1

~~ eer: ~~
eercewJe%e eerJejenefceefnjeeees&Ce efJejefeleced

ye=nppeelekeced

eerYeeslHeuemebmke=leJeeKeee
leLee kesoejoe-efnvoer JeeKeeesHesleced

JeeKeekeej:

kesoej peesMeer

ceesleerueeue yeveejmeeroeme
efouueer JeejeCemeer Hevee yebieueewj ceeme keuekeee

efJe<eeeveg$eceefCekee
DeOeee
He=
DeOeee
cegKe He=
1
24. m$eerpeelekeeOeee:
efJe<eeeveg$eceefCekee
2
25. vewee&efCekeeOeee:
1. jeefMeeYesoeOeee:
3
26. ve<peelekeeOeee:
2. eneesefveeYesoeOeee:
48
27. s<keeCeeOeee:
3. efJeeesefvepevceeOeee:
81
28. GhemebnejeOeee:
4. efve<eskeeOeee:
90
5. pevceefJeefOeveeceeOeee:
118
6. DeefjeOeee:
147
7. Deeegoe&eeOeee:
160
8. oMeevleo&MeeOeee:
197
9. DeJeiee&Oeee:
241
10. kecee&peerJeeOeee:
260
11. jepeeesieeOeee:
268
12. veeYemeeesieeOeee:
289
13. eveesieeOeee:
315
14 efeneesieeOeee:
331
15. eJepeeeesieeOeee:
336
16. $e#eMeerueeOeee:
344
17. evjeefMeMeerueeOeee: 352
18. jeMeerMeerueeOeee:
363
19. efHeueeOeee:
384
20. YeeJeeOeee:
395
21. DeeeeeesieeOeee:
408
22. ekeerCe&keeOeee:
419
23. DeefveeOeee:
425

He=
442
459
475
499
519

~~ eer: ~~
eer ieCesMeee vece:
ef$emkevOe peesefleMMeem$eHeejlesve eercewJe%e
eer JejenefceefnjeeeexCe efJejefeleced
ye=nppeelekeced
lee
eer YeeslHeueJeeKeemeefnleced
leLee
HeJe&leereeerkesoejoepeesefleefJe&lke=le kesoejoe efnvoer JeeKeemeefnlee
DeLe jeefMeYesoeOeee: ~~ 1 ~~
cetefle&lJes HeefjkeefuHele: MeMeYe=lees Jelcee&Hegvepe&vceveeceelcesleelceefJeoeb $elegMe epeleeb Yelee&cejpeesefle<eeced ~
ueeskeeveeb eueeesJeefmLeefleefJeYegMeeveskeOee e: egleew
Jeeeb ve: me ooelJeveskeefkejCem$ewueeskeeoerHees jefJe: ~~ 1 ~~
YeeslHeue:yeeepeMejjJeervogkegpe%epeerJeMeg$eeke&Heg$eieCeveeLeiegeCece~
e: me*deneske&JejueeYeefJeMegsjeJeefvJekeme lecenb efJeJe=Ceesefce ke=lmveced ~~ 1 ~~
eem$eb meefJelee ekeej efJeHeguew: mkevOewefm$eefYepeexefle<eeb
lemeesefefeYeeelHegve: keefueegies mebme=leb ees Yetleueced ~
Yete: mJeuHelejb JejenefceefnjJeepesve meJe JeOeeefolLeb
eb eJeoefvle cees#ekegMeueemlemcew vecees YeemJeles ~~ 2 ~~
JejenefceefnjesoOeew megyengYesoleeseekegues
en#e&ieCeeeoefme eegjeesiejlveesppJeues ~
Yeceefvle Heefjlees elees ueIegefOeeesLe&uegyOeemlele:
kejesefce efJeJe=efleHueJeb efvepeefOeeence$eeslHeue: ~~ 3 ~~
Fn Meem$es keeefve mecyevOeeefYeOeseeeespeveeefve YeJevleerlegevles ~
JeeeJeeekeue#eCe: mecyevOe: JeeeesLeex Jeeeke: Meyo: ~ DeLeJeesHeeeesHeseue#eCe:
mecyevOe: GheeeefmlJeob Meem$ecegHesees eef%eeveced ~ DeLeJee DeeyeeeefoefJeefve: me=leefceob

Jesoeefceefle mecyevOe: ~ jeefMemJeHenesjes<keeCeveJeebMekeeoMeYeeieef$ebMeeieHeefj%eeveenmJeHeenjeefMeyeueeyeueefJeeesefvepevceeOeeveHeefj%eevepevcekeeueefJemceeHeveeYeeJekeLeveeefjeegoe&eoMeebleo&MeekeJeie&kecee&peerJejepeeesieveeYemeeesieeveesieefeneefoeesieeJepeejeefMeMeerueef<HeueYeeJeHeueeeeekeerCee&efveeesiem$eerpeelekeefveee&Cevepeelekes<keeCeiegCeHeceefYeOeseced ~ ueeskeeveeb eekekece&efJeHeekeJe_pekelJeb

eeespeveced ~ melHee$eMegYeeMegYekeLeveeefonueeskeHejueeskeefmeefefjefle eeespeveced ~ leLee
efkecesefYeewefjle$eeseles ~ emceevve=Ceeb eesle=Ceeb mebyevOeeefYeOeseeeespevekeLeveeem$eefJe<ees ee peeele Fefle ~ leLee eesece$eeLex``efmeef: eesle=eJe=eerveeb
mecyevOekeLeveeele: ~ lemceelmeJex<eg Meem$es<eg mecyevOe: HetJe&cegeles ~~
efkecesJee$eeefYeOeseb meeefoefle He=mleg kesveefeled ~ eefo ve eeseles lemcew HeueMetveb leg
leJesled ~~ meJe&mewJe efn Meem$eme kece&Cees JeeefHe kemeefeled ~ eeJeleeespeveb veeseb
leeJeelkesve ie=eles ~~ Fefle ~ kemeeefmce_em$esefOekeej Fle$eeseles ~
efpemewJe~ elemlesve <e[es JesoesOesleJees %eeleJeMe ~
keeveeveerlegevles``efMe#ee keuHees JeekejCeb efveeb peesefle<eeb ieefle:~ vomeeb
ue#eCeb ewJe <e[es Jeso Geles ~~ Fefle~ leLee eeseces``Jesoe efn
e%eeLe&ceefYeeJe=ee: keeueevegHetJee& efJeefnleeMe e%ee: ~ emceeefoob keeueefJeOeeveMeem$eb
ees peesefle<eb Jeso me Jeso e%eeved~~ Fefle ~ peesefle<eMeem$eb JesoecesJe~ veveg keglees
peesefle:Meem$eme JesoelJecegeced~ leogeles~ evmeteexHejeiemeb$eeefleJeleerHeeleJewOe=leiepeeewkeeoMeceeJemeeefoHegCekeeuekeLeveeled e%eeveeb keeueJe_pekelJeeled Deves<eeb
egefle mce=efleHegjeCeeseeveeb kece&Ceeb keeuekeLe- veeeeme JesoelJecesJe ~ leLee e
Yeemkejefmeevles``JesoemleeJee%ekece&eJe=ee e%ee: eeseemles leg keeueeeesCe ~
Meem$eeomceelkeeueyeesOees ele: meeselJeb peewefle<emeesecemceeled ~~ MeyoMeem$eb
cegKeb peewefle<eb e#eg<eer eeslecegeb efveeb e keuHe: kejew~ ee leg efMe#eeme Jesome mee
veeefmekee HeeoHeeeb vo Deeewyeg&Oew: ~~ Jesoe#eg: efkeuesob mce=leb peesefle<eb cegKelee
eeceOesme lesveeseles ~ mebegleesHeerlejw: keCe&veemeeefoefYeMe#eg<eesve nervees ve
efkeefelkej: ~~ lemceeodefpewjOeeveereceslelHegCeb jnmeb Hejceb e leJeced ~ ees
peewefle<eb Jesefe vej: me meceiOecee&Le&cees#eeBuueYeles eMeMe ~ meleeceeceeeejes

eem$eeejcYes<JeefYeceleosJeleeee: emeeoeeVecemkee- jsCe lelmleglee

leefeefJeMes<esCe eeefYeesleeLe&efmeef Jee_efle ~ leoeceHeeJeefvlekee- eee&:
eerJejenefceefnjveecee efpeeskee&uueyOeJejemeeoes peesefle:Meem$eme*denke=odieefCelemkevOeeovevlejb nesjemkevOeb efekeer<eg& jMes<eefJeIveesHeMeevleleLe YeieJele:
metee&oelceieeefceveeR Jeeefkemeefb Meeot&ueefJe$eeref[lesveencetefle&lJes Fefle ~~ me
jefJeYe&ieJeeveeefolees veesmceYeb Jeeeb efiejb ooeleg eeleg ~ keerMees jefJe: ?
DeveskeefkejCe: ve Ske: efkejCees emeemeeJeveskeefkejCe: eYetlejefMce: ~
menejefMceefjleLe&:~ Hegve: efkebYetle: ? $ewueeskeeoerHe: $eees ueeskeem$ewueeskeeb YetYeg&Je:
mJejeKeb le$e oerHe: ekeeMemeeOecee&led ~ leLee cetefle&lJes HeefjkeefuHele: MeMeYe=le:
MeMeb eeefCeefJeMes<eb efyeYeefe& Oeejeleerefle MeMeYe=evceemleme cetefle&lJes MejerjlJes
HeefjkeefuHele: ~ ``MeefMevees cetefle&jeefole: Fefle Hee&JemLeeefHele: elees peueceeMev:
ekeeMeMetve: eese: leefmbcemlejefCeefkejCeeefleHeueeveeefolejme peeslmveeemejefJemlej: ~ emceeogeceeeeexCewJe ye=nlmebefnleeeeced ``efveleceOe: mLemesvoesYee&efYeYee&vees: efmeleb YeJeleOe&ced ~ mJeeeeeveoefmeleb kegcYemesJeeleHemLeme ~~
lepeleeske&leueb MeefMeve: HeMeeoJeuecyeles eLee Meewkeueced ~ efovekejJeMeeeLesvoes:
ekeeMelesOe: eYe=legoe: ~~ meefueuecees MeefMeefve jJesoeaefOeleees cetef&leemlecees
vewMeced ~ #eHeeefvle oHe&Ceesojefveefnlee FJe ceefvojmeevle: ~~ Fefle ~ leLee e
Yeemkejefmeevles ~ ``lejefCeefkejCeme*dieeos<e Heeret<eefHeC[es efovekejeefoefMe
evMeefvkeeefYeMekeeefmle ~ leefolejefoefMe yeeueekegvleueMeeceueeerIe& FJe
efvepecetefle&eeesJeeleHemLe: ~~ Fefle ~ leLee e Jesos ~ ``meg<egcve:
mete&jefMceMevcee: Fefle~ DeLeJee MeefMeYe=lees ceneosJemees cetefle&lJes HeefjkeefuHele: ~
eleesmeew YeieJeevecetefle&: `ef#eeflepeueHeJevengleeMeveepeceeveekeeMemeescemetee&Kee'
Flecetle&emleme ceneosJemeelees ceensejer cetefle&jeefole Fefle ~ MeefMeYe=le Fefle
meeOegHee: ~ leLee Jelcee&Hegvepe&vceveeb ve Hegvepe&vce efJeeles es<eeb lesHegvepe&vceevees
cegeemles<eeb Jelce& ceeie&: cees#eejefceleLe&: ~ elees efefJeOees ceeie&: osJeeeveeKe:
efHele=eeeeCeeKeMe ~ le$e efHele=eeCeceeie&ej YetleMevcee: esve mJeie&ieeefceve: mJeie
ieefle ~ cees#eejb mete&: ~ ele: mete&ceC[ue efYeJee cees#eYeepees YeJevle cees#eejb

ievleerefle ~ leLee e eerYeejles YeieJeevJeeme: ~ `mJeie&ejb epeeejb ef$eefJeHeced~~

Fefle ~ DeelcesleelceefJeoeced Deelceeveb efJeoefvle peeveefvleleelceefJeoes eesefievemles<eeb me
SJeelcee efeelJeced ~ lespeesHeer eeCeHesCe oeevlejefmLele: ~ leLee e egefle: ~
``mete& Deelcee peielemlemLeg<eMe Fefle ~ peielees peceme lemLeg<e: mLeeJejme mete&
SJeelcee ~ $elegMe epeleeced ~ epeceeveeveeb me SJe $elege&%e: ~ ele Geb cevegvee ~
``Deiveew eemleengefle: meceieeefolecegHeefleles ~ Deeefoleeppeeeles Je=ef<ye=&sjVeb lele:
epee: ~~ Fefle ~ Yelee&cejpeesefle<eeced ~ Deceje osJee: peesefleef<e enve#e$eeoerefve les<eeb
Yelee& eYeg: , eOeeve FleLe&: ~ ele: meJex SJe osJeeesveemlemeesHemLeeveb kegJe&efvle ~
enve#e$eeCeeb e kesJeueb leMesve efveleesoeemleceee: ~ ele Geced ~ ``lespemeeb
ieesueke: meteex en#ee&Cecyegieesuekee: ~ eYeeJevlees efn Mevles
mete&jefMceeoerefHelee:~~ Fefle ~ SJeb iegCeeefOekeeeocejpeesefle<eeb eYeg: ~ ueeskeeveeb
eueeesJeefmLeefleefJeYegefjefle ~ ueeskee: Yeguees&keeoemles<eeb euees efJeveeMes GJes
GlHeeew efmLeleew Heeueves efJeYegefJe&<Ceg: ~ YeieJeleesleerleJele&ceeve
YeeJekeeue$eeHeefjsoefeYetlelJeeled ~ eMeyoes$eeJeOeejCes ~ DeveskeOee e: egleew ~
egleew Jesos eesveskeOeeveskeekeejw: Heeles ~ leLee e egefle: ~ ``Fvb efce$eb
JeCeceefiveceengjLees efoJe: me megHeCeex ielJeeved ~ Skeb meefee yengOee Jeoleefive eceb
ceeleefjMJeeveceeng: Fefle ~~ 1~~
kesoejoe:-evLe kes Deeefo ceOe SJeb Devle ceW DeHeves FosJe kee mcejCe
HetJe&ke DeHevee ceueeejCe efkeee peelee nw ~ en evLe eneW kes meeej mes YeefJe<e
%eeve kejlee nw FmeefueS eneOeerMe $ewueeskee kes ekeeMe efyecye mete& keer mlegefle keer pee
jner nw ~ keeeWefke Jejenefceefnjeeee& kes F osJe ner mete& en nQ ~
Yet:, YegJe: Deewj mJejeKe leerveeW ueeskeeW ceW ekeeMe osves Jeeues evcee kee
cetefle&He, (DeLee&led Dece=lecee evefyecye nw) Deelce%eeefveeeW keer Deelcee, e%e eeieeefo
kece& kes efueS e%e mJeHe, meoe MeemJele jnves Jeeues en ve#e$eeW kee Hees<eke, mecemle
ueeskeeW kee #eCe ceW eueekeejkeMeefkele mes mecHeVe, Deewj mecemle ueeskeeW keer GlHeefe
kee yeerpe SJeb mecemle ueeske Heeueve meceLe&, DeefveJe&eveere Ske Meefe Hege, Jeso
Meem$eeW ceW efpemes Deveske veeceeW (meefJelee, mete& KeiesMe, meneefkejCe, meHlemeefHle

cejerefe, lespees jeefMe, peielHeefe, yeee efJe<Ceg efMeJe mkevo) mes efpemes mecyeesefOele
efkeee peelee nw, Ssmes ceneved ekeeMeke efyecye mete& keer ke=Hee mes nceejer JeeCeer ceW,
cenleer Meefe kee meveeleve mLeeve yevee jns, efpememes Fme ye=nppeeleke evLe keer
DevegHece jevee efveefJe&Ive mecHeVe neskej efJeMJe keueeCe kee ceeie& eMemle nes
``Fleeefo, Fme YeeJevee mes efmeevle peewefle<e, mebefnlee peewefle<e Deewj nesje
(peeleke)peewefle<e kee cece&%e Deeeee& Jejenefceefnj Fme ye=nppeeleke evLe kees
DeHeves FosJe YeieJeeved mete& keer mlegefle mes eejcYe kej jns nQ ~~ 1 ~~
YeteesefYe: HegyegefefYe: HegefOeeeb nesjeHeue%eHlees
MeyoveeemeceefvJeles<eg yengMe: Meem$es<eg s<JeefHe ~
nesjelev$eceneCe&JeelejCes Yeiveeseceeveecenb
mJeuHeb Je=eefJeefe$eceLe&yengueb Meem$eHueJeb eejYes ~~ 2 ~~
YeeslHeue:-DeOegveeme Meem$eme HejeCeerlelJeeoveLe&keeb Heefjefpener<eg&jveMeem$esYeesme iegCeJeJeb eoMe&Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
YeteesefYeefjefle ~~ nesjeeemlev$eb nesjelev$eced DeLeJee nesje SJe lev$eb leosJe
ceneCe&Jees og<HeejlJeeled lev$eles leee&les esveeLe&mleev$eced ~ Denb nesjelev$eceneCe&JeelejCes
Yeiveeseceeveeb Meem$eHueJeb eejYes ~ nesjelev$ecesJe ceneCe&Jees cenemecegmlelelejCes
elejCe efJe<ees Yeiveeseceeveeced Yeiveeslmeeneveeb Meem$eHueJeb eejYes kejesefce ~ Meem$ecesJe
HueJe: Meem$eHueJemleb Meem$eHueJeced ~ eLee HueJeefmleleer<et&Ceeb HejHeejieceveceeMeg
mecHeeoeefle, leLesoceefHe ~ nesjelev$eceneCe&JeelejCes Yeiveeseceeveeefceleme HueJesve
meeOece&ced ~ kesve ke=les nesjelev$eceneCe&JeelejCes Yeiveeseceeveeefcelele
DeenYeteesefYeefjefle ~ YeteesefYeye&nglejw: ~ efkebYetle: ? HegyegefefYe: Heg: HedJeer
yegefex<eeb les Hegyege: eegje: e%eemlew: ~ Meem$es<eg s<eg efejb efJeeeefjles<eg
melmJeefHe~ efkeb Yetles<eg MeyoveeemeceefvJeles<eg ~ Meyoeveeb veee: Meyoveee: ceerceebmee~
leogeced ~ ``MeyoveecesJe mee Meefemlekeex e: Heg<eeeeced ~~ Fefle ~ DeLeJee
MeyoeMe veeeeMe Meyoveeee: MeyoesLe&Jeeveeees ceerceebmee lew: meceefvJeles<eg
mebeges<eg ~ efkeceskeJeejb s<eg vesleenyengMe Fefle ~ yengMe Fefle ~ yengMe: yengMe:
yentvJeejevJeememeceemewye&ngekeejw jefelesef<JeleLe&: ~ efkeceLe s<eg ~ HegefOeeeb

nesjeHeue%eHlees ~ elegjyegerveeb nesjeHeueeJeyeesOeveee eeevekece&efJeHeekees nesje

nesjeee: Heueb nesjeHeueb leme %eefHlemlelHeueb MegYeeMegYeb lep%eeveee ~ efkecYetleb
Meem$eHueJeb ? mJeuHeb ueIegebLeced ~ Hegve: efkecYetleb ? Je=eefJeefe$eced Je=ew:
Meeot&ueefJe$eeref[leeYe=efleefYeefJe&efe$eb jceb lemceelmJeuHeleewJeeme iegCeJeJeced ~
elemles<eece$eelegeceYees ve YeJeefle ~ mJeuHeefcelevesve enCeOeejCemegKeieeb
eoMe&eefle~ leLee e nefmleJewekejes Jeerjmesve: ~ ``meceemeeseme Meem$eme megKeb
enCeOeejCes ~ Je=eefJeefe$eefcelevesve meteleeb eoMe&eefle ~ veveg mJeuHeMeem$eme
mJeuHeeLe&lewJe YeefJe<eleerleen ~ DeLe&yengueb yeefYeOeseced ~ Dele SJe
HetJe&efJejefeleMeem$esYeesme ieewjJeced ~ DeveLee efn Meem$emecYeJeelHegveeleeoes<e:
meeled ~ Sleogeb YeJeefle eeieefYeefnleMeem$eeCeeefleefJemle=leevelemles<eg
YeieeseceemleoLe&cenb Meem$eHueJeb eejYes ~ veveg keoeefeouHee%eleee les
Yeiveeseceemlelkeglees
ueyOeced
~
eLee
HetJe&Meem$eeCeeb
cenJeeiveeseceemleoLe&efceoceuHeefcelele Foceen ~ HegefOeeeefcelevesvewleleefleHeeefoleb
YeJeefle ~ ve efn les yegefnervelJeees<eg Meem$es<eg Yeiveesecee: efkeb leefn&
Meem$eoes<eeoveLee$eeefHe les<eecegeceYe: meeled ~ HueJeceefHe mJeuHeb e ueIegJe=ecedoerIe
Je=eefJeefe$eb jceceLe&yengueb efJeeHeefjHetCe&cesJebefJeOeb efleleer<et&CeeceeflemegKeeJenb
YeJeleerefle~~2~~
kesoejoe:-ef$emkevOe peewefle<e cenemeeiej ceW peeleke Meem$e Yeer Ske
ceneved meeiej nw, efpemekes Fme Heej mes efkeveejs leke Hengbeves kes efueS veewkee (veeJe) ner
Ske meeOeve yeleeee pee jne nw ~
veee ceerceebmee-JeekejCe Deeefoke Meem$eeW kes efJeMes<e%e yegefceeve efJeeveeW
mes nesje (peeleke peewefle<e) Meem$e kes DeOeeve DevegMeerueve ceW ye[er keefveeF& osKeer
ieF& nw, Deveske Meem$eeW ceW efJeMes<e Jewog<e eeefHle kes yeeJepeto efJeeve ueesie ef$emkevOe
peewefle<e, (efmeevlemebefnlee Deewje nesje ) kees nesje MeeKee kes DeOeeve ceW DeHeveer
eKej yegef kee GHeeesie kejves ceW efvelmeeefnle nes peeles nQ ~ keeeWefke nesje peewefle<e
Ske ceneved lev$e Meem$e Heer cenemeeiej kee Heej Heevee Gmekeer ienjeF& kees mecePevee
keefve mee osKe kej keesF& veeefJeke meceg ee$ee kes GHeege meeceeer mes mecHeVe neskej

veeJe eje ee$ee kejles ngS efpeme ekeej Ge cenemeeiej kee Leen ueiee mekelee nw
leled Fme ceneved nesje meeiej kees mecePeves kes efueS Yeer %eeve kes meewefJeOe kee
GHeueefyOe kes efueS, efJeefe$e ekeej kes voeW ceW efpeveceW DeLe& kee yeengue Yeje nes
Smeer veeJe Heer Ske nesje, evLe kes efvecee&Ce kes efueS ``ye=nppeeleke veeceke evLe
kee efvecee&Ce kejves pee jne ntB Fleeefo ~
Deeeee& Jejen evLeejcYe kee nsleg yeleeles ngS mHeleee GodIeesef<ele kejles nQ
efke veee-JeekejCe-ceerceebmee Meem$eeW kes HeefjHetCe& DeOeeve kes Devevlej ef$emkevOe
peewefle<eMeem$e kee DeOeeve kejles ngS ner ueeske ceW Oece&Meem$e Deewj peewefle<e Meem$e
kes efveCe&eelceke DeeosMe osves keer efoMee ceW eJe=e nesvee eeefnS ~ pewmes ueieOeeeee&
eCeerle Jesoe peewefle<e ceW ``meesceekej Yee<ekeej ves Yeer mHe efkeee nw efke Jesoe
Meem$eeW ceW ieefCele peewefle<e cetefI&ve mebefmLele nw eLee
lesoebieMeem$eeCeeb ieefCeleb (peewefle<eb) cetefI&ve mebefmLeleced ~~
FmeefueS meJe&Meem$eesHeefj peewefle<e Meem$e kee DeOeeve Delevle DeeJeMeke
neslee nw ~~ 2 ~~
nesjslenesje$eefJekeuHeceskes Jee_efvle HetJee&HejJeCe&ueesHeeled ~
kecee&efpe&leb HetJe&YeJes meoeefo eeme Heefeb meceefYeJeveefe ~~ 3 ~~
YeeslHeue:-DeOegvee nesjeMeem$eme Hegjeke=lekece&efJeHeekeJe_pekelJeb
JeCe&eHeefjnejsCe MeyoJeglHeefeb eoMe&eefVevJeeeen
nesjsefle ~~ nesjeLe& Meem$eb nesje leecenesje$eefJekeuHeceskes Jee_efvle ~ DenMe
jeef$eMeenesje$ees nesjeMeyosveeseles ~ leme efJekeuHees efJekeuHevee ~ Skes Deves nesjeb
Jee_vleerleLe&: ~ keLecegeles ? HetJee&HejJeCe&ueesHeeled ~ Denesje$eMeyome HetJeex
JeCeexkeejesHejJeCe&Me $ekeejmleeesueexHeceoMe&veb ke=lJee nesjeMeyoesJeefMe<eles ~
efkeceLe ? Hegvejnesje$eMeyoeesjeMeyoes JeglHeeeles Fefle ~ De$eeseles ~ ces<eeoees
eoMe ueivejeMeeesnesje$eevleYet&lee: ueiveme e keeueJeMeep%eeveb ueiveJeMeegYeeMegYe%eeveced ~ Deleesnesje$eeeelJeeele SJe nesjeMeyoes JeglHeeeles
SleosJeeeee&meeHeefYeesleced ~ ele: Hejceleceefleef<ecevegceleefceefle ~ leLee e
meejeJeueeced ``DeeevleJeCe&ueesHeeesjemceekeb YeJelenesje$eeled ~ leleefleef<e:

10

meJeex enYeieCeefMevleles emceeled ~~ efkeceme eeespeveefceleen

kecee&efpe&leefceefle ~ HetJe&YeJes eeipevceefve elmeoeefo MegYeceMegYeb efceeb e kecee&efpeleb leme
Heefe Heekeb meceked DeefYeJeveefe ekeerkejesefle ~ leLee e ueIegpeelekes ~
``eogHeefelecevepevceefve MegYeeMegYeb leme kece&Ce: Hebefeced ~ Je_peeefle
Meem$ecesleeceefme JeeefCe oerHe FJe ~~ Fefle ~ veveg MegYemeeMegYeb JeeJeMebYeeefJeve:
efkeb Jeveefe ? Geles ~ efefJeOeb MegYeeMegYeb {keceexHeeefpe&lece{keceexHeeefpe&leb e le$e
{keceexHeeefpe&leme oMeeHeueb Heeke$ecesCe Jeveefe ~ DeMegYeb oMeeHeueb %eelJee
ee$eeos: Heefjnej: kee&Je: ~ MegYeb %eelJee ee$eeosjefleMeesve oeveced ~
De{keceexHeeefpe&lemeekeJeiexCe HeueJeefe: ~ leeeMegYeb %eelJee
MeevleeefoefYeHeMeceb veesled ~ leLee e eJevesej: ~ eeefOeeveb efveeleb epeeveeb
en#e&eesieeYeJeb emetleew ~ Yeeieeefve leeveerleefYeMeyoeefvle Jeelee&efveeesiesefle oMee
vejeCeeced ~~ leoHeefYe%ewef&efJeOeb efveeb efmLejeKeceewlHeeeflekemebef%eleb e ~
keeue$eceeppeelekeefveefMeleb el$eceesHemeefHe& efmLejcegeles leled ~~ meHleeneCeeb
eefLeleeefve eeefve mLeeveeefve pevceeYeeJeeefve meef: ~ lesYe: Heueb eejen$ecemLee
veege&oeslHeeokemebef%eleb leled ~~ DevesveeefmLejme MeevleeefoefYeHemece: eoefMe&lees
YeJeefle ~ Geb e YeieJelee Jeemesve ~ ``efJenveeodogye&ueb owJeb Heg<esCe efJeHeefMelee ~
Fefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:-nesje Meyo kee mHeeMee yeleeee pee jne nw ~
mebmke=le Jee*dcee ceW Denesje$e Meyo kee eeesie mecHetCe& efove Deewj jeef$e ceeve
kes efueS e$e le$e meJe&$e ngDee nw ~ Denesje$e Meyo kes eejeW De#ejeW ceW eLece JeCe&
(Deed) De Deewj Deefvlece JeCe& $e kee ueesHe kej osves mes nesje Meyo Mes<e jnlee nw ~
ces<eeefoke 12 jeefMeeeW ceW eleske jeefMe keer DeeOeer DeOe& meercee kee veece nesje
kene peeves mes Ske jeefMe ceW 2 nesje nesves mes 12 jeefMeeeW ceW 12 2 24
nesje efme nesleer nw ~ ``jeMesj nesje peewefle<e Heefuele ceW eefme nw ~ yeejn
jeefMeeeW kes pees veece nQ (ces<e Je=<eYe efceLegve) ener yeejn veece 12 ueiveeW kes Yeer kens
iees nQ ~ Devlej ener nw efke Hetjs ve#e$e ceC[ue kes eefme 27 ve#e$eeW keer mebKee
27 kees elegieg&efCele kejves mes 27 4 108 ejCeeW ee HeeoeW kees 12

11

jeefMeeeW ceW legue HesCe efJeleefjle kejves mes 108 12 9 Heeo ee 9 ejCe
ee meJee oes ve#e$eere #es$e efJeMes<e keer Ske jeefMe 30 DebMe nesleer nw ~ peneB Ske
jeefMe Deewj Fmekeer oes nesje kener ieF& nw JeneB Hej Denesje$e ceW keeue (mecee) kee
mecHetCe& ceeve Ieer Heue Deeefo keuHevee mes 60 Ieer ceeve ceeveves mes, ceOece ceeve
(Deewmele ceeve) mes 60 Ieer kee 12JeeB Yeeie 5 Ieer keer Ske-Ske ces<eeefo ueive
jeefMe kee keeue ceeve Deewj Fmekee DeeOee 2 Ieer 30 Heue keer Ske nesje kee
keeueelceke ceeve neslee nw ~ en Yeer kene ieee nw ~ Fme ekeej Ske Denesje$e ceW
keeueelceke 12 2 24 nesje Yeer nesleer nwb mHe nw ~
Jee 60 Ieer kes mecHetCe& Denesje$e kes keeueelceke ceeve keer 24 nesjeDeeW
ceW eleske nesje kee keeueelceke ceeve 60 24 2 1/2 Ieer ee 2 Ieer
30 Heue DeeOegefveke efveefce&le ev$e, ee IeCe efceefve meskeC[ meteke Ieer ev$e kee
1 IeCe kee ceeve nesje ee DeJej (Hour)kene ieee nw ~ Fme ekeej Yeer keeue
ieCevee kee cetue eesle Deeeee& Jeejen ves yengle Heefnues yelee efoee nw ~ Dele: Yetle
YeefJe<e Deewj Jele&ceeve keeue yeesOeke Meem$e kee veece nesje Meem$e kenvee egefe ege
nw ~ FmeefueS efke nesje Meem$e kee Ske Gej oeefelJe nes peelee nw
efke Jen eeefCecee$e kees Yetle YeefJe<e Deewj Jele&ceeve keeue kes MegYe Deewj
DeMegYe HeueeW mes meeJeOeeve jnves keer metevee os, ee HetJe& pevce kes ceeveJe kes MegYeeMegYe keceeX kees peeve kej Gece ceeveJeere Oecee&ejCe, meeeflJeke peHe Hetpee kece& mes
Deefve YeefJe<e mes DeHeveer megj#ee kej mekeves kee DeeosMe os HetJe& pevce kes DeMegYe
keceeX mes Fme pevce kee YeefJe<e DeMegYe nesiee ner Dele: peewefle<e kes Fme nesje Meem$e
keer MejCe ceW Deekej Jewefoke Jee*dcee ceW JeefCe&le Gece Hetpeevegeve Oecee&ejCe mes
DeMegYe YeefJe<e mes DeHevee yeeeJe efkeee pee mekesiee ~~ 3 ~~
keeueeeefve Jejeceevevecegjes l$ees[JeemeesYe=lees
JeefmleJe&evecetpeevegegieues pes lelees*defIeeced ~
ces<eeefMJeeLeceeveJe#e&ejCeeMe$eefmLelee jeMeees
jeefMe#es$eie=n#e&Yeeefve YeJeveb ewkeeLe&meceleee: ~~ 4 ~~

12

YeeslHeue:-DeOegvee JeJenejeLe keeueeKeme Heg<eme ces<eeefojeefMeHetJe&keb

efMej:eYe=leefJeYeeieb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
keeueeeveerefle ~~ keeueemeebieeefve leeefve e ces<eeYe=eflejeMeees veJe#e&ejCe
veJeefYe$e&#eejCewve&#e$eHeeow: eceeCeb es<eeb les ~ DeefMJeeLecee: DeefMJeveerle: eYe=efle
veJeve#e$eHeeoe Skewkeme eceeCeced ~ ces<eeYe=eflejeMeeesefMJeeLecewve&#e$eHeeoweg&ee
FleLe&: ~ leLeeYetlee jeMeees OeelegjJeeJee: ~ leLee e eJevesej: ``ss meHeeos YeJeveb
ieles Fefle ~ leLee e YeieJeevieeefie&: ~ ``DeefMJeveer YejCeer ces<e: ke=efekeeHeeo SJe e~
lelHeeoef$eleeb yeeeb Je=<e: meewceoueb leLee ~~ meewcee&ceee efceLegveb
lJeefoleeMejCe$eeced ~ lelHeeo: Heg<eceeMues<ee jeefMe: keke&ke: mce=le: ~~ efHe$eb
YeeieceLeee&cCe: Heeo: efmebn: ekeerefle&le: ~ lelHeeoef$eleeb kevee nmleefMe$ee&cesJe
e~~ leguee efe$eeoueb mJeeefleefJe&MeeKeej$eeced ~ lelHeeob efce$eowJeleJeb pese
Je=efMeke Geles ~~ cetueceeHeb leLee OevJeer Heeoes efJeesejme e ~ lelHeeoef$eleeb eesleb
cekejes JeemeJeb oueced ~~ leueb JeeCeb kegcYemeLeepeeejeCe$eeced ~ lelHeeo Skees
ceerve: meeoefnJeg&Oveb e jsJeleer ~~ e$es efmLeleeMe$eefmLelee:, e$eefmLelee jeMee:
DeLeJee e$eJeled efmLelee: Devesve mebmLeeveces<eeb eoefMe&leb YeJeefle ~ le$e keeueeKeme
Jeje efMejes ces<e: ~ Deeveveb cegKeb leodJe=<e: ~ Gjes Je#ees efceLegveced ~ le oeb
kegueerj: keke&: ~ $ees[cegojb efmebn: ~ JeemeesYe=led keef: kevee ~
Jeefmlevee&efYeJeeveeesjvlejs leguee ~ Jeeveb esve HegbmlJeb Je_peles efueb leled
Je=efMeke:~ Tegieueb OevJeer ~ peevegegieueb cekej: ~ pebIes s kegcYe: DebefIeeb
Heeoegieueb ceerve Fefle ~ leLee e yeeojeeCe: ~ ``ces<e: efMejesLe Jeoveb Je=<eYees
efJeOeelegJe&#ees YeJesVe=efceLegveb oeb kegueerj: ~ efmebnmleLeesojceLees egJeefle: keefMe
JeefmlemlegueeYe=oLe cesnvececeb meeled ~~ OevJeer eemeesegieb cekejes peevegeb YeJeefle ~
peeefleeb kegcYe: Heeoew celmeodeb esefle ~~ Deme eeespeveced ~ pevcekeeues ees
jeefMe HeeHeene$eevle: me keeueeKeme Heg<eme eefmceVes efmLelemle$ees
peelemeesHeIeelees JeeJe: ~ e$e meewce: efmLelemle$e Hegef<efjefle ~ leLee e
meejeJeueeced ~ ``keeuevejmeeJeeJeevHeg<eeCeeb keuHeeslemeJekeeues ~
meomeodenmebeesieelHegevlmeesHeJeebMeeefHe ~~ Fefle ~~ jeefMe#es$eefceleeefo ~ S<eeb e

13

elewkeme jeefMeefjefle meb%ee lemesJe Heee&eveeceeefHe ~ #es$eb ie=nce=#eb Yeb jeefMeMe #es$e
e ie=nb e $eCeb e Yeb e leeefve jeefMe#es$eie=n#e&Yeeefve YeJeveb e ie=nlJeeJeveenCes efmes
elHegveYe&JeveenCeb ke=leb lelmeJex<eeb ie=nHeee&eeCeeb enCeeLe&ced ~ $e#elJeeoefHe YeenCes
efmes elHegveYe&enCeb lesvewleMe&eefle ~ e$e e$e nesjeMeem$es YeenCece=#eenCeb Jee le$e
le$e jeMesjsJe enCeb meeVe leg ve#e$eme ~ Sles jeMeeoe: Meyoe SkeeLe&meceleee
SkeeLee&efYeOeeekee FleLe&: ~~ 4 ~~
kesoejoe:-mecHetCe& yeeeC[ kes 27 ve#e$eeW keer 12 jeefMeeeW Je ueiveeW
kee ceeveefe$e Ske ye=nodefJejed Heg<e He ceW yeleekej eleske Heg<e kes veKe mes efMej
keer eeser leke keeue Heg<e (mecee) kes neLe Hewj cegKe keeve Deeefo yeleeS pee jns
nQefpevemes nesje Meem$e eje YeefJe<e %eeve mHe nes mekesiee
DeeefMJeveer kes eej Heeo  YejCeer kes 4 Heeo  ke=eflekee kee 1 Heeo leke
yeeeC[ kes ve#e$e ieesue ceW ces<e (yekejer) Deekeej Leer Ske jeefMe kee eosMe Yet He=
mes Yeer veefuekeeJesOe mes osKee ieee nw ~ Dele: ve#e$e Je=e kee 12 JeeB efJeYeeie
3600/12 300 1 jeefMe kee ceeve kene ieee nw ~ Fme ekeej ces<eeefo
12 jeefMeeeW SJeb 27 ve#e$eeW ceW meJee oes ve#e$eelceke #es$e keer 360/30
12 jeefMeeeW kes veece Meem$eevlej ceW eefme ngS nQ ~
Fvnerb 12 jeefMeeeW (27 ve#e$eeW) kee Ske ceneved efJeje mJeHe keeue
Heg<e nw efpemekeer ces<e jeefMe-efMej mLeeveere, Je=<e jeefMe-cegKe, efceLegve jeefMeJe#emLeue, keke& jeefMe-oe, efmebn jeefMe-Goj, kevee jeefMe-kecej, leguee jeefMe
Jeefmle ( veeefYe Deewj Jeeve eesefve kee ceOe Yeeie) Je=efMeke jeefMe-efue ee eesefve,
OevegjeefMe Hewjesb keer meefvOe, cekej-HewjeW keer ieeb, kegcYe-oesveeW peeBIe Deewj ceerve jeefMekeeue Heg<e keer oesveeW Heeo (Hewj) mLeeveere nesleer nQ ~ jeefMe #es$e ie=n Meyo mes
SkeeLe& Deewj $e#e ve#e$e, Yeced es Yeer SkeeLe& meteke nQ ~ mLeue efJeMes<e Hej Yeced
ve#e$e Deewj jeefMe oesveeW kes yeesOeke nQ ~
keeue Heg<e kes efpeme Debie ceW pees jeefMe MegYe ee DeMegYe yewer nw ee Gme
jeefMe ceW pees MegYe ee DeMegYe en He[e nw Gme Debie kees eyeue ee ogye&ue ee Gme Debie
ceW jesieeefo efJeeej kejvee eeefnS ~~ 4 ~~

14

celmeew Ieer ve=efceLegveb meieob meJeerCeb

eeHeer vejesepeIevees cekejes ce=ieeme: ~
leewueer mememeonvee HueJeiee e kevee
Mes<ee: mJeveecemeMee: KeejeMe meJex ~~ 5 ~~
YeeslHeue:-DeOegvee jeefMeveeb mJeHeefJe%eeveb Jemevleefleuekesveen
celmeeefJeefle ~~ ceervees jeefMece&lmees celmeeceveesveb HegeefYecegKeced ~
Sleeg keglees ueYeles ? Geles ~ lemewJeesYeeesoelJeeled ~ Je#eefle e ~ ``ueive
meceslegYeele: He=Legjesceegiceced Fefle ~ Ieer kegcYe:, mkevOeemeeefjeIeOeejer Heg<e:
kegcYe: ~ efceLegvees ve=efceLegvejeefMeefce&Legveb ve=efceLegveb m$eerHegceebmeew leefvceLegveced ~ meieob
meJeerCeb Hegceevmeieo: m$eer meJeerCee ~ eeHeer vejesepeIeve: OevJeer jeefMeMeeHeer
efJeeceeveOevJee vejesMJepeIeve: ~ DeMJemlegjiemlemesJe peIeveb Heeob eme
meesMJepeIeve:, eleg<HeeefoleLe&: ~ cekej: ce=ieemees cekejes jeefMece&kej SJe me e
ce=ieemees ce=iecegKe: ~ leewueerleeefo ~ leguee efJeeceevelegue: Heg<e: ~ kevee kegceejer
HueJeiee veewkeemLee mememeonvee ~ memeb e onveMe leew memeonveew leeYeeb men
Jele&le Fefle mememeonvee ~ Mes<ee jeMeees ces<eJe=<ekeke&efmebnJe=efMekee:
mJeveecemeo=Mee: mJemeb%eeefJeefnleeke=lee: ~ leeLeeces<ees ces<e:, Je=<ees Je=<eYe:, keke&:
kegueerjes peueejeeCeer, efmebn: kesmejer, Je=efMekees Je=efMeke: keerpeeefle: ~ leLee e
mele: ~ ``eiees Je=<eYees JeerCeeieoeOejb efceLegvececYeefme kegueerj: ~ efmebn: Mewues kevee
veewmebmLee oerHememekeje ~ Heg<emlegueeOejes Je=efMekekeesLe OevJeer vejes neevleeOe: ~
cekejeOe& ce=ieHetJe& kegcYeer Heg<ees Pe<ees ceerve: ~~ mJeejeMe meJex eoMe jeMee:
mJeeje: mJes<eg mJes mLeeves<eg ejefvle, eLeemLeeveefveJeeefmeve FleLe&: ~
leeLeeces<eJe=<eJeejCeew efoJeeje$eew eeceew efceLegveb eece: keke&escyegej eEmen
DeejCe: kevee oefMe&leosMeefJeYeeiee leguee HeCeJeerefLemLe: Je=efMeke: MJeYeeejer OevJeer
eece: cekejme HetJe&Yeeie DeejCeesvees peueej: kegcYees eece: ceervees peueej
Fefle~ leLee e eJevesMJej:
``Deee: mce=lees ces<emeceevecetefle&: keeueme cete& ieefole: HegjeCew: ~
meespeeefJekee meejkevojeefmlesveeefiveOeelJeekejjlveYetefce: ~~ 1 ~~

15

Je=<eeke=eflemleg eefLelees efleere: me Jeke$ekeCeeleveb efJeOeeleg: ~

JeveeefmeevegefHeieeskegueeveeb ke=<eerJeueeveeceefOeJeemeYetefce: ~~ 2 ~~
JeerCeeieoeYe=efvceLegveb le=leere: epeeHeles: mkebOeYegpeemeosMes ~
evele&kees ieeeveefMeuHekem$eer$eer[ejefleet&leefJenejYetefce: ~~ 3 ~~
kekeea kegueerjeke=eflejcyegmebmLees Je#e: eosMes efJeefnleMe Oeeleg: ~
kesoejJeeHeerHegefueveeefve leme osJeeveejceefJenejYetefce: ~~ 4 ~~
efmebne Mewues oeeosMes epeeHeles: Heececeeng jeee: ~
lemeeJeerogie&iegneJeveeefJeeOeeJeveerogie&JeveeosMee: ~~ 5 ~~
eoerefHekeeb ie=e kejsCe kevee veewmLee peues <eefceefle yegJeefvle ~
keeueeLe&Oeerje pejb efJeOeeleg: meMee*dJeuee m$eer jefleefMeuHeYetefce: ~~ 6 ~~
JeerLeeb leguee HeCeOejes ceveg<e: efmLele: me veeYeerkeefJeefmleosMes ~
MegkeueeLe&JeerleeHeCeHeveeOJemeeLee&efOeJeemeesVelememeYetefce: ~~ 7 ~~
eYeescees Je=efekeefJeenmleg eese: eYeescex{^iegoeosMes ~
iegneefyeueeYeefJe<eeMceiegefHleJe&uceerkekeerepeiejeefnYetefce: ~~ 8 ~~
OevJeer ceveg<ees neHeefMceeOemleceeng YegJeveeCesleg: ~
meceefmLeleJemlemecemleJeeefpemegjeeYe=e%ejLeeMJeYetefce: ~~ 9 ~~
ce=iee&HetJeex cekejescyegieeOeex peevegeosMes levegMeefvle Oeeleg: ~
veoerJeveejCemejesecetHeMJeYeeefOeJeemees oMece: eefo: ~~ 10 ~~
mkevOes leg efje: Heg<eme kegcYees pebIes leceskeeoMeceengjeee&: ~
Meg<keesokeeOeejkegMemLe He#eer m$eerMeewefC[kees etleefveJeemeYetefce: ~~ 11 ~~
peues leg ceerveecevlejeefMe: keeueme Jeeoew efJeefnleew Jeefjew ~
me HegCeosJeefpeleerLe&Yetefceve&oermecegecyegeeeefOeJeeme: ~~ 12 ~~
eeespeveb leveeefo<eg JemLeeveHeefj%eeveced ~ Geb e
``jeefMeYe: keeueefoiosMee Fefle ~~ 5 ~~
kesoejoe:ces<eeefo 12 jeefMeeeW kee mJeHe yeleeee pee jne nwcegKe
Deewj Heg ege oes ceefueeeW keer lejn pees Me efe$e nesiee erke Gmeer ekeej keer

16

ceerve jeefMe kee mJeHe DeekeeMe ceW Yeer osKee peelee nw ~ DeHeves kevOes Hej keesF& Heg<e
Ie[e ueskej pewmee efoKes-erke Gmeer ekeej kegcYe jeefMe kee mJeHe nw ~
Jen m$eer pees JeerCee OeejCe keer nw Deewj Jen Heg<e pees ieoe OeejCe efkeee nw
Fve oesveeW kee pees[e pewmee osKee peelee nw leled efceLegve jeefMe kee He nw ~ Oeveg<e
Oeeefjle nmle Heg<e keer lejn Iees[s keer peeIeB meMe peeIeB Jeeuee Heg<e keer lejn Oeveg
jeefMe kee mJeHe nw ~
nefjCe kes meMe cegKe Jeeues cekej meMe Heg<e kee mJeHe cekej jeefMe nw~
neLeeW ceW DeVe Deewj Deefive OeejCe keer ngF& veewkee ceW yewer ngF& kevee kes meMe kevee
jeefMe kee mJeHe nw ~ Mes<e jeefMeeeW ceW ces<e, ces<e kes Deekeej kes meMe Je=<e-yewue kes
Deekeej keer lejn, keke& keWke[e kes meMe, efmebn-efmebn kes mJeHe Deewj Je=efeke
jeefMe efJet kes He keer lejn keer $eceMe: ces<e, Je=<e, keke& efmebn Deewj Je=efMeke
jeefMeeeW kee mJeHe kene ieee nw ~~ 5 ~~
DeLee&led ces<e Je=<e, efove yeueer, efove ceW Jeveeejer jeef$e ceW eeceej, efceLegve
jeefMe eece jeefMe, keke& peueej jeefMe, efmebn Jeve, kevee peueej, leguee JeeHeejer
jeefMe (Jeepeej) Je=efeke efyeueeejer, Oeveg eeceej, cekej jeefMe kee HetJee&Oe& Jeveej
GejeOe& peueej kegcYe jeefMe eece Deewj ceerve jeefMe peueej jeefMe kener ieF& nw ~
eMve ueive mes ve< ee njeF&, eesjer ieF& Jemleg kes %eeve kes mecee, Je
%eeve ceW Deewj emeJeeefo efJeeej kes mecee ceW, jeefMeeeW kes Ge mJeHe kee GHeeesie
kejvee eeefnS ~~ 5 ~~
ef#eeflepeefmele%eevjefJemeewceefmeleeJeefvepee:
megjiegcevomeewefjiegjJeMe ie=nebMekeHee : ~
Depece=ieleewefueevYeJeveeefoveJeebMeefJeefOeYe&JevemeceebMekeeefOeHelee: mJeie=neled $eceMe: ~~ 6 ~~
YeeslHeue:-DeOegvee jeefMeveJeceebMeeoMeebMeeefOeHeebmleeskesveen
ef#eeflepeefmele%esefle ~~ ef#eeflepeeoees ene: ie=nHee DebMekeHeeMe ie=neCeeb
jeMeerveeb ces<eeoerveeb Helee: mJeeefcevees YeJeefvle ~ ef#eeflepees*dieejke: me
ces<eemeeefOeHeefle: ~ efmele: Meg$ees Je=<eYeme ~ %ees yegOees efceLegveme ~ ev: keke&me ~

17

jefJejeoerle: efmebnme ~ meewcees yegOe: keveeee: ~ efmele: Meg$emlegueeee: ~

DeJeefvepees*dieejkees Je=efMekeme ~ megjiegye=&nmHeefleOe&efvJeve: ~ cevo: Mevewejes
cekejme ~ meewefj: MevewMej: kegcYeme ~ iegye&=nmHeefleceeavemesefle ~ eeespeveb
nesjemJeeefceieg%eJeeref#eleeglee Fle$e ~ Sle SJe veJeebMekeeefOeHelee: ve kesJeueb ces<eme
YeewceeefOeHeefle: ~ eeJeeefmcevjeMeew ces<eveJeebMekeesoees YeJeefle lemeeefHe
YeewceesefOeHeefle:~ Mes<eeCeceHesJecesJe ~ les e veJeebMekee: keLeb
YeJevleerleenDepece=ieleewefueevYeJeveeefoveJeebMeefJeefOeefjefle ~ Depees ces<e: ~ ce=iees
cekej: ~ leewuees leguee ~ evYeJeveb keke&: ~ DeeefoveJeebMeefJeefOeefjefle
eleskeceefYemecyeOeles
~
le$ewJeceefYemecyevOeesefYepeeeles
~
Depeeefoce=ieeefoleewueeefoevYeJeveeefoveJeebMeefJeefOe: meJe&jeMeerveeb YeJeefle ~
le$eepeeefoveJeebMeefJeefOecex<eme ~ lesve ces<eJe=<eefceLegvekeke&efmebnkeveelegueeJe=efMekeOevegOe&jeCeeb mecyeefvOevees veJeebMee ces<eme YeJeefvle ce=ieeefoJe=&<eme lesve cekejkegcYeceerveces<eJe=<eefceLegvekeke&efmebnkeveemecyeefvOevees veJeebMee Je=<eme ~ legueeefceLegveme lesve
legueeJe=efMekeOevegce&kejkegcYeceerveces<eJe=<eefceLegveeveeb mecyeefvOevees veJeebMee efceLegveme ~
keke&eefo: keke&me ~ lesve keke&efmebnkeveelegueeJe=efMekeOevegce&kejkegcYeceerveeveeb
mecyeefvOevees veJeebMee keke&me ~ SJeb efmebnme ces<eJeled ~ keveeee Je=<eJeled ~ legueeee
efceLegveJeled ~ Je=efMekeme keke&Jeled ~ HegvejefHe Oeveg<ees ces<eJeled ~ cekejme Je=<eJeled ~
kegcYeme efceLegveJeled ~ ceerveme keke&Jeled ~ leogeb evLeevlejs
``ces<ekesmeefjOeefvJeveeb ces<eeee DebMekee: mce=lee: ~
Je=<ekeveece=ieeCeeb e cekejeee veJe mce=lee: ~~
legueeefceLegvekegcYeeveeb legueeee veJe keerefle&lee: ~
keke&eefuePe<eeCeeb e keke&eee veJeebMekee: ~~ Fefle ~
eeespeveb `mlesvees Yeesee HeefC[leeee, Fleeefo ~ YeJevemeceebMekeeefOeHelee:
mJeie=nel$eceMe Fefle ~ YeJevemecee DebMekee YeJevemeceebMekee:, YeJeveeefve eoMe
lelmecee DebMekee eoMeebMekee FleLe&: ~ les e eleskeme jeMes: mJeie=neoejYe
ieCeveeree: ~ leeLeeces<eme ces<eJe=<eefceLegvekeke&efmebnkeveelegueeJe=efMekeOeefvJecekejkegcYeceerveeveeb mecyeefvOevees eoMeYeeiee YeJeefvle ~ les ces<eeeefOeHelee: ~ SJeb

18

Je=<eme Je=<eeee ces<eevlee: ~ efceLegveme efceLegveeee Je=<eevlee: ~ keke&me keke&eee

efceLegveevlee: ~ efmebnme efmebneee: kekee&vlee: ~ keveeee: keveeee: efmebnevlee: ~
legueeeemlegueeee: keveevlee: ~ Je=efMekeme Je=efMekeeeemlegueevlee: ~ OeefvJevees
Oevegjeee Je=efMekeevlee: ~ cekejme cekejeee OevJevlee: ~ kegcYeme kegcYeeee
cekejevlee: ~ ceerveme ceerveeee: kegcYeevlee Fefle ~ eeespeveb ew<eeb
`lelkeeefuekesvogmeefnlees efjmeebMekees e:' Fleeefo ~~ 6 ~~
kesoejoe:ces<eeefo mes ceerve HeJe&le eoMe jeefMeeeW ceW jeefMeeeW kes
DeefOeHeefle veJeceebMe kes DeefOeHeefle, SJeb eoMe DebMe kes DeefOeHeefle yeleees pee jns nQ ~
DeekeeMemLe $eeefvle Je=e kes 3600 DebMeeW kes 12 efJeYeeie kejves mes
360 12 30 DebMe kes keesCe kee ceeve Ske jeefMe kee ceeve neslee nw ~ en
YeJe=e ee keeefvle Je=e ee jeefMe Je=e kee 12JeeB efJeYeeieere keesCe 300 kes eeHe
kee ceeve YetHe=< mes efJeefYeVe en ve#e$e ke#ee iele otjer He efJeefYeVe met$e JeemeeOe& Je=e
ceW ces<eeefo 12 jeefMeeeW kee ceeve neslee nw ~ Fme ekeej ve#e$e ke#ee iele $eeefvle Je=e
ee lejeleueere efJeefYeVe ceesueere efJeefYeVe $eeefvle Je=eeW ceW ee DeHeveer ef<iele leeje
ieesue ceW Ske jeefMe kee ceeve nesiee ~
ve#e$e ceC[ue ceW ve#e$e mebKee 27 nw Deewj jeefMe mebKee 12 nw ~ 360
27 13 DebMe 20 keuee kes legue Ske ve#e$e kee eosMeere ceeve nesves mes
300 130 20' 2 1/4 meJee oes ve#e$e keer Ske jeefMe nesleer nw ~ megefJeOee
kes efueS eleske ve#e$e kee DeekeeMeere #es$e efJeYeeie pees 13 DebMe 20 keuee kee
neslee nw Gmekes 4 efJeYeeie kejves mes 130 20 4 3 DebMe 20 keuee kee
Ske ve#e$e ejCe neslee nw ~ Fme ekeej Ske jeefMe Je=e ceW Hetjs 360 DebMe kes
27JeW DebMe ceW kes efJeYeeie kes legue ee Ske jeefMe kee 300 9 3 DebMe
20 keuee kes legue Ske veJece Yeeie ee veJeceebMe ee veJeebMe kee ceeve neslee nw, pees
oMe&ve mes Yeer ele#e nw ~ Fmeer efmeevle mes DeefMJeveer ve#e$e kee Ske ejCe kee ceeve
30/20 kes mJejMeem$e%eeW mes DeefMJeveer 1 ejCe neslee nw, et Meyo mes Geeefjle
kejles ngS DeefMJeveer kee 2 ejCe es, 3 ejCe ees Deewj elegLe& ejCe kee ceeve

