DOC:

YER:
YIL:
CLT:
K S M:
KOP:
D E M:

91-3941
1 991

91-6305

KTPHANES

ANAVATAN PARTS
SEM BEYANNAMES

20 EKM 1991

NDEKLER
- nsz

- Neler Y a p t k

- Y e n i D n e m v e Hedeflerimiz

19

* n c e nsan

* Kalknma ve Refah

* H u z u r ve stikrar

- k t i s a d i Politika

29

* E n f l a s y o n ve Fiyat stikrar

30

* KT'lerin zelletirilmesi

33

* Sistem
* D e m o k r a s i ve nsan Haklar

* Kamu Finansman

34

* Mali Piyasalar

35

* hracat

37

* Sanayileme

39

* Tketicinin K o r u n m a s

* Bilim ve Teknoloji

* Esnaf ve Sanatkarlar

* Ky, Tarm, O r m a n

* Hizmetler

* Turizm

* Madencilik

- S o s y a l Politika

* Aile
* Eitim ve r e t i m

* a l m a Hayat

* S o s y a l Gvenlik

* Salk

* Kadn

* Genlik

* Kltr ve S a n a t

* Spor

* evre

* Konut

* ehirleme

* Blgesel Dengesizliklerin Giderilmesi

85

- Kamu Ynetimi

- Adalet

- Milli S a v u n m a

- D Politika

NSZ
Aziz vatandalarm,
20 E k i m 1991 g n milletvekili genel s e i m i yapla
cak. O g n sandk bana g i d e c e k ve n m z d e k i be
yl lkemizi y n e t e c e k kadrolar seeceksiniz.
Bildiiniz gibi, n o r m a l olarak s e i m i n gelecek yl s o n
b a h a r d a , Kasm

1992'de yaplmas lazmd. Biz 'ke

menfaatini d n e r e k s e i m i erkene aldk. ktidarmz

d n e m i n d e s a l a n a n a n b y k gelimelerin ve d n y a
d a m e y d a n a gelen k k l d e i m e l e r i n , 2000'li yllara
yaklarken Trkiye'nin n n e tarihi bir frsat kardn
g r d k ve sizden be yl iin yetki a l m a k zere h u z u r u
nuza gelmeyi uygun bulduk.
Aziz Vatandalarm,
A N A V A T A N PARTS 1983 yl s o n u n d a yldan faz
la s r e n bir askeri y n e t i m i n d e n s o n r a i b a n a g e l d i ,
sekiz yldan beri iktidardadr.
B u g n n ve d n n Trkiye'si arasnda n e m l i fark
lar vardr. 1980 n c e s i n d e n beri d e v a m e d e n skyne
t i m ve askeri d n e m d e k o n u l a n siyasi yasaklar kaldrl
m, d e m o k r a t i k d z e n her ynyle y e n i d e n tesis edil
m i , insan hak ve hrriyetlerinde gelimeler s a l a n m
tr.
D e m o k r a s i n i n t a m anlamyla rayna o t u r m a s , insan
hak ve hrriyetlerini snrlayan engellerin kaldrlmas ko
n u s u n d a n e m l i admlar atlmtr. Trk C e z a K a n u n u ' n u n 1 4 1 , 142 ve 163'nc m a d d e l e r i kaldrlmtr. ken-

ce ve k t m u a m e l e ile m c a d e l e k o n u s u n d a k i Birle
mi Milletler ve A v r u p a szlemeleri imzalanmtr. Av
r u p a nsan Haklar K o m i s y o n u ' n a kiisel b a v u r u hakk
ve A v r u p a nsan Haklar M a h k e m e s i ' n i n yarg yetkisi ta
nnmtr.
G e e n sekiz yl zarfnda l k e m i z d e b y k reformlar
yaplm, h e r e y d e n n e m l i s i Trkiye'nin 2000'li yllarn
b a n d a d n y a n n sayl lkelerinden biri olmasn sala
yacak sistemin temelleri atlmtr. Devletin e k o n o m i d e
ki yeri y e n i d e n tesbit edilmi, da ak y e p y e n i bir e k o
n o m i k s i s t e m k u r u l m u , altyap yatrmlarnda ve lke
mizin k a l k n m a s n d a b y k mesafeler alnm, fertlerin
t e e b b s g c n ve insiyatif kullanmay tevik e d e c e k
bir o r t a m hazrlanmtr.
150 yldan beri ezeli d e r d i m i z olan d v i z y o k l u u gi
derilmi, d e m e l e r d e n g e s i p r o b l e m o l m a k t a n km
tr. Trk paras ileri Bat lkelerinde o l d u u gibi, konvertibil hale getirilmitir. B u g n , 1980 n c e s i n i n 70 sente
m u h t a tamtakr kasas yerine, 12 milyar dolar dviz re
zervi vardr. hracat ve t u r i z m gelirlerindeki art g e m i
d n e m l e r l e m u k a y e s e e d i l e m e y e c e k kadar yukarlara
kmtr.
D a h a o n yl n c e dardan elektrik ithal e d e n Trki
ye, b u g n k o m u lkelere elektrik ihra eder hale gel
mitir. H a b e r l e m e d e b y k bir d e v r i m yaplmtr. Yur
d u m u z u bir utan bir u c a , A v r u p a ve O r t a d o u ' y a b a
layacak otoyollar hzla t a m a m l a n m a k t a d r . Yeni ve m o
dern havaalanlar kurulmaktadr.
Trkiye'nin en b y k projesi olan G n e y d o u A n a -

d o l u Projesi sratle ina edilmektedir. Atatrk

Baraj

drt yl gibi bir rekor s r e d e t a m a m l a n m t r . ki yl s o n

ra Harran Ovas s u l a n m a y a balanacaktr.
Trkiye

hzla

deimekte,

gelimektedir.

Herey

1980 ve n c e s i n d e n o k farkldr. D e m o k r a s i b t n k u
rumlaryla yrrlkte, lke k a l k n m a ve atlm ierisinde
dir. Trkiye O r t a d o u ' n u n en g l ve itibarl lkesidir.
1980 b a n d a bize birka m i l y o n dolar v e r m e y e n k o m
ularmz dahil eitli lkelere halen 2.5 milyardolar kre
di alm d u r u m d a d r . Yurt dna klar

serbesttir.

Hibir maln darl, ktl s z k o n u s u deildir. Bir A v r u

pa lkesi gibi her mal her yerde b u l u n m a k t a d r .
B t n bunlar d n y a d a d ticaretin darald ve yanb a m z d a Krfez Krizi'nin yaand bir d n e m d e , lke
mizi o k b y k sorunlara m u h a t a p e t m e d e n , H k m e t
buhranlarna d m e d e n , barn, h u z u r u n ve istikrarn
h a k i m o l d u u d e m o k r a t i k bir d z e n d e gerekletirilmi
tir. A n c a k kaynaklarn snrl, isteklerin snrsz o l d u u
d n y a m z d a , k k l deiimlerin yapld her l k e d e g
r l d gibi, bylesine n e m l i bir reform p r o g r a m n n
baz skntlara s e b e p o l d u u n u d a tesbit e t m e m i z gere
kir. Dier taraftan iktidarmz d n e m i n d e iki g e n e l se
i m , iki mahalli idareler s e i m i , iki r e f e r a n d u m u n olay
sz, huzur ve g v e n ierisinde yapldn d a hatrlatmak
ta f a y d a vardr.
D a h a o n yl n c e s i n e kadar, e k o n o m i k

bakmdan

komularnn hayli gerisinde olan Trkiye, b u g n k o m

ularndan d a h a ileri ve onlarn r n e k a l m a y a alt
bir lke d u r u m u n a gelmitir.

Bu o l u m l u
dnyada

noktaya

deiim

gelinmesinde

rzgarlar

balca

esmesinden

ok

sebep,
nce

A N A V A T A N PARTS'nin siyasi ve e k o n o m i k sistem ter

cihini y a p m a s ve b u n u kararllkla u y g u l a m a y a k o y m a
sdr.
A N A V A T A N PARTS'nin hedefi, k u r u l d u u n d a n iti
baren d e m o k r a s i ve insan haklar, e k o n o m i k k a l k n m a
ve refah seviyesi b a k m n d a n Trkiye'yi d n y a n n ileri
lkeleri seviyesine y k s e l t m e k t i r . i m d i y e kadar b u b
y k hedefin temellerini ina e t m e y e , sistemi bir b t n
olarak k u r m a y a altk. U z u n yllar b o y u n c a devleti ve
k a r m a e k o n o m i d z e n i n d e ynetilen, siyasi ve e k o n o
m i k istikrarszln n e r e d e y s e kalc hale geldii lkemiz
d e , eski siyasi partilerin zihniyetiyle yeni ve m o d e r n bir
sistem k u r m a k , k k l reformlar y a p m a k m m k n deil
di. 1980 ylna kadar u y g u l a n a n politikalar Trkiye'yi h u
zursuzlua ve d a r b o a z l a r a s o k m u , halk u m u t s u z l u
a itmitir. Bu y z d e n d i r iki s o n iki s e i m d e eski siyasi
partilere g v e n d u y m a y a n halkmz u m u d u bizde gr
m , A N A V A T A N PARTS'ni tercih etmitir.
Birka yldan beri d n y a d a emsali g r l m e y e n d e i
iklikler olmaktadr. Yirminci asrn bandan beri d n y a
nn yarsna yaylan K o m n i z m , D o u B l o k u lkelerinde
k m t r ve b u lkeler piyasa e k o n o m i s i n e g e m e y e
a b a gstermektedirler. Dier taraftan ilim ve t e k n o l o j i
deki hzl gelimelerin s o n u c u olarak d n y a , saniyi a
ndan bilgi a n a g e m e k t e d i r . Siyasi ve e k o n o m i k
dengelerin y e n i d e n t e e k k l e d e c e i bir d n y a kurul
maktadr.

D n y a n n , b l g e m i z i n ve lkemizin d u r u m u n u
arada m t a l a a ettiimizde Trkiye'nin n n d e

bir

byk

bir frsat o l d u u n u g r y o r u z . Bu asrn b a n d a d n y a

nn h a s t a a d a m denilen Trkiye'miz 2000'li yllarn ba
nda d n y a n n sayl lkelerinden biri o l m a frsatn ya
kalamtr. Biz b u n u m m k n g r y o r u z ve b u n a yrek
ten inanyoruz. 1980 b a n d a hayali dahi m m k n o l m a
y a n bir hedef, b u g n eriilebilir, gerek bir u m u t halin
T

d e n m z d e parlamaktadr. Nasl ki A N A V A A N PAR

TS olarak 1983 ylnda n g r d m z hedeflerin b
yk ksmn i m d i gerekletirmi isek, b u hedefi d e ya
kalayabileceimize inanyoruz. Byle bir hedefin b t n
milletimiz iin asrlarn hayali o l d u u n u biliyor, n m
ze bir d a h a kolay k m a y a c a k bu tarihi frsata y a r d m c
o l a b i l m e n i n heyecann d u y u y o r u z . Bu frsat h e b a et
m e m e k iin huzur ve g v e n ortamnn m u h a f a z a s n , si
yasi istikrarn k o r u n m a s n , b u g n e kadar uygaladmz e k o n o m i k p r o g r a m n d a h a d a gelitirilerek kararl
ve istikrarl bir ekilde d e v a m ettirilmesini e l z e m g r y o
ruz.
ANAVATAN

PARTS

imdiye

kadar

yaptklaryla,

g e n , d i n a m i k , tecrbeli k a d r o s u y l a b u n u y a p a b i l e c e i
ne, Trkiye'yi ileri ve m o d e r n bir lke haline g e t i r e c e i
ne inanmaktadr.
B y l e bir tarihi frsatn karlmas ihtimalini d e g z
d e n u z a k t u t m a m a k gerekir. Program ve zihniyetiyle
eski d n e m i n yanllarnda srar e d e n ve

yeniliklere

ak o l m a y a n kadrolarn i bana g e l m e s i v e y a tekrar

koalisyonlar d n e m i n i n balamas halinde siyasi ve

e k o n o m i k istikrarn kolaylkla b o z u l m a s , pekala m m

kndr. Bu arada dier lkelerin b o d u r m a y a c a n ,
Trkiye'nin b u g n lehine olan d u r u m u n ksa z a m a n d a
aleyhe d n e b i l e c e i n i t a h m i n etmek zor deildir. Trki
ye iin z a m a n ve frsat k a y b n d a n d o a b i l e c e k skntla
r hatrlatmay tarihi bir grev sayyoruz.
Aziz vatandalarm,
20 Ekim 1991 g n yaplacak s e i m l e r d e Trkiye
tekrar kritik bir karar noktasna gelmitir. Bu s e i m d e
yeni olan ve kendini yenileyen tek parti ANAP'tr. Dier
partiler eski partilerin aynsdr ve devamdr. S e i m m
cadelesi bu partilerle A N A P arasnda geecektir.
Daha d n e kadar k a r m a e k o n o m i y e ve devleti poli
tikalara sk skya bal olan siyasi partilerimizin, sade
ce bir zentiden ileri g i t m e y e n ve s e i m e ynelik bir ya
trm mahiyetinde de olsa piyasa e k o n o m i s i n i savunur
hale gelmelerini m e m n u n i y e t l e karlyoruz. A n c a k bu
d u r u m muhalefet partilerinin A N A V A T A N

PARTS'nin

ne kadar gerisinde o l d u u n u d a g s t e r m e k t e d i r . Bura

d a bir h u s u s a d a h a d e i n m e k ihtiyacn d u y u y o r u z . Tr
kiye'de yerel ynetimler k o n u s u n d a g e r e k i ve etkin
reformlar gerekletiren ANAP'n getirdii s i s t e m , s o n
mahalli seimlerde y n e t i m e gelen muhalefet partileri
ne m e n s u p kadrolar tarafndan ilemez hale getirilmi,
vatanda dayanlmaz skntlar ve zorluklar iinde brak
mtr. Sisteme gerekten i n a n m a y a n ve sistemin ilkele
rini b e n i m s e m e y e n kadrolarn lkeye verdii zarar, yap
mann ne kadar zor, ykmann ne kadar kolay o l d u u n u
g s t e r m e k t e d i r . Belediyelerde bu kadar baarsz olan

muhalefet partilerinin iktidar olmalar halinde lkeyi ne

hale getireceklerini varn siz d n n .
Huzur ve istikrar ortamnn b o z u l m a m a s , siyasi m
c a d e l e n i n k a v g a y a d n m e m e s i , kiisel k a v g a y a ve
karalamalara itibar e d i l m e m e s i e n halisane dileimiz
dir. Biz i m d i y e kadar o l d u u gibi, u z l a m a ve h o g r
anlaymz siyasetin harc y a p m a y a d e v a m e d e c e i z .
n m z d e k i d n e m d e , insanmzn d a h a iyi yeti
mesini s a l a m a k ve insana ynelik hizmetleri gelitir
m e k t e m e l hedefimiz olacaktr. B u n u n iin, insanlarn
kabiliyetlerini ortaya koyabilecekleri d a h a zgr bir orta
mn y e e r m e s i n e gayret edilecek, t o p l u m u n gelimesi
i n s a n d a aranacaktr. D e m o k r a t i k ve laik devlet ilkesi
e r e v e s i n d e , ifade, din ve v i c d a n hrriyetini, t e e b b s
hrriyetini, h u k u k u n s t n l n n p l a n d a tutarak, b
t n g c m z l e d e m o k r a s i ve insan haklarn d a h a d a
gelitirmeye, refah yaygnlatrmaya, ortadirei g l e n
d i r m e y e alacaz. Genlerimizin ve

ocuklarmzn

a d a ve hayata ynelik bir ekilde eitimi iin kay

naklar seferber edilecek, salk alanna ncelik verile
cektir.
B y l e c e 2000'li yllarn gl Trkiye'si iin, e k o n o
mik, h u k u k i ve siyasi altyap b y k l d e an stan
dartlarna yaklatrlm, zlediimiz Trkiye'nin t e m e l
inaat tamamlanmtr. A N A V A T N ' n yeni d n e m i n d e ,
b u altyap zerinde 2000'li yllarn g l Trkiye'si ina
edilecektir.
* E k o n o m i s i y l e d n y a rekabet s i s t e m i n d e "ben de
varm" diyen bir Trkiye...

* Demokrasisiyle Balkanlara, Orta A s y a ' y a ve Orta

D o u ' y a rnek bir Trkiye...
* Tarihi tecrbesi ve a d a d i n a m i z m i y l e , blgesin
de istikrar unsuru haline g e l m i bir Trkiye...
* Milli kltr minasyla insanln kltr

bahesini

zenginletiren bir Trkiye...

