Professional Documents
Culture Documents
qxd:Maquetacin 1
31/5/13
10:40
Pgina 1
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
31/5/13
EDITA
S.A. de Xestin do Plan Xacobeo.
DIRECCIN Y COORDINACIN
Departamento de Promocin Turstica y Cultural. S.A. de Xestin do Plan Xacobeo. Juan Pensado Barbeira.
DISEO Y MAQUETACIN
Equipo Publicidad.
FOTOGRAFA
Archivo S.A. de Xestin do Plan Xacobeo.
TEXTOS
Quique Alvarellos.
DOCUMENTACIN
Fe Arca, Coroni Rubio, Pilar Cuia, Purificacin Faria, Sandra
Pazos, Juan Pensado.
FUENTES
Pgina web de: turismo de Aragn, turismo de Navarra, turismo de La Rioja, turismo de Castilla y Len. Eroski Consumer. S.A. de Xestin do Plan Xacobeo. Turespaa y
Ayuntamientos del Camino Francs en Galicia. Antn Pombo.
10:40
Pgina 2
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
29/5/13
09:52
Pgina 3
EL CAMINO DE SANTIAGO
BREVE INTRODUCCIN AL CAMINO
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
29/5/13
09:52
Pgina 4
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
29/5/13
09:52
Pgina 5
Para entender la rpida consolidacin de Santiago como centro de peregrinacin internacional (siglos IX al XII) debemos citar la unin de
fuerzas e intereses que, a favor de Compostela,
llevaron a cabo los principales centros de poder
occidental: la corona (desde Alfonso II a Alfonso
VII o Sancho Ramrez), el papado (Calixto II o
Alejandro III) y las rdenes monacales (las abadas de Cluny y el Cster). As escribir el Camino
su historia milenaria:
Cuando se descubren los restos del Apstol
(siglo IX) reina en el noroeste peninsular (denominado Reino de Asturias) Alfonso II. l es el
primer gran valedor. Se haba criado en el monasterio de Samos y recibe con entusiasmo la
noticia del obispo de Iria, Teodomiro: un eremita de nombre Paio ha localizado, en un bosque, las ruinas de un primitivo enterramiento.
Esta aparicin viene a confirmar una arraigada
tradicin popular que incluso haban documentado los monjes Beda el Venerable y Beato de
Libana. Pero faltaban estas pruebas. En seguida, el rey Alfonso II visita el lugar y manda
edificar una modesta iglesia, que luego reconstruir Alfonso III (ao 899). Estamos en el germen
de la actual catedral y de la ciudad de Santiago.
El culto a Santiago se inicia con fuerza en el
Reino astur-galaico y obtiene, ms all de los Pirineos, una rpida respuesta popular.
Pero un 10 de agosto del ao 997 el caudillo
rabe Almanzor, primer ministro del califato de
Crdoba, arrasa la ciudad, roba las campanas
de su baslica y solo respeta el lugar santo, los
restos de Santiago. Sobre ellos, deber renacer
Compostela. El smbolo de Santiago es ya demasiado fuerte para sucumbir: representa una
unidad identitaria y una fuerza comn (espiritual y guerrera) para luchar contra la invasin
islmica: la Reconquista.
La poca de oro de las peregrinaciones se
sita entre los siglos XI al XIII: Francia, Italia,
centro y este de Europa, Inglaterra, Alemania,
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
29/5/13
incluso Islandia. Y, por supuesto, toda la Hispania. Llegaban a pie, a caballo, en barco y
eran asistidos principalmente por una red de
hospitales de Cluny y el Cster que ha sido verdadero sostn del espritu jacobeo.
El primer Ao Jubilar o Ao Santo (cuando
el da de Santiago, el 25 de julio, coincide en
domingo) se remonta, aproximadamente, al
ao 1428 (se celebra, desde entonces, segn
dicta el calendario, cada 6, 5, 6 y 11 aos).