19

uees Meyo mes Geeefjle efkeee ieee nw ~ Fleeefo en meye Je=<eeefo ceerve Hee&vle
jeefMeeeW keer JeJemLee mecePeveer eeefnS ~
Fme ekeej ve#e$eeW kee en jeefMeeeW mes mecyevOe mLeeefHele kej jeefMeeeW kee
mecyevOe eneW mes yeleeee peelee nw ~
Dele: 7 en $eceMe: mete& ev cebieue, yegOe, ye=nmHeefle Meg$e Deewj Meefve
DeekeeMe ceW efoKeeF& osles nQ ~ jeefMeeeB 12 Deewj en meele ner nesves mes eleeske en
kee oes jeefMeeeW mes mecyevOe veneR nes mekelee ~ eeeerve Jew%eeefveke yeeef<e&eeW mes meejs
jeefMeJe=e keer 12 jeefMeeeW kees oes efJeYeeieeW ceW efJeYee kej DeeOes jeefMe Je=e kee
DeefOeHeefle mete& Deewj DeeOes jeefMe Je=e kee DeefOeHeefle evcee kees osKee ieee nw, leLee
meJeexHeefj yeueJeeved efmebnekeej efmebn jeefMe kee Heefle mete& SJeb peueej jeefMe keke& kee
DeefOeHeefle evcee kees mecePe kej Mes<e 10 jeefMeeeW kees Mes<e 5 eneW ceW efJeYee
kejves mes eleske Heeleeje eneW ceW eleske en kees 2 jeefMeeeW kee DeefOeHeefle kene
nw~ veeres kes ieesue #es$e oMe&ve mes mHe nesiee ~
cekej 10
Oeveg 9
11 kegcYe
Je=efeke 8

12 ceerve
jsJeleer kee Devleee

leguee 7

DeefMJeveer ve#e$eejcYe efyevog ee

ces<e jeefMe DeejcYe efyevog 1

kevee 6

2 Je=<eYe

efmebn mete& 5

3 efceLegve
4 keke&
keke&
ev

20

efmebneefOeHeefle mete&, keke& jeefMe mJeeceer eb keke& mes Heers kegcYe leke
evcee kee DeefOekeej #es$e SJeb efmebn mes cekej leke kes ieesueeOe& mJeeceer mete& neslee nw~
keke& kes Heers keer efceLegve jeefMe kees evcee ves DeHeves Heg$e yegOe en kees oer nw lees efmebn
mes Deeies keer kevee jeefMe kees DeHeves #es$e mes mete& ves yegOe kees oer nw Dele: efceLegve
kevee kee mJeeceer yegOe en ngDee ~
DeLee&led keke& mes efJeueesce kegcYe jeefMe leke kee ve#e$e ceC[ue kee
GejeefOekeejeren evcee Deewj efmebn kes Devegueesce cekej leke kee GejeefOekeejer en
mete& nw ~ keke& mes Heers efceLegve $ece mes ev mes eoe jeefMe SJeb efmebn mes Deeies kevee
mes mete&oe meejer yegOe-Meg$e-cebieue-ieg Deewj Meefve en Mes<e jeefMeeeW kes mJeeceer nesles
nwb ~
Dele: efceLegve kevee kee mJeeceer en yegOe, Je=<e leguee kee mJeeceer Meg$e en
ngDee ~ Fmeer ekeej ev#es$e iele ces<e, SJeb mete&#es$e iele Je=efMeke jeefMe kee
DeefOeHeefle nesves kee ese cebieue en kees efceuee leLewJeev#es$eiele ceerve SJeb jefJe#es$e
iele Oeveg kee mJeeceer ye=nmHeefle SJeb ev#es$eiele kegcYe SJeb jefJe#es$eiele cekej jeefMe
kee DeefOeHeefle Meefve en ngDee ~ Fme ekeej ces<eeefo Hee&vle 12 jeefMeeeW kes
DeefOeHeefle metee&efoke Mevevle 7 en mes Heefuele peewefle<e keer cetueeOeej efMeuee efme
nesleer nw ~
jeefMeJe=e kes eoMe efJeYeeieeW ceW eleske efJeYeeie kee veece pewmes jeefMe nw
leled eleske jeefMe kee veJece efJeYeeie kee veJeceebMe, SJeb eoMe efJeYeeie kee veece
eoMeebMe nesves mes, efpeme jeefMe kee pees Yeer $eMeebMe, veJeceebMe, eoMeebMe, meHleebMe
elegLee&bMe Deeefoke neWiesGvekee veecekejCe Yeer Ge ces<eeefo eoMe jeefMeeeW kee
leeo&Me kene peeves mes Gme DebMe kes mJeeceer Yeer Ge 7 ner en kens peeles nQ ~
veJeceebMe peeveves keer efJeefOe
$eeefvle Je=e keer 12 jeefMeeeW ceW eleske jeefMe ceW 9 efJeYeeie nesves mes 12
9 108 veJeceebMe nesles nQ ~ ces<e jeefMe ceW eLece veJeebMe ces<e mes euekej
Deefvlece veJeebMe Oeveg kee nesves mes, Dele: Je=<e jeefMe kee veJeceebMe cekej mes euekej
Deefvlece veJeceebMe kevee leke HengBesiee lees efceLegve jeefMe kee eLece veJeebMe leguee mes

21

eue kej Deefvlece veJeebMe efceLegve ceW meceeHle neskej Hegve: keke& jeefMe kee eLece
veJeebMe keke& mes eejcYe neskej keke& jeefMe kee Deefvlece veJece DebMe ceerve ceW meceeHle
nesiee ~ Dele: Hegve: efleereeJe=efe ceW efmebn Deewj Oeveg jeefMe kee ces<e mes, eejcYe nesves mes
Ge ekeej keer Mes<e jeefMeeeW ceW Yeer veJeceebMe eueve efJeefOe mecePeveer eeefnS ~
DeLee&led ces<e cekej leguee Deewj keke& jeefMe mes ner eleske ces<eeefo eleg<e jeefMeeeW
kee veJeceebMe eueve jeefMeeeb nesleer nw ~
Fmeer ekeej eleske jeefMe kes 30 DebMeeW kes 12 efJeYeeie kejves mes 30
12 20~30 oes DebMe leerme keuee keer eoMeebMe jeefMe nesleer nw ~ pewmes ces<e
jeefMe ceW Henuee eoMeebMe ces<e kee ner nesiee Dele: eLece eoMeebMe kee DeefOeHeefle Yeer
cebieue en nesves mes ces<e eLece jeefMe Je eLece veJeceebMe Deewj eoMeebMe kee pevce
efpemekee nw Jen Ske ekeej mes Jeieexece jeefMe cesb GlHeVe kene pee mekesiee ~ Fme $ece
mes eleske jeefMe kee eoMeebMe $ece Gmeer jeefMe mes eejcYe kej Gmemes ee Gmekeer
pees Deefvlece DeLee&led 12JeeR jeefMe ceW Gme jeefMe kee Deefvlece eoMeebMe nesiee~~6~~
kegpejefJepeieg%eMeg$eYeeiee: HeJevemeceerjCekeewefHe&petkeuesee: ~
Deegefpe egefpe leg Yes efJeHee&emLee: MeefMeYeJeveeefuePe<eevlece=#emeefvOe:~~ 7 ~~
YeeslHeue:- DeOegvee ef$ebMeebMekeeefOeHeleervHegef<Heleeeeen
kegpesefle ~~ kegpees Yeewce: Meefve: iegye=&nmHeefle: %ees yegOe: Meg$ees Yeeie&Je: SJeb
kegpejefJepeieg%eMeg$eeCeeb $ecesCe Yeeiee: HeJevemeceerkejCekeewefHe&petkeuesee: ~
leeLeeHeJeve: JeeeJe: Hee, Hee SJe Yeeiee: kegpeme ~ lele TOJe meceerjCee:
HeewJe, jefJepeme SJeb oMe ~ Dele TOJe keewefHe&meb%ee Deew iegjes: keesHee&Kees
Je=efMeke: me e ieCeveeece: SJeceeoMe ~ lele: Hejb petkemeb%ee meHle Yeeiee yegOeme
petkemeb%ee: legueeee: me e ieCeveee meHlece: SJeb HebeefJebMeefle: ~ lele TOJe&
uesemeb%ee: Hee Meg$eme uesemeb%ee efmebnme me e ieCeveee Heece: SJeb ef$ebMeled ~ efkeb
meeceevesveslele Deen Deegefpe egpeerefle ~ Deegefpe efJe<ecejeMeew kegpeeoees ene:
HeJeveeoerveeb Yeeieeveeb eLee$ecesCeeefOeHelee: ~ le$e ces<eefceLegveefmebnlegueeOeveg: kegcYeeveeb
efJe<ecejeMeerveeveeces<e $ece: egefpe leg Yes efJeHee&emLee: egefpe mecejeMeew HeJeveeefoYeeiee
eneMe efJeHee&emLee Jeleesve efleefvle ~ leeLee ~ le$eeoew Hee Meg$eme lele Hejb

22

meHle yegOeme SJeb eoMe ~ lele: Hejceew peerJeme SJeb efJebMeefle: ~ lele: Hejb Hee
Meves: SJeb Hee Yeewceme SJeb ef$ebMeled ~ le$e Je=<ekeke&keveeJe=efMekecekejceervee:
mecejeMee: SJeb ef$ebMeeieeefOeHelee: He_e leejeene: ~ De$e kesefeoenge&Lee~
efJeHee&emLee FlevesveevevlejeCeecesJe HeJeveeefomebKeeveeb Yeeieeveeb efJeHee&esCe YeefJeleJeb ve
JeJeefnleeveeb kegpeeoerveeced ~ leeeegeced ~ emceeeMeyoes$e Heeles me e
kegpeeefomecegeeeeLe&: ~ leLee e eglekeerefle&: ~ ``HeeeLe Hee eeew meHle e He_ewJe
eewpeYeJeves<eg ~ OejefCemeglecevomegjiegyegOeMeg$eeCeeb $ecesCeebMee: ~ He_ewJe meHle eeew
Hee e HeeeLe egiceYeeJes<eg ~ Yeeiee Yeeie&bJeMeefMemeglemegjspeMeefveYetefceHeg$eeCeeced ~ Fefle
eeespeveced ~ ``kevewJe oge Jepeleern oemeb meeOJeer meceeee kegeefj$eegee ~
Yetceelcepe%ex $eceMeeWMekes<eg Je$eeefke&peerJesvogpeYeeie&JeeCeeced ~~ Fleeefo:
MeefMeYeJeveeefuePe<eevlece=#emeefvOe: ~ DevleMeyo: eleskeceefYemecyeOeles ~
MeefMeYeJeveevevleceuevleb Pe<eevleb e $e#emeefvOe: ~ MeefMeYeJeveb keke&:,
DeefueJe=&efMeke: Pe<ees ceerve: Sles<eecevleb veJeceveJeebMekeb e$e ve#e$ejeMeeseg&ieHeoJemeeveb
le#emeefvOe: emceeoeMues<eevles keke&keevle: ~ pesevles Je=efMekeevle: jsJelevles
ceerveevle Fefle ~ SleosJe ueeskes ieC[evleefceefle eefmeced ~ Geb ~
``DeefMJeveerefHe$ecetueeee ces<eefmebnneeoe: ~ Jele&vles efJe<ece#e&vles HeeoJe=ee
eLeesejced ~ Fefle ~ eeespeveb e ~ `mevOeew HeeHes MeefMeefve e pe[: meeVe esled
meewceef<:' Fefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:ef$eMeebMe Deewj ve#e$e-jeefMe-meefvOeeeB yeleeF& pee jner nQ ~
``ef$ebMe  DebMe Ssmeer meefvOe mes ef$ebMe Meyo mes 30 JeeB efJeYeeie ner
mecePevee meceereerve neslee nw, efkevleg Jejenefceefnj mes Deepe kes Jele&ceeve mecee leke
ef$eMeebMe Meyo GeejCe kejles ngS Yeer Fmekee GHeeesie Hebece  DebMe HeeceebMe kee
ner nes jne nw ~ Ske jeefMe kee HeeceebMe 30 5 6 DebMe kee eleske
HeeceebMe kene peevee eeefnS Lee efkevleg eneB Hej Yeer mece efJe<ee jeefMeeeW kes Devegmeej
eleske HeeceebMe kees 5, 7, 8, 5, 5 Deewj 5, 5, 8, 7 Deewj 5 $eceMe:
kenles ngS Ge Fve HeeceebMeeW kes mJeeceer en Yeer mece efJe<ece kes $ece mes Meg$e yegOe

23

ye=nmHeefle Meefve Deewj cebieue SJeb cebieue Meefve, ye=nmHeefle yegOe Deewj Meg$e eneW kees
ef$eMeebMe Heefle yeleeee ieee nw ~
efJe<ece jeefMeeeW ceW HeeceebMe
ce0
Me0
ye=0
yeg0
Meg0
5
5
8
7
5
mece jeefMeeeW ceW
Meg0
yeg0
ye=0
Me0
ce0
5
7
8
5
5
leLee peneB Hej ve#e$e keer HetCe&lee kes meeLe jeefMe keer HetCe&lee kee mecyevOe
mecHeVe nes peelee nw JeneB mes Deefece ve#e$e Deewj Deefece jeefMe kee mecyevOe eejcYe
neslee nw Gmekes Gme met#ce keeue kees ve#e$e meefvOe SJeb jeefMe meefvOe kene ieee nw ~
pewmes ``DeeMues<eevleb keke& ``ceIeeefo efmebn kenles ngS mecHetCe& DeeMues<ee
ve#e$e kes elegLe&ejCe keer meceeefHle kee SJeb ceIee kes eLeceejCe kee eejcYe keeue
kees ve#e$e meefvOe, leLee keke& jeefMe ueive kee Deefvlece SJeb ceIee ve#e$eeefo, efmebn
ueiveeefo kee met#ce keeue kees $e#e meefvOe ve#e$e meefvOe kenles ngS, Je=efMeke Deewj
ceerve jeefMeeeW kees Yeer $e#e meefvOe ee ieC[evle Yeer kene ieee nw ~ mHelee kes
efueS
jsJeleer ve#e$e keer meceeefHle, DeefMJeveer ve#e$e kes eejcYe kees ve#e$e ieC[evle
kenles nges, ceerve jeefMe ueive keer meceeefHle Deewj ces<e ueive jeefMe kes eejcYe mecee
kees ueive ee jeefMe ieC[evle kene ieee nw ~
Fmeer ekeej }s<ee ve#e$eevle, ceIeeve#e$e kes Deeefo mes keke& jeefMe ueive kes
meceeHeve Deewj efmebn jeefMe ueiveeefo kees, leLee pese ve#e$eevle cetue ve#e$eeefo mecyevOe
mes Je=efMeke ueive jeefMe keer meceeefHle Deewj Oeveg jeefMe ueive kes eejcYe kee met#ce
mecee Yeer ve#e$e jeefMe ueive ieC[evle kens iees nQ ~~ 7 ~~
ef$eeleeyegefjefpelegcekegueerjueseHeeLeesvepetkekeewHee&Kee: ~
leewef#eke Deekeeskesjes esieMeevleYeb eslLeced ~~ 8 ~~
YeeslHeue:-DeOegvee ueeskeJeJenejeLe ces<eeoerveeb meb%ee: HeLeee&een

24

ef$eesefle ~~ FlLecesJeb ekeejveeceevees ces<eeee jeMeees %esee: ~

leeLeeef$eees ces<e:, leeyegefjJe=&<eb:, efpelegceer efceLegve:, kegueerj: keke&:, uese:
efmebn:, HeeLeesve: kevee, petkemleguee, keewHee&Kees Je=efMeke:, leewef#ekees OevJeer,
Deekeeskesjes cekej:, esie: kegcYe:, DevleYeb ceerve Fefle ~ eeespeveb ~ `ieesefmebnew
efpelegcee<ceew ef$eelegues, Fleeefo ~~ 8 ~~
kesoejoe:ces<eeefo ceerve Hee&vle yeejn jeefMeeeW kes veece yeleees pee jns
nwb~ ces<e kee veece ef$ee, Je=<e kees leeJegefj, efceLegve kees efpelegce, keke& kees kegueerj, efmebn
kees uese, kevee kees HeeLeesve, leguee kees petke, Je=efMeke kees keewefHe&, OevegjeefMe kees
leewef#eke, cekej kees Deekeeskesj kegcYe kees esie Deewj ceerve jeefMe kees DevleYeced
veece mes Yeer Geeefjle efkeee ieee nw ~
eerke Heejmeer Deeefo Yee<eeDeeW kes MeyoeW kee evLe ceW efveYeeakelee mes eeesie
efkeee ieee nw ~ DeLee&led Yeejleere peewefle<e Heefuele ceW HeefMece kee meneesie jne nw
efpemes Deeeee& ves ``cuese:efn eJeveemles<eg meveked Meem$eefceob efmLeleved mHe kene
Yeer nw ~
kekeeCenesjeveJeYeeiemeb%eeefm$eMeebMekeeoMemebef%eleee ~
#es$eb e eeme me leme Jeieex nesjsefle ueiveb YeJeveme ee&ced ~~ 9 ~~
YeeslHeue:- DeOegvee enme #es$enesjes<keeCeveJeebMeeoMeYeeieef$ebMeeieeveeb
Jeie&meb%ee JeJenejeLe&efcevJeeeen
kekeeCesefle ~~ kekeeCeeoe: <ed HeoeLee&: mJekeereenme Jeie&meb%ee ~ le$e
kekeeCees jeefMeef$eYeeie: nesje jeMe veJeYeeiees veJeebMeke: S<eeb meb%ee es<eeb les leLee ~
ef$ebMeebMekeefm$ebMeeie: eoMeebMees eoMeYeeie: Slelmebef%eleeMe S<ee meb%eeKee es<eeb
les leLee eeme enme #es$eb jeefMe: me leme Jeie&: ~ Jeie&Meyosvee$e <e[dJeie&: ~ Sles
meJe& SJe enmeelceereJeie&meb%ee ~ SJeb <e[defJekeuHees jeefMe: <edmJeelceeres<eg efmLelees
Jeie&mLees YeJeefle ~ veveg enJeie&me <e[defJekeuHee ve mecYeJeefvle ~ eleMeveke&eesefm$eMeebMekeeYeeJe: Yeewceeoerveeb nesjeYeeJe: lemceelHe#es mecYeJeefvle lesve HeemJeelceeres<eg
efmLelees Jeie&mLe: ~ SleoHegHeue#eCeeLe&ced ~ Delees eLeemecYeJeb $eeefoefJekeuHemLees enes
Jeie&mLe Geles ~ emceeieJeeved ieeefie&:

25

``#es$eb nesjeLe kekeeCees veJeebMees eoMeebMeke: ~

ef$ebMeebMekeMe Jeieexme meJe&me mecegoele: ~~
$eeefo<JeefHe HeoeLex<eg efmLele: mJes<eg mJeJeie&ie: ~
He_eJeie&ieleesHesJeb enes YeJeefle veeveLee ~~ Fefle ~
eeespeveced ~ ``SkeesefHe JeieexHeielees vejeCeeb MegYeesMegYees JeeefHe
elegemmLe:~ JeieexefHe Jeemeesoeiees efJeveeMeb yengekeejb keglesIJeieeveeced ~
Fleeefo ~ nesjeueiveees: meneLe&ceennesjsefle ~ ueiveb YeJeveme eeOe&efceefle ~ nesjsefle
ueivecegeles ~ eeespeveb e ~ `nesje mJeeefceieg%eJeeref#eleeglee' Fefle ~ YeJeveme e
jeMesj& nesje~ eeespeveced ~ `ceele&C[svesjegefpe meceYes evYeevJeesMe nesjs'
Fefle~~9~~
kesoejoe:s<keeCe, nesje, veJeceebMe, ef$eMeebMe, eoMeebMe Deewj #es$e
ie=n jeefMe, eleske en kee Iej yeleeee pee jne nw ~
efpeme ekeej eleske jeefMe kee DeefOeHeefle pees en kene ieee nw ee Gmes Gme
en keer jeefMe Yeer kene ieee nw~ pewmes ces<e jeefMe kee ceeefueke cebieue en nw ~ ee
cebieue en kee Iej ee #es$e ces<e jeefMe kener peeleer nw ~ ener $ece yeejneW jeefMeeeW
Deewj meeleeW eneW kes efuees HeueeosMe ceW JeJenej ceW ueeee peevee eeefnS ~ Fmeer $ece
mes s<keeCe, nesje, veJeceebMe, eoMeebMe, ef$eMeebMe Deewj #es$e ceW pees ieCeveee jeefMeeeB
GHeueyOe neWieer Gve jeefMeeeW kes DeefOeHeefle Gme s<keeCe veJeceebMeeefo kes mJeeceer Yeer
kens peeles nQ ~ pewmes ces<e jeefMemLeeve ceW keesF& en nesiee Jen cebieue kes Iej ceW yewe nQ~
ener kene peeles ngS eefo Jen en veJeebMe ieCevee $ece mes Je=efMeke kes veJeebMe ceW
nesiee lees Jen en cebieue keer jeefMe SJeb cebieue kes veJeebMe Fleeefo ceW yewe kene peelee
nw leLee eleske jeefMe kes DeeOes Yeeie kee veece ner nesje meb%ee mes mecePevee
eeefnS~~9~~
ieespeeefMJekeefke&efceLegvee: mece=iee efveMeeKee:
He=esoee efJeefceLegvee: keefLeleemle SJe ~
Meer<eexoee efoveyeueeMe YeJeefvle Mes<ee
ueiveb meceslegYeele: He=Legjesceegiceced ~~ 10 ~~

26

YeeslHeue:- DeOegvee jeMeerveeb jeef$eefovemeb%eelJeb He=esoeMeer<eexoelJeb e

Jemevleefleuekesveenieespesefle ~~ ieespeeefMJekeefke&efceLegvee:ieesMeyosve Je=<e
Geles, Depees ces<e: Deeesmeemleerleeer OevJeer, kekeea kegueerj:, efceLegve: eefme:
Sles ieespeeefMJekeefke&efceLegvee: mece=iee ce=iesCe meefnlee: <e[^eMeees efveMeeKee
jeef$eyeueme_%ee: ~ He=esoee efJeefceLegvee: le SJe jeef$eme_%ee efJeefceLegvee:
efceLegveJeefpe&lee: He=esoeme_%ee YeJeefvle ~ He=sveesoeb eebleerleLe&: ~ efceLegve: Hegve:
Meer<eexoe: ~ Meer<eexoee Fefle ~ GesYe: MesHee: efmebnkeveelegueeJe=efMekekegcYee:
Meer<eexoee: efMejmeesoeb eeefvle efoveyeueeMe YeJeefvle ~ De$e jeef$eefoveyeueeKeemle
Fefle meb%eecee$eced ~ elemles<eecegej$e yeueb Je#eefle efHeoeoeesef efveefMe e eeHles e
mebOeee Fefle ~ SJeb meleeeee&me mJeJeeveefJejesOe: meeled ~ lemceelmeb%eecee$eb
yeueenCeced ~ eeespeveced ~ `jeef$eegmeb%es<eg efJeueescepevce' Fleeefo ~ leLee
He=esYeekeesoe#eiee Fefle ~ ee$eeeeb Je#eefle e ~ ``Meer<eexoes
meceefYeJeeef_lekeee&efmeef: He=esoes efJeHeuelee yeueefJeJeMe~ leLee ``Memleb
efoJee efoveyeues efveefMe veeJeerex je$eew efJeHee&eyeues ieceveb ve Memleced ~ DeveewYees
ceerveme efJeMes<eceen ~ ueive meceslegYeele: He=Legjesceegiceefceefle ~ He=Legjescee
celememleegiceb celmeeb ceervees jeefMe: me GYeele: He=Meer<ee&Yeeb ueiveb
mecesleeieefle ~~ 10 ~~
kesoejoe:jeefMeeeW kee efove jeef$e kee yeue SJeb jeefMeeeW keer Meer<eexoe
leLee He=esoe meb%ee yeleeF& pee jner nw ~
ces<e, Je=<e, keke&, Oeveg Deewj cekej es 5 jeefMeeeB jeef$e yeueer nQ Deewj
He=Yeeie mes Gefole nesleer osKeer peeves mes He=esoe meb%eke Yeer kener ieF& nQ ~
Mes<e, efmebn, kevee, leguee, Je=efMeke Deewj kegcYe jeefMeeeB efove ceW yeueer
jnleer ngF&, efMejes eosMe mes Gefole nesleer osKeer peeves mes Meer<eexoe kener ieF& nQ ~
efceLegve jeefMe Meer<eexoe nesleer ngF& jeef$eyeueer nesleer nQ ~
ceerve jeefMe efove ceW yeueer Deewj GYeeesoe DeLee&led He= Deewj efMej oesveeW
lejHe mes (He=Legjesce jeefMe celme e) Gefole nesves mes GYeeesoe kener ieF& nw ~

27

peeleke kes pevce mecee keer ueive mes pevceeefo efJeeej Deewj ee$eeefo MegYe cegntleeX kes
GHeeesie ceW Ge jeefMeeeW kee MegYeeMegYe efJeeej efkeee peelee nw ~~ 10 ~~
$etj: meewce: Heg<eJeefveles les ejeieefosne:
eeieeoerMee: ef$eeJe=<eve=egkekeke&e: meef$ekeesCee: ~
ceele&C[svesjegefpe meceYes evYeevJeesMe nesjs
kekeeCee: meg: mJeYeJevemegleef$eef$ekeesCeeefOeHeeveeced ~~ 11 ~~
YeeslHeue:-DeOegvee jeMeerveeb $etjmeewceefJeYeeieb m$eerHeg<eefJeYeeieb
ejefmLejefmJeYeeJeefJeYeeieb efoieefOeHelJeb nesjekekeeCeHeleerveeb efJeYeeieb e
cevoe$eevleeen$etj: meewce Fefle ~~ les ces<eeoees jeMeees eLee$eceb $etjmeewce
meb%ee: ~ le$e ces<e: $etj: ~ Je=<e: meewce: ~ efceLegve $etj: ~ keke&: meewce: SJeb
meJex<eeb eespeced ~ lesve efJe<ecejeMee: $etjmeb%ee mecejeMee: meewcemeb%ee ~ eeespeveb e
``$etjs<eg peelee: $etjmJeYeeJee: meewces<eg peelee: meewcemJeYeeJee YeJeefvle ~ Fefle ~
leLee eeeee&: ~ ``Deespes Heg<ee %esee: meewcee: m$eermeb%ekee: $eceeegices ~ Ges<etee:
meewcee meewce egices<eg YeJeves<eg ~ Heg<eJeefveles Fefle ~ le SJe ces<eeoees eLee$eceb
Heg<eJeefveleeKee %esee: ~ lesve ces<e: Heg<ees vej: ~ Je=<ees Jeefvelee m$eer ~ SJeb meJe&$e ~
lesve <e[defJe<ecejeMee: Heg<emeb%ee: <ed mecejeMee: m$eerme%ee: ~ eeespeveb e
Heg<ejeefMe<eg peeleemlespeefmJeve: ~ m$eerjeefMe<eg peelee ce=oJees YeJeefvle ~ les ejeieefosne
Fefle ~ le SJe ces<eeoees jeMeees eLee$eceb eLeemeK*deb ejeieefosneKee YeJeefvle ~
le$e ces<eMej: Je=<eesie: efmLej: efceLegvees efosnes efmJeYeeJe: ~ SJeb keke&eefo<eg
eespeced ~ lesve ces<ekeke&legueecekejeMeje: ~ Je=<eefmebnJe=efMekekegcYee: efmLeje: ~
efceLegvekeveeOevegceeavee efmJeYeeJee: ~ eeespeveb e ~ ``ejjeefMe<eg peeleeMejmJeYeeJee:
efmLejs<eg efmLejmJeYeeJee efmJeYeeJes<eg efceemJeYeeJee YeJeefvle ~ leLee e mele: ~
``ejmeb%ee: efmLejmeb%ee efeke=efleefjefle jeMee: $eceMe: ~ jeefMemJeYeeJeleguee
peeevles eke=lee: emetleeveeced ~ eeieeoerMee Fefle ~ ef$eees ces<e: Je=<e: eefme:
ve=eg*defceLegveb keke&ke: kegueerj: Sles ef$eeJe=<eve=egkekeke&e: meef$ekeesCee: ef$ekeesCeeYeeb
mJeHeeceveJeceeYeeb meefnlee: eeieeefo<eg HetJee&eemeg eleme=<eg efoMeemeg F&Mee: mJeeefcevees
YeJeefvle ~ ces<e: mJeHeeceveJeceeYeeb Heefeceeeeced ~ SJecesJe kekeexefHe ~ lesve

28

ces<eefmebnOeefvJeve: HetJe&meeced ~ Je=<ekeveecekeje oef#eCemeeced ~ efceLegvelegueekegbYee:

Heefeceeeeced ~ keke&Je=efekeceervee Gejmeeefceefle ~ eeespeveced`leveeoew
eewjeos&Jeme Jee efoefiJe%eeveced e' ~ leLee e ~ `eeleJeefo*d cegKeieleme megKesve
efmeefJe&Le&ecees YeJeefle efokeeefleueesceueives ~' Fefle ~ ceeleC[svesefjefle ~ ceeleC[:
mete&: FvogMev: DeegpeegicejeMeew efJe<ecejeMeew eLee$eceb ceeleC[svesnexjs YeJele: ~
eLecee nesje mete&me ~ efleeree nesje evme ~ nesjeMeyosvee$e jeMe&cegeles ~
meceYes evYeevJeesMesefle ~ meceYes mecejeMeew evYeevJeesnexjs YeJele: ~ eLecee nesje
evme MeefMeve: ~ efleeree Yeevees: mete&me ~ eeespeveced`mete&nesjeeeb
peelemlespeefmJeveevme nesjeeeb ce=ogmJeYeeJee: YeJeefvle ~' kekeeCee: megefjefle ~
kekeeCees jeefMeef$eYeeie: mJeYeJevemegleef$eef$ekeesCeeefOeHeeveeb mecyeefvOevees kekeeCee
YeJeefvle~ eLecees s<keeCe: mJeYeJeveeefOeHelesjelceereYeJeveeefOeHeles: efleere:
megleYeJeveme HeecemLeeveeefOeHeles: ~ le=leereem$eeref$ekeesCeeefOeHeles: ~
veJecemLeeveeefOeHeles:~ lesve ces<eme eLecees s<keeCe: eLeceme Yeewceme, efleere:
HeecemLeeveefmebneefOeHelesjke&me le=leerees veJecemLeeveOeveg<eesefOeHelesieg&jesefjefle ~ Je=<eme
eLece: Meg$eme, efleerees yegOeme le=leere: Meves: ~ efceLegveme eLecees yegOeme efleere:
Meg$eme le=leere: Meves: ~ keke&me eLeceMevme efleerees Yeewceme le=leerees
peerJeme~ efmebnme eLece: mete&me, efleerees peerJeme le=leerees Yeewceme ~ keveeee:
eLecees yegOeme, efleere: Meves: le=leere: Meg$eme ~ legueeeeb eLece: Meg$eme, efleere:
meewjme le=leerees yegOeme ~ Je=efMekeme eLecees Yeewceme efleerees peerJeme
le=leereMevme ~ OeefvJeve: eLecees peerJeme efleerees Yeewceme le=leerees jJes: ~
cekejme eLece: Meves: efleere: Meg$eme le=leerees yegOeme ~ kegcYeme eLece: Meves: ~
efleerees yegOeme le=leere: Meg$eme ~ ceerveme eLecees peerJeme efleereMevme le=leerees
Yeewcemesefle ~ eeespeveced ~ `efeceemJeebMekeYeef$eYeeieiew:' Fleeefo ~~ 11 ~~
kesoejoe:ces<eeefoeoMejeefMeeeW kes $etj Deewj meewce mJeYeeJe kes meeLe
m$eer Heg<e ejefmLej efmJeYeeJeeefo mJeHe yeleeee pee jne nw ~
ces<e jeefMe $etj nw Deewj Je=<e jeefMe meewce ee MegYeejeefMe nw ~ Fmeer ekeej
efceLegve $etj Deewj keke& MegYe jeefMe kener peeleer ngF& leelHee&le: ces<e, efceLegve, efmebneefo

29

efJe<ece jeefMeeeB $etj jeefMeeeB SJeb Je=<e keke& Deeefo es mece jeefMeeeb MegYe kener ieF&
nQ~ leLee, ces<e jeefMe kees ej jeefMe DeLee&led eueves Jeeueer, Je=<e jeefMe efmLej DeLee&led
Ske peien jnves Jeeueer Deewj efceLegve jeefMe kees efosn jeefMe ee efmJeYeeJe (oes
mJeYeeJe Jeeueer) keer jeefMe kene ieee nw ~ Fme ekeej ces<e, keke&, leguee Deewj cekej
jeefMeeeB ej jeefMeeeB, SJeb Je=<e, efmebn, Je=efMeke, kegcYe jeefMeeeB efmLej leLewJe efceLegve,
kevee, Oeveg, ceerve, jeefMeeeB efmJeYeeJe jeefMeeeB kener ieF& nQ~ efmJeYeeJe kee
meeOeejCe DeLe& oes mJeYeeJe ee oes eke=efleeeB GYeeelceke mJeYeeJe neslee nw ~ DeLe&le:
efceLegve jeefMe 00 150 leke HetCe& efmLejlJe nesles nges 150 300 leke kee
#es$eefJeYeeie keke& jeefMe kes DeefYecegKe nesves mes efmLejlJe ceW Yeer keg eueeeceve iegCe,
efceLegve kes GejeOe& leke Dee mekeles nQ ~ leLewJe efceLegve kes 150 300 leke cesb keke&
jeefMe pees ej meb%ee mes Yeer yeesefOele ngF& nw Gmekes Oece& efceLegve jeefMe ceW Dee mekeves mes
2~00 2~290~490~590 leke efceLegve jeefMe kee oes mJeYeeJe nesves mes efceLegve
jeefMe kees efmJeYeeJe jeefMe kenles ngS kevee, Oeveg Deewj ceerve es eejeW jeefMeeeW ceW
GYeeelceke Oece& Dee peeves mes FvnW efmJeYeeJe jeefMe kenvee meceereerve nw ~ ve eMve
eesjer ieF& Jemleg efJeeej ceW eMve ueive eje Ge jeefMe ueiveeW kee GHeeesie efkeee
peevee eeefnS ~ eleske jeefMe kees DeHeves mes Heece Deewj veJece jeefMeeeb Gme jeefMe
keer ef$ekeesCe jeefMeeeb kener ieF& nw eLee ces<e jeefMe mes efmebn SJeb Oeveg jeefMeeeb ef$ekeesCe
jeefMeeeb nesieer lees Je=<e jeefMe keer kevee SJeb cekej jeefMe ef$ekeesCe nesleer nQ ~
leLee eleske jeefMe keer ces<eeefo $ece keer ef$ekeesCe jeefMeeeb HetJe& oef#eCe
HeefMece SJeb Gej efoMee keer DeOe#e nesleer nQ ~ pewmes ces<e efmebn Oeveg jeefMe HetJe& efoMee
keer, Je=<e-kevee-cekej jeefMe oef#eCe efoMee keer, efceLegve leguee kegcYe jeefMeeeb
HeefMece efoMee keer Deewj keke& jeefMe DeHeveer ef$ekeesCe jeefMeeeW kes meeLe keke&Je=efMeke-ceerve jeefMeeeb Gej efoMee keer DeefOeHeefle nesleer nQ ~
Henues yelee egkes nw efke Ske jeefMe ceW oes nesje nesleer nw ~ efpevekes mJeeceer
mete& Deewj evcee es ner oes en nesles nQ ~ efJe<ece jeefMeeeW 1, 3, 5, 7, 9 Deewj
11 ceW Henueer nesje kee mete& SJeb otmejer nesje kee mJeeceer evcee neslee nw ~ mece
jeefMeeeW 2, 4, 6, 8, 10, 12 ceW eLece nesje kee DeefOeHeefle evcee Deewj

30

otmejer nesje kee mJeeceer mete& neslee nw ~ eleske jeefMe ceW oes nesje nesves mes ``jeMeOe&
nesje 300 2 150 eleske nesje kee ceeve neslee nw ~ Hetjs Ye e$e ceW pewmes
veJeebMe 108 mebKee nesleer nw JeneB Hetjs Ye e$e ceW 24 ner nesje nesleer nw ~
eleske jeefMe kes le=leere Yeeie 300 3 100 oMe DebMe keer Ske
s<keeCe meb%ee nesleer nw ~ Fme ekeej Ske Ye e$e cesb 360 10 36 s<keeCe
nesles nQ ~
eleske jeefMe kee eLece s<keeCe 00 mes 100 leke kee mJeeceer Gmeer
jeefMe kee DeefOeHeefle, 110 200 leke kee s<keeCeeefOeHeefle Gme jeefMe mes Gmekeer
Heece jeefMe kee ceeefueke, SJeb 200 300 leke le=leere jeefMe kee ceeefueke Gme
jeefMe mes pees veJeceer jeefMe Gmekee DeefOeHeefle en Gme jeefMe kes Gme s<keeCe kee
nesiee ~~ 11 ~~
kesefeeg nesjeb eLeceeb YeHeme Jeeefvle ueeYeeefOeHelesefleereeced ~
s<keeCemeb%eeceefHe JeCe&eefvle mJeeoMewkeeoMejeefMeHeeveeced ~~ 12 ~~
YeeslHeue:- DeOegvee celeeblejsCe nesjeskekeeCeHeleerveeb ue#eCeefcebgJeeeen
kesefeefoefle ~~ kesefeeJevesMJejeoe: eLeceeb nesjeced YeHeme
jeMeefOeHelesJee&_efvle Fefvle ~ efleereeb ueeYeeefoHelesjskeeoMemLeeveeefOeHeme ~ eLee
ces<eme eLecenesje Yeewceme ~ efleeree nesjwkeeoMekegcYeHeles: meewjme ~ SJeb
meJex<eeceefHe eespeced ~ s<keeCemeb%eeceHeerefle ~ mJeeoMewkeeoMejeefMeHeeveeceefHe
s<keeCemeb%ee JeCe&eefvle keLeeefvle ~ eLeceb mJeeefOeHelesjelceeremJeeceerve: ~ efleereb
eoMeeefOeHeles: ~ le=leereceskeeoMejeMeefOeHeles: ~ eLee ces<eme eLecees s<keeCees
Yeewceme efleerees peerJeme le=leere: meewjme ~ SJeceves<eeceefHe%eeleJeced ~ leLee e
eJevesMJej: ~ ``Deeee leg nesje YeJeveme ~ HelegjskeeoMe#es$eHelesef&leeree ~
mJeeoMewkeeoMejeefMeHeeveeb s<keeCemeb%ee: $eceMeeees$e ~~ SJeb eJevesMJejcelesve
meJe&eneCeeced nesjeefOeHeleceefmle ~ Sleoeeeeme veeefYeesleb meleeoerveeceefHe ~ leLee e
mele: ~ ``Deespes<eg jJesnexje eLecee egices<eg eeseje Mes<ee ~ Fvog: $eceMees %esee
pevceefve esew mJenesjemLeew ~~ jeefMeHeless<keeCemlelHeeceveJeced (1~5~9)
YeJeveHelee: meg: ~ les<eeceefOeHelee: mJemJekeeCes ene yeefueve: ~~ Fefle ~~12~~

31

kesoejoe:s<keeCe Deewj eoMeebMeeW ceW celeevlej yeleeee peelee

nweJeveeeee& eYe=efle keg peesefleef<eeeW kes cele mes nesje %eeve kes efueS eLece nesje
Gmeer jeefMe kes Heefle keer SJeb otmejer nesje Gmemes 11JeeR jeefMe keer nesleer nw ~ Ssmee
kene ieee nw ~ pewmes ces<e keer eLece nesje kee ceeefueke cebieue Deewj otmejer nesje kee
ceeefueke ces<e mes 11 JeeR kegcYe jeefMe kee ceeefueke Meefve en neslee nw ~
leLee Ge cele kees ceevelee osves Jeeues ner Deeeee& kenles nQ efke s<keeCe
efJeeej ceW jeefMe kes Henues s<keeCe kee ceeefueke Gmeer jeefMe kee Heefle, otmejs Deewj
leermejs s<keeCe kes Heefle Gme jeefMe mes 12 JeeR Deewj 11 JeeR jeefMeeeW kes Heefle nesles
nQ ~
pewmes ces<e kes $eceMe: Henues, otmejs, leermejs s<keeCeeW kesW mJeeceer $eceMe:
cebieue ieg Deewj Meefve nesieW ~
Fme cele ceW Deeeee& Jeejen SJeb Deeeee& meleeeee& mencele veneR nQ ~~ 12 ~~
DepeJe=<eYece=ieeveekegueerje Pe<eJeefCepeew e efoJeekejeefolege: ~
oMeefMeefKecevegegkedefleLeerefveebMewefm$eveJekeefJebMeefleefYee lesmleveeree: ~~ 13 ~~
YeeslHeue:- DeLe Geveere efJeYeeieb Hegef<Heleeeen
Depesefle ~~ Depeeoees jeMeees eLee$ecesCe efoJeekejeoerveeb eneCeeb lege:
Gemeb%ee: ~ leeLee Depees ces<e Deeefolemeeseced, Je=<eYees Je=<e: me evme ~ ce=iees
cekej: me Yeewceme, Devee kevee yegOeme ~ kegueerj: keke&es peerJeme, Pe<ees ceerve:
Meg$eme ~ JeefCeked legueeOej: meewjme ~ Sle SJe jeMeees oMeeefo<eg Yeeies<eg metee&oerveeb
Hejceesemeb%ee YeJeefvle ~ le$eeefoleme ces<ees oMeceYeeies Hejceese: ~ evme Je=<e:
efMeefKemebKes le=leeres Yeeies ~ Yeewceme cekejes cevegegkemebKeseefJebMes Yeeies Hejce
Ge:~ ceveJeMelego&Me les<eeb egieb efiegCee ceveJe FleLe&: ~ yegOeme kevee efleefLemebKes
HeeoMes Yeeies ~ peerJeme keke& FefvemebKes Heeces Yeeies ~ Meg$eme
ceerveefm$eveJekemebKes meHleefJebMes ~ meewjme leguee efJebMes ~ veveg meJe& SJe
jeefMeeme_%e: me e ef$ebMeobMeke: le$e oMeeoerveeb leovleYet&leeveeb efmesJeesemeb%ee
leeflbke oMeeegHeeoeveeced ~ meleced ~ efkebleg HejceeselJe%eeHeveeLe oMeeoerveeb enCeced ~
DeveLee meJe SJeb jeMeeesceer Gemeb%ee: lesveesejeefMeoMeeebMemLee: keefLelee ene:

32

HejceesemLee Flegevles ~ Hejceese%eevesve eeseeoyeefleefjeb eeespeveceefmle ~ leLee

e YeieJeeved ieeefie&: ~ ``mJeeiees jefJeMeerleebMet peveesleeb vejeefOeHeced ~ GemLeew Oeefveveb
Keeleb mJeeq$ekeesCeieleeJeefHe ~~ leLee e eJevesMJej: ``mJeeses<eg
meJee&vHeefjie=eYeeieebefmlelmeg meJex<eg yeueeefOekes<eg ~ ueives MegYes HetJe&Je<eg<celeeroew
$ewueeskeejepeeefOeHeefle: emetles ~~ DeLesMee SJeb efJeOee: metee&oe: HejceeseefmLelee
Jee: De$e Je=eYeYeeelHetjCeeleeevlee oMeeoe DeeeeexCe veesee:
HetjCeeleeevlelJeces<eeb eJevesMJejJeekeeep%eeeles ~ eLee, e eJevesMJej: ~ ``mete&me
Yeeies oMeces le=leeres evme peerJeme Heg HeeceWMes ~ meewjme efJebMes lJeefOemeHlekes leg
efJebeeodYe=iees: HeeoMes yegOeme ~ Yeewceme efJebMesegles Hejeseced efJebMeuueJes
mete&megleme leteced ~ lesmleveeree Fefle ~ le Deeefoleeoees ene Demleveeree: Demles
veereced es<eeb les, Demle: meHlece: eke=eflelJeeled mJeeseelmeHlece: eleskeme veeremeb%ee
leeLee ~ Deeefoleme mJeeseevces<eelmecemleguee me veeremeb%e: ~ SJeb evme meHlecees
Je=efMeke: ~ Yeewceme meHlece: keke&: ~ yegOeme ceerve: ~ iegjesce&kej: ~ Meg$eme
kevee ~ meewjme ces<e Fefle ~ De$eeefHe oMeeefo<eg Yeeies<eg HejceveeremLee Jee: ~ leLee
e eJevesMJej: ``mJeeseeeg peeefce$ecegMeefvle veereb ef$ebMeuueJees ee meceevemebKee~
DeLesMee SJeb efJeOee jJeeoe: HejceveeremLee YeJeefvle ~ HejceveeremLeeveeceefveb Heueb
YeJeleerefle ieeefie&Cee eoefMe&leced ~ leLee e ieeefie&: ~ ``DevOe efoiecyejb cetKe&
HejefHeC[esHepeesefJeveced ~ kegJee&leeceefleveeremLeew Heg<eb MeefMeYeemkejew ~~ Fefle ~~ 13 ~~
kesoejoe:eneW keer Ge veere jeefMeeeb yeleeF& pee jner nwb ~
mete& en keer Ge jeefMe ces<e nw, leLee evcee, cebieue, yegOe, ye=nmHeefle,
Meg$e Deewj Meefve keer Ge jeefMeeeb $eceMe: Je=<e. cekej kevee, keke&, ceerve Deewj
leguee nesleer nQ ~ Ge mes meeleJeeR jeefMe Hej veere jeefMe efmeevlele: efme nesleer nw
DeleSJe metee&efokeeW kes $eceMe: ces<e ceW 100, Je=<e ceW 30, cekej ceW 280, kevee
ceW 150, keke& ceW 50, ceerve ceW 270 Deewj Meefve kee leguee ceW 200 Hej Ge
mLeeve kene ieee nw ~ Ge mes erke 6 jeefMe Hej eneW kee veere efyevog neslee nw,
DeleSJe ces<e kes 10 DebMeeW ceW 6 jeefMe pees[ves mes leguee kes oMe DebMe ceW mete& en
Hejce veere efyevog Hej kene peelee nw ~ Heuele: mecee ces<e jeefMe mete& keer Ge jeefMe

33

nesleer nw ~ leLee mecee leguee jeefMe mete& keer veere jeefMe nesleer nw ~ GemLe en HetCe&
yeueer Deewj YeeJesMe kes leejlece mes MegYeeMegYe Heueo neslee nw lees Oeeve osves keer yeele
nw efke Hejce veere efyevog ceW DeMegYe Heue keer HetCe&lee kes yeeJepeto 6 jeefMe 100 mes
1 keuee Yeer peye mete& mHe nesiee DeLee&led 6~10~1~ lees GeefYecegKe ieceve nesves
mes Ssmeer efmLeefle DeMegYe Heue keer meceeefHle kes Devevlej mete& ceW MegYe HeueesvcegKelee
nesieer Deewj ye{les ye{les 6~100, 7~100, 11~10 Deewj 0~100~0~0
keer mete& mHelee keer efmLeefle ceW HetCe& Ge Heue eeefHle nesieer Deewj peye mete&
0~10~1~0 Fleeefo kee jnsiee lees Hejb veere jeefMe kes DeefYecegKe ieceve nesves mes
MegYe Heue keer vetvelee kes Devegmeej DeMegYe Heue keer ieefle JeOe&ceeve nesves mes veere
leke kes DeMegYe Heue keer HetCe&lee kener peeveer eeefnS ~ FmeefueS owJe%e kees MegYeeMegYe
Heue efJeeej kes mecee Ge yeeleeW Hej Oeeve oskej HeueeosMe kejvee
eeefnS~~13~~
Hejce Ge Deewj Hejce veere efyevog %eeve kes efueS efvecve e$e osefKeS
en
met. eb. ceb. yeg.
ye=. Meg. Me.
mHe< 0 1 9 5
3 11 6 eneW kes
jeefMe DebMe 1 3 2 15 5 27 20 Ge jeefMe
keuee 0
mHe
8
efJekeuee 0 0 0 0
0 0
0
0 0 0 0
0 0
0
6 7 3 11 9 5
0 eneW kes
1 3 2 15 5 27 20 veere jeefMe
mHe
0
8
0 0 0 0
0 0
0
0 0 0 0
0 0
0

34

eeeerveeeeeex kes DevegYeJeiece efmLej He keer Ge Ge veere jeefMeeeB

yeleeF& ieF& nwb ~ Heefuele peesefle<e kee cetue eesle en ieefCele efmeevle peesefle<e nw en
meJe&meccele efJe<ee nw ~
Fme evLe kes eCeslee Deeeee&Jejen keer en ieefCele efmeevle ceW pees osve nw
Jen Deepe leke DeHeveer peien Hej Ske nw ~ Heeefmeeefvlekee en ieefCele efmeevle
evLe pees Deeeee& Jejen ves efueKee nw efpemekes meYeer efJe<eeeW keer iet{ ieesue Keieesue
Jesee eer Yeemkejeeee& eYe=efle DeeeeeeX ves cegiOe keC mes mebmlegefle keer nw ~
efpeme ekeej eneW keer efJeue#eCe ieceve Meeruelee mes efkemeer Yeer met#ces keeue
ceW metee&efoke eneW keer mHe jeefMe Deeefo %eele keer peeleer nw Gmeer ekeej eneW keer
Ge mLeeveere efyevog efJeMes<e Yeer ieceve Meerue nesles nQ Deewj Delevle DeuHe ieefle mes
eueves kes keejCe enJesOe Heefle mes Gvekeer ieceveMeeruelee mewke[es Je<eeX ceW Yeer %eele
veneR nes mekeleer (npeejeW Je<eeX ceW %eele nes peeleer nw) FmeefueS Heefuele peesefle<e
efvecee&Ce keeue ceW eneW kes Ge peneB %eele ngS leovegmeej Gvekeer jeMeeefoeeB lelkeeue
ves efueKe oer nQ ~ Jele&ceeve ceW lees Ge Ge jeefMeeeW kes eeueve mes Jele&ceeve keeueerve
Ge jeefMeeeW keer efmLeefleJeMe MegYeeMegYe Heue efJeeej kejvee eeefnS Deewj Fme efoMee
ceW MeesOe DeeJeMeke nesiee ~ pewmes Deeeee& Yeemkej ves DeHeveer efmeevle efMejesceefCe ceW
Yeer mHe ken efoee nw efke
``ees efn eosMeesHececeC[ueme otjs YeggJemleme ke=leese meb%ee ~
meesefHe eosMeueleerJe lemceelekeefuHelee legieefleie&efle%ew: ~~ Fleeefo ~
DeHeves Deefle Jewog<e HetCe& Fme evLe keer YedeslHeueer JeeKee kes mecee eer
YedeslHeue Fme efJe<ee Hej ceewve keeeW jns ? ~~ 13 ~~
JeieexeceeMejie=neefo<eg HetJe&ceOeHee&vlele: MegYeHeuee veJeYeeiemeb%ee ~
efmebnes Je=<e: eLece<eneeleewefuekegcYeeefm$ekeesCeYeJeveeefve YeJeefvle metee&led ~~ 14 ~~
YeeslHeue:-DeOegvee eneCeeb Jeieexececetueef$ekeesCeHeefj%eeveb Jemevleefleuekesveen
Jeieexecee Fefle ~~ ejie=neefo<eg ejefmLejefmJeYeeJes<eg eLeemebKeb
HetJe&ceOeHee&vlele DeeefoceOeeJemeevele: ~ HetJe&ceOeHee&vleiee Jee Hee: ~ es veJe
Yeeieemles Jeieexecemeb%ee YeJeefvle JeieeMekemecetns Gecee: ~ eOeevee Jeieexecee: ~ leeLee

35

ejs<eg ces<ekeefke&legueecekejs<eg eLecees veJeebMees JeieexeceeKees YeJeefle ~ efmLejs<eg

Je=<eefmebnJe=efMekekegcYes<eg ceOece: Heecees veJeebMekees Jeieexece: ~ efmJeYeeJes<eg
efceLegvekeveeOeefvJeceerves<eg Hee&vlele: veJecees veJeebMekees Jeieexece: ~ Sleogeced
YeJeefleeleskeefmceved jeMeew mJeveJeceebMekees JeieexeceeKe: Fefle ~ leLee e
eJevesMJej: ~ ``mJes mJes ie=ns<eg mJeie=nebMekee es Jeieexeceemles eJevewefve&ee: ~ Fefle~
MegYeHeuee veJeYeeiemeb%ee Fefle ~ les e JeieexeceeKee veJeYeeiemeb%ee pevceefve
MegYeHeueoe: MegYeb Heueb ooeefle ~ Je#eefle e ~ ``MegYeb Jeieexeces pevce Fefle ~ leLee
e mele: ~ ``ejYeJeves<JeeebMee: efmLejs<eg ceOee efcetefle&ced leLeevlee: ~ Jeieexecee:
eefoemlesef<Jen peelee: kegues cegKee: ~ eeespevecedmJelegJe$eesHeielewefm$emebiegCeb
efecemJeebMekeYeef$eYeeieiew: ~ Fefle ~ efmeneW Je=<e Fleeefo ~ efmebneoees jeMeees
eLeeHee$ecesCe metee&oerveeced eneCeeced ef$ekeesCeYeJeveeefve cetueef$ekeesCeYeJeveeefve YeJeefvle~
leeLee ~ efmebn: mete&meeefoleme cetueef$ekeesCemeb%e: Je=<eMevme eLecees
ces<eesejkeme <e: kevee yegOeme nee&es OevJeer ye=nmHeles: leewueer leguee Meg$eme
kegcYe meewjmesefle ~ eeespevecedGemJeeq$ekeesCeiewyeuemLewm$eeewYet&HeefleJebMepee
vejsve: Fleeefo ~~ 14 ~~
kesoejoe:eneW keer Jeieexecee jeefMeeeb yeleeF& pee jner nw
ej efmLej Deewj efmJeYeeJe jeefMeeeW ceW eLece Heece Deewj Deefvlece veJeebMeeW
mes Ge efmLej Deewj efmJeYeeJe jeefMeeeb Jeieexece kener peeleer nwb ~ pewmes ej jeefMe
ces<e kee eLece veJeebMe ces<e jeefMe kee, Je=<e jeefMe ceW Heece veJeebMe Je=<e jeefMe kee SJeb
efceLegve jeefMe mes Deefvlece veJeebMe efceLegve kee ner neslee nw ~ jeMeerej Deewj veJeebMesej
oesveeW Ske ner en nesves mes efpeme en keer jeefMe Gmeer en kee veJeebMe nesves mes Ssmeer
efmLeefle kees Jeieexece Meyo ceW %eele efkeee nw ~ Jeieexece mecee kee pevce MegYe Heueee
neslee nw ~
metee&efo Meefve Hee&vle eneW kes mete& en keer efmebn, evcee keer Je=<e, cebieue
keer ces<e, yegOe keer kevee, ieg keer Oeveg, Meg$e keer leguee Deewj Meefve en keer kegcYe
jeefMe cetue ef$ekeesCe kener ieF& nw ~

