere bal arama ve kurtarma helikopter veya botlar kazazedeleri
aramaya balar.
Epirb cihaz geminin tehlikede olduunu gsterir belirli bir formatta tehlike alarm
veren bir cihazdr. Gemi batarken alnamamsa bile kendi kendine su stne kar. Cihaz
gemisine gre genelde st gvertelerden birinde ak alana monte edilmi vaziyette bulunur.
Gemilerde 1 adet bulundurulur ve konulduu yerin kolay bulunabilmesi iin bulunduu yerin
grnen tarafna standart IMO sembol yaptrlr.

45

ekil 2.5: EPRB ve IMO sembol

SART Cihaz
Can kurtarma aralarnda altrlan sart cihaz ile yaklaan ancak plak gzle
grnme mesafesinde olamayan arama kurtarma aralarnn radarlarnda iz oluturarak yer
belirtilebilir.
Sart cihaz; evredeki bir geminin radar sinyallerini alnca aktive olarak sinyal
yaymaya balayan ve bu ekilde evredeki gemilerin radarlarnda iz brakan bir cihazdr. Sart
cihaz, epirb cihaz gibi kendi kendine yzmeye balamaz. Bu nedenle gemi terk edilirken
mutlaka alnmas gerekir. Gemisine gre deimekle birlikte genelde 2 adet olarak
kprstnde bulundurulur. Konulduu yerin kolay bulunabilmesi iin bulunduu yerin
grnen tarafna standart IMO sembol yaptrlr.

ekil 2.6: SART ve IMO sembol

46

Radar Reflektr
Radar reflektr birbirine 90 derece a ile birletirilen alminyum levhalardan oluan
evredeki radarlardan gelen radyo dalgalarn iyi bir ekilde yanstarak evre gemilerin
radarlarnda fark edilmeyi kolaylatran metal bir alettir. Ahap veya fiber teknelerin radar
sinyallerini yanstma zelliinin az olmas nedeniyle tm can kurtarma aralarna birer tane
radar reflektr konur. Toplanma yerlerinde can kurtarma aralar radar reflektrlerini
mmkn olan en yksek yere aslr. Burada filika kreklerinden yararlanlabilir.

ekil 2.7: Radar reflektr

2.4.2 Payroteknik Malzemeler

Payroteknik malzeme kontroll yanmas srasnda kartt k ve/veya duman ile
yakndan geen bir geminin veya uan dikkatini ekmek, yerini belli etmek ya da yardm
istemek amacyla kullanlan tek kullanmlk iaret malzemesidir. Can kurtarma aralarnn
ierisinde bulunduu gibi kprstnde de bulunulur. Gemi terk edilirken getirilecek olan
payroteknik malzeme kprstndeki malzemedir. Genel olarak eit payroteknik
malzeme vardr. Bunlar el maytaplar, paratl iaret fiekleri ve duman kandilleri olup
zerlerinde cinsleri yazldr. Konulduu yerin kolay bulunabilmesi iin bulunduu yerin
grnen tarafna standart IMO sembolleri yaptrlr.

ekil 2.8: El maytab

ekil 2.9: Paratl el fiei ve IMO sembol ekil 2.10: Duman kandili

47

Grnme mesafesine girildiinde ise can kurtarma aralarnda bulunan aada

tanmlanm malzeme ile iaret verilebilir.

Paratl iaret fiei; bir roket vastas ile havada yksek bir noktaya
gnderilen ve bir parat vastas ile yava yava suya inmesi salar. Bu ekilde
nn yanma sresince uzak mesafelerden grlebilmesini salayan bir
malzemedir. Gemideki her bir filikada en az 4 adet bulundurulur.
El maytab; kurtarma ekiplerine yanma ile kard parlak k sayesinde yer
belirtmek iin elde tutularak kullanlan bir malzemedir. Arata 6 adet
bulundurulmak zorundadr.
Duman kandili; deniz yzeyine yaylan, portakal renkli duman kartarak gn
nda grlmeyi salayan bir payroteknik iaret malzemesidir. Arata 2 adet
bulunur.