Pero llegados al siglo XVI, las cosas cambian. Con Lutero concluye la unidad religiosa
de Occidente, la ruta se ve amenazada por la
presencia de delincuentes y las guerras que
asolan Europa obligan a cerrar fronteras, el
peor de los obstculos para ese ro humano
que son las peregrinaciones. Francia pas
jacobeo por excelencia vive su Revolucin
en 1789, y en Espaa la Iglesia ir perdiendo
poder e influencia. El mundo es ya otro.
No obstante, en el siglo XIX dos hechos reactivarn el espritu jacobeo. El Romanticismo ingls descubre en la catedral y en su
Prtico de la Gloria un mundo de belleza y
misterio. Por otro lado, un hecho fundamen-
09:52
Pgina 6
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
29/5/13
09:52
Pgina 7
ms de mil aos de historia y tradicin. El Obradoiro es una armona de estilos, pocas y piedra
sublimada: al frente, la fachada barroca de la baslica y el pazo romnico de Xelmrez; a la izquierda, el Hostal de los Reyes Catlicos (antiguo
Hospital de Peregrinos), renacentista; a la derecha, el prtico medieval del Colegio San Xerome
(hoy, Rectorado de la USC) y, detrs, el neoclsico del Pazo de Raxoi, actual sede del Ayunta-
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
29/5/13
09:52
Pgina 8
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
29/5/13
09:52
Pgina 9
LA CATEDRAL DE SANTIAGO
cidente. Es, por ejemplo, la primera iglesia romnica europea en tener escultura monu-
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
29/5/13
09:52
Pgina 10
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
31/5/13
10:40
Pgina 11
Camino France?s_ES.qxd:Maquetacin 1
31/5/13
10:40
Pgina 12
PROVINCIA DE LEN
SAHAGN
CALZADA DEL COTO
CALZADILLA DE LOS HERMANILLOS
BERCIANOS DEL REAL CAMINO
EL BURGO RANERO
RELIEGOS
MANSILLA DE LAS MULAS
PUENTE VILLARENTE
ALCAHUEJA
STA. MARIA DE CARBAJAL
LEN
LA VIRGEN DEL CAMINO
VALVERDE DE LA VIRGEN
VILLADANGOS DEL PRAMO
VILLAR DE MAZARIFE
SAN MARTN DEL CAMINO
HOSPITAL DE RBIGO
VILLARES DE RBIGO
SANTIBEZ DE VALDEIGLESIAS
ASTORGA
VALDEVIEJAS
PALAS DE REI
ALBERGUE PBLICO OS CHACOTES
ALBERGUE PBLICO DE PALAS DE REI
ALBERGUE PBLICO MATO CASANOVA
PROVINCIA DE A CORUA
MELIDE
ALBERGUE PBLICO DE MELIDE
ARZA
ALBERGUE PBLICO DE RIBADISO
ALBERGUE PBLICO DE ARZA
O CEBREIRO
ALBERGUE PBLICO DE O CEBREIRO
ALBERGUE PBLICO DE HOSPITAL DA
CONDESA
TRIACASTELA
ALBERGUE PBLICO DE TRIACASTELA
O PINO
ALBERGUE PBLICO DE SANTA IRENE
ALBERGUE PBLICO DE O PEDROUZO
(ARCA-O PINO)
SAMOS
CASA FORTE DE LUSO
ALBERGUE DEL MONASTERIO DE SAMOS
SANTIAGO DE COMPOSTELA