36

cetueef$ekeesCemete& keer efmebn jeefMe cetue ef$ekeesCe SJeb $eceMe: evcee keer
cetue ef$ekeesCe Je=<e, cebieue keer ces<e, yegOe keer kevee, ye=nmHeefle keer Oeveg, Meg$e keer
leguee Deewj Meefve en keer cetue ef$ekeesCe kegcYe jeefMe kener ieF& nw ~
Fme peien Hej Ske menpe Mee nes peeleer nw efke mete& en keer efmebn jeefMe
DeHevee Iej nw evcee keer Je=<e jeefMe Ge jeefMe nw Fleeefo lees ener jeefMeeeb cetue
ef$ekeesCe jeefMeeeb Yeer nQ Ske ner jeefMe ceW en keer Gelee, ee mJejeefMelee Deewj
cetueef$ekeesCelee kee kewmes keee Oece& ceevee peee lees meejeJeueer evLe mes Fme Mee kee
meceeOeeve mHe< nes peelee nw, eLee
mete& keer efmebn jeefMe kes 0 mes 20 DebMe leke cetue ef$ekeesCe Mes<e 10
DebMe mJeie=n ev keer Je=<e jeefMe kes 0 mes 3 DebMe leke Ge Mes<e 27 DebMe cetue
ef$ekeesCe mJeie=n cebieue keer ces<e cesb 12 DebMe leke ef$ekeesCe Mes<e 18 DebMe DeHevee
Iej yegOe keer kevee ceW 14 DebMe Ge 16 mes 20 leke ef$ekeesCe Mes<e 10 es
DeHevee Iej ye=nmHeefle keer Oeveg ceW 10 DebMe leke ef$ekeesCe Mes<e 20 DebMe leke
DeHevee Iej Meg$e kee leguee ceW 15 DebMe leke ef$ekeesCe 15 DebMe leke DeHevee Iej
Meefve kee kegcYe ceW 200 ef$ekeesCe Mes<e 100 leke DeHevee Iej neslee nw en meye
Oeeve ceW jKekej efJeeej kejvee eeefnS ~~ 14 ~~
nesjeoemlevegkeggcyemeneslLeyevOegHeg$eeefjHeeflvecejCeeefve MegYeemHeoeee: ~
efj<HeeKeefcelegHeeeeveefjkece&ueeYeogefMekeemeef_%eleie=neefCe ve efveleceskes ~~ 15 ~~
YeeslHeue:-DeOegvee
ueiveeoerveeced
levJeeee
eoMemeb%ee:,
le=leere<eoMecewkeeoMeeveeced eesHeeemeb%ee Jemevleefleuekesveen
nesjeoe Fefle ~~ nesjeoees ueiveeoemles<eeb eLee$ecesCe levJeeoerefve veeceeefve
le$e ueiveme levegefjleeKee ~ efleereme keggcyekeced ~ le=leereme meneslLe: meneslLees
Yeelee ~ elegLe&me yevOeg: yevOegMeyoes %eeefleJeeeer ~ Heg$eeKe: Heece: ~ Deefj:
Me$egmleoeKe: <e: ~ HelveeKe: meHlece: ~ cejCeeKeesce: ~ MegYeeKees veJece:~
DeemHeoeKees oMece: ~ DeeeeKe: SkeeoMe: ~ efj:HeeKees eoMe: ~ Fefle Meyo:
ekeejeLe&eesleke: ~ lesve nesjeoerveeb levJeeefoHeee&ee DeefHe meb%eeYetlee FleJeievleJeced ~
GHeeeeveefjkece&ueeYeogefMekeemebef%eleie=neCeerefle ~ Deefj: <eb kece& oMeceb ueeYe

37

SkeeoMeb ogefMekeemeb%eb le=leereb Sleeefve ie=neefCe mLeeveeefve GHeeemeb%eeveerefle ~ ve

efveleceskes Fefle ~ Skes kesefeVe efvelecegHeeeeveerefle JeCe&eefvle keLeeefvle ~
les<eeceeceefYeeee: ~ eefo HeeHeensCe mJemJeeefceMe$eglee Jee e YeJeefvle leoe
veesHeeeemles ~ le$e e ieiee&efoJeekeeced ``DeLeesHeeemeb%ee meeefl$eueeYeefjHegkece&Ceeced ~
ve esJeefvle emles HeeHemJemJeeefceMe$egefYe: ~~ Sleoeeee&Jejenefceefnjme
veeefYeesleced ~ eleesmeew meJe&owJeesHeeeeKewmlewJe&Jenjefle ~ meleeoeesHesJeced ~ leLee
e mele: ~ ``oMecewkeeoMe<ele=leeremeb%eeefve pevceueiveeYeeced ~ GHeeeYeJeveeefve
meg: Mes<eeCe#eeCegHeeeeKeeefve ~~ eJeveseje ~ ``<eb le=leereb oMeceb e
jeefMeceskeeoMeb eesHeee#e&ceeng: ~ nesjeie=nmLeeveMeMeeYesYe: Mes<eeefCe
ewYeesHeeeelcekeeefve ~ eeespeveced`GHeeeie=nefce$emJeeseiew: Hegefceb
lJeHeeeie=nveereejeefleiewvexmecHeled ~' Fleeefo ~~ 15 ~~
kesoejoe:-ueiveeefo eoMe YeeJeeW kes veece yeleeS pee jns nQ
ueive kee veece leveg, OeveYeeJe kee veece keggcye, le=leere YeeJe kee veece menpe
(YeeF&), elegLe&YeeJe kee veece yevOeg, Heece YeeJe kee veece Heg$e, <eYeeJe kee veece
Deefj (Me$eg), meHleceYeeJe kee veece Helveer, Dece YeeJe kee veece cejCe, veJeceYeeJe
kee veece MegYe, oMece YeeJe kee veece DeemHeo, SkeeoMe YeeJe kee veece Deee (ueeYe)
Deewj eoMe YeeJe kee veece efj<He kene ieee nw ~ eleske YeeJe kes veece kes
Heee&eJeeeer Meyo mes Yeer Gme YeeJe kee yeesOe kejvee eeefnS ~ pewmes leveg keer peien
Mejerj Debie Goe JeHeg Fleeefo ~
3, 6, 10 Deewj 11 Fve eejeW YeeJeeW keer GHeee meb%ee nesleer nw ~
GHeee kee DeLe& Je=ef ee JeOe&ceeve neslee nw ~ keg Deeeee& 3, 6, 10 Deewj 11
YeeJeeW keer meoe ner GHeee meb%ee ceeveves ceW mencele veneR nQ ~ Jejeneeee& kes cele mes es
eejeW YeeJeeW keer efvele GHeee meb%ee nw ~~ 15 ~~

38

keuHemJeefJe$eceie=neefleYee#eleeefve efeeeslLejvOeiegceeveYeeJeeeefve ~
ueiveeelegLe&efveOeves elegjemeb%es etveb e meHleceie=nb oMece#e&cee%ee ~~ 16 ~~
YeeslHeue:HegvejefHe nesjeoerveeb meb%eeblejeefCe Jemevleefleuekesveen
keuHesefle ~~ Sles<eeceefHe ueiveeoerveeb eoMeeveeb eLee$eceb keuHeeee: meb%ee
YeJeefvle ~ eeLee ueiveb keuHeeKeced ~ keuHeMeyo: MeeerJeeeer ~ efleereb mJeced ~
le=leereb efJe$ececed ~ elegLe& ie=nced ~ Heeceb eefleYee ~ <eb #eleced ~ meHleced efeeeslLeced
~ Deceb jvOeced ~ veJeceb iegced ~ oMeceb ceeveced ~ SkeeoMeb YeJeced ~ eoMeb Jeeced ~
ueiveeelegLe&efveOeves Fefle ~ ueiveeelegLe& mLeeveb efveOevececeb e les elegjemeb%es
elegjeeKes, ueiveelmeHleceb ie=nb etveb, oMece#e& oMecejeefMeje%eeKe Slee: meb%ee
JeJenejeLe& %esee: ~~ 16 ~~
ueiveeefo Jee Hee&vle 12 YeeJeeW keer Deve meb%eeSB yeleeF& pee jner nQ
eLece YeeJe ueive keer keuHe meb%ee nw ~ Fmeer ekeej efleereeefo eoMe YeeJeeW
keer $eceMe: keer meb%ee (veece) 2mJe (efJee), 3efJe$ece, 4ie=n, 5eefleYee,
6#ele, 7efeleesle (keece), 8jvOe (ef), 9ieg, 10ceeve, 11YeJe
Deewj 12Jee, meb%ee (veece) nesleer nw ~
ueive mes elegLe& Deewj Dece YeeJeeW keer meb%ee elegje, meHlece YeeJe keer
meb%ee etve, Deewj oMece YeeJe kes Deve veece Ke Deewj Dee%ee Yeer kens iees nQ~~16~~
keCkekesvelegemeb%ee: meHleceueiveelegLe&KeYeeveeced ~
les<eg eLeeefYeefnles<eg yeuee{ee keervejecyegeje: HeMeJee ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeLe $eseCeeb meb%eemlelmLejeefMeyeueb e oesOekesveen
keCkesefle ~~ meHleueiveelegLee&efve eefmeeefve ~ KeYeb oMececed ~ Ke
DeekeeMeceOes lelkeeueb eodYeb jeefMeJele&les leme KeYeefceefle meb%ee ~ Sles<eeb
meHleueiveelegLe&KeYeeveeb jeMeerveeb eleskeme keCkekesvelegeeKeeefmlee:
meb%ee:~ les<eg mLeeves<eg eLeeefYeefnles<eg eLee efveefo&s<eg keervejecyegeje: HeMeJee jeMeees
yeuee{dee YeJeefvle ~ leeLee keeres Je=efMeke: meHleces mLeeves yeueer ~ veje: ve=jeMeees
efceLegvekeveelegueeOeefvJeHetJee&Oe&kegcYee: Sles ueives efmLelee yeefueve: ~ Decyegeje
peueejjeMee: keke&ceervecekejHejee&mles elegLe&mLeeves yeefueve: ~ HeMeJeeleg<Heoe:

39

ces<eJe=<eefmebnOeefvJeHejeodOe&cecekejHetJee&odOee&mles oMecemLee yeefueve: ~ leLee e YeieJeeved

ieeefie&: ~ ``ve=egeguee Ie: kevee HetJe&ceodOe& e OeefvJeve: ~ ueivemLee yeefuevees %esee
Sles efn vejjeMee: ~~ elegLex keke&es ceervees cekejeodOe& e HeefMececed ~ efJe%esee
yeefuevees efvelecesles efn peuejeMee: ~~ meHleces Je=efMeke: keeres yeueJeevHeefjkeerefle&le:
~ OevJevleeodOee&peieesefmebne yeefueve: Kes eleg<Heoe: ~~ De$eeodOe&Meyosve cekejHetJee&odOe&
ceefHe ie=ele Fefle ~~ 17 ~~
kesoejoe:meHlece, ueive, elegLe& Deewj oMeceYeeJeeW keer (1) keCke,
(2) kesv Deewj (3) eleg<Heo meb%ee nesleer nw ~
meHlece YeeJe ceW keer jeefMeeeb pewmes keke&. Je=efMeke, ueive ceW vej jeefMeeeb
pewmes efceLegve, kevee, legueeefo, elegLe&YeeJe ee kesv ceW peueej jeefMeeeb pewmes keke&,
cekej, kegcYe Deewj ceerve Deewj oMece YeeJe ee kesv ceW HeMeg jeefMeeeb pewmes ces<e, Je=<e,
efmebn, yeueJeeved, neskej jnleer nQ ~~ 17 ~~
kesvelHejb HeCeHejb Hejlee meJe&ceeHeesefkeueceb efnyegkececyegmegKeb e JesMce ~
peeefce$ecemleYeJeveb megleYeb ef$ekeesCeb, ces<etjCeb oMecece$e e kece& efJeeeled ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeOegvee HeefjefMe<mLeeveeveeb meb%eevlejeefCe Jemevleefleuekesveen
kesveefoefle ~~ meJe&mceelkesveefodleeremLeeveb HeCeHejb lesve
efleereHeeceecewkeeoMemLeeveeveeb HeCeHejmeb%ee ~ Hejlee meJe&ceeHeesefkeueceb
meJe&mceelHeCeHejelHejb
meJe&
mLeeveceeHeesefkeueceb
lesve
le=leere<eveJeceeoMemLeeveeveeceeHeesefkeueceefceefle meb%ee ~ efnyegkececyeg megKeb e JesMce
JesMceMeyoes ie=nHeee&ee JesMcesefle elegLe&me eekemeb%eeefJeefnlee lemewJe efnyegkemeb%ee e ~
peeefce$ecemleYeJeveced ~ DemleYeJeveb meHlecemLeeveced ~ ele: meJe& SJe ene GoejeMes:
meHlecejeMeeJemle eeefvle leosJeemleYeJeveb peeefce$eced ~ megleYeb ef$ekeesCeced ~ megleYeb
HeecemLeeveb ef$ekeesCemeb%eced ~ ces<etjCeb oMeceb oMecemLeeveb ces<etjCemeb%eb e ~ De$eeefmceved
oMeces mLeeves kecexleHejeb meb%eeb efJeeeled peeveereeled ~~ 18 ~~

40

kesoejoe:12 YeeJeeW keer Deve meb%ee yeleeF& pee jner nw ~

kesv mLeeveeW 1, 4, 7, 10 ceW eleske kesv kee Deefece YeeJe DeLee&led
2, 5, 8 Deewj 11 YeeJeeW keer HeCeHej meb%ee Deewj eleske HeCeHej mes Deeies kes 3,
6, 9 Deewj 12 YeeJeeW keer DeeHeesefkeuece meb%ee kener ieF& nw ~
leLee kesJeue elegLe& YeeJe keer ner efnyegke, Decyeg, megKe Deewj JesMce meb%ee
nesleer nw ~ Heece YeeJe keer megle ee ef$ekeesCe meb%ee nw ~
Fmeer ekeej oMece YeeJe kees ces<etjCe Deewj kece& veece mes peevee peelee nw ~~ 18 ~~
nesje mJeeefceieg%eJeeref#eleeglee veevewMe Jeereexlkee
kesvmLee efHeoeoeesef efveefMe e eeHles e mebOeees ~
HetJee&s efJe<eeeoe: ke=leiegCee ceeveb eleerHeb e leod
ogefMekeeb menpeb leHee veJeceb $eeeb ef$ekeesCeb e leled ~~ 19 ~~
DeLe nesjeoerveeb jeMeerveeb yeueb JeJenejeLe& eceeCeb e Meeo&tueefJe$eeref[lesveen
YeeslHeue:-nesjsefle ~~ nesje ueiveb lelmJeeefcevee lelHeeflevee Jeeref#elee e
Jeereexlkee yeueJeleer YeJeefle ~ leLee lesvewJe eglee mebeglee yeueJeleer ~ leLee iegCee
peerJesve Jeeref#elee eglee e yeueJeleer ~ leLee %esve yegOesve Jeeref#elee eglee e yeueJeleer
YeJeefle ~ veevewMesefle ~ Devewe&nw: mJeeceerieg%eJeefpe&lew&eb eglee Jee yeueJeleer ve
YeJeefle ~ DeLe eegeevegewefce&eweg&lee YeJeefle leoe ceOeyeuee DeLee&osJe
mJeeceerieg%eJepe&ceveweg&lee yeuenervee YeJeefle ~ leLee e JeeojeeCe: ~
``peerJemJeveeLeMeefMepeweg&lee yeueJeleer YeJeefle neslee ~ ces<ewye&uenervee meeosJeb efcemewleg
ceOeyeuee ~~ yeuenervee eefo meJezve& Jeeref#elee vewJe egee Jee~~ kesvmLee Fefle
Jeereexlkee FlevegJele&les ~ De$eeefoMeyoes uegHlees Je: ~ kesvmLee: meJe& SJe
jeMeees yeefuevees YeJeefvle ~ HeCeHejmLee ceOeyeuee DeeHeesefkeuecemLee nerveyeuee: ~ De$e
kesefeled kesvHeCeHejeHeesefkeuecemLeeveeb efHeoeleg<Heokeereveeb eLee$eceb yeueJeJe
Jeee#eles ~ leoegeced ~ emceeeojeeCe: ~ ``kesvmLeeefleyeuee: megce&Oeyeuee:
HeCeHejeefelee esee: ~ DeeHeesefkeueceiee: meJex nerveyeuee: jeMee: keefLelee: ~~ Fefle ~
efHeoeoeesef efveefMe e mevOeee Fefle ~ Jeereexlkee FlevegJele&les ~
efHeoeleg<Heokeere: eLee$ececeef efveefMe e eeHles e mevOeees Jeereexlkee

41

YeJeefvle~ Deef efoves efHeoe yeefueve: efveefMe je$eew eleg<Heoe: mevOeees keere: ~ De$e
ve kesJeueb Je=efMeke: eeJeoeHee: meJex keerenCesve %esee: ~ De$e e eerosJekeerefle&: ~
``efceLegvelegueekegcYekevee efoJeeyeuee OeefvJeveMe HetJee&Oe&ced ~ DepeJe=<eefmebne je$eew
ce=ieneees: HetJe&HeMeex ~~ Je=efMekeceervekegueerje cekejevlee& e mevOeeeeced ~
Fefle ~ HetJee&x efJe<eeeoe: ke=leiegCee: Fefle~ efJe<eee FefveeefCe leeefve Hee leoeoe:
Hee<edmeHleeveJeoMe ke=leiegCee Fefle ~ efJe<eeeoe: meJe& SJe ke=leiegCeeMelegieg&efCelee:
HetJee&x ceeveced ~ keme ~ eke=lelJeee$eme HetJee&x eLecejeefMe<edkes FleLe&: ~
eoerHeb e eosJe e$eHetJee&s ces<eeefoveeb jeMeerveeb <eCCeeb eceeCeb leosJe eleerHeb e
efJeHee&mleb legueeefo<eg <edmeg ceeveced ~ leeLee efJe<eeeoe: 5~6~7~8~9~10 Sles
elegieg&efCelee peelee: 20~24~28~32~36~40 Sles eceeCeb ces<eeoerveeb
Jeleeee legueeoerveeefceefle ~ leLee e mele: ~ ``elegejeseje: megefJeMeefleYeeiee
YeJeefvle ces<eees ~ ceeveefcenex HetJex ceerveees eesl$eceeox ~~ YeeieJeJenejMe #es$es
Yeeiesvewkesve keeues oMe e<ekee YeJeefvle ~ emceeee keuee #es$es mee keeues eeCe Fefle ~
emceeyeeiegHlesveeseced ~ `ueemeceHeefMeceieb eeCesve keueeb YeceC[ues Yeceefle~'
Fefle ~ SJecesles Yeeiee oMeiegefCeleeMe<ekee YeJeefvle ~ le$ewleppeeleced ~ keeues Ieefkee
mee <eeefOekesve Mele$eesCe iegefCelee eeCee YeJeefvle #es$es e lee SJe efJeefueHleemleemeeb
<eee YeeieceHele <e[d Yeeiee: #es$es YeJeefvle ~ SJeb ces<eeoerveeb eeCeYeeiee
oMeiegefCeleeMe<ekee YeJeefvle lesve e<ekeMeleeb ces<eceerveees: eceeCeced ~ SJeb
elJeeefjbMeoefOe$eb Meleeb Je=<ekegcYeees: ~ MeleeceMeerleefOekeb efceLegvecekejees:
Mele$eeb efJebMeleefOekeb keke&Oeveg<ees: ~ Mele$eeb <eeeefOekeb efmebnJe=efMekeees: ~
Meleelegeb keveelegueees: ~ Sle SJe e<ekee oMeefJeYeee YeeielJesve HeefjkeefuHelee:
ele: #es$es oMeefYeMe<ekewYee&iees YeJeefle ~ veveg ejoueJeMeeleefleosMecevevegHes<eg
jeMegoes<eg ieefCelemkevOeefmes<eg efkeceLe&ceskeHeb leogoeeceeCeb oefMe&leceeeeexCe ~
De$eeseles
~
veefevleeefo<JeLe&Heefj%eeveee
Heg<eeJeeJeeveeb
mJeoerIe&lJe%eeHeveeeesegHepeless ~ leLee e eJevesej: ~ ``DeeevlejeMesoeeceeCeb ew
ew
cegntleez
efveeleb
eefoew
~
$eceesl$eceeYeeceefOeHeeceb
meee$ee&eesefJeegoeeceeCeb~~ SJececeeCeeefve ie=neefCe yegodOJee mJeeefve ceOeeefve

42

leLeeeleeefve ~ e$ee*dieYesow: meMeerke=leeefve ceeie&eceeCeeefve efJekeuHeeesle ~~

DeefJeYeeiekeuHeveb Je#eefle keeefoefJeueiveefJeYeeYeiee$e Fefle ~ le$e eefmceVes
oerIe&jeefMeYe&Jeefle oerIee&efOeHees Jee enmleo oerIe& YeJeefle ceOeeesce&Oeb
mJeeesmJeefceefle ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``mJeeefmleceesieespeIee
efceLegveOeveg:keefke&ce=iecegKeeMe mecee: ~ Je=efMekekeveece=ieHeefleJeefCepees
oerIee&:meceeKeelee: ~~ SefYeue&iveeefoielew: Meer<e&eYe=leerefve meJe&pevletveeced ~ meMeeefve e
peeevles ieieveejwMewJe legueeefve ~~ leLee e mele: ~ `oerIee&efOeHeefleoeaIex ie=ns
efmLeleesJeeJeoerIe&ke=Jeefle ~' SJeceeefo<JeLexmJewlewefJe&keuHevee keeee& ~
ueiveesoeefveHeCee ieefCelemkevOeefmeodOesjsJe keeexefle ~ ogefMekeeb menpeefceefle ~
menpeme le=leeremLeeveme ogefMekeemeb%ee ~ leHeMe veJeceefceefle ~ veJecemLeeveme leg
leHe:meb%ee ~ $eeeb ef$ekeesCeb e leled ~ leosJe veJeceb mLeeveb $eeeb ef$ekeesCeb ef$eMeyo
Deeees eme leefleef$ekeesCeefceleLe&: ef$ekeesCeb e leosJe veJeceefceefle ~~ 19 ~~
kesoejoe:ueiveeW cesb keewve ueive yeueer neslee nw, yeleeee pee jne nw
nesje Meyo mes ueive jeefMe mecePeveer eeefnS ~
keesF& Yeer ueive DeHeves mJeeceer Deewj ieg yegOe mes ege DeLeJee neslee nw lees
Jen ueive yeueer nes peelee nw, peye efke Gme ueive Hej Deve eneW kee eesie ee ef<
mecyevOe ve nes ~ eefo ueive, ieg yegOe Deewj DeHeves mJeeceer mes egle neskej Yeer
Deve eneW mes Yeer egle nesiee lees HetJe& ue#eCe Ieefle nes peeves mes Jen ueive yeueer lees
kene ner peeesiee efkevleg Deve eneW kes eesie ee ef< mes Gme ueive keer HetCe& yeueJelee
ceW keceer Dee peeleer nw ~ efpeme Hej Yeer Jen ueive yeueer nw efkevleg HetCe& yeueer ve ken kej
Gmes ceOeyeueer kenvee eeefnS ~ kesvmLe meYeer jeefMeeeb yeueJeeve mecePeveer eeefnS ~
efHeo, eleg<Heo, peueej Deewj keer meYeer jeefMeeeb kesv ceW yeueer nesleer nw ~ DeLee&led
efHeoeefo meYeer jeefMeeeb kesv HeCeHej Deewj DeeHeesefkeuece ceW yeueer nesleer nQ ~ ener
mHeeMee DeeeeeeX ves efkeee nw ~ cesjs Fme DeeMee kes mevosn uesMe kee meceeOeeve
}eske kes Fmeer DeOeee mes mecyeefvOele nesvee eeefnS ~

43

5 mes ueskej 10 leke Debke mebKee kees 4 mes iegefCele kejves mes pees Debke
GlHeVe neWies GvnW 10 mes iegCee kejves ceW Jen $eceMe: ces<eeefo 6 Deewj Jegl$ece mes
legueeefo 6 jeefMeeeW kes ceeve nesles nQ ~
pewmes 5 4 10 200 ces<e jeefMe kee ceeve
6 4 10 240 Je=<e jeefMe kee ceeve
7 4 10 280 efceLegve jeefMe kee ceeve
8 4 10 320 keke& jeefMe kee ceeve
9 4 10 360 efmebn jeefMe kee ceeve
10 4 10 400 kevee jeefMe kee ceeve
ces<eeefo 6 jeefMeeeW kee ceeve efJeueesce mes legueeefoke 6 jeefMeeeW kee ceeve
neslee nw ~ ces<eeefo 6 jeefMeeeW kee Heueelceke ceeve 1800 Heue leLee legueeefoke
ceeve Yeer 1800 SJeb vee#e$eer <eef< Ieefkee kes Heue 3600 nesves mes ueive
jeefMeeeW kee Ge ceeve neslee nw ~
Deeeee& ves Ge vetveeefOeke ceeve mes jeefMeeeW keer oerIe&lee ueIeglee yelee kej
eMve ueive ee peeleke kes pevce ueive mes ve Jemleg %eeve ee peeleke kes DebieeW keer
oerIe& ueIeglee efJeeejves kes efueS Ge jeefMeeeW keer vetveeefOeke ceeve JeMe Heefuele
kenves keer JeJemLee keer nw ~
ces<eeefo eoMe jeefMeeeW kee Goe ceeve efveefKeue YetceC[ueere osMeeW, veiejeW,
eeceeW leke ceW De#eebMe ej Deeefo kes DeeOeej mes efJeefYeVe efJeefYeVe neslee nw lees Ge
efkemeer Ske mLeeve efJeMes<e kes jeMegoeeW mes meJe& osMeere peeleke ee ve Jemleg ceW
Ge oerIe& mJe ueIeg jeefMeeeW JeMe HeueeosMe kewmes efkeee peeS ? eneB Ske menpe
Mee GlHeVe nesleer nw ~
mebYeJele: Ge jeefMeeeW kee Ge ceeve Yeejle Yetefce kes Gejere osMeeW ceW
ueieYeie 31 De#eebMeere osMeeW ceW peccet keMceerj Deeefo ceW neslee nw ~ DeefOeke mebYeJe
nw efke Deeeee& Jejen ves Fme evLe keer jevee keebie[e, Oece&Meeuee, ecyee ceC[er
meeuekees ueeKe GejeefOeke De#eebMeere Deeefo mLeeveeW ceW keer nesieer ~ leLee

44

eJeveeeeeeX kes eefle Deeeee& ves ``$eef<eJeesefHe Hetpevles mes ee Jee keer nw
Deewj etveeve eerke osMeeW mes Heefuele peesefle<e kees efJeMes<e eee Yeer efceuee nw ~
DeOegvee jeefMeJeCee&vcevoe$eevleeen
je: MJesle: MegkelevegefveYe: Heeuees OetceHeeC[gefMe$e: ke=<Ce: kevekemeMe: efHe*dieue: keyeg&jMe ~
yeYeg: mJe: eLeceYeJeveees<eg JeCee&: HueJelJeb
mJeeceeMeeKeb efovekejegleeeodefleereb e JesefMe: ~~ 20 ~~
Fefle eer Jejenefceefnjeeee&efJejefelew ye=nppeelekejeefMeeYesoeOeee: mecHetCe&: ~
YeeslHeue:je Fefle ~~ eLeceYeJeveb ces<emleoeefo<eg jeMeer<eg eLee$ececesles
JeCee&: le$e ces<ees jees ueesefnleJeCe&: ~ Je=<e: MJesle: Megkeue: ~ efceLegve: MegkelevegefveYe:
nefjle FleLe&: ~ keke&: Heeue: HeeueeHeg<HeJeCe&: F&<elke=<Ceje FleLe&: ~ efmebnes
OetceHeeC[gjer<egkeue: ~ kevee efe$ee veeveJeCexleLe&: ~ leguee ke=<Ce: ~ Je=efMeke:
kevekemeMe: megJeCe&JeCe&: ~ OevJeer efHe*ieue: HeerleJeCe&: ~ cekej: keyeg&j:
MegkeuekeefHeueJeeefceeJeCe&: ~ kegcYees yeYeg: vekegueJeCe&meMe: ~ ceerve: mJeJeCeex
celmeJeCe& FleLe&: ~ eeespeveced`efJeeesefvepevce%eeves ueiveebMekeeefoefle Je#eefle ~
HueJelJeb mJeeceeMeeKeefceefle ~ mJeeefceve DeeMee mJeeceeMee DeeMee efoked le$e HueJelJeb
HueJemeYeeJe: HueJelJeced ~ meJe&me jeMes: mJeceeMeeKeb mLeeveb HueJelJeb
efvecvelesleLe&: ~ eLee ces<eJe=efMekeeesYeezceesefOeHeefle: leme oef#eCee efoked le$e leew
HueJemeb%eew ~ Je=<elegueees: Meg$eesefOeHeefle: lemeeiveseer efoked le$e leew HueJemeb%eew ~
efceLegvekeveeesyeg&OeesefOeHeeflemlemeeseje efoked le$e leew HueJemeb%eew ~ keke&me
evesefOeHeeflemleme JeeeJeer efoked le$e me HueJemeb%e: ~ efmebnmeeefoleesefOeHeeflemleme
HetJee& efoked le$e me HueJemeb%e: ~ OeefvJeceerveeespeeaJeesefOeHeefmlemlemewMeeveer efoked le$e leew
HueJemeb%eew ~ cekejkegcYeees: meewjesefOeHeeflemleme HeefMecee efoked le$e leew HueJemeb%eew ~
SJeb jeefMemJeeefcevees ee efoked leefkeHueJees jeefMe%exe: ~ eeespevecedleveeefo<eg
leef*cegKeced eewjeos: ~ Devee ee$eeeecegHeegpeles ~ leLee e meejeJeueeced ~
``YeJeveeefOeHeefleeeceHueJe Fn eJevew: eyevOele: keefLele: ~ lelHueJeiees
efJeefvenveeoefejsCe cenerHeefle: Me$etved ~~ Fefle ~ efovekejegleeodYeeledefleereb e

45

JesefMeefjefle ~ efovekej: mete&mlesve eglees ees jeefMemlemceeodefleerees JesefMemeb%e: ~

eeespeveb ee$eeeeb Je#eefle ~ ``JesefMeefJe&ueiveesHeielees efeeemees: Fefle ~ leLee e ~
JesefMemLeeves e meoden:' Fleeefo ~ De$e meb%eeOeees ee: meb%ee Geemlee efekeeje: ~
le$e keeefMelmeb%eecee$eeeespevee: keeefMelHeueefveoxMeeeespevee: ~ le$escee:
meb%eecee$eeeespevee: ~ eLee ueiveme nesje le=leereme ogefMekeeced ~ elegLe&me
efnyegkeced ~ Heeceme ef$ekeesCeced ~ meHleceme etveced ~ veJeceme ef$ekeesCemeb%ee ~
oMeceme ces<etjCeced ~ eoMeme efj:Heced ~ elegLee&ceeeselegjemeb%ee ~
ueiveelegLe&meHleceoMeceeveeb keCkekeWmeb%ee elegemeb%ee e ~ leLee
efleereHeeceecewkeeoMemLeeveeveeb
HeCeHejmeb%ee
~
le=leere<eveJeceeoMeeveeceHeesefkeuecemeb%ee ~ Slee: meb%eecee$eeeespevee: ~ FceeMe
HeueefveoxMeeeespevee: ~ le$e ueiveme ~ levegmeb%ee keuHemeb%ee e lesve
ueiveejerjJe=evJes<eCeceejesieevJes<eCeb e keee&ced ~ efleereme keggcyemeb%ee e lesve
lemceep%eeefleOeveevJes<eCeb keee&ced ~ le=leereme menpe meb%ee efJe$ecemeb%ee e lesve lemceeled
Yeele=Ceeb Heg<eeLe&me eevJes<eCeb keee&ced ~ elegLe&me yevOegmeb%ee JesMcemeb%ee megKemeb%ee e
lesve lemceeodyevOegmegKeie=neCeeb eevJes<eCeb keee&ced ~ Heeceme yegefmeb%ee Heg$emeb%ee e lesve
lemceeodyegefHeg$eeesjvJes<eCeb keee&ced ~ <eme Deefjmeb%ee #elemeb%ee e DeefjMeyo:
Me$egJeeeer #eleMeyoes JeCeJeeeer lesve lemceeojeefleJeCeevJes<eCeb keee&ced ~ meHleceme
oejmeb%ee efeeeslLemeb%ee peeefce$emeb%ee e oejMeyo Yeeee&Jeeeer lesve
lemceeeee&keeceefJeJeenevJes<eCeb keee&ced ~ Deceme cejCejvOemeb%ee cejCeb ce=leg:
jvOeMeyo: HeeHeHeee&e: lesve lemceevcejCeHeeHeevJes<eCeb keee&ced ~ veJeceme MegYemeb%ee
iegmeb%ee leHe:meb%ee e MegYeMeyosveee Oeceex %ese: iegjJees ceele=efHele=HetJe&kee: leHees Jeleeefo
lesve lemceece&ceele=efHele=HetJe&keeCeeb iegCeeb leHemeeb eevJes<eCeb keee&ced ~
oMecemeemHeokece&meb%ee DeemHeoMeyo: kece&Jeeeer mLeeveJeeeer Jee kecee&mHeomeb%es
meeefmes lesve lemceeled ef$eeeYeeJeevJes<eCeb keee&ced ~ SkeeoMeme YeJeeemeb%ee
YeJeMeyoesye
efJeeeefoiegCemecHeleeefHleJeeeer
DeeeMeyoesLe&Jeeeer
lesve
lemceeeeesjvJes<eCeb keee&ced ~ Jee Fefle eoMemeeKee lesve lemceeeeevJes<eCeb
keee&ced ~ le=leere<eoMecewkeeoMemLeeveeveecegHeeemeb%ee GHeeekejlJeeled ~ Fob e

46

les<eecegHeeekejlJeb eefo le$emLee: HeeHee DeefHe MegYeHeueeoe YeJeefvle ~ leLee efn

``<emLeeveb efJevee meewcee: meJe&$e YeeJeefJeJe=efkeje: ~ <emLee: Hegvejefjneefveb ve
kegJe&efvle #eleneefve e ~~ HeeHeemletHeeemLee YeeJeefJeJe=ef kegJee&Cee DeefHe
<ecegHeeemLeeveb leefbeleogYeeJeeesjefj#eleeesjefHe neefveb kegJe&efvle ~
elemles<eecegHeeekeje FlevJeLe&meb%ee ~ GHeeemLeemle SJe HeeHeoe YeeJeneefve kegJee&Cee
DeefHe
DeceeoMemLeeveb
efJeefevleceefveYeeJeb
YeeJemeeefvelJeeled
mLeevemeesHeeeelcekelJeeodJe=efb eeHeeefvle ~ leLee e eerosJekeerefle&: ~ ``meewcee: <es
HeeHeemlevJeLe&megKeeefjOece&Oeeregveiee: ~ kegeg&Yee&efJeHeefeb Mes<eesHeieleeMe leodyegefced ~~
Fefle ~ SleefMes<eJeeveb efJevee meJe&$eesHeeflele Fefle ~~ 20 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb jeefMeeYesoeOeee: ~~ 1 ~~
kesoejoe:ces<eeefo eoMe jeefMeeeW kee JeCe& yeleeee pee jne nw
ces<e jeefMe kee JeCe& ueeue, Je=<e kee meHeso, efceLegve kee nje, keke& jeefMe kee
meHeso Deewj je efceefele, efmebn jeefMe kee MJesle Heerle efceefele HeeC[g, kevee jeefMe
kee mJeHe Deveske JeCe& kee, leguee kee keeuee, Je=efMeke kee megJeCe& keer lejn, Oeveg
kee efHeue (Heeruee), cekej kee kegye&j (Deveske JeCe& kee), kegcYe kee yeYeg (Yetje
mee) Deewj ceerve kee mJeHe mJe neslee nw ~ efpeme jeefMe kee pees en mJeeceer neslee
nw Gmekeer efoMee keer lejHe Gve jeefMeeeW kee PegkeeJe neslee nw ~ pewmes ces<e jeefMe kee
mJeeceer cebieue nw, cebieue keer efoMee oef#eCe nw lees ces<e jeefMe kee PegkeeJe oef#eCe efoMee
keer Deesj nesiee ~ leelHee& mes eefo efkemeer Jemleg keer eesjer Deeefo nes ieF& nw Deewj
eMvekelee& ves ces<e ueive kes mecee eMve Hete nes lees eesjer ieF& Jemleg oef#eCe efoMee keer
lejHe ieF& nw, Fleeefo eesj Deeefo kee %eeve kes DeJemej Hej Ge DeeMee kee
GHeeesie efkeee peevee eeefnS ~
efpeme efkemeer Yeer peeleke keer pevceHe$eer ceW mete& en efpeme YeeJe ee YeeJeiele
efpeme jeefMe ceW yewe nes Gmemes otmejer jeefMe pees efleere YeeJeiele nesleer nw Gme jeefMe
Deewj Gme YeeJe keer JesefMe meb%ee nesleer nw ~ ``JesefMe mLeeves e meodenw: JesefMe mLeeve
iele MegYeen mess YeeieJeeved eesie neslee nw ~~ 20 ~~

47

ye=nppeeleke ievLe kes jeefMeeYesoeOeee:1 keer HeJe&leere eer kesoejoe

peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKee mecHetCe& ~

48

DeLe eneesefveeYesoeOeee:
DeLe eneesefveeYesoeOeee: ~~ 2 ~~
keeueelcee efoveke=vcevemlegefnveieg: meJeb kegpees %ees Jeees
peewJees %eevemegKes efmeleMe ceovees og:Keb efovesMeelcepe: ~
jepeeveew jefJeMeerleiet ef#eeflemeglees veslee kegceejes yegOe:
metefjoe&veJeHetefpeleMe meefeJeew es<e: meneebMegpe: ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees eneesefveeYesoeOeeees JeeKeeeles ~ le$e ejeejb
peieodenceecesJe eekekeeueeKeHeg<eme keeuee*ieeveerlesJeb ces<eeoerveeb
jeefMeve#e$eceeeWieefJeYeeie: eoefMe&le: ~ leleoMe&vesve encee SJeemeew eoefMe&lees YeJeefle
elees jeefMemJeeefcevees ene SJe DeOegvee lemeelceeoervYeeJeevenceeevesJe
peielHeeuekeebmleLee jepeeoervenceeevesJe Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
keeueelcee efoveke=efoefle ~~ keeuemeelcee efoveke=lmete&: ~ lemewJe
legefnveiegMeves ceve: legefnvesve efncesve meo=Mee: Meerleuee: ieeJees jMceees eme me
legefnveieg: ~ meJeb kegpees Yeewce: ~ meJeme ue#eCeced ~ ``DeefOekeejkejb meJeb
JeemeveeYegoeeieces ~ meJeMeyoes$e Meewe&Heee&e: ee efmebneoerveeceefmle ~ leLee e
``Skeeefkeefve JeveJeeefmevejepeue#ceCeveerefleMeem$e%es ~ meJeeeeevce=ieHeleew jepesefle
efiej: HeefjCeceefvle ~~ Glke=mJeYeeJesvesleLe&: ~ %ees yegOees Jeees efiej: ~ peerJees
ye=nmHeefle%ee&vemegKes %eeveb e megKes e %eevemegKes ~ efmele: Meg$ees ceove: keece: ~
efovemesMees efovesMe: mete&mlemeelcepe: Heg$e: MevewMejes og:Keced ~ De$e keeueenCeb
keeueeme meJe&ielelJeeoMe&veeLe&ced ~ De$e ve kesJeueb keeueHeg<eme ces<eeee jeMee:
efMej: eYe=lebieefJeYeeiesve efmLelee: eeJeoeefoleeoeMeelceefJeYeeiesve meJe&me peiele:
efmLelee: ~ eeespeveced ~ ``Heeref[les ens osnJeleesefHe leoYeeJeelceiegCeHeer[veb JeeJeb
Hegs Hegef<: ~~ Fefle ~ ve kesJeueb eeJeppevceefle yeueyeefe&nwjsle SJe YeeJee
Deelceeoe: MegYee YeJeefvle ogye&uewogye&uee: efkevleg meewjme efJeHejerleced ~ leLee e
meejeJeueeced ~
``Deelceeoees ieieveiewye&efueefYeye&ueJeeje: ~
ogye&uewogye&uee %esee efJeHejerleb Meves: mce=leced ~~ Fefle ~

49

jepeeveeefJeleeefo ~ jefJejeefole: MeerleiegMev: Sleew jepeeveew ve=Heew ~

ef#eefleYetefcejmee: megle: Heg$eeWieejke: meveslee mesveeHeefle: ~ kegceejes yegOe: kegceejes
egJejepe: jepeHeg$e Fefle kesefeled ~ metefjye=&nmHeefle: oeveJeHetefpele: Meg$e: Sleew meefeJeew
ceefv$eCeew ~ meneebMeg: mete&mlemceeppeele: MevewMej: me es<ees oeme: ~ veveg
peielHeeuevekejCes MevewMej: es<e: efkece$eeseles ~ es<eesefHe mJekece&Ceeb Heeueke
SJe~ eeespeveced ~ pevceefve eMvekeeues Jee yeueJeevegHeeemLees enes YeJeefle leogees
jepeeefokemleme keee&meeOevees YeJeefle DeveLee neefvekej: ~~ 1 ~~
kesoejoe:mecee kee mJeHe yeleeee pee jne nw
mecee kee Deeefo keneb mes Deewj Devle keneb leke ? Fme Hej keesF& keg veneR
ken mekelee nceejer meee nw Deewj nce efkemeer mecee ekeeMe ceW Deewj efkemeer mecee
iee{s DevOekeej ceW nQ ~ keeeW nQ ? keye leke jnWies, keee kejWies, peerJeve ee$ee kee
keee keee&$ece nesiee ? Fleeefo efpe%eemeeSb ceef<le<ke ceW Deeleer jnleer nQ ? Deeefoce
keeue mes ceneceeveJe ves Fme efoMee keer Deewj keg %eeve eeefHle keer ese keer nw ~ en
meye eke=efle kes DeeOeerve nw ~ keesF& Yeer pe[ ee esleve eke=eflepe eke=efle mes peeeceeve
SJeb Hegve: eke=eflemLe nesles osKee pee jne nw ? Ssmee keeeW nes jne nw en lees eke=efle ner
yeleeesieer ee eke=efle kee DeOeslee ner yelee mekelee nw ~ eke=efle keer ieefle DeLee&led
ieceve Meeruelee kees mecePekej peesefle<eceeve en efHeC[eW keer Deveske efJeOe ieefleefJeefOeeeW
kee %eeve kej ceeveJe efkemeer efve<ke<e& Hej HengBe mekee nw ~ Fmeer GHeueefyOe mes efJeeved
ceeveJe ves eke=efle kes DeOeeve mes efJeMJe keer ieefleefJeefOe kes meeLe efJeMJe kes ejeej
peielemLe pe[ esleve meYeer kes YeefJe<e peerJeve kes efveCe&e kee keg Gheee eeHle kej
Gmes Jee efkeee nw ~ Fmeer %eeve kees Meem$e kenles nQ ~ Meem$e DeveskeeW nQ efpeveceW en
Ske peesefle<e Meem$e nw, pees eneW keer ieefleefJeefOeeeW kees peevekej leovegmeej MegYeeMegYe
YeefJe<e %eeve keer HejsKee leweej kej ceeveJe keueeCe kejles Dee jne nw ~
eeke=efleke Heg<e keer lejn #eCe efceve IeCe efove jeef$e ceeme Je<e& egie ceneegie keuHe
Deeefo veeceeW mes DeHeefjefcele keeue kees keg mecee kes efueS Hejefcele kej Gme
cenekeeue kee Ske mJeHe eoefMe&le kejlee nw Deewj lees Gmekes Debie efJeYeeieeW kees Yeer
mecePe kej keeueelcee keeue keer Deelcee jefJe nw kener ieF& ~ ee kenles nQ ~

50

keeueHe Heg<e efJeMes<e kee Deelcee mete& en nw, evcee en, keeue kee ceve
nw, cebieue en Mejerj kee yeue nw, yegOe en JeeCeer (Jeeked) nw, ieg en %eeve Deewj megKe
nw, Meg$e en keeue He Mejerj ceW keece (ceove) kee keece kejlee nw Deewj Meefve en
keeue Heg<e kee og:Ke mJeHe ceW neslee nw ~
keeue He je^ ceW, mete& evcee jepee He mes jnles nQ, cebieue en veslee
(mesveeHeefle), yegOe en je^Heefle kee Heg$e egJejepe, ieg Deewj Meg$e en oesveeW en je<^
kes Ge meefeJe (meueenkeej) leLee Meefve en je^ kee mesJeke (Debiej#eke) kene
ieee nw ~ Fvekee GHeeesie peeleke keer pevce kegC[ueer keer en efmLeefle JeMe e$e le$e
kejvee eeefnS ~~ 1 ~~
nsefue: mete&Mevcee: MeerlejefMcenxcvee efJep%ees yeesOeveMesvogHeg$e: ~
Deejes Je$e: $etjkeeeJevese: keesCees cevo: mete&Heg$eesefmeleMe ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeOegvee JeeJenejeLe mete&evyegOeeejkeMevewMejeCeeb me_%ee:
Meeefueveen
nsefueefjefle ~~ mete& Deeefolees nsefuemeb%e: ~ evcee: MeerlejefMcemeb%e: ~
Meerlee jMcee: efkejCee eme me: ~ FvogHeg$ees yegOe: me nscvee efJep%ees yeesOeve:
Sleemleme meb%ee: ~ DeJeefveYet&mlemeeHeleYeeJevesees Yeewce: me Deej: Je$e: $etjMke
Slee: Yeewceme meb%ee: ~ mete&Heg$e meewj: keesCe: cevo: Deefmele: Slee: MevewMejme
meb%ee: ~~ 2 ~~
kesoejoe:metee&efo meele enebs kes veeceevlej yeleees pee jns nQ
mete& kee veece nsefue, ev kee Meerle jefMce, yegOe kes nscve, %e, evHeg$e
yeesOeve Deewj efJeled Yeer, cebieue kee Deej Je$e, Deewj DeeJevese, Meefve kee keesCe, cevo
Deewj mete&Heg$e Fleeefo eneW kes veece kens ieS nQ ~~ 2 ~~
peerJeesef*dieje: megjiegJe&emeeb Heleerpe:
Meg$ees Ye=iegYe=&iegmegle: efmele DeemHegefpee ~
jengmleceesiegjmegjMe efMeKeerefle kesleg:
Heee&ecevecegHeueYe Jeose ueeskeeled ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeOegvee iegMeg$ejengkesletveeb meb%ee Jemevleefleuekesveen

51

peerJe Fefle ~~ peerJees ye=nmHeefle: me SJeeefje: megjieg: megje osJeemles<eeb ieg:

JeemeebHeefle: leLee Fpe: Hetpe: osJeeveeced Slee ye=nmHeles: meb%ee ~ Meg$ees Yeeie&Je: me
SJe Ye=ieg: Ye=iegmegle: efmele: DeemHegefpeled e Meyo: mecegeeeLe&: Slee: Meg$eme
meb%ee:~ jeng: mJeYee&veg: me SJe lece: Deieg: ve efJeevles ieeJees jMceees eme me:
DejefMceefjleLe&: Demegjes owle: Slee jenes: meb%ee: ~ efMeKeerefle kesleg: keslees:
efMeKeerefle meb%ee efMeKee efJeeles eme me efMeKeer Deveb Heee&e
ueeskeeoveMeem%eeogHeueYe Jeosled yeteeled ~ eLeejefJemleer#CeebMegefo&Jeekejes
YeemJeebmleer#CejefcceYee&vegefJe&JemJeeefveleeefokee: mete&me ~ MeMeemlegefnveiegce=&ieebke:
MeMeer efveMeekejes ve#e$eHeleerefleleeeeMevme ~ kegpees ueesefnlees Yeewce: #ceelevee
Fleeee Yeewceme ~ meewceew jewefnCeseMeebefce=&ieebkelevee Fvogpe Fleeee yegOeme ~
metefj: megjspees JeekeHeefleoxJeHegjesefnle Fvcev$eerleeee iegjes: ~ Yeeie&Je GMevee
owlespeesmegjieg: owleefl&Jeefieleeee: Meg$eme %eseced ~ jefJepe: HeeleefMeeemegle
Fleeee: meewjme ~ meQefnkese: mJeYee&veg Deewj Meem$e oe&veJeesce=leeewjes efJeOegvlego
Fleeee jenesefjefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:ye=nmHeefle en kes peerJe, Deefje, megjieg, JeeemHeefle Deewj Fpe, Meg$e
kes Ye=iegmegle efmele Deewj DeemHegefpeled, jeng kes lece, Deewj Deieg Deewj kesleg kee veece
efMeKeer mes mecePevee nw ~ Fmekes Deefleefje Deewj Yeer eneW kes Heee&eJeeeke veece ueeske
mes peepeves eeefnS ~~ 3 ~~
jeMeecees Yeemkejes ieewj Fvogvee&legeees jeieewjMe Je$e: ~
otJee&Meecees %ees iegieewjiee$e: Meece: Meg$ees Yeemkeefj: ke=<Ceosn: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeOegvee enJeCee&eefueveen
jeMeece Fefle ~~ jeMeemeew Meece: HeeueHeg<HeJeCe& FleLe&: ~ SJebefJeOees
Yeemkej Deeefole: ~ FvogMeves ieewj: MJesleJeCe&eee: ~ Je$eeWieejke: me veelegees
veeefleoerIeex jeieewj: HeeHe$eeYe: ~ %ees yegOe: me otJee&Meece: MeeueJeCe&: ~
iegye=&nmHeefle: me ieewjiee$ees ieewjMejerj: ~ Meg$e: MeeceJeCeexb veeefleieewjes veeefleke=<Ce: ~
Yeemkeefj: meewefj: me ke=<CeosnesefmeleMejerj: ~ JeCe&eeespeveced ~ meJe&ens<eg ees
yeueJeebmleCe&mlelkeeuepeelees YeJeefle eMvekeeues eewjeosjefHe ~~ 4 ~~

52

kesoejoe:eneW kes JeCe& (j) yeleeS pee jns nQ

mete& kee JeCe& ueeue Deewj Meece DeLee&led Heeue Heg<He kes JeCe& keer lejn kee,
evcee kee ieewj JeCe&, cebieue kee ve uecyeeB ve TeeB je ieewj DeLee&led keceue He$e kes jbie keer
lejn kee jbie, yegOe kee mete& keer lejn Meece JeCe&, ieg kee ieewj Mejerj, Met$e kee Megkeue
Deewj ke=<Ce efceefuele Meece JeCe&, Deewj Meefve en kee JeCe& mJeHe keeuee (ke=<Ce) nw ~
peeleke kegC[ueer kes yeueer en kes meMe peeleke kee mJeHe kenvee eeefnS ~~ 4 ~~
JeCee&mleeceefmeleeeflejenefjleJeeHeerleefe$eeefmelee
JeecyJeefivepekesMeJesvMeefekee: metee&efoveeLee: $eceeled ~
eeieeee jefJeMeg$eueesefnlelece: meewjsvogefJelmetje:
#eerCesvke&cenermegleeke&leveee: HeeHee yegOemleweg&le: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeOegvee eneCeeb JeCe&mJeeceb enosJelee mJeefokemJeeceb meewceHeeHelJeb e
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
JeCee& Fefle ~~ leeceeoees JeCee&: metee&efoenveeLee: metee&odees ene veeLee:
mJeeefcevees es<eeb les ~ leeceJeCe&meeefolees veeLe: mJeeceer ~ efmeleme MJesleme ev: ~
Deeflejemeeefleueesefnleme Yeewce: ~ nefjleme Meg$eJeCe&me yegOe: ~ efJeMes<esCe
DeemecevleelHeerlees JeeHeerlemleme nefjemeMeme peerJe: ~ efe$eme veeveeJeCe&me
Meg$e: Deefmeleme ke=<CeJeCe&me meewefj: ~ eeespeveced ~ leveeefoJeJeCe&%eeveb
pevceefve eMvekeeues eeseJeueeYeesveLee neefve: enHetpeeeeb leCe&kegmegceHetpee ~
leLee e ee%eJeukee: ~ ``JeCezce&[uekes<eg e Fefle Jeerleeefo ~ metee&efoveeLee
FlevegJele&les metee&efoveeb veeLee: metee&efoveeLee:, Deeefoleme Jeefjefivevee&Le: mJeeceer ~
evceemeescyeg peueced ~ Yeewcemeeefivepe: kegceej: mJeeefcekeeefle&kese FleLe&: ~ yegOeme
kesMeJees efJe<Ceg: ~ iegjesefjv: Mele$eleg: ~ Meg$eme MeeerveCees ~ meewjme ke:
epeeHeefleye&esleLe&: ~ eeespeveced ~ en Hetpeeeeb eneseosJelee Hetpee: ~ leLee
eJevesej: ~ ``osJee eneCeeb peueJeefefJe<CegepeeHeeflemkevocensvosJees ~
eveke&eeveke&peYeewcepeerJeMeg$eebee%es<eg epesle Meeled ~~ leLee eewjveeceeveeves
yeueJeodeneseosJeleeHeee&eveeced leLee e ee$eeeeb enosJeleeb mecHetpe leefMeb eeeeled ~
leLee e meejeJeueeced ~ ``leeceefmelejenefjlekeHeerleefJeefe$eeefmelee Fveeoerveeced ~

53

HeeJekepeueiegnkesMeJeMe$eMeeerJesOeme: Helee: ~~ HetJee&efoenosJeebmlevcev$ew:

meceefYeHetpe leeceeMeeced ~ kevekeiepeJeenveeoerveeHveesefle ve=Heesefjle: MeerIeced ~~
eeieeee Fefle ~ eeieeee: HetJe&eLeceefoMemleemeeb HetJee&oerveeb jJeeoees veeLee: ~ le$e
HetJe&meeb efoefMe jefJejeefoleesefOeHeefle: ~ HetJe&oef#eCemeeb Meg$e: ~ oef#eCemeeb
ueesefnleeWieejke: ~ oef#eCeHeefMeceeeeb lecees jeng: ~ HeefMeceeeeb meewefj: MevewMej: ~
HeefMeceesejmeeefcebogMev: Gejmee: efJeled yegOe: ~ GejHetJe&meeb metefjye=&nmHeefle: ~
eeespeveced ~ kesvmLes ens meteflekeeie=oej%eeveb leveeefo<eg eewjeosie&ceveb e ~
#eerCesvkexefle #eerCeMeemeeefJevogMe #eerCesvog: ke=<Ceecee&gkeueece& eeJeled
#eerCeMev: Hejle: HetCe& Deeegoe&eefJeOees ke=<CeHe#e$eeesoMevleeleYe=efle
eeJeoceeJeemeevles
mete&ceC[ueeVeewodielemleeJeled
#eerCe
Fefle
~
emceeeJevesMJejMevme HeeHelJeb ve keoeefeoHeerefle leekeeced ~ ceemes leg
MegkeueeefleHeleJe=esjees MeMeer ceOeyeuees oMeens ~ eses efleeresuHeyeuemle=leeres
meewcewmleg es yeueJeevmeowJe ~~ leLee e ``$etjeneske&: kegpemete&peew e HeeHeew
MegYee: Meg$eMeMeepeerJee: ~ meewcemleg meewcees JeefleefceefeleesvewJe&iezmleg
legueeke=eflelJecesefle ~~ Fefle ~ lemceeosJe leeJel#eerCe Fefle ~ Deke& Deeefole:
cenermegleeWieejke: Deke&levee: meewefj: Sles meowJe HeeHee: yegOemleweg&lemles<eeceskelecesve
ege: HeeHe SJe meewcee: Mes<ee: ~ MegkeueHe#eecee&lke=<CeHe#eece& eeJeled ev:
meewce: ~ yegOe: HeeHeefJeegle: meewce SJe ~ peerJeMeg$ees meowJe meewceeefJeefle ~
eeespeveced~ HeeHemeewceenyeueeppeele: HeeHeelceke: meewcemJeYeeJeMe e
YeJeefle~~5~~
kesoejoe:eneW kes JeCe& mJeeceer Oeeleg, osJelee Deewj efoieOeerMelee yeleeF&
pee jner nw
metee&efoke eneW kes $eceMe: mete& kee leece JeCe&, evcee kee Megkeue JeCe&,
cebieue kee Delevle je, yegOe kee nje, ye=nmHeefle kee Heeruee, Meg$e kee Deveske jbie
ege efe$e JeCe& Deewj Meefve kee ke=<Ce keeuee JeCe& (Oeeleg ueesneefo Yeer) kens ieS nQ ~
metee&efo Meefve Hee&vle eneW kes $eceMe: Deefive, peue, keeefle&kese, efJe<Ceg, Fv, FveefCe
Deewj yeee osJelee nesles nwb ~