* rnek ve nder Trkiye iin elele...
n m z d e k i zorluklar a m a m z ve bu yce hedefe
u l a m a m z iin inancmz d a , bilgimiz de, tecrbemiz
d e yeterlidir.
Bu hedefe ulamay tarihi bir m i s y o n kabul eden milliyeti-muhafazakar, piyasa e k o n o m i s i n e ve sosyal ada
lete inanan bir parti olarak, 2000'li yllarn g l Trki
ye'sini h e p beraber kuracaz.
n m z d e k i s e i m , s a d e c e bir parti tercihinin deil,
Trkiye'nin yarnlaryla ilgili bir iradenin tezahr olacak
tr.
Biz aziz milletimizin e n g i n s a d u y u s u n a gveniyo
ruz. Her z a m a n o l d u u gibi milletimizin iyiyi, gzeli se
e c e i n e ve lke iin en hayrl karar vereceine inan
yoruz. Bu s e i m i n yce milletimiz iin hayrl olmasn
Cenab- H a k ' t a n niyaz ediyoruz.
MESUT YILMAZ

A N A V A T A N PARTS G E N E L BAKANI
ve
BABAKAN

NELER YAPTIK?
196CTI ve 1970'li yllar d n y a e k o n o m i s i n i n ve ticareti
nin geniledii yllardr. Bu avantajl yllar, g e l i m e k t e
olan baz lkeler gelimi lkelere yetime a b a l a r n d a
baaryla kullanrlarken, Trkiye yanl e k o n o m i k politi
kalar ve siyasi kavgalarla h e b a etmitir.
A N A V A T A N PARTS'nin iktidar o l d u u 1980'li yllar,
d n y a ticaretinin yavalad yllardr. Dnya e k o n o m i
sindeki bu talihsiz g e l i m e y e r a m e n A N A V A T A N PAR
TS g l o b a l gelimeleri ve d e i i m i n g r m . Trki
y e ' d e yeni bir a n l a y a d a m a dayal yapsal
programn u y g u l a m a y a

koymutur.

deiim

Partimizin

Prog

ram ve s e i m b e y a n n a m e l e r i n d e yer alan aklc politika

ve u y g u l a m a l a r , lkemizin ehresini deitirmi. Trki
y e ' m i z gelimi lkelere yaklaan admlarla da alma
y ve hzl kalknmay s r d r m t r .
A N A V A T A N PARTS milliyeti-muhafazakar, sosyal
adaleti, rekabete dayal piyasa e k o n o m i s i n e inanm
bir partidir. Bu hviyetiyle Trkiye'nin sorunlarna y e p y e
ni bir bak as getirmitir. E k o n o m i k ve sosyal s o r u n
lara getirdiimiz z m l e r g e m i y n t e m l e r d e n t a m a
myla farkl o l d u u gibi, siyasete yaklammz d a farkl
o l m u t u r . A N A V A T A N PARTS lkemizin g e m i t e ya
ad tecrbeleri dikkate alarak, uzlama ve h o g r
y d a i m a siyasetin ve t o p l u m s a l anlamann esas kl
m a k gayreti iinde; k a v g a d a n uzak ve yapc o l m u t u r .
Milletimizin k a v g a d a n holanmadnn bilincinde olan

Partimizin, huzur ve istikrarn i d a m e ettirilmesi iin siya

silerin ksr e k i m e l e r d e n uzak durmalar gerekliliine
olan inanc b u g n d a h a d a g l d r .
A N A V A T A N PARTS, d e m o k r a s i n i n en n e m l i vasf
nn sivil idare o l d u u n a inanr. Sekiz yllk iktidar sre
sinde d e m o k r a s i n i n y e n i d e n tesis edilmesi iin her sa
h a d a m c a d e l e veren Partimiz, D e m o k r a s i y e olan inan
cn, A n a y a s a ' d a eski politikaclarn siyasi haklarn kst
layc maddeleri referandum yoluyla kaldrmak suretiyle
aka gstermitir. Ne kadar hazindir ki, siyasi haklar
bu r e f a r a n d u m s o n u c u iade edilenlerden bazlar, deva
m olduklarn iddia ettikleri D e m o k r a t Partililerin siyasi
haklarn o n y e d i yl askda tutmulardr. A N A V A T A N ikti
dar, bu yaralarn bir nebze de olsa sarlabilmesi a m a
cyla kalknma ve d e m o k r a t i k l e m e y o l u n d a l k e m i z e
b y k hizmetleri olan rahmetli M e n d e r e s , Polatkan ve
Z o r l u ' n u n cenazelerine layk olduklar saygy gster
mitir.
A N A V A T A N PARTS b t n partiler tarafndan yllar
ca ortaya k o n a n ancak bir trl are b u l u n a m a y a n in
san haklar sorunlarna el atan ilk siyasi parti o l m u ; bir
y a n d a n z m g e c i k m i n e m l i konular insanlarm
zn lehine hallederken dier y a n d a n d a lkemizin d iti
barnn y k s e l m e s i n i salamtr.
* Uzun yllardan beri istendii halde, d a h a n c e Tr
kiye'nin artlar dolaysyla cesaret e d i l e m e y e n ve b
y k A t a t r k ' n bize a d a uygarlk seviyesi olarak he
def gsterdii A v r u p a T o p l u l u u ' n a t a m yelik iin ba
v u r m a o n u r u d a A N A V A T A N iktidarna aittir.

10

* 1980 n c e s i n i n koalisyon uyumazlklar nedeniyle

aylarca C u m h u r b a k a n s e e m e y e n , Trkiye'nin s o r u n
lar bir tarafa braklarak siyasi k a v g a alan haline getiril
dii iin zaafa urayan Trkiye B y k Millet Meclisi'ne
A N A P iktidar d n e m i n d e ilerlik kazandrlm, sekiz yl
d a 793 teklif ve tasar k a n u n l a m , 219 Meclis aratr
mas, 11 Meclis s o r u t u r m a s 69 genel g r m e 4634
soru n e r g e s i ilem g r m t r .
* Trkiye'nin Byk Millet Meclisi'nde bir nsan Hak
lar K o m i s y o n u ilk kez A N A V A T A N iktidar d n e m i n d e
kurulmutur.
* nsanlarn ana dillerini serbeste k o n u a b i l m e hr
riyeti A N A V A T A N d n e m i n d e salanmtr.
* A v r u p a nsan Haklar Divannn s o r u m l u yarg yetki
si ile A v r u p a nsan Haklar K o m i s y o n u ' n a kiisel b a v u
ru hakknn tannmasna n c l k e d e n A N A V A T A N ikti
dardr.
* Trkiye C u m h u r i y e t i , Birlemi Milletler ve A v r u p a
Konseyi tarafndan ayr ayr hazrlanm olan "kence,
Kt ve Aalayc Davranlarla M c a d e l e " s z l e m e
lerini A N A V A T A N iktidarnda imzalamtr. A v r u p a Konseyi'nin hazrlad s z l e m e y i imzalayan ilk k o n s e y l
kesi d e A N A V A T A N y n e t i m i n d e k i Trkiye'dir.
* Yllardr sz edilen fakat hi bir d n e m d e kaldrl
m a y a n Trk Ceza K a n u n u n u n 141, 142 ve 163. m a d d e
leri, A N A V A T A N iktidar d n e m i n d e y r r l k t e n kaldrl
m, b y l e c e insan haklarnda n e m l i e n g e l l e r d e n birisi
d a h a almtr.
* A N A V A T A N PARTS, d n y a d a k i hzl gelimeliri ve

11

deiimi n c e d e n g r m , e k o n o m i k sistemde k k l
reformlar y a p m ve d e v r i m niteliinde bir zihniyet d e i
iklii gerekletirmitir. B u r a d a v u r g u l a n m a s g e r e k e n
balca husus, A N A V A T A N PARTS'nin, piyasa e k o n o
misini, D o u B l o k u ' n d a ve genel olarak btn d n y a d a
grlen gelime temaylleri henz filizlenmeden tercih
etmi, b y k bir kararllkla uygulam olmasdr.
* C u m h u r i y e t d n e m i n i n kronik s o r u n u olarak de
v a m edegelen d e m e l e r d e n g e s i bir s o r u n o l m a k t a n
karlm, lkemiz d n y a n n en rahat k a m b i y o rejimlerin
den birine k a v u t u r u l m u , konvertibiliteye

geilmitir.

Trk Parasnn Kymetini K o r u m a K a n u n u ile ilgili mev

zuat kaldrlm, k a m b i y o rejimi modernletirilmitir.
* 1980 ylna gelinceye kadar karlalan dviz s o r u
n u n u n t e m e l i n d e g e m i t e u y g u l a n a n yanl politikala
rn o l d u u phesizdir. Trkiye da almada ileri bat
lkelerinin tatbik ettii piyasa e k o n o m i s i n i tercihte hayli
gecikmitir. Nitekim 1950-1980 arasnda d n y a d a ihra
cat 33 katna kt h a l d e , Trkiye'de ancak 11 katna
kabilmitir. 1970-1979 d n e m i n d e ise d n y a d a ihra
cat % 420 artm, T r k i y e ' d e ise a n c a k % 290 artabil
mitir. Yani Trkiye 1980 n c e s i n d e srekli olarak d n
ya gelime eilimlerinin gerisinde kalmtr. Buna m u k a
bil 1980-1988 d n e m i n d e d n y a d a ihracat % 40 artar
ken, Trkiye'nin ihracat % 300 artmtr. Dier taraftan
1976-1983 d n e m i n d e 8 ylda t o p l a m turizm gelirleri 2.4
milyar dolar iken, A N A P ' n iktidar o l d u u son 8 ylda
t o p l a m turizm geliri 15 milyar dolar olmutrur. 1983'de
420 milyon dolar olan t u r i z m geliri, 1990'da 3.2 milyar

12

dolara ykselmitir.
* 1983 ylnda t o p l a m dviz rezervleri s a d e c e 1.2 mil
yar dolar iken. Krfez Krizi'nin o l u m s u z etkilerine ra
m e n , b u g n on katna, 12 milyar dolara ykselmitir.
Bu yl ihracatmzn 14 milyar dolara y a k l a m a s b e k l e n
mektedir. hracatn tarma dayal yaps krlm, ihracat
ierisindeki sanayi rnlerinin pay 1979 ylnda % 35
iken. bu oran % 80'e erimitir.
* Yokluklar, kuyruklar ve k a r a b o r s a bitmitir. Kota ve
tahsis gibi a d a e k o n o m i l e r d e b u l u n m a s d n l
m e y e n , haksz kazanc devlet eliyle datan u y g u l a m a
lar s o n bulmutur.
* A N A V A T A N iktidar s e r m a y e piyasasn k u r m u , fa
izleri b y k l d e serbest brakm, Vergi sistemini
modernletirmitir. Yirmibe yldan beri s z edilen Kat
m a Deer Vergisi, A N A V A T A N iktidar d n e m i n d e u y g u
l a m a y a k o n u l m u t u r . n m z d e k i d n e m d e , vergi sis
t e m i n i n d a h a adil, vergi t o p l a m a n n d a h a etkili o l m a s
iin gerekli tedbirler alnmaya d e v a m edilecektir.
* A N A V A T A N iktidar d n e m i n d e g m r k

oranlar

b t n y l e g z d e n geirilmi, m a k u l seviyelere indiril

mi, Trkiye'yi da almaya tevik e d e c e k o r t a m tesis
edilmitir.
* 1933 ylndan beri karlamayan Serbest M u h a s e
beci, Mali Mavir, Yeminli Mali Mavirlik K a n u n u ' n u
karan ANAP'tr.
* E k o n o m i k kalknma yarnda geriye d m e m e n i n
asgari artnn altyaps t a m a m l a n m , h a b e r l e m e a
bitirilmi bir lke o l m a k t a n getiinin idraki iinde olan

13

A N A V A T A N ikmtidar, altyap yatrmlarna o k

byk

ncelik vermi, n e m l i projelerin finansman iin yeni

modeller gelitirmi, b t e d i ve d kaynaklar hare
kete geirmitir.
* Trkiye'nin gelmi g e m i en byk projesi olan
G A P ' a iktidarmz d n e m i n d e 34 trilyon TL. h a r c a m a ya
plarak, proje t a m a m e n

Trk

mhendis

ve

iisinin

e m e i y l e ve kendi f i n a n s m a n imkanlarmz ile b y k l

d e tamamlanmtr.
* Elektrik enerjisi retiminde b y k h a m l e yaplm
tr. Kurulu kapasite 1983 ylnda s a d e c e 7000 M W iken
1990 s o n u n d a 16.4 bin MVV'a ulamtr. G e m i t e p r o g
raml elektrik kesintileri uygulayarak sanayi tesislerini
altramayan ve k o m u lkelerden elektrik enerjisi it
hal etmek z o r u n d a kalan Trkiye, b u g n bol ve g v e n i
lir elektrik enerjisine k a v u m u , k o m u lkelere elektrik
enerjisi ihra eder d u r u m a gelmitir. B u n u n y a n n d a e
hirlerimiz karanlktan kurtarlarak l l hale getirilmi,
b t n kylerimize ve mezralara elektrik g t r l m t r .
Bu s e k t r d e d a h a n c e 60 ylda yaplann yaklak 1.5
katn 7 yla sdrmann m u t l u l u u n u d u y u y o r u z .
* 1983'de s a d e c e 38 k m . o t o y o l varken, bu yl s o n u n
d a o t o y o l u z u n l u u 744 k m . ' y e 1993 s o n u n d a ise 1500
k m ' y e ulaacaktr.
* H a b e r l e m e d e d e v r i m yaplmtr. Avrupa'nn bir
o k lkesinden d a h a ileri seviyeye gelinmitir. 1983'te
1,5 milyon olan o t o m a t i k hat says, 9 m i l y o n a ulam
tr. 1983 s o n u n d a 10 bin k y d e telefon o l m a s n a m u k a
bil b u g n b t n kyler telefona k a v u m u t u r .

14

* Belediyelerin yetkileri arttrlm, vergi gelirlerinden

aldklar nisbi pay 1980 ylna g o r e katna kmtr.
T o p l a n a n her yz liralk verginin 13 liras mahalli idarele
re nfuslar orannda otomatik olarak d e n m e k t e d i r .
* T o p l u Konut

Fonu'nun

uygulamaya

konulduu

A N A P d n e m i n d e 1 9 8 4 - 1991 yllar arasnda yap kul

lanm izni verilen t o p l a m konut y z l m 210 m i l y o n
metrekaredir. B u n a mukabil, 1964-1980 yllar arasnda
eitli iktidarlar z a m a n n d a ise bu miktar 166 milyon
metrekare o l m u t u r . Yani 8 yllk iktidarmzda yaplan
k o n u t alan b u g n k muhalefet partilerinin iktidar o l d u
u 17 yllk d n e m d e yaplandan % 26 fazladr. Toplu
K o n u t F o n u ' n d a n d e s t e k l e n e n 500 bin k o n u t t a m a m l a n
m o l u p , 300 bin konut da ina halindedir.
* T a r m d a n e m l i retim ve verim artlar kaydedil
mitir. Kaliteli ve y k s e k verimli t o h u m retiminde b
yk atlm yaplmtr. Irk slahnda gelimeler salan
mtr. Daha n c e 23 ylda yaplabilen a a l a n d r m a ,
A N A V A T A N iktidarndan sekiz yl gibi ksa bir srede
gerekletirilmitir. 1963-1980 arasnda muhalefet parti
lerinin iktidar o l d u u d n e m d e tarmn o r t a l a m a geli
m e hz % 2.5 olmutur. 1984-1990 A N A P d n e m i n d e
ise tarmn o r t a l a m a gelime hz, 1989 ylndaki n e m l i
kurakla r a m e n y z d e 3.6'dr. Bu d n e m d e DS tara
fndan 57 baraj ve 93 glet t a m a m l a n m t r . Halen 57
baraj ve 114 glet inaat da d e v a m etmektedir. Son-ye
di ylda 800 bin hektar alan s u l a m a y a almtr. GAP
b t n hzyla d e v a m etmektedir. Atatrk Baraj ve Urfa
Tneli m u h t e m e l e n 1992'de hizmete hazr hale gelecek

15

ve suya hasret Harran Ovas s u l a n m a y a balanacaktr.

* 1983 s o n u itibariyle kylerimizde 60 bin k m . tesviyeli yol, 124 bin k m . stabilize yol, 11 bin k m . asfalt yol
v a r k e n ; 19841990 d n e m i n d e 70 bin k m . tesviyeli y o l ,
74 bin k m . stabilize y o l , 22 bin k m . asfalt yol yaplmtr.
1983 s o n u n a kadar 38 bin niteye, 1984-1990 d n e m i n
de isa 40 bin niteye salkl ve yeterli su g t r l m
tr.
* Daha n c e tfek ve m e r m i gibi imalatn dnda sa
v u n m a iin gerekli m o d e r n silah ve tehizat reteme
yen Trkiye, A N A P d n e m i n d e deeri 6 milyar dolar
bulan yeni s a v u n m a

sistemlerini

modern

tesislerde

imal etmeye balamtr. Kendi tesislerimizde F-16 sa

va uaklar, nakliye ve eitim uaklar retilmektedir
ve Trkiye, m o d e r n sava uaklarn ihra etme g c n e
erimitir. Yaknda pilotsuz uak retimine de balana
caktr. Yine yeni kurulan m o d e r n fabrikalarda zrhl sa
va aralar, roket m o t o r u ve yakt retimi balamtr.
Yakn gelecekte 4 milyar dolar retim deeri olan F-16
sava uaklarnn harp sistemleri, radarlar ile helikopter
ler retilmeye balanacaktr. Bylece t o p l a m 10 milyor
dolarlk bir porje paketi u y g u l a m a y a k o n u l m u o l m a k t a
dr. Silahl Kuvvetlerimiz b a k a lkelerin kullanp att
eski sistemler yerine l k e m i z d e retilen m o d e r n silah
larla donatlmaktadr.
* Lks ithalat saylan mallarn yllk ithalattaki pay %
4 ' n altndadr. Daha n c e n e m l i bir ksm eitli ekil
lerde kaak olarak getirilen b u mallardan s o n be ylda
devletin ald g m r k ve f o n iki trilyon liradan fazladr.

16

B y l e c e kaakln ve gayri m e r u kazanlarn n e m l i

bir kayna k u r u t u l m u ve bata Toplu K o n u t

Sosyal

Y a r d m l a m a ve D a y a n m a Fonu o l m a k zere eitli

alanlara i m k a n salanmtr.
* A N A P d n e m i n d e btn C u m h u r i y e t D n e m i ' n d e
T r k i y e ' y e gelen y a b a n c s e r m a y e n i n 12 kat. 3.2 milyar
dolar tutarnda y a b a n c s e r m a y e girii salanmtr.
* 1983 ylnda televizyon tek kanall ve siyah-beyaz
iken, t a m a m y l a renkli televizyon yaynna iktidarmz d
n e m i n d e geilmitir ve b u g n 6 k a n a l d a n TV yayn ya
plmaktadr.

TRT'nin

haftalk

televizyon

yayn

sresi

1983 ylnda s a d e c e 37 saat iken, 1990'da 350 saate

ykselmitir.
* ANAP dneminde, Cumhuriyet'in

kuruluundan

1980 yl s o n u n a kadar retilen t o p l a m i m e n t o miktar

na eit i m e n t o retilmitir.
* ANAP dneminde. Cumhuriyet'in

Kuruluundan

1980 yl s o n u n a kadar retilen t o p l a m sv eliin iki ka

tndan fazla retim yaplmtr.
* ANAP dneminde, Cumhuriyet'in

kuruluundan

1980 yl s o n u n a kadar retilen linyitin bir b u u k katn

d a n fazla retim yaplmtr.
* A N A P d n e m i n d e retilen 6.4 m i l y o n t o n kat.
1923-1983 yllar arasnda retilen kat kadardr.
* A N A P d n e m i n d e retilen b u z d o l a b ve amar
m a k i n a s C u m h u r i y e t ' i n ilk 60 ylnda retilen miktar ka
dardr.
* A N A P d n e m i n d e 1968-1980 arasnda retilen oto-

17

m o b i l saysnn iki kat ve d a h a kaliteli retim yaplm

tr.
B u g n , 1980 ncesi ile kyas e d i l e m e y e c e k kadar iyi
bir ortam ierisindeyiz. ktidar o l d u u m u z sekiz ylda,
Trkiye'de b y k bir yapsal d e i i m gerekleti. Reka
bete dayal serbest pazar e k o n o m i s i n i n temel unsurlar
oturtuldu, insan hak ve hrriyetlerinde iyiletirmeler ya
pld. H e p s i n d e n n e m l i s i , Trkiye'nin kendi meseleleri
ne ve d n y a y a bak tarznda k k l bir zihniyet deii
mi m e y d a n a geldi.
E k o n o m i k sistemin iyiletirilmesinde ve altyap yat
rmlarnda, C u m h u r i y e t tarihinin en b y k hamleleri ya
pld, Trkiye'yi b u l u n d u u yerden sratle, o k

daha

yksek bir gelimilik d z e y i n e g t r e c e k o r t a m ve

artlar hazrland. Btn b u g e l i m e l e r d e , A N A V A T A N
PARTS'nin damgasnn olmas onur vericidir. p h e
siz ki herey t a m a m l a n m deildir.
Daha y a p a c a k o k iimiz, halledecek ok mesele
miz var.