2.4.3. Arama Kurtarmada Kullanlacak Dier Malzemeler

Gne aynas; parlak delikli bir metal levha ve delikli bir nianghtan oluan,
gne n istenilen bir yere yanstarak iaret vermeye yarayan bir alettir. Can
kurtarma aralarnda 1 adet bulunur.
Ildak; devaml olarak 3 saatten yedek ile toplamda 6 saatten az olmayan sre,
180 metre uzaklkta ve 18 metre genilikteki ak renkli bir cismi etkili olarak
aydnlatabilen ve mors iareti verebilme zelliine sahip cihazlardr. Aldis
olarak tannan bu ldaktan arata 1 adet bulunmas gerekir.

Acil Durum El VHF Telsiz Cihaz

Can kurtarma aralarnda olay yeri haberlemesinde kullanmak maksadyla yaplm

ok yksek frekansta alan, elde tanabilir, yakn mesafe telsiz cihazlardr. Gemisine gre
2 veya 3 tane bulunur. Konulduu yerin kolay bulunabilmesi iin bulunduu yerin grnen
tarafna standart IMO sembol yaptrlr.

ekil 2.11: Acil durum El VHF telsiz cihaz

Halat Atma Cihaz

Gemiler arasnda bir malzemenin ulatrlmas iin kullanlacak ince ipin atlmasnda
kullanlan cihazdr. Gemide genel olarak kprstnde bulundurulur. Konulduu yerin kolay
bulunabilmesi iin bulunduu yerin grnen tarafna standart IMO sembol yaptrlr.

48

ekil 2.12: Halat atma cihaz IMO standart sembol

2.4.3. Helikopterle Kurtarma Operasyonu

Kurtarlma, helikopterler veya deniz aralar ile gerekletirilir. Helikopterle kurtarma
operasyonu helikopterden sarktlan kurtarma sapan ve sedyesi gibi aralar ile kazazedeler
helikoptere alnarak yaplr.
Bugn helikopter denizde kurtarma grevlerinde en etkili ve sratli bir kurtarma arac
olarak dnya donanmalarnda ve sivil kurtarma rgtlerinde birinci derecede yer almaktadr.
Denizlerle ilikisi olan devletler sahilleri boyunca helikopter arama ve kurtarma
istasyonlar kurmu, bu istasyonlar her an faal olarak hizmette tutmaktadr. zellikle denizde
kaybolmu bir kazazedeyi, geni gr alan ve sratli hareket yetenei ile ksa zamanda
bulup kurtarma olanana sahip bir aratr.
Helikopter ile kurtarma ileminde kazazede bulunduktan sonra durum u ekilde
grlr. Hareket gc olan kendini kayp etmemi kazazede, bu durumda olan kazazedelerin
kurtarlma ilemi en kolay olandr. Helikopter kazazede zerine alalp mevkisini muhafaza
ederek helikopterdeki kurtarma vincine bal ucunda bir sapan kurtarma halatn kazazedeye
doru onun tutaca ekilde indirir. Sapan yakalayan kazazede aadaki ekilde grld
gibi kurtarma halat sapann koltuk altlarnda geirerek kurtarma vincinin halat vira
etmesini bekler. Bu ilem yaplana kadar helikopter kazazede zerindeki mevkisini muhafaza
ederek anormal bir srklenmeye frsat vermez. Kazazede helikoptere alndktan sonra ileri
hareket verilebilir.

ekil 2.13: Helikopter kazazede kurtarma tehizat

49

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak denize indirilmi bir filikay kumanda
ederek arama kurtarma iin gerekli ilemleri yapnz.