54

mete& keer HetJe& efoMee, evcee HeefMeceesej leke kee, oef#eCe efoMee kee
ceeefueke cebieue, Gej efoieOeerMe yegOe, Gej mes HetJe& leke ye=nmHeefle, Meg$e HetJe& mes
oef#eCe leke kee, Meefve HeefMece efoieOeerMe, jeng oef#eCe mes HeefMece efoMee leke kee
mJeeceer neslee nw ~
mete& #eerCe evcee, cebieue, Meefve, jeng Deewj kesleg FvnW HeeHe en mecePeles ngS
HetCe& ev, yegOe, ieg Deewj Meg$e kees MegYe en kene ieee nw ~ HeeHe eneW kes meeLe nesves
mes yegOe en ceW Yeer HeeHelJe mecePevee eeefnS ~
JeCe& kee GHeeesieve Jeeefo kes %eeve eMve mecee kes ueive mes
yeueJeeved en kes Devegmeej, Deefj en keer Meeefvle kes mecee eneOeerMe osJelee keer,
Hetpee kes mecee yeueer en osJelee keer Hetpee, emeJe ie=n (ef[uesJejer ce) keer efoMee
%eeve ceW yeueer en keer efoMee Deeefo kee DeeosMe kes mecee Ge efJeeej kejves
eeefnS~~ 5 ~~
yegOemete&megleew veHegbmekeeKeew MeefMeMeg$eew egJeleer vejee Mes<ee: ~
efMeefKeYetKeHeeesceodieCeeveeb JeefMevees Yetefcemegleeoe: $ecesCe ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeOegvee eneCeeb eke=efleefJeYeeieb ceneYetleeefOeHeleb
eewHe_voefmekesveen
yegOemete&megleeefJeefle ~~ yegOeMeeefv: mete&megle: Meefve: Sleew veHegbmekeeKeew
veHegbmekeveeceeveew ~ MeMeer ev: Meg$ees Yeeie&Je Sleew ew egJeeflemeb%eew ~ Mes<ee
jefJepeerJeYeewcee veje: Heg<emeb%ee: Heg<eveeceeve: ~ eeespevecedpevceefve efevleeeb
leveeefo<eg yeueJevle: mJeHe#ecesJe kegJe&efvle S<eecegHeleeHes leoeefeleeveecegHeleeHe:
efMeKeerYetKeHeeesceodieCeeveeefceefle ~ efMeKeeoerveeb Heeeveeb ceneYetleeveeb Hee ene:
Yetefcemegleeoe: $ecesCe JeefMeve: ~ leeLee ~ efMeKeerveesivesYet&efcemegleeWieejkees JeMeer
Yeewceesives: mJeeceerleLe&: ~ SJeb Yetces: ~ yegOe: ~ KemeekeeMeme peerJe: ~
HeemeeWYeme: Meg$e: ~ celees Jeeees: MevewMej: ~ ieCeenCece$e Je=eHetjCeeLe&ced ~
vevJeeefoleevmees: kemceeVeeseefcele$eeseles ~ leees: HetJee&skeleb JeebcyegFefle leeJesJe
eefmeew ~ eeespevecedmJeoMeeeeb ceneYetleke=leeb eeeb Jeeeefvle ~ Je#eefle e ~
``eeeb ceneYetleke=leeb e meJex Fefle ~~ 6 ~~

55

kesoejoe:enesb kee eeke=efleke mJeHe yeleeee pee jne nw

yegOe Deewj Meefve en oesveeW veHegbmeke en nQ ~ evcee Deewj Meg$e oesveeW egJeleer
(m$eer) en nQ ~ Mes<e mete&, cebieue Deewj ieg es Heg<e en kens ieS nQ ~
Deefive leJe, He=LJeer leJe, DeekeeMe leJe, peue leJe, Deewj Jeeeg leJe kes
DeefOeHeefle $eceMe: cebieue, yegOe, ye=nmHeefle, Meg$e Deewj MevewMej en kens iees nQ ~
peeleke kes MegYe eneW kes oMeeefo Yeesie mecee ceW Ge en leJe mes
DeYegoe kes meeLe ve Jemleg %eeve kes eMve ueive mes eesj keer (m$eer Heg<e
veHegbmekeeefo) peeefle-Oece& Deeefo ceW GeeMee kee GHeeesie efkeee peelee nw ~~ 6 ~~
efJeeeefole: Meg$eieg kegpeekeez MeMeer yegOeMesleefmeleesvlepeeveeced ~
eveke&peerJee %eefmeleew kegpeekeea eLee$eceb meJejpemleceebefme ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeOegvee eneCeeb yeeeCeeefoJeCee&efOeHeleb iegCeefJeYeeieb
eesHepeeeflekeeen
efJeeeefole Fefle ~~ efJeeeefolees yeeeCeeosJe&Ce&elegeme mJeeefcevees ene
DeefOeHelee: ~ Meg$ees Yeeie&Jees iegye=&nmHeeflejsleew ew yeeeCeeveeceefOeHeleer ~ kegpees
Yeewceeske& Deeefole: Sleew ew #eef$eeeCeeced ~ MeMeer eves JewMeeveeb ~ MeteCeeb yegOe: ~
Deefmele: MevewMejeWlepeeveeb JeCe&eefleueesceYeJeeveeb eeC[eueceeieOeefve<eeoeoerveeced
eeespevecedleveeefo<eg enyeueeeewjeoerveeb eneseJeCe&eYeeJe: S<eecegHeIeeles
leCeexHeIeele: ~ leLee e mele: ~ ``iegMeg$eew jefJejeew ev: meewce:
MevewMejMesefle ~ efJee#eef$eeefJedMetmebkejeCeeb eYeglJekeje: ~~ Depees peesLe
legeJeeerleew efJeeveeMeves ueeYes ~ lesYemlesYe: kegeg&ieg&CeebMe oes<eebMe He#eebmleeved ~~
eveke&peerJee Fleeefo ~ ev: MeMeer Deke&: Deeefole: peerJees ye=nmHeefle: Sles
meJemeb%ee ~ %ees yegOe: efmele: Meg$e: Sleew ew jpe: meb%eew ~ kegpeeWieejke: Deeefke&:
meewj: Sleew ew lece: meb%eew ~ Sles eLee$eceb meJeeefoiegCeeefOeHeleees ene: ~
eeespeveced``meJeb jpemleece Jee ef$ebMeebMes eme Yeemkejmleeied Fefle ~ Deves
Hegvee&nyeueeCe&eefvle ~ leLee e eerosJekeerefle&: ~ ``yeueJeefmleodiegCees YeJesppeele:
Fefle ~ De$eeee&eme eJevesMJejsCe men celeYeso: lesve Yeewce: meeefJeke Ge: ~ leLee e
leekeeced ~ ``meJeeefOekee YeemkejYeewcepeerJee Ye=iJeelcepees jepeefmeke: MeMeer e ~

56

MevewMejmleeceefmekees yegOemleg mebeesieleemceeuueYeles efJeMes<eeved ~~ Deeeee&me

meleJeeveceefYeceleced ~ leLee e mele: ~ ``leeceefmekeew kegpemeewjer jepeefmekees Yeeie&Je:
MeefMemegleMe ~ peerJeMeefMeYeemkeje: meeefJekee enJeleke=leees ve=Ceeced ~~ SJe e$e
e$eeeee&me eJevesMJejsCe men celeYesomle$eeerke=leb meleceleceefHe ~ DeLe
HetJe&ceefYeefnleb meJeb kegpe: ~ eveke& peerJee: Hegve: efkeefcelegeced ~ Geles ~ Fn
iegCeJeeve: meJeMeyomle$e Meewe&Heee&e: e: keeee&keee&eJe=eeveeb efmebneoerveeceHeefmle
esve SkeeefkeveesefHe JeveJeeefmeve: ~ leLee e ~ ``Skeeefkeveer
JeveJeeefmevejepeue#ceCeveerefleMeem$e%e ~ meJeefmLeles ce=ieHeleew jepesefle efiej:
HeefjCeceefvle ~~ DeLe iegCemJeHeced ~
``e: meeefJekemleme oeeefmLejlJeb meleepe&Jeb yeeeCeosJeYeefe: ~
jpeesefOeke: keeJekeuee$elegm$eermebmeeefee: Heg<eesefleMetj: ~~
leceesefOekees Jeeefelee Hejs<eeb cetKeexueme: $eesOeHejesefleefve: ~
Fefle~~7~~
kesoejoe:eneW kes yeeeCeeefo JeCee&efOeHele Deewj iegCe efJeYeeie yeleees pee
jns nQ
ieg Deewj Meg$e Fve oesveeW eneW kees yeeeCe JeCe& kene ieee nw ~ mete& Deewj
cebieue Fve oesveeW kee #eef$ee JeCe& nw ~ JewMe peeefle kee DeefOeHeefle evcee Deewj Met
peeefle kee DeefOeHeefle yegOe Deewj DevlepeeW kee mJeeceer Meefve en neslee nw ~
leLee mete& ev ieg es leerve en meJeiegCe eOeeve, yegOe Deewj Meg$e jpeesiegCe
eOeeve, cebieue Deewj Meefve leceesiegCe eOeeve en kens peeles nQ ~
ve Jeeefo HetJeexe keer lejn peeleke keer yeueer en efmLeefle JeMe leLee
eMveueives enyeue mes eewjeefo keer peeefle %eeve ceW GeeMee kee GHeeesie nesvee
eeefnS ~~ 7 ~~

57

ceOegefHeuekeelegjeleveg: efHeeeke=efle: meefJeleeuHekee: ~

levegJe=elevegye&ngJeelekeHe: ee%eMe MeMeer ce=ogJeeked MegYeked ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeOegvee eveke&ees: mJeHeb leeskesveen
ceOegefHeueefieefle ~~ ceOegJeeflHeuee ef<e&me me: F&<elkeeleje#e: ~
elegjeleveg: emeeefjleYegpeeeceeCemeceesee: ~ efHeeeke=efle: efHeeeefOeke: ~
DeuHekeees efJejuekesMe: SJebefJeOe: meefJelee Deeefole: levegJe=elevegefjleeefo ~ levJeer
eemeew Je=ee e levegJe=ee leeMeer levege&me me levegJe=eleveg: ~ ke=MeJeleg&uee FleLe&: ~
yengJeelekeHe: eYetleceele}s<cee ee%ees cesOeeJeer ce=ogJeeked keesceueYee<eer MegYeke
oMe&veeree#e: SJebefJeOe: MeMeer ev: ~~ 8 ~~
kesoejoe:eneW kes mJeHe yeleeS pee jns nQ
mete& keer Meno kes meceeve Heerueer ef<, uecyeeF& eew[eF& ceW legue (mece
elegje) Mejerj, efHeeeefOeke, yengle kece kesMe (yeeue) Jeeuee mete& en nw ~
evceeieesue Deeke=efle kee ese Mejerj, Jeele keHeeefOeke, yengle
yegefceeve, efceYee<eer, megvoj megee oMe&veere ves$e nw ~~ 8 ~~
$etjkeleCecetefle&oej: Hewefeke: megeHeue: ke=MeceOe: ~
efMueJeekemelelenemeefe%e&:efHeeceelekeHeeke=efleMe ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLeeejkeyegOeees: mJeHeb mJeeieleeen
$etjsefle ~~ $etje oge ked ef<e&me me $etjieejke: me e leCecetefle&:
efveleb eewJeveesHesleekeejefJeen: Goejes oelee Hewefeke: efHeeyengue:
megeHeueesleerJeefmLejefee: ke=MeceOemlevetoj: SJeb efJeOeeWieejke: ~
efMueJeeefieleeefo ~ efMueJeeiieodieoYee<eermelele nemeefe: efveleb HeefjnemeMeerue:
efHeeceelekeHeeke=efleoex<e$eeesuJeCemJeYeeJe: SJebefJeOees %ees yegOe: ~~ 9 ~~
kesoejoe:cebieue yegOe kee mJeHe kene pee jne nw
cebieue enleCe DeJemLee kee, $etj vepej kee ye[e Goej (oeveer)
efHeeeke=efleke, eeue mJeYeeJe, Mejerj kee ceOe Yeeie ke=Me (ogye&ue) nw ~
yegOe enieodieo Yee<ee Yee<eer, meoe neme efee, JeeleefHeekeHe leerveeW iegCeeW
mes mecHeVe nw ~~ 9 ~~

58

ye=neveg: efHeuecetOe&pes#eCees ye=nmHeefle: esceefle: keHeelceke: ~

Ye=ieg: megKeer keevleJeHeg: megueeseve: keHeeefveueelceeefmeleJe$ecet&pe: ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe peerJeMeg$eees: mJeHeb JebMemLesveen
ye=neveg: mLetueMejerj: cetOe&pee: kesMee F&#eCees veeves e efHebieues keefHeues eme
keefHeuekesMekeeleje#e FleLe&: ~ esceefleOe&cee&vege%e: keHeelceke: Mues<ceelcee
SJebefJeOees ye=nmHeefle: ~ Ye=iegefjleeefo ~ megKeer efveleb megKeemee:
keevleJeHego&Me&veereMejerj: megueeseve: MeesYevee#e: keHeeefveueelcee Mues<ceceeleeke=efle:
DeefmeleJe$ecet&pe: Deefmelee: ke=<Cee Je$ee: kegefuee: cet&pee: kesMee: eme me
ke=<CekegefuekesMe FleLe&: ~ SJebefJeOees Ye=ieg: Meg$e: ~~ 10 ~~
kesoejoe:ieg Meg$e kee mJeHe
ieg kee Mejerj mLetue nw, efHebieue kesMe, es yegefke Deewj keHeelceke
eke=efle kee nw ~ Meg$e kee mJeeYeeJe efvele megKecee peerJeve (meoevevoer) oMe&veere
Mejerj, megvoj ves$e, keHe Deewj Jeeeg GYee eOeeve leJe, s{s keeues yeeueeW mes ege
nw~~ 10 ~~
cevoesueme: keefHeuekeke=MeoerIe&iee$ee
mLetueefpe: He<ejescekeeesefveueelcee ~
mveeJemLeme=kelJeieLe Meg$eJemes e ceppeecevoeke&evyegOeMeg$emegjspeYeewcee: ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeOegvee MevewMejmJeHeb mveeJeeefomeejlJeb e eneeeb
Jemelebefleuekesveen
cevoesueme Fefle ~~ Deueme: ef$eeemJeHeg: keefHeueked efHeieuee#e: ke=Meb
ogye&ueb oerIe&cegelejb iee$eb eme iee$eeefCe Jee me: ogye&ueesOJe&osn: mLetueefpees ye=nodovle:
He<ejescekeee #elevetnkesMe: Deefveueelcee Jeeleeke=efle: SJebefJeOees cevo: MevewMej:
~ mveeJemLeerleeefo ~ cevoeoerveeb eneCeeb mveeJeeefomeejlJeb mveeJeefmLeveer eefmeeLex ~
osnJeleeb MevewMejeefoleew mveeJeefmLemeejew MevewMej: mveeegmeej: ~
DeeefoleesefmLemeej: ~ Deme=egefOejb leevcee: ~ lJeked ece& leodyegOe: ~ DeLeMeyo
Deevevleee&Lex ~ Meg$eb jsle: legke: ~ Jemee cesomlelmegjspees ieg: ~ ceppee

59

DemLevleie&lees ceelegefJeMes<e: me Yeewce: ~ eneCeeb mJeHe%eeveeeespeveced ~

ueiveveJeebMeHelegueleveg: meeefole$eesHeegpeles ~ pevcekeeues ees enes
yeueJeebmlelHeeflemJeHemlelkeeuepeelees YeJeefle leelegmeejMe leveeefo<eg
eMvekeeuesHesJebefJeOee OeelegHeeMeewjeoe: JeeefOeeMves euueiveb eMe ueives
veJeebMekees lelmJeeefcevees yeueJeMeeoefYeefnleoes<eYeJee Heer[e ~~ 11 ~~
kesoejoe:Meefve kee mJeYeeJe keee&, kece& ceW Deeueme, keefHeue JeCe& kes
ves$e, Mejerj uecyee, oeBlees ceW mLetuelee keesj, mLetue yeeue (kesMe) Jeeuee Deewwj Jeele
eke=efle eOeeve nw ~
Mejerj ceW eneW kes Meefve-mete&-ev-yegOe-Meg$e-ye=nmHeefle Deewj cebieue kes
$ece mes mveeeg (vee[er) DeefmLe (ner) je, lJeee, Jeere&, Jemee Deewj ceppee He ceW
Ge en mebefmLele nQ ~ eyeue en mes jesieeefo efJeeej kes mecee Mejerj kes efkeme
DeJeeJe ceW ``keneb jesie GlHeVe nw Gme DeJemej Hej GHeeesie efkeee peevee
eeefnS~~11~~
osJeecyJeefiveefJenejkeesMeMeeveef#eleglkejsMee: $eceeod
Jem$eb mLetueceYegeceefivekenleb ceOeb {b mHeeefleced ~
leeceb meevceefCensceegefejpeleevekee&e cegkeleeemeer
s<keeCew: efMeefMejeoe: MeMege%eiJeeefo<etelmeg Jee ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeOegvee eneCeeb mLeeveJem$eJeleg&eYeglJeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
osJeecyJeiveerefle ~ Dekee&leYe=efle leoeoerveeb eneCeeb $eceeodosJeeoerefve mLeeveeefve~
le$e osJemLeeveceeefoleme ~ DecyegmLeeveb evceme: ~ DeefivemLeeveb Yeewceme ~
efJenejmLeeveb $eer[emLeeveb yegOeme ~ keesMees YeeC[ejeieejb lelmLeeveb ye=nmHeles: ~
MeevemLeeveb Meg$eme ~ ef#eleglkej: DeJekejjeefMemlelmLeeveb MevewMejme ~ S<eeb
mLeeveeveecesle F&Mee: mJeeefceve: ~ eeespeveced ~ yeueJeefle ens enesemLeeves emeJe%eeveb
leveeosMeewjeos: mLeeveb Jeme e ~ Jem$eefceleeefo ~ Dekee&efoefle meJe&$eevegJe=efe: ~
le$e mLetuelevlegke=leceeefoleme Jem$eced ~ DeYegeb veJeb evme ~ Deefivevee
nleceskeosMeoiOeb Yeewceme ~ kesveecyegvee nleb efkeueVeb yegOeme ~ ceOeb veeefleveJeb
veeeflepeerCe ye=nmHeles: ~ {eueevlejmLeeefe Meg$eme ~ mHeefleb peerCe MevewMejme ~

60

eeespeveced ~ meteflekeeJem$e%eeves leveeefoefevleeeeb e yeueJeodenJeMeem$e%eeveced ~

leeceb meeefoleeefo, Deeefoleme leeceb evme ceCee: Yeewceme nsce megJeCe&, yegOeme
egefe: egpeles Fefle: egefe: jereflekeebmeeefo ~ jpeleb jewHeb ye=nmHeles: mJemLeevemLeme
megJeCe&ceefHe ~ cegee ~ cegee Meg$eme Dee: ke=<Ceueesnb meerme$eHegCeeR e MevewMejme !
leLee lesvewJe met#cepeelekes Geced ~ ``Dekee&efoleececeefCensceegefejpeleeefve ceewefkelekeb
ueesnced ~ JeeJeb yeueJeef: mJemLeeves nsce peerJeesefHe ~~ leLee e JeeojeeCee: ~
``Deke&me leeceb ceCeees efnceebMeesYeezceme nscesvogmegleme egefe ~ peerJeme jewHeb mJeie=ns
efmLeleme lemewJe nsceesMevemeMe cegee ~~ leer#CeebMegosneYeme meermeke=<Ceeemeb e
eJeoefvle lep%ee: ~ eeespeveced meteflekeeie=ns yeueJeodens Jemeee
leveeefoefevleeeeb JeveeMeeefoHeefj%eeveb legYeoMeeeeb leefmceVegHeeemLes leoeefHle:
GeefJeHejerles neefve: s<keeCewefjleeefo ~ De$e MekeejeefoefYeieg&Hee&vlewJe&Cez: meeb%eeew:
MevewMejeYe=leerveeb
iegJe&vleeveeb
Je=eevegjesOeeefVeoxMe:
ke=le:
~
MevewMejMeg$eefOejevyegOeieg<etelmeg ueiveieles<eg efMeefMejeoe: <e[le&Jees %esee: ~ le$e
MekeejesHeueef#eleMevewMej: leefmceVegoeefle ueivemLes efMeefMejleg&efJe&%ese: ~
MegkeejesHeueef#eleMeg$e: leefmceVegoeefle Jemevle: ~ keejesHeueef#elees efOejes
Yeewcemleefmceved eer<ce: ~ ekeejesHeueef#eleMevmleefmceved Je<ee& ~ %ees
yegOemleefmce_jled~ iegkeejesHeueef#elees iegmleefmceved nscevle: ~ DeeefolesHegoeefo
eer<ce: ~ leLee e yeeojeeCe: ~ ``eer<ceceLe eJeoefvle kegpeekeez Fefle ~
s<keeCewefjleme Jee Flevesve JeJeefnlesve mecyevOe: ~ s<keeCewJeexoeef:
MevewMejeefomecyeefvOeefYe: efMeefMejeoees %esee: ~ Sleogeb YeJeefle ~ ueives eneYeeJes
MevewMejs<keeCes ueiveieles efMeefMej: ~ SJe Meg$es<keeCes Jemevle: ~ Yeewces<keeCes
eer<ce: ~ jefJes<keeCes eer<ce SJe ~ evs<keeCes Je<ee& ~ yegOes<keeCes Mejled ~
peerJes<keeCes nscevle: ~ De$e e cegKees enesoesveleg&efveoxMemleoYeeJes s<keeCesvesefle
%eeleJeced ~ yentveecegoesefHe s<keeCesvewJe ~ kesefeodyentveecegoes yeueJeodensCesefle
Jeee#eles ~ leLee e ceefCelLe: ~ ``jJeeewue&iveewHeieleweex yeueJeebmleodenleg&efveoxMe:~
Fefle ~ le$ewleppeeleb ueives ees en: efmLelemleoge $elegJee&e: ~ yeng<eg ueiveieles<eg ees
yeueJeeved eneYeeJes s<keeCeHeles$e&legefveoxMe: ~ eeespeveced ~ ``vepeelekes $elegefveoxMees

61

leveeefoefevleeeeb e ~ Fefle ~ De$eeeeexCe eneCeeb MeeKeeefOeHeleb veeseced ~ Geb

e mJeuHepeelekes ~ ``$eieLeJe&meeceepeg<eeceefOeHee iegmeewceYeewceefmelee: ~
$eiJesoeefOeHeefleieg&: ~ DeLeJe&JesoeefOeHeefle: meewcees yegOe: ~ meeceJesoeefOeHeefleYeewce: ~
epegJeXoeefOeHeefle: Meg$e: ~ eeespeveced ~ yeueJeleer MeeKeeefOeHes yeeeCees
peelemleeKeeHeekees YeJeefle ~ yeeeCes peeles MeeKeeefJe%eeveced ~ DeefvemLeevemkes
ens levcev$ew: Meeefvleefjefle ~~ 12 ~~
kesoejoe:enesb kes mLeeve Jem$e Je Deewj $eleg yeleeF& pee jner nw
metee&jYe Meefve Hee&vle eneW kes $eceMe: mete& kee mLeeve osJeceefvoj, evcee
kee peueeMee leeueeye-ketHe veoer-meeiej Deeefo, cebieue kee DeefivekegC[, yegOe kee
$eer[emLeue, ieg kee kees<eeieej (eflepeesjer Deeefo kee mLeeve) Meg$e kee Meeve ke#e
Deewj Meefve kee mLeeve Glkej Yetefce(ket[e mLeeve) kene ieee nw ~
Fmeer ekeej mete& en kee ceese Jem$e, ev kee HetCe& veee, cebieue kee peuee
ngDee, yegOe kee peue mes ieeruee meeOeejCe Jem$e, ye=nmHeefle kee ceOe esCeer kee ve veee
ve Hegjevee (yengle keerceleer Deewj ve Delevle memlee) Deewj Meefve en kee Jem$e peerCe&
MeerCe& Hee ngDee neslee nw ~
mete& en kee Oeeleg leece, ev kee ceefCe, cebieue kee mJeCe&, yegOe kee keebmee,
ieg kee jpele (eeboer) ye=nmHeefle mJeie=ner nes lees megJeCe& Yeer, Meg$e kee ceesleer Deewj
Meefve kee keeuee ueesne es Oeeleg metee&efo eneW kes nesles nQ ~
MeMege%eieg-Deeefomeg mes Me mes Meefve, Meg mes Meg$e, mes efOej cebieue, eb
mes evcee, %e mes yegOe, ieg mes ieg, Dee mes Deeefole, mecePeles ngS pees en ueive iele
ee ueive s<keeCeiele DeefOeke eneW ceW eyeue s<keeCeiele ee yeueJeeved nes leovegmeejsCe,
Meefve mes efMeefMej $eleg (cekej kegcYemLe mete& ceW) Meg$e mes Jemevle $eleg (ceerve ces<e kes
mete& ceW) efOej cebieue mes eer<ce $eleg, (Je=<e efceLegve kes mete& ceW) ev mes Je<ee& $eleg
(keke& efmebn kes mete& ceW) yegOe mes Mejleg (kevee leguee kes mete& ceW) ieg ieg mes
nscevle $eleg DeLee&led (Je=efMeke Deewj Oeveg jeefMe kes mete& mecee ceW) Yeie Deeefole
mes Devege nesles ngS eer<ce $eleg ceW ueive iele s<keeCeefOeHeefle en mes leeMeeefo
meceeeW ceW MegYeeMegYe DeeosMe kejvee eeefnS ~~ 12 ~~

62

(1) ef$eoMeef$ekeesCeelegjemeHleceeveJeueeskeeefvle ejCeeefYeJe=efle: ~

jefJepeecejspeefOeje: Hejs e es $eceMees YeJeefvle efkeue Jeer#eCesefOekee: ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe eneCeeb ef<mLeeveeefve efvemeie&ef<Heueeefve e
enef<e&Ceen
ef$eoMesefle ~~ eefmcevmLeeves ene: efmLeleemlemceeefl$eoMeeoerefve mLeeveeefve
ejCeeefYeJe=efle: HeeoJe=odOeeJeueeskeeefvle enes eefmcevjeMeew efmLelemlemceeemle=leerees
enes oMeceMe leLee le=leereoMecemLeew jeMeer eew leew Heeosve
elegLe&YeeieeeJeueeskeeefvle ~ SJeb ef$ekeesCemLeew veJeHeecemLeeveieleeJeOe&ee ~
elegjesceelegLex DeceelegLe&mLeevemLeew Heeoesveee ~ meHleceieb ie=nb
HeefjHetCe&ee~ ejCeeefYeJe=efle Fle$eeefYeMeyoes JeerHmeeb eesleeefle ~ ejCeJe=odOee
HeeoJe=odOesleLe&: ~ eeJelHeeoee HeMeefvle leeJelHeueb eeefvle ~ leLee e
mJeuHepeelekes ~ ``oMecele=leeres veJeceHeeces elegLee&<ces keue$eb e ~ HeMeefvle
HeeoJe=odOee Heueeefve ewJeb eeefvle ~~ DeLee&osJe enesvegemLeeveeefve ve
HeMeleerefle~ leLee e meejeJeueeced ~ ``meJeb HeMeefvle meoe eneveneejCeJe=efle:
meJex ~ ef$eoMeef$ekeesCeelegjemeHleceielee: $ecesCewJe ~~ HetCe HeMeefle
jefJepemle=leereoMeces ef$ekeesCeceefHe peerJe: ~ elegjeb Yetefcemegle: efmeleeke&yegOeefncekeje:
keueJee ~~ leLee eJevesej: ~ ``ew HeefMeceew <eceLe efleereb mebmLeevejeMes:
Heefjle jeMeerved ~ Mes<eeven: HeMeefle meJe&keeueefces<eg ew<eeb efJeefnlee efiee ~~
peeefce$eYes
ef<Heueb
meceeb
mJeHeeonerveb
elegjeeese
~
ef$ekeesCeees&ef<HeueeOe&ceengog&efMekeemeb%es oMeces e Heeoced ~~ jefJepeecejspeefOeje
Fefle ~ efkeuesleeiecemeteves ~ ejCeeefYeJe=efle FlevegJele&les ~ Sles
jefJepeeoeMejCeeefYeJe=efle: HeeoesHeeeeer#eCes oMe&ves $eceMeesefOekeHeueeoe
YeJeefvle ~ jefJepe: meewefj: megoMe&ves HeeueHeueeo: ~ Decejspees ye=nmHeeflejOe&Heueeo:~
efOejeWieejke: me HeeonerveHeueeo: ~ DeHejske&evyegOeMeg$eemles Jeer#eles
meceeHeueeoe: Slevvewmeefie&keb eneCeeb ef<Heueb mLeeveJeMeeosles<eeb eLeemJeb
ef<HeuecetecesJeceske Jeee#eles DeHejs lJeeng: ~ mLeeveHeuecesleled ~ lesve
ef$eoMeeefomLeeveieleevenjeefMevHeMevlees jefJepeeoees oMe&vesefOekeHeueeoe YeJebefle ~

63

leelee ~ le=leereoMecemLeevenevjeMeervJee MevewMej: HeMeVevesYees

ensYeesefOekeHeueeoes YeJeefle ~ HeefjHetCe HeMeleerleLe&: ~ SJeb ef$ekeesCemLee_peerJe:
elegeieevYeewce: meHlecemLeevevmete&evyegOeMeg$ee: ~ Slee yenglejeCeeceeeeee&Ceeb
celeced ~ leLee e YeieJeevieeefie&: ~ ``ogefMekeeoMeieevmeewefjefm$ekeesCemLeevye=nmHeefle: ~
elegLee&ceieevYeewce: Mes<ee: meHlecemebefmLeleeved ~~ YeJeefvle Jeer#eles
efvelecegeeefOekeHeuee ene: ~ Fefle ~~ 13 ~~
kesoejoe:eneW keer ef< yeleeF& pee jner nw ~ eleske en DeHeves mes 3,
10 mLeeveeW kees Ske ejCeef< mes, 5, 9 kees oes ejCe mes, 4, 8 kees leerve
ejCe mes SJeb DeHeves mes erke meeleJeeR jeefMe kees 4 ejCe DeLee&led HetCe& ef< mes
osKeles nQ ~ Fme meeceeveesefkele kes meeLe efJeMes<e efJeeej kene pee jne nw efke jefJepe
DeLee&led Meefveen (peneB Deewj en 1 ejCe mes osKeles nQ) 3~10 mLeeve Hej Yeer
meHlece mLeeve keer HetCe& ef< jKelee nw leelHee&le: Meefve en keer 1 ejCe keer ef<
veneR nesleer ~
Meefve en Debie j#eke nw ~ le=leere Deewj oMece Heje$ece Deewj je^ Hej
mJeeYeeefJeke HetCe& ef< nesveer ner eeefnS ~
Fmeer ekeej 5, 9 Heece veJece meYeer eneW keer oes ejCe ef< peneB ieg
ye=nmHeefle keer oes ejCe ef< keer peien HetCe& ef< nesleer nw DeLee&led ye=nmHeefle keer 2
ejCe ef< kee DeYeeJe nw ~ Heece efJeee mLeeve Deewj veJece Oece& mLeeve pewmes ye[s
cenlJe kes YeeJeeW Hej je^ kee meJeexHeefj Deeeee& ee meJe&es meefeJe kee cegKe
kee&Je nes peelee nw efke je^ mebJeOe&ve keer DeeOeej efMeuee efJeee Deewj Oece& kees ner
meJe& eslee oer peee DeleSJe ye=nmHeefle keer Heece veJece Hej HeefjHetCe& ef< ner
eeefnS ~
cebieueen keer elegLee&ce Hej meeceeve Jeeve mes 3 ejCe ef< nesveer eeefnS
efkevleg ie=n mLeeve Deewj Dece iege-Deeeg mLeeve ee ef mLeeve nw ~ je^ efpeme Hej
je^veeeke ie=n cev$eer kee HetCe& GejoeefelJe neslee nw, cebieue en ner je^ kee veslee
neslee nw lemceeled cebieue en mes elegLee&ce YeeJe Hej meoe HetCe& ef< ner Gefele nesleer nw
~ Devege YeeJeeW Hej ef< veneR nesleer ~~ 13 ~~

64

Deeve#eCeJeemejle&Jees ceemees& meceeMe Yeemkejeled ~

kegkeueJeCeeflekeleefceefelee ceOegjecueew e ke<eee FleefHe ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeOegvee eneCeeb keeueefveoxMeb jmeefveoxMe_e Jewleeueeresveen
Deevesefle ~ YeemkejeoeefoleeleYe=leeveeefokeeueefveoxMe: ~ le$eeeveefveoxMees
Yeemkejelmetee&led ~ #eCees cegntle&mleefvveoxMeMeveled ~ Jeemejes efoJememleefvveoxMees
Yeewceeled ~ $elegcee&meeelcekemleefvveoxMees yegOeeled ~ ceemeefveoxMees peerJeeled ~ ceemee&
He#emleefVeoxMe: Meg$eeled ~ mecee: mebejemleefVeos&Me: meewjeled ~ eeespeveced ~ eMveueives
eme enme veJeebMekeesoe: me enmlemceeVeJeebMeke eeJelmebKes veJeebMekes YeJeefle
leeJelmebKeeseveeefokees enesHeueef#elekeeueMegYeeMegYeHeueHebeew Jeee: ~ Deves lJesJeb
Jeee#eles
~
ueives
eeJelme*dKees
veJeebMeke
GefolemleeJemmebKeeseveeefokeeueeWMekeHeefleJeMeeeJe: ~ leLee e ceefCelLe:
``ueiveebMekeHeeflelegue keeuees ueiveesefoleebMemecemebKe: ~ JeeJees efjHegefJepees
ieYee&OeevesLe
keee&mebeesies
~~
kegkeueJeCesleeefo
~
YeemkejeoeefoleelkegkeeefojmeefveoxMe: ~ le$eeefoleelmetee&lkegkeme jmeme efveoxMe:
kegkeb cejeseeefo ~ eveled ueJeCeme ~ Yeewceeefekeme efleeb efvecyeeefo ~
yegOeeefvceeme <e[^meme ~ peerJeevceOegjme efceme ~ Meg$eeocueme ~
meewjelke<eeeme ~ eeespeveced ~ DeeOeevekeeues ees yeueJeebmleogejmeoesnoes ieefYe&Cee
yeJeefle ~ leLee e meejeJemeeced ~ ``ceeefme le=leeres m$eerCeeb oesnokees peeelesJeMeced ~
me jmeeefOeHeme YeeJewefJe&ueiveeesieeefoefYeefMevle: ~~ Yeespeveeees e eMves enesoes
levveJeebMekeesoes Jee leogejmeeefvJeleYeespeve%eeveefceefle ~~ 14 ~~
kesoejoe:eneW kes keeue Deewj Gme kee efveoxMe
peeleke ee eMve keee& kes ``cesje keee& keye nesiee ? Deeefo eMve kes
meceeOeeve kes efueS eMve ueive ceW efpeme en kee veJeebMe efpeme mebKee ceW nes Gme
mebKee leke mete& kes veJeebMe mes, Deeve (6 ceeme), evcee mes MeerIe #eCe Yej ceW,
DeLee&led veJeebMe legue cegntle& mecee ceW (pees oes Ieefkee 48 efceefve kes legue neslee
nw) cebieue mes veJeebMe mebKeke efove, yegOe mes $eleg 2 ceeme, ieg mes ceeme mebKee,
Meg$e mes He#e mebKee Deewj Meefve mes Je<e& mebKee kee efveoxMe kejvee eeefnS ~

65

eMve kelee& kes Devegmeej ueive kes veJeebMe Deewj ueive en iele enevegmeej
Yeespeve jme kee efJeeej efkeee ieee nw leLee mete& en keer ueive efmLeefle ee ueive
veJeebMesMe keer efmLeefle ceW, keg jme kee Yeespeve, ev mes ueJeCe jmeeefOekee Yeespeve,
cebieue mes Delevle leerleejme veerce Deefo kes meceeve jme kee, yegOe mes Deveske <e[^me
efceefele Yeespeve, ieg mes efceeVe Yeespeve Meg$e mess Decue jme eOeeve Yeespeve, Meg$e mes
ke<eee jme eOeeve Yeespeve neslee nw ~ ieYee&Oeeve mecee ceW pees en yeueJeeved neslee nw
Gme en kes jmeeefo kee Yeespeve ieefYe&Ceer m$eer ves efkeee nw Fleeefo Fme ekeej mes Yeer
efJeeej efkeee peelee nw ~~ 14 ~~
peerJees peerJeyegOeew efmelesvogleveeew Jekee& efJeYeewce: $eceeervkee& efJekegpesefvveeMe mego: kes<eeefeosJeb celeced ~
meleeses megoefm$ekeesCeYeJeveelmJeelmJeevleOeerce&Hee:
mJeeseeeg:megKeHee: mJeue#eCeefJeOesvee&vewefJe&jesOeeefoefle ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeOegvee efce$eeefce$eefJeefOeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
peerJe Fefle ~~ metee&oerveeb eneCeeb $eceeppeerJeeoe: mego: ~ le$eeefoleme
mete&me peerJees ye=nmHeefle: megefvce$eced ~ peerJeyegOeew iegmeewceew evme ~ efmele: Meg$e:
Fvogleveees yegOe: Sleew Yeewceme ~ efJeieleeske&: meteex esYees ensYemles mete&Jeefpe&lee:
meJe& SJe yegOeme ~ efJeYeewcee efJeieleeWieejkees esYemles Yeewcejefnlee: meJe& SJe
ye=nmHeles: ~ Jeervkee& efJeieleew evekeez esYemles meJe& SJe Meg$eme ~ efJekegpesefvvee:
kegpees Yeewce FvogMev: Fve: mete&: Sles efJekegpesefvvee: meJe SJe meewjme MevewMejme
SJeb kes<eeefevceleb ve yentveeced ~ De$e e les<eeb Me$egefce$eJeJenej SJeses
veesoemeerveJenejmlemceeefvce$esYeesves eefce$eeCeerefle kesefeeJevesejeoe: ~ leLee e
eJevesej: ~ ``jJesiegefce&$eceleesveLeeves iegjesmleg Yeewceb Heefjle meJex ~ eevsjvekee&
Ye=iegvevoveme lJekexvogJepe& mego: eefoe: ~~ Yeewceme Meg$e: MeefMepee efce$es
Fvoesyeg&Oeb osJeiegb e efJeeeled ~ meewjme efce$eeCve=ekegpesvogmetee&: Mes<eeefvjHetefvJeefCeeb e
leled ~~ meleese Fefle ~ meleesenesjeMeem$es mJeef$ekeesCeYeJeveeoelceerecetueef$ekeesCejeMes: mJeebleOeerOece&Hee: mJeeseeeg: megKeHeeMe les enme megoes
YeJeefvle ~ le$e ef$ekeesCeb cetueef$ekeesCeb lemceelmJeHees efleerejeMeefOeHe: lemeeosJeevleHees

66

eoMemLeeveeefOeHe: OeermLeeveHe: OeermLeeveme HeecemeeefOeHe: Oece&Hees veJeceeefOeHe:

mJeeseHees
enesemeeseme
mJeeceer
Deeeg<eescemLeevemeeefOeHeefle:
megKeHeMelegLe&mLeeveeefOeHeefle: enes efce$eb YeJeefle ~ mJeue#eCeefJeOesefJe&jesOeeovewjHeeflemLeeveeefOeHeefleefYee&nw: men veeeb efce$eeefce$eefJeYeeie: keuHeveere: ~
efJejesOeeomegJeb mJeb e leuue#eCeb mJeue#eCeb mJeue#eCes efJeefOe: mJeue#eCeefJeefOe: lesve
efJejesOemlemceeled ~ Sleogeb YeJeefle ~ eeseb mJeefJeefOeefce&$eueJeCeefJeYeeie: eoefMe&le:
DeleesvemLeeveeefOeHee es enemles enme megoes ve YeJeefle ~ leLee e mele: ~
``megoefm$ekeesCeYeJeveeodenme megleYes JeesLe OeveYeJeves ~ mJepeves efveOeves Oecex
mJeeses e YeJeefvle ve Mes<ee: ~~ mJepevemeb%e elegLe&mLeeveb lelees efjeMeefOeHees
efce$emeb%e: SkejeMeefOeHees ceOece: DevegejeMeeefOeHe: Me$eg: ~ Je#eefle e ~
``eskeevegeYeHeevmeglmeceefjHetvmeefevle vewmeefie&keeved Fefle ~ SkejeMeefOeHees
ceOece Fefle ~ eogeb leLee evekee&JeskejeMeefOeHeeJeefHe efce$emeb%eew YeJele: leeesefn&
jeefMeemeeefOeHeleeYeeJeeled jeefMeeme eesefOeHeeflee&n: me SJeesejeMeefOeHelJeeled
efYeHelJeb eeHveesefle leLeeefHe efYeHe SJe %eeleJe: leme mJejeefMeJeeflejskeeled ~
SlevcevoyegefJeglHeeoveeLe mHelejb JeeKeeeles ~ leeLee ~ Deeefoleme
efmebnefm$ekeesCeb lemceeeoMemLeeveme keke&me evcee DeefOeHeefle: ~ me
SkejeMeefOeHeesefHe meved efleerejeMesjeefOeHeleeYeeJeeod Deeefoleme efce$eced ~
efmebneelegLeea Je=efMeke: veJecees ces<e: leeesYeezceesefOeHeefle: ~ Deeefolemeeseb ces<e:
lemeeefOeHees Yeewce: ces<eme efmebnveJecelJeeoeefoleMe mJeeselJeeoskejeefMelJe
ces<emewkelJeeodJe=efMekeme efleerelJeeewcees efjeMeefOeHees peele: lesveeefoleme
efce$eced ~ efmebnelHeeceeceew OeefvJeceerveew leeesjefOeHeeflepeeaJe: me
eeskelemLeeveemeeefOeHeeflelJeeoeefoleme efce$eced ~ efmebneefodleerewkeeoMeew
keveeefceLegveew leeesyeg&Oe: mJeeceer le$e efleeremLeevemeeselJeeoskeeoMemeevegelJeeled
HeeflewkejeMeefOeHelJeeodyegOees jJesce&Oece: ~ efmebnel<emeHlecemLeeves cekejkegcYeew
veeseew leeesjeefOeHeleeoeefoleme MevewMej: Me$eg: ~ efmebneodoMecele=leeres Je=<elegues
leeesjvegeees: mLeeveeesjeefOeHeleeg$e Deeefoleme Me$eg: ~ SJeb jJes: ~ DeLe
evme eLee ~ evme Je=<eefm$ekeesCemlemceeelegLe&mLeeveb efmebnmlemeeefOeHe: mete&: me

67

SkejeMeefOeHees efleerejeMesjeefOeHeleeYeeJeeevme efce$eced ~ Je=<eeefodleerees efceLegve:

Heece: kevee leeesyeg&OeesefOeHeefle: me eesemLeeveemeeefOeHeleeevme efce$eced ~
Je=<eelmeHleceeoMeew
Je=efMekeces<eew
leeesYeezce:
mJeeceer
le$eeoMemLeeselJeelmeHlecemeevegkelelJeeled HeefleskejeMeefOeHelJeeewceMevme
ceOece: ~ Je=<eeod efleereHeeceeesefce&Legvekeveees: mJeeceer yegOememeeskelemLeeveeeefOeHelJeeodyegOeMevme efce$eced ~ Je=<eeocewkeeoMeew OeefvJeceerveew leeespeeaJe: mJeeceer
le$ewkeeoMemeevegelJeeled DecemeeselJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeeppeerJeMevme
ceOemLe: ~ evme Je=<e: lee: Je=<eel<emleguee leees: Meg$eesefOeHeeflemle$e
Je=<emeeselJesveeselJeel<emeevegkelelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeeevme Meg$ees
ceOemLe: ~ Je=<eeVeJeceoMeceew cekejkegcYeew leees: mJeeceer Meefve: le$e
veJecemeeselJeeMecemeevegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeelmeewj: evme ceOemLe: ~
SJeb evme ~ DeLe Yeewceme ~ leeLee ~ Yeewceme ces<eefm$ekeesCe ces<eeelegLe&mLeeveme
keke&meeefOeHeMev: me SkejeMeefOeHeesefHe meefvleerejeMesjeefOeHeleesYeeJeeewceme
efce$eced ~ ces<eelHeeceme efmebnmeeefOeHe: mete&: ~ me SkejeMeefOeHeesefHe
meefvleerejeMesjeefOeHelJeeYeeJeeewceme efce$eced ~ ces<eee=leere<eew efceLegvekeves veeses
leeesyeg&OemeeefOeHeleeewceme yegOe: Me$eg: ~ ces<eeefodleeremeHleceew Je=<elegues leees:
Meg$e: mJeeceer le$e efleeremeeselJeelmeHlecemeevegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeeg$ees Yeewceme ceOece: ~ SJeb Yeewceme ~ DeLe yegOeme ~ kevee cetueef$ekeesCeb
lemceeodeoMemLeeveme efmebnmeeefOeHeefle: mete&: me SkejeMeefOeHeesefHe
meefvleerejeMesjeefOeHeleeYeeJeeod yegOeme efce$eced ~ keveeee: efleereveJeceew leees:
Meg$eesefOeHeefle: me eesemLeeveemeeefOeHelJeeodyegOeme efce$eced ~ keveeee
SkeeoMemLeeveme keke&meeefOeHeefleMev: leledmLeevegelJeeodyegOeme Me$eg: ~
keveeee:
le=leereeceew
Je=efMekeces<eew
leeesYeezceesefOeHeefle:
le$eecemeeselJeee=leerlemeevegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeeled YeewceesyegOeme ceOece:~
keveeeeMelegLe&meHleceew
OeefvJeceerveew
leeespeeaJeeefOeHeeflemle$e
elegLe&meeselJeelmeHlecemeevegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeeppeerJees yegOeme ceOece: ~
keveeee:
He_ece<eew
cekejkegcYeew
leees:
meewjesefOeHeeflemle$e

68

HeecemeeselJeel<emeevegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeelmeewjes yegOeme ceOece: SJe

yegOeme ~ DeLe iegjes: ~ peerJeme OevJeer ef$ekeesCeb lemceeocemLeeveme
keke&meeefOeHeefleMev:
me
SkejeMeefOeHeesefHe
meved
efleerejeMesjeefOeHeleeYeeJeeppeerJeme efce$eced ~ Oeveg<ees veJeceme efmebnmeeefOeHeefle:
mete&: me SkejeMeefOeHeesefHe meefvleereme jeMesjeefOeHeleeYeeJeeppeerJeme efce$eced ~
Oeveg<e:
HeeceeoMeew
ces<eJe=efMekeew
leeesYeezceesefOeHeefle:
me
eesemLeevemeeefOeHelJeeppeerJeme efce$eced ~ Oeveg<ees efleerele=leereew cekejkegcYeew leees:
meewjesefOeHeeflemle$e efleeremeeselJeee=leeremeevegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeelmeewjes
peerJeme ceOemLe: ~ Oeveg<e: meHleceoMeces efceLegvekeves leeesyeg&OeesefOeHeefle: me
eevegemLeeveemeeefOeHeeflelJeeodiegjes: Me$eg: ~ Oeveg<e: <ewkeeoMemLeeves Je=<elegues
leees: Meg$eesefOeHeefle: mLeeveemLeevegelJeeg$ees iegjes: Me$eg: ~ SJeb peerJeme ~
DeLe Meg$eme ~ Meg$eme leguee ef$ekeesCeb legueeee: veJeceeoMemLeeves efceLegvekeves
leeesyeg&OeesefOeHeefle: me eesemLeeveemeeefOeHeeflelJeeg$eme efce$eced ~
legueeeeMelegLe&Heeceew
cekejkegcYeew
leeesjefOeHeefle:
meewj:
me
eesemLeeveemeeefOeHelJeeg$eme efce$eced ~ legueeee efleeremeHleceew Je=efMekeces<eew
leeesYeezceesefOeHeefle: le$e efleeremeeselJeelmeHlecemeevegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeeewce: Meg$eme ceOemLe: ~ Meg$eme ceerve Geb legueeeemle=leere<eew
OeefvJeceerveew leeespeeaJeesefOeHeefle: le$e ceervemeeseeogelJeeefvJeveesvegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeeppeerJe: Meg$eme: ceOemLe: ~ legueeoskeeoMe: efmebnmlemeeefOeHe: mete&:
me SkejeMeefOeHeesefHe meved efleerejeMesjeefOeHeleeYeeJeeg$emeeke&: Me$eg: ~
legueelkeke&me
oMecemLeevemeeefOeHeMev:
me
SkejeMeefOeHeesefHe
efleerejeMeeefOeHeleeYeeJeeg$eme ev: Me$eg: ~ SJeb Meg$eme ~ DeLe meewjme
kegcYeefm$ekeesCeb kegcYeelHeeceeces efceLegvekeves leeesyeg&OeesefOeHeefle: me
eesemLeeveemeeefOeHeeflelJeelmeewjme efce$eced ~ kegcYeeefodleerewkeeoMeew OeefvJeceerveew
leeespeeaJeesefOeHeefle: le$e efleeremeeselJeeoskeeomeevegelJeelHeeflewkejeMeefOeHelJeelmeewjme peerJees ceOemLe: ~ kegcYeel<e: keke&mlemeeefOeHeMevmlemeevegelJeelmeewjme ev: Me$eg kegcYeelmeHlece: efmebnmlemeeefOeHeefle: mete&mlemeevegelJeelmeewjme

69

mete&: Me$eg: ~ kegcYeele=leereoMeceew ces<eJe=efMekeew leeesYeezceesefOeHeeflemleeesjvegelJeeewce: meewjme Me$egefjefle ~~ 15 ~~

kesoejoe:eneW kes HejmHej ceW efce$e Me$eg efJeeej efkeee pee jne nw
mete& en kee ye=nmHeefle efce$e, evcee kes yegOe Deewj ieg efce$e, cebieue kes
ev, Meg$e Deewj yegOe, yegOe kes mete& jefnle meYeer en DeLee&led ev, cebieue ieg, Meg$e
Deewj Meefve efce$e, ye=nmHeefle kes cebieue kees es[kej meYeer en pewmes mete&, ev, yegOe,
Meg$e Deewj Meefve, Meg$e kes mete& evcee kees es[kej meYeer en DeLee&led cebieue, yegOe,
ye=nmHeefle, Deewj Meg$e, Deewj MevewMej kes cebieue, ev Deewj mete& kees es[ kej
DeLee&led yegOe, ye=nmHeefle Deewj Meg$e Ge es efce$e en nesles nw ~ Ssmee keg Deeeeeex
kee cele nw ~ eneW ceW eleske efce$e eneW kee GuuesKe efkeee ieee Mes<e Me$eg nesles nQ ~
en kes leLee efce$e-Me$eg Deewj Goemeerve Fme ekeej kees HejmHej kes ueeske JeJenej kes
Devegmeej keg eJeveeeeeeX kee eneW ceW HejmHej Ge ekeej mes efce$e Deewj Me$eg nesles
nQ, ener cele efmLej nw ~
efkevleg ``meleeeee& kee Ge efJe<ee ceW megmHe meJe&ceeve cele nw efke
eleske en keer pees cetue ef$ekeesCe jeefMe HetJe& ceW kener ieF& nw Gmemes otmejer, yeejnJeeR,
HeeBeJeerb, veJeeR, DeeJeeR, eewLeer (2, 4, 5, 8, 9 Deewj 12) jeefMeeeW kes mJeeceer
en efce$e en nesles nQ, Fvemes Mes<e Deefleefje mLeeveeW kes mJeeceer Me$eg nesles nQ DeLee&led
en kes cetue ef$ekeesCe mes 1~3~6~7~10 Deewj 11 mLeeveeW kes mJeeceer Me$eg nesles
nQ~
meleeeee& ves DeHeves cetue ef$ekeesCe mes Ge 2, 4, 5, 8, 9 ceW efce$e Deewj
12 jeefMeeeW ceW Devege 1~3~6~7~10 Deewj 11JeeR jeefMeeeW kes mJeeceer eneW
kees Me$eg kene nw ~ Fme ekeej Ge mLeeveeOeerMe efce$e en Deewj Devege mLeeveeOeerMe
Me$eg en nes peeles nQ ~
GoenjCele: mete& en kee cetue ef$ekeesCe efmebn jeefMe ceW 2, 4, 5, 8, 9,
10 mebKeke jeefMeeeb, kevee-Je=efMeke Oeveg-ceerve ces<e Deewj Je=<e jeefMeeeW kes mJeeceer
en $eceMe: yegOe-cebieue, ye=nmHeefle, ye=nmHeefle Deewj leguee eneW ceW eleske en mete&
kee efce$e neslee nw ~ leLee cetue ef$ekeesCe mes Devege, efmebn-leguee-cekej-kegcYe-Je=<e

70

Deewj efceLegve jeefMeeeW kes mJeeceer en $eceMe, mete& Meg$e Meefve Meefve-Meg$e Deewj yegOe
mete& kes Me$eg efme nesles nw ~ Fme ekeej efce$e Deewj Me$eg eneW kees mecePe kej efpeme
en ceW Ge-Devege oesveeW ue#eCe Ieefle neWies Jen en ve Me$eg Deewj ve efce$e DeLee&led
Goemeerve ee meceleeJeeoer nesves mes mece kene peelee nw ~~ 15 ~~
Me$et cevoefmeleew meceMe MeefMepees efce$eeefCe Mes<ee jJesmleer#CeebMegefn&cejefMcepeMe megoew Mes<ee: mecee: Meerleiees: ~
peerJesvot<Cekeje: kegpeme megoes %eesefj: efmeleekeea meceew
efce$es mete&efmeleew yegOeme efnceieg: Me$eg: meceeMeeHejs ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeOegvee meleeseeved eskeevegkeleYeHeeved enme
megvceOemLeMe$et_eot&ueefJe$eeref[leesveen
Me$et ceboefmeleeefJeefle ~~ jJesjeefolemle cebo: meewj: efmele: Meg$e: Sleew ew
Me$et efjHet MeefMepees yegOe: mecees ceOemLe: ve Me$egve& efce$ecegoemeerve FleLe&: ~ Mes<ee
eneMeveejkeiegjJees efce$eeCeerefle ~ leer#CeebMegefjleeefo MeerleieesMevceme:
leer#CeebMeg: mete&: efncejefMcepees yegOe: Sleew ew megoew efce$es Mes<ee: mecee SJe
YeewcepeerJeMeg$emeewje: mecee ceOemLee Goemeervee FleLe&: ~ peerJesvot<Cekeje Fefle ~
kegpeme Yeewceme peerJees ye=nmHeefle: FvogMev: G<Cekej: mete& Sles megoes efce$eeefCe
%ees yegOe: Deefj: Me$eg: ~ efmeleekeea Meg$emeewjew meceew ceOemLeeefJeefle ~ efce$es
mete&efmeleeefJeefle ~ meteex jefJe: efmele: Meg$e: Sleew ew yegOeme efce$es megoew,
efnceiegMevcee: Me$egjefj:, DeHejsves Yeewceiegmeewje mecee ceOemLee Fefle ~~ 16 ~~
kesoejoe:meleeeeee&vegmeej efce$e Me$eg en
mete& kes Meefve Meg$e Me$eg, yegOe mece Mes<e en efce$e evcee kes mete& yegOe efce$e
Deewj Mes<e meYeer mece, cebieue kes mete&-ev-ieg efce$e evcee Me$eg Mes<e mece, yegOe kes
mete& Meg$e efce$e, evcee Me$eg Mes<e ev-cebieue-ye=nmHeefle Deewj Meefve mece nesles
nw~~16~~

71

metjs: meewceefmeleeJejer jefJemeglees ceOeesHejs lJeveLee

meewceekeea megoew meceew kegpeieg Meg$eme Mes<eeJejer ~
Meg$e%eew megoew mece: megjieg: meewjme eevesjees
es eesee: mJeef$ekeesCeYeeefo<eg Hegvemlesceer ceee keerefle&lee: ~~ 17 ~~
YeeslHeue:metjsefjleeefo ~ metjsye=&nmHeles: meewcees yegOe: efmele: Meg$e:
SleeJejer Me$et, jefJemegle: meewjes ceOemLe DeHejs Deves jefJeev Yeewcee: DeveLee
efce$eeCeerleLe&: ~ meewceekeealeeefo ~ Meg$eme meewceekeea yegOemeewjew megoew efce$es kegpees
Yeewce: iegpeeaJe: Sleew ew meceew ceOemLeew ~ Mes<eeJeeefoleeveJejer Me$et ~
Meg$e%eeefJeleeefo ~ meewjme Meves: Meg$e%eew efmeleyegOeew megoew efce$es, megjiegpeeaJe: mecees
ceOemLe: DevesHejs jefJeMeefMeYeewcee: Deje: Me$eJe: ~ es eesee Fleeefo ~ es ceee
mJeef$ekeesCeYeeefo<eg HetJe ef$ekeesCeYeJeveelmJeelmJeebleOeerOece&Hee Fleeefovee evLesveeseemle
SJesn eefJeYepe HegveYet&e: keerefle&lee: GoenjCelJesve eoefMe&lee Fefle ~~ 17 ~~
kesoejoe:ye=nmHeefle kes yegOe Deewj Meg$e Me$eg, Meefve mece, Mes<e mete&ev-cebieue efce$e nesles nQ ~ Meg$e kes yegOe Deesj Meefve efce$e, cebieue Deewj ieg mece Mes<e
mete& evcee Me$eg nesles nQ ~
Meefve kes Meg$e Deewj yegOe efce$e, ye=nmHeefle mece mete& ev Deewj cebieue Me$eg
nesles nQ ~ HetJe& }eske kes meleeses `megoefm$ekeesCeYeJeveeled kes Devegmeej Fme }eske
mes eneW kes efce$eeefjmece eneW kees mHe efkeee ieee nw ~~ 17 ~~
Deveesveme OeveJeeeemenpeJeeHeejyevOegefmLeleemlelkeeues mego: mJelegYeJevesHeskesjemlJeveLee ~
eskeevegeYeHeeved meglmeceefjHetvmeef_evle vewmeefie&keebmlelkeeues e Hegvemleg leeveefOemegefvce$eeefoefYe: keuHeesled ~~ 18 ~~
YeeslHeue:-SJeb vewmeefie&keefce$eeefce$eceOemLeefJeYeeiecegkelJeeOegvee leelkeeefuekeb
efce$eeefce$eefJeYeeieb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Deveesvemesefle ~~ Deveesvme HejmHejcesles<eg Oeveeefo<eg mLeeves<eg enme ene
JeJeefmLeleemlelkeeues pevceefve ee$eeeeb efJeJeens eMves Jee lelmecees megoes efce$eeefCe
YeJeefvle ~ OevemLeeveb efleereb, JeemLeeveb eoMeced, DeeemLeeveb SkeeoMeb, menpemLeeveb

72

le=leereb, JeeHeejmLeeveb kecee&Keb oMeceb, yevOegmLeeveb elegLe&ced Sles<eg mLeeves<eg ees en:
efmLele: emceeodeneeJeefmLelemleme megefvce$eb YeJeefle me e lemeeefHe ~ ele
Geceveesvemesefle ~ mJelegbieYeJevesHeske Fefle ~ Skesves Hegvejeeeee&: enme
emeeses ees en: efmLele: leme mJeeseefmLeleb lelkeeueb efce$eefcebefle ~ les e
eJevesMJejeoe: leLee e leekeeced ~ ``cetueef$ekeesCeeveOece&yevOegHeg$eJeemLeeveielee
ensve: ~ lelkeeuecesles megoes YeJeefvle mJeeses e ees eme efJeke=Jeere&: ~~ Fefle~
SleoHeeeee&me veeefYeesleced ~ emceeovesvewJe mJeuHepeelekes Geced ~ ``lelkeeues e
oMeeeyevOegmenpemJeebles<eg efce$eb efmLelee: Fefle ~ DejemlJeveLesefle DeveLee Devesve
ekeejsCe enme ene JeefmLeleemlelkeeuesje: Me$eJees: YeJeefvle Deveesveefceefle ~
eeLee ~ SkejeefMeielee: Heece<emeHleceeceveJecemLeevemLeMe lelkeeueb Me$ege&nme
enes YeJeefle ~ eskeevegeYeHeeefveefle ~ HetJe&cesJe oefMe&leb
efleeYeHeeveskeYeHeevevegeYeHeebMe efce$eceOemLeMe$etVewmeefie&keeved ``Me$et cevoefmeleew
Fleeefovee
evLesveeseevmebefele
efJe%eee
lelkeeues
pevceeoew
leevesJeeefOemegefvce$eeefoefYeHeueef#eleeved ~ le$e Oeveeoerefve efce$emLeeveeefve les<eg
vewmeefie&kemegeflmLeleesefOeefce$eb YeJeefle ~ ceOemLees efce$eced Fefle OeveeefoJeefpe&les<Jeves<eg
efmLelees efvemeie&megvceOemLees YeJeefle ~ ceOemLe: Me$eg: Me$egjefOeMe$egefjefle ~ DeOegvee
eneCeeb elegefJe&Oeb yeueb YeJeefle mLeeveefokeesekeeueyeueeKeced ~~ 18 ~~
kesoejoe:eneW keer leelkeeefueke efce$e mece Me$eglee kener pee jner nw
efkemeer peeleke keer pevce Heef$ekee mes DeLeJee lelkeeueerve eMve ueive mes
efpeme mes pees en 2, 3, 4, 10, 11 Deewj 12JeW mLeeve cesb neslee nw Jen en cee$e
Gme mecee, (eMves ueive ee peeleke pevces ueive mes) efce$e nes peelee nw efpemes
leelkeeefueke efce$elee kenles nQ ~ Fvemes Deefleefje 1, 5, 6, 7, 8 Deewj veJeW mLeeve
efmLele en leelkeeue ceW Me$eg nes peeles nQ ~ eJeveeeee& efJeMes<e kes cele mes DeHeveer
Ge jeefMe iele en Yeer Deve en kee efce$e nes peelee nw ~ en cele meJe&ceeve veneR
nw~
vewmeefie&ke en cew$eer efmLej Ske He keer nw ~ leelkeeefueke en cew$eer ueives
JeMe efJeefYeVe ekeej keer nesleer jnleer nw ~ Fme ekeej leelkeeefueke Deewj vewmeefie&ke

73

cew$eer kes DeeOeej mes Ske en pees vewmeefie&ke efce$e nw ee Me$eg nw ee mece nw Jener en
leelkeeefueke cew$eer e$e kes DeeOeej mes efce$e Deewj Me$eg oesveeW ceW Ske DeJeMe nes
mekelee nw lees Fme ekeej kes Jew<ece kee nue Deeeeeex ves byeleeee nw efke oesveeW ekeej
mes GlHeVe efce$e eneW kees (1) efce$e  efce$e DeefOeefce$e mecePeles ngS oesveeW ekeej mes,
(2) Me$eg  Me$eg kees DeefOe Me$eg en kenvee eeefnS ~ (3) leLee Ske$e efce$e
Deve$e mece mes efce$e  mece efce$e, (4) leLee Ske$e Me$eg Deve$e mece mes Me$eg 
mece Me$eg leLee (5) vewmeefie&ke mece Deewj leelkeeefueke efce$e, mece  efce$e kees efce$e,
HeeOee HeeBe ekeej keer cew$eer e$e mLeeefHele kej peeleke Deewj eMves mes
MegYeeMegYe efJeeej kejvee eeefnS ~~ 18 ~~
en efJe<ee veeres kes oesveeW e$eeW mes meefJeMes<e megmHe nesiee ~
eJeveeeeeeX kee cew$eer e$e
en met.
eb.
ceb.
yeg.
ye=.
Meg.
Me.
eb. ceb. met. eb.
efce$e ye=. ye=. yeg. yeg. Meg. ye=. Meg. yeg. Meg. ceb. yeg. yeg. ye=.
Me.
Me. ye=. Me. Meg.
eb. ceb.
Me$eg yeg. Meg. met. ceb. met. eb. met.
ceb. met. eb. met. eb.
Me. Meg. Me. ye=. Meg.
ceb.
meleeeeeexe eeke=efleke cew$eer e$e
en met.
eb.
ceb.
yeg.
ye=.
Meg.
Me.
efce$e eb. ceb.
met. eb.
met. eb.
ye=. met. yeg. ye=. met. Meg. ceb. yeg. Me. yeg. Meg.
mece
ceb.ye=.
ceb. ye=.
yeg. Meg. Me. Meg. Me. Me.
Me. ceb. ye=. ye=.
Me$eg
met. eb.
Me. Meg.
yeg.
eb. yeg. Meg. met. eb. ceb.