ALBERGUE PBLICO DEL MONTE DO GOZO
ALBERGUE PBLICO DE SAN LZARO
500
Neda
Barreiros
Vilalba
Betanzos
Ribadeo
Bruma
Miraz
Abadn
Baamonde
Boimorto
Arca
Arza
Melide
Lavacolla
Ponte Ulla
Lugo
A Fonsagrada
Paradavella
Castroverde O Cdavo
Vigo
Nigrn
Baiona
Oia
O Rosal
A Guarda
O Porrio
Tui
21,1 km
156,7 km a Santiago
1.190m
1.283m
Inicio de Pista
O Cebreiro
1.332m
1.296m
1.230m
1.242m
957m
800m
698m
Triacastela
Alto de
Roque Liares
Hospital da Condesa San1.275m
Padornelo
1.335m
1.290m
Filloval
Pasantes
Ramil
Alto do Poio
Fonfra
O Biduedo
662m
1 km
1,3 km
1,5 km
3 km
2,4 km
3,4 km
0,4 km
2,4 km
1,6 km
Alto de
Riocabo
TRIACASTELA-SARRIA
por San Xil 18,3 km
por Samos 23,5
135,6 km a Santiago
Sarria
532m
7,2 km
3,4 km
1,3 km
0,5 km
1,4 km
1,1 km
1,3 km
820m
A Balsa
1,9 km
1,9km
0,7 km
1,4 km
1,1 km
662m
S. Cristovo
do Real
1,7 km
1,8 km
2,3 km
Triacastela
720m
Renche
Teigun
1,5 km
Fonte dos
Lameiros
870m
S. Martio
do Real Freituxe
Samos
Pascais
500m
698m
454m
1,7 km
762m
725m
670m
630m
Aguiada Calvor
524m
0,9 km
San Xil
900m
Montn
Fontearcuda
Furela
Pintn
San Mamede
do Camio
117,3 km a Santiago
Ferreiros
661m
Morgade
Couto
Mirallos
Pena
Moimentos 645m 643m 636m
650m
Vilach
Portomarn
Moutras
Parrocha
645m
645m
2,2 km
3,8 km
1,1 km
2,2 km
2,4 km
Triacastela
O Cebreiro
Samos
Laln
Cortias
663m
Leiman
Peruscallo
638m
642m
Mercado
da Serra Rente
626m
600m Barbadelo
566m
629m
Rozas
421m
387m
Brea
645m
Vilei As Paredes
522m
Sarria
504m
454m
637m
1,3 km
1,6 km
0,7 km
1,7 km
1,1 km
0,5 km
1,5 km
0,8 km
1 km
2,2 km
0,7 km
0,8 km
0,8 km
0,8 km
2,9 km
PORTOMARN-PALAS DE REI
94,9 km a Santiago
Palas de Rei
556m
600m
Previsa
Airexe Ligonde
625m
580m
Serra de
Ligonde
Ventas de Hospital
Narn
da Cruz
722m
660m
625m
387m
680m
Castromaior Gonzar
600m
Fbrica
de ladrillos
Toxibo
550m
500m
Portomarn
454m
387m
1,6 km
1,4 km
1,1 km
0,9 km
0,6 km
2 km
0,9 km
1,2 km
14,8 km
2 km
1,5 km
2,5 km
1,3 km
3,2 km
1,8 km
3 km
69,9 km a Santiago
Melide
Lmite
Ro Seco provincia
477m
Parque
Furelos
454m
Palas de Rei
440m
450m
408m
1,8 km
Sarria
CAMINO FRANCS
2 km
558m
423m
2,5 km
2,8 km
1,2 km
2,4 km
2,1 km
MELIDE-ARZA
14 km
53,1 km a Santiago
Parabispo
Castaeda
Arza
388m
Raido
460m
Boente
412m
Ribadiso
460m
400m
Ro
420m
425m
310m
Castro
3,1 km
2,2 km
1,8 km
0,7 km
2,4 km
0,8 km
ARZA-ARCA
Cambeo
19,1 km
39,1 km a Santiago
Ourense
Albergue de Arza, 50 plazas
Paderne de Allariz
Augas Santas
Vilar de Barrio
Sandis
Campobecerros
A Gudia Porto de A Canda
Xinzo de Limia
Laza
San Cibrao
Taboadela
Allariz
Vendas da Barreira