18

YEN DNEM VE HEDEFLERMZ

B u g n n Trkiye'si 1980 n c e s i n d e n o k farkldr.
D n y a d a k i gelimelerin zellikle D o u B l o k u n d a k i dei
imlerin e k o n o m i k ve siyasi dengelerin y e n i d e n kurula
ca bir dnyann o l u u m u n u hazrlayaca m u h a k k a k
tr. Bu itibarla Trkiye kritik bir karar noktasndadr. Tek
rar 1980 n c e s i n i n siyasi ve e k o n o m i k

bunalmlarna

d m e m e k iin 1990'l yllarda s i s t e m ve politika tercih

lerinde hata yaplmamasn t e m e n n i ediyoruz. B u g n n
skntlar ve sorunlar ile 2000'li yllarn g l Trkiye he
defi arasndaki d e n g e y i u y u m l u bir ekilde k u r m a y a , is
tikrarl, kararl, cesur politikalar s r d r m e y e m e c b u r u z .
A N A V A T A N PARTS i m d i y e kadar yaptklaryla sa
hip o l d u u tecrbeli ve d i n a m i k k a d r o s u y l a Trkiye'yi
iki binli yllarda dnyann sayl lkelerinden biri haline
getireceine inanmaktadr. Trkiye olarak 1990'h yllar
d a yakaladmz frsat yeni bir anlayla d e v a m ettirme
ye azimli ve kararlyz.
n m z d e k i d n e m d e balca hedeflerimiz.
* N C E NSAN
* SSTEM
* D E M O K R A S VE NSAN HAKLARI
* KALKINMA VE REFAH
* H U Z U R VE STKRAR
olacaktr.

19

NCE NSAN
Her ey insan iindir. Kalknma i n s a n o l u n u n iidir,
bize g r e iyi insan insanlara faydal olandr. G e l i m e n i n
ve ileri bir t o p l u m haline g e l m e n i n temel unsuru da in
sandr. Yetimi insan ve i n s a n g c kalitesi d n y a n n
en zengin tabii kaynaklarndan d a h a nemlidir. Bu ne
denle, A N A P yeni d n e m d e icraatn insanmzda yo
unlatracak, insanmzn iyi yetimesine ve insana y
nelik hizmetlere ncelik tanyacaktr:
* Eitim, i n s a n g c kalitesini y k s e l t m e k t e hereyd e n n c e gelir. ocuklarmz a n a o k u l u n d a n balaya
rak meslek hayatna atlncaya kadar bilim, teknoloji ve
kltre ilaveten gzel ahlak ve manevi deerlerle d o n a t
m a k , insan ve hayat sevgisiyle b e z e m e k , insiyatif sahi
bi y a p m a k ve onlara t e e b b s ruhu alamak amacmz
dr. Esas olan herkesi bir m e s l e k sahibi yapmaktr. kti
darmz d n e m i n d e mesleki eitime, raklk eitimine
ve beceri kurslarna arlk verilmi, eitime ayrlan kay
naklar zellikle son iki ylda b y k lde artrlmtr.
Eitime ayrlan kaynaklar her seviyede d a h a d a artrla
cak, TV; v i d e o , bilgisayar gibi m o d e r n ara ve imkanlar
dan

faydalanlmasna

ncelik

verilecektir.

Mfredat

programlarnn gelien bilim ve teknolojiye u y g u n ola

rak gncelletirilmesi esas olacaktr. Eitimde y a b a n c
dil programlar slah edilerek rencilerin bir y a b a n c di
li iyi bir ekilde r e n m e s i salanacaktr.
* Salk hizmetlerine d a h a fazla kaynak ayrlacak,

20

salk sigortasnn yaygnlatrlmas

desteklenecektir.

K o r u y u c u hekimlik, o c u k bakm, a k a m p a n y a s ve
genel salk eitimine b y k n e m verilecektir.
* leri lkelerdeki u y g u l a m a l a r a paralel olarak 1991
ylnda evre Bakanl kurulmutur. D o a l gzelliklerin
ve y a b a n hayatnn k o r u n m a s , y u r d u m u z u n d a h a yeil
hale getirilmesi, t o p r a k , s u , hava kirliliinin n l e n m e s i
b a k m n d a n alnan tedbirler geniletilecek ve titizlikle uy
gulanacaktr.
* Her ailenin k o n u t sahibi olmas iin uyguladmz
politikalara d e v a m edilecektir.

21

SSTEM
T o p y e k n kalknmann s a l a n m a s , refah seviyesi
nin y k s e l m e s i , Trkiye'nin g l , itibarl ve ileri bir ulkc
haline gelerek dnyann sayl devletleri arasna girebil
mesi iin d e m o k r a s i , devlet idaresi, adalet d z e n i , eko
n o m i k ve sosyal sistemin kendi iinde tutarl ve birbiriy
le ahenkli y r t l m e s i gerekmektedir:
* D e m o k r a t i k d z e n insan hak ve hrriyetlerinin en
iyi ekilde k o r u n d u u ve gelitirildii rejimdir. fade, din
ve vicdan hrriyeti ve t e e b b s hrriyeti insan temel
haklarnn b a n d a gelir.
* Devlet idaresinde y a s a m a , y r t m e ve yarg o r g a n
lar arasndaki kuvvetler ayrm ilkesinin t a m anlamyla
gerekletirilmesi hedefimizdir.
* Adalat m l k n temelidir. Adalet d z e n i , hakszla
urayanlar iin kolay eriilebilen ve kararlarn adil ve ge
ciktirilmeden alnd bir yapya kavuturulmaldr.

Bu

a m a l a gerekli h u k u k i dzenlemeler yaplacak ve ihti

ya d u y u l a n imkanlar salanacaktr.
* V a t a n d a a verilen hizmetlerin d a h a etkin ve verimli
bir ekilde yaplabilmesi iin, merkezi idare yetki ve so
rumluluklarnn n e m l i l d e mahalli idarelere devredil
mesi ve b r o k r a t i k ilemlerin d a h a d a azaltlmas zorun
ludur.
* Piyasa e k o n o m i s i , insan becerisini en iyi ekilde or
taya karan, hakszlklar asgariye indiren, bu y z d e n
de insann refah ve m u t l u l u u n u a z a m i y e karan bir

22

sistemdir. Piyasa e k o n o m i s i n i yerletirmek iin ANAVA

TAN iktidar sekiz yllk sre b o y u n c a n e m l i reformlar
yapmtr. n m z d e k i d n e m d e sistemin eksiklikleri
tamamlanacaktr
* Devlet idaresinde ve e k o n o m i k s i s t e m d e istikrar
s a l a m a n n temel art sk sk d e i m e y e n
ynetimdir.

23

kararlarla

DEMOKRAS VE NSAN HAKLARI

A N A V A T A N PARTS d e m o k r a s i ve insan haklarnn
hereyin temeli o l d u u n a inanr. Partimiz askeri bir y
n e t i m d e n s o n r a iktidara g e l m e s i n e r a m e n , d e m o k r a s i
nin b t n k u r u m ve kurallaryla y e n i d e n tesis edilebil
mesi iin b y k a b a gstermitir. Bu a m a l a , insan
haklarn kstlayan yasaklar kaldrlm, insan haklarn
k o r u y a n milletleraras kurululara b a v u r m a hakk tann
mtr.
* n m z d e k i d n e m d e A n a y a s a ' n n esas itibaryla
d e m o k r a s i , insan haklar, devlet rejimi gibi s a d e c e te
m e l h k m l e r i ihtiva e d e c e k ekilde sadeletirilmesi ve
zl hale getirilmesi hedefimizdir.
* D e m o k r a s i d e katlmn gelitirilmesi yannda hak
szlk ve yolsuzluklarn d a n l e n m e s i iin vatandan bil
gilendirilmesi ve aklk esas olacaktr.
* Devlet halkn efendisi deil hizmetkardr. Vatand a - m e m u r ilikilerinde karlkl sevgi ve saygnn esas
olmas amacmzdr. Devlet-vatanda ilikilerinde mey
d a n a gelebilecek aksaklklarn d a h a sratle z m e ka
vuturulabilmesi

iin

kamu

kurulularnda

vatanda

haklar birimleri kurulacaktr.

* S o r g u l a m a d a sank refakatinde avukat b u l u n d u r u l
mas salanacaktr.

24

KALKINMA VE REFAH
A N A V A T A N PARTS rekabete dayal serbest pazar
e k o n o m i s i n e inanan bir partidir. Piyasa e k o n o m i s i lke
mizin i m k a n ve kaynaklarnn rasyonel ve verimli bir e
kilde kullanlmasnn tabii ortamn oluturur, insanlarn
kabiliyetlerini ve t e e b b s glerini d a h a iyi bir ekilde
ortaya koymalarn ve s o n u olarak e k o n o m i k ve sos
yal kalknmann d a h a sratli yaplmasn salar.
* 1996 s o n u n d a enflasyonu % 10'un altna indirmek
hedefimizdir.
* Orta direin g l e n d i r i l m e s i , milli gelirin d a h a adil
dalmn s a l a m a k temel politikamzdr.
* n m z d e k i d n e m d e G S M H art hznn ylda %
7 veya d a h a y u k a r d a gerekletirilmesi m m k n grl
mektedir. 1996 ylnda ihracatn 30 milyar d o l a r a , turizm
gelirlerinin 10 milyar dolara, yabanc s e r m a y e giriinin 4
milyar dolara y k s e l m e s i b e k l e n m e k t e d i r .

Trkiye'nin

d ticaretinin d n y a ticareti ierisindeki nisbeti artacak

tr.
* Devletin sanayi ve ticarete g i r m e m e s i , altyap yat
rmlarna y n e l m e s i esas alnacaktr. A n c a k kalknma
d a ncelikli yrelerdeki sanayi yatrmlarnda k a m u des
tei d e v a m edecektir.
* zelletirme k o n u s u n d a b t n hazrlk yaplmtr.
n m z d e k i d n e m i n en ciddi hedeflerinin

banda

zelletirmenin yaplmas gelmektedir. zelletirme h

zna paralel olarak k a m u s e k t r n n e k o n o m i d e k i yeri

25

giderek azalacak, k a m u iktisad teebbslerinin k a m u

harcamalar zerindeki basks hafifleyecek ve enflasyo
na o l u m s u z etki y a p a n n e m l i faktrlerden biri tedricen
ortadan kalkacaktr. Dier taraftan bata altyap yatrm
lar o l m a k zere k a m u harcamalar iin yeni kaynaklar
elde edilecek, k a m u b o r l a n m a gerei b y k l d e
azalacaktr.
* ANAVATAN

iktidar sresince vergi

sisteminde

n e m l i reformlar yaplmtr. n m z d e k i d n e m d e ver

gi sisteminin d a h a adil, vergi toplanmasnn d a h a etkili
hale getirilmesi iin gerekli tedbirler alnacaktr.
* Altyap yatrmlarna n e m verilecektir. 1996 ylnda
elektrik enerjisinde kurulu g c n 25 bin M W ' a , fert ba
na elektrik t k e t i m i n i n 1500 k w h ' a kmas b e k l e n m e k
tedir. n m z d e k i d n e m i n ilk iki ylnda 1500 k m . oto
yolu inaat t a m a m l a n a r a k hizmete girecek, 2000 ylna
d o r u t o p l a m o t o y o l ann 3000 km.'ye ulamas hede
fimizdir.
* n m z d e k i d n e m d e bir m i l y o n d a n fazla k o n u t
yaplacak, b u n u n yars T o p l u Konut F o n u ' n d a n destek
lenecektir.
* n m z d e k i d n e m s o n u n d a kii bana milli geli
rin 3500 d o l a r a y k s e l m e s i , isizliin m a k u l seviyeye in
dirilmesi m m k n olabilecektir. Sosyal adaletin, frsat
ve i m k a n eitliininin s a l a n m a s n a ynelik tedbirler da
ha etkin hale getirilecektir.

26

HUZUR VE STKRAR
Siyasi ve e k o n o m i k istikrar t o p l u m d a h u z u r u n ilk ar
tdr. Siyasi ve e k o n o m i k istikrar etkileyen e n n e m l i
faktr ise t o p l u m s a l uzlamadr. ktidaryla muhalefetiy
le b t n siyasi partiler, anayasal kurulular, ii ve ive
ren sendikalar, basn ve ilgili dier kurulular b u b a k m
d a n byk s o r u m l u l u k tamaktadr. Bu s o r u m l u l u u n
asgari m t e r e k i , lke menfaatlerinin herkesin

kendi

m e n f a a t i n d e n n d e tutulmasdr.
G e m i t e yaadmz tecrbeler dikkate alndn
d a , l k e m i z d e birlik ve beraberliin k o r u n m a s ve huzur
ortamnn d e v a m ettirilmesi asndan siyasi partilerin ta
d grev ve s o r u m l u l u k d a h a da fazladr. A n c a k z
lerek g r y o r u z ki, 1980 ncesi alkanlklarn y e n i d e n
ortaya k m a s n d a n ve siyasi m c a d e l e n i n tekrar kav
g a y a d n t r l m e s i n d e n fayda umanlar vardr. Asln
d a b u n u n k i m s e y e f a y d a v e r m e y e c e i n i , aksine l k e m i
ze zarar vereceini zellikle belirtmek

istiyoruz.

Biz

A N A V A T A N PARTS olarak her z a m a n siyasi m c a d e

lede lke menfaatlerini, herkese kar sevgi ve saygy il
ke e d i n m e y e , ikna, u z l a m a ve h o g r y d e m o k r a t i k
hayatmzn ve t o p l u m s a l anlamann temeli haline getir
m e y e a b a g s t e r d i k . Bu anlaymz inanla ve kararl
lkla s r d r e c e i z .
Huzur ve istikrarn k o r u n m a s iin:
* Blgeler aras gelimilik farklarnn asgariye indiril
mesi amacyla, bata D o u ve G n e y d o u o l m a k ze-

27

re k a l k n m a d a ncelikli yrelerin gelitirilmesi iin ba

lattmz yatrm ve hizmetlere d e v a m edilecektir.
* sizliin azaltlmas ile ilgili politika ve tedbirlere n
celik verilecektir.
* Anari, terr ve blclk ile etkili ekilde m c a d e
leye d e v a m edilecektir.

28

KTSAD POLTKA
ANAVATAN
inanr.

PARTS serbest piyasa

ekonomisine

Rekabete dayal serbest piyasa e k o n o m i s i h e m kt

kaynaklarn t o p l u m u n istekleri d o r u l t u s u n d a en verim
li bir ekilde tahsisini, h e m de gelir dalmnn d a h a
adil bir b i i m d e gelimesini salar. nsan sal, evre
kirlenmesi, lke gvenlii gibi t o p l u m yararn ilgilendi
ren k o n u l a r d a serbest piyasa e k o n o m i s i n e snrlayc
d z e n l e m e l e r g e t i r m e k gerekebilir.
Serbest rekabetin salkl olabilmesi iin her alanda
ve her d z e y d e frsat ve imkan eitlii salanmaldr.
Bu n e d e n l e aklk ve fertlerin bilgilendirilmesi hususlar
na zel n e m verilmelidir. Serbest piyasann iyi alma
sn s a l a m a k amacyla tekelleme ve kartelleme ko
nularnda d z e n l e m e l e r yaplacak, tketiciyi istismara
kar k o r u y a c a k tedbirler alnacaktr.
Devlet hizmetlerinin d a h a iyi ve verimli yaplabilmesi
iin merkezi idarede y o u n l a a n yetki ve s o r u m l u l u k l a
rn yerel y n e t i m l e r e aktarlmas esastr.
E k o n o m i k kararlarda genel ve m a k r o d z e y d e kaln
mas, detaylara inilmesi gerekir.
A N A P ' n e k o n o m i anlayna g r e devlet esas olarak
sanayi ve ticarete girmez, serbest piyasa sistemini ve
rekabetin d z g n almasnda nazm rol oynar. Bu ba
k m d a n KT'lerin zelletirilmesi hzlandrlacak, devlet
yatrmlarnn sanayi ve ticaret sektrlerinden altyap sa
halarna kaydrlmasna d e v a m edilecektir.

29

ENFLASYON V E FYAT STKRARI

1983'den itibaren uyguladmz strateji Trkiye'nin
2000'li yllarda gelimi lkeler arasna girmesini sala
maktr. B u n u y a p a b i l m e k iin k a l k n m a m z a en b y k
engel olan da kapal ve devlet k o n t r o l n d e k i e k o n o
mik sistem yerine da ak, m o d e r n ve d i n a m i k piyasa
e k o n o m i s i n i n kurulmas gerekliydi. Bu b y k

lde

gerekletirilmitir.
Asl rekabetin dier lkelerle o l d u u n u bilerek, sana
yimizin ve hizmet sektrlerinin bu yarta baarl olabil
mesi amacyla yol, s u , elektrik telefon ve liman gibi alt
yapnn yalnz yeterli d e i l , ayn z a m a n d a m o d e r n ve
y k s e k vasfta olmas iin b y k harcamalar yaptk. Alt
yap

harcamalarnn

ykseklii

enflasyonu

arttran

n e m l i s e b e p l e r d e n biri o l m u t u r .
D o u B l o k u ' n u n bile serbest piyasa dzenine ge
m e araylar ierisinde b u l u n d u u 1990'l yllar, d n y a
d a rekabetin d a h a d a hzlanaca ve iddet kazanaca
bir d n e m olacaktr. Bu d n e m d e yeni pazarlar ala
cak, piyasa e k o n o m i s i n i iyi u y g u l a y a n lkelere yeni fr
satlar kacaktr. Sekiz yllk iktidar d n e m i m i z d e u y g u
ladmz strateji ve yaptmz yatrmlarla Trkiye'miz
1990'l yllara gl bir ekilte tehiz edilmi olarak gir
mektedir.
n m z d e k i d n e m d e stratejimizin ikinci safhasnn
u y g u l a n m a s n a geilecektir. Bu s a f h a d a d a h a adil bir
g e l i m e y i , kalc ve hzl bir b y m e y i salayacak, istik-

30

rarl bir e k o n o m i k dzenin btn kurumlaryla yerletiril

mesine alacaz:
* Enflasyon tedricen % 10'un altna indirilecek ve fi
yat istikrar salanacaktr.
* Serbest piyasa dzenine ters d e n , k a m u finans
manna y k olan ve e n f l a s y o n d a n e m l i pay b u l u n a n ,
k a m u iktisadi teebbslerinin vakit g e i r i l m e d e n zel
letirilmesi gerekletirilecektir.
* Vergilerin d a h a adil olmas ve etkili bir ekilde t o p
lanabilmesi iin ek tedbirler alnacaktr.
* Gelir idaresi y e n i d e n organize edilerek etkin bir a
lma d z e n i salanacaktr.
* K a m u harcamalarna disiplin g e t i r m e k iin bte
u y g u l a m a l a r n d a yeni dzenlemeler yaplacak, kurulu
gayelerini t a m a m l a m b u l u n a n fonlarn b t e b n y e s i
ne alnmas salanacaktr.
* Mali disiplin ile birlikte d n e m i m i z d e balatlan pa
rasal p r o g r a m l a r fiyat istikrarnn s a l a n m a s n d a n e m
li bir ara olarak kullanlacaktr.
* Fiyat istikrarnn s a l a n m a s n d a n e m l i bir faktr
olan mal arznda esneklik salayabilmek iin, yatrm
ve retim d e s t e k l e n e c e k ve pazarlarmz ll bir ekil
de ithalata ak tutulacak, ancak sanayicimiz haksz re
kabete kar korunacaktr.
Bu u y g u l a m a l a r ile 1996 ylnn sonlarna d o r u enf
lasyon % 10'un altna inecek, Trkiye'miz ufku ak, ikti
sadi s i s t e m ve kurallar t a m anlamyla yerlemi, yat
rmc iin fevkalade gvenilir bir lke olacaktr. Byle bir

31

o r t a m d a kendi m t e e b b i s l e r i m i / yannda, y a b a n c ser

m a y e de l k e m i z d e

byk

yatrmlara

girebilecektir.