74

le$e leeJelmLeeveefoiyeueb oesOekesveen

mJeesemeglmJeeq$ekeesCeveJeebMew: mLeeveyeueb mJeie=nesHeielewMe ~
efo#eg yegOeeefjmeew jefJeYeewcees mete&megle: efmeleMeerlekejew e ~~ 19 ~~
YeeslHeue:mJeesemegoerefle ~~ mJeenCeb eleskeceefYemebyeOeles ~ le$e
mJeeseefmLelees enes yeueJeeved YeJeefle ~ leelkeeefuekeme megoes efce$eme #es$es efmLelees
yeueJeevesJe ~ mJeeq$ekeesCes Deelceeres cetueef$ekeesCes efmLele: mJeveJeebMes efmLele: mJeie=ns
mJejeMeeJegHeiele: eeHlees yeueJeevesJe ~ Sles<eeceveleces JeJeefmLelees en:
mLeeveyeueegees YeJeefle ~ De$eeke&me efmebnefm$ekeesCeb leosJe mJeie=nced ~ evme Je=<e:
Ge: me SJe ef$ekeesCeced ~ Yeewceme ces<eefm$ekeesCeb leosJe mJe#es$eced ~ yegOeme kevee
Ge: mewJe cetueef$ekeesCeb mJe#es$eb e ~ iegjesOe&vJeer ef$ekeesCeb leosJe mJe#es$eced ~ Meg$eme
leguee ef$ekeesCeb leosJe mJe#es$eced ~ Sles<eeceeeeexCe efJeMes<ees veese: ~
DemceeefYejvenesjeMeem$eeoeveere efMe<eefnleeesn efueKeles ~ leLee e meejeJeueeced ~
``efJebMeeflejbMee: efmebns ef$ekeesCeceHejs mJeYeJeveceke&me ~
Geb Yeeiele=leereb Je=<e: Fvoes: meeledef$ekeesCeceHejWMee: ~~
eoMe Yeeiee ces<es ef$ekeesCeceHejs mJeYeb leg Yeewceme ~
Geyeueb keveeeeb yegOeme efleLebMekew: meoe efebleced ~~
Hejleefm$ekeesCepeeleb HeeefYejMew: mJejeefMepeb Hejle: ~
oMeefYeYee&iewpeeaJeme ef$ekeesCeHeueb mJeYe Hejb eeHes ~~
Meg$eme leg $eeeWMeeefm$ekeesCeceHejs Ies mJejeefMeMe ~
kegcYes ef$ekeesCeefvepeYes jefJepeme jJese&Lee efmebns ~~
Sleoeee&elegeb megyeesOeced ~ efo#egyegOeeef*diejmeeefJeleeefo ~ eeeeeemeg eleme=<eg efo#eg
$eceeodyegOeeoees yeefuevees YeJeefvle ~ le$e HetJe&meeb yegOeebefiejmeew %epeerJeew yeefueveew YeJele:~
ueivemLeeefJeleLe&: ~ oef#eCemeeb jefJeYeewceew metee&ejkeew oMecemLeeefJeleLe&:
HeefMeceeeeb mete&megle: Meefve: meHlecemLeevemLe FleLe&: ~ Gejmeeb efmeleMeerlekejew
Meg$eevew elegLe&mLeeefJeleLe& ~ ees enes le$e yeueer me lemceelmeHlecemLeevemees efJeyeuees
YeJeefle ~ ceOesvegHeelele Teefceefle meJe&$eseb HeefjYee<ee ~ eneCeecegeveereefJeYeeies
jeMeerveeb efoiyeueeefJeYeeiesefHe ~

75

leLee e eJevesMJej: ~
``iegefJe&vogpeew HetJe&efJeueivemebmLeew veYemLeuemLeew e efoJeekejejew ~
meewjesmleie: Meg$eefveMeekejew leg peues efmLeleeJeiveyeueew YeJesleeced ~~ Fefle ~~
DeesyeueenCeeovlejsvegHeele SJe ege: ~ SleodeneCeeb efoiyeueced ~~ 19 ~~
kesoejoe:eneW kee mLeeve yeue Je efoiyeue yeleeee pee jne nw
keesF& Yeer en DeHeveer Ge keer jeefMe ceW ee DeHeves efce$e en keer jeefMe ceW,
DeLeJee DeHeveer cetue ef$ekeesCe jeefMe Deewj DeHeves veJeebMe ceW Deewj DeHeves Iej ceW, Ge
efkemeer Yeer DeHeves Ske DeefOekeej ceW jnlee nes lees Jen en yeueer neslee nw keeeWefke Gmes
DeHeveer Ge ef$ekeesCeeefo jeefMeeeW ceW mLeeve eeHle nesves mes Gme en kees mLeeve yeueer
kenles nQ ~
eekedefoMee ceW DeLee&led ueive efmLele yegOe Deewj ye=nmHeefle yeueer nesles nQ ~ oef#eCe ceW
DeLee&led oMece mLeeve ceW mete& Deewj cebieue yeueer nesles nwb ~ HeefMece ceW DeLee&led ueive mes
meHlecemLe Meefve yeueer neslee nw ~ leLee Gej ceW DeLee&led elegLe& mLeeve efmLele Meg$e
evcee yeueer nesles nQ ~ kesvslej DeemeVe YeeJeeW ceW leejlece mes eneW kee yeueeyeue
efJeeej kejvee eeefnS ~ Fmes efoiyeue kenles nQ ~~ 19 ~~
Goieeves jefJeMeerleceetKeew Je$emeceeieceiee: HeefjMes<ee: ~
efJeHeguekeje egefOe eesejmebmLeeMesef<leJeere&eglee: HeefjkeuHee: ~~ 20 ~~
YeeslHeue:DeOegvee eseyeueb oesOekesveen
Goieeves Fefle ~~ cekejeefojeefMe<edkecegejceeveb keke&eefojeefMe<edkeb
oef#eCeceeveefceefle ~ Goieeves GejeeCes jefJeMeerleceetKeew metee&evcemeew yeefueveew
YeJele: ~ HeefjMes<ee: YeewceyegOeiegefmelemeewje: Je$eiee efJeHejerleieleees yeefuevees YeJeefvle ~
leLee meceeieceieeMevsCe meefnlee yeefueve SJe ~ evsCe men mebeesiees eneCeeb
meceeieceMeyoJeee: ~ jefJeCee menemleceees, Yeewceeoerveeb HejmHejb egced ~ Geb e
Deeeee& efJe<CegevsCe ~ ``efoJemekejsCeemlecee: meceeiece: MeerlejefMcemeefnleeveeced ~
kegmegleeoerveeb egb efveieelesveesveegeeveeced ~~ Fefle ~ efJeHeguekeje Fefle ~ efJeHeguee:
keje es<eeb les efJeHeguekeje: efJemleerCe&jMceees yeefuevees YeJeefvle ~
MeerIekesvefleereHeomLeenme efJeHeguekejlJeb eee: mecYeJeefle ~ Je$eemeVelJeeled ~

76

egefOe mebeeces eesejmebmLee yeefueve SJe ~ kegmegleeoerveeb egefcelegeced ~ le$e e:

GejefoiYeeieefmLele: me peees yeueJeeved GejmebmLelJece$eesHeue#eCeeLe emleg peeer me
yeueJeeved ~ le$ewleppeefeue#eCeced ~ ``oef#eCeefokemLe: Heg<ees JesHeLegjeeHe
meefVeJe=leesCeg: ~ DeefOe{es efJeke=lees efve<eYees efJeJeCe&e e: me efpele: ~~
GeefJeHejerleue#eCemebHeVees peeielees efJeefveefo&: ~ efJeHegue: efmveiOees
egefleceevoef#eCeefokemLeesefHe peeege: ~~ Fefle ~ Sleg$eme eee: mecYeJeefle ~
emceelHegefueMeeeee&: ~ ``meJex peefeve GokedmLee oef#eCeefokemLees peeer Meg$e: ~
Fefle~ Sleeseyeueced ~ S<eecevelecesJe mebegeMeseyeueegees YeJeefle ~~ 20 ~~
kesoejoe:eneW kee ese yeue yeleeee pee jne nw
GejeeCe DeLee&led cekejeefo mes kekee&efo mete& jeefMe ceW mete& Deewj evcee
yeueer nesles nQ ~ DeLee&led GejeeCeeslHeVe peelekeeW kes, mete& Deewj evcee yeueer kens
peeles nQ ~
Mes<e cebieue-yegOe-ieg-Meg$e Deewj Meefve en efJeHejerle ieefleke (Je$e) nesves Hej
yeueer nesles nQ, leLee evcee mes Ge enesb kes eesie kes mecee Ge en yeueer nesles nQ ~
eneW kes efleere MeerIe kesvebMe ceW Je$eemeVelee keer efmLeefle ceW eneW keer
efkejCeW efJemleerCe& nesves mes `efJeHeguekeje:' kens peeles nQ Deewj Gme mecee Heeleeje en
yeueer mecePes peeles nQ ~ oesveeW eneW kes eg ceW efpeme en kee Gej Mej DeefOeke nw Jen
en yeueer kene peelee nw ~
Meg$e en efJeHegue jefMceke nesles ngS oef#eCe ceW jnves Hej Yeer yeueer mecePee
peelee nw ~~ 20 ~~
efveefMe MeefMekegpemeewje: meJe&oe %eesef eeves
yengueefmeleielee meg: $etj meewcee: $ecesCe ~
eeveefoJemenesjeceemeHew: keeueJeere
MeyegiegMegemeeee Je=eflees Jeere&Jevle: ~~ 21 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes-eneesefveeYesoeOeee:
mecHetCe&: ~
YeeslHeue:DeOegvee eneCeeb keeueyeueb e ceeefueveen

77

efveMeefle ~~ MeefMekegpemeewjeMevYeewceMevee: efveefMe je$eew Jeere&Jevlees

yeefueve: ~ %ees yegOe: meJe&oe meJe&efmcevkeeues efveefMe efoves e yeueer ~ DevesHejs
jefJeiegefmelee Deef efoves yeefueve: ~ $etje: HeeHee: eeiegee yengueHe#es ke=<CeHe#es
yeefueve: ~ meewcee: MegYeene: efmeleieleeMegkeueHe#es yeefueve: ~ ke=<CeHe#es evcee DeefHe
$etjes yeueJeeved YeJeefle ~ emceeeJevesMJej: ~ ``ceemes leg Megkeues eefleHeledeJe=les: HetJex
MeMeer ceOeyeuees oMeens ~ es<es efleeresuHeyeuemle=leeres meewcewmleg es
yeueJeevmeowJe~~ Fefle ~ eevesefle ~ eeve eceeCeb ~ eme leled eeve Je<e&ced ~
mJeJe<e& DeelceereJe<ex ees enes e$e Je<exefOeHeefle: me le$e yeueJeeved mJeefoJemes Deelceere
Jeemejs mJenesjeeeb keeuenesjeeeb leLee mJeceemes eefmcevceemes eesefOeHeefle: me le$e yeueer~
eeve efoJemenesjeceemeeveeb esefOeHeefleemlewe&nw: keeueyeuecegHeue#eCeereb les
keeueyeueesHeslee FleLe&: ~ kesefeodeeveefoJemenessjeceemeHewefjefle Heefvle ~ Deves
mJeefoJememecenesjeceemeiewefjefle Heefvle ~ S<e meeHejeOe: Hee: ~ Sles<eg meJex SJe
yeefuevees YeJeefvle ~ Sleled eneCeeb keeueJeere&ces<eecevelecesve mebege: keeueyeuemebHeVees
YeJeefle ~ MeyeiegMegemeeee Fefle Meeoees JeCee&: es<eeb Mekeej Deeemles Meeee: ~
Mekejee: MevewMej: meJexYees yeuenerve: ~ kejeees efOejes Yeewce: MevewMejeled
yeueJeeved ~ yegkeejeees yegOe: me YeewceeueJeeved ~ iegkeejeees ieg: me yegOeeueer ~
Megkeejee: Meg$e: me peerJeeueer ~ ekejeeMev: me Meg$eeueer ~ mekeejee:
meefJelee me eveueerefle ~ SleodeneCeeb vewmeefie&keb yeueced ~ emceeovesvewJe
mJeuHepeelekes Geced ~ ``cevoejmeewceJeekeHeefleefmeleevekee& eLeesejb yeefueve: ~
vewmeefie&keyeuecesleuemeecesmceeoefOekeefeblee ~~ Fefle ~ e$e eneCeeb eneesJee&
yeuemeeceb le$eemceeueeoefOeJeere&lee %esesefle ~ De$eeeeexCe eleg:ekeejme eneCeeb
yeueme Heueb veeseb leeemceeefYe: efMe<eefnlensleJesveMeem$eeefuueKeeles ~ leLee e
meejeJeueeced ~
``Geyeuesve mecesle: Hejeb efJeYetefleb en: emeeOeeefle ~
mJeef$ekeesCeyeue: Hegbmeeb meeefeJeb yeueHeeflelJeb e ~~
mJe#e&yeuesve e meefnle: ecegefoleOeveOeevemebHeoe$eebleced ~
efce$eYeyeuemebegees peveeefle keerlee&efvJeleb Heg<eced ~~

78

lespeefmJeveceeflemegefKeveb megefmLejefJeYeJeb ve=Heee ueyOeOeveced ~

mJeveJeebMekeyeueege: kejesefle Heg<eb eefmeb e ~~
met#cepeelekes Geced ~ ``yeueJeeefvce$emJeie=neseveJeebMes<Jeeref#ele:
MegYewMeeefHe~ evefmeleew m$eer#es$es Heg<e#es$eesHeiee: Mes<ee ~~ Fefle ~ le$e MegYeme
Heueced leeJeled ~
``MegYeoMe&veyeuemeefnle: Heg<eb kegee&veeefvJeleb Keeleced ~
megYeieb eOeeveceefKeueb megHeosnb e meewceb e ~~
Hegbm$eerYeJeveyeuesve e kejesefle peveHetefpeleb keueekegMeueced ~
Heg<eb emeVeefeleb keuHeb HejueeskeYeerb e ~~
DeeMeeyeuemeceJeslees veeefle mJeefoMeb ensMJej: Heg<eced ~
veerlJee Jem$eefJeYet<eCeJeenvemeewKeeefvJeleb kegles ~~
keJeefeepeb keJeefelHetpeeb keJeefeod Jeb keJeefeeMe: ~
ooeefle efJenieefMe$eb eseJeere&meceefvJele: ~~
Jeef$eCemleg ceneJeeree&: MegYee jepeeoe ene: ~
HeeHee Jemeveoe: Hegbmeeb kegJe&efvle e Je=Leeveced ~~
mJemLe: MejerjmeceeiecemegKeceenJepeeyeuesve efJeoOeeefle ~
MegYecelegueb efJeniesves jepeb e efJeefveefpe&leejeefleced ~~
jeef$eefoJeeyeueHetCezYet&iepeueeYesve Meewe&HeefjJe=ee ~
ceefueveeles $ewHe#eb Yegveefe meJe vej: eke: ~~
efiegCeb efiegCe& oegJe&<ee&efOeHeceemeefoJemenesjsMee: ~
kege&gJe=&ee meewKeb mJeoMeemeg Oeveb e keerefle& e ~~
He#eyeueeefHegveeMeb jlveecyejnefmlemecHeob oeg: ~
m$eerkevekeYetefceueeYeced keerefle& e MeMeekejOeJeueeced ~~
jepeb ene efJeoeg: meewKeb e ceveesjLeeleerleced ~
DeeeejmeewKeMegYeMeeweeglee: megHeemlespeefmJeve: ke=leefJeoes efpeosJeYeee: ~
mem$eceeuepeveYet<eCemeefceee<e meewcewe&nwye&ueeglew: Heg<ee YeJeefvle ~~
uegyOee: kegkece&efJejlee efvepekeee&efvee: HeeHeeefvJelee: mekeueneMe leceesefYeYetlee: ~

79

$etje: Mee JeOejlee ceefuevee: ke=leIvee: HeeHeenwye&ueeglew: Heg<ee YeJeefvle ~~

HebgjeefMeHeg*densvsOeeaje: me*deecekee*def#eCees yeefueve: ~
efve:mvesne: megkeesje: $etje cetKee&Me peeevles ~
egJeefleYeJeveefmLeles<eg e ce=oJe: mebeeceYeerjJe: Heg<ee: ~
peuekegmegceJem$eefvejlee: meewcee: keuenememebegee: ~~ Fefle ~ SlelmeJe&
megiececed ~~ 21 ~~
Fefle ye=nppeelekes eeYeeslHeueerkeeeeb eneesefveeYesoeOeee: ~~ 2 ~~
kesoejoe:eneW kee keeue yeue yeleeee pee jne nw
evcee cebieue Deewj Meefve es leerveeW en jeef$e ceW yeueer nesles nQ ~ yegOe en
efove Deewj jeef$e ceW meoe yeueer neslee nw ~
mete&, ye=nmHeefle Deewj Meg$e es leerveeW en efove ceW yeueer nesles nQ ~
HeeHeeen ke=<Ce He#e ceW Deewj MegYe en Megkeue He#e ceW yeueer nesles nQ ~
evcee keer, HeeHelJe efmLeefle #eerCelJe mecHeVelee ceW evcee ke=<Ce He#e ceW SJeb MegYelJe
mecHeVelee ceW Megkeue He#e ceW yeue mecHeVelee mecePevee eeefnS ~ mebJelmejeefo efJeeej
$ece ceW pees en efpeme Je<e& kee DeefOeHeefle neslee nw Gme Je<e& ceW (ef Deeve 2
Deeve 1 Je<e&) Jen en yeueer neslee nw ~
keesF& en DeHeves Jeej efove ceW yeueer neslee nw ~ pewmes iegJeej kes efove ceW ieg
en Meg$eJeej kes efove ceW Meg$e en yeueer mecePevee eeefnS ~ eleske Jeej ceW efpeme
mecee efpeme en keer nesje Deeleer nw Jen en Gme mecee yeueer neslee nw ~
efpeme ceeme ceW pees en ceemeeefOeHeefle neslee nw Gme ceeme ceW Jen en yeueer
neslee nw ~
``MeyegiegMegemeeee ceW Me Meefve en meyemes yeue nerve nw ~ mes efOej
cebieue en Meefve mes yeueer neslee nw ~ yeg mes yegOe en cebieue mes yeueer neslee nw ~ ieg mes
ieg ye=nmHeefle en yegOe mes yeueer neslee nw ~ Meg mes Meg$e en ye=nmHeefle mes yeueer neslee
nw~ ekeej mes evcee Meg$e en mes yeueer neslee nw ~ Deewj me mes meefJelee DeLee&led mete&
en evcee mes yeueer neslee nw ~

80

mHe nw efke eneW ceW mete& en meJee&efOeke yeueer Deewj meJee&uHe yeue Meeueerve
Meefve en nw ~~ 21 ~~
ye=nppeelekes evLe kes eneesefveeYesoeOeee:2 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le: efnvoer `kesoejoe:' JeeKee mecHetCe& ~

81

DeLe efJeeesefvepevceeOeee: ~~ 3 ~~
$etjenw: megyeefueefYeefJe&yeuewMemeescew: keueeryes elegeieles leoJes#eCeee ~
evesHeieefjmeYeeiemeceeveHeb meJeb Jeoseefo YeJeslme efJeeesefvemeb%e: ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees efJeeesefvepevceeOeeees JeeKeeeles ~ ke: HegvejLeea efJeeesefve
pevceslegeles ~ efJeefJeOeefJeeesefvepevceveeb eflee&keHeef#emLeeJejeoerveeceglHeefeefJe&eesefvepevceslegeles ~ le$e e<g: mekeeMeeppeelekekeeueb eMvekeeueb Jee efJe%eee efJeeesefvepevceefveMee%eeveb YeJeefle ~ leled Jemevleefleuekesveen
$etjenw: megyeefueefYeefjefle ~~ evesHeieefjmeYeeiemeceeveHeefceefle ~ evcee
GHeielees JeJeefmLelees eefmceved efjmeYeeies eoMeYeeies lelmeceeveHeb lelmeMeHeb meJeb
eeefCeveb efJeeesefvepevceeveb Jeosled ~ me e efjmeYeeiees eefo efJeeesefvemeb%emleowJe
JeosVeeveLesefle ~ le$e ces<eeoMeYeeies JeJeefmLeles evceefme ces<eeKeme ~ SJeb
Je=<eeoMeYeeies JeJeefmLeles Je=<eeKeme ceefn<eeosMe ~ keke&eoMeYeeies JeJeefmLeles
kegueerjeos: ~ efmebneodeoMeYeeies JeJeefmLeles efmebnerefHee=ieeueceepee&jeefomeJeeveeb pevce~
Je=efMekeeoMeYeeies JeJeefmLeles meHe&keereos: ~ OevegOe&jeoMeYeeies efleereeOez
JeJeefmLeleseieo&Yeeefopevce ~ cekejeoMeYeeies HetJee&Oez JeJeefmLeles ce=iepevce ~ DeHejs
ceC[tkeeospe&ueejeeefCeve Fefvle ~ ceerves ceervemewJe ~ efkecesleeJelewJe
efJeeesefvepevceefveMeesvesleen ~ $etjenwefjleeefo ~ $etjenwjeefoleeejkeMevewMejwyeg&Oesve e leoskelecesve egesve #eerCesve evcemee Slew: megyeefueefYe: yeueegew:, meewcew:
MegYeenw: $etjHeefjefMewefJe&yeuewJeeae&jefnlew: keueeryes MevewMejs yegOes Jee elegeieles
kesvmLes Skees efJeeesefvepevceeesie: ~ leoJes#eCeee evceefme
eoefMe&leefJeeesefvepevceeoMeYeeies JeJeefmLeles ~ $etjwyeueegew: meewcesner&veyeuese&$e
le$eeJeefmLelesve yegOesve MevewMejsCe Jee ueives s efJeeesefvepevce%eeveb efleerees eesie: ~
DeLee&osJe efHeoeoMeYeeieJeJeefmLeles evceefme HetJeexeeesieeYeeJes efHeopevce ~ leLee
e mejeJeueeced ~
``$ejw: megyeuemeceslewefJe&yeuew: meewcewefJe&eesefveYeeieieles ~
evs %eMeveer kesvs leoeref#eles eesoes efJeeesefve: meeled ~~
ces<es MeMeer leobMes eieeefoemeJeceengjeeeee&: ~

82

ieesceefn<eeCeeb ieesbMes vejHeeCeeb le=leeresbMes ~~

le$e elegLex Yeeies ketcee&oerveeb YeJesogokepeeveeced ~
JeeIeeoerveeb Hejle: Hejlees %eseb vejeCeeb e ~~
JeefCeiebMes vejHee Je=efMekeYeeies leLee Yegpeeee: ~
Kejlegjieeee veJeces ce=ieefMeefKeveeb meeeLee oMeces ~~
%eseeMe le$e efJeefJeOee Je=#eemle=CepeeleeefMe$ee: ~
SkeeoMes e Heg<ee peuepee veeveeefJeOeeMeevles ~~
MJeceepee&jcet<ekeeoerveeb mebKee%eeveb MJeeYe=leerveeb emeJes eeJevlees
eoMeebMekee ueives leeJeefvle Jeoslee%e: Hegm$eermeb%eeveHeleeefve ~~ 1 ~~
kesoejoe:efJeeesefve pevce DeOeee Meyo mes ner, ceeveJe eesefve jefnle Deve
eflee&kedHeef#e-mLeeJejeefo keer efJeeesefve mepeke peerJekeer GlHeefe DeLee&led efJeeesefve pevce
efJeeej efpeme ekejCe ceW ee DeOeee ceW efkeee ieee nw, Gmes efJeeesefve pevceeOeee
kene peelee nw Gmeer kee JeCe&ve Fme DeOeee ceW efkeee pee jne nw ~
eMve kelee& kes eMve ueive keeueerve eneefmLeefle mes DeLeJee peeleke ee
peeeflekee kes pevces ueive kegC[ueer ceW ev mHe kes Devegmeej evcee kes eoMesMe
ceW pees jeefMe nes Gme jeefMe kes meceeve Gme jeefMe kes meo=Me HeJeeved eeCeer kee pevce
kenvee eeefnS ~ Fmekes Deefleefje Ssmeer efmLeefle keer mecYeeJevee leYeer mebYeJe nesieer
peye keer meYeer $etj en yeueJeeved neW Deewj MegYe eneW keer efmLeefle ceW yeue nervelee nes
leLee veHegbmeke eneW keer kesviele efmLeefle ee veHegbmeke eneW mes ueive Meceeve nes lees
efJeeesefve pevce kenvee eeefnS ~
ev mHe keer jeefMe ceW jeefMe kes eoMeebMe keer efmLeefle ceW ner efJeeesefve
pevce mebYeJe neslee nw ~ pewmes ces<e eoMeebMeiele evcee mes ces<e veeceke efJeeesefve kee,
Je=<e eoMeebMe ceW ieee yewue YeQmee, keke& eoMeebMe ceW keke&eefo, efmebn eoMeebMe ceW
Jeveej efmebn JeeIe nefjCe e=ieeueeefo kee, Je=efMeke eoMeebMe ceW meHe& efJet Deeefo
kee OevegjeefMe kes GejeOe& ceW Iees[s Keej ieoneefo kee, cekej HetJee&& ceW nefjCe
Deeefo kee ceerve eoMeebMe ceW ceueer Deeefo kes pevce kee DeeosMe kejvee
eeefnS~~1~~

83

HeeHee yeefueve: mJeYeeieiee: Heejkees efJeyeueeMe MeesYevee: ~

ueiveb e efJeeesefvemeb%ekeb ^Jee$eeefHe efJeeesefveceeefoMesled ~~ 2 ~~
DeLe efJeeesefvepevce%eeves eesieevlejb Jewleeueeresveen
YeeslHeue:HeeHee Fefle ~~ evesHeieefjmeYeeiemeceeveHeefcelevegJele&les ~
HeeHee: $etje ene: eeiegee yeefueve: meyeuee: ve kesJeueb eeJelmJeYeeieiee:
mJeveJeebMemLee: ~ YeeieenCesvesn veJeebMeke SJe %eeleJe: ~ MeesYevee: meewceene:
Heejkees HejveJeebMekes efJeyeuee Jeere&jefnlee JeJeefmLelee: ~ ueiveb leelkeeefuekeb e eefo
efJeeesefvemeb%ekeb YeJeefle leo$eeHeefmcevveefHe eesies evesHeieefjmeYeeiemeceeveHeb meJeb
peeleefceefle Jeosled ~~ 2 ~~
kesoejoe:efJeeesefve pevce kes Deve en eesie kens pee jns nQ
yeueJeeved HeeHeen DeHeveer veJeebMe jeefMe ceW Deewj efJeyeue MegYeen Hejkeere
en jeefMe veJeebMe ceW nesb Deewj leelkeeefueke ueive jeefMe Yeer efJeeesefve meb%eke nesleer nw
lees ev mHe jeefMeiele veJeebMe jeefMe kes meceeve efJeeesefve kee pevce neslee nw~~ 2 ~~
ef$ee: efMejes Jeke$eieuees Je=<eesves HeeoeWmekeb He=cegjesLe HeeMJex ~
kegef#emlJeHeevee*dIeeLe ces{^ceg<keew efmHekedHegefceleen eleg<eHeoes ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe efJeeesveeJeefHe eleg<Heoeveeb eeOeevesveesHeeesefielJeeeo*dieefJeYeeieb
jeMeelcekecegHepeeeflekeeen
ef$ee Fefle ~~ ef$eees ces<eMeleg<Heoeveeb efMejmleogHeueef#eleefceleLe&: ~ Je=<ees
Jeke$ebieuees Jeke$eb cegKeb ieue: kecyeueb Je=<e: ~ Deves efceLegveeoees eLee$eceb Heeoeefo ~
efceLegve: Heoebmekeb Heeoew HetJe&HeeoeJebmeew mkevOeew ~ He=b keke&: ~ Gjes Je#e: efmebn: ~
DeLeMeyo Deevevleex ~ HeeMJes& HeeMJe&eb kevee ~ kegef#eeb leguee ~ DeHeeveb iegoe
Je=efMeke: ~ DebIees HeefMeceHeeoew OevJeer ~ DeLeMeyo: HeeoHetjCes ~ ces{^: efueb ceg<keew
Je=<eCeew cekej: ~ efmHeeew kegcYe: ~ Hegb uee*dietueb ceerve: ~ Fefle Meyoekeejs ~
kesefeeleg<Heoebies jeefMeefJeYeeieceeng: ~ Deensefle yegJevleeeeee& Fefle JeekeeeOeenej: ~
eleg<HeoenCecegHeue#eCeeLe&ced ~ Heef#eCeeceHesJeb HetJe&HeeomLeeves He#eHeeueer ~ Mes<eb
meeceeveb eeespeveced ~ jeMegHeueef#eleWies JeCeesHeIeeleeosefJe&%eeveefceefle ~~ 3 ~~

84

kesoejoe:efJeeesefve ceW Yeer eleg<Heo eeOeeve GHeeesieer Debie yeleeS pee jns
nQ
eleg<Heo meb%eke efJeeesefvepe eeCeer kes Debie efJeYeeieesb ceW ces<e jeefMe cemleke
mLeeveere mecePeles ngS, Je=<e mes cegKe Deewj ieuee, efceLegve mes Deefece Hewj Deewj kevOee,
keke& mes Heer, efmebn mes eleer, kevee mes oesveeW HeeMJe&, leguee mes Hes, Je=efMeke mes
iegoeceeie&, Oeveg<e mes Heers kes Hewj, cekej mes efue Deewj Dev[kees<e, kegcYe mes keefiele
ceemeefHeC[ Deewj ceerve mes Heg efJeYeeie mecePevee eeefnS ~ MegYeeMegYe en jeefMeJeMe
Debiees cesb oewye&ue SJeb eeyeue mecePevee eeefnS ~~ 3 ~~
ueiveebMekeeod eneesies#eCeee JeCee&vJeosueegeeefeesveew ~
ee meceeveeveJeoslmJemeeee jsKeeb JeoslmcejmebmLewMe He=s ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe efJeeesveerJeCe&%eeveb JewMJeosJeen
ueiveebMekeeefoefle ~~ ueives esve ensCe eesiees emle$e JeJeefmLelemleme ees
JeCe&: eeiege: JeCee&mleeceefmeleeeflejenefjlee Fleeee: leCee efJeeesveew meJepeeles
Jeosled leveeoew Jee ~ F&#eCeesefle ~ DeLe ueives ve keefMeodenes YeJeefle leoe esve
ensCe ueiveceer#eles leme ees JeCe&mleb Jee Jeosled ~ DeLe ueiveb ve kesveefeegleb b
YeJeefle leoe ueiveebMekeeled ueives eeefMeveJeebMekeesoees YeJeefle leeefMeJeCe& je:
MJesle Fleeefo Jee Jeosled ~ ee meceeveeefveefle ~ DeLe yengefYee&nwue&iveb egle b e
YeJeefle leoe yentvesJe JeCee&vJeosled ~ le$eeefHe ees Jeere&Jeeved meyeuemleCe&yeengueced ~
eogeb yeueegeeefoefle ~ DeLe mJemJeeefcevee egleme jeMes: mecyeefvOeveJeebMekees
ueiveielees YeJeefle leomee leCe&cesJe Jeosled ~ le$e e ees enes efJeeesveew eefmceVe*dies
JeJeefmLelemle$eelceereJeCe&
kejesefle
~
Slelke=lees
ueyOeb
meHlecemLeeveielewe&nwye&ueJeodenJeCe He=s efJeeesveew jsKeeb Jeosled ~ leLee e meejeJeueeced
ces<eeefoefYeoemLewjbMewJee& eneglesMe <wJee& ~
mJeenebMekemebeesieeefeeCee&ved HeejebMekes #eeved ~~
meHlecemebmLee: kegeg&: He=s jsKeeb mJeJeCe&meceeced ~
Jeer#evles eeJevlees efJeeesveerJeCee&Me leeJevle: ~~
yeueoerHlees ieieveej: kejesefle JeCe efJeeesveerveeced ~

85

Heerleb kejesefle peerJe: MeMeer efmeleb Yeeie&Jees efJeefe$eb e ~~

jeb efovekejefOejew jefJepe: ke=<Ceb yegOe: Meyeueced ~
mJes jeMeew HejYeeies HejjeMeew mJes veJeebMekes efleved ~~
HeMevenes efJeueiveb mJeCe&JeCe leoe kegles ~~ 4 ~~
kesoejoe:efJeeesefve kee JeCe& %eeve
pevce ueive ceW pees en yewe nw Gme en kee HetJeexe enJeCe& kes Devegmeej pees
JeCe& nw, efJeeesefve kee Jener JeCe& kenvee eeefnS ~ eefo ueive iele en kee DeYeeJe nw lees
Ssmeer efmLeefle ceW ueive Hej efpeme en keer ef< nesleer nw Gme en kes JeCe& kes Devegmeej
efJeeesefve kee JeCe& yeleevee eeefnS ~ ueive iele en Yeer venerb Deewj ueive Hej efkemeer en
keer ef< Yeer ve nes lees ueive iele veJeebMe jeefMe kee JeCe& je MJesleeefo efJeeesefvepe kee
JeCe& neslee nw ~ DeefOeke eneW kes ege Jee ueive ceW efJeeesefve kes Deveske JeCe&
mecePeves eeefnS ee yeueJeeved en kee JeCe& kenvee eeefnS ~
meHlece mLeeve efmLele Ske oes ee leerve Deeefoke efpeleves en yews nQ efJeeesefve
kes Heer ceW Gleveer ner jsKeeSW ef< iele nesleer nQ Ssmee DeeosMe kejvee eeefnS~~ 4 ~~
Keies kekeeCes yeuemebeglesve Jee ensCe eges ejYeebMekeesoes ~
yegOeebMekes Jee efJeniee: mLeueecyegpee: MevewMejsver#eCeeesiemebYeJee: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeOegvee Heef#epevce%eeveb JebMemLesveen
Keies Fefle ~~ Keies kekeeCe: Heef#es<keeCemle$e Heef#es<keeCees efceLegveefleere:
efmebneLece: legueeefleere: kegcYeeLece: S<eeceveleces<keeCe Goeefle
MevewMejsver#eCeeesiemecYeJee: eLee$ece: efJeniee: Heef#eCe: mLeueecyegpee YeJeefvle ~
Heef#es<keeCes MevewMejsCe egles s Jee mLeuepeHeef#eCeeb pevce JeeJeced ~ SJeefcevogvee
egles s Jee peuepeeveeb Heef#eCeeb pevcesefle Skees eesie: ~ De$e ueives eLeceYeeies
veJeebMekes ees en: efmLele: me eLeces<keeCemLe: lele: HejceveefmceVeJeebMekes
efleeres<keeCemLe: lele: HejceveefmceVeJeebMekes le=leeres<keeCemLe Fefle ~ SJeb $eees
Yeeiee efJebMeefle: keueeMewkeveJeebMekeeceeCeb HeefjkeuHe enefmLeeflejvJes<ee ~
meJe&jeefMeef<Jeeb HeefjYee<ee ~ yeuemebeglesve Jee ensCe eges ejYebeMekeesoes eme leme
ueiveme ejveJeebMekeesoes yeuemebeglesve esve ensCe eges leLeeYetleMevewMejegles

86

mLeuepeeveeb evegles peuepeeveeefceefle efleerees eesie: ~ yegOeebMekes Jesefle ~

yegOeveJeebMekes efceLegvekeveeesjveleces leelkeeefuekeme ueivemeesefoles leefmbceMe
yeueJeodenmebeges MevewMejegle<s mLeuepeeveeb evegles peuepeeveeefceefle le=leerees
eesie: ~ Sles MevewMejmesvoesJee& eesiesve Jeer#eCesve Jee mecYeJevleerefle ~ leLee e
meejeJeueeced
``efJenieesefolekekeeCes ensCe yeefuevee eglesLe ejYeebMes ~
yeewOeWMes Jee efJeniee: mLeueecyegpee: MeefveMeMeer#eCeeeesieeled Fefle ~~ 5 ~~
kesoejoe:Heef#eeeW kee pevce %eeve
Fme evLe kes s<keeCeeOeee kes s<keeCe mJeHe JeCe&ve ceW He#eer s<keeCe
yeleeS ieS nQ, leovegmeej He#eer pevce %eeve yeleeee pee jne nw
He#eer s<keeCe iele ueive, ee ejjeefMe kee veJeebMe, ee yegOe kee veJeebMeiele
yeueJeeved en ege ueive Hej Meefve en keer ef< nes ee eesie nes mLeueiele He#eer kee
pevce, ev ef< eesie mes peueiele He#eer kee pevce neslee nw ~ Meefve ev oesveeW kes
ef< ee eesie mes GYeemLepeue mLeueiele He#eer kee pevce neslee nw ~
efmebn kee eLece, leguee kee efleere, Deewj kegcYe kee le=leere s<keeCe He#eer
s<keeCe neslee nw ~~ 5 ~~
nesjsvogmetefjjefJeefYeefJe&yeuewjleCeeb leesemLeues leYeJeeWMeke=le: eYeso: ~
ueiveeoden: mLeuepeue#e&HeeflemlegeeJeebmleeJevle SJe lejJe: mLeueleesepeelee:~~6~~
YeeslHeue:DeOegvee Je=#epevce%eeveb Jemevleefleuekesveen
nesjsefle ~~ nesje ueiveced FvogMev: metefjpeeaJe: jefJejeefole: Slew
efJe&yeuewJeeae&efnlew e<e leCeeb Je=#eeCeeb pevce He=leerefle JeeJeced ~ le$eeeb efJeMes<e: ~
leesemLeues Fefle ~ le$e leYeJees Je=#epevce efkeb leeses peues mLeues efvepe&ues osMes Jesefle
leleYesomleefkeuHeeWMeke=lees veJeebMekeefJeefnle: le$e leesejeMebMekeesoes leesemeceerHepee
Je=#eevevetHepeeved ~ leesejeMee: keke&cekejHeMee&ceervee: SlewjvetHepeJe=#epevce%eeveced~
FlejjeMebMekeesoes mLeueJe=#epevce%eeveced le$eeefHe mebKeseced ~
ueiveeoden Fefle ~ GefoleebMew: mLeueeejer Jee YeJeefle leoefOeHeefleee&JelmebKejeMeew
ueiveeodJeJeefmLelemleebJele SJe lelmebKeemlejJees Je=#ee: mLeuepee peuepee Jee

87

JeeJee~ De$eeHebMekeHeefleJeMee#eceeCeeegoe&eefJeefOevee efiegCelJeb Jeeeced ~

``mJelegJe$eesHeielewefm$emebiegCeb efecemJeebMekeYeef$eYeeieiew: ~ Fefle ~ Dele:
efef$eiegCelJeb eeHles eeJevlees ieCevee YeJeefvle leeJevle: keeee& FleeieceefJeo: ~ leLee e
meejeJeueeced
``ueiveeke&peerJeevwjyeuew: Mes<ewMe cetueeesefve: meeled ~
mLeuepeueYeJeveefJeYeeiee Je=#eeoerveeb eYesokeje: ~~
mLeuepeueeneesue&iveeeeJeefle jeMeew leg lesefHe leeJevle: ~
efef$eiegefCelJeb les<eeceeegoe&eekeejeseced Fefle ~~ 6 ~~
kesoejoe:Je=#e pevce %eeve en eesie
ueive-ev-ye=nmHeefle Deewj mete& eneW keer yeuenervelee keer efmLeefle ceW He=ke
Je=#eeW kes pevce keer efpe%eemee mecyevOeer eMveesej keer een kejlee nw ~
ueive veJeebMe mes peuee SJeb mLeuepe efefJeOe Je=#e pevce efJeeej efkeee
peelee nw ~ peue Hej ueive veJeebMe mes peue meceerHepe ee peue ceW, SJeb mLeuepe veJeebMe
mes mLeue pevcee Je=#e kene peevee eeefnS ~ peuepe ee mLeuepe Je=#e mebKeeDeeW kee
efveCe&e ueive jeefMe mebKee kes ceeOece mes veJeebMe leke efieveleer eje kejvee eeefnS ~
meejeJeueerkeej kes cele mes veJeebMe Heefle en keer Geielee efmLeefle mes Ge mebKee
efef$eiegefCele Heue kes legue nes mekeleer nw ~~ 6 ~~
Devle: meejeeveeefle jefJeog&Ye&ieevedmete&metveg:
#eejesHesleebmlegefnveefkejCe: keCkee{eebMe Yeewce: ~
JeeieerMe%eew meHeueefJeHeueeved Heg<HeJe=#eebMe Meg$e:
efmveiOeeefvevog: kegkeefJeHeevYetefceHeg$eMe Yege: ~~ 7 ~~
Fefle Jejenefceefnjke=lesye=nppeelekes efJeeesefvepevceeOeeemle=leere: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeOegvee mLeuepeuepeebMemJeeefceJeMeeodJe=#eeCeeb efJeMes<e%eeveb
cevoe$eevleeen
Devle: meejeefveefle ~~ jefJe: meteexbMekeHeeflejvle: meejeved ceOe{eved
efMebMeHeeoervJe=#eeved peveeefle GlHeeoeefle ~ mete&metvegjeefke&og&Ye&ieev*dcevemeesjefeeeved
kegke&gmeeYe=leerved peveeefle ~ legefnveefkejCeev: #eerjesHesleevme#eerjeefve#egeYe=leerved

88

peveeefle ~ Yeewce: kegpe: keCkee{eeved keCkeyengueevKeefojeYe=leerved peveeefle ~

JeeieerMe%eeefJeefle ~ JeeieerMees ye=nmHeefle: meHeueeveeceeYe=leerved ~ yegOees efJeHeueeved es<eeb
ueeskes Heg<HecesJeesHeegpeles ve Heueeefve leeved peeveefle ~ Meg$e: Heg<HeJe=#eeved
ecHekeeYe=leerved peveeefle ~ Fvogev: Yete: Hegve: efmveiOeeved meefekekeCeeved
OeJeosJeoeeYe=leereveeefle ~ YetefceHeg$eesejke: kegkeefJeHeeved YeuueelekeeYe=leerved
peveeefle ~ De$eesYeepeefvele=lJeefveoxMeeevYeewceeesefJe&keuHesveeosMe: ~~ 7 ~~
kesoejoe:veJeebMe mecyevOesve Je=#eeW kee efJeMes<e JeCe&ve
veJeebMe Heefle en mete& mes ueke[er kes ieYe&mLe meej leJe mecyevOeer, Meefve mes
ogie&vOe ege Je=#e, evcee mes otOe mecyevOeer Je=#e, cebieue mes keeWoej Je=#e, ieg mes
meHeue MegYe Je=#e, yegOe mes Heue jefnle DeLee&led Heue nerve Je=#eeW kee Deewj Meg$e mes
Heg<HeeW mes megMeesefYele Je=#eeW kes pevce kee DeeosMe osvee eeefnS ~ efJeMes<e leLee
veJeebMeHeefle en evcee mes megvoj efekeves egHe[s Deewj cebieue mes kegjme efvecye
Yeuueeleke Je=#eeW kee pevce neslee nw ~~ 7 ~~
MegYeesMegYe#es efejb kegYetefcepeb kejesefle Je=#eb efJeHejerleceveLee ~
HejebMekes eeJeefle efJeegle: mJekeeJeefvle legueemlejJemleLeeefJeOee: ~~ 8 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
efJeeesefvepevceeOeee: mecHetCe&: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe YetefceleMegYeeMegYe%eeveb mebKeeb e JebMemLesveen
MegYeesMegYe#e& Fefle ~~ me SJe mLeuepeueebMeHeeflee&n: MegYemlelkeeueceMegYe#ex
HeeHeenjeMeew JeJeefmLelees YeJeefle leoe efejb MeesYeveb Je=#eb kegYetefcepeceMeesYeveYetefcepeeleb
Jeosled ~ DeveLee efJeHee&es efJeHejerleb Je=#eb kejesefle ~ DebMeHeeflejMegYemlelkeueb
MegYeenjeefMemLees YeJeefle leoe DeMeesYeveb Je=#eb MeesYeveYetefcepeeleb Jeosled ~ DeLee&osJe
MegYe#es$emLes MegYeb Je=#eb MeesYeveYetefcepeeleb Jeosled ~ DeMegYeens DeMegYe#es$emLes DeMeesYeveb
Je=#eceMeesYeveYetefcepeeleb Jeosled ~ HejebMekes eeJeleerefle ~ mJemLepeueebMeHeeflee&n:
mJekeeoelceereeobMekeeefegleeefuelees eeJelmebKes HejveJeebMekes JeJeefmLele:
mJecebMeceefle$ece
eeJelmebKes
HejveJeebMekes
Jele&les

89

leegueemlelmebKeemleLeeefJeOeemleppeeleereeMe lejJees Je=#ee YeJeefvle ~ le$e Hegve:

mebKeekejCeeefkeuHeveeosMe Fefle ~ leLee e meejeJeueeced
``mJeebMeelHejebMeieeefce<eg eeJelmebKee YeJeefvle leeJevle: ~
mLeuepee Jee peuepee Jee lejJe: eekemebKeee Jeeee:, Fefle ~~ 8 ~~
Fefle ye=nppeelekes eerYeeslHeueerkeeeeb efJeeesefvepevceeOeee: ~~ 3 ~~
kesoejoe:MegYeeMegYe en JeMe Yetefce mecyevOeer efJeeej
mLeuepe veJeebMeHeefle MegYe en F< mecee ceW HeeHe en jeefMeiele nes lees osJe
Je=#e keer GlHeefe DeMeesYeveere Yetefce ceW nesleer nw ~ erke Fmeer kes efJeHejerle DebMeHeefle
keer DeMegYe en efmLeefle ceW MeesYeveere Je=#e keer GlHeefe MegYe MeesYeveere MegYe Yetefce ceW
nesleer nw ~
leLee MegYe en keer MegYejeefMe ieefle efmLele megvoj JeJe=#e HeerHeue Deece Deeefo
keer GlHeefe, veoer leeueeye ketHe osJe ceefvoj kes meceerHe ceW nesleer nw ~
SJeb DeMegYe en keer DeMegYe jeefMeiele efmLeefle mes DeMeesYeveere Je=#e ietuej
veerceDeeefo keer GlHeefe, DeMeesYeveere Yetefce MceMeeveeefo ceW nesleer nw ~
DeHeves Deelceere veJeebMe mes ueiveebMeHeefle en keer mebKee efpeleveer mebKee
Deeies nes Gleveer mebKeelceke Deelceere veJeebMe mebKee leLee Deelceere veJeebMe peeleere
Je=#eeW keer mebKee kee MegYeeosMe kejvee eeefnS ~~ 8 ~~
ye=nppeeleke ebLe kes efJeeesefvepevceeOeee:3 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe' JeeKee mecHetCe& ~