lem Basamaklar

neriler

Filika amirinin emri ile can filikasnn ba

parimasnn zlmesini salaynz.
Aevela gnderi ile filikann bann
gemiden amasn salaynz.
Ba gemiden aan filikann k
parimasnn mola edilmesini salaynz.
Filika makinesine ileri yol verilmesini
salaynz.
Denizde grlen kazazedenin filikaya
alnmasn salaynz.
Gemiye bal olmayan can salnn yedee
alnmasn salaynz.
Kaptan filikasnn yanna gidilmesini
salaynz.
Dier can kurtarma aralar ile birlikte
balanlmasn salaynz.
Makinelerin durdurulup gerektiinde
tekrar altrlacak ekilde ayarlarnn
yaplmasn salaynz.
Deniz demirlerinin atlmasn salaynz.
Epirb cihaznn altrlmasn salaynz.
altrlan epirb cihaznn filikaya bal
olarak denize salnmasn salaynz.
Sart cihaznn devreye alnmasn
salaynz.
Devreye alnan sart cihaznn anteninin
alarak filikaya dikilmesini salaynz.
Radar reflektrlerinin dikilmesini
salaynz.
Gzc vardiyasnn oluturulmasn
salaynz.
Gzc ve ara amirinin grevlerinin
herkese hatrlatlmasn salaynz.

zlemeyen parimay kesmek zorunda

kalrsanz mmkn olduunca arata
fazla uzunlukta halat kalmasna dikkat
etmelisiniz.
Gemi denizlere borda vermi ve siz de
rzgr altndaysanz manevray
deitirmek, ba yerine k aarak geri
yol (tornistan) ile avara etmenizde yarar
vardr.
Gemi gvenlik tedbirlerin alnmasndan
gemide yaayan herkes grevlidir ancak
yetki snrn amas nedeni ile
alnamayan eksik tedbirler iin amirlerin
bilgilendirilmesi gerekir.
Toplanma yerinde aralar birbirine
balarken halatlara dalga boyunun yars
kadar kaloma veriniz.
Denize atlan deniz demirlerinin ve
epirbin salvolarnn birbirine
dolamamas iin farkl uzunluk
kullannz.
Sart ve radar reflektrn araca
dikerken kreklerden yararlanabilirsiniz.

50

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

( ) Filikalarda kullanm rahat olduundan genelde dtan takma motorlar kullanlr.

( ) Can salnn gemiden avaras srasnda skan parima sala bir salvo ile bal olan
yzer balta yardm ile parima kesilir.
( ) Aralar birbiri ile dalga boyundaki kalomal halatlar ile balamak arpmay
ve halatlarn kesmesini engeller.
( ) Gemiden birden fazla sart getirildiyse daha etkili olmas iin hepsi ayn anda
altrlr.
( ) Epirb cihaz gemilerde 2 adet bulunur.
( ) Filikalarda 2 adet duman kandili bulundurulur.
( ) Filikalarda 12 adet iaret fiei bulundurulmaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

51

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
UYGULAMALI TEST
Kaptan, 1. Zabit, 2. Zabit, Ba Mhendis, 2. Mhendis, Gverte Lostromosu, 2
Usta Gemici, Yac ve Adan oluan, kaptan dahil 10 personeli olan bir gemi iin gemiyi
terk role talimi cetveli oluturarak kzakl mataforal serbest dmeli can filikas ile geminin
terk edilecei ekilde personele grevlerini datnz.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Gemiyi terk acil durumunda personelin toplanaca belirlenmi bir
toplanma istasyonu var m?
2. Filikada bulunan malzemeler dnda filikaya getirilecek
malzemeleri belirlediniz mi?
3. Kiisel can kurtarma ekipmanlarnn kontrol grevi verilmi mi?
4. Acil durumda personel saym planladnz m?
5. Kprst ve gemiyi terk istasyonu arasnda haberlemenin nasl
salanaca belirtilmi mi?
6. Filika bosalarnn kim tarafndan mola edilecei belirtilmi mi?
7. Filika parimalarnn kim tarafndan gverteye volta edilecei belli
mi?
8. Matafora kastanyolasna kim tarafndan kumanda edileceini
belirlediniz mi?
9. Filika armhn donatacak personel belirlenmi mi?
10. Filika denize indirildikten sonra kancalar ve parimalar ne ekilde
mola edilecek, tasarland m?
11. Filika motoru kim tarafndan altrlacak belirttiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

52

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1

10

11

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1

53

KAYNAKA
KAYNAKA

Can Kurtarma Aralarn Kullanmada Yeterlik, Model Kurs Program 1.23,

IMO.

SERTKAYA Yusuf, Denizde Gvenlik, Akademi Yaynlar, stanbul, 2001.

YAIZ Fethi, Ercment AHN, Denizde Canl Kalabilme, Denizler

Kitabevi, stanbul, 1992.

54