2000'li yllara yaklarken Trkiye'de k a l k n m a hz %

10/u g e e b i l e c e k ve lkemiz dnyann sayl lkeleri ara
sna girecektir.

32

KT'LERN ZELLETRLMES
T e e b b s g c ve s e r m a y e birikiminin o k az o l d u
u C u m h u r i y e t ' i n ilk d n e m l e r i n d e devlet tarafndan ku
rulan sanayi ve hizmet tesisleri, yani KT'ler ileride zelletirilerek halka d e v r e d i l m e k d n c e s i y l e faaliyete ge
irilmilerdir. Ne yazk ki d a h a sonraki d n e m l e r d e kar
m a e k o n o m i s i s t e m i n d e KT'ler zelletirilmemi, aksi
ne yenileri kurulmutur.
Serbest piyasa e k o n o m i s i n e geildii A N A P d n e
m i n d e KT'lerin faaliyetlerinin bu sisteminin esasna ay
kr o l d u u batan g r l m ve zelletirme p r o g r a m l a
r hazrlanmtr. A n c a k u y g u l a m a d a hzl davranlamam, muhalefet partilerinin de p r o g r a m e n g e l l e m e ey
lemleri s o n u c u zelletirmede b y k hamleler yapla
mamtr.
* K a m u f i n a n s m a n aklarn arttran, d k verimle
alan, yksek maliyetle retim y a p a n ve bu nedenle
e n f l a s y o n u n n e m l i n e d e n l e r i n d e n biri olan iletmeci
KT'lerin k a m u bankalaryla birlikte b u d n e m d e sr'atle zelletirilmesi salanacaktr. Bu a m a l a zelletir
m e d e erken netice alacak m e t o d ve stratejiler ncelikle
uygulanacaktr. l k e m i z d e s e r m a y e n i n kstl o l u u ne
deniyle zelletirme yabanc s e r m a y e y e de ak olacak
tr.
* ehirleme ve dier sebeplerle y k s e k deer kaza
nan k a m u mlklerinin satlarak deerlendirilmesine ba
lanacaktr.

33

KAMU FNANSMANI
1984-1991 yllar arasnda A N A P iktidarlarnn lkemi
zin gelimilik dzeyini ileri lkeler seviyesine getirmek
iin yapt b y k yatrm seferberlii tabiatyla bteleri
mizi zorlam, enflasyonist basklar artrmtr. n m z
deki d n e m d e e n f l a s y o n u n % 10'un altna indirilerek
kalknmann s r d r l m e s i b u b a k m d a n k a m u finans
mannn d e n g e l i bir baza oturtulmas hedeflenmitir. Bu
amala:
* Vergilerin d a h a adil ve etkin bir ekilde t o p l a n m a s
n s a l a m a k zere almalar hzlandrlacak ve gerekli
ek tedbirler alnacaktr. zellikle i s t i h d a m

zerindeki

vergi y k hafifletilecektir.
* H a r c a m a l a r d a disiplini t e m i n m a k s a d y l a bte uy
g u l a m a m e v z u a t n d a , takip ve kontrol sistemlerinde s
lahat yaplacaktr.
* Kurulu gayelerini t a m a m l a y a n fonlar bte kapsa
mna alnacak veya kaldrlacka, b t e d yeni fonlarn
ihdas ise disiplin altna alnacaktr.
* K a m u n u n orta ve uzun vadeli b o r l a n m a imkanlar
nn d b o r l a n m a ile snrl k a l m a m a s iin mali piyasa
larn derinletirilmesi, orta ve uzun vadeli i f i n a n s m a n
salayacak m e k a n i z m a l a r n kurulmas desteklenecek
tir.
* K a m u f i n a n s m a n aklar d r l p hazinenin i pi
y a s a d a n d a h a az b o r l a n m a s salanarak, zel sekt
rn f i n a n s m a n imkanlar arttrlacaktr.

34

MAL PYASALAR
Kalknmay hzlandracak, tasarruflar artracak, ve
rimli yatrm ve retim sahalarna kanalize e d e c e k en
n e m l i m e s s e s e iyi ileyen mali piyasalardr. A N A P
d n e m i n d e bu piyasalar canlanm ve derinlik k a z a n
mtr. 1980 n c e s i n d e m e v c u t o l m a y a n s e r m a y e piya
sas A N A P d n e m i n d e srama y a p m , sanayi ve tica
rete k a y n a k s a l a y a n , vatandan tasarruflarn deer
lendiren yeni bir alternatif olmutur.
* S e r m a y e piyasasnn faaliyetini d z e n l e y e n k a n u n
tasars T.B.M.M. k o m i s y o n l a r n d a g r l m , a n c a k
erken s e i m karar dolaysyla bu tasarnn k a n u n l a m a
s m m k n olmamtrr. S e r m a y e piyasasna e k i d
zen verecek bu k a n u n tasars y e n i d e n ele alnacaktr.
* n m z d e k i d n e m d e bankaclk ve sigortaclkta
k a y d e d i l e n n e m l i gelimelerin hzn k e s m e m e k ve b u
sektr en m o d e r n seviyeye getirmek iin bankaclk
ve sigortaclk kanunlarnda deiiklik yaplacaktr. Mali
sektrlerin g e n i l e m e s i ve rekabetin artmas iin tedbir
ler alnacak, kurumlar ve aralar eitlendirilecektir.
* Kredi maliyetlerinin d m e s i iin b a n k a m u a m e l e
vergileri kaldrlacak, m e v d u a t m u n z a m karlklar ve
disponibilite oranlarnn belirli snrlar altnda kalmas
salanacaktr.
* E k o n o m i y e orta ve uzun vadeli k a y n a k salayabil
mek iin dzenlemeler yaplacak, yeni e n s t r m a n l a r n
kullanlmasna i m k a n s a l a n a c a k , snrl l d e d kre-

35

di ve Merkez Bankas kaynaklar bu hususta destek ola

rak kullanlacaktr.
* Mali piyasalarda rekabeti artrmak iin yeni mes
seseler ve enstrmanlar tevik edilecek, halen ilem ya
pan yatrm bankalar ve arac kurulu gibi messesele
rin de d a h a etkin almas iin d z e n l e m e l e r yaplacak
tr.
* Emtia borsalar modernletirilerek g e l e c e e d n k
satlarn yaplmas iin d z e n l e m e l e r yaplacak, byle
ce borsalarn mali piyasalarn derinlik k a z a n m a s n a kat
kda b u l u n m a s salanacaktr.

36

HRACAT
Trkiye'miz g e m i t e e k o n o m i k krize girdii yllarda
hep dviz yetersizlii nedeniyle borlarn d e y e m e m e
d u r u m u n a d m t r . 1980 ylnda bu hadiseyi o k b
yk boyutlarda, neredeyse iflasn eiine gelerek yaa
m, yaygn tabiriyle 70 sente m u h a o l m u t u k .

Bu

p r o b l e m i n ana s e b e b i ihracatmzn yetersiz kalmas ve

ithalatmzn ar b y m e s i y d i .
A N A P iktidarlar bu kronik s o r u n u z m e k iin ihra
catn gelitirilmesine b y k n e m vermitir, d a h a n c e
o u n l u k l a tarm mallarna dayal ihracatmzn, b u g n
% 80'e yakn bir ksmn sanayi mallar oluturmaktadr.
A N A P d n e m i n d e ihracat o kadar artmtr ki, b u g n
1968 ylnn t m ihracatn iki haftada yapar hale geldik.
Bu gelime s o n u c u 1988 d e m e l e r d e n g e m i z 1.6 mil
yar dolar cari ilemler fazlas vermitir.
Daha sonraki yllarda dviz kurlarnn d k kalmas
ve g m r k l e r i n indirilmesi s o n u c u d e m e l e r d e n g e s i n
de cari fazla 1989'da azalm ve Krfez krizinin de etki
siyle 1990'da ak vermeye balamtr. 1991'de cari
d e n g e n i n tekrar m s b e t e d n e c e i i m d i d e n belil ol
mutur. D n e m i m i z d e ihracat finanse e t m e k iin Eximbank k u r u l m u , kurlarn serbest braklmasndan n c e
de ihracatmzn rekabet g c n arttrmak

amacyla

tedrici kur ayarlamalar yaplmtr. S b v a n s i y o n eklin

deki vergi iade sistemi nisbetler azaltlarak t a m a m e n or
t a d a n kaldrlm, b y l e c e ihracatn e k o n o m i n i n tabii im-

37

kanlar ierisinde gelimesi safhasna gelinmitir.

* 2000'li yllarda gelimi lkeler arasnda yer alabil
m e m i z iin hzl kalknmamz g e r e k m e k t e d i r . Srekli ve
hzl k a l k n m a ancak ihracata dayal b y m e modelle
rinde gerekleebilir. Bu b a k m d a n n m z d e k i

n e m d e ihracatmzn rekabet g c n artrmak iin ras

y o n e l tedbirlerin alnmasna d e v a m edilecektir.
* n m z d e k i d n e m d e ihracatya verilecek n e m
li d e s t e k l e r d e n birisi ihracat kredisi sahasnda olacak
ve E x i m b a n k imkanlar geniletilecektir. Ayrca dier l
kelere alan ve halen 2.5 milyar dolar bulan ikili ihra
cat kredileri u y g u l a m a s n a d e v a m edilecektir.
* hracat teviklerinde d a h a ziyade retim safhas
maliyetlerini d r e c e k m e k a n i z m a l a r a ncelik verile
cek, borakratik engeller kaldrlacaktr. Yatrm mallar ih
racatmz d e s t e k l e m e k amacyla E x i m b a n k ' d a orta va
deli bir ihracat kredi sistemi kurulacaktr.
1996 ylnda ihracatmzn 30 milyar dolar bulmasn
hedeflemekteyiz.

38

SANAYLEME
S a n a y i l e m e anlaymz, devletin sanayi t e e b b s l e
rine g i r m e m e s i , b u n u millete brakmas esasna daya
nr.
S a n a y i l e m e politikamzn hedefi m o d e r n ve geli
mi lkelerin sanayileme dzeyine u l a m a k ve d n y a
ile e n t e g r a s y o n u gerekletirmektir.
hracata d n k , d n y a sanayi ve ticaretine entegre
olabilecek bir sanayilemenin gerekletirilkmesi ama
cyla 1984-1991 d n e m i n d e m o d e r n bir k a m b i y o rejimi
k u r u l m u , g e r e k i kur politikas izlenerek konvertibiliteye g e i l m i , g m r k hadleri indirilmi, ithal y a s a k l a m a
lar kaldrlm, altyap eksiklikleri b y k l d e gideril
mi, bankaclk sistemi ve s e r m a y e piyasalar gelitiril
mi ve zel sektr yatrmlar tevik edilmitir.
Bu sayede sanayimiz uluslararas piyasalarda reka
bet e d e b i l e n k k l bir yapsal d e i i m srecine girmi,
sanayi mallarmzn ihracatmzdaki pay 1980 n c e s i n
de % 35 iken d n e m i m i z d e % 80'lere kmtr. leri l
keler dahil, dnyann her tarafndan rekabet edebilen
sanayimiz, Krfez Kirizinin getirdii ciddi pazar daralma
larna r a m e n eitli pazarlara nfuz e t m e kabiliyetine
erimitir.
S a n a y i d e k i gelimenin hzlandrlarak

srdrlebil

m e s i iin rekabetin tevik e d i l m e s i , t e k e l l e m e k o n u

s u n d a dzenlemeler yaplmas, KT'lerin e k o n o m i y e bir
y k o l m a k t a n kartlmas, e n f l a s y o n u n aa ekilerek

39

piyasa mekanizmasnn d a h a iyi almas, s e r m a y e pi

yasasnn glendirilmesi k o n u s u n d a k i abalarmz de
v a m edecektir.
Bu a m a l a :
D ticaret libere edilirken, sanayimizi haksz rekabet
ten k o r u m a k iin a n t i - d a m p i n g ve standartlara u y g u n
luk artlarnn u y g u l a n m a s n a zen gsterilecektir.
* ithalatta nihai mallara y k s e k , ara mallara orta ve
h a m m a d d e l e r e d a h a d k o r a n d a , g m r k ve benze
ri vergiler uygulanarak, sanayinin d rekabet g c n n
yksek tutulmas salanacaktr.
* Uluslararas ve Avrupa T o p l u l u u kurallarna u y u m
esas alnacaktr.
* D ticaret vergilerinin belirli bir p r o g r a m ierisinde
ayarlkanarak. z a m a n l a gelimi lkeler ve t a m yelii
hedeflediimiz AT dzeyine getirilmesi

salanacaktr.

Serbest ticaret kurallarnn engellendii, korumacln

h a k i m o l d u u sektrlerde ve bu tr uygulamalar bulu
nan lkelerle yaplan ticarette, sanayicimizi destekle
mek iin etkili tedbirler alnacaktr.
* Devlet altyap yatrmlarnda balatt seferberlii
d e v a m ettirecek etkili, d k maliyetli ve m o d e r n haber
l e m e , enerji, ulatrma ve benzeri imkanlar hzla hiz
mete arzederek sanayimizin rekabet g c n n artmas
n salayacaktr.
* Tevik tedbirleri verimlilii ve retimi arttrc, perso
nel eitimi, aratrma ve gelitirme, p a z a r l a m a ve tan
tm sahalarnda younlatrlacaktr. Mukayeseli avantaj
larmzn b u l u n m a d , desteksiz rekabet y a p a m a y a c a

mz sahalarn tevik e d i l m e m e s i n e dikkat edilecektir.

* Orta ve k k sanayilerin kurulmalarn ve d z g n
ilemelerini tevik edecek genel tedbirler kredi, e i t i m ,
p a z a r l a m a ve benzeri konular k a p s a y a c a k ekilde al
nacaktr. Kk sanayi sitelerinin ve o r g a n i z e sanayi
blgelerinin d e s t e k l e n m e s i ve yatrmlarn bu blgeler
de yaplmas tevik edilecektir.
* Kalknmada ncelikli yrelerde u y g u l a n a n tevik
tedbirleri d a h a rasyonel ve etkili hale getirilecektir.

TKETCNN KORUNMASI
Tketicinin k o r u n m a s s a d e c e tketiciyi d e i l , ayn
z a m a n d a haksz rekabetin n l e n m e s i ve rekabetin et
kinletirilmesi, b u n u n d a t e s i n d e , yerli sanayinin dar
d a n gelen haksz rekabete kar k o r u n m a s alarndan
d a b t n kesimleri ilgilendiren bir h u s u s haline gelmi
tir.
Tketicinin k o r u n m a s ve haksz rekabetin engellen
mesi iin ticaret odalar, belediyeler ve g n l l kurulu
lar ve derneklerin faaliyetleri ile birlikte baz yasal tedbir
lerin alnmas giderek d a h a b y k n e m

kazanmaya

balamtr.
Tketicinin k o r u n a b i l m e s i iin retim safhasnda ba
z tedbirlerin alnmas kanlmaz hale gelmitir. Malla
rn salkl a m b a l a j l a n m a s , a m b a l a j zerine veya kulla
nm klavuzlarna mal h a k k n d a gerekli b t n bilgilerin
d o r u , kolay grnebilir ve anlalabilir b i i m d e konul
mas, maln belirli standartlara u y g u n retildiinin tevi
ki, dayankl t k e t i m mallarnda garanti belgelerinin b u
lunmas bunlar arasndadr. Ayrca bakm ve onarm
iin gerekli y e d e k p a r a ve servisin de yeterli olmas ge
rekmektedir.
Dier taraftan tketicinin k o r u n a b i l m e s i iin her trl
taklit mala, yanl reklam ve bilgilendirmeye, standart d
m a l a , fahi fiyata kar tketicinin haklarnn belirlen
m e s i lazmdr.
Bu k o n u l a r d a tketicinin bilinlenmesi ve rgtlen-

42

m e i n i s a l a m a k iin gnll kurulu ve derneklerin ku

rulmas ve almalar d e s t e k l e n e c e k ve tketicinin ko
r u n m a s k a n u n u karlacaktr.

43

BLM VE TEKNOLOJ
Son otuz ylda bilim ve teknoloji alanlarnda b y k
gelimeler olmutur. 2000 ylna ileri lkeler arasna gire
bilmemiz iin bilim ve teknolojiye ok n e m v e r m e m i z
gerekmektedir.
* Bu a m a l a hereyden n c e da ak kalknma m o
delimiz srdrlmelidir. B y l e c e lkemiz ilerlemeye ve
rekabet edebilir hale g e l m e y e zorlanm olacaktr.
* Aratrmay tevik e d e c e k , aratrma

mahsuln

k o r u y a c a k , lkemize aratrma konularnda yabanc ser

m a y e n i n geliini hzlandracak, beynelmilel standartlar
da fikri mlkiyeti ve patenti k o r u y a c a k hukuki dzenle
melerin yaplmas salanacaktr.
* Bilim ve teknolojinin g e l i m e s i n d e uluslararas bilgi
kaynaklarna ulaabilmek ilk arttr. Bu a m a l a gerekli
altyapnn t a m a m l a n m a s hzlandrlacak, zellikle mev
cut uluslararas bilgisayar alar d a h a da arttrlacak,
y u r d u m u z d a t m bilimsel ve teknolojik yaynlarn dat
m yaygnlatrlacak ve verilen bilgi bankalarnda top
lanmas gerekletirilecektir.
* Bilimsel ve teknolojik a l a n d a yaplacak almalar
d a niversite, zel sektr, TBTAK ve b y k sanayi ku
rulular arasnda ibirlii yaplmas tevik edilecektir.
* eitli lkelerle bilimsel ve teknolojik alanda ibirli
inin s o m u t olarak gelitirilmesi iin aktif bir politika izle
necek, Trkiye'nin uluslararas bilimsel ve teknolojik i-

44

birliine her d z e y d e katlm salanacaktr.