90

DeLe efve<eskeeOeee: ~~ 4 ~~
kegpesvognsleg eefleceemeceele&Jeb ieles leg Heer[#e&ceveg<CeoerefOeleew ~
DeleesveLeemLes MegYeHegbensef#eles vejsCe meBeesiecegHewefle keeefceveer ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees efve<eskeeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoeJe=leew meefle
ieYee&Oeeveefcelele $elegefveHeCece=leeJeefHe m$eerHeg<emebeesie%eeveb JebMemLesveen
kegpesvognseflJeefle ~~ kegpees Yeewce: FvogMev: leew nsleg: keejCeb efveefceeb eme
jpeme: lelkegpesvognsleg ~ eefleceemeb ceemeb eleerefle eefleceemeced ~ m$eerCeeb eefleceemeceele&Jeb
kegpesvognsleg ~ eefleceemeenCesve eLeceesodYetlejpeesefveJe=efeb oMe&eved ieYe&enCe#ececeele&Jeb
eoMe&eefle ~ $eleew YeJeceele&Jeced ~ keLeefceleen ~ ieles leg Heer[#e&ceveg<CeoerefOeleeefJeefle ~
Deveg<CeoerefOeleew MeerleceetKes evs Heer[#e& ieles ~ eke=lelJeelm$eerCeecevegHeeeie=neefele
Deele&Jeb keejCeb YeJeefle ~ DeLee&osJeb eefo ev: kegpemebes YeJeefle Sleogeb YeJeefle ~
efm$eee pevce#ee&ovegHeeemLeMevceemle$e e eeejkesCe Meles leoe ieYe&enCe#ece
Deele&JenslegYe&Jeefle, Deve$e yeeueJe=elegjJevIeeYe: ~ De$e e yeeojeeCe: ~ ``m$eerCeeb
ieleesvegHeee#e&ceveg<CejefMce: mebMeles eefo Oejeleveesve leemeeced ~
ieYe&enele&JecegMeefvle leoe ve yevOeeJe=elegjeuHeJeemeeceefHe ewleefoced ~~
leLee e meejeJeueeced
``DevegHeeejeefMemebmLes kegcegoekejyeevOeJes efOejs ~
eefleceemeb egJeleerveeb YeJeleern jpees yegJevleskes ~~
Fvogpe&ueb kegpeesefivepe&ueceeb lJeefivejsJe efHeeb meeled ~
SJeb jes #egefYeles efHeesve jpe: eJele&les m$eer<eg ~~
SJeb eJeefle jpees ieYe&me efveefceecesJe keefLeleb leled ~
GHeeemebmLes efJeHeueb eefleceemebb oMe&veb leme~~
SJeb ieYe&enCeeesieceele&Jeb eoMe& m$eerHeg<emebeesiemecYeJeemecYeJeew eoMe&eefle ~
DeleesveLeemLe Fefle ~ DeleesveLeeseekeejeoveLeemLes efJeHee&emLes evceefme
le$eeseefJeHee&mLe: Heg<epevcejeMesHeeemLeMevcee eefo YeJeefle leefmce_gYesve
meewcesve HegbensCe iegCesef#eles s keeefceveer m$eer vejsCe Heg<esCe men mebeesieb cewLegvecegHewefle
ieleerefle JekeleJeced ~ vevJe$eeleesveLeemLe Fefle efm$eee GHeeemLe: kemceeVe

91

JeeKeeeles ~ Deegecesleled eeOeeveelHeg<emewJe ~ emceeeojeeCe: ~

``Heg<eesHeeeie=nmLees iegCee eefo Meles efnceceetKe: ~ m$eerHeg<emebeeesieb leoe
JeosoveLee vewJe~~ Fefle ~ meejeJeueerkeejsCe meeceevesveeseced ~
leeLee``GHeeeYeJeves MeMeYe=odes iegCee megefjLeJeemeew ~ Hegbmeeb kejesefle eesieb
efJeMes<ele: Meg$emeb: ~~ keefmceved keeueseb efJeeej: ~ Geles elegLe&efoves
mveeleeeeced ~ leLee ceeefCelLe: ~
``$elegefJejces mveeleeeeb eegHeemebefmLele: MeMeer YeJeefle ~
yeefuevee iegCee es Ye$ee& men mebieceMe leoe ~~
jepeHeg<esCe jefJeCee efJesve Yeewcesve Jeeref#eles evs ~
Ye=lesve mete&Heg$esCeeeeefle m$eer mebieceb efn leoe ~
Skewkesve Heueb meeods veevew: kegpeeefoefYe: HeeHew: ~~
meJez: mJeie=nb lekelJee ieefle JesMeeHeob egJeefle: ~ Fefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:-efve<eskeeOeee veeceke Fme DeOeee ceW efm$eeeW kee eefleceeme ceW
eke=efle mes nesves Jeeues jpeesoMe&ve leLee m$eer Heg<e kee HejmHej kes mebieceve Hej efJeeej
efkeee pee jne nw ~
eneB Hej efve<eske kee DeeOeeve ee mLeeefHele DeLe& kejvee eeefnS ~
DeeOeeve mLeeefHele mes ``Heg<e eje peerJe kee m$eer kes ieYee&Mee ceW mLeeefHele
nesvee mecePevee eeefnS ~
Heg<e eke=leelceke ceelee efHelee mes yengefJeOe keee Deveske efJeOe peerJeeW keer
GlHeefe efvejvlej nesleer jnleer nw ~ peye ke=ef<e kes GHeege Yetefce (Keeo, efmebeeF&, nue,
Deeefo mes) leweej nesleer nw leYeer GmeceW yeerpeeW kee JeHeve efkeee peelee nw Deewj mecee
Hej Jener yeerpe Debkegefjle neslee nw, Kesle ceW pecelee nw, Heuelee nw Hetuelee nw Deewj Ske
ner yeerpe mes Deveske Heue Gme Je=#e mes GHeueyOe nesles nQ ~ Gve HeueeW kee Deenej He
ceW ceeveJeeefo peeveJej Yeer GHeeesie kejles nQ ~ Fmeer ekeej egJee DeJemLee eeHle nesves
Hej m$eer kes Mejerj ceW ner Lewueer He Ske Kesle nw efpemes yeee oeveer kenles nQ en
Hetves ueieleer nw Deewj Gmemes jeeeJe nesves ueielee nw, Lewueer kee cegKe Kegue peeves mes
je HetCe& Lewueer Keeueer nes peeves mes Gmes Hegve: HetCe&lee keer mJeeYeeefJeke Fe eeHle

92

nesleer nw lees m$eerHe Gme peerJe kees Gme Lewueer keer Hegve: HetCe&lee kejves keer m$eer keer
keecevee nesleer nw ~ eeke=efleke en keecevee pees m$eer kees nes peeleer nw ~ mener DeLe& ceW
Fmeer efueS Gmekes efuees keeefceveer Meyo kee megeeesie ngDee nw ~
yeeeoeveer efJeke=le je mes Yejves kes yeeo mJeeb peye Kegue kej Hegve: Gme
efJeke=le je kees yeenj kej osieerFmekes mener mecee keer peevekeejer Ge peewefle<e
Meem$e eje keer pee jner nw efke
eeHle eewJeve DeJemLee keer m$eer keer jeefMe mes eleske ceeme ceW cebieue Deewj
evcee (kegpe  Fvog) keer DeekeeMeere efmLeefleeeW JeMe pees eYeeJe He[lee nw Gmeer mes
yeeeoeveer Het peeleer nw Deewj Gmemes efJeke=le jeeeJe nesves ueielee nw ~ Fmeefuees
eefleceeme kes ceeefmeke kece& kes efueS cebieue Deewj evcee es oes en keejCe nes peeles
nQ ~ eleske eevceeme ceW eLece DeceeJemee mes efleere DeceeJemee leke kes efkemeer
efove kes efkemeer #eCe ceW Ge efmLeefle mebYeJe nesleer nw ~
efkemeer egJeleer m$eer kes efueS en efmLeefle peye Gmekeer pevcejeefMe mes evcee
3~6~10~11 jeefMeeeW jefnle Deve mLeeveeW ceW nes Deewj Ssmes evcee Hej ceue
keer ef< He[ jner nes lees Ssmee $eleg keeue m$eer kes ieYe& OeejCe kes eesie neslee nw ~
Fmemes efJeHejerle DeLee&led Heg<e jeefMe mes 3~6~10~11 mLeeveeW Hej efmLele
evcee Hej Heg<e en keer ef< nesleer nw efpeme mecee Ssmeer efmLeefle nesieer Gmeer mecee
ieYe& OeejCe neslee nw lees Gmeer efoJe MegYe mecee ceW m$eer Hee nw Deewj Jen keeefceveer pees
Heg<e pees keeceosJe He ceW nw Gmekes meeLe jceCe keer Fe kejleer nw ~ Fmeer mecee
eke=efle Heg<e kee meceeiece nesles nw ~
JevOee-Je=e-Deelee& (jesefieCeer) Deewj DeuHe Jeemkee m$eer kes efueS Ge en
efmLeefle DeefJeeejCeere nesleer nw ~
Deeeeeex ceW ``ceeefCelLe pewmes Deeeeeex ves Ge mecee keer efJeefYeVe en
efmLeefleeesb kes DeeOeej mes, DeHeves Heefle kes meeLe jepe Heg<e ee jepe Heg<eeW mes,
G=bKeue keeceelegj mes, eHeueefee kes Heg<e mes, megvoj HeJeeved Heg<e kee m$eer kes
mebieceve keer efJe<eeeW kee Yeer GuuesKe efkeee nw ~

93

evcee kes Meerle efkejCe Deewj cebieue keer G<Ce efkejCe nesves mes Meerlees<Ce
efkejCe meceefceeCe mes Ge efmLeefle nesleer jnleer nw ~ lees Heg<e ee Deve$e meJe&$e pe[
esleve Hej Yeer Ge eYeeJe mes keg HeefjCeece keeeW veneR nesles ? en mener Mebkee nw lees
m$eer pewmes megkeesceue peerJe pevleg Hej ner Ge en mecyevOeeW kee eYeeJe He[ mekelee
nw~~ 1 ~~
eLeemlejeefMeefce&Legveb mecesefle leLewJe Jeeees efceLegveeeesie: ~
Demeodeneueesefkelemebeglesmles mejes<e Fw: meefJeueemeneme: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe cewLegve%eeveekeejefcevJeeeen
eLeemlejeefMeefjefle
~~
DeeOeeveueiveeleMveueiveeeeesmlejeefMe:
meHleceesmleueive mleledmeb%ekees ees pevlegmleefvceLegveb m$eerHegceebmeew eLee esve ekeejsCe
mecesefle mebeesieb megjleb eeefle lesvewJe ekeejsCe leme vejme efceLegveeeesie: mebeesiees Jeeees
JeeJe: ~ leefmceVesJeemles meHleces mLeeves Demeodeneueesefkelemebegles HeeHeenw&s eges
Jee mejes<e: mekeuenes efceLegveeeesiees Jeee: ~ Fw: meewceweg&les meefJeueemeneme: ~
efJeueemeesHeneme meerlkeejeefomebegees efceLegveeeesiees Jeee: ~ DeLee&osJe ve
kesveefeegles ve mejes<e veeefHe meefJeueeme Fefle ~ efceeegles mejes<e:
meefJeueemenemeMesefle ~ leLee e meejeJeueeced ~
``efHeoeoees efJeueiveeled megjleb kegJe&efvle meHleces eled ~
lelHeg<eeCeeceefHe ieYee&Oeeveb meceeosMeced ~~
Demles MegYeegles mejes<ekeuenb YeJesodeececed ~
meewceb megjleb JeelmeeeveceeesefiekeeKeeleced Fefle ~~ 2 ~~
kesoejoe:m$eer Heg<e kee HejmHej cewLegve kee ekeej
eMve ueive ee DeeOeeve ueive mes meHlece YeeJe iele jeefMe kes pees peerJe
(eeCeer) nesles nQ Gve oesveeW kes HejmHej kes cewLegve keer lejn eneB Yeer m$eer Heg<e kee
cewLegve neslee nw ~
eefo eMve ueive ee DeeOeeve ueive mes meHlece YeeJe Hej HeeHe eneW keer ef< ee eesie
nes lees $eesOe kes meeLe (yeueelkeej) cewLegve neslee nw ~ meHlece Hej MegYe en eesie oMe&ve

94

mes meesceesHeneme kes meeLe cewLegve neslee nw ~ efkemeer Yeer en mes meHlece YeeJe eefo ve
ege Deewj ve nesves mes meesce meeOeejCe HesCe cewLegve neslee nw ~~ 2 ~~
jJeervogMeg$eeJeefvepew: mJeYeeieiewieg&jew ef$ekeesCeesoemebefmLelesefHe Jee ~
YeJeleHeleb efn efJeyeerefpeveeefceces keje efnceebMeesefJe&MeeefceJeeHeuee: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe ieYe&mecYeJeemecYeJe%eeveb JebMemLesveen
jJeerefle ~~ jefJe: mete&: FvogMev: Meg$e: efmele: DeJeefvepees*dieejke Slew:
mJeYeeieiewe&$e keg$e jeMeew mJeveJeebMekeefmKelewjHeleb YeJeefle ~ ieYe&mecYeJees
YeJeleerleLe&:~ eefo e meJex mJeYeeieiee ve megmleoe Heg<eesHeee#e&ieeYeeb mete&efmeleeYeeb
mJeveJeebMekeieeYeecesJe ieYe&mecYeJees Jeee: ~ SJeb YeewceeveYeeb veeeg&Heee#e&ieeYeeb
mJeveJeebMekemLeeYeeceeOeevekeeuesJeMecesJeeHeleb YeJeefle ~ ieYe&mecYeJees YeJeleerleLe&:~
emceeovesvewJe mJeuHepeelekes Geced ~ ``yeueegeew mJeie=nebMes<Jeke&efmeleeJegHeee#e&ieew
Hegbmeeced ~ m$eerCeeb Jee kegpeevew eoe leoe ieYe&mecYeJees YeJeefle ~~ iegjew
ef$ekeesCeesoemebmLesefle Jesefle ~ iegjew ye=nmHeleew ef$ekeesCeeesve&JeceHeeceeesoes ueivesefHe
Jee mebefmLeles S<eecevelecemLeevemLesefHe YeJeleHelemecYeJe: ~ efJeyeerefpeveeefceces ~ Fefle
efn emceeoLex Fces efn eesiee: efJeyeerefpeveeb <eCed{eveeb efJeieleb yeerpeJeere& es<eeb m$eerHeg<eeCeeb
les<eeceHeuee Fefle ~ eLee efnceebMees: MeerlejMces: evme keje jMceees efJeeceevee
DeefHe efJeMeecevOeeveeceHeuee efve<Heuee YeJeefvle ~ efJeielee Mees es<eeb les
efJeMeemles<eeefceJesefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:ieYe&mebYeJeemebYeJe %eeve efkeee pee jne nw
mete&-ev-Meg$e Deewj cebieue en DeHeves veJeebMees ceW neW DeLeJee ye=nmHeefle
ef$ekeesCemLe nes ee ueive ceW nes lees efveeesve mevleeveeslHeefe meteke cewLegve (ieYee&Oeeve)
neslee nw ~
Oeeve osves keer yeele nw efke efpeme Heg<e kes Meg$eeCeg Metve ee ogye&ue nesles nQ
DeLeJee efpeme m$eer kes jpeeskeCe Meefkele nerve ee ieYee&Mee Yeer ogye&ue nesles nwb ~ Gvekes
HejmHej cewLegve keer efkemeer ekeej keer Yeer mevleeveeslHeeoke #ecelee veneR nesleer pewmes
DevOes kes efueS ev efkejCeeW keer efve<Heuelee ~~ 3 ~~

95

efoJeekejsves: mcejieew kegpeeke&peew ieoeoew Hegueeesef<eleesmleoe ~

JeemJeieew ce=legkejew egleew leLee leoskeee cejCeee keefuHeleew ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeOegvee
m$eerHegbmeeesjeOeevekeeueJeMeeoeemeJeeJeefo
eeJegYeeMegYe%eeveb JebMemLesveen
efoJeekejsefle ~~ efoJeekejelmetee&lmcejieew meHlecemLeevemLeew kegpeeke&peew
kegpeesejke: Deke&pe: meewefj Sleew eefo YeJelemleoe Hegueme ceveg<eme ieoeoew
jesieeoew YeJele: Sleogeb YeJeefle ~ DeeOeevekeeues e$eeke&: efmLelemlemceelmeHlecess mLeeves
eoeejkees YeJeefle leoe Hegbmees jesieeoes YeJeefle mJeceemes ~ SJeefcevoesMevemmeHlecees
Yeewce: meewjes Jee YeJeefle leoe eesef<ele: efm$eee jesieeoes YeJeefle mJeceemes SJe ~
JeemJeieew ce=legkejeefJeefle ~ leeJesJe kegpemeewjew JeemJeieew eoMeefleereieew
leeesefo&Jeekejsves: mekeeMeeogYee$e Heee&efmLeleew leoe Hegueeesef<elees:
m$eerHeg<eeesce=&legkejew YeJele: SJeogeb YeJeefle ~ metee&oskeew eoMes efleerees efleeres
leoe leeesce&Oes ees yeueJeeved me mJeceemes ce=legkejes vejme YeJeefle ~ eveo<esJeb
JeJeefmLeleew eLee eveoskees efleerees efleeres leoe leeexce&Oes ees yeueJeeved me mJeceemes
ce=legkej: efm$eee YeJeefle ~ egleew leLesefle ~ leefoefle kegpemeewjees: HejeceMe&: ~ leees:
kegpemeewjeesYeeesce&Oeeeowkesveeefolees eglees YeJelevesve Meles leoe vejme cejCeee
keefuHelees efveefMele: ~ SJeb evcee eeskesve egees YeJelejsCe mleoe efm$eee
cejCeee keefuHele: ~ eesce&Oes ees yeueJeebmleme ceeme Fefle ~~ 4 ~~
kesoejoe:DeeOeeve ueive mes emeJe keeue leke m$eer-Heg<e kes efueS
MegYeeMegYe
ieYee&Oeeve ueive mes mete& mes meHlece ceW Meefve Deewj cebieue keer efmLeefle mes Heg<e
kes efueS Deewj evcee mes meHlecemLe Meefve cebieue mes m$eer kes efueS Gme en kes Deeies
kes JeefCe&le ceeme ceW jesie eo eesie nesles nQ ~ Fmeer ekeej Ge Meefve ev cebieue, mete&
mes 12JeW otmejs ner leLee evcee mes eoMe efleere ceW efmLele cebieue mete& mes ee Ske
mes egle Deewj otmejs mes nes lees oesveeW ceW pees yeueJeeved nw Gme (Deefece keefLele) en
kes cenerves ceW Heg<e ee m$eer keer ce=leg nesleer nw ~~ 4 ~~

96

efoJeeke&Meg$eew efHele=ceele=meeq_Peleew MevewMejsvot efveefMe leefHee&eeled ~

efHele=Jeceele=<Jeme=meeq_Peleew e leeJeLeewpeegice#e&ieleew leees: MegYeew ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe efveef<eeme efHele=ceele=efHeJeceele=<Jeme=Ceeb MegYeeMegYe%eeveb
JebMemLesveen
efoJeeke&Meg$eeefJeefle ~~ efoJee efoves efveef<eeme peeleme Jee pevleese&Lee$eceb
efHele=ceele=mebef%eleeJeke&Meg$eew YeJele: efHele=meb%ekeeskeex ceele=meb%eke: Meg$e: ~ SJecesJe
efveefMe je$eew efveef<eeme peeleme Jee MevewMejsvot meewjevew eLee$eceb
efHele=ceele=meef_%eleew YeJele: ~ le$e MevewMej: efHele=me_%eke: eves ceele=me_%eke: ~
leefHeeee&efoefle ~ leefHeeee&efJeejeef$eleleeeeeJesJe HetJeexeew enew
efHele=Jeceele=<Jeme=meef_%eleew YeJele: ~ le$e efoJee efveef<eeme peeleme Jeeke&:
efHele=Jeme_%e: Meg$ees ceele=<Jeme=me_%e: ~ lelme_%eees: eeespeveb leeJeLeewpeegice#e&ieleew
MegYeew %eseew ~ Deespee efJe<ecejeMeees egicee: mecejeMee: ~ le$e efoJeekeex efJe<ece#e&iees
ces<eefceLegveefmebnlegueeOeefvJekegbYeeveecevelecemLe: efHeleg: MegYeke=led je$eew efHele=Jeme ~ leLee
efoJee Meg$e: mece#e&iees Je=<ekeke&keveeJe=efMekecekejceerveeveecevelecemLees ceeleg:
MegYeke=led je$eew ceele=<Jemeg: ~ MevewMejes je$eew efJe<ece#e&iele: efHeleg: MegYeke=le efoJee
efJe<ece#e&ie: efHele=Jeme ~ leLee eves je$eew mece#e&iees ceeleg: MegYeke=le efoJee ceele=<Jemeg:
meeceLee&osJeeseced ~ efJeHee&emLe: me SJeeseeesj#egYe: ~ eLee efoJee mece#es$eieleeske&:
efHelegjMegYees je$eew efHele=Jeme ~ efoJee efJe<ece#e&iele: Meg$ees ceelegjMegYees je$eew ceele=<Jemeg:
je$eew mece#es$eiele: MevewMej: efHelegjMegYees efoJee efHele=Jeme ~ je$eew
efJe<ece#e&ieleMevcee ceelegjMegYees efoJee ceele=<Jemegefjefle ~~ 5 ~~
kesoejoe:ieYee&Oeeve ueive mes efHele=-ceele=-eeee-ceewmeer Deeefo kes efueS
MegYeeMegYe
efove kes ieYee&Oeeve ee pevce mes mete& efHele= meb%eke Deewj Meg$e kees ceele=
meb%eke, jeef$e kes ieYee&Oeeve ee pevce mes Meefve Deewj evcee $eceMe: efHele= ceele= meb%eke
nesles nQ ~

97

erke Fmekes efJeHejerle efove kes ieYee&Oeeve ee pevce mes Meefve en eeee, Deewj
evcee ceele=<Jeme= (ceewmeer Deeefo) meb%eke leLee jeef$e kes pevce Deewj ieYee&Oeeve mes mete&,
efHele=Je (eeee) Deewj Meg$e ceele=<Jeme= nesles nQ ~
efJe<ece jeefMemLe efHele=-efHele=Je eneW keer efmLeefle mes oesveeW keer MegYe Heue
eeefHle leLee mece jeefMe iele ceele= ceele=<Jeme= eneW keer efmLeefleeeW mes ceelee SJeb ceewmeer
keer MegYeo efmLeefle nesleer nw ~~ 5 ~~
DeefYeue<eefoe#e& cemeefce&jCecesefle MegYeef<ceeeles ~
GoejeefMemeefnlese eces m$eer efJeieefuelees[gHeefleYetmegles ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLeeOeeveeMveceOes DeeOeevekeeueJeMeevceelegce&jCeeesieeb
gleHeosveenDeefYeue<eefefjefle ~~ Goe#e&cegoeueivecemeef: HeeHeenwjefYeue<eef:
le$eesoeueiveeefYeuee<egkew: kewefMeuueiveeodefleeremLeenme JeeKeeleced ~
les<eeceefYeceleb eLee Goeueiveeovevlejb leogoeme eleemeVeleeeefYeue<eblegoe#e&efceefle~
Deves Hegveue&iveeodeoMemLeeveme enmeesoe#ee&efYeuee<eb keLeeefvle ~
emceeeefneeesoejeefMeieceveb en: kejesefle ~ SJeb ueiveeodeoMemLew: HeeHewue&ives eefo
MegYeef< meewceenoMe&veceeeles DeeeHles meewceenwjMeceeves m$eer eesef<eodieefYe&Ceer
cejCecesefle ce=legb eeHveesefle ~ De$e e YeieJeeved ieeefie&: ~ ``DeMegYewe&oMe#e&mLew:
MegYeef<efJeJeefpe&lew: ~ DeeOeeveueives cejCebb eesef<ele: eJeosodyegOe: ~~ Fefle ~
eesieevlejceen ~ GoejeefMemeefnles e eces Fleeefo ~ eces MevewMejs GoejeefMemeefnles
ueivemLes leefmbceMe efJeieefuelesvees[gHeeflevee ve#e$emJeeefcevee #eerCeevsCe YetmeglesveeejkesCe
e sJeueesefkeles m$eer ieefYe&Ceer cejCecesefle ~~ 6 ~~
kesoejoe:DeeOeeve Deewj eMve ueive mes ceele= cejCe eesie
eMve ee DeeOeeve ueive messeoMeJeW YeeJe jeefMe kes Deefvlece veJeebMe keer
Deefvlece efmLeefle iele HeeHe en eefo ceeieea nw lees DeefleMeerIe Jen en ueive ceW DeeJesiee
efpemes ueive ieceveeefYeuee<eer HeeHe en kene peeJesiee ~ Ssmee MeerIe ueive ieceve
DeefYeuee<eer HeeHe en Hej MegYe en keer ef< kes DeYeeJe mes m$eer keer ce=leg nes peeleer
nw~ DeLeJee ieYee&Oeeve ueivemLe Meefve Hej #eerCe evcee leLee cebieue keer ef< nesleer nw
leye Yeer Ssmee en eesie m$eer kes efueS ce=leg keejke neslee nw ~~ 6 ~~

98

HeeHeeceOemebefmLeleew ueivesvot ve e meewceJeeref#eleew ~

egieHelHe=LeiesJe Jee Jeosvveejer ieYe&eglee efJeHeeles ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe eesieevlejb Jewleeueeresveen
HeeHesefle ~~ ueivecegoejeefMe: FvogMev: Sleew ueivesvot HeeHeeceOemebefmLeleew
ueivemLes evceefme eeske: HeeHeenes eoMemLees YeJeefle efleeremLeesHejmleoe ueivesvot
egieHeeguekeeueb HeeHeeceOeieeJegesles ~ DeLe ueivesvot efJeeke=ebMekeeefvJeleew
YeJelemle$e ewke: HeeHemleeJeeeHe efmLeleesHejmleeJeefle$ece efmLelemleoeefHe ueivesvot
HeeHeeceOeieeJegesles ~ DeLeJee eoMemLeeves Ske: HeeHeeHejes: efleere le=leeres
evMelegLex e HeeHees YeJeefle leoeefHe ueivesvot HeeHeeceOeieeJegesles ~ SJeb ueivesvot
eefo egieHelHeeHeeceOeieleew ve e meewceJeeref#eleew MegYeeneJeueesefkeleew ve YeJelemleoe
veejer m$eer ieYe&eglee efJeHeeles efceeles ~ He=LeiesJesefle ~ DeLeJee He=LekemLeew ueivesvot
YeJelemleeesce&OeeoskelejesefHe HeeHeeceOeielees YeJeefle meewceenee leoe veejer
ieYe&eglee efJeHeeles ~ DeLeJee ueiveeoskeeoMes eves efleerele=leereeoMeiee:
HeeHeemleLeeefHe ueivesvot HeeHeeceOeieew YeJele: ~ egieHeodenCeb HeeoHetjCeeLe efJemHeeLe
Jee ~ leoLe&me He=LeiesJe meeceLee&uueyOelJeeled ~ le$e eesiekele=&Ceeb eneCeeb ceOeeee
yeueer levceeefme ieefYeCeeacejCeb YeJeleerefle meJe&$e HeefjYee<ee ~~ 7 ~~
kesoejoe:Deve ce=leg eo en eesie kens pee jns nQ
ueive Deewj evcee oesveeW Ske meeLe neW, DeLeJee oes ee DeefOeke HeeHe eneW kes
ceOe iele efYeVe efYeVe mLeeveeW ceW MegYe en ef< mes Jeefele nesles nw lees Yeer m$eer keer
ce=leg keejke ner nesles nQ ~ MegYe en ef< eesie mes yeue efJeeejeefo mes ce=leg veneR Yeer
nes mekeleer nw ~ leejlece osKe kej HeueeosMe kejvee eeefnS ~~ 7 ~~
$etjs MeefMeveelegLex ueiveee efveOeveeefeles kegpes ~
yevOJevleieees: kegpeeke&ees: #eerCesvoew efveOeveee HetJe&Jeled ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeesieevlejeefCe Jewleeueeresveen
$etj Fefle ~~ MeefMeveMeveled$etjs HeeHeens elegLe&mLeevemLes
efveOeveeefelescemLeevemLes kegpes Yeewces Skees eesie: DeLeJee ueiveeelegLex HeeHes Deces
Yeewces efleerees eesie: ~ yevOJebleieees: kegpeeke&eesjefle ~ ueiveevOegies elegLe&mles

99

Yeewcesvleies eoMemLeevemLeskex metex e$e le$emLes #eerCesvoew Hejer#eCes evs le=leerees

eesie: ~ S<eeceeOeevekeeues keleceme mecYeJes cejCeee HetJe&JeVeejer ieYe&eglee efJeHeele
Fefle ~~ 8 ~~
kesoejoe:Deve en eesie mecyevOesve ce=leg eesie yeleeS pee jns nw
ueive mes ee evcee mes elegLe& mLeeve iele HeeHe en Deewj Dece mLeeve iele
cebieue en mes DeLeJee elegLe& eoMe YeeJe iele $eceMe: cebieue, mete&, leLee ueive mes
e$e le$e #eerCe evcee nes lees ieYe&Jeleer m$eer kee ce=leg keejke en eesie kene peelee
nw~~ 8 ~~
Goeemleieees: kegpeeke&eexefve&Oeveb Mem$eke=leb JeoseLee ~
ceemeeefOeHeleew efveHeeref[les lelkeeueb cejCeb meceeefoMesled ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeOegvee ceeleg: Mem$eefveefceeb cejCeeesieb ieYe&eeJeb
eeOeeveueiveJeMeewleeueeresveen
Goeemlesefle ~~ efve<eskekeeues kegpeeke&eesYeezcemete&eese&LeemebKecegoeemleieeesue&ivemeHlecemLeeesue&ives Yeewces meHlecemLeskex ieYe&egleee efm$ee: Mem$eke=leb
Mem$enslegkeb cejCeb efveOeveb Jeosled yeteeled ~ eLee lesvewJe ekeejsCesefle ~ veejer ieYe&beglee
efJeHeele FleLe&: ~ ceemeeefOeHeleeefJeefle ~ ieYe&ceemes<eg ceemeeefOeHeevJe#eefle
keueueIevesleeefovee ~ le$e efve<eskekeeues ees enes esve ensCe egs efJeefpelees YeJeefle
keslegveeJeOetefcele Gukeee eeefYenle: meesefHe efveHeeref[le Flegeles lemeeefHe
efveHeeref[leme enme ees YeJeefle ceemees eefmcevceemes ceemeeefOeHeleb leme YeJeefle
lelkeeueb leefmcevkeeues ieYe&eJeCeb egefle meceeefoMesosved ~~ 9 ~~
kesoejoe:ceelee kee Mem$eeefo mes cejCe eesie yeleeee pee jne nw
DeeOeeve ee eMve ueive ceW cebieue, meHlece ceW mete& nesves mes Mem$e (nefLeeej
eje) ieefYe&Cee keer ce=leg kener ieF& nw ~ ieYe& mes emeJe leke eLece veJece oMece kes
ceemesMJej eneW ceW efpeme ceeme kee en efveHeeref[le nes ieee nw Gmeer ceeme ceW cejCe neslee
nw ~ oes eneW kes HejmHej kes mLeeveeefYeeeefeke eg efyecJeeefYeeeefeke eg eefo
keoeefeled mebYeJe Yeer neslee nw lees Jen efkemeer peerJe efJeMes<e kes efueS veneR DeefHe Je meejer

100

me=ef< kes euee kes ner nsleg neslee nw ) ee kesleg Deeefo eneW mes Dee$eevle nes lees Yeer
Ge eesie ceW ieefYe&Ceer kes ieYe& kee eeJe DeLee&led ieYe& ve nes peelee nw ~~ 9 ~~
MeMeeueiveesHeielew: MegYeenwefm$ekeesCepeeeeLe&megKeemHeoefmLelew: ~
le=leereueeYe#e&ielewMe HeeHekew: megKeer leg ieYeex jefJeCee efvejeref#ele: ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeOegvee ieYe&Hegef<%eeveb JebMemLesveen
MeMeesefle ~~ e$e jeMeew MeMeeMev: efmLelemle$ewJe
MegYeenwJe&JeefmLelewyeg&OeiegefmelewefjleLe&: ~ DeLeJee ueivemLew: MegYeenw: ueives
JeJeefmLelew: DeLeJee kewefMeMeeesHeielew: kewefMeuueiveesHeielewjsJeb MeMeeesHeielew:
MegYeenwoeesHeielewJee& DeLeJee lewjsJe MegYeenw: ef$ekeesCepeeeeLe&megKeemHeoefmLele:
ef$ekeesCeb veJeHeeces peeeemLeeveb meHlececed DeLe&mLeeveb efleereb megKemLeeveb elegLe&ced
DeemHeomLeeveb oMececed Sles<eg ef$ekeesCepeeeeLe&megKeemHeos<eg eLeemecYeJeb eveuueiveee
eesJee& meceJeefmLelewmleLee HeeHekew $etjenwMebeuueiveee le=leereueeYe#e&ielew:
le=leerewkeeoMemLeevemLeweLeemecYeJeb eesJee& efmLelew jefJeCee metexve eefo efvejeref#eles :
MeMeer ueiveb Jee YeJeefle emceeosJeb eesie: me e Medeles leoe ieYe&mLe: megKeer
Hegef<ceevYeJeefle ~ kesefeodiegCee efvejeref#ele Fefle Heefvle leVe egeced ~
emceelmeejeJeueecegeced ``nesjWogeglew: meescewefm$ekeesCepeeeemegKeebyejmLew: ~
HeeHewefm$eueeYeeelew: megKeer e ieYeex efvejeref#elees jefJeCee ~~ 10 ~~
kesoejoe:ieYe&me peerJe keer HeefjHekeJelee kes en eesie
ueive ee evcee MegYe en mes ege nes ee ueive evcee mes 5, 9, 7, 2,
4 Deewj 10 mLeeveeW ceW MegYe eneW keer efmLeefle nes Deewj 3, 11 JeW mLeeveeW ceW HeeHe
en efmLele nes lees leLee ueive ee evcee Hej MegYe en keer ef< nes lees ieYe& ceW ieYe&mLe
peerJe megKeer neslee nw ~~ 10 ~~

101

Deespe#ex Heg<eebMekes<eg yeefueefYeue&iveeke&iegefJe&vogefYe:

Heg_pevce eJeoslmeceebMekeieleweg&ices<eg lewees&ef<ele: ~
iegJe&keez efJe<eces vejb MeefMeefmeleew Je$eMe egices efm$eeb
emLee yegOeJeer#eCeee eceueew kegJe&efvle He#es mJekes ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe efveef<eeme efve<eskekeeueeppeeleme pevcekeeueeogYeeesjefHe
eMvekeeueeeHegbm$eerefJeYeeie%eeveb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Deespe#ex Heg<eebMekesef<Jeefle ~~ ueivecegoeueiveced Deke& Deeefole: iegpeeaJe:
FvogMev: Slewue&iveeke&iegefJe&vogefYejespe#e&mLewefJe&<ecejeefMeJeJeefmLelewve& kesJeueb
eeJeef<ecejeefMeJeJeefmLelewefJe&<eceveJeebMeielewye&efueefYeMe Hegbmees pevce Jeosled ~ vevJe$e
efJe<eceveJeebMeenCeb veeefmle keLeb JeeKeeleb efJe<eceveJeebMekeiewefjefle ~ Geles ~
Heg<eebMekesef<Jeefle JeeveelHeg<ejeMeerveecebMekesef<JeleLe&: ~ elees e SJe
efJe<ecejeMeemle SJe Heg<ejeMee: ~ meceebMekeieleweg&icesef<Jeefle ~ lewjsJe
ueiveeke&iegefJe&vogefYeeg&ices<eg
mecejeefMe<eg
JeJeefmLelewve&
kesJeueb
eeJelmeceebMekeieleweg&icejeefMeveJeebMeiewye&efueefYe&Me eesef<ele: efm$eee pevce Jeosled ~
DeLew<eeb eLeeefYeefnleeveeb ueiveeneCeecegYeeefJekeuHeieeveeb yeengueelHegbm$eerefveoxMe: ~
meeces yeueeefOekelJeeled ~ iegJe&kee&efJeefle ~ iegpeeaJe: Deke& Deeefole: SleeJegYeeJeefHe
efJe<eces efJe<ecejeMeew ieleew e$e le$e veJeebMekemLeew vejb Heg<eb kegJe&le: ~
yeueenCeceHe$eevegJele&les ~ MeMeer ev: efmele: Meg$e: Je$eesejke Sles eefo meyeuee:
egices mecejeMeew ielee e$e le$e veJeebMekemLee: efm$eeb peveeefvle ~ ebiemLee Fefle ~ Sle
SJe ebiemLee e$e le$e jeMeew efMejerjveJeebMekemLee yegOeJeer#eee yegOeee eceueew
ew mJeHe#es kegJe&efvle ~ mJeHe#es DeelceereHe#es DeelceereHeg<eveJeebMekes m$eerveJeebMekes
m$eerveJeebMekes esleLe& ~ Sleogeb YeJeefle ~ elJeejes efmJeYeeJee
efceLegvekeveeOeefvJeceervee: le$e efceLegveOeefvJeveew Heg<eebMekeew ~ keveeceerveew mJe$ebMekeew
lesve eLeemecYeJeb efceLegveOevJebMeieleeJeeefolepeerJeew eefo yegOesve e$e le$eeJeefmLelesve
Mesles leoe eceueew ew Heg<eew Jeeeew ~ SJeb eLeemecYeJeb keveeceerveebMekeielee:
MeefMeMeg$eYeewcee: e$e le$eeJeefmLelesve yegOesve Mevles leoe eceues s keves Jeees ~
DeLe eJesJe Jeieez eLee oefMe&lemLeew yegOe: HeMeefle leowke: Heg<ees efleeree e kevee ~

102

vevJe$eebMekeenCeb veeefmle lelkeLeb JeeKeeleb efMejerjveJeebMekes efmLelee Fefle ~ DevesvewJe

mJeuHepeelekes Geced ~ ``yeefueveew efJe<eceske&ieg vejb efm$eeb meceie=ns kegpesvogefmelee: ~
eceueew efMejerjebMesef<Jeogee mJeHe#eieceew ~~ Fefle ~~ DeveLee Hegveelee meeled ~
Deespe#exHeg<eebMekesef<JelevesvewJe ieleeLe&lJeeled ~ yeueenCece$eevegJele&veereefceefle~~11~~
kesoejoe:pevces mes Deewj DeeOeeves mes, leLee eMves mes Heg<e ee m$eer
ee peg[Jee yees kee pevce
efJe<ece jeefMe kes efJe<ece veJeebMe keer ueive-jefJe-ieg Deewj evcee keer
mebefmLeefle mes Heg<e peerJe keer GlHeefe, leLee Ge eejeW keer mebefmLeefle eefo Gme jeefMe
veJeebMemLe nes lees m$eer peerJeeslHeefe nesleer nw ~ leLee $eceMe: mete&-ieg keer efJe<ece jeefMe
iele en efmLeefle, Deewj ev-cebieue Deewj Meg$e Fve leerveeW keer mece jeefMe iele efmLeefle
mes Heg<e Deewj m$eer kee pevce neslee nw ~
leLee Ge ev-cebieue-Meg$e eneW keer efmJeYeeJe jeefMe iele efmLeefle ceW yegOe
en keer ef< nesleer nQ DeLee&led m$eer eesie keejke en efmLeefle mes oesveeW kevee, Heg<e
keejke en efmLeefle mes oesveeW Heg<e, m$eer Heg<e GYee en eesieeslHeefe keejke efmLeefle
mes Gve oesveeW ceW Ske Heg<e Deewj otmejer kevee mevleeve nesleer nw ~~ 11 ~~
efJenee ueiveb efJe<ece#e&mebmLe: meewjesefHe Hegevcekejes efJeueiveeled ~
eeseeneCeeceJeueeskee Jeere Jeee: emetleew Heg<eesvee Jee ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe HegevceeesieevlejcegHesvJeeeen
efJenee ueiveeefceefle ~~ GeeesieeYeeJemeeJemejs veeveLee
DeeOeeveHe=ekeeefuekeb Jee ueiveb efJenee lekelJee meewj: MevewMejes
ueiveeef<ece#e&ielemle=leereHeecemeHleceveJecewkeeoMemLeeveeveecevelecemLe: Hegbpevcekej:
Heg<epevcekejes YeJeefle ~ eeseeneCeeefceefle ~ eeseeneCeeb keefLeleeesiekele=&Ceeb eneCeeb
Jeere yeueceJeueeskee efJeeee& emetleew emeJekeeues Heg<ees vejesvee m$eer Jee JeeJee ~
Sleogeb YeJeefle ~ e$e Heg<ees Jeee: ~ eoe eesieemecYeJees YeJeefle leoe ees eesiees
yeueJeodeneefYeefveefce&lemleodJeMeelHegbm$eerpevce JeeJeced ~~ 12 ~~

103

kesoejoe:Heg<e pevce kes Deve eesie kens pee jns nQ

ueive ceW eefo efJe<ece jeefMe nes lees Gmes es[ kej Deve efJe<ece mLeeveeW ceW
efmLele Meefve en eesie mes Heg<e kee pevce neslee nw ~ Fme ekeej HetJeexe en eesieeW kes
efJeeej leejlece kes Devegmeej Heg<e pevce eesie keejke en efmLeefle mes Heg<e kee SJeb
m$eer keejke en eesie yeue mes DeHeveer eesefieke ee leeefv$eke yegef kee meogHeeesie mes
mener HeueeosMe kejvee eeefnS ~~ 12 ~~
Deveesveb eefo HeMele: MeefMejJeer eeeefke&meewceeJeefHe
Je$ees Jee meceieb efovesMecemeces evesoees eseflmLeleew ~
egiceewpe#e&ieleeJeHeervogMeefMepeew Yetceelcepesvesef#eleew ~
HegcYeeies efmeleueiveMeerleefkejCee: meg: keueeryeeesieeMe <ed ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe keueeryepevceeesiee_eot&ueefJe$eeref[lesveen
Deveesveefceefle ~~ MeMeer ev: jefJejeefole: Sleew MeefMejJeer eLee$eceb
egiceewpe#e&ieleew meceefJe<ecejeefMemLeeJeveesveb HejmHejb eefo HeMele: mecejeefMeieleceke&
HeMeleke&Me MeefMeveb HeMeefle leoe keueeryepevceeesie Ske: ~
eeeefke&meewceeJeHeerefle~ Deeefke&: meewj: meewcees yegOe: SleeJeeefke&meewcees eLee$eceb
egiceewpe#e&ieleew Deveesveb eefo HeMelemleoe efleerees eesie: ~ Je$ees Jee meceieefceefle ~
Je$eesejkees efJe<ece#e&ie: meceieb mecejeefMemLeb efovesMeb mete HeMeefle mete&Meeejkeb
leoe le=leerees eesie: ~ Demeces evesoeew esefoefle ~ ev: MeMeer Goees ueivecesleeJemeces
efJe<ecejeMeeJeJeefmLeleew YetceelcepesveeejkesCe mecejeefMeiesvesef#eleew <ew leoe elegLeex
eesie: ~ egiceewpe#e&ieleeJeHeerefle ~ FvogMev: MeefMepees yegOe: Sleew eLeemebKeb
egiceewpe#e&ieleew meceefJe<ecejeefMeieew Yetceelcepesve Yeewcesve e$e le$eeJeefmLelesve Jeeref#eleew
ew leoe Heecees eesie: ~ HegcYeeie Fefle ~ efmele: Meg$e: ueivecegoeueiveb
MeerleefkejCeMev: Sles efmeleueiveMeerleefkejCee: e$e le$e jeMeew HegcYeeies
efJe<eceveJeebMekes JeJeefmLelee YeJeefvle leoe keueeryepevceeesie: <e: ~ leLee e
yeeojeeCe: ~

104

``Deveesveb jefJeMeefMeveew efJe<eceew efJe<ece#e&ieew efvejer#esles ~

FvogpejefJeHeg$eew Jee leLewJe veHegbmekeb kegle: ~~
Je$ees efJe<eces mete&: meceieMewJeb HejmHejeueeskeeled ~
efJe<ece#ex ueivesvot mecejeefMeiele: kegpeesJeueeskeeefle ~~
yegOeevew kegpeew efJe<ece#e&mece#e&ieew leLewJeeseew ~
DeewpeveJeebMekemebmLee ueivesvogefmeleemleLewJeesee: ~~
Fefle Sles eesiee: HetJe&eesieeveeceYeeJes JeeJee: ~ les<eeb eesieeveecesles<eeb e
mebYeJes les<eecesJe yeueJeJeced ~~ 13 ~~
kesoejoe:veHegbmeke peerJe keer GlHeefe keer en efmLeefle
(1) eLee $ece mes mece, efJe<ece jeefMe iele ev Deewj mete& HejmHej Ske
otmejs kees osKeles neW ,
(2) $eceMe: mece efJe<ece jeefMe iele Meefve Deewj yegOe oesveeW ceW HejmHej ef<
nes,
(3) efJe<ece jeefMe iele cebieue, mece jeefMemLe mete& kees osKelee nw Deewj mete&
Yeer cebieue kees osKelee nw,
(4) efJe<ece jeefMemLe ueive evcee Hej mece jeefMemLe cebieue keer ef< nes,
(5) evcee Deewj yegOe eLee $ece mece-efJe<ece jeefMemLe e$e le$e efmLele
cebieue mes osKes peeles nQ
(6) Meg$e ueive Deewj evcee keneR Yeer efkemeer mece ee efJe<ece jeefMemLe
nesles ngS Yeer efJe<ece jeefMe veJeebMe iele nesles nQ lees
Ge 6 ekeej keer en efmLeefleeeW ceW efkemeer Yeer Ske eesie keejke en
efmLeefle mes veHegbmeke peerJe kee pevce neslee nw ~~ 13 ~~
egices evefmeleew leLeewpeYeJeves meg%ee&jpeerJeesoee
ueivesvot ve=efvejeref#eleew e meceieew egices<eg Jee eeefCeve: ~
kegeg&mles efceLegveb enesoeieleeveeMekeeved HeMeefle
mJeebMes %es ef$eleeb %eieebMekeJeMeeegiceb lJeefceew: mececed ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeOeggvee efef$eieYe&mebYeJeeesiee_eot&ueefJe$eeref[lesveen

105

egices evefmeleeefJeefle ~~ evefmeleew MeefMeMeg$eew egices mecejeMeew JeJeefmLeleew

leLee lesvewJe ekeejsCe %eejpeerJeesoee: %ees yegOe Deejesejke: peerJees ye=nmHeefle: Goees
ueiveced Sles meJex SJeewpeYeJeves efJe<ecejeMeew megYe&Jeseg: SJecesles efceLegveb kegeg&: oeefjkeeb
oejkee ~ ueivesvog Goeevew meceieew egicejeefMeJeJeefmLeleew ve=efvejeref#eleew vejensCe
esve kesveefeled ew YeJelemleLeeefHe efceLegveb ieYe&mLeb Jeeeced ~ egices<eg Jee eeefCeve: ~ le
SJe HetJeexee %eejpeerJeesoee: meJe& SJe egices<eg mecejeefMe<eg efmLelee: eeefCevees yeefuevees
YeJeefvle leoeefHe efceLegveb kegeg&: ~ enesoeieleeefveleeefo ~ ene: meJe& SJe eebMekes<eg
efmJeYeeJeveJeebMekes<eg ielee: eeHlee: Goees ueive e ebMeebMekes<eg iele:
eevenesoeieleeved eebMekeeved mJeebMes mJeveJeebMekemLes %es yegOes HeMeefle meefle leoe
ef$eleeb JeeJeced ~ le$eeeb efJeMes<e: ~ %eieebMekeJeMeeegiceb eflJeefle ~ %ees yegOees ielees
JeJeefmLelees eefmceVeJeebMekes leMeeodegiceced ~ yegOees eefmceVeJeebMekes JeJeefmLele: me
eefuueieebMekemleefEuueieb le$e ieYex egiceb JeeJeced ~ SkemleefHejerle: ~ Sleogeb
YeJeefle ~ efceLegveebMemLees yegOees eoeenesoeieleeved eebMekeevHeMeefle leoe ieYex
oejkeeb oeefjkee ewkee Je$eJee ~ DeLees keveeveJeebMekemLees yegOees
eebMekeJeJeefmLeleeved enesoeevHeMeefle leoe ieYex oeefjkeeeceskees oejkeMe
JeeJeced ~ Deefceew: meceefceefle ~ lewe&nesoeyegOewjefceeefmLelewef&mJeYeeJemeceeveefueefmLelewefm$eleeb mececeskeefueb JeeJeced ~ Sleogeb YeJeefle ~
efceLegveveJeebMekeJeJeefmLelees yegOees efceLegveOeefvJeJebMekeJeJeefmLeleeved enesoeeved HeMeefle
leoe ieYex oejkeef$eleeb JeeJeced ~ DeLe keveebMekeJeJeefmLelees yegOe:
keveeceerveebMekeJeJeefmLeleeved enesoeevHeMeefle leoe ieYex oeefjkeeef$eleeb Jeeeefceefle~
leLee e meejeJeueeced ~ ``mecejeMeew MeefMeefmeleeesefJe<eces iegJe$emeewceueives<eg ~ eesies
ieYe&ieleb leefefefce&Legveb leg JeeJeced ~~ ueivesvot Jee meceieew Heg*denew e
efceLegvepevcekejew ~ Goe%eJe$eiegjJees yeefueve: mecejeefMeieemleLewJeesee: ~~
efMejerjebMekeegeeveneved efJeueiveb e HeMeleervogmegles ~ keveebMes keves s
Heg<eMeskees efveef<eeles ieYex ~~ efceLegveebMes kevewkee ew Heg<eew ef$eleecesJeb meeled ~
efceLegveOevetjeefMeieleevedeneefvJeueiveb e HeMeleervogmegle: ~~ efceLegveebMemLeme eoe

106

Heg<eef$eleeb leoe ieYex ~ keveeceerveebMemLeeefvJenieevegoe e egJeefleYeeieiele: ~ HeMeefle

Meerleieglevee: keveeef$eleeb leoe ieYex ~~ 14 ~~
kesoejoe:ieYe&mLe oes ee leerve ee DeefOeke peerJeeW kee efJeeej
ev-Meg$e oesveeW keer mecejeefMe iele efmLeefle leLee efJe<ece jeefMe iele yegOecebieue-ye=nmHeefle Deewj ueive, DeLeJee mece jeefMe iele ueive-evcee Hej Heg<e en ee
eneW keer ef< nes, lees Ssmeer efmLeefle ceW Yeer oes mevleeveeW keer GlHeefe nesleer nw ~
DeHeves veJeebMe efmLele yegOe mes meYeer en Deewj ueive efmJeYeeJe jeefMe veJeebMe
iele nesles ngS osKes peeles nQ lees Ssmeer en efmLeefle ceW 3 mevleeveeW keer GlHeefe kener ieF&
nw ~ yegOe veJeebMe jeefMe efmJeYeeJe kes Devegmeej leLee Ge leerveeW kes efmJeYeeJe jeefMe
veJeebMe kes Devegmeej leLee mece Deewj efJe<ece jeefMe veJeebMees kes Devegmeej oes Heg$e Ske
kevee, oes kevee Ske Heg$e ee leerveeW kevee ee leerveeW Heg$eeW kee pevce mecePevee
eeefnS~~ 14 ~~
Oeveg&jmeevleieles efJeueives enwmleobMeesHeielewye&efuew: ~
%esveeefke&Cee Jeere&eglesve s meefvle eYetlee DeefHe keesMemebmLee: ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeOegvee $eefOekeieYe&mecYeJeeesie%eevecegHepeeeflekeeen
Oevegefjefle ~~ OeefvJeueives OevegOe&jebMekes Jee ueivecegHeieles e$e le$e jeMeew
JeJeefmLelew: meJe&enwOe&vJebMeesHeielew: yeefuewJeere&JeefMe %esve yegOesve Deeefke&Cee e
MevewMejsCe Jeere&eglesve yeueJelee sJeueesefkeles eYetlee yenJe: keesMemebmLee
pejeegJesef<leefJeene ieYex meefvle YeJevleleerefle Hee meHleoMe eeJeled ~~ 15 ~~
kesoejoe:ieYe&mLe leerve mes DeefOeke peerJeeW kes efJeeej keer en efmLeefle
Oeveg jeefMe ueive keer Oeveg jeefMe veJeebMe efmLeefle ceW DeLee&led Oeveg ueive kes
Deefvlece veJeebMe ceW ner meYeer eneW keer mebefmLeefle ceW yegOe Deewj Meefve en keer ueive Hej
ef< nes lees ieYe&mLe peerJe leerve mes Yeer DeefOeke mebKee kes kens peeles nQ ~ Oeveg jeefMe
veJeebMe iele yeueJeeved eneW Hej mes yeueJeeved yegOe Deewj Meefve keer ef< mes Ske ner ieYe&
ceW yengmebKeke peerJeeW keer efmLeefle nesleer nw ~~ 15 ~~

107

keueueIeveejeefmLeecee&peeslevelee:
efmelekegpepeerJemete&eveefke&yegOee: Hejle: ~
GoeHeevmete&veeLee: $eceMees ieefolee
YeJeefle MegYeeMegYeb e ceemeeefOeHeles: meMeced ~~ 16 ~~
YeeslHeue:HetJe&cegeb ``ieYe&ceemeeefOeHeleew efveHeeref[les lelkeeueb eJeCeb
meceeefoMesled ~ Fefle leoOegvee ieYe&me ceemeeefOeHeevkegkesveen
keueue Fefle ~~ efmeleeee ene ieYe&me eLececeemeeleYe=efle keueueeoerefve
YeJeefvle Jele&eefvle ~ leeLee ~ ieYe&me eLeces ceeefme keueueb YeJeefle ~ Meg$eMeesefCeles
Ieves mebefceeesYetles le$e ieYe&me leefmcevceemes efmele: Meg$eesefOeHeefle: ~ efleeres Ievelee
keeefveb YeJeefle le$e kegpeesejkeesefOeHeefle: ~ le=leeresjeslHeefen&mleeeJeeJepevce
le$e peerJees ye=nmHeeflejefOeHeefle: ~ elegLexefmLemecYeJe: le$e meteex jefJejefOeHeefle: ~ Heeces
ece&mecYeJemle$e evesefOeHeefle: ~ <espemecYeJees ueescepevce le$eeefke&:
meewjesefOeHeefle: ~ meHleces eslevelee mecYeJeefle eslevelee mJeYeeJe: le$e yegOeesefOeHeefle: ~
yegOeceemeelHejleesves
Mes<ee
ceemeemles
ieYe&meeMeveessieemeJekejemles
eesoeHeefleevmete&veeLee: mJeeefceve: $eceMees: ieefolee Gee: ~ le$eeces ceeefme
ieYe&mLees pevlegjMeveb kejesefle ~ cee$ee Yegeb Heerleb jmeeefo leme veeefYeueiveveeuesve
meb$eceles ~ le$e ieYee&OeeveueiveeefOeHeefleeex en: me ceemeeefOeHeefle: ~ veJeces
ieYe&mLemeessiees YeJeefle le$e evesefOeHeefle: ~ oMeces ieYe&me emeJe: emetefleYe&Jeefle le$e
meteex jefJejefOeHeefle: leLee e mHeuHepeelekes ~
``keueueIeveeJeeJeJeeefmLelJeeescemce=Jee: $eceMe: ~
ceemes<eg Meg$ekegpepeerJemete&eveefke&meewceeveeced ~
DeMeveessieemeJee: Hejlees ueivesMeevmetee&Ceeced ~ Fefle ~
De$e eLeceefleereceemeeefOeHeeese&JevesMJejsCe men celeYeso: ~ leLee leekeeced ~
``kegpeemHegefpeppeerJejJeervogmeewjMeMeebkeueivesvogefo&JeekejeCeced ~
ceemeeefOeHeleeYeJees ve es<eeb peeesHeIeelewe&nJeJeefvle ~~
Deees leg ceemes keueueb efleeres HesefMemle=leeresefHe YeJeefvle MeeKee: ~
DemLeerveLe mveeegefMejeMelegLex ceppeev$eecee&CeeefHe Heeces leg ~~