Vern
MIS NOTAS
Roncesvalles
Somport
Jaca
24,9 km
30,8 km
Arrs
Ruesta
Sangesa
Roncesvalles-950 m
Jaca
820 m
Arrs
700 m
Ruesta
550 m
Monreal
555 m
Larrasoaa - 532 m
Somport - 1630 m
Sangesa
400 m
Larrasoaa
Estella - 464 m
Belorado - 770 m
San Juan
de Ortega - 1000 m
Burgos - 863 m
Castrojeriz - 820 m
Frmista - 789 m
Monreal
Pamplona
Puente La Reina
Estella
Los Arcos
Logroo
Njera
Belorado
Len - 820 m
Astorga - 870 m
Rabanal del
Camino-1153 m
1500
1250
1000
750
500
250
CAMINO PORTUGUS
24 km 20,4 km 22,1 km
Palas de Rei
Portomarn
Silleda
Vilabade
Pior de Cea
Redondela
22 km
PALAS DE REI-MELIDE
Sobrado
A Igrexa
Arcade
21,6 km
25,7 km
1500
1250
1000
750
500
250
25,0 km
CAMINO PRIMITIVO
Muxa
CAMINO DE FISTERRA-MUXA
Lourenz
Mondoedo
Pontedeume
Carral
Pontevedra
28,3 km
29,8 km
250
Mercadoiro
A Corua
Caldas de Reis
Vilagarca Portas
Aguio
Cambados
Barro
29,6 km
250
22,4 km
CAMINO INGLS
Negreira
Ponte Maceira
SANTIAGO DE COMPOSTELA
Ra de Francos
Padrn
Boiro
Catoira
21 km
SARRIA-PORTOMARN
Ferrol
Fisterra
22,7 km
Njera - 485 m
750
MONTERROSO
ALBERGUE MUNICIPAL ESCOLA DE
LIGONDE
ALBERGUE PBLICO DE LIGONDE
Cee
24,3 km
Sahagn - 820 m
1000
Ponferrada 530 m
1250
PORTOMARN
ALBERGUE PBLICO DE PORTOMARN
ALBERGUE PBLICO DE GONZAR
ALBERGUE PBLICO DE VENTAS DE NARN
PARADELA
ALBERGUE PBLICO DE FERREIROS
O Cebreiro - 1296 m
SARRIA
ALBERGUE PBLICO DE CALVOR
ALBERGUE PBLICO DE PEREGRINOS DE
SARRIA
ALBERGUE PBLICO DE BARBADELO
MURIAS DE RECHIVALDO
CASTRILLO DE LOS POLVAZARES
SANTA CATALINA DE SOMOZA
EL GANSO
RABANAL DEL CAMINO
FONCEBADN
MANJARN
EL ACEBO
RIEGO DE AMBRS
MOLINASECA
PONFERRADA
CACABELOS
CARRACEDO DEL MONASTERIO
PIEROS
VILLAFRANCA DEL BIERZO
PEREJE
TRABADELO
LA PORTELA DE VALCARCE
AMBASMESTAS
VEGA DE VALCARCE
RUTELN
LAS HERRERAS
LA FABA
LAGUNA DE CASTILLA
575m
Ordes
28 km
39,7 km
Dumbra
Hospital
Burgos
Castrojeriz
Len
El Burgo Ranero
Sahagn
Frmista
25,5 km
22,7 km
PROVINCIA DE PAMPLONA
VALCARLOS
RONCESVALLES
ZUBIRI
LARRASOAA
HUARTE
ARRE VILLAVA
SANGESA
IZCO
MONREAL
TIEBAS
MURUZBAL
PAMPLONA
VILLAVA
CIZUR MENOR
ZARIQUIEGUI
UTERGA
OBANOS
PUENTE LA REINA
MAERU
CIRAUQUI
LORCA
VILLATUERTA
ESTELLA
AYEGUI
19,5 km
Logroo - 395 m
39,7 km
Triacastela - 662 m
PROVINCIA DE ZARAGOZA
ARTIEDA
RUESTA
UNDUS DE LERDA
PROVINCIA DE LOGROO
LOGROO
NAVARRETE
SOTS
VENTOSA
NJERA
AZOFRA
CIRUEA
SANTO DOMINGO DE LA CALZADA
CIRIUELA
GRAN
ALFARO C. EBRO
CALAHORRA C. EBRO
ALCANADRE C. EBRO
PROVINCIA DE PALENCIA
ITERO DE LA VEGA
BOADILLA DEL CAMINO
FRMISTA
POBLACIN DE CAMPOS
VILLARMENTERO DE CAMPOS