* K a m u aratrma-gelitirme faaliyetleri y a n n d a ba
msz stratejik aratrma kurumlarnn kurulmas ve ge
litirilmesi desteklenecektir.
* Eitim mfredatmz aratrcl, yaratcl ve yeni
liklere akl tevik e d e c e k yapya kavuturulacaktr.
* niversite ve ilgili k a m u kurulularnn aratrma ve
gelitirme bteleri k a d e m e l i olarak ve hissedilir l d e
arttrlarak mevcut kaynaklar harekete geirecek ve ihti
yalar karlayacak d z e y e karlmas salanacaktr.
* Yurtdndaki

gelimeleri yakndan

takip

etmek

amacyla yurtdna y k s e k lisans ve d o k t o r a iin r e n

ci g n d e r m e programlarnn gelitirilmesine d e v a m edi
lecektir.
* Vergi kanunlarmzda zel s e k t r n bilim ve tekno
loji alanlarnda aratrma yapmasn tevik e d e c e k d
zenlemeler yaplacaktr.

45

ESNAF VE SANATKARLAR
Gelimenin

ve

demokrasinin

kklemesinin

en

n e m l i artlarndan birisi mteebbislerin kayna olan

esnaf ve sanatkarn, kk ve orta boy iletmelerin glenmesidir.
Esnaf ve sanatkar iin en nemli h u s u s iyeri sahibi
olmas ve m a k i n a tehizat almnda gerekli f i n a n s m a n
kaynaklarnn teminidir.
* Kk sanayi sitelerinde
toplam

24

bin

iyeri

inaat

1923-1983

dnenimde

tamamlanm

iken,

1984-1991 d n e m i n d e b u say 36 bin iyerine ykseltil

mitir. Halen 40 bini akn yeni iyeri ina halindedir. K
k sanayi sitelerinin d a h a hzl b i i m d e t a m a m l a n m a s
iin b u alana ayrlan kaynaklar artrlacaktr. Kk sana
yi sitelerinde s o r u n olan harlar kaldrlacak, ruhsat i
lemleri basitletirilelcektir.
* Esnaf ve sanatkara ticari bankalarca d a h a o k kre
di verilmesini tevik e d e c e k rasyonel bir kredi sigorta
sisteminin kurulmas iin almalar yaplacaktr.
* Halk Bankasnn orta vadeli kaynaklar arttrlacak,
k k ve orta boy sanayilerin yatrmlarn kredilendirm e d e yatrm bankas usulleriyle almas s a l a n a c a k ,
bu k o n u d a hizmet verecek zel sektr yatrm bankalar
nn kurulmas tevik edilecektir.
* Esnaf ve sanatkarlar iin meslek sertifikasna ek
olarak gerekli eitim hizmetlerinin verilmesi ve d i p l o m a

46

imkan salanacaktr.
* Esnat ve sanatkarmzn rettii mallarn yurt dn
d a d a pazarlanabilmesi iin dzenlemeler yaplacak, et
kili tevikler u y g u l a n a c a k , teknik yardm, bilgi ve eitim
y n n d e n d a h a iyi hizmet veren d a n m a ve yardm bi
rimleri gelitirilecek, esnaf ve sanatkar kurulularna bu
h u s u s l a r d a yardm yaplacaktr.
* K k ve orta boy iletmelerin mevcut aratrma-gelitirme hizmetlerinden yararlanabilmeleri kolaylatr
lacak, K O S G E B hizmetleri yurt a p n d a yaygnlatrla
caktr.

47

KY, TARIM, ORMAN

Kyl m e m l e k e t i m i z i n efendisidir. Sosyal yapmzn
ana istikrar unsurudur. Halen n f u s u m u z u n n e m l i bir
b l m tarm s e k t r n d e almaktadr. Bata tarm
m e k a n i z a s y o n u olmak zere, muhtelif sebeplerle ky
den ehire g n n m z d e k i yllarda d a d e v a m ede
cei muhakkaktr.
* Tarmda balca hedefimiz verimlilik ve kaliteli re
timdir.
* Tarm rnleri d e s t e k l e m e politikasnda, iftimizin
alnterinin

karln v e r m e y e , d e m e l e r i

zamannda

y a p m a y a gayret ettik. D e s t e k l e m e fiyatlarn tatminkar,

demeleri pein ve d a h a ksa z a m a n d a yaptk.
*

Tohumculukta

Cumhuriyet

tarihinin

en

nemli

hamlesi gerekletirilmi, Trkiye'nin ihtiyac karlkand gibi, ihracata da balanmtr.

* iftinin gelirini en hzl artrmann yolu sulamadr.
1984-

1990 d n e m i n d e 800 bin hektar alana s u l a m a

imkan gtrlmtr. S u l a m a projelerine arlk veril

mesine d e v a m edilecektir.
* ehir ve kasabalarmzda b u l u n a n her eit altyap
ve m e d e n i imkanlardan kylerimizin d e faydalanmas
iin byk a b a harcanmtr.
* Kylere ferdi konut kredisi u y g u l a m a s tevik edile
rek, k y l m z n a d a k o n u t l a r d a y a a m a s iin kre
di tahsisi balatlacaktr.

48

* K y l m z n d a h a iyi eitimi iin, k y l n n eitimi

ne ynelik televizyon yaynlar artrlacak ve eitimine
destek salanacaktr.
* Et. balklk ve su rnleri, st, yumurta gibi prote
inli gdalarn ve tereyann retimini ve tketimini d a n a
fazla artrmak balca hedeflerimiz arasndadr.
Tarm sektryle ilgili olarak alnacak dier tedbirleri
u ekilde zetlemek m m k n d r :
* Yurtii tarm rnrler borsalar d n y a borsalaryla
lsklendirlecek. g e l e c e e d n k almlarn yaplaca pi
yasalar oluturulacaktr.
* Tarmsal arazilerin tapu kadastro ve g n l l araz
btnletirilmesi almalarna arlk verilecek, k y l
nn o r m a n ve hazine ile ilgili mlkiyete ilikin sorunlar
zlecektir.
* Son 8 ylda her r n d e balatlan t o h u m slah a
lmalar d e v a m e d e c e k , eitim ile beraber t e k n o l o j i n i n
yaygnlatrlmas ve verim art hedeflerden biri olacak
tr.
* Tarm rnlerinin eitlendirilmesi ve ihracat tevik
edilecek, szlemeli retim uygulamas yaygnlatrla
caktr.
* Kylerin ime s u y u sorunu z m e kavuturula
caktr.
* Tarmsal krediler artrlacak, enflasyonun aaya
ekilmesine paralel olarak faiz oranlar decektir.
* Devlet retme iftliklerinin aratrma-gelitirme faa
liyetleri iin gerekli ksmlar dnda kalan arazileri zel-

49

letirilecektir.
* S u l a m a , drenaj, tesviye, e r o z y o n u izleme, toprak
tahlili konularndaki faaliyetler artrlacaktr.
Hayvancln gelitirilmesi iin:
* Meralarn gelitirilmesine i m k a n veren bir m e r a ya
sas karlacaktr.
* Yurt dndan y k s e k verimli rklarn getirtilmesi ve
yerli rklarn slah almalarna d e v a m edilecektir.
* Y e m retiminin arttrlmas ve maliyetinin drl
mesi iin meralarn slah ve y n e t i m i , y e m bitkileri reti
minin teviki, nadas alanlarnn daraltlmasna arlk ve
rilecektir.
* Suni t o h u m l a m a almalar, st ve et verimi yk
sek hayvanlarn yaygnlatrlmas tevik edilecektir.
Ormanlarmzdan vasf ve retim y n n d e n nemli
aamalar kaydedilmi, devlet ve o r m a n k y l s ilikile
rinin iyiletirilmesi iin gerekli kanuni dzenlemeler ger
ekletirilmitir.
nmzdeki dnemde:
* O r m a n k a d a s t r o s u n d a sorunlar azaltmak iin ba
latlan kadastro almalar srdrlecektir.
* Ormanclkta a a l a n d r m a ve e r o z y o n kontrol a
lmalar t e m e l hedef olarak alnacaktr.
* Ormanlarn mlkiyetinin k o r u m a ve o r m a n n eroz
y o n u n l e m e f o n k s i y o n u m u h a f a z a kaydyla

orman

k y l s n e devredilecek, retim ve k e s i m Devlet Deneti

m i n d e yaptrlmas hedefimizdir.
* Devlet ormanlarnn bata ky tzel kiilikleri ol-

50

m a k zere, gerek ve tzel kiilerce de iletilmesine im

kan verecek tedbirler alnacaktr.
* zel o r m a n kurulmasnn tevikine d e v a m edile
cektir.

51

HZMETLER
Kalknmann en n e m l i unsurlarndan birisi, hizmet
ler s e k t r n d e k i gelimedir. n k , milli gelirin yardan
fazlas hizmet s e k t r n d e oluur. Sosyal

gelimenin

s a l a n m a s , tarmn ve sanayinin ilerlemesi, hizmetler

sektryle d o r u d a n ilgilidir. stihdamn en y o u n o l d u
u sektrdr. Bu adan i ve d ticaret, turizm, pazar
lama, tamaclk, mteahhitlik, bankaclk ve sigortac
lk, danmkanlk, h a b e r l e m e , esnaf ve sanatkarlarca
yaplan ilerin nemli bir b l m n iine alan hizmet
s e k t r n n gelitirilmesi istihdam en sratli arttrmann
yoludur.
Hizmet s e k t r n gelitirmek iin:
* Tketici korunarak, ticaretin gelimesine ve salkl
pazarlama zincirlerinin kurulmasna n e m verilecektir.
* Her eit mal ve r n n en iyi ekilde deerlendiri
lebilmesi, bunlarn ve d pazarlara z a m a n n d a ve ye
terli miktarlarda verilebilmesi iin tasnif, ileme, a m b a
lajlama, d e p o l a m a ve muhafaza tesislerinin kurulmas
desteklenecektir.
* Kara, deniz ve hava tamacln Trkiye'nin c o
rafi avantajlarn da dikkate alarak en iyi ekilde gelitire
ceiz.
* D lkelerde hizmet veren mteahhitlerimizin, d n
ya piyasasnda d a h a g l hale gelmeleri iin gerekli
destek salanacaktr.

52

* Bankaclk yannda, zellikle sigortacln gelitiril

m e s i n e n e m vereceiz.
* stanbul'un uluslararas d z e y d e gl bir i ve finans merkezi olmas iin yaplan almalar hzlandrla
caktr.

53

TURZM
Turizm hizmet s e k t r n d e zel bir k o n u m a sahiptir.
A N A P iktidar d n e m i n d e Trkiye net turizm geliri art
nda d n y a d a en baarl lke olmutur.
Turizm s e k t r n d e 1983'de 66 bin olan yatak kapasi
tesi b u g n 250 bine karlm, 420 m i l y o n dolar olan tu
rizm gelirleri ise 3 milyar dolar amtr. Cumhuriyetin
k u r u l u u n d a n 1983 s o n u n a kadarki 60 ylda Trkiye'nin
t u r i z m i n d e n kazand t o p l a m gelir, 1990'da bir ylda ka
zanlmtr. 1996 ylnda turizm gelirlerinin 10 milyar dola
ra ulamas hedeflenmektedir.
Trkiye'nin mevcut turizm potansiyelinin t a m olarak
deerlendirilmesi, evremizin d a h a iyi k o r u n m a s ve tu
rizm s e k t r n n d a h a d a gelitirilmesi hedefimizdir.
Bu a m a l a :
* Trkiye'nin tabii gzelliklerinin k o r u n m a s en nce
likli k o n u d u r .
* Gelecekte turizm potansiyeli olan yrelerin korun
m a y a alnmas salanacaktr.
* Deniz kys turizmi yannda d a ve yayla turizminin
gelitirilmesi iin gerekli tedbirler alnacak, kurulacak te
sislerin d o a gzelliini b o z m a y a c a k bir ekilde yapl
mas salanacaktr.
* Ky eridimizde yaplan ve b y k bir b l m atl
olan kiisel yazlklar kullanlmayan d n e m l e r d e deer
lendirilmesi iin almalar yaplacaktr.

54

* T u r i z m d e k i gelimenin salkl hale g e l m e s i iin ge

rekli altyapnn t a m a m l a n m a s n a ve i n s a n g c eitimi
ne n e m verilecektir.
* Gelir dzeyi yksek y a b a n c turistin cezbedilmesi
amacmzdr.
* Trkiye'nin darda tantlmas desteklenecektir.

55

MADENCLK
K a m u s e k t r n n b y k l d e h a k i m o l d u u ma
dencilik s e k t r n d e ok verimli alld s y l e n e m e z .
Bu sahaya / e l sektrn ve yabanc sermayenin d a h a
geni l d e girmesini salayacak mevzuat slahnn
yaplmas ve uygulamalarn bu istikamete ynlendiril
mesi gerekmektedir.
S e k t r n nemli skntlar aramalarn az ve y e t e r s i /
o l u u , s e r m a y e darl, m o d e r n teknoloji ve pazarlama
sahalarndaki eksikliklerdir. Bu itibarla zel sektrn ya
banc s e r m a y e ile ortaklk ierisinde yatrmlara y n e l
mesi faydal g r n m e k t e d i r .
Madencilikte de genel politikamzda o l d u u gibi, ka
mu iktisadi teebbslerinin zelletirilmesine arlk veri
lecektir.
Brokratik ilemlerin hzl ve etkin yrtlmesi iin
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tekilat k a n u n u n d a
ve m a d e n k a n u n d a deiiklik yaplacaktr.
Da aclan Trkiye m a d e n kaynaklarnn aranmasn
da, iletilmesinde ve p a / a r l a n m a s n d a en m o d e r n tek
nolojileri ve metodlar k u l l a n m a k zorundadr. Getii
miz d n e m d e A N A P bu a m a c gerekletirmek iin m a
den k a n u n u n u deitirmi, uygulamalarn bu y n d e yo
unlatrmtr.
n m z d e k i d n e m d e kurulularmzn yurtdnda
m a d e n kaynaklar zengin olan lkelerde de madencilik
faaliyetlerine girmeleri tevik edilecektir.

56

SOSYAL POLTKA
Kalknmann asl amac sosyal gelimeyi s a l a m a k
tr. Sosyal gelimenin s r d r l m e s i iin gerekli kaynak
larn salanmas ise e k o n o m i k gelime ile y a k n d a n ilgi
lidir. Bu b a k m d a n sosyal ve e k o n o m i k gelime arasn
daki a h e n g i n k o r u n m a s nemlidir.
Sosyal adaletin, frsat ve i m k a n eitliinin s a l a n m a
s, blgeleraras gelimilik farklarnn azaltlmas, refa
hn yaygnlatrlmas sosyal politikamzn teme! unsurla
rn m e y d a n a getirir.

57

ALE
Aile, milletimizin temelidir.
T o p l u m hayatnn ahenkli ve s a l a m bir ekilde de
v a m ettirilmesinde, genlerimizin yetitirilmesinde, ahla
kn, milli ve manevi deerlerin k o r u n m a s n d a ; aile yap
mzn tabii ve tarihi vasflar olan, rf ve ananelerimiz ile
perinlemi b u l u n a n , sevgi, sayg, feragat ve fedakarl
n rol hereyin zerindedir.
Fert ve millet seviyesinde sosyal gvenliin ilk ve en
nemli teminat ailedir.

58

ETM VE RETM
lkemizin en n e m l i kayna insandr. Fertlerin ve l
kenin sosyal ve e k o n o m i k seviyesi eitimle d o r u d a n il
gilidir. Geleceimizin

teminat olan

ocuklarmz

ve

genlerimizi m o d e r n ve ileri Trkiye idealine, Atatrk il

ke ve inklaplarna bal, milli ve ahlaki deerlerimiz be
n i m s e m i , herkese kar sevgi, sayg ve h o g r besle
y e n , giriimci ve retici insanlar olarak yetitirmek te
mel hedefimizdir.
* Sekiz ylda fiziki altyapda n e m l i atlmlar y a p a n l
kemizin 2000'li yllara o k d a h a g l olarak girebilme
si iin, zellikle s o n iki ylda o l d u u gibi eitime bte
de d a h a fazla pay ayrma politikas srdrlecektir.
* Eitim sistemimizin hedefi s a d e c e istihdam edilebi
lir insan deil, istihdam edebilen insan d a yetitirmektir.
A m a c m z g e n n f u s u m u z u bilgi sahibi y a p m a k yann
d a , ayn z a m a n d a onlar d n e n , aratrc, p r o b l e m
zebilen ve m t e e b b i s bir nesil olarak 2000'li yllara
hazrlamaktr.
* ocuklarmza ve genlerimize eitim ve r e t i m
de frsat ve i m k a n eitliinin s a l a n m a s esastr.
* O k u l ncesi e i t i m e n e m verilecektir. Z o r u n l u ei
t i m 8 yla karlacaktr.
* Bu yl kylerde ve g e c e k o n d u semtlerindeki ilkokul
larda balattmz cretsiz ders kitab datm yaygn
latrlacaktr.

59

* Okul ve alma hayat arasnda yakn iliki kurula

caktr.
* Y a b a n c dil mesleki gelime ve baarnn o l d u u
kadar, d ticaret, milletleraras ilikiler, ilim, sanat ve
kltr alveriinin de t e m e l arac haline gelmitir. 2000
ylna kadar orta ve y k s e k r e n i m y a p a n genlerimi
zin en az bir yabanc dili g e r e k t e n renebilmeleri iin
gerekli tedbirler alnacaktr. O k u l d a verilen dersler dn
da yaz aylarnda yabanc r e t m e n takviyesi ile y o u n
lisan programlar da dzenlenecektir. Liseyi bitirip ni
versiteye geremeyenler iin de benzeri programlar uy
gulanacaktr.
* Mesleki eitim programlarna ncelik verilecek, or
ta o k u l d a n sonra rencilerin becerilerine u y g u n m e s
lek okullarna ynlendirilmesi ve meslek okullar m e z u n
larnn istihdamn arttrmak iin tevikler verilecektir.
* Kiilerin gelitirilmesi ve yceltilmesi, i s t i h d a m d a
verimin artrlmas iin iletiim teknolojilerinden azami l
d e faydalanarak, yaygn eitim faaliyetleri ve uygula
mal iyeri eietimi gelitirilip tevik edilecek ve srekli
lik kazandrlacaktr. ok kanall eitim televizyonu,
renci ve retmenlerin eitim ve r e t i m i n d e yardmc
ve hzlandrc bir ara olarak kullanlacaktr.
* 1983-1984 eitim ylnda raklk eitimi verilen
rak says 6 bin civarnda iken 1990-1991 ylnda 180 bi
ne ulamtr. raklk eitimi d a h a d a gelitirilecektir.
Y k s e k e i t i m d e r g n eitim kurumlarna g i r e m e y e n
genlerimizin yaygn e i t i m d e n faydalanmalar salana
caktr.