108

<es lJeme=eesceveKewe&ke=e esleefmJelee meHlececeeefme efevlee ~

le=<CeeMeveemJeeovececes meeled mHeMeexHejesOees veJeces jefleMe ~~
eesleesefYeodIeeefleHetCe&osnes ieYeexke&ceemes oMeces emetles ~
Deeeee&me yengceleceemeeveeceefYeceleefceefle YeJeefle MegYeeMegYeb e ceemeeefOeHeles: meMeced~
meJe&mLeme ceemeeefOeHeeflemeMeb MegYeceMegYeced Heueced YeJeefle ~ Sleogeb YeJeefle ~
DeeOeevekeeues ees enes efveHeeref[lees YeJeefle levceeefme ieYe&me Heleveced ~ keueg<es vevojMceew
efJeJeCex Heer[veced ~ efvece&ueWMegpeeuemecHeVes yeueJeefle Hegef<efjefle ~ leLee e
met#cepeelekes~ ``keueg<ew: Heer[e Heleveb efveHeeref[lewefve&ce&uew: Hegef< ~ Fefle ~ DeLe eevew:
Meem$ekeejwefJe&Mes<e Ge: ~ leeflkeef_eleMeles ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``le$e
MegYeeMegYeefceew: kece&efYejefOeJeeefmelee efJe<eeJe=efe: ~ ieYee&Jeemes efveHeleefle mebeesies
Meg$eMeesefCeleees: ~~ efceLegveme ceveesYeeJees ee*dceoeuemelees meewcemleegueiegCeb megleb
meceeOeles ~ efHele=peveveermeeMeb jJes: MeMeebkeme yeueeesieeled ~~
megyeesOecesleled~~16~~
kesoejoe:ieYe&mLe yeeueke kes Ske ef ef$e 1, 2, 3, 9 Deewj 10
ceemeeefOeHeefle en Deewj je Jeere& mecyevOeeW keer Deeke=efle yeleeF& pee jner nw
ieYee&Oeeve mes eLece ceeme leke kee ceemeeefOeHeefle Meg$e en kes mecee ceW
ieYee&Oeeve mecee mes eLece ceemeevle kes yeere ceW Ske keueue DeLee&led Heg<e kes Jeere&
Deewj m$eer kes je kes meefcceeCeeke=efle, efleere ceeme kes DeefOeHeefle cebieue en kes
mecee ceW Ge meefceeCe ceW keg IevelJe (keeefve), le=leere ceemeeefOeHeefleye=nmHeefle kes
mecee ceW Ge efHeC[ ceW Dej (neLe Hewj Deeefo ceeveJe Dej) efoKeeF& osles nQ ~
leLee elegLe& ceemeeefOeHe mete& en kes mecee ceW nefeeB Hewoe nesves ueieleer nQ ~
Heece ceeme kes DeefOeHeefle ev en keer keeue meercee ceW ieYe&mLe peerJe keer ece& lJeee
yeveleer nw ~ s cenerves kes Meefve en kes mecee ceW ueesce (yeeue) GlHeVe nes peeles nQ~
meHlece ceeme kes DeefOeHeefle yegOe en kes mecee ceW ieYe&mLe efHeC[ kees keg ewleve keer
DevegYetefle nesves ueieleer nw ~ meHlece mes Deefece Dece-veJece ee oMece ceemeeW ceW ieYex
ueive lelkeeueerve ev Deewj mete& eneW kes mecee ceW ieYe&mLe peerJe keer Dece ceW ceelee
mes Yege Devveeefo jme kee veeue kes eje jmeemJeeo kejlee nw ee Yeespeve kejlee nw,

109

veJece ceeme kes ev eneefOeHeefle kes mecee ceW ieYe&mLe yeeueke kees Gsie GodYece
(megHeejer keer lejn Geue) nesves ueielee nw ~ ieYee&Oeeve mes oMece ceeme kes DeefOeHeefle
mete& en kes mecee ceW ieYe& mes egle neskej yeeueke Fme HeefJe$e meYeer eeefCeeeW keer cee$e
Ske peveveer YetefceHe= Hej Me neslee nw ee DeJeleefjle neslee nw ~~ 16 ~~
ef$ekeesCeies %es efJeyeuewmlelees Hejwceg&Kee*defIenmleefiegCemleoe YeJesled ~
DeJeeiieJeervoeJeMegYewYe&meefvOeiew: MegYesef#elewMeslkegles efiejb efejeled ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeOegveeefOekeecetkeefejueyOeefiejeb mecYeJeeesieevJebMemLesveen
ef$ekeesCeies Fefle ~~ %es yegOes ef$ekeesCeies ueiveevveJecemLes HeecemLes Jee lele:
lemceeodyegOeeoHejwjvew: meJeze&nwe&$e le$eeJeefmLelewefJe&yeuewJeer&e&jefnlewceg&KeebefIenmleefiegCees
ieYemLees Jeee: ~ efefMejeMelegMHeeelegYeg&pe FleLe&: ~ ef$ekeesCeies yegOes keveeieleced
Fleeng: ~ leeeegeced ~ emceeieJeevieeefie&: ~ ``yeuenervewe&nw meJezve&JeHeeceies yegOes~
efiegCeebefIeefMejesnmlees YeJeleskeesojmleLee ~~ DeJeeefieefle ~ ieefJe Je=<es efmLeles Fvoew
evsMegYew: HeeHewYe&meefvOeiew: ~ keke&Je=efMekeceerveeveecevleveJeebMekemLewe&LeemecYeJe
meJezjsJeevleveJeebMekemLew: DeJee*d cetkees ieYe&mLees Jeee: ~ MegYesef#ele Fefle ~
esyoes eeLex ~ SJebefJeOes eesies eefo MegYesef#ele: meewceenMeves YeJeefle leoe
peeleme efejeodyengvee keeuesve efiejb Jeeeb kegles DeLee&osJe HeeHeJeeref#eles JeeiIeerve Fefle ~
SJeb eesies efceeenJeeref#elee eoe meewcee yeefuevemleoe efejsCe keeuesve ueyOeJeeiYeJeefle ~
eoe HeeHee yeefuevemleoe vewJesefle ~ De$e e YeieJeevieeefie&: ~ ``kegueerjeefuePe<eeblemLew:
HeeHeweevs Je=<eesHeies ~ cetke: HeeHesef#elew: meewceefejsCe ueYeles efiejced ~~
efceewe&nwneavewcet&kees Jee ueyOeJeeked efejeled ~ Fefle ~~ 17 ~~
kesoejoe:Mejerj ceW DeefOeke DeJeeJe, cetkelee (ietieebHeve) efJeuecye mes
JeeCeer efJekeeme Deeefo en eesie yeleeS pee jns nQ
peeleke kes pevce mes yegOe en veJece Heece ceW, yewe nes Deewj Mes<e en
yeuenerve nesles nQ lees peeleke kes oes cegKe, 4 Hewj Deewj 4 neLe DeLee&led eeke=efleke Debie
efJeMes<e ceW efiegCelJe Oece& Dee peelee nw ~
leLee DeHeveer Ge jeefMe iele evcee Deewj HeeHe en efpeve efpeve jeefMeeeW ceW
yews nw Gve jeefMeeeW keer Deefvlece meercee ceW efmLele neW (MeerIe meercee uebIeve kej Deefece

110

jeefMe ceW eJesMe kejves keer efmLeefle ceW nesb) lees Ssmeer en efmLeefle ceW GlHeVe peeleke ee
peeeflekee ietbiee ee ietbieer nesleer nw ~ owJeeled Ge en efmLeefleeeW ceW MegYe eneW ee en keer
ef< efJeMes<e nesves mes efJeuecye mes yeesueves keer eeke=efleke DeJemLee kees ueebIe kej
peeleke keer JeeCeer Kegueleer nw ~~ 17 ~~
meewce#eeMes jefJepeefOejew eslmeovlee$e peele:
kegype: mJe#ex MeefMeefve levegies cevoceenses ~
He ceeaves eceMeefMekegpewJeeaef#eles ueivemebmLes
mevOeew HeeHes MeefMeefve e pe[: meeVe eslmeewceef<: ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeOegvee meovlekegypepe[pevceeesieevcevoe$eevleeen
meewcesefle ~ jefJepe: MevewMej: efOejesejke: e$e le$e jeMeew
MevewMejeejkeew meewce#eeMes yegOeveJeebMekes efceLegveebMekes keveebMekes Jee YeJele:
DeLeJee yegOe#ex efceLegvekeveeesjveleces jeMeew efmLeleew YeJele: esyoes eeLex eesJeb
leoe$eeefmceveesies meovlees ovlemeefnlees ieYe&mLees Jeee: ~ kesefelmeewce#eeMes efceLegves
efceLegveebMekes keveeeeb keveebMekes esleerefvle $e#eebMeeeseg&ieHeodenCeeled ~
DebMeMeyosve kesJeuesvewJe efmeef: meee#eenCeceefleefjele Fefle SJebefJeOes eesies
ieYe&mLe: meovlees YeJeefle peelees Jee kegype: ~ mJe#ex Fefle ~ MeefMeefve evs mJe#ex
Deelceereje<ees keke&efmLeles leLeeYetles e levegieles ueiveiele leLeeYetles cevoceenses
cevosve MevewMejsCe ceensesveeejkesCe e o=sJeueesefkeles evs SJebYetles eesies ieYe&mLe:
kegypees Jeee: ~ Heceer&ve Fefle ~ ceerves ueivemebmLes eceMeefMekegpew: ece: MevewMej:
MeMeer ev: kegpees Yeewce: SlewJeeaef#eles s Heg: HeeoefJekeuees ieYe&mLees Jeee: ~
mevOeew HeeHe Fefle ~ HeeHes DeeefolekegpemeewjeCeeceveleces MeefMeefve e evs mevOeew
keke&Je=efMekeceerveevleveJeebMeieles eLeemecYeJeb ieYe&mLees pevlegpe&[: ees$esefvenervees
Jeee: ~ ve eslmeewceef<efjefle ~ Sles eesiekelee&jes enes eLeeoefMe&lee ve esled eefo
meewcew: MegYeenw&e ve YeJeefvle leowleeesieelegeb HetCe JeeJeced ~
meewcewye&efueefYeefve&jeref#elee eesiee SJeb YeJeefvle ceOeyeuewneaveyeuewJee& emleoe
DemeceeHeuee YeJeefvle ~~ 18 ~~

111

kesoejoe:pevce mes ner oeBle, kegye[s Deewj pe[ peeleke kes eneesie
yegOe en jeefMe kes veJeebMemLe Meefve Deewj cebieue enesb keer efmLeefle mes GlHeVe
yeeueke kee pevce oeblees mes ege neslee nw ~ ieYe&mLe yeeueke kees ieYee&JemLee ceW ner oeble
GlHeVe nes peeles nQ ~ DeHeveer jeefMe iele (keke&mLe) evcee ueive ceW Meefve Deewj cebieue
mes nes lees kege (kegye[s kee) kee pevce neslee nw ~
Meefve-ev Deewj cebieue mes ceerve ueive kes pevce mes peeleke Hebieg
(uebie[e) neslee nw ~ HeeHe en Deewj evcee keer jeefMe meefvOe (eLece jeefMe kes
DeJemeeve Deewj efleere jeefMe kes eejcYe) efmLeefle mes peeleke yenje (keCexefve
Metvelee) ee pe[ neslee nw ~
Ge eesie keejke en efmLeefleeeW ceW eefo MegYe eneW keer o=ef< Deewj eesie
neslee nw lees Ge Debienervelee veneR nesleer nw ~~ 18 ~~
meewjMeMeeefoJeekejs Jeecevekees cekejevleefJeueives ~
OeerveJeceesoeiewekeeCew: HeeHeeglewjYegpee*defIeefMeje: meeled ~~ 19 ~~
YeeslHeue:DeOegvee Jeecevenerveeeesieew oesOekesveen
meewjMeMeebkesefle ~~ cekejevleefJeueives cekejjeMebleveJeebMekes efJeueivemLes
veJeceveJeebMeke Goeceeve: MeMeeMev: efoJeekej: mete&: SlewjJeueesefkeles Jeecevekees
ieYe&mLees Jeee: ~ OeerveJeceesoeiewefjefle ~ De$ewkes Jeee#eles ~ eoe ueives
efleeres<keeCeesoeew YeJeefle leoe leme He_ecejeefMemecyeefvOelJeeers<keeCe
FleeKee~ leefmceefvleeres s<keeCes HeeHeenegles GoecevegeeHles veJeces
leefmcevmeewjMeMeebkeefoJeekejs ieYe&mLeesvegpees Yegpenervees Jeee: ~ SJeb eoe ueives
le=leereme s<keeCeme Goees YeJeefle leoe leme veJecejeefMemecyeefvOelJeevveJecekeeCe
FleeKee ~ leefmcevvegoeieles HeeHeegles meewjMeMeebkeefoJeekejsvebefIe: Heeonervees
ieYe&mLees Jeee: ~ SJeb eLeces<keeCeme ueivemecyeefvOelJeeogoes<keeCe FleeKee ~
leefmcevvegoeieles meewjMeMeebkeefoJeekejsefMeje: efMejesnervees ieYe&mLees Jeee: ~ Sles<eg
eesies<eg meewjMeMeebkeefoJeekejeCeeb oMe&veeesieelHeeHeege Fefle ~ kesJeuesveeejkesCe eges
eesie YeJeefle De$eeHeves OeerveJeceesoeiews<keeCew: HeeHeeglew: kesJeuecesJeeYegpeebefIeefMej:
mecYeJeb Jeee#eles ~ meewjMeMeebkeefoJeekej FlemeevegJe=efe vesefvle ~ Deve

112

efJeYegpeeefomemecYeJes eLeemebKeb lekelJee keeCe$eesefHe eeflekeeCeb leogJe

efJekeuHeceeng: ~ efJeYegpees JeevebefIeJee& efJeefMeje Jesefle ~ Deves SJeb Jeee#eles ~ eLee ~
ueives eoe eLeces<keeCees ees YeJeefle leoe HeecesefHe jeMeew eLeces<keeCees veJecesefHe
eLece SJe ~ Sleods<keeCe$eeb eefo HeeHeegleb YeJeefle leoe Yegpenervees ieYe&mLees Jeee:
DeLe ueives efleeres<keeCeesoees YeJeefle leoe HeeceveJeceeesjefHe efleere SJe ~
Sleods<keeCe$eeb eoe HeeHeegleb YeJeefle leoe Heeonervees ieYe&mLees Jeee: ~ DeLe ueives
le=leeres<keeCeesoeew YeJeefle leoe HeeceveJeceeesjefHe le=leere SJe ~ Sleods<keeCe$eeb
eefo HeeHeegleb YeJeefle leoe efMejesefJenervees ieYe&mLees Jeee: ~ De$eeHeves eLee mebKeb
lekelJee ef$eekeejsefHe eesies YegpeebefIeefMejesnerveeveeb efJekeuHesve ieYe&mLeme mebYeJeceeng: ~
Jeeb Hegveye&tce: efve<eskekeeues HeecejeMeew ees s<keeCe: me eeejkesCe ege:
meewjMeMeeefoJeekeje YeJeefle ~ SJeb veJeces mLeeves s<keeCees veJeces<keeCe: leLee
efve<eskekeeues veJecejeMeew ees s<keeCe: me eeejkesCe ege:
meewjMeMeeefoJeekejMe YeJeefle leoe Deveef*dIeYeJeefle ~ leLee efve<eskekeeues
ueivemLees s<keeCe: me eeejkesCe ege: meewjMeMeeefoJeekejMe YeJeefle leoe
DeefMeje ieYe&mLees Jeee: ~ S<ewJe JeeKee meeOJeer ~ emceeieJeevieeefie&: ~
``ueives<keeCeiees Yeewce: meewjmetexvogJeeref#ele: ~
kegee&efefMejmeb lelHebeces yeengJeefpe&leced ~~
efJeHeob veJecemLeeves eefo meewcewve& Jeeref#ele: Fefle ~
leLee e meejeJeueeced ~ ``Yeewceeglee s<keeCeeefm$ekeesCeueives<eg mebe: ~
efJeYegpeeef*dIecemleke: meeefvejefJeevwJe&osodieYe&: ~~ Fefle ~~ 19 ~~
kesoejoe:Jeeceve Deewj nervee peeleke eesie yeleeee pee jne nw
ueive ceW cekej jeefMe kee Deefvlece s<keeCe Hej Meefve-ev-mete& keer ef<
nesves mes peeleke Jeeceve (yeewvee) neslee nw ~
Heece-veJece Deewj ueive YeeJeeW kes s<keeCe HeeHe eneW mes ege nesles ngS
esMeefve-ev Deewj mete& mes nesles nQ lees peeleke $eceMe: Yegpee (yeeng) jefnle,
Heeo (Hewj) jefnle, efMej DeLee&led cemleke jefnle neslee nw ~ Ge eesieeYeeJe keer mebYeJe

113

efmLeefle leYeer nes mekeleer nw peye Ge en efmLeefle ceW MegYe en eesie mecyevOe nesles
nQ~~19~~
jefJeMeefMeegles efmebns ueives kegpeeefke&efvejeref#eles
veevejefnle: meewceemeewcew: meyegodyegoueeseve: ~
Jeeie=nieleeves Jeeceb efnvemleHejb jefJeve&
MegYeieefolee eesiee eeHee YeJeefvle MegYesef#elee: ~~ 20 ~~
YeeslHeue:DeLe efJekeuepevce%eeveeLe nefjCeen
jefJeMeefMeegles Fefle ~~ efmebns ueives jefJeMeefMeegles Deke&eveYeeb mebegles
leLeeYetles kegpeeefke&efvejeref#eles YeewcemeewjeYeeb s veevejefnlees ves$ejefnleesvOees ieYe&mLees
Jeee: ~ DeLee&osJe kesJeuesve evsCe ege meewjeejkes oef#eCeeef#ekeeCe: ~ SJeb
efmebnueives kesJeuesve evsCe eges meewjeejkes Jeeceeef#ekeeCe: ~ meewceemeewcew:
meyegodyegoueeseve Fefle ~ leefmcevvesJe efmebnueiveske&eveYeeb eges meewceemeewcew:
MegYeHeeHeenw&s ieYe&mLe: meyegodyegoueeseve: Hegef<Helee#ees Jeee: ~ De$eeHewkeleceeges
eeiJeled
Hegef<Helee#elJeb
Jeeeced
~
Jeeie=niele
Fefle
~
efve<eskekeeueueiveeppepevceueiveee eme evcee Jeeie=nielees eoMemLees YeJeefle
leme Jeeceb e#egefn&veefmle Jeeceeef#ekeeCe: me YeJeleerleLe&: ~ SJeb jefJejeefolees
ueiveeodeoMeesHejb oef#eCeb e#egefn&veefmle ~ ve MegYeieefolee eesiee Fefle ~ Sles eesiee:
eeieefYeefnleeefm$ekeesCeies %e Fleeefvee evLesve MegYeeMegYeHeueoemles<eeb meJex<eecesJe
eesieeveeb eoe eesiekelee&jes MegYeenw: meewceenw&e YeJeefvle leoe es eesiee eeHee
YeJeefvle HetCe& eLeeseb Heueb ve eeefvle efkebleg efkeef_eleevleerleLe&: ~~ 20 ~~
kesoejoe:pevceevOe, yegodyegoekeej ves$eeefo peeleke pevce ue#eCe
mete& ev ege efmebn ueive Hej cebieue Meefve kes ef< eesie mes peeleke DevOee
neslee nw ~
DeLee&ledkesJeue mete& egle efmebn ueive Hej Meefve cebieue keer ef< oef#eCe
ves$eeYeeJe mes keeCee kesJeue ev ege efmebn ueive Hej Meefve cebieue keer ef< mes yeebF&
DeeBKe jefnle keejCe (keeCee) neslee nw ~

114

mete& ev ege efmebn ueive Hej MegYeeMegYe en ef< mes megyegodyegod ves$e nesles
nQ~
eoMe YeeJe iele evcee mes yeeBF& DeeBKe, mete& mes oeefnveer DeeBKe veeMe
keejke neslee nw ~ keefLele eesieeW ceW MegYe eneW keer o=ef< leejlece mes Deefve eesie
veneR nesles nQ ~~ 20 ~~
lelkeeueefcevogmeefnlees efjmeebMekees emleeguejeefMemeefnles Hegjle: MeMees ~
eeJeevegosefle efovejeef$emeceeveYeeie-mleeJeodieles efoveefveMees: eJeoefvle pevce ~~ 21 ~~
YeeslHeue:DeLe eMveeOeevekeeues eesieJeMeelemeJekeeue%eeveb Jemevleefleuekesveen
lelkeeueefcevogmeefnle Fefle ~~ lelkeeues eMvekeeues Jee eefmcevedjeMeew evcee Jele&les le$e
e eefmceveoMeYeeies JeJeefmLele: me lelkeeueefcevogmeefnlees efjmeebMeke: ~ kesefeeg
lelkeeefuekesvogmeefnlees efjmeebMeke Fefle Heefvle ~ lelkeeefuekesvdogvee eeJelmebKees
eoMeYeeie: meefnle: leeguemleeJelmeees ces<eeoew ieCeveee ees jeefMemle$emLes
evceefme Hegjleeselees oMeces ceeefme ieYe&me emeJees Jeee Fefle kesefeled ~ leLee e
meejeJeueeced ~ ``eefmceveoMeYeeies ieYee&Oeeves JeJeefmLeleMev: ~ leegue#ex emeJeb
ieYe&me meceeefoMeslee%e: ~~ Deves HegvejwJeb Jeee#eles ~ DeeOeevekeeues e$e jeMeew
evcee
JeJeefmLelemle$e
eeJelmeees
eoMeYeeiees
Jele&les
lemceeodeoMeYeeiejeMesmleeJelmeees e SJe Hegjlees jeefMemle$emLes evceefme oMeces
ceeefme emeJees JeeJe: ~ S<ewJe meeOJeer JeeKee ~ emceeieJeved ieeefie& ``eeJelmees
eoMeebMes MeerlejefMceJe&JeefmLele: ~ lelmeees emlelees jeefMepe&vcesvoew leodieles Jeosled
De$eeefHe ve#e$eeveevesecevegHeeleesHeee: ~ eefo eve$eevleeoMeYeeieeceeCesve
mekeueevjeefMejeoMeMeleefueHleeeeCees ueYeles leoevesve YegeeoMejeefMeeceeCesve
efkeefceefle ueyOeb evjeefMeYegeb ueYeles leleesMeleefueHlee HeefjkeuHeveee
ve#e$eceteced~ De$eeefHe efovejeef$ekeeue%eeveceen ~ eeJeevegosleerefle ~ efovejeef$eme_%ee: HetJe&b
JeeKeelee: ~ ieespeeefMJekeefke&efceLegvee Fleeefo ~ DeeOeevekeeues eMvekeeues Jee
euueiveb leme e: efJeYeeie: efoveme_%ees jeef$eme_%ees Jee eeJeevegosefle
mJeceeveeeeJelkeeueYeeiees ielemleeJelesJe efoveefveMees: mJeeceeveeodieles keeues pevce
YeefJe<eleerefle Jeeeced ~ SJeb efoveme je$esJee& ielekeeueb yegdJee emeJekeeues

115

ueivenesjes<keeCeveJeebMeeoMeYeeieef$ebMeebMekee Jeeee: ~ De$e es eJeoefvle keLeeefvle

les<eeb leekeeb meejeJeueeced ~
``lelkeeueb efoJemeefveMeemeb%e: mecegosefle jeefMeYeeiees e: ~
eeJeevegoemleeJeevJeeees efoJememe je$esJee& ~~
FleeOeeves eLeceb emeteflekeeueb megefveefMeleb ke=lJee ~
peelekeefJeefnleb e efJeefOe efJeefevleese$e ieefCele%e: ~~ 21 ~~
kesoejoe:eMve ueive Deewj DeeOeeves ueive mes emeJe keeue %eeve
eekekeeue ceW ieYee&Oeeve kee mecee %eele jnlee nesiee keeeWefke Gme egie ceW
Jewefoke mebmke=efle kee GHeeesie Deecetue et[ neslee Lee ~ Jele&ceeve ceW efJeJeen mebmkeej
Yeer DeebefMeke He mes ner ef< iele nes jns nQ ~ efJeJeenesHejevle kes $elegceleer mveeve
Hetpeeefo kes Devevlej kee ecegKe eefme ieYee&Oeeve mebmkeej uegHle mee nes ieee nw lees
owJe%eeefo ieYee&Oeeve mebmkeej cegntle& keer efpe%eemee Yeer uegHleeee: nes peeves mes ieYee&Oeeve
mecee mes meeefOele mHe ueive keer ieCevee kee eMve Yeer mJeeb uegHle nes peeves mes
ieYee&Oeeves keeueerve en mHelee (Heee ieefCele) mebYeJe meer veneR jn peeves mes
peewefle<e Meem$e kee efpeme efkemeer He kee Deepe Yeer eLeesefele eeueve ef< iele nes
jne nw Gmeer DeeOeej mes Jewefoke mebmke=efle mes mebmke=le HeefjJeej kes JeeesJe= HeefjJeej
kes ceee&efole GejoeefelJe kes Je= peveeW keer Deekeeb#eevegmeej Heg$e JeOet ieYe&Jeleer ee
Heew$eJeOet kes emeJeemeVe mecee ceW emeJe keeue %eeve keer efpe%eemeevegmeej owJe%e cenesoe
mes eMve kejvee Yeer mJeYeeefJeke nes peeves mes emeJe mecee keye ? Ssmee Hete peelee nw
lees Fmeer mecee kes DeeOeej mes eMve keeueerve He_ee mes emeJe mecee %eele kejves keer
Deeeee& Jeejen keer met#ce%elee kee %eeve efvecve YeeBefle efkeee pee jne nw efke
ieYee&Oeeve kee mecee %eele nes lees ieYee&Oeeves keeueerve Heee mes DeveLee
eMve mecee kes Heee mes ev<Hem eje Ge mecemee kee nue nes mekelee nw
efke
megueYe Fkeeueerve evcee keer mHe jeMeeefoke kes 12 efJeYeeieeW ceW
eMves keeueerve evcee kee eoMe Yeeie (ces<eeefo ieCeveee) evcee jeefMe mes (1,
2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 9, 10, 11, 12 keewve eoMeebMe nw ? meJe& eLece

116

Fmekee %eeve DeeJeMeke nw ~ Skeeefo ieCeveee eMves keeueerve ev jeefMe eoMeebMe

ceW nes Gme jeefMe mes Gleveer mebKee kes Deefece 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,
10 cenerveeW ceW emeJe kes YeefJe<e mecee kee DeeosMe kejvee eeefnS ~ keeeWefke
ieYee&Oeeve mecee keer evcee keer eLece efmLeefle ieYee&Oeeve keer Ske oes leerve oMe
cenerveeW efpeme efpeme mecee ceW pees eeke=efleke ieefle Jesie mes nesleer jnleer nw Gmeer cenerves
kes Gvme mecee ceW ieYee&me mes ieYe&mLe peerJe egle nesiee egle nesves ueiesiee ee DeHetCe&
ieYe& ve neskej yeefnie&le nesiee, megKe emeJe, ke emeJe, ceele= keuesMeo emeJe,
Fleeefo HetCee&HetCe&lee Deeefo lelkeeueerve en efmLeefle JeMe efkeee peevee eeefnS ~
ieYee&Oeeve kee ueives ueive JeMe ee eMve keeueerve ueive JeMe Yeer eefo
DeeOeeve ee eMve ueive jeefMe efove ee jeef$e yeueer pees nes Gme ueive kes Deleerle
DebMeeefokeeW kes legue DebMeeW kee Goe emeJe mebYeJe ceeme kes efove ee jeef$e efpeme
mecee nesb Gmeer mecee emeJe keeue kenvee eeefnS ~ leLee ieefCele KeieesueMeem$e
Heejle owJe%e kes GHeeme osJes oe Meefkele efJeMes<e ner Ssmes keefve YeefJe<e %eeve ceW
meHeue nes mekesieer ~~ 21 ~~
Goeefle ce=ogYeebMes meHlecemLes e cevos
eefo YeJeefle efve<eske: meteflejyo$eesCe ~
MeefMeefve leg efJeefOejs<e eoMesyos ekegee&
efVeieefoleefcen efevleb meteflekeeuesefHe egkelee ~~ 22 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes efve<eskeeOeee: mecHetCe&: ~~4~~
YeeslHeue:DeOegvee Oe=leme ieYe&me Je<e&$eeJe<e&eoMe%eeveb ceeefueveen
Goeleerefle ~~ ce=oes: meewjme YeebMes ce=ogYeebMes efve<eskekeeues eme leme
ueivemeesoes ce=ogYeebMes MevewMejjeefMeveJeebMekes ce=ieebMekes kegcYeebMekes Jeesoeefle
leLeeYetles emceeosJe ueiveevcevos MevewMejs lelkeeues meHlecemLes etveieles SJebefJeOes eesies
eefo efve<eske DeeOeeveb YeJeefle leoe Oe=leme ieYe&meeyo$eesCe metefle: emeJees JeeJe: ~
MeefMeveerefle ~ S<e SJe efJeefOee&oe MeefMeefve evs YeJeefle leoe eoMeyos eoMes Je<ex
metefleb emeJeb kegee&efoleLe&: ~ Sleogeb YeJeefle ~ eme leme ueivemeesoes eoe
keke&ebMekeesoees YeJeefle lemceeuueiveelmeHleceMeves YeJeefle leoe Oe=leme ieYe&me

117

eoMesyos emeJees Jeee: ~ efveieefoleefcensefle ~ FneefmcevveeOeeveeOeees

DeeOeevekeeueeesieJeMeeeLee nerveeefOekeeeoerveeb ieYe&mecYeJees YeJeefle leLee
emeteflekeeuesefHe leeiedeesieJeMeeeLeeefJeOeeveecesJe pevce JeeJeced ~
efHele=ceele=efHele=Jeceele=HJeme=CeeceefHe MegYeeMegYeb pevcekeeueueiveJeMeeeovevlejceefHe
JeeJeced ~ egkelesefle ~ evvemecYeJeefle levve JeeJeced ~ eLee ieYe&eeJeeefo
ieYe&emeJekeeueefveoxMeeefo e ~ SJeceeOeevekeeueelemeJekeeueee eLewJeessMe:
ke=lemleLee eMvekeeueeoefHe JeeJe: ~ Geb e pevceveeOeeves eMvekeeues
Jesefle~~22~~
Fefle ye=nppeelekes eerYeeslHeueerkeeeeb efve<eskeeOeee: ~~ 4 ~~
kesoejoe:ieYee&Oeeve mecee keer en efmLeefle mes leerve Je<e& leke ee yeejn
Je<e& leke ceW emeJe neslee nw yeleeee pee jne nw
ieYee&Oeeve kegC[ueer efkemeer Yeer ueive ceW cekej ee kegcYe jeefMe kee (Meefve
en kee) veJeebMe nes Deewj Ssmes ueive mes meHlece mLeeve ceW eefo Meefve en nes lees
Deefvlece emeJe kee oMece ceeme keer peien ieYee&Oeeve mecee ceW leerve Je<e& leke ceW Yeer
emeJe neslee nw ~
leLee efkemeer Yeer ueive ceW eefo ev jeefMe keke& kee veJeebMe Gefole ngDee nw
Deewj Ssmeer keke&veJeebMe mecHeVe ueive jeefMe mes meHlece YeeJe iele evcee nes lees Ssmes
mecee kes ieYee&Oeeve mes 12JeW Je<e& ceW ieYe&Jeleer emeJe kejleer nw ~
keefLele JeefCe&le Fme DeOeee kes efJe<eeeW kee GHeeesie pevcekeeueerve enefmLele
mes Yeer kejvee eeefnS ~ efHele=ceele= meb%eke eneW mes Yeer pevcekeeueerve enefmLeefle mes
efHelee ceelee Deeefo kee megKeog:Keeefo MegYeeMegYe efJeeej efkeee peevee eeefnS, Deeeee&
kee cele mHe nw ~~ 22 ~~
Fefle ye=nppeelekes evLe kes efve<eskeeOeee:4 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKee mecHetCe& ~

118

DeLe pevceefJeefOeveeceeOeee: ~~ 5 ~~
DeLeelees pevceefJeefOevee&ceeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoeJesJe efHeleg: meefvveOeeJemeefvveOeew Jee
peele FleveggYeen
efHelegpee&le: Hejes#eme ueiveefcevoeJeHeMeefle ~
efJeosMemLeme ejYes ceOeeod Yes efoJeekejs ~~ 1 ~~
YeeslHeue:efHelegpee&le Fefle ~~ Fvoew evs emeJeueiveceHeMeefle meefle efHeleg:
Hejes#eme pevekemeemeefvveOeew peele: ~ le$e efHelegjmeefvveOeeves
mJeosMeHejosMeefmLeefle%eeveceen ~ efJeosMemLemesefle ~ efoJeekejs metex ejYes
ejjeefMeefmLeles ceOeeMecemLeeveeodYes Heefleles SkeeoMeeoMemLes veJeceecemLeevemLes
efHelegefJe&osMemLeme DeveosMeieleme peele: ~ evceefme emeJeueiveceHeMeles<e eesiees
veeveLesefle ~ evs emeJeueiveceHeMeefle Dekex efmLejjeefMemLes ceOeeod Yes
mJeosMemLemewJe efHeleg: Hejes#es peele: ~ DeefmcevvesJe eesies efmJeYeeJemLeske ceOeeod
Ye<s mJeosMeHejosMeeesce&OeesHeefmLeleme Hejes#es peele: DeLee&osJe evs
emeJeueiveceHeMelekex ejjeefMemLes Jee efmJeYeeJejeefMemLes Jee ceOeeod YesefHe Jee
efHeleg: mJeosMemLemewJe Hejes#es peele Fefle JeeJeced ~ leLee e meejeJeueeced
``nesjeceveer#eceeCes efHeleefj ve iesnefmLeles MeefMeefve peele: ~
ces<etjCeeegles Jee ejies Yeeveew efJeosMeieles ~~ 1 ~~
kesoejoe:peeleke kes pevce mecee keer kegC[ueer mes mener ueive keer
ieJes<eCee keer pee jner nw
YeeslHeue ves Fme DeOeee kee `pevce efJeefOe' veece mes veecekejCe efkeee nw~
peesefleefJe&o meceoee ceW Fme DeOeee kee eeefuele veece meteflekeeOeee nw ~ ieYe&mLe
yeeueke kee oerIe& peerJeve kes efueS efpeme mecee eLece Yetefce mHeMe& nes jne nw Gmeer
mecee kees pevces mecee kenvee eeefnS ~
Devevle yeeeC[ kes Fme ceneved DeekeeMe efmLele Deveske en efyecyeeW kee
He=LJeer en kes meeLe #eCe #eCe ceW efJeue#eCe mecyevOe nes jne nw ~
pewmes keesF& efe$ekeej meceg-Hene[-veoer-veo-veiej kes efe$e yeveekej DeHeves
Fve efe$eeW mes pevelee kees DeJeiele kejlee nw ~ peerJeve kes efkemeer #eCe ceW efpemeves Ge

119

eeke=efleke jce mLeeveeW kees veneR osKekej Yeer Fme efe$e mes ner oMe&ke kees Ge eke=efle
kee Devegceeve nes peelee nw Gmeer ekeej eLece ceW veJepeele Ge MegYe Yetefce ceW DeJeefjle
yeeueke Hej Devevle yeeeC[ kes DekeeMemLe enefHeC[eW kee pees Fme mecee ceW eYeeJe
He[ jne nw Gmekee mener efe$e peeleke keer pevces kegC[ueer DeLee&led peewefle<eMeem$e
Heer oHe&Ce mes keer peeleer nw ~
peeleke kes YeefJe<e %eeve kes efueS ieYee&Oeeve keeueerve F keeue met#ce F
keeue neslee nw ~ ieYee&Oeeve F eje emeJe keeue kee mener %eeve neslee nw FmeefueS
emeJekeeue (pevce mecee) kees emeJes kenvee eeefnS ~
Fme Hej Yeer nesje Meem$ee%eeW kee cele nw efke, emeJe mecee kes HetJe& ceW
ieYe&Jeleer m$eer kees peye emeJe Jesovee Meg nesleer nw lees Gmeer mecee yeee ieYe& ceW
DeHeves mLeeve mes egle neslee nw ee yeeueke ieYe& He kecejs mes yeenj Kegues DeekeeMe
cesb Deeves ueielee nw ~ Fme mecee kees met#ces kene ieee nw ~
peye yeeueke kee DebieoMe&ve nesves ueielee nw
yeenj Deeves kes efueS kecejs kes ojJeepes Hej yeenj Yeerlej keer meercee ceW
Hengbelee nw lees Gme mecee kees, ceOece F< keeue kene peelee nw ~ Deewj kecejs mes
yeenj Kegues DeekeeMe ceW efpeme mecee yeeueke Oejleer ceW DeJeleefjle neslee nw Gme mecee
kees mLetue F keeue kene peelee nw ~
Geceb peueeeeJe: ceOeceb eeoMe&veced ~
DeOeceb YegefJeHeelemmeeelees mLetue efceefle efJeog: ~~
Fleeefo Deveske efJeeej kejles ngS Yeer efpeme Fkeeue mes peeleke kes mener ue#eCe
Ieefle nes jns nQ Gmeer Fkeeue mes efveefce&le ueive kegC[ueer mes peeleke kee pevce mes
ce=leg leke kee efJeeej efkeee peevee eeefnS ~
DeleSJe Fme eLece }eske mes peeleke kes ue#eCeeW mes ueive efveCe&e efkeee
pee jne nw
peeleke pevce kegC[ueer kes ueive Hej eefo evcee keer ef< veneR nesleer nw lees peeleke
kes pevce mecee Gmekee efHelee meceerHe ceW veneR neslee nw ~ meceerHe ceW veneR nes lees keneB
Lee? Ssmeer efpe%eemee kes efueS, ejjeefMeiele mete& oMeceYeeJe mes egle neskej

120

SkeeoMe ee eoMe mLeeveeW ceW efmLele neW lees Ssmeer en efmLeefle ceW peeleke kes efHelee
efJeosMemLe nesles nQ ~
ev ef< jefnle ueive mes 11, 12JeW efmLej jeefMeiele mete& ceW DeHeves osMe
ceW efmLele jnles ngS Yeer efHelee kes Hejes#e ceW DeLee&led efHelee keer DevegHeefmLeefle ceW pevce
neslee nw ~
ev ef< nerve efmJeYeeJe jeefMeiele SkeeoMe eoMe mLeeve efmLele ev mes
emeJes kegC[ueer mes mJeosMe Deewj efJeosMe kes ceOe ceeie& efmLele efHelee kes Hejes#e kee
pevce neslee nw ~~ 1 ~~
GoemLesefHe Jee cevos kegpes Jeemleb meceeieles ~
efmLeles Jeevle: #eHeeveeLes MeMeemegleMeg$eees: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefHe eesieeveveggceen
GoemLe Fefle ~~ cevos meewjs GoemLes ueiveieles efHeleg: Hejes#eme peele:
DeLeJee kegpes Yeewces pevceueiveeomleb meHleceb meceeieles eeHles efHeleg: Hejes#eme peele
Fefle~ efmLeles Jeevleefjefle ~ #eHeeveeLes evs MeMeemegleMeg$eeesce&OemLes MeMeemeglees
yegOe: Meg$ees Yeeie&Je:, Deveeesce&OeefmLeles eveoskees eoMesvees efleerees
DeLeJewkeefmceveeMeew ceOeYeeies<eg ev: efmLele: DeeevleYeeieeesyeg&OeMeg$eew leLeeefHe
ceOemLe: SJebefJeOes eesies efHeleg: Hejes#eme peele: ~ leLee e ueIegpeelekes
``evs ueiveceHeMeefle ceOes Jee meewceMeg$eeesMevs ~
pevce Hejes#eme efHelege&ceesoes Jee kegpes eemles ~~ Fefle ~~ 2 ~~
kesoejoe:emeJe ueiveiele Meefve ee meHlece ceW cebieue Deewj yegOe-Meg$e kes
ceOeiele evcee keer enkegC[ueer mes Yeer efHelee keer DevegHeefmLeefle (Hejes#elee) kee
pevce neslee nw ~~ 2 ~~
MeMees HeeHeueives Jee Je=efMekesMeef$eYeeieies ~
MegYew: mJeeeefmLelewpee&le: meHe&mlesef<leesefHe Jee ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeOegvee meHe&%eeveb meHe&Jesef<le%eeveb eeveggYeen
MeMee Fefle ~~ Je=efMekesMees Je=efMekemJeeceer Yeewce: MeMees evs
Je=efMekesMeef$eYeeieies Yeewces<keeCemLes le$e Yeewces<keeCees ces<es eLece: keke&s efleere:

121

efmebns le=leere:, Je=efMekes eLece: Oevegef<e efleere: ceerves le=leere: S<eecevelecemLeme

evceme: MegYeenw: mJeeeefmLelewef&leereskeeoMeefmLelew: meHe& Gjiees peele Fefle
JeeJeced~ HeeHeueives Jesefle ~ SJeb HeeHeenmecyeefvOeueiveesoes eoe Yeewces<keeCees
YeJeefle le$e HeeHeueives Yeewces<keeCe: ces<es eLece:, keke&s efleere:, efmebns le=leere:
Je=efMekes eLece: Oevegef<e efleere: ceerves le=leere S<eecevelecemeesoees ueiveeeefo
MegYeenwexkeeoMemLewmlesef<le: meHe&Jesef<lees pevlegpee&le Fefle JeeJeced ~ Deves
HegvejsJeb Jeee#eles ~ evs HeeHeueives Jee Yeewces<keeCemLes lemceeosJe MegYeenw:
mJeeeefmLelew: efJekeuHesve meHeex Jee meHe&Jesef<lees Jee peele Fefle JeeJeced ~ De$e
HetJe&JeeKee meeOJeer ~ emceeieJeeved ieeefie&: ~ ``Yeewces<keeCeies evs
meewcewjeeOeveefmLelew: ~ meHe&mlessef<lemlelHeeHeueives efJeefveefo&Mesled ~ leLee e
meejeJeueeced
YeewcekeeCeielesvoew ueives Jee mebefmLeles Jeosppeeleced ~
eskeeoMeiew: meewcewjefnJesef<lekees Yegpees Jee ~~ 3 ~~
kesoejoe:meHe& ee meHe&Jesef<le peeleke pevce HeeHe en ege ueive ceW
ceue s<keeCeefmLele evcee keer efmLeefle Deewj MegYeen efleere-SkeeoMe mLeeve
efmLele nesles nQ lees ieYe& mes meHe& kee pevce neslee nw ee peeleke mJeeb meHe& Jesef<le neslee
nw ~ DeLeJee Yeewce s<keeCe iele evcee leLee Deve MegYe en 2, 11 efmLele nesves mes
meHe& ee meHe& Jesef<le peeleke kee pevce neslee nw ~~ 3 ~~
eleg<Heeoieles Yeeveew Mes<ewJeeae&meceefvJelew: ~
eflevegmLewMe eceueew YeJele: keesMeJesef<leew ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeOegvewkepejeegJesef<leees: pevce%eeveceveggYeen
eleg<Heeosefle
~
Yeeveew
mete&
eleg<HeeojeefMeieles
ces<eJe=<eefmebnOeefvJeHejeOe&cekejHetJee&Oee&veecevelecemLes
Mes<ewjvew:
meJe&enw
ef&levegmLewef&mJeYeeJejeefMeefmLelew: mJeJeere&meceefvJelew: yeefueefYeMe kees<eJesef<leew
SkepejeegJesef<leew eceueew peeesles ~~ 4 ~~
kesoejoe:peg[Jes yeeeW keer pevcekeeueerve enefmLeefle

122

mete& eleg<Heod jeefMeeeW ceW (ces<e-Je=<e-efmebn Deewj Oeveg) Mes<e meYeer en

efmJeYeeJe jeefMeeeW (3, 6, 9, Deewj 12) ceW nesles nQ lees Ske ieYe& mes oes mevleeveeW
kee pevce neslee nw ~~ 4 ~~
eies efmebns Je=<es ueives lelmLes meesjsLeJee kegpes ~
jeMebMemeMes iee$es peeeles veeueJesef<le ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeOegvee veeueJesef<lepevce%eeveceveggYeen
eie Fefle ~~ eiees ces<e: efmebn: eefme: Je=<ees Je=<ees Je=<eYe: Slew:
eieefmebnJe=<esue&iveefmLelew: S<eecevelecees eefo ueiveielees YeJeefle lelmLes meewjsLeJee kegpes
leefmceved eieefmebnJe=<eeCee ceveleces ueiveieles lelmLes le$emLes meewjs MevewMejsLeJee kegpes
Yeewces le$emLes veeueJesef<lees pevlegpee&eles ~ veeueMeyosve vee[ees efJeOeerevles ~
keefmcevves Jesef<le Fleen ~ jeMebMemeMes iee$e Fefle ~ jeMesjes jeMebMe: jeMes:
ueiveme ees veJeebMekemlelkeeuecegefole: me e eeefMemecyevOeer me e jeefMee&efmcevves
keeueHeg<eme JeJeefmLele: keeueeeveerleeefovee evLesve efveefHelemlelmeMes iee$es
leefmcevvesJees veeueJesef<le Fefle JeeJeced ~ leLee e meejeJeueeced
``efmebnepeieesefYeoes mettles veeuesve Jesef<lees pevleg: ~
ueives kegpesLe meewjs jeMebMemeceeveiee$es<eg ~~ 5 ~~
kesoejoe:veeue Jesef<le pevce ue#eCe
cebieue Deewj Meefve en mes ege ces<e, efmebn Deewj Je=<e ueiveeW ceW pees ueive nes,
jeefMe veJeebMe mes ces<eeefo pees veJeebMe jeefMe nesleer nw Gme jeefMe kee HetJeexe pees Debie
efJeYeeie efme ngDee nw Gme peeleke kes Gme Debie ceW veeue (DeLee&led ceelee mes Yege
Yeespe HeoeLeeX keer jmeJeeefnkee veueer pees yeeueke kes veeefYe ceW ueieer jnleer nw) efeHekeer
nesleer nw ~~ 5 ~~
ueiveefcevogb e iegefvejer#eles ve Jee MeMeeb jefJeCee meceeieleced ~
meHeeHekeeskexCe egleesLeJee MeMeer HejsCe peeleb eJeoefvle efveeeeled ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeOegvee peejpeeleb JebMemLesveen
ve ueiveefceefle ~~ iegpeeaJees ueivecegoeefceogb evb e eefo ve efvejer#eles ve
HeMeefle ueiveeveJeskejeefMemLeew He=LekemLeew Jee eoesYeeJeefHe iegCee ve <esles leoe

123

HejsCe peejsCe peele Fefle efveMeeeleJeoefvle keLeeefvle cegvee: ~ De$e eefo ueiveevew
peerJeYeeiemLeew peerJeveJeebMekemLeew YeJele: leoe ve Hejpeele Fefle JeeJeced ~
emceeeJevesej: ~ ``DepeerJeYeeiesHeveJeeref#eles Jee peerJesve evssLe efJeueiveYes Jee
peeleb Hejestleefceefle yegJeefvle Jeeees pevesveeLe yeueeJeueeskeeled Fefle ~ ve Jee
MeMeeefceefle ~ MeMeeb ev: jefJeCee metexCe meceeieleb mebegeb iegve& efvejer#eles
evekee&JeskejeefMemLeew eefo e ye=nmHeeflevee ve Mesles leoe HejsCe peele: ~ DeLeJee
MeMeer ev: meHeeHeke: HeeHeensCe Yeewcesve meewjsCe Jee ege: leLeeefJeOeeskexCe metexCe
eefo egees YeJeefle leLeeefHe HejsCe peele Fefle ~ De$eeHeves peerJeevegJeefle& JeeKeeveb
kegJe&efvle ~ leoegeced ~ emceeevekee&JeskejeefMeieleew HeeHeegeew peerJesve
MeceeveeJeMeceeveew Jee peejpeelepevcekejew le$e eveke&eesie: HeeHesve mecesle efke
ke=leb YeJeefle lemceeevekee&JeskejeefMeieleew DeHeeHeew peerJesveeMeceeveew meHeeHeew peerJesve
Meceeveew Jee peejpeelepevcekejew efveeeeoJeMeb YeJele: ~ De$e evcee eefo iegie=ns
leods<keeCelevveJeebMekeeoMeYeeieef$ebMeeiemLees YeJeefle Deve$e Jee jeMeew iegCee
egelemoe ve peejpeele Fefle ~ emceeieJeeved ieeefie&:
``ieg#es$eieles evs leodeges JeevejeefMeies ~
leods<keeCes leobMes Jee ve Hejwpee&le Fmeles ~~ 6 ~~
kesoejoe:peejpeele DeLee&led JeCe&meeexlHeefe en eesie yeleeee pee jne
nw
ye=nmHeefle keer ueive Deewj evcee Hej ef< veneR nes, mete& ege evcee
(DeceevleelHetJe& HeMeeled Deewj Deceevlekeeue) Hej ieg keer ef< veneR nes, DeLeJee Meefve
cebieue Fve HeeHeeneW mes ege evcee, mete& mes Yeer ege nes lees Ssmeer en efmLeefle ceW
peeleke Hejpeele peeleke (otmejs efHelee mes) kee pevce neslee nw ~
eefo evcee ieg jeefMeiele ee e$e keg$eeefHe efmLele ieg en kes s<keeCe ceW nes
lees Ge Hejpeele pevce ue#eCe Ieefle veneR nesiee ~~ 6 ~~
$etj#e&ieleeJeMeesYeveew metee&odetveveJeelcepeefmLeleew ~
yemleg efHelee efJeosMeie: mJes Jee MeefMeJeMeeoLees HeefLe ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe peeleme efHele=yevOeveeesie%eeveb Jewleeueeresveen

124

$etj#e&ieleeefJeefle ~~ $etj#ee&efCe $etjenjeMee: ces<eefmebnJe=efMekecekej

kegcYee: ke=<CeHe#es #eerCeevs keke&: HeeHeeges yegOesefHe keveeefceLegves DeMeesYeveew HeeHeew
Meefve, Yeewcees $etj#e&ieleew HeeHe#es$eefmLeleew metee&Jeseg&veveJeelcepeefmLeleew etveb meHleceb,
veJeceb eefmeb DeelcepemLeeveb Heececes<eecevelecemLeew YeJelemleoe peeleme efHelee
pevekees yees Jeee: ~ lemeeefolee$eevlejeefMeJeMeevOeveosMe%eeveceen ~ mJes Jee
jeefMeJeMeeoLees HeLeerefle ~ ejjeefMemLeskex HejosMes ye: efmLejjeefMemLeskex mJeosMes,
efmJeYeeJes HeefLe ceeiex SJeb jeefMeJeMeelmLeeveHeefj%eeveced ~ DeLees Fleeb efveHeelees
efJekeuHes ~ kesefeled ``mJes Jee jeefMeJeMeeeLee HeefLe Fefle Heefvle ~~ 7 ~~
kesoejoe:efHelee kes efueS yevOeve eesie
mete& efmLele jeefMe mes 7, 9, Deewj 5 mLeeveeW ceW oes HeeHeen, HeeHeeneW keer
ner jeefMe ceW neW lees peeleke kes efHelee keer efmLeefle yevOeve ceW nesleer nw ~ DeLee&led peeleke
kee efHelee keejeieej ceW yevo jnlee nw ~ efHelee keejeieej ceW keneB nw ? ejjeefMeiele
mete& mes efJeosMe ceW, efmLej jeefMe iele mete& mes DeHeves ner osMe ceW, Deewj efmJeYeeJeiele
mete& jeefMe ceW, efJeosMe-mJeosMe kes ceOe ceeie& ceW keejeieej ceW neslee nw ~~ 7 ~~
HetCex MeefMeefve mJejeefMeies meewces ueiveieles MegYes megKes ~
ueives peuepesmleiesefHe Jee evs Heesleielee emeteles ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeOegvee HeesleieleeemeJe%eeveb Jewleeueeresveen
HetCe& Fefle ~~ MeefMeefve evs HetCex HeefjHetCe&ceC[ues leefmceMe mJejeefMeies
keke&efmLeles leLee meewces yegOes ueiveieles GoemLes MegYes peerJes Goeeled megKes elegLex
Heesleielee veewmLee emeteles Fefle JeeJeced ~ MegYewefjefle yengJeeveb ve Ieles ~ ueives yegOe
Ge: Meg$eye=nmHeleer ces<eew MegYeeYeeefcelesJeb eeHveesefle ~ eefl$eeles MegYewefjefle
lemceeosJeceJemeereles ~ HetCe&Mevcee: Meg$eye=nmHeefleYeeb egees YeJeefle leoe MegYewefjefle
YeJeefle ~ Slee ces<eueives le$emLes yegOes HetCe&evs Meg$eye=nmHeefleYeeb meYeeeges
keke&JeJeefmLeles meJe&egpele Fefle ~ Deeb Heees ceodJeeKeeves ve ege:
emceevcekejeJeefmLeleskex keke&mLeMevcee: HetCeex YeJeefle cekejJeJeefmLeles eekex
cekejeelegLe&YeJeves ces<es yegOeme mecYeJees veeefmle ~ efkeb Hegvece&kejelmeHlekejeMeew
keke&kes Meg$emeeHeJemLeeveefceefle ~ lemceegYes Fefle megKes Fefle meHleceske-

125

Jeeveevle SJe Heees veee: ~ MegYes megKe Fefle ~ lelkeLeb peerJees JeeKeele: ? Geles
yegOees ueiveielemlemceeelegLex Meg$emeeJemLeeveb ve mecYeJeefle Delees peerJe Fefle
JeeKeeleced ~ kesefeledHetJe&Meem$eevegmeejsCesefle Meg$e Fefvle ~ DeLe
HeesleieleeemeJeeesiees efleere: ~ ueives peuepe Fefle ~ ueives peuepes peuejeMeew
keke&cekejHeefMeceeOe&ceerveeveeceveleces lemceeomleies meHlecemLeevemLes evs HetCex
JeeHetCex e HeesleielewJe emetele Fefle ~ JeeMeyo: ekeejeLe&: ~~ 8 ~~
kesoejoe:veeJe ee veewkee ceW pevce keer en efmLeefle
HetCe& evcee DeHeveer jeefMe kee nes leLee ueiveiele yegOe en nes (ueive ceW yegOe
mes elegLe& ceW Meg$e kee mecYeJe venerb FmeefueS MegYe en mes eneb ye=nmHeefle kee ner enCe
nesvee eeefnS) elegLe& mLeeve ceW Mes<e MegYe en efmLele neW lees peeleke kee pevce veewkee
(veeJe) ceW neslee nw ~ eekekeeue ceW veewkee eje megotj Deewj oerIe& mecee leke
JeeHeejeefo eeleeeele ceW JeeHeejer meHeefjJeej meceepe ee$ee kejles Les) leLee ueiveiele
peueej jeefMeeeW ceW efkemeer Ske keer efmLeefle mes leLee ueiveiele peueej jeefMe keer
meHlece Mejerj ceW evcee keer efmLeefle mes Yeer veeJe ceW emeJe neslee nw ~~ 7 ~~
DeeHeesoeceeHeie: MeMeer mecHetCe&: meceJes#elesLeJee ~
ces<etjCeyevOegueiveie: meelmetefle: meefueues ve mebMee: ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLeesokeceOeemeJe%eeveb Jewleeueeresveen
DeeHeesoeefceefle ~~ DeHejeMeees: cekejHeee&keke&ceerveemles<eecevelecemeesoe DeeHeesoe: ~ peuejeefMeueives YeJeefle MeMeer evMeeHeiees
peuejeefMemLemleoe metefle: emeJe: meefueues peuemeceerHes, ve mebMee: efveMeeeee: ~
DeLeJee mecHetCe&: MeMeer ueiveieceeHeesoeb meceJes#eles HeMeefle leLeeefHe meefueues emetefle:~
ces<etjCeyevOegueiveie Fefle ~ DeLeJeeHejeMeeJegoeieles ces<etjCeyevOegueiveiees ces<etjCes oMeces
yevOegmLeeves elegLex ueives eeiueives efmLele: meeodYeJeseLeeefHe meefueues emetefleefjefle Jeosled~
leLee e meejeJeueeced
``meefueueYeueiveb eves peueejjeMeew leg Jes#eles HetCe&: ~
emeJeb meefueues efJeeeodyevOetoeoMeceieMe eoe ~~ 9 ~~
kesoejoe:peue ceW emeJe eneesie