VILLALCZAR DE SIRGA
CARRIN DE LOS CONDES
CALZADILLA DE LA CUEZA
LEDIGOS
TERRADILLOS DE TEMPLARIOS
VILLADA
MORATINOS
SAN NICOLS DEL REAL CAMINO
18,1 km
Sarria - 454 m
37,2 km
Portomarn - 387 m
26 km
PROVINCIA DE HUESCA
SOMPORT
CANFRANC
VILLANA
JACA
SANTA CILIA DE JACA
ARRS
VILLAMAYOR DE MONJARDN
LOS ARCOS
SANSOL
TORRES DEL RO
VIANA
24,5 km
Pamplona - 451 m
19,6 km
Astorga
27,3 km
O Pedrouzo
A Ra
280m
275m
Xen
Santa Irene O Empalme Rabia A Brea Ras O400m
405m
361m
310m 380m
377m
Boavista
Salceda
Calle
382m
362m
Taberna
Calzada Vella
388m
340m
A Peroxa
400m
388m
351m
336m
1,6 km
1 km
1,3 km
0,9 km
0,6 km
1,4 km
1,8 km
1,5 km
2 km
0,6 km
1,9 km
1,1 km
1,3 km
0,9 km
ARCA-SANTIAGO
22 km
Santiago de
Compostela
San Lzaro
253m
Monte
do Gozo
372m
280m
370m
TVG
380m
391m
300m 300m
Cimadevila
343m
281m
Amenal
254m
San Antn
O Pedrouzo
270m
280m
1,5 km
0,7km
1,5 km
0,8 km
1,7 km
1,3 km
0,5 km
1,8 km
1,3 km
2,9 km
0,5 km
2,6 km
1,5 km
SERVICIOS DISPONIBLES SERVICIOS DISPONIBLES SERVICIOS DISPONIBLES SERVICIOS DISPONIBLES SERVICIOS DISPONIBLES SERVICIOS DISPONIBLES
22,3 km
31,1 km
Puente La Reina
341 m
29,7 km
18,3 km 21,1 km
Melide - 452 m
22,4 km
Arza - 336 m
25 km
O Pedrouzo - 280 m
19,1 km 14 km 14,8 km
22 km
Ponferrada
O Cebreiro
Triacastela
Samos
Santiago de Compostela
Sarria
Portomarn
Palas de Rei
Melide
Arza
Arca
CAMINO FRANCS
FARMACIA
CAJERO
RESTAURANTE
ALOJAMIENTO HOSTELERO
TIENDA
TRANSPORTE INTERURBANO
FARMACIA
CAJERO
RESTAURANTE
ALOJAMIENTO HOSTELERO
TIENDA
TRANSPORTE INTERURBANO
FARMACIA
CAJERO
RESTAURANTE
ALOJAMIENTO HOSTELERO
TIENDA
TRANSPORTE INTERURBANO
FARMACIA
CAJERO
RESTAURANTE
ALOJAMIENTO HOSTELERO
TIENDA
TRANSPORTE INTERURBANO
FARMACIA
CAJERO
RESTAURANTE
ALOJAMIENTO HOSTELERO
TIENDA
TRANSPORTE INTERURBANO
FARMACIA
CAJERO
RESTAURANTE
ALOJAMIENTO HOSTELERO
TIENDA
TRANSPORTE INTERURBANO
FARMACIA
CAJERO
RESTAURANTE
ALOJAMIENTO HOSTELERO
TIENDA
TRANSPORTE INTERURBANO
FARMACIA
CAJERO
RESTAURANTE
ALOJAMIENTO HOSTELERO
TIENDA
TRANSPORTE INTERURBANO
Larrasoaa
Pamplona
22 km
21,6 km
28,3 km
Los Arcos
29,6 km
Logroo
Njera
21 km
22 km a Santiago
ARCA-SANTIAGO
ARZA-ARCA
MELIDE-ARZA
14 km / 55,1 km a Santiago
PALAS DE REI-MELIDE
25 km / 94,9 km a Santiago
SARRIA-PORTOMARN
PORTOMARN-PALAS DE REI
20,4 km 22,1 km
24 km
Roncesvalles
Monreal
Estella
Sangesa
24,9 km
Puente La Reina
TRIACASTELA-SARRIA
Ruesta
22,7 km
29,8 km
Arrs
27,3 km
O CEBREIRO-TRIACASTELA
25,7 km
Jaca
31,1 km
Somport
30,8 km
22,7 km
Belorado
28 km
Qu ver
Burgos
39,7 km
CAMINO FRANCS
O Cebreiro
Qu ver
25,5 km
Castrojeriz