60

* Devletin koyaca kaideler ierisinde fertlerin ve

zel kurulularn da eitim ve r e t i m hizmetleri y a p m a
lar s a l a n a c a k ve tevik edilecektir. zel niversite kur
m a teklifleri sratle sonulandrlacak, zel ve z g n
niversiteler tevik edilip yaygnlatrlacaktr.
* Her y r e d e o yre halknn b e n i m s e y i p sahip ka
ca, y n e t i m i n e katlabilecei mtevelli heyetleri ile y
rtlecek, devletin de destekleyecei okullarn kurulma
s tevik edilecektir. Bu k o n u d a mahalli idarelere d e da
ha o k yetki verilecektir.
* M f r e d a t programlar g n n artlarna u y g u n hale
getirilecek, rencilere ders s e m e hakk tannacaktr.
Ders kitaplarnn a d a eitim seviyesine u y g u n ola
rak hazrlanmasna b y k n e m verilecektir.
* Y r e s e l , blgesel ve lke baznda okullar

aras

spor, kltr aratrma ve m n a z a r a yarmalar arttrla

rak, renciler arasnda ekip o y u n u r u h u n u ve rekabet
anlayn gelitirmek hedeflenmektedir.
* r e t m e n l e r i n meslekii eitimine n e m verilerek,
devaml gelimeleri salanacaktr. r e t m e n l e r e

yaz

d n e m i n d e yurt dnda kendi dallarnda m e s l e k i ei

tim i m k a n , retmenlik veya r e t i m k u r u m l a r n d a y
netici o l m a k isteyen niversite mezunlarna eitim daln
d a y k s e k lisans iin burs imkanlar salanacaktr.
* Baarl ve d e s t e e m u h t a rencilerin yurtiinde
ve yurtdnda eitim grmeleri iin geni k a p s a m l bir
burs p r o g r a m gelitirilecektir.

61

ALIMA HAYATI
A N A P kalknma nimetlerinin adil b i i m d e paylalma
s ve refahn btn t o p l u m a y a y g n l a t r m a s n d a n ya
nadr.
alma hayat ile ilgili mevzuat ve u y g u l a m a , ILO il
kelerine ve AT llerine u y g u n hale getirilecektir.
S e n d i k a kurma, t o p l u s z l e m e , grev hakk ve lo
kavt hr demokratik n i z a m d a , alma hayatn dzenle
yen t e m e l unsurlardr.
alma hayatnn adil, istikrarl bir sistem iinde y
rtlmesi, sosyal barn s a l a n m a s , sosyal ve iktisadi
g e l i m e d e balca hedefimizdir.
cretin, ie ve verimlilie gre tesbitini, eit ie eit
cret verilmesini sosyal adalet anlaymzn icab saya
rz.
ilerimizin alma artlarnn iyiletirilmesini

ii

sal ve i gvenlii ile ilgili tedbirlerin alnmasn ve

bu h u s u s u n etkin bir d e n e t i m a tabi tutulmasn gerekli
grmekteyiz.
* iilerimizin, mesleki ve teknik y n d e n gelimeleri
ve vasfl ii yetitirilmesi b a k m n d a n ibanda eitim,
kurs ve seminerler d z e n l e n m e s i tevik edilecektir.
* 1984'den bu yana yaplan cret ayarlamalar, gelir
vergisi indirimi ve vergi iadesi ile alanlarn s o n 10 yl
daki gelir kayplar karlanm ve reel gelirleri ciddi art
gstermitir. Reel cret ve gelmirleri refah arttracak e-

62

kilde ele alnacaktr.

* stihdam k o n u s u n d a , A N A V A T A N iktidar d n e m i n
de d d n y a y l a b t n l e e n , salkl, istikrarl e k o n o m i k
politikalar uygulanarak, baz yllar y z d e 10'lara ulaan
b y m e salanm, b u n u n s o n u c u olarak da istihdam
h a c m i n i n artrlp, isizliin azaltlmasnda nemli geli
meler kaydedilmitir. n m z d e k i d n e m d e istihdam
zerindeki vergi ve kesintilerin y k azaltlarak istihda
mn arttrlmas tevik edilecektir.
* Rekabet ettiimiz gelimi lkelerde o l d u u gibi,
yarm g n alma ve alma saatlerini kiinin arzusu
na g r e ayarlayabilme yntemlerinin lkemizde de uy
g u l a n m a s iin gerekli d e e r l e n d i r m e l e r ve hazrlklar
yaplacaktr.
* ve ii B u l m a K u r u m u ' n u n lkemiz ihtiyalarna
c e v p a verebilecek etkin bir kurulu haline getirilmesi
iin almalar hzlandrlacaktr.
* lkemizin e k o n o m i k kalknmasna ve sosyal geli
m e s i n e e m e i ile ok n e m l i katklarda b u l u n a n cretli
k e s i m i n enflasyon karsnda k o r u n m a s , ayrca refah
artndan pay almas A N A V A T A N iktidarnn titizlikle uy
gulad bir ilke olmutur. Bu ilkeye b u n d a n sonra da
sadk kalacaz.
* yasasnda asgari cretin e n g e iki ylda bir belir
lenecei n g r l m o l m a s n a r a m e n , 1984 ylndan
b u y a n a asgari cret, h e m e n her yl y e n i d e n tesbit edil
mitir.
* Dier taraftan, n c e k i yllar d a i m a d a h a d k ola
rak belirlenen tarm kesimi asgari creti ilk defa 1989 y-

63

Inda sanayi ve hizmet kesimiyle ayn d z e y e karlm

tr.
* S o n olarak, asgari cret, 1 A u s t o s 1991 tarihin
den itibaren, asgari cret uygulamasnn balad 1974
ylndan b u yana en yksek miktarda o l m a k zere, yz
de 93.5 orannda artrlmtr.
* B u g n e kadar o l d u u gibi, b u n d a n s o n r a da bu ko
n u d a y e g a n e amacmz, alanlarn hayat dzeyini yk
seltmek ve onlara d a h a iyi imkanlar s a l a m a k olacak
tr.
* a l m a hayatnda barn ii-iveren arasndaki
d i y a l o g u n etkin ve salkl bir ekilde srdrlmesiyle
k o r u n a c a n a ve gelitirileceine inanyoruz. Bu n e d e n
le, Batl gelimi lkelerde baarl rnekleri g r l e n H
k m e t , iveren, ii kesimleri ile sosyal d i y a l o g m e k a
nizmalarnn kurumlatrlmas n m z d e k i

dnemde

balca a m a olacaktr.
* B u g n btn d n y a d a endstriyel ilikiler t o p l u m l a
b t n l e m e iinde, kar ve sorumluluklarn bir btn
halinde dikkete alnd ibirlii sistemlerine d o r u y
nelmektedir. Bu sebeple, t o p l u m u n deiik kesimleri
nin karlarn savunurken t m t o p l u m u n e k o n o m i k ve
sosyal karlarn gzard e t m e y e n bir anlay ereve
sinde yaygnlatrmaya alacaz.
* zrllerin mesleki eitim ve istihdam iin gerekli
tedbirler alnacaktr.
* Eski h k m l l e r i n mesleki eitimi ve istihdam iin
gerekli tedbirler alnacaktr.
* l k e m i z d e , retimin artmasna ve e k o n o m i k ba-

64

k m d a n salanan, b y k gelimelere paralel olarak, i

yerleri standartlarnn iyiletirilmesini, salk ve gvenlik
tedbirlerinin etkili bir ekilde alnmasn, iilerimizin ha
yatnn ve salnn korunmasn sosyal devlet anlay
mzn d o a l bir gerei olarak g r y o r u z .
* Ba d n d r c bir hzla gelien teknoloji ve oto
m a s y o n a gei, gelimi lkelerde o l d u u gibi, lke
m i z d e de sanayinin yerini, hizmetler sektrne brakma
ya balam i eitimi ve verimlilik eitimini vazgeil
m e z hale getirmektedir. Verimlilii arttrmak amacyla
gerekli tedbirler hzla alnacaktr.
* A N A V A T A N iktidar d n e m i n d e , yurtdndaki va
tandalarmzn e i t i m , kltr, tasarruflarnn d e e r l e n d i
rilmesi, askerlik, sosyal gvenlik ve konut e d i n m e gibi
eitli alanlarda karlatklar meselelerin z m l e n m e
sinde nemli mesafeler kaydedilmitir. Yurtdnda al
an vatandalarmza, lkeye giri-kta oy k u l l a n m a
hakk tannmtr.
* Yurtdnda b u l u n a n vatandalarmzn ve ikinci ku
ak genlerimizin milli kltrlerini k a y b e t m e d e n iinde
yaadklar t o p l u m a u y u m salamalarn hedefliyor ve
politikamz da bu a m a c a gre oluturuyoruz.
* Yurtdndaki vatandalarmzn, bulunduklar lke
lerde, d a h a iyi alma ve hayat artlarna kavuturulma
lar, ocuklarnn eitimi, y u r d u m u z l a sosyal, kltrel, si
yasal ve e k o n o m i k balarnn arttrlmasna ilikin al
malar yapacaz.

65

SOSYAL GVENLK
ifti, k k esnaf ve sanatkar, ii, m e m u r , emekli,
dul ve yetimler ile kimsesizlerin sosyal gvenlie sahip
olmalar salanacaktr.
* Eitim ve r e t i m d e frsat ve i m k a n eitlii ile b
tn vatandalarmzn salk hizmetlerinden yararlanma
lar hedefimizdir.
* K o r u n m a y a muhta ocuklar ve yallar ile ala
m a y a c a k d e r e c e d e malul ve sakatlar yeterli seviyede
sosyal y a r d m a kavuturulacaklardr.
* Sosyal gvenlikte hedefimiz n f u s u n t m n sos
yal gvenlik emsiyesi altna almaktr. B u gayeye ula
m a k iin, bir y a n d a n k a p s a m d gruplara sosyal g
venliin g t r l m e s i , dier y a n d a n halen bu hizmetler
den yararlananlara gtrlen programlarn d a h a etkin
bir hale getirilmesi gerekmektedir.
* Sosyal gvenlik alannda lkemiz dier lkelere k
yasla uygulad sigorta haklar ve sistemin etkinlii a
sndan hi de k e m s e n e m e y e c e k bir izgide bulun
maktadr.
* Sosyal gvenlik sistemimiz, kapsad gruplara hiz
met verecek sosyal gvenlik kurulularn d a beraberin
de getirmitir. T.C. Emekli Sand, Sosyal Sigortalar
K u r u m u ve Ba-Kur ayr ayr z a m a n l a r d a k u r u l m u , uy
guladklar normlar itibariyle farkllk ortaya kmtr. Bu
kurulularn y e n i d e n o r g a n i z a s y o n u ve revizyonu gerek-

66

mektedir. Amacmz bu kurumlarn standartlarn u y u m

lu hale getirmektir. Ba-Kurlularn sorunlar zelecek,
durumlar iyiletirilecektir.
* Hibir sosyal gvenlik sistemi k a p s a m n a girme
yen m u h t a vatandalarmza sahip k m a k amacyla
"Sosyal Y a r d m l a m a ve Dayanmay Tevik Fonu" ku
rulmutur ve bu f o n a bal yzlerce vakf yurt sathnda
m u h t a vatandalarmza y a r d m d a bulunmaktadr.
* G e m i i m i z e ve yallarmza sahip kmak, emekli
ve yal vatandalarmza d a h a fazla yardmc o l m a k
amacmzdr. Yal ve devaml b a k m a m u h t a olanlar
iin hastane ve bakmevlerinin almasna, huzurevlerinin o a l m a s n a n e m verilecektir.
* T o p l u m u n kendi zrllerine ve kimsesiz o c u k l a
ra sahip kmas gelimiliin gzel bir gstergesidir,
ie girinceye kadar devlet zrllere ve kimsezi o c u k
lara yardmc olacaktr. zrllerin eitimi iin okul say
s arttrlacak, ara ve gere yardm yaplacaktr. zrl
lerin g n l k hayatn ve hareketlerini kolaylatrmaya y
nelik gerekli dzenlemeler gerekletirilecektir.

67

SALIK
Vatandalarmzn b e d e n ve ruh salnn k o r u n m a
s iin gerikli tedbirleri a l m a k veya alnmasn t e m i n et
m e k devletin asli grevlerindendir.
Salk hizmetlerinin b t n vatandalarca kolay erii
lir, etkin ve formalitelerden uzak bir nitelie kavuturul
mas, insanmza d a h a kaliteli salk hizmeti verilmesi
balca hedeflerimizden biridir.
Bu hedefe ulamak zere;
* Salk hizmetleri y u r d a dengeli bir ekilde yaylm
olmaldr. Doktor ve salk personelinin y u r d u n her k
esinde b u l u n a b i l m e s i n i n , hizmeti isteksiz hale getiren
z o r l a m a yerine, tevik edici politikalar ile gerekleebile
ceine inanyoruz.
* Salk hizmetleri bir btn olarak ele alnacak, ko
ruyucu hekimlie n e m verilecek, gda m a d d e l e r i n d e
d a h a etkin kalite kontrol salanacaktr.
* evre artlarnn ve altyapnn iyiletirilmesine z e n
gsterilecektir. Getiimiz d n e m d e y o l , telefon, temiz
ime s u y u , kanalizasyon, hastane, salk oca ve a m
bulans gibi alanlarda n e m l i yatrmlar yaplmtr. me
suyu ve kanalizasyon yatrmlarna arlk verilecektir.
* Devlet, SSK, niversite ve dier k a m u kurulular
hastaneleri arasnda ibirlii ve birbirlerini tamamlayc
anlayla almalar, Devlet ve SSK hastanelerinin hiz
met ve kalitesini arttrabilmek iin bamsz alan dok-

68

tor ve dier salk personelinden yararlanlmas sala

nacaktr.
* zel salk messeseleri tevik edilecektir. lke
m i z d e rnekleri hzla artan yut dndan da hasta kabul
edebilecek m o d e r n salk tesislerinin k u r u l m a s n a yar
dmc olunacaktr.
* Merkeziyeti s i s t e m d e n uzaklaarak, her y r e d e o
yre insannn sahip kaca ve mtevelli heyetleri tara
fndan ynetilecek hastanelerin kurulmas tevik edile
cektir.
* Aile hekimlii sistemine geilerek, hastann k e n d e
d o k t o r u n u s e m e imkan getirilecektir.
* zel sigortalar ve zel salk kurumlar tevik edile
cek, k a m u salk kurumlar d a h a zerk bir alma et
kinliine kavuturulacaktr. Vatandaa m m k n o l d u u
l d e tercih hakk tannacaktr.
* Hastane, salk oca ve salk evi says arttrla
cak, salk tesislerimizin m o d e r n alet, m a k i n a ve ara
larla donatlmasna d e v a m edilecektir. Yeterli salk tesi
si b u l u n m a y a n yerlerde seyyar salk ekipleri oluturul
mutur. Bu ekipler vatandan ayana giderek salk
hizmeti vermeye d e v a m edeceklerdir.
* A m b u l a n s hizmetleri, hava ambulanslarnn d a ila
vesiyle d e s t e k l e n e c e k ve hzr servisler mahalli idarele
rin de katks salanarak yurt sathna yaygnlatrlacak
tr. Acil yardm hizmetleri y e n i d e n organize

edilerek,

standartlar ykseltilecektir.
* la sanayinin gelitirilmesi ve rekabetin s a l a n m a
s, b t n hayati ilalarn her z a m a n kolaylkla bulunabil-

69

mesi iin gerekli tedbirler alnm, kalite kontrolne ar

lk verilmitir. Bu politikamz srdrlecektir.
* Gda m a d d e l e r i n d e tketicinin saln k o r u m a k
maksadyla etkili bir bilgilendirme ve d e n e t i m mekaniz
mas getirilecektir.
r

* Dokturlarn ve yardmc salk p e s o n e l i n i n m e z u n i

yet sonras eitimi devaml hale getirilecek, doktorlarn
ve yardmc salk personelinin yenilikleri takip etmeleri
salanacak ve tevik edilecektir.
* ocuklarmzn salkl yetitirilmesi

ANAVATAN

PARTS'nin ana a m a l a r n d a n biridir. A seferberlii

s o n u c u yzbinlerce o c u k l m d e n ve sakatlktan kur
tulmutur. A n a ve o c u k sal hizmetlerine n e m veri
lecek, ocuklarmzn iyi beslenmeleri iin tedbirler geli
tirilecek, a k a m p a n y a s n a ve okullarda st datmna
d e v a m edilecektir.
* Ana o c u k sal ve aile planlamas almalar
blgelerin zellikleri dikkate alnarak etkin bir ekilde
srdrlecektir.

70

KADIN
Trk kadnnn eitim seviyesinin, tarm, sanayi ve
hizmetler k e s i m i n d e e k o n o m i k

katlmlarn arttrmak,

salk, siyasal ve h u k u k i gvenliini s a l a m a k ve kadn

larmza sosyal, e k o n o m i k , kltrel ve siyasi alanlarda
hak ettii staty k a z a n d r m a k hedefimizdir.
* Kadnlarn eitim imkanlarndan erkeklerle eit bi
i m d e yararlanmalar salanacaktr. alan kadnn tek
nolojinin ve rekabet ortamnn gerektirdii b i i m d e yeti
tirilmesi amacyla hizmet eitime arlk verilecektir.
* Ev kadn s t a t s n d e bulunan kadnlarn sosyal ve
e k o n o m i k hayata d a h a etkin katlabilmeleri iin k s m i sreli alma ( p a r t - time) imkanlar o l u t u r m a k zere
gerekli altyap hazrlanacaktr. Ev e k o n o m i s i ve kendi
evinde retim imkanlar yaygnlatrlacaktr.
* Kre ve yuvalarn almas teki edilecektir. Kadn
lar iin aile planlamas, o c u k bakm ve aile sal ko
nularnda d a n m a ve tedavi birimleri kurulmas tevik
edilecektir.
* Kadnn k a m u hizmetlerine katlmna ve k a m u y
n e t i m i n d e etkin grevlere gelebilmesine i m k a n salana
caktr. Kadnlara k a y m a k a m l k hakknn verilmi ve ilk
kadn valinin atanm olmas bu adan rnek tekil et
mektedir.
* Trkiye C u m h u r i y e t i taraf olarak imzalad Birle
mi Milletler "Kadna Kar Her Trl Ayrmcln nleh-

71

mes" szlemesi d o r u l t u s u n d a yasalarda gerekli d

zenlemeleri yapacaktr. Bu a n l a m a d o r u l t u s u n d a a
lma ve Sosyal Gvenlik Bakanl b n y e s i n d e kuru
lup, Devlet Bakanl b n y e s i n d e yer alan Kadn Stat
s ve Sorunlar Genel M d r l n n etkinlik alannn
geniletilmesi ve imkanlarnn arttrlmas yannda, dei
ik bakanlklarda kadn sorunlaryla ilgili idari birimler
tekil edilecektir.