126

peueej evcee keer peueejjeefMeiele ueive jeefMe Hej ef< nesves mes peue
ceW emeJe nesles nw ~ jeefMeiele evcee oMece-elegLe&-meHlece YeeJemLe eefo neslee nw lees
peue ceW ner emeJe neslee nw ~ (ieYe&Jeleer m$eer keer mveeve kes DeJemej Hej veoer leeueeye
Deeefo ceW peue emeJe mebYeJe nw ~ ~~ 9 ~~
Goees[gHeeesJe&eefmLeles iegHleeb HeeHeefvejer#eles eces ~
Deefuekeefke&egles efJeueiveies meewjs Meerlekejsef#elesJes ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeOegvee yevOeveeieejeJeees: emeJe%eeveb Jewleeueeresveen
Goesefle ~~ Goees ueiveceg[gHeMev: leeesoees[gHeeesjskejeefMemLeeese&ces
meewjs JeJeefmLeles eoMemLes leefmceMe HeeHeefvejer#eles iegHleeb yevOeveeieejs emetele Fefle
JeeJeced ~ meewjs MevewMejs Deefuekeefke&egles Je=efMekekegueerjeesjvelecemLes efJeueiveies
leefmbceMe Meerlekejsef#eles evsJes MJeYes emetefleJe&eJee ~~ 10 ~~
kesoejoe:yevOeveeieej SJeb Metve mLeeve (efvepe&ve) kee pevce
evefmLele ueive mes 12JeW YeeJe ceW efmLele Meefve Hej HeeHeen keer ef< mes
yevOeveeieej (keejeieej) ceW peeleke kee pevce neslee nw ~ (ceefnueeDeeW kees Yeer
keejeieej oC[ neslee Lee ~)
Je=efMeke ee keke& jeefMeiele ueive efmLele Meefve Hej evcee keer ef< mes
DeJe mLeeve (Je=#e jefnle mLeeve) DeLee&led ie{d{s (ie[ns) ceW pevce neslee nw ~~ 10~~
cevosypeieles efJeueiveies yegOemetexvogefvejer#eles $eceeled ~
$eer[eYeJeves megjeuees mees<ejYetefce<eg e emeteles ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe $eer[eie=nosJeeueemees<ejYetefceeosMes<eg emeJe%eeveb
Jewleeueeresveen
cevo Fefle ~~ cevos MevewMejsypeieles peuejeefMemLes leLeeYetles efJeueiveies
eeiedueivemLes $eceelHeefjHeeee yegOemetexvogefvejer#eles $eer[eYeJeves megjeuees meesKejYetefce<eg
e emetele Fefle Jeosled ~ Sleogeb YeJeefle ~ MevewMejs peuejeefMemLes ueiveieles
yegOeefvejer#eles yegOes $eer[eYeJeves jefleie=ns emeteles ~ SJeb metexCeekexCe efvejeref#eles
megjeuees osJeie=ns, Fvogvee evsCe efvejeref#eles meesKejYetefce<eg meJeeuegkeemJeJeefve<eg emetele
Fefle ~~ 11 ~~

127

kesoejoe:$eer[e YeJeve-osJeeuee-Tmej Yetefce kee emeJe

peueej jeefMemLe Meefve keer ueiveiele efmLeefle Hej yegOe keer ef< mes $eer[e
YeJeve ceW, mete& keer ef< mes osJeeuee ceW, Deewj evcee keer ef< mes Tmej Yetefce ceW
emeJe neslee nw ~~ 11 ~~
ve=ueiveieb es#e kegpe: MceMeeves jces efmelesvot iegjefivenes$es ~
jefJeve&jsvecejieeskegues<eg efMeuHeeuees %e: emeJeb kejesefle ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe MceMeevejceeosMeeefiveMeeueeve=HeosJeie=nieeskegueefMeuHee
ueeemeJe%eevecegJepeeleenve=ueiveieefceefle ~~ HetJe&}eskeevcevo FlevegJele&vles
elevegJele&vles eleemevvelJeeled ~ ve=ueiveieb vejjeefMeueiveefmLele vejjeMeees
efceLegvekeveelegueeOeefvJeHetJee&Oe&kegcYee: le$e ieleb MevewMejb kegpeesejke: es#e dJee
Yeewcees eefo HeMeefle leoe MceMeeves emeJeb pevce kejesefle ~ kesefevve=ueiveoMeea ef#eeflepe
Fefle Heefle ~ ve=ueiveieb HeMeefle leeruees ve=ueiveoMeea ef#eeflepe: ~ jces efmelesvog
Fefle~ vejjeefMeueiveieleb MevewMejege efmele: FvogMeves Jee HeMeefle leLee jces
jceCeeres eosMes pevce ~ SJebefJeOeb meewjb iegpeeaJe: HeMeefle leLee
Deefivenes$esefiveMeeueeeeced ~ SJeefJeOeb meewefjb jefJe: HeMeefle leoe vejsvecejieeskegues<eg
vejsvie=ns jepeJesMceefve, Decejie=ns, Jee ieeskegues ieesMeeueeeeb Jee emetefle: ~ SJecesJe
yegOesve <s meewjs efMeefuHeie=ns efe$eHegmlekekejJeOe&efkeeYe=leerveeb efMeefuHeveeceeuees ie=ns
emetefleefjefle ~ leLee e meejeJeuieeced ~ ``jefJepes peueefJeueives $eer[eseeves yegOesef#eles
emeJe: ~ jefJeCee osJeeieejs leLeesKejs ewJe evsCe ~~ DeejCeYeJeveueives efieefjJeveogiex
leLee vejefJeueives ~ efOejsef#eles MceMeeves efMeefuHekeefveuees e meewcesve leLee e
yeeojeeCe: ~
metexef#eles ieesve=HeosJeJeemes Meg$esvogpeeYeeb jceCeereosMes ~
megjspes efpeJeefnes$es vejesoes meceJeoefvle metefleced ~~ 12 ~~
kesoejoe:MceMeeve ceW, megvoj mLeeve ceW, DeefiveMeeuee ceW, jepeie=n ceW,
osJeie=n ceW, ieewMeeuee ceW Deewj efMeuHeeuee ceW emeJe kes en ue#eCe
ueive efmLele efHeo jeefMe Hej Meefve cebieue keer ef< mes MceMeeve Yetefce ceW,
Meg$e evcee keer ef< mes megvoj jceCeere mLeeve ceW, ieg keer ef< mes DeefiveMeeuee

128

(Deefivenes$e Oece& mecHeVe ie=nmLe) ceW, mete& keer ef< mes jepecenue ee osJe meove ceW
DeLeJee ieesMeeuee ceW Deewj efmJeYeeJe ueive jeefMe Hej yegOe keer ef< mes, efe$eefJeefe$e
mLeeve efe$eeuee ceW pevce neslee nw ~~ 12 ~~
jeMebMemeceeveieesejs ceeiex pevce ejs efmLejs ie=ns ~
mJe#eeMeieles mJeceefvojs yeueeesieelHeuecebMeke#e&ees: ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe emeJeosMe%eeveb Jewleeueeresveen
jeMebMesefle ~~ jeefMeMe DebMeMe leeMebMeb jeefMeue&ivejeefMejbMees
veJeebMeke: ueivejeMesmlevveJeebMekeme Jee e: meceeve: meMe: mJeelceereieesejes
efJe<ee: mJeejeMe meJe& Flevesve eoefMe&le: ~ le$e eefmceved eosMes ees ees jeefMeHe:
eeCeer me_ejefle le$e ees ceeie&: HevLeemleefmce_pevce ~ eefo ejs
ueivejeefMemlevveJeebMekees Jee ejs YeJeefle, DeLe ueivejeefMemlevveJeebMekees Jee
efmLejmleoe jeefMemJeHelegueme eeefCeve: eefmceved ie=ns e$e emeJes meefle lelmLeeves
jeefMemJeHelegueme eeefCevees eodie=nb meceerHemle$e emeJe FleLe&: ~ mJe#eeMeiele
Fefle~ ejme efmLejme efmJeYeeJeme Jee jeMesue&iveieleme mJe#eeMe
DeelceereveJeebMekeesoees eoe YeJeefle leoe mJeceefvojs Deelceere ie=ns SJe pevce
JeeJeced ~ le$e jeMebMemeceeveieesejs ceeiex pevce Fleeefo meeceevesveeseb le$e %eeeles
efkeb ueivejeefMemeceeveieesejs efkecebMemeceeveieesejs emeJeeosMe: ~ ef$eeleeb leoLe&ceeb
efveMee: ~ yeueeesieeefoefle ~ DeMebkees veJeebMeke: $e#eb jeefMe: Deveeesye&ueeesieelHeueb
emeJemLeeve%eeveced ~ Sleogeb YeJeefle ~ ueivejeMewve&JeebMekejeMesMe ees
yeueJeebmlelmeceeveieesejs<eg ceeie&ie=nmeceerHes<eg emeJees JeeJe: ~ De$e HetJeexeeesieeYeeJes
jeMebMemeceeveieesejceeiee&efo<eg emeJees JeeJe: ~ les<eeb mecYeJes eesieeseeosMes<JesJe
emeJees JeeJe: ~~ 13 ~~
kesoejoe:emeJe mLeeve %eeve
jeefMeeeW kee JeefCe&le mLeeve Heeefo kes ueivejeefMe kee veJeebMe, ee ueive keer
jeefMe kes meMe mLeeve ceW, ueive Deewj veJeebMe eefo ejjeefMe kes nQ lees ceeie& ceW, efmLej
jeefMe veJeebMe mes DeHeves Iej ceW pevce neslee nw ~ ueive jeefMe ceW eefo ueive kee ner

129

veJeebMe nes lees DeHeves ner Iej ceW pevce neslee nw ~ ueive Deewj ueive veJeebMe jeefMeeeW ceW
pees yeueJeeved jeefMe nw leovegmeej peeleke pevcemLeeve kenvee eeefnS ~~ 13 ~~
Deejeke&peeesefm$ekeesCeies evsmles e efJeme=pelescyeee ~
scejjepeceefv$eCee oerIee&eg: megKeYeekee me mce=le: ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeLe eefmceveesies peelees cee$ee lepeles, eefmceBMe eesies
peelemleeesefHe cee$ee oerIee&eg: megKeer e YeJeefle leeesieeb Jewleeueeresveen
Deejekexefle ~~ evs MeefMeveejeke&peeesYeezcemeewjeesjskejeefMeieleeesefm$ekeesCeies veJecemLes HeecemLes Jeemles e meHlecees mLeeves efmLeles peeleescyeee cee$ee
efJeme=peles lepeles ~ SJebefJeOes eesies evceefme Decejjepeceefv$eCee iegCee s cee$ee
leeesefHe HejnmleieleesefHe oerIee&eg: efej_peerJeermegKeYeekee YeJeefle ~~ 14 ~~
kesoejoe:ceelee mes ee Deve ekeej mes lee peeleke eneesie
Ske jeefMemLe cebieue Meefve mes ef$ekeesCe ee meHlece ceW ev nesves mes, peeleke
ceelee mes lee neslee nw ~
Ge SJeb efJeOeeesie Hej ieg keer ef< nesves mes lee Yeer peeleke megKeer
jnkej HetCee&eg eeHle kejlee nw ~~ 14 ~~
HeeHesef#eles legefnveieeJegoes kegpesmles leees efJeveMeefle kegpeeke&peeesmleLeemes ~
meewcesefHe HeMeefle leLee efJeOenmlecesefle meewceslejs<eg HejnmleieleesHeveeeg: ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLe eefmceveesies peelees cee$ee leees efJeveMeefle lemevleefleuekesveen
HeeHesef#ele Fefle ~~ legefnveieew evs HeeHesef#eles HeeHeens meewjsCeekexCe JesleLe&: ~
leLeeYetles Goes ueives efmLeles kegpes Yeewces eemles meHlecemLeeves peelees cee$ee leees
efJeveMeefle efceele FleLe&: ~ kegpeeke&peeesefjefle ~ leLee lesvewJe ekeejsCe ueiveieles
evceefme HeeHesef#eles mete&s kegpeeke&peeesYeezceMevewMejeesjees ueiveeoskeeoMes
efmLeleeespee&lees cee$ee leeesefHe efJeveMeefle efceele FleLe&: ~ meewcesefHe HeMeefle ~
HetJeexeeesiemLes evceefme HeeHes meewce MegYeensefHe HeMeefle meefle peelees cee$ee
lepeles leeesefHe eeiJeCe&eYegCee meewceensCe evcemee mleLeeefJeOeme
nmlecesefle, leeiJeCe&me yeeeCeeosn&mleb ieefle lesve Oeee&les peerJeefle e ~
DeLeeefmcevvesJe eesies efmLeleMevcee: HeeHesve kegpesve meewjsCe Jee Melesvesve

130

meewceensCe e Meles leoe peelemleees&=eneesLeex yeueJeevleeiJeCe&me

yeeeCeeosn&mleleesefHe efJeveMeefle ~ eogeced ~ ``meewceslejs<eg HejnmleieleesHeeeg:
Fefle ~ veveg eLee eesiemLes evceefme meewcew: HeeHewMe Meceeves cee$ee leees
efJeveMeleerleefYeefnleb le$e #eef$eeJewMeMetJeCe&mejeefo<eg nmleiele: meJe& SJe
efJeveeMeceeHveesefle ~ yenJeMe cee$ee leee: #eef$eeeefoJeCe&me*dkejieleeMe peerJeceevee
Mevles lemceelHetJe&}eskeeled ``scejjepeceefv$eCee oerIee&eg: megKeYeekee me mce=le:
Flesleefon Mes<eYetleceJeievleJeced ~ lemceeod yegOesve Meg$esCe Jee
eLeeoefMe&leleeesiemLeMevcee Meles peerJesve ve Meles leoe HejnmleieleesefHe
efceeles~ eoe HeeHesve meewcesve Jee o=MeceeCeesefHe peerJesve Meles leoe
<eneesye&ueJeMeeeCe&me yeeeCeeosn&mleiees peerJeefle ~ leLee e meejeJeueeced
``efceeles HeeHew&s MeefMeefve efJeueives kegpesmleies lee: ~
ueiveee ueeYeieleeesJe&megOeemeglecevoeesjsJeced ~~
HeMeefle meewcees yeueJeeveeiie=ndCeeefle leeMees peeleced ~
MegYeHeeHeens Hejwie=&nerleesHemeew efceeles ~~
meJex<Jesles<eg eoe eesies<eg MeefMemegjspemevo=: ~
YeJeefle leLee oerIee&egn&mleiele: meJe&JeCex<eg ~~ 15 ~~
kesoejoe:ceelee mes lee peeleke kee ce=legeesie
HeeHe en ueiveiele evcee mes meHlecemLe cebieue mes ceele=lee peeleke
keer ce=leg nes peeleer nw ~
leLee Ske jeefMeiele Meefve cebieue leLee HeeHe evcee 11JeW nes lees Yeer
ceele=lee peeleke keer ce=leg nes peeleer nw ~ MegYe en ef< mecHeVe evcee mes lee
peeleke MegYe en kes JeCee&OeerMe en kes meMe Heg<e ee m$eer kes nmleiele neslee nw ~
HeeHe en evcee Hej ieg keer ef< veneR nesves mes Deve nmleiele nesles
ngS Yeer peeleke keer ce=leg nes peeleer nw ~~ 15 ~~
efHele=ceele=ie=ns<eg leodyeueeeMeeueeefo<eg veereiew: MegYew: ~
eefovewkeielewmleg Jeeref#eleew ueivesvot efJepeves emeteles ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeOegvee emeJeie=n%eeveb Jewleeueeresveen

131

efHele=ceele=ie=nsef<Jeefle ~~ efHele=ceele=ene efoJeeke&Meg$eeefJeleeoerveeseemleodyeuee

eflHele=ceele=enJeeree&eflHele=ceele=ie=ns<eg emetele Fefle Jeosled ~
le$eeke&MevewMejeesjveleces yeueJeefle efHele=ie=ns efHele=<Jeme=efHele=JeeefomecyeefvOeie=ns
emetefle:~ leMeeueeefo<eg veereiew: MegYewefjefle ~ yengJeeveelmeJe& SJe MegYeene: eoe
veeremLee YeJeefvle leoe le<eg Je=#es<eg Meeuee<eg emeJees Jeee: ~
DeeefoenCeevveoerketHeejeceHeJe&leeefoosMes<JeveeJe=les<eg Fefle ~ eefo vewkeielewefjefle ~ veereiew:
MegYewefjlevegJele&les
~
meJex
MegYeene:
veereieleemlewue&ivesvot
GoeeveJegYeeJeHeskejeefMeielewe&nwye&ngJeeveeledef$e- eYe=efleefYee&oe ve Mesles leoe
efJepeves pevejefnles mLeevesJeeb emetefleefjefle ~ eoe HegvejskemLewye&ngefYee&nwue&ivesvot
Mesles leoe peveekeerCex emetefleefjefle ~ leLee e meejeJeueeced
``efHele=ceele=enJeiex lelmJepeveie=ns<eg yeueeesieeled ~
eekeejleveoer<eg e metefleveeaJeeefelew: meescew: ~~
ves#esles ueivesvot eeskemLee enemleoeJeeced ~~ 16 ~~
kesoejoe:emeJeen %eeve
HetJe& ceW `efoJeeke&Met$eew efHele=ceele=meef_%eleew' mes ceele=efHele= keejke eneW kes
%eeveHetJe&ke, yeueer en kes Devegmeej ceelee-efHelee Deeefo kes Iej ceW emeJe mecePevee
eeefnS ~
MegYe enesb keer veerebiele efmLeefle mes, Hes[ kes veeres (Hes[ mecetn JeveJeeefkee)
peeleke pevce ueslee nw ~
meYeer MegYe enesb keer Ske mLeevemLe efmLeefle kes meeLe, ueive Deewj evcee Hej
ef< nerve en efmLeefle mes efvepe&ve mLeeve ceW emeJe neslee nw ~~ 16 ~~
cevo#eeMes MeefMeefve efnyegkes cevosypeies Jee
leodeges Jee leceefme Meeveb veeremebmLewMe Yetceew ~
eeefMeJe&peefle nefjpeb ieYe&cees#emleg leled
HeeHewMevmcejmegKeielew: keuesMeceengpe&vevee: ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeOegvee oerHemecYeJeemecYeJeYeteosMeemeJe%eeveb ieYe&cees#eb ceeleg:
meteflekeeues leefvveefceekeuesMe%eeveb e cevoe$eevleeen

132

cevo#ee&bMe Fefle ~~ MeefMeefve evs e$e le$e jeMeew cevo#eeMes MevewMejme

veJeYeeies cekejkegcYeeesjveleceebMemLes lecemevOekeejs meteflekeeMeeveb JeeJeced ~
efnyegkes ueiveeelegLe&mLes evsvOekeej SJe Meeveced ~ e$e le$eeJeefmLeles evs cevosve
svOekeej SJe ~ Deypeies Jesefle ~ DeypejeMeer De$e keke&ceerveew ew efJe%esees
cekejkegcYeeeselJeeled ~ cevo#eeMe Fleeefovesefle ~ lesve e$e le$e jeMeew
keke&veJeebMekemLes evs lecemevOekeej SJe ceerveveJeebMekemLes Jee lecemevOekeej
SJe~ leeges Jesefle ~ leefoefle meewj: HejeceMeles ~ e$e le$eeJeefmLeles evs
meewjegesvOekeej SJe ~ efve<eskekeeues veejerMeeveceefHe ~ meJex<Jesles<eg eesies<eg
eoeke&Mevcee YeJeefle leoevOekeejeYeeJe: ~ emceeeJevesMJej: ~ ``meewjebMekemLes
MeefMeefve eueives peues peueeKeebMekeceeefeles Jee ~ mJeebMeefmLeles kescieleske&pes Jee
peelemleefcees eefo veeke&: ~ Deves<eeb metex yeueJeefle Yeewcesve s melJemJeefHe
eesies<JevOekeejeYeeJe: ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``yeueJeefle metex s yengeoerHee Oeje
kegHeg$esCe ~ DevewJe&HeieleJeerez: metleew peeseflemle=CewYe&Jeefle ~~ MeewjebMes peuepeebMes
evske&eglesLeJee efnyegkes ~ leods Jee kegee&eceefme emeJe ve mevosn:
veeremebmLewMe YetceeefJeefle ~ MeeveefcelevegJele&les ~ yengJeeveeeLeemecYeJes
ef$eeYe=efleefYee&nwveeaemLeYetceew Meeveb Jeeeced ~ YetMeyosvee$e le=Ceemle=Cee Yet%exee ~
kesefeuueemLes elegLe&mLes Jee veereieles evs YetMeeveefceefvle ~ leLee e
meejeJeueeced~ ``veeremLes YetMeeveb evsHeLeJee megKes efJeueives Jee ~ eefoefle ~
emeJeueivejeefMee&esve ekeejsCe nefjpeb JepelegoeuesKeeb Heefjlepeefle leesvewJe
ekeejsCe veeee& ieYe&cees#ees Jeee: ~ e$eekeeMeb Yetcee men mebmeebmecevleeod Meles
leefjpeced ~ Geb e ~ ``nefjpeefceefle ieieveceJeveew mecHe=eefceJe ue#eles eLeeses<eg
leeLee ~ Meer<eexoes<eg ueives<eteeveejeesojb oMe&elees ieYe&me cees#ees: Jeee: ~
He=esoes<keOeescegKeme He=b oMe&ele: ~ ceerveesoes Heee oMe&ele:~ leLee e
meejeJeueeced ~ ``Meer<eexoes efJeueives cetOvee& emeJeesveLeesoes ejCew: ~ GYeeesoes e
nmlew: MegYes MeewYeveesveLee ke: kesefeosJeb Jeee#eles ~ eLee ueiveeefOeHees
veJeebMekeeefOeHees Jee enes Je$eer YeJeefle leoe JewHejerlesve ieYe&cees#ees YeJeefle ~ leLee e
ceefCelLe: ~ ``ueiveeefOeHeWMekeHeleew ueivemLes ef$eles ensHeLeJee ~ efJeHejerleielees cees#ees

133

Jeeees ieYe&me me*dkeuesMe: ~ HeeHewefjefle ~ HeeHeenwMevielew: MeefMevee men

JeJeefmLelew: mcejielewue&iveelmeHlecemLewJee& ~ megKeielewue&iveeelegLe&mLewJee& emeJekeeues
pevevee ceeleg: keuesMeceeng: keb keLeeefvle metje: ~ leLee e meejeJeueeced
``keuesMees ceeleg: $etjwye&vOJemleielew: MeMeeegewJee& ~~ 17 ~~
kesoejoe:emeJe en ceW ekeeMeevOekeej, ieYe& cees#e ieefle Deewj ceele=
keuesMe JeCe&ve
Meefve jeefMe veJeebMe efmLele evcee, ee elegLe& YeeJeiele, Meefve nes ee
Meefveege nesves mes DevOekeej mLeeve ceW ieYe& emeJe neslee nw ~
leerve eneW mes DeefOeke en veere jeefMeiele neW lees emeJeJeleer ceefnuee (Yet
Meeefeveer) Yetefce Meeve kejleer nw ~ ueivejeefMe ef#eeflepe ceW, (meerOes, eflejs, Deefvlece
eosMe mes) efpeme ekeej Goe nesleer nw Gmeer ekeej ieYe& mes egle yeeueke Oeerjs-Oeerjs
Yetefce ceW Deelee nw ~
evcee mes elegLe& meHlece SJe HeeHeeneW mes ceele=keuesMe neslee nw ~ DevOekeej
emeJe mecee eesie ceW Meefve Hej mete& o=ef< mes DevOekeej emeJe keer peien ekeeMe
mLeeve ceW emeJe neslee nw ~
leLee Meer<eexoe ueive ceW peeleke kee pevce efMej mes (cemleke Henues Me)
He=esoe ueive ceW eLecele: Hewj oMe&ve Deewj GYeeesoe ueive ceW ieYe&cees#e ceW eLece
nmleoMe&ve neslee nw ~~ 17 ~~
mvesn: MeMeeeogoeee JeefleoeaHeeske&ege#e&JeMeeejee: ~
ejb e leemlegefve kesvmebmLew%exeb enwJeere&meceefvJelewJee& ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeLe oerHeie=nej%eeveceefvJeeeen
mvesn: MeMeeeefoefle ~~ MeMeeeevelmvesnes Jeee: ~ pevcekeeues HetCex
evs mvesnsve HetCe oerHeYeepeveb JeeJeced ~ #eerCes #eerCemvesneeefceefle ~ leLee eesJeb
leoeceeJeemeeeeb meJexx<eecevOekeejs emeJees YeJeefle ~ emceeoegecesleled ~ lesve e$e
jeMeew evcee JeJeefmLelemle$e eefo jeefMeeejcYes efmLelees YeJeefle leoe oerHeYeepeveb
mvesnsve HetCe JeeJeced ~ e$e jeMeJemeeves efmLelemle$e mvesneeced ~ ceOeeeHlesOe&ced ~
Deve$eevegHeeleeefoefle ~~ Goeee Jeefe&: Goeeuueiveeefle&jeosMee ~ ueiveejcYes

134

lel#eCeJeee Jeefe&jeosMee ~ ceOes De&oiOee Jeefe&: ~ ueiveeJemeeves Jeefe&oenes Jeee:~

DevlejsvegHeele: ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``eeJeuueiveeJegefoleb Jeefle&o&iOee leg leeJeleer
YeJeefle ~~ oerHeeske&ege#e&JeMeeefoefle ~ Dekeex jefJemleeejeefMeJeMeeejeees oerHees
Jeee: ~ le$e ejjeefMeJeJeefmLelekex meeee&ceeCees oerHe DeeosMe: ~
efmLejjeefMemLeskex SkeosMemLe: ~ efmJeYeeJemLeskex eefueleeefleef<le Fefle ~
kesefeoefvle ~ eLee eefmcevjeMeeJeke&: efmLele: me jeefMee&meeb efoefMe efmLele:
eeieeoerMee: ef$eeJe=<eve=egkekeke&sleeefovee eoefMe&lemlemeeb efoefMe oerHe DeeosMe: ~
Deves SJeb Jeoefvle ~ eLee emeeb efoefMe Dekeex YeceJeMesveeenjkeuHeveeeemeg efo#eg
HeefjYeceefle lesvewJe $ecesCe emeeb efoefMe JeJeefmLelemlemeeb efoefMe ie=nmLe
oerHemLeeveefceefle~ leLee e meejeJeueeced ~ ``eoMeYeeieefJeYees Jeemeie=nsJeefmLeles
meneebMeew ~ oerHeMejeefo<eg leLewJe Jeee: emeJekeeues ~ De$e eeeeefo$ecesCe ie=nb
eoMeOee efJeYepe ces<eeefoieCeveeke&jeefMee&$e YeJeefle le$e oerHemLeeveefceefle ~
kesefeuueiveme eeMees JeCe&mleeiJeCee oerHeJeefle&efceefvle ~ leLee e ceefCelLe:``ueiveme ees$e JeCeex efveefo&mlesve Jeefle&jeosMee ejb e leemlegveerefle ~
meteflekeeie=ns ueiveekesvmLewe&nwe&jeosMe: keee&: ~ eme enme ee efokeeeeeee
jefJeMeg$eueesefnlelece Fleeefoveesee: leefieefYecegKeb meteflekeeie=nb yeng<eg kesvs<eg
yeueJeodenJeMeeled ~ Metves<eg kesvs<eg leuueivejeefMeJeMeeled ueiveme ee
efokeleoefYecegKeced ~ emceeovesvewJe mJeuHepeelekes Geced ~ ``ejb Jeemlegefve
kesvesHeieleeodeneomeefle Jee efJeueive#ee&led Deves Jeoefvle ~ eLee ~
``ueiveeoMeYeeiejeefMeefoieefYecegKeb meteflekeeie=nejced leLee e ceefCelLe: ~ ``ueives
ees efjmeebMemleoefYecegKeb meteflekeeie=ns ejced Slee mebJeeosveeefHe efceefle ~
Jeere&meceefvJejeodieeneodie=nejb Jeosled ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``Jeemeie=neseeveieleb
ejb efokeHeeuekeeodyeueesHesleeled Fefle ~~ 18 ~~
kesoejoe:emeJe ie=n ceW oerHe Deewj emeJe ke#e kee ej
ev mHe keer eejcYe jeMeeefoke efmLeefle mes emeJe en ceW epJeefuele Hee$e
oerHe ceW lesue keer HeefjHetCe&lee Deewj jeefMe kes Deefvlece veJeebMe iele evcee mes, lesue oerHe
Hee$e ceW lesue keer eee: meceeefHle mecePe kej ceOeefmLele jeefMe DebMeeW kes evcee mes

135

DevegHeele eje oerHe Hee$e ceW lesue keer cee$ee kee efJeeej kejvee eeefnS ~ mener
DevegHeeleeefo eLece veJeebMe ceW lesue keer HetCe&lee Deewj veJece veJeebMe ceW lesue keer
meceeefHle lees F veJeebMe mecyevOe mes oerHe ceW lesue keer HetCe&lee, keg vetvelee,
DeOe&HetCe&lee ee DeYeeJe Deeefo keer efmLeefle mecePeveer eeefnS ~
Fmeer ekeej emeJeskeeueerve ueive jeMeeefo mes oerHe ceW mLeeefHele Jeeer
(Jeefle&kee) keer Yeer HetCe&lee, DeOe&pJeefueleeveeer Jeefle&kee efpemes meceerHe mecee ceW ner
Deewj peueeee ieee nw Fleeefo mecePekej ueive keer Meglee kejveer eeefnS ~ efJeegle
yeeer mes Yeer DeeOegefveke egie ceW veee Hegjevee ee DeOe& Hegjevee yeuye mecePee pee mekelee
nw ~
leLee emeJe ke#e (peneB yeeueke kee pevce) kee cegKe ej Lee, efoMee kes
mener %eeve mes Yeer ueive keer met#celee ee Meglee mecePeveer eeefnS ~
emeJe mecee ceW mete& keer ej jeefMe mes oerHe eueeeceeve, efmLej jeefMeiele
mete& mes efkemeer efveelemLeeve efmLele oerHe SJeb efmJeYeeJe jeefMe mete& mes oerHe eueeeceeve
(ueeuesve Deeefo) mecePevee eeefnS ~ leLee mete& jeefMe efoMee keer HetJe& HeefMece Gej
Deewj oef#eCe pees nes oerHe mLeeve keer Yeer Jener efoMee emeJe ke#e ceW mecePeveer eeefnS ~
kesviele enesb ceW yeueJeeved en keer efoMee kes Devegmeej meteflekee Iej ceW
eJesMe ej mecePevee eeefnS ~
pevce kegC[ueer ceW ueive jeefMe mes eeked HetJe& efoMee ceW meteflekee Iej kee ej,
oMece ueive mes oef#eCe efoMee ceW, meHlece ueive mes HeefMece Deewj elegLe& ueive mes Gej
efoMee ceW meteflekee Iej kee cegKe ej (ojJeepee) mecePe kej ueive keer mener Ieefle
nesves mes Meglee mebMee jefnle nes peeleer nw ~ DeefOeke mebKeke yeueJeeved kesvmLe eneW
mes ceneved emeJe ke#e eJesMe kes, Deveske ojJeepes nes mekeles nQ ~ kesvmLe eneYeeJe
mes ueive jeefMe kes Devegmeej ej efveCe&e kej ueive keer Meglee ceW mebMee veneR neslee
nw~~ 18 ~~

136

peerCe mebmke=leceke&pes ef#eeflemegles oiOeb veJeb Meerleieew

keee{eb ve {b jJeew MeefMemegles levvewkeefMeuHegJeced ~
jceb efe$eegleb veJeb e Ye=iegpes peerJes {b ceefvojb
e$emLewMe eLeesHeosMejeveeb meecevleHetJee Jeosled ~~ 19 ~~
YeeslHeue:DeOegvee meteflekeeie=nmJeHe%eeveb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
peerCe& mebmke=leefceefle ~ Jeere&meceefvJeleeefolevegJele&les ~ meJe&ensYeeske&pes meewjs
Jeere&Jeefle meyeues peerCe&efceefle efejvleveb Yete: mebmke=leb meteflekeeie=nb JeeJeced ~
ef#eeflemegles Yeewces yeueJeleefivevee oiOeb Meerleieew evs veJeb MegkeueHe#es GHeefueHleb Jeosled ~
emceeeJevesMJej: ~ ``evcemeesHeefueHleced Fefle ~ keee{eb ve {b jJeeefJeefle ~
jJeeJeeefoles keee{eb oeyengueb ve {cemeejb MeefMemegles yegOes
leodie=nceveskeefMeuHegJeb yengefJeOeefMeefuHejefeleced ~ jceb efe$eegleefceefle ~ Ye=iegpes Meg$es
jceCeereb ceveesjceb e Hejb veJeb vetleveb efe$eegleb efe$ekece&egeced ~ peerJes iegjew {b
efejkeeuemLeeefe ~ e$emLewYe&e$eeefOe{wie=&noele=enmeceerHemLewjvewe&nw: meecevleHetJee&b
mecevleelJe&efo#eg eLeesHeefoeb Jeosod yeteeled ~ meecevleHetJee& eefleJesefMcekeJesMceveeb
mecevleel$ecesCesleLe&: ~ eLee ie=noele=enme Hegjle: HeMeee HeeMJe&eesJee&ves ene
JeJeefmLeleemlesvewJe $ecesCe meteflekeeie=nmeeveeefve eefleJesMceie=neefCe Jeeeeefve ~ Deves
meecevleHetJee&efceefle Heefvle ~ mecevleeodie=nHee&vleHetefJe&keeb jeveeefceefle ~ eLee e
meejeJeueeced
~
YeJeveenmebeesiew:
eefleJesMceeefMevleveereeMe
~
osJeeueeecyegHeekekeesMeefJenejeeJemkejmLeeveced
~
efveeie=nb
e
YeemkejMeefMekegpeiegYeeie&Jeeefke&yegOeeesieeled ~ De$eeeeexCe YetefcekeeeceeCeb veeseb
ef$eMeeueefMeeue %eeveb e leogeles ~ ye=nmHeleew keke&mLes HejceeseeodYes
ueiveeodoMeceies efYetkecegeYeeies<JeJee&efkemLeles ef$eYetefcekeced ~ GeYeeiemLes
elegYet&efcekeb Oevegef<e meyeues meyeues oMecemLeevemLes iegjew ef$eMeeueb leodie=nced ~
efceLegvekeveeceervemLes efMeeueced ~ Geb e mHeuHepeelekes
``ieges oMecemLes efef$eelegYet&efcekeb kejesefle ie=nced ~
Oevegef<e meyeues ef$eMeeueb efMeeueceves<eg eceues<eg ~~ 19 ~~

137

kesoejoe:emeJe ke#e kee mJeHe

emeJe ueive kegC[ueer ceW meYeer eneW mes yeueJeeved Meefve en keer efmLeefle mes
Hegjeves cekeeve keer cegjccele Deeefo efkeee ngDee meteflekee Iej neslee nw ~ cebieue en keer
meJee&efOeke yeueMeeueervelee mes DeefiveoiOe (peuee ngDee) meteflekee Iej, evcee kes yeueer
nesves mes, vees efvecee&Ce kee meteflekee Iej, mete& kes yeueer nesves mes kee mes ueke[er kee
yevee ngDee (meeOeejCe) efveye&ue meteflekee Iej, yegOe keer yeueMeeueervelee mes Deveske
keejeriejeW keer keueeDeeW mes efveefce&le meteflekee Iej, Meg$e keer yeueerelee mes Deveske efe$eeW
mes MeesefYele Deewj veee meteflekee Iej, Deewj ye=nmHeefle keer meJee&efOeke yeueerelee mes {
cepeyetle meteflekee Iej neslee nw ~
ueive kes meceerHe efleere eoMemLe eneW mes Ge ekeej mes efJeeej mes
meteflekee Iej kes meceerHemLe otmejs Deewj Henues kes cekeeveeW kees mecePevee
eeefnS~~19~~
ces<ekegueerjlegueeefueIew: eeiegejlees iegmeewceie=ns<eg ~
HeefMecelee Je=<esCe efveJeemees oef#eCeYeeiekejew ce=ieefmebnew ~~ 20 ~~
YeeslHeue:DeLe mecemleJeemlegefve keJe meteflekeeie=nefceefle leef%eeveb
oesOekesveen
ces<esefle ~~ ces<e: eefme: kegueerj: keke&: leguee legue SJe DeefueJe=&efMeke:
Ie: kegcYe: S<eeceveleces ueives Jeemlegefve eeiYeeies efveJeeme: meteflekeemLeeveb JeeJeced~
DebMes Jee ~ Gejlees iegmeewceie=ns<eg iegie=ns OeefvJeceerveew meewceie=ns efceLegvekeves Sles<eg
ueives<eg leobMekes<eg eesejlees Jeemlegefve meteflekeeie=nb Jeeeced ~ Je=<esCe leobMekesve e
ie=nHeefMeceYeeies meteflekeeie=nced ~ ce=ieefmebnew cekejkesmeefjCeew oef#eCeYeeiekejeefJeefle ~
oef#eCeYeeies meteflekeeie=nb kegle: ~~ 20 ~~
kesoejoe:ye[s cekeeve ceW Hetjs Jeemleg cesb meteflekee Iej efkeme efoMee ceW ?
ces<e-keke&-leguee-Je=efMeke Deewj kegcYe ueiveeW mes mecemle Jeemleg kes HetJe& keer
lejHe, Oeveg-ceerve-kevee ee efceLegve ueive mes meejs efHeC[ (Heuew) kes Gej ceW, Je=<e
ueive mes HeefMece ceW Deewj cekej ee efmebn ueive mes mecHetCe& Jeemleg kes oef#eCe Yeeie ceW
meteflekee Iej mecePevee eeefnS ~~ 20 ~~

138

eeeeefoie=ns ef$eeeoees ew ew keesCeielee efcetle&e: ~

MeeemJeefHe JeemlegJeoslHeeow: <edef$eveJeevlemebefmLelew: ~~ 21 ~~
YeeslHeue:DeLe meteflekeeie=ns keke Meeveefceefle lep%eeveb Jewleeueeresveen
eeeeefoie=n Fefle ~~ ie=ns meteflekeeJesMceefve eeeeefo HetJee&ee: ef$eeeoees
ces<eeoees jeMee: ew ew eleme=<eg efo#eg, keesCeielee efJeefokemLee efcete&ees efmJeYeeJee:
leeLee ~ ces<eJe=<eeesue&iveeesie=&nme eeefiJeYeeies meteflekeeMeeveb efceLegves Deeiveseeb
keke&efmebneeso&ef#eCes keveeeeb vew$e&les legueeJe=efMekeees: HeefMeces Oevegef<e JeeeJes
cekejkegcYeees: Gejs ceerves SsMeeves Fefle ~ S<e SJe efJeefOe: MeeemJeefHe JeeJe: ~
Dele Geb MeeemJeefHe JeemlegJeosefoefle ~ efkeb lJeeb efJeMes<e: ~ Heeow:
<edef$eveJeevlemebefmLelewefjefle ~ Fn KedJeeHeeoe: <edef$eveJeevlejeMee:
ueiveel<ele=leereveJeceeoMejeMee: Heeoe: HeefjkeuHee: ~ le$ewleppeeleb esve ueivesve
emeJemleogeefoefMe Meeeee: efMejmlemceeosJe <edef$eveJeevlee: Heeoe: ~ le$e
eoMele=leereew HetJe&Heeoew ~ le$eeefHe le=leerees oef#eCe: Heeoes eoMees Jeece: ~ <eveJeceew
HeefMeceHeeoew ~ le$eeefHe <e<es oef#eCees veJecees Jeece: ~ efleereueiveew Meer<e&Yeeie:,
elegLe&He_eceew oef#eCececed, meHleceeceew HeeoevleYeeie: ~ oMecewkeeoMeew Jeeceeced~
eeespevecedefJevelelJeb eceue#ez: $etjwmleegue GHeIeele: Fefle ~ e$e
efmJeYeeJejeMee: efmLeleemle efJeveleemle$e efJevelelJeb e$e HeeHeemle$e leeMees
JeesHeIeele:~ SJeb meowJeevegHeHeVeKedJeeemeie: ~ emceeoJeMeb kekeefeoefHe
eceue#exCe HeeHeenwYe&efJeleJeb lemceee$e eceue#e meewceenmJeeefceegleb le$e
efJevelelJeced ~ HeeHeenesefHe mJeesejeefMeef$ekeesCeefce$e#es$emLe: MegYeHeuekejes ve
YeJeleerefle ~~ 21 ~~
kesoejoe:meteflekee Iej ceW Meeve mLeeve
peeleke kes ces<e-Je=<e ueive ceW, Iej kes HetJe& ceW DeefiveefoMee ceW, keke& efmebn ceW
oef#eCe, kevee ueive ceW vew$e&le, leguee Je=efMeke ueive ceW HeefMece Oeveg ueive ceW
JeeeJe ceW, cekej-kegcYe ueive mes Gej ceW Deewj ceerve ueive mes F&Meeve keesCe ceW
meteflekee Iej ceW meteflekee kee Meeve mLeeve neslee nw ~ Fmeer YeeBefle kecejs ceW Meeve
Meee kes efueS Yeer ner GeJeled efJeeej kejvee eeefnS ~ pewmes, peeleke ueive mes, 6,

139

3 Deewj veJece jeefMeeeW kee, Jeemlegiele meteflekee Iej ceW MeeveeLe& GHee&ge Keefee kes
HewjeW keer peien Hej GHeeesie nesvee eeefnS ~ DeLee&led efpeme ueive ceW emeJe ngDee nw Gme
ueive jeefMe efoMee ceW Meee (Kee) kee efMej Deewj Fmeer ueive jeefMe mes 6, 3 Deewj
veJeceer jeefMeeeW kees Keefee kes Heeo keer peien mecePevee eeefnS ~ leLee 12JeeR Deewj
leermejer jeefMeeeW kees Keefee kes HetJe& mLeeveere DeLee&led le=leere jeefMe oMece Deewj
12Jeebr jeefMe kees Jeece Heeo Deewj 6, 9 jeefMeeeW kees HeefMece Heeo DeLee&led er
jeefMe kees oeefnves Deewj veJeceer jeefMe keer yeeeW Heeo Hej keuHevee kejveer eeefnS ~
leLee 2 Deewj ueive kees efMejmLeeveere 4, 5 oef#eCe Debie, 7, 8 Heeo kee Deefvlece
Yeeie, 10, 11 kees yeebee Yeeie keuHevee kej, efmJeYeeJe jeefMeeeW keer efmLeefle
JeMesve, MegYeeMegYe en jeefMeeesie kes mecyevOe mes Gme peien Hej Keefee kee PegkeeJe
ee Gme peien Hej Keefee ceW GHeIeele mecePevee eeefnS ~~ 21 ~~
evueiveevlejielewe&nw: megHemeteflekee: ~
yeefnjvleMe e$eeOex MeeMesveLeeHejs ~~ 22 ~~
YeeslHeue:DeOegveesHemeteflekeeme*dKeeceveggYeen
evueivesefle ~~ ueiveeoejYe e$e jeMeew evcee JeJeefmLelemleovlejs
leeesce&Oes eeJevlees ene JeJeefmLeleemles evueiveevlejielee enemlewHemeteflekee:
meg:~ leeJelme*dKee GHemeteflekee: meceerHeJeefle&ve: efm$ee: megYe&Jeseg: ~ leeMe
enpeeefleJeeesJeCe&Hee: ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``MeefMeueiveefJeJejegee
enleguee: meteflekeeMe efJe%esee: ~ Devegefovee$eeOe&eglewjvleye&efnjveLee Jeovleskes ~~
ue#eCeHeefJeYet<eCe-eesiee-mleemeeb MegYeweexieeled ~ $etjwefJe&Heosne ue#eCenerveeMe
jewceefueveeMe ~~ efceewce&OeceHee yeuemeefnlew: meJe&cesleoJeOeee&ced ~
yeefnjvleMesefle ~ le$e eeJevlees ene Mes e$eeOe& JeJeefmLeleemleeJelme*dKee
GHemeteflekee ie=nyeees JeeJee: ~ eeJevleMeeMes e$eeOex
JeJeefmLeleemleeJelme*dKee DeYevlejs JeeJee: ~ le$e ueiveme eeJevle Gefolee
YeeieemleLee
eoMewkeeoMeoMeceveJeceecejeMeemleLee
meHlecejeMesue&iveesefoleYeeielegueebMee MeceOe& Mes<eceMeefceefle ~ DeveLeeHejs ~ DeHejs
Deves Deeeeee& DeveLeevesve ekeejsCe o=Mee$eeOex DeYevlejielee JeCe&eefvle ~

140

DeMes yeeemLee %esee: ~ leLee e peerJeMecee& ~ ``GoeMeefMeceOemLewe&nw:

megHemeteflekeemle$e ~ GoieOe&mLewJee&ew oef#eCeeiewjvlejs %esee: ~ Sleoeeee&me
veeefYeceleced ~ eleesvesvewJe mJeuHepeelekes Geced ~ ``MeefMeueiveevlejmebmLee enleguee:
meteflekeeMe JeeJee: ~ GoieOexYevlejiee yeeeeMe$eme MesOex ~ De$e
eeegoe&eefJeefOevee ``mJelegJe$eesHeielewefm$emeCeced Fleeefovee efef$eiegCelJeb ke=lJee
ie=nmLeeveJeMeeogHemeteflekeeefveMee: keee&: eefo yengpeveemetefleeesiee ve YeJeefvle leLeeefHe
enme*dKeeefOekemeteflekeemecYeJees e$e YeJeefle le$e yengpeveemetefleeesiesve
YeefJeleJeefceefle~~ 22 ~~
kesoejoe:emeJeJeleer ceefnuee kes kecejs ceW og:Ke ceW meneesie osvesJeeueer
ceefnueeDeeW keer mebKee
emeJe ueive kegC[ueer kes ueive mes evjeefMe leke kes eneW keer mebKee kes
legue mebKeke emeteflekee keer meneefekee GHemeteflekee efm$eeeW keer emeJe Iej ceW
GHeefmLeefle nesleer nw ~ eneW kes He jbie keer DeJeefmLeefle kes Devegmeej GHemeteflekeeSW
nesleer nQ Ssmee Oeeve mes DeeosMe kejvee eeefnS ~
o=Me e$eeOe& efmLele en mebKee legue efm$eeeB meteflekee Iej kes yeenj ceW
Deewj DeMe e$eeOe& efmLele en mebKee legue efm$eeeB meteflekee Iej ceW nesleer nw ~
Deeeeeex kes HejmHej kes celeevlej mes Me e$eeOe& mebKeke efm$eeeB meteflekee Iej kes
Yeerlej Deewj DeMe e$eeOe& efmLele en mebKee legue GHemeteflekeeSW meteflekee Iej ceW
nesleer nQ ~ DeHeveer jeefMe, DeHeves Ge cetue ef$ekeesCe iele en mes GHemeteflekeeDeeW keer
mebKee, 1, 2, 3 iegefCele nes mekeleer nw ~~ 22 ~~
ueiveveJeebMeHelegueleveg: meeere&egleenleguelevegJee& ~
evmecesleveJeebMeHeJeCe&: keeefoefJeueiveefJeYeeYeiee$e: ~~ 23 ~~
YeeslHeue:DeLe peeleme mJeHeeefo%eeveb oesOekesveen
ueivesefle ~~ pevcekeeues ueives ees veJeebMeke Gefolemleme e: mJeeceer me
ueiveveJeebMeHe: leeguelevegmleoekejes peelees JeeJe: ~ eLee ceOegefHeueefieleeefo ~
DeLeJee peelekeeues meJe&ensYees ees enes Jeere&eglees yeueJeebmleeguelevegJee& JeeJe: ~
eefo ueiveveJeebMekemLees jeefMeye&ueJeevYeJeefle leoe leoerMeleguelevegYe&Jeefle ~ DeveLee

141

meJe&ensYees ees Jeere&Jeeved enmleeguelevegefjefle ~ evmecesle Fefle ~ ees veJeebMe:

evsCe MeefMevee mecesleMeves eefmcevveJeebMekes efmLele FleLe&: ~ leme
veJeebMejeMeseexefOeHeefle: me: evmecesleveJeebMeHeeflemleme ees JeCe&mleCeex peelees
YeJeefle ~ De$e e JeCeex ``je: Meecees Yeemkejes ieewj Fefle ~ Deves
eve$eevlejeefMeJeCe&cesJeeng: ~ eLee ``je: MJesle: MegkelevegefveYe: Fleeefo ~ De$e
MegkeJeCe&meemecYeJeeoegecesleled ~ Slee JeCee&efo peeeflekegueosMeevyegodOJee
JeeJeced~ Geb e ~ ``yeefueve: meMeer cetefle&yeg&odOJee Jee peeeflekegueosMeeved Fefle ~
keeefoefJeueiveefJeYeeYeiee$e Fefle ~ DeeOeeveefJeefOevee Meer<ee&oerveeceJeeJeeveeb mJeoerIe&lJeb
efveHeeefle ~ keeefoefYeefJe&ueiveYewue&ivejeefMeefYe: efJeYeeeefve iee$eeefCe eme me:
keeefoefJeueiveefJeYeeYeiee$e: ~ le$e ueiveesoees jeMee: keeefo<eg efMej: eYe=efleiee$es<eg
HeefjkeuHee: ~ eLee keeueeeefve ~ le$e ueiveb efMejes, efleerees jeefMeJe&ke$e, le=leere
Gj, elegLeex led Heece: $ees[:, <e: keef:, meHlecees Jeefmle:, Dece: efMeMveiegos,
veJeceer Je=<eCeew, oMece G, SkeeoMees peevegveer, eoMees peeHeeoew ~ De$e e jeMeerveeb
eceeCecegeb HetJee&x efJe<eeeoe Fefle ~ le$e e$eemLes oerIe&jeMeew oerIe&jeMeefOeHees enes
JeJeefmLelees YeJeefle leob leme oerIe& JeeJeced ~ leLee e mele: ~
``oerIee&efOeHeefleoeaIex
en:
efmLeleesJeeJeoerIe&ke=Jeefle
~
DeLee&osJeeuHeeceeCejeMeeJeuHejeMeefOeHees enes JeJeefmLelemleoeuHeke=Jeefle ~
``oerIe&jeMeefOeHeesuHejeefMeJeJeefmLele: me ceOeceke=led DeuHejeMeefOeHees oerIe&jeMeew
JeJeefmLeleesceOeceke=led ~ e$eejeMeew yenJees JeJeefmLeleemle$e
yeueJeodenJeMeeeeced ~ e$e ve keefMeodJeJeefmLele: le$e jeefMeeceeCele SJee
Jeeeced ~~ 23 ~~
kesoejoe:peeleke kee mJeHe (ieewj-ke=<Ce Deeefo kee) %eeve
ueive veJeebMeeefOeHeefle en kes meceeve peeleke kee He jbie JeCe&ve kejvee
eeefnS ~ veJeebMesMe keer efveye&uelee mes yeueJeeved en kes Hejbie kes Devegmeej peeleke
kee Hejbie efJeeejvee eeefnS ~ leLee ev en jeefMe veJeebMe Heefle en kes He legue
peeleke kee JeCee&efo efJeeej kejvee eeefnS ~ Deeeee& kes Devegmeej ueiveeefo en

142

mebKee kes Deefleefje kegueJebMe HejcHeje kes He jbie Deeefo kee Yeer peeleke ceW eYeeJe
He[lee nw ~~ 23 ~~
kevkedes$evemeekeHeesuenveJees Jeke$eb e nesjeoemles keCebmekeyeengHeeMJe&oe$ees[eefve veeefYemlele: ~
Jeefmle: efMeMveiegos leleMe Je=<eCeeJet lelees peevegveer
pee*dIeerlegYee$e Jeececegefolewx<keeCeYeeiewefm$eOee ~~ 24 ~~
YeeslHeue:De$ewJe meteflekeeOeees peeleme JeCeceMekeeefoefveHeCeeLe&ceekejCeceejYeles
~
le$e
ueiveeLeceefleerele=leeres<keeCeJeMesve
eLeceefleerele=leereMejerj- YeeieHeefjso: ~ le$e efMej eYe=efle eeJeke$eb
eLeceesefJeYeeie:~ efMejesOemleeee JevveeefYemleeJeodefleere: ~ leoOemleee=leere: ~
les<eeceefJeYeeieeveeb jeefMeefJeYeeieb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
kevefieefle ~~ ef$eefYe: ekeejwefeOee ef$eefYes<keeCeYeeiewefeOee
MejerjeefJeYeeie:~ le$e ueiveme eLeces<keeCes Goeefle eLecees cetOee&eefJeYeeie: ~
efleeres<keeCes Goeefle keCHetJe&kees efleereesefJeYeeie: ~ le=leeres s<keeCes Goeefle
JeefmleHetJe&kemle=leere: ~ le$eeHeefJeYeeies Jeeceoef#eCeJele&JeeJe%eeveb keLeefceleen ~
Jeececegefoleefjefle ~ jeefMeefYeefolew: o=MeYeeieJeefmLelewJee&ceesefJeYeeie: ueivemeesefole:
Yeeiee: ~ leLee eoMewkeeoMeoMeceveJeceecee: ~ leLee meHleceme
jeMesue&ivemeesefolelegueYeeiee:
S<e
Yeeie
Gefole:
Mes<eesvegefole:
DeLee&ovegefolewjMewo&ef#eCe
Fefle
~
le$e
ueiveevegefoleYeeiemleLee
efleerele=leereelegLe&Heece<ee: ~ meHlecejeMesue&iveesefolelegueYeeie: ~ SJeb efmLeles
ueiveeLeces<keeCeesoees ueivejeefMe: kebefMej: keuHeveereced ~ ueiveeodefleereeoMeew
kee#eg<eer ~ le$e efleerees oef#eCeceef#e, eoMees Jeececed ~ le=leereskeeoMeew ees$es ~ le$e
le=leerees oef#eCeb, SkeeoMees Jeececed ~ elegLe&oMeceew veemeeHegs ~ elegLeex oef#eCeb oMecees
Jeececed ~ HeeceveJeceew keHeesueew ~ Heecees oef#eCe:, veJecees Jeece: ~ <eeceew nvet
<e<es oef#eCeb, Decees Jeececed ~ meHlecees Jeke$eb cegKeced ~ SJeb jeMeeeHeueef#ele:
eLeceesefJeYeeie: ~ les keCebMeke Fefle ~ DeLe efleeres<keeCeesoe: keCeess
efleesefJeYeeies HeefjkeuHee: ~ leeLee ~ ueiveb keCes ieueke: ~ efleereeoMeew

143

mkevOeew ~ le$e efleerees oef#eCemkevOe: eoMees Jeece: ~ le=leerewkeeoMeew yeent ~ le$e

le=leerees oef#eCe: SkeeoMees Jeece: ~ elegLe&oMeceew HeeMJex ~ le$e elegLeex oef#eCeb, oMecees
Jeececed ~ HeeceveJeceew eieew ~ le$e He_ecees oef#eCe:, veJecees Jeece: ~ <ee<ceew
$ees[ GojYeeieew ~ <e<es oef#eCe:, Decees Jeece: ~ meHlecees veeefYeefjefle ~
veeefYeenCecegojesHeue#eCeeLe&ced ~ SJeb efleereesefJeYeeie: ~ Jeefmle: efMeMveiegos Fefle ~
ueives<keeCes le=leeres Goeefle le SJe nesjeoemle=leeresefJeYeeies HeefjkeuHee: ~
leeLee ~ ueiveb Jeefmle: veeefYeefueeesce&OeYeeie: ~ efleerees oef#eCeYeeie:, eoMees
Jeece: ~ leleesvevlejb le=leerewkeeoMeew Je=<eCeew ~ le=leerees oef#eCe:, SkeeoMees Jeece: ~
elegLe&oMeceew T ~ elegLeex oef#eCe:, oMecees Jeece: ~ HeeceveJeceew peevegveer ~ Heecees
oef#eCeb, veJecees Jeececed ~ <e<eceew pes ~ <e<es oef#eCepee, Decees Jeecepee~
meHlece: Heeoeefceefle ~~ 24 ~~
kesoejoe:peeleke kes cemlekeeefo efJeefJeOe Debie efJeYeeie
ueive kes leerve s<keeCeeW mes peeleke Mejerj kee efJeefJeOe efJeYeeieeW ceW ueive
eLece s<keeCe mes (1) efMej cetOee& (2) efleere s<keeCe mes ieues mes JeefmleHee&vle,
(3) leermejs s<keeCe mes JeefmleHetJe&ke Deefvlece efJeYeeie keer efmLeefle mecePeveer eeefnS ~
Dele: ueive eLece s<keeCe ceW, ueive keer cemleke, 2, 12 kees ves$e, 3,
11 kees keeve, 4, 10 veeke, 5, 9 ieeue, 6, 8 nveg Deewj meHlece YeeJe kees
Yegpee, ueive kes efleere s<keeCe ceW, ueive 1, keC, 2, 12 kevOee, 3, 11
yeeng, 4, 10 yeieue (HeeMJe&) 5, 9 GYeele oe efJeYeeie, 4, 8 GYeele: Hes,
Deewj meHleYeeJe kees