19,5 km
Frmista
Vilar de Donas
Qu ver
Castillo de Pambre
Qu ver
Albergue de Ribadiso
Qu ver
Monte do Gozo
Qu ver
Paisaje en Arza
Qu ver
SELLO
SELLO
SELLO
SELLO
SELLO
SELLO
SELLO
SELLO
SELLO
39,7 km
Qu ver
37,2 km
El Burgo Ranero
O Cebreiro
Triacastela
Samos
Sarria
22,4 km
18,3 km 21,1 km
29,7 km
NORMAS DE UTILIZACIN DE
LA RED DE ALBERGUES
22,3 km
Ponferrada
Palas de Rei
19,1 km 14 km 14,8 km
32,1 km
Arca
22 km
SANTIAGO DE COMPOSTELA
19,6 km
Astorga
Santiago de Compostela
24,5 km
OCUPACIN
El orden de prioridad para la ocupacin de los albergues ser el que se
establece a continuacin:
1. Los peregrinos con limitaciones fsicas.
2. Los peregrinos a pie.
3. Los peregrinos a caballo.
4. Los peregrinos en bicicleta.
5. Las personas que viajen con coches de apoyo.
Las plazas se ocuparn al llegar los peregrinos a los albergues, sin que
en ningn caso se admita la posibilidad de realizar reservas.
UTILIZACIN Y USO
La utilizacin del albergue para pasar la noche y/o el uso de cualquiera
de sus servicios e instalaciones, implicar el pago de 6 por persona
y da, que se justificar con el bono que ser entregado por el responsable
del albergue en el momento del pago.
NORMAS DE COMPORTAMIENTO
La utilizacin por parte de los peregrinos de las instalaciones de los
referidos albergues estar sujeta al cumplimiento de las siguientes
condiciones:
1. La estancia en cada albergue ser de una sola noche, salvo en caso
de enfermedad u otra causa de fuerza mayor.
2. La puerta de los albergues se cerrar a las 22:00 horas.
3. Los albergues debern abandonarse antes de las 8:00 horas de la
maana.
4. Para respetar el descanso, las luces se apagarn a las 22:30 horas,
con excepcin de las zonas comunes.
5. Los usuarios/as debern cuidar las instalaciones con la debida
diligencia, dejndolas ordenadas, limpias y, por tanto, recoger y depositar
la basura en los correspondientes contenedores.
6. No se podr malgastar el agua ni la luz.
7. Para secar la ropa se utilizarn exclusivamente los tendales.
El incumplimiento de los deberes anteriormente citados, as como
cualquier conducta susceptible de ser considerada como perturbadora
del buen funcionamiento de los albergues, facultar a sus responsables
para obligar a los infractores a abandonarlos, sin perjuicio de la existencia
de responsabilidades, incluida la prohibicin del uso de cualquier otro
albergue de la red.
SERVICIOS
* Litera con ropa de cama desechable
* Uso de la cocina (sin menaje)
* Ducha (con agua caliente)
TELFONOS Y DIRECCIONES
DE INTERS
26 km
Len