72

GENLK
Genliimizi bilgili, vatan ve milletin birlik ve btnl
n e m d r i k , rf ve ananelerimize saygl, herkese kar
sevgi, sayg ve m s a m a h a b e s l e y e n , Atatrk ilke ve
inklaplarna bal medeni insanlar olarak yetitirmeli
yiz.
Genlik kesimine btn sosyal sektrler tarafndan
s u n u l a c a k hizmetlerde nitelie arlk verilecektir.
Genlik kesimine eitim, r e t i m , salk, barnma,
sosyal gvenlik ve alma k o n u l a r n d a verilecek t m
hizmetlerde frsat eitlii esas olacaktr.
T o p l u m u n eitli sosyal gruplarna m e n s u p okul d
ndaki genliin sorunlar zerinde n e m l e durulacak
tr.
Bu a m a l a :
* iktisadi hayatmzdaki gelimeler e r e v e s i n d e her
seviyedeki ihtisasa ynelik ve u y g u l a m a l eitim ve
retime arlk verilecektir.
* Genlerimizin ruh. fikir ve b e d e n y n n d e n m
k e m m e l ekilde gelimelerini s a l a m a k iin formal ei
tim ve r e t i m e ilaveten, okul iinde ve dnda fikir, kl
tr, sanat, spor vb. faaliyetlerin y a p l m a s n a i m k a n vere
cek m o d e r n tesislerin kurulmas salanacaktr. Semt
sahalar kylere kadar yaygnlatrlarak, sportif temas
lar desteklenecektir.
* Orta ve yksek r e n i m genliinin yurt, burs, kre-

73

di imkanlar gelitirilecektir.
* Genlerin meslek edinmelerine ve mesleki ihtiya
larna yardmc olunacaktr.
* Genlik sorunlarn lkenin s o s y o - e k o n o m i k ve kl
trel yapsndan bamsz olarak ele almak

mmkn

deildir. Bu itibarla eitim, salk, sosyal, gvenlik, istih

d a m , b a r n m a , b e s l e n m e , b o zamanlarn deerlendir
m e vb. alanlar bir b t n olarak g z n n d e bulundurula
caktr.
* Genlerin alkol, sigara, u y u t u r u c u m a d d e ve k u
mar gibi k t alkanlklarn n l e m e k iin kurulular
arasnda ibirlii salanacaktr.
* Genlreni serbest zamanlarnn sosyal, kltrel ve
sportif faaliyetlerle deerlendirmelerine imkan salaya
cak yeteri sayda genlik merkezleri alacaktr.
* Genlerin edebiyat ve sanat dallarnda kabiliyetleri
ni ortaya karmak ve gelitirmek zere tevik edici t e d
birler alnacaktr.

74

KLTR SANAT
Kltr ve sanat milletlerin g e l i m e s i n d e en n e m l i
deerler olup milletleraras ilikilerde de y a k n l a m a ve
d a y a n m a n n t e m e l unsurlardr. Sanatn gelimesi iin
z g r l k esastr. Milletimizin sosyal ve kltrel hayatn
d a edebiyat, m u s i k i , resim, h e y k e l , folklor, dekoratif sa
natlar, s i n e m a ve tiyatronun, o p e r a ve balenin n e m i
nin arttrlarak, d e s t e k l e n m e s i ve gelitirilmesi ana hede
fimizdir.
* Getiimiz d n e m d e telif cretinden ve tiyatro sa
natlarndan alnan vergiler indirilmitir, s i n e m a , Video
ve Mzik Eserleri K a n u n u karalrak sanatlarn hakla
r k o r u n m u , tekilatlanmalar ve yeni yapmlar ii kredi
salanmtr. M u h t a sanatlara yardm imkan getiril
mitir.
* A N A P d n e m i n d e yaynlanan bilim ve kltr yayn
lar h e m say, h e m de t o p l a m bask olarak eskiye gre
o d d a h a fazladr. Bilim ve kltr yaynlarnn yaygnla
trlmas n m z d e k i yllarda d a h a d a hzlandrlacak,
bu k o n u d a zel sektr desteklenecektir.
* Kltr ve sanat faaliyetleri vergi asndan "tevike
en layk" sektrler olarak belirlenecek, t o p l u m d a sayla
r az olan sanatlarn k o r u n m a s ve d e s t e k l e n m e s i sa
lanacaktr.
* Kltrel mirasmzn ve varlklarmzn

korunmas

iin gerekli almalara b y k n e m vermekteyiz. Eski

yap ve eserlerin k o r u n m a s ve restorasyonu iin d a h a

75

fazla k a y n a k ayrlacaktr.
* Ktphaneler gelitirilip modernletirilecek, telif ve
t e r c m e klasikleri ile bilim ve kltr yaynlar yaygnlat
rlacak, ktphanelerimiz bilgisayar d o n a n m n a kavu
turulacaktr.
* 1983 ylna kadar 700 kitophane yaplmken,bu sa
y b u g n 1000'e yaklamtr. 1996 ylnda k t p h a n e
says 1500'e ulaacaktr.
* zellikle tiyatro ve s i n e m a dallarnda kaliteli y a p m
lar iin yazarlarmz desteklenecektir.
* Kaliteli film, video, mzik, kitap retimini artrmak
iin gerekli tevikler gelitirilmesine d e v a m edilecektir.
* Milli kitap fuar uygulamas n m z d e k i yllarda d a
srdrlecektir.
* Her sanat alannda yurt d temaslar gelitirilecek,
yurtd sergiler, sanat olayiar d z e n l e n m e s i artrlarak
srdrlecektir.
* Trk edebiyatn d n y a d a tantmak iin eserlerimi
zin y a b a n c dillere evrilmesine ve bu dillerde yaynlan
masna d e v a m edilecektir.
* zel ihtisas gerektiren nadir sanatlarn yaamalar
salanacaktr.
* ehirlerimizde o k amal kullanlabilecek

kltr

merkezlerinin ve konser salonlarnn yaps srdrle

cektir.
* Trkiye Avrupa Konseyi e r e v e s i n d e dier Avru
pa lkeleriyle ortak film yapmna katkda b u l u n m a k t a
dr. Bu tr uluslararas ilikiler ve ortak yapmlar tevik

76

edilecektir.
* l k e m i z d e eksiklii d u y u l a n m o d e r n sanat m z e s i
kurulacaktr.

77

SPOR
Salkl, k t alkanlklardan arndrlm, zinde bi
t o p l u m u n o l u m a s n d a spor faaliyetleri n e m l i bir yer
tutar. A N A V A T A N iktidar yeni bir spor k a n u n u yrrl
e koyarak, k k l tedbirler alm ve s p o r u n h e m e n her
brannda b y k atlmlar yaplmasn salamtr.
* B e d e n Terbiyesi S p o r Genel M d r l ' n n ileler
de de tekilatlanarak spor hizmetlerinin yaygnlatrlma
sna ncelik verilmitir.
* Bu d n e m d e o k sayda s p o r c u e i t i m ve salk
merkezleri alarak, spor yneticisi, antrenr, h a k e m ve
sporcularn en iyi b i i m d e yetitirilmeleri y o l u n a gidil
mitir.
* Baarl sporcularn dllendirilmeleri, ayn ve nak
di yardm yollar almtr. Bu husus s o n yllarda dei
ik branlardaki baarlarmzda n e m l i rol oynamtr.
* Yarma ve gsteriler vergi, resim ve hartan muaf
tutularak kulplerin haslatnda artlar salanmtr.
* Profesyonel ve milli sporcularn SSK yannda zel
sigorta sistemine g r e de sigortalanmalar imkan geti
rilmi ve yrrle k o n u l m u t u r .
* 5 0 0 ' d e n fazla personeli olan k u r u m ve kurulularn
s o p r a tesisi yapmalar zorunlu hale getirilmi, b y l e c e
lkenin bir o k spor tesisine kavuas salanmtr.
* niversiteler ve okullar k o n u s u n d a d a h a aktif hale
getirilmilerdir. ktidarmz d n e m i n d e , C u m h u r i y e t i n k u
r u l u u n d a 1983'e kadar yaplandan d a h a o k spor tesi-

78

si yaplmtr.
* a m u r sahalarn yerini i m sahalar, m o d e r n kapal
spor salonlar almtr. 1983 ylna kadar 167 futbol saha
s, 180 kapal spor salonu yaplmken; 1991 ylnda fut
bol sahas says 300'e, kapal spor salonu says 340
a d e d e karlmtr. 1996 ylnda futbol sahas 600'e,
spor s a l o n u says 500'e kacaktr.
* U y g u l a n a n tevik politikalar sayesinde yzlere hal
mini futbol sahas yaplmtr.
* S o n 8 ylda s p o r a verilen n e m s o n u c u Trk spor
cularnn uluslararas yarmalarda baarlar ve aldklar
madalyalar hzla a r t m a y a balamtr.
* G r e t e n , atletizme, f u t b o l d a n o k u l u a kadar her
spor dalnda Trkiye 'nin her yerinde kulpler arttrla
cak, m a d d i destek verilecek, baarl sporcular ayrca
desteklenecektir.
* 1983 ylnda, okul spor s a l o n u ve a n t r e n m a n mer
kezleri says y o k d e n e c e k kadar az iken, b u r a k a m b u
g n 431'dir. 1996 ylnda bu say 600'e kacaktr.
* O k u l d a n balayacak olan spor eitimine ve spor
cu yetitirmeye ncelik verilecektir.
* Her yl baarl o c u k ve genleri kefetmek iin l
ke a p n d a yetenek tesbit yarmalar yaplacaktr.
* A m a t r sporlarn ve sporcularn gelimesi tevik
edilecektir.
* A N A P iktidar d n e m i n d e s p o r d a yaplan b y k at
lmlar s o n u c u , 2000'li yllarn balarnda olimpiyatlarn
l k e m i z d e yaplmas iin gerekli hazrlklar yaplacaktr.

79

EVRE
2000"li yllarn d n y a g n d e m i n d e en n e m l i konula
rndan biri evre olacaktr. lkeler bir y a n d a n d o a l kay
naklara sahip o l m a k iin a b a harcarken dier y a n d a n
d a bunlarn y n e t i m i n d e sz sahibi o l m a k iin yara
cakladr. zellikle su kaynaklar, hava, t o p r a k kullanm
uluslararas kurallara balanmektadr.
A N A P iktidar d n e m i n d e :
* evre konularnn ncelikli bir k o n u olarak b e n i m
s e n m e s i ve k a m u o y u n u n

bilinlenmesi

salanmtr.

1991 ylnda ileri lkelerdeki lkelerdeki u y g u l a m a l a r pa

ralelinde evre Bakanl kurulmutur.
* K o n u n u n bilimsel ve teknik a n l a m d a incelenmesi
s a l a m a k iin h e m e n b t n niversitelerde evre ara
trma birimleri kurulmutur. evrenin n e m i n e inanan
bir nesil yetimesi iin de tedbirler alnmtr. lkokullar
d a , ortaokullarda kurulan evre kollar ve evre izcileri
tekilat b t n d n y a lkelerince rnek olarak b e n i m
senmitir.
* Hava kirliliinin salk y n n d e n ciddi tehlike tekil
ettii ehirlerimizde acil ve srekli tedbirleri alnmas
amacyla kaliteli k m r ithal edilmi, stanbul ve A n k a
ra'nn d o a l g a z ' ile stlmas projesi hzla u y g u l a n m a k
tadr. U y g u l a m a dier ehirlerimize d e yaygnlatrla
caktr.
* Denizlerimizin kirlenmesini n l e m e k iin alnma ba
arl s o n u v e r m e y e balayan tedbirlere titizlikle de-

80

v a m edilecektir.
* Mevcut ve yaplmakta olan sanayi tesislerimizde
artma mekanizmalar kurulmaktadr.
* Btn il merkezlerimizin ime suyu ve kanalizas
y o n ebekeleri hzla t a m a m l a n m a k t a d r .
* evre politikamz evrenin k i r l e n m e d e n n c e ko
r u n m a s , b l g e m i z d e ve d n y a d a d o a l kaynaklarn ko
r u n m a s ve y n e t i m i n d e de etkili bir k o n u m a g e l m e k t e
dir.

81

KONUT
Ailede huzur ve m u t l u l u u ilk art scak bir yuvadr.
Refahn yayglamasnda, sosyal adalet ve sosyal g
venliin t e m i n i n d e n en n e m l i unsur konut ve k o n u t sa
hipliidir.
A N A V A T A N iktidar d n e m i n d e her eit i m k a n ve
kaynak konut yapm sahiplii iin seferber edilmitir.
* Konut y a p m n d a t e m e l sorun f i n a n s m a n ve arsa
retimidir. ktidarmzn h e m e n balangcnda k u r d u u
m u z Toplu Konut daresi'nden b u g n e kadar yaplan
ve y a p l m a k t a olan k o n u t says 800 bindir. Daha n c e
kaakya g i d e n

paralar

imdi ortadirein

yuvasna

ucuz kredi kayna olmutur. Konut e d i n d i r m e yardm

ile dar gelirlinin bile k o n u t sahibi olabilmesi m m k n
dr.
* B y k , pahal, kullansz konuttan kanlmas, ko
nut y a p m n d a azami tasarrufun salanmas z o r u n l u
dur. Daha kullanla ve d a h a e k o n o m i k birimlerin yapl
masna Toplu Konut daresi kredilerinden ncelik veril
mitir.
* Arsa ofisi y e n i d e n organize edilecek, b y k ehir
ler evresinde arsa retilerek g e c e k o n d u l a m a ve s a
lksz y a p l a m a nlenecektir.
Konut altyaps yeni bir anlayla ele alnm, k o n u
t u n b i t m e s i n d e n o k s o n r a n e m l i israf ve kayplarla ta
m a m l a n a n altyap yerine, k o n u t l a birlikte devreye giren
bir altyap p r o g r a m u y g u l a m a s balatlmtr.

82

* Bata vatandlarmzn konut sahibi olmasn te

vik e t m e , b u n u n y a n n d a kiralamay da kolalatrmak
zere, konut alm satm ve kira gelirleri ile ilgili vergiler
sayca ve nisbet olarak azaltlm ve baz vergiler kaldrl
mtr.
* Konut yapmn gletiren ve geciktiren formalite
lerin basitletirilmesi ve imar planlarnn sratle t a m a m
lanmas arttr. Bu maksatla inaat izninden iskana ka
dar b t n formaliteler g z d e n geirilmi, gerekli d z e n
lemeler yaplm, mar Kanunu y e n i d e n d z e n l e n m i ,
belediyelerin karar v e r m e yetkisi arttrlmtr.
* Ayrca memurlarmzn rahat ve huzurlu bir o r t a m
d a alabilmeleri s a l a m a k amacyla kendilerine sala
nan lojman saysnda b y k art salanmtr.
* T m vatandalarmzn konut sahibi olabilmesini tem i n e n baaryla u y g u l a n m a k t a olan politikamza de
v a m edilecektir. Yine bu a m a l a k o n u t a l m a k iin k a m u
ve zel bankalar uzun vadeli f i n a n s m a n s a l a m a s iin
gerekli tevikler verilecek ve gelitirilen m o d e l l e r i n uy
g u l a m a y a k o n u l m a s iin gerekli hukuki d z e n l e m e l e r
yaplacaktr.

83

EHRLEME
ehirler t o p l u m u n aynasdr, ileri bir ehircilik anlay
ayn z a m a n d a ileri bir etimi ve kltrn de ifadesi
dir. o k uzun yllardr ihmal edilmi olan ehirlerimiz,
a n c a k son yllarda b y k bir canlla ve faaliyete sah
ne olmulardr.
* Trkiye'de 1927 ylnda ehirlerde y a a y a n nfus
t o p l a m nfusun % 24' iken. bu oran 1950"de ancak %
25'e kabilmitir. Bu oran 1960'da

31'e. 1970'de o

38'e. 1980'de % 43'e ykselmitir. Yani 1980'e kadar e

hirleme yava ilerlemi, 1991'de ise bu oran %60' gemetir. Son 10 ylda ehirleme sratlenmetir. Bu hzl
g e l i m e n i n tabii bir s o n u c u d u r . 2000 ylnda n f u s u m u
zun byk ksm ileri t o p l u m l a r d a o l d u u gibi ehirler
de yaayacaktr. Bu b a k m d a n salkl bir ehirlemeye
ve beraberinde getirdii sorunlarn z m n e n m z
deki d n e m d e de arlk v e r m e y e d e v a m edeceiz.
* G e t i i m i / d n e m d e hereyden c e . bu alandaki
kilit rolleri dolaysyla, hzl, etkili ve verimli hizmet vere
bilmeleri iin mahalli idareler gemile kyaslanamaya
cak i m k a n , yetki ve kaynaklara kavuturulmulardr. Be
lediyeleri n m z e d e k i d n e m d e de d e s t e k l e m e y e de
v a m edeceiz.
* mar planlarnn ksa s r e d e t a m a m l a n m a s ve b u n
larn etkin ve disiplinli bir b i i m d e kullanlmas salan
mt! .
* Alnan b u l u n tedbirlerin sayesinde ehirlerimizde

84

altyap hizmetleri hzla tamamlanabilmitir. n m z d e

ki d n e m bu d o r u politikay izlemeye d e v a m ederek,
gelimi lkelerin m o d e r n kentlerindeki y a p l a m a , org a n i z s a z y o n , hizmet ve anlay lkemizde geerli klna
caktr.
* Yeni ehirleme politikas ile ehirlerin g e c e k o n d u
lamas yerine, ehirler civarnda ina edilecek m o d e r n
yerleim blgelerinin kurulmas tevik edilecektir.
* Orta b y k l k t e k i ehirlerin 21'nci asrn gerekleri
ne g r e d z e n l e n e r e k , balantlarnn yaplmas ve met
ropoller haline getirilmesine allacaktr.
* Yerleik sahalar ve parklar gelitirilecektir. evre
d z e n l e m e s i esas olacaktr. evre ve havann temizlii
iin kaliteli k m r ve d o a l g a z kullanm yaygnlatrla
cak, aralarn ekzos gazlarna standartlar getirilecektir.
* B t n ehirlerde, yein organize k k sanayi ve sa
nayi siteleri projelendirilecek, konut ve sanayi blgeleri
birbirinden ayrlacaktr.
* Mahallil idareler ky ve mahalle

muhtarlarndan

balayarak yeni yetkiler ve imkanlarla donatlacaktr.

* Mahalli dareler vergi t o p l a m a dzeni iinde daha
etkin hale getirilecek, mahalli idarelerin kaynaklar g
lendirilecektir.
* Belediyelerin kaynak israf n l e n e c e k , kent alyaplarnn y e n i l e n m e s i iin d a h a fazla ayrlmas salanacak
tr.
* B y k hzla geliip b y y e n kasabalarn ile, ilele
rin ise il yaplmas srdrlecektir.

85

BLGESEL DENGESZLKLERN
GDERLMES
Bata D o u ve G n e y d o u A n a d o l u blgeleri o l m a k
zere, y u r d u m u z u n d e i k blgelerindeki iktisadan geri
kalm yrelerimizin gelitirilmesi, blgeler

arasndaki

gelimilik faklarnn azaltlmas, refahn yurt

sathna

d e n g e l i yaylmas balca hedeflerimiz arasndadr.

lkede huzur ve g v e n i n , milli birlik ve beraberliin
s a l a n m a s n d a en n e m l i unsurlardan biri de refahn
d e n g e l i dalmdr.
* Sekiz yllk iktidarmz d n e m i n d e yaplan enerji ve
s u l a m a barajlar, belediye hizmetleri, b t n ky ve ka
sabalara gtrlen telefon, elektrik ve yol hizmetleri ikti
darmzdan n c e yaplanlar amtr. Dnyann en b
yk projelerinden olan G A P projesi Trk ii ve m h e n
disinin e m e i ve t a m a m e n kendi f i n a n s m a n kaynaklar
mzla byk lde bitirilmi, blgesel dengesizliklerin
g i d e r i l m e s i n d e byk bir atlm yaplmtr.
* n m z d e k i d n e m d e bu b l g e d e k i yatrmlar da
ha arttrlacaktr, ayrca zel s e k t r n de yatrm y a p m a
s iin teviklere d e v a m edilecektir.
* K a m u hizmetlerinde a d e m i merkeziyeti anlay
mzla k k ve orta boy ehirlerimizin geliip m e t r o p o l
ler haline gelmeleri d e s t e k l e n e c e k , t m yrelerimizde
yeterli e i t i m , salk gibi hizmetler sunularak refahn art
mas salanacaktr.

86

KAMU YNETM
21 nci Yzylda D o r u K a m u Y n e t i m i ;
K a m u y n e t i m i n i n ilgi alanna giren konularn ban
d a "devlet-vatanda" ilikileri gelmektedir.

Toplumun

en st d z e y d e tekilatlanmas olan devletin vatanda

ile ilikileri, ayn z a m a n d a o devletin rejimini

belirler.

A N A P "devlet vatandan efendisi deil hizmetkardr"

felsefesine inanr.
ANAP'n sekiz yllk d n e m d e k a m u y n e t i m i k o n u
s u n d a gerekletirdii reformlar ile 21 nci yzylda, dev
let-vatanda ilikilerinin gerektirdii d z e n i n , verimlili
in ve etkinliin k u r u l m a s n d a b y k mesafe alnmtr.
Bu o l u m l u gelimeler ierisinde asl n e m tayan hu
sus ise k a m u y n e t i m i n e getirdiimiz d e m o k r a s i anlay
ve uygulamasdr.
"Devlet millet iin vardr" ilkesinden hareket e d e n ikti
darmz d n e m i n d e a d a ve d e m o k r a t i k bir y n e t i m
sisteminin k u r u l m a s , b u n u n iin d e otoriter devlet yeri
ne, vatandan d e m o k r a t i k katlmna n e m veren bir
devlet anlaynn h a k i m klnmas balca a m a c m z ol
mutur.
* K a m u hizmetlerinin, gelien teknolojinin ve y k s e
len insan k l t r n n gerektirdii ihtiyalara u y g u n , d
zenli, verimli, sratli, etkin ve e k o n o m i k ekilde yrtl
mesi g e r e k m e k t e d i r .
* K a m u y n e t i m i n d e devletin m e m u r u n a , m e m u r u n
vatandana gveni esastr. Devlet-vatanda ilikilerin-

87

de g v e n esas, p h e istnaidir.
* ktidarmz ^ n e m i n d e , k a m u ynetimi btn un
surlaryla g z d e n geirilmi, brokratik ilemler h e m gen e l d e j e m k u r u m baznda asgariye indirilmeye all
mtr.
* C u m h u r i y e t tarihinde ilk defa A N A P iktidar tarafn
d a n idari sistemi verimli ve etkili almas iin y n e t i m
de ar m e r k e z i l e m e n l e n m i ; grev ve yetkilerinin
bir b l m taraya kaydrlm veya yerel ynetimlere
devredilmi, te y a n d a gereksiz formaliteler kaldrlarak
"kat" yerine "i reten" bir sistem getirilmi, hiyerarik
kademeler azaltlm, ilemlere hz kazandrlm ve sis
t e m iin gerekli k o o r d i n a s y o n ihtiyac asgariye indiril
mitir.
* Kotalar, mal ve dviz tahsis ilemleri kaldrlm,
e k o n o m i k ve mail m e v z u a t t a yaplan deiiklik ve basit
letirme s o n u c u n d a , d a h a o n c e haksz kazan rvet
ve yolsuzluklara vesile olan u y g u l a m a l a r a s o n verilmi,
rvet ve yolsuzluk alanlarnn daraltlmas salanmtr.
* Kamu y n e t i m i n d e k a d r o reformu yaplmtr.
* Kamu personelinin e k o n o m i k refahn n p l a n d a tu
tan bir anlay ile m e m u r l a r a , bte imkanlar ereve
sinde, e n f l a s y o n u n zerinde m a a ve cret artlar sa
lanmtr.
* l zel dareleri k a n u n u n u iktidarmz d n e m i n d e
g n n artlarna gre yeniletirilmi, hizmetlerin yerin
d e tesbitine ve h a r c a m a yaplmasna i m k a n s a l a n m ,
y n e t i m s i s t e m i m i z d e merkeziyetilik azaltlmtr.
* Belediyeleri yetkileri arttrlm, belediyelerin insiya-

88

tf kullanan ve serbeste alan bir k o n u m a getirilmesi

salanmtr. Belediyelerin vergi gelirlerinden aldklar
nisbi pay 1980 ylna gre kat artmtr.
* Devlet-vatanda ilikilerinde ortaya kabilecek so
runlar sratli z m e k amacyla k a m u kurulularnda va
t a n d a haklarn k o r u m a birimleri kurulacak, vatandala
rn d a h a iyi bilgilendirilmesi salanacaktr.
* zellikle mahalli idarelerde yresel kararlarn aln
m a s n d a , vatandan d o r u d a n ve n c e d e n bilgilendiril
m e s i n e ve g r n n alnmasna gayret edilecektir.
* ok sayda yeni ileler ve iller kurularak hizmetin
arznda ve dalmnda kolaylkalr salanmtr. II says
74'e karlm, 248 yeni ile kurulmutur.
* n m z d e k i d n e m d e 26 ile il yaplacaktr.
* Nfusu d n y a d a k i baz lkeleri am b u l u n a n is
tanbul iin zel bir y n e t i m ekli getirilecektir.

89

ADALET HZMETLER
Adalet m l k n temelidir, Adaletin temini ve datm
devletin temel grevlerindendir. Kanun n n d e eitlik
esastr. Adaletin vatandalar arasnda herhangi bir aya
rm yapmakszn gerekletirilmesi milli birlik ve bera
berliin tesisinde ve develete gvenin t e m i n i n d e t e m e l
u n s u r d u r . Yargn organlarnn bamszl ve tarafszl
esastr. B u n u n iin:
* Adaletin vatandalara arasnda hibir ayrm yap
m a d a n gerekletirilmesine itina edilecek, yarg o r g a n
larnn bamszl ve tarafszl korunacaktr.
* nsan haklarna verdiimiz deer, m e v z u a t t a yapla
c a k dzenlelemelerle u y g u l a m a y a yanstlacak, sorgula
m a l a r d a sank refakatinde avukat b u l u n d u r u l m a s sala
nacaktr.
* Geciken adalet adaletsizliktir. Yarg sisteminini hz
l, nitelikli ve adil s o n u a l m a y a elverili bir d z e n e ka
vuturulmas hedefiyle m o d e r n h u k u u k ve t o p l u m ihti
yalar dikkate alnarak, usul kanunlarmzda ve diertemel kanunlarmzda gerekli deiiklikler yaplacaktr. A d
li s i s t e m e intikal e d e n d o s y a sayasn azaltc, adli siste
m i n ileyiini sratlendirici ve zellikle e k o n o m i k k o n u
larda u z m a n l a m kiilerden faydalanlan t a h k i m m e
kanizmalarna ilerlik kazandran sistemlere geilecek
tir.
* Yarg sistemiinni d a h a salkl bir ekilde altrl
masn s a l a m a k iin m a h k e m e l e r p e r s o n e l , yap, ara

90

ve gere b a k m n d a n glendirilecektir.
* st yarg organlarnn i yklerini a z a l t m a k amacy
la tedbirler alnacaktr.
* Yarg m e s l e i n i n zendirici hale getirilmesi hedefle
rimiz arasndadr. B u n u gerekletirmek amacyla, ha
k i m ve salarmzn mali durumlarnn iyiletirilmesine
d e v a m edilecektir.
* H a k i m ve savclarmzn yurtdnda hizmet ii ei
timlerine arlk verilecektir.
* Adliyelerimizdeki yardmc personelin mali d u r u m
larnn iyiletirilmesi almalarmz arlkl olaraka de
v a m edecektir.
* Adli sicil kaytlarnn bilgisyarla tutulmas projesi hz
landrlacak ve b l g e s e l adli sicil kurulmas almalar
sonulandrlacaktr. Bilgi ilem makinalarndan adliyele
rin dier faaliyet alannda istifadeliri iin dzenlemeler
yaplacaktr.
* Ceza infaz kurumlarnn her b a k m d a n salkl ve
m o d e r n bir yapya kavuturulmas s a l a n a c a k , h k m
lleri t o p l u m a y e n i d e n kazandrc y n d e tedbirler alna
cak, h k m l ve tutulularn ve zellikle o c u k h k m l
lerin slah ve yetitirilmelerine n e m verilecek ve i esa
sna dayal ak ve yar ak cezavlerinin artrlmasna
gayret gsterilecektir.

91

MLL SAVUNMA
Trkiye'mizin jeopolitik k o n u m u n d a barn ve srek
liliin temini iin milli ve tarihi geleneimiz olan disiplinli
ve kuvvetli o r d u n u n varl esastr.
O r d u m u z u n en m k e m m e l ekilde eitilmesi, m o
dern silah, ara ve gerele tehiz edilmesi glendiril
m e s i amacyla gerekli kaynaklar s a l e m e k iin Savun
m a Sanayiini Gelitirme Fonu k u r u l m u bu s a y e d e Si
lahl Kuvvetlerimizin ihtiyalarnn nemli bir ksmnn
yurtiinde retilmesine ynelik projeler balatlmtr.
l k e m i z d e y k s e k teknoloji r n F - 1 6 uaklar re
tilmekle kalmayp, ihra edilme noktasna gelinmitir.
lkemizin d n y a d a k i silahszlanma politikas ereve
sinde ve Krfez Krizi d n e m i n d e kararl t u t u m u s o n u c u
N A T O ' d a n yksek vasf ve adette m o d e r n silah ve cep
hane alnmas salanmtr.
2000'li yllarn sayl lkelerinden olabilmek a n c a k sa
v u n m a g c m z n pekitirilmesiyle m m k n d r . O r d u
m u z u n m o d e r n silahlarla tehiz edilmi, d a h a evik, iyi
etilmi bir hale g e l m e s i hedefimizdir.
O r d u m u z u n hareket kabiliyeti ve v u r u c u g c yk
seltilecek, askerlik sresi ksaltlrken ihtisasa n e m veri
lecektir.

92

DI POLTKA
Devletin devamll d politika felsefemizin temelini tekil
eder. Siyasi mcadelede hassasiyet gsterilmesi zorunlu hu
suslarn banda d politikann geldiine inanmaktayz.
D politikamzn esas blgemizde ve dnyada barn s
rekliliini temin etmektir.
Gvneliimizin ve iktisadi gelimemizin glendirilmesi d
politikamzn ana hedefleridir.
lkemizin konumu, uluslararas gelimelirin ierdii belir
sizlikler ve evremizdeki istikrarszlk odaklar muvacehesin
de, etkin bir savunma gcne sahip olmamz zorunludur.
Totaliter ynetim biimleri iflasnn Dou Avrupa lkelerin
den balayarak hareketie geirdii demokratik dinamikler, ya
kn zamana kadar Dou-Bat cephelemesinin belirleyici rol
oynad ulusalararas ilikiler dzeninde, bu kez AGK sreci
ne vcut veren anlay ve ilkelerin yol gsterici olaca yeni
bir dnemin almakta olduuna iaret etmektedir.
Bu oluumun, tarihi ve corafyasyla bir "kilit lke" konu
mundaki Trkiye'ye yeni ibirlii ufuklar atnn ve yeni so
rumluluklar yklediinin idraki iindeyiz.
lkemizin siyasi istikrarnn korunmasn, bu imkanlardan
yararlanabilmemizin, aday olduumuz yeni ve daha etkin
uluslararas konumun laykyla deerlendirilmesinin balca
art olarak gryoruz.
Kkl bir deiim sreci iindeki byk komumuz hali ha
zr yapsn "egemen devletlerin gnll birlii" ne dntrme
karar almt. Hem bu dnlen birlikle, hem de -Azarbeycan ve zel kltrel balaramz bulunan dier cumhuriyetler
bata olmak zere- halklarnn zgr iradesiyle ve yasal usul
lere uygun olarak sz konusu birlie katlma veya bunun d-

93

ynda kalma ynne gidebilecek tm barqsever cumhuruyetlerle, en ileri dostluk ve ibirlii ilikileri iinde olmaya hazr
ve arzuluyuz.
Trkiye'nin giriimiyle oluturulan Karadeniz Ekonomik
birlii Blgesi Projesi'nin de, bu balamda , ilgili taraflar
AGK ilkeleri etrafnda birbirlerine daha yaklatran, ok verim
li bir ibirlii erevesi oluturacana inanyoruz.
slam Konferans rgt yesi lkelerde ilikilerimize atfet
tiimiz nem corufi konumumuzun ve bu lkelerle mevcut
tarihi ve kltrel balarmzn tabii bir sonucudur.
Laik devlet yaps, insan haklarna saygl oulcu demok
ratik dzeni ve ANAVATAN iktidarnn giritii byk yapsal
deiim hamlesiyle 21. yzyln en ileri toplumlarn arasna gir
meye aday olan Trkiye, bu noktaya erimesini mmkn k
lan birikimini, ikili, dzeyde olduu gibi, ok tarafl projeler
erevesinde de slam Konferans rgt yesi dier lkeler
le paylamaya ak olacaktr.
Komumuz Irak'n yol at blgesel buhran ve takip
eden sava srasnda izlediimiz soukkanl ve kararl politi
ka, Trkiye'nin dier blge lkeleri nezdinde ve genel olarak
uluslararas camiadaki arln pekitirmekle kalmam, batl
lkeler nezdindeki nem, gvenilirlik ve itibarmz daha da art
trmtr.
Deien dnyada ABD bata olmak zere, dost ve mtte
fik lkelerle her alandaki ilikilerimize, karlkl karlara sayg
iinde, daha muhteva kazandrmak ve bu ilikileri eitlendir
mek azmindeyiz.
Trkiye'nin en ksa srede Avrupa Topluluu'nun ileri ye
leri dzeyine erimesi balca emelimizdir. Avrupa Topluluu
ile ilikilerimizde tam yelik mracaatmzla balayan sreci
bu anlayla hzlandrmak niyet ve kararndayz.
Avrupa Topluluu'na tam yelik hedefimiz erevisinde,

94

NATO'nun Avrupa ayann glendirilmesi yolundaki al

malara zel bir ilgi gstermeye devam edeceiz.
evremizde karlkl hak ve karlara sayg anlayna da
yal bir dostluk ve ibirlii kua oluturmak temel hedefleri
miz arasndadr.
Kimseden alacamz toprak ve kimseye verilecek topra
mzn bulunmamasnn, komularmzla karlkl gvene daya
l iyi ilikiler iinde olabilmemiz asdan faydal bir semin te
kil ettiine inanrz.
Baz komu lkelerdeki Trk aznlklarn huzur ve esenlii
ne bu lkelerle ilikilerimize katkda bulunabilecek nemli bir
unsur olarak zel ilgi gsteririz.
Komulararas ilikilerde karlalmas olaan sorunlarn
iyi niyetli ve ciddi diyalog yoluyla alabileceine inanrz.
Bu erevede, komular arasnda ve blgesel dzeyde or
tak projeler gelitirilmesine, bunlardan salanabilecek ekono
mik yararlarn yansra. uluslararas gven ortamnn da bu su
retle takviye edilebileceini dnmekteyiz.
Kbrs ihtilafnn zm iin 649 sayl BM Gvenlik Konse
yi Karar'nn mstesna bir frsat tekil ettii ve giderek kk sa
lan AGK zihniyetinin taraflara ilham vermesi gerektii gr
ndeyiz. Bu anlayla, BM Genel Sekreteri'nin, uhdesindeki
iyi niyet grevi erevesinde. Kbrs'taki her iki tarafn da ser
best iradeleriyle kabul edebilecekleri bir zmn oluturula
bilmesi iin harcad abalar desteklemeye devam edece
iz. Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti'nin bu srete izledii ger
eki ve uzlaya ak tutumla tam bir gr birlii iindeyiz.
Byk Atatrk'n "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" dsturunu i
ar edinen Trkiye, meru haklar konusunda titiz, ahdi ykm
llklerine sadk, bakalarnn haklarna saygl, gvenilir ve
barsever bir lkedir. Uygulad dinamik politikalarla lkemi
zin bu kimliinin pekitirilmesinin erefini tayan ANAVATAN

95

iktidarnn devamyla. Trkiye, uluslararas planda daha da et

kin bir mevkiye mutlaka ulaacaktr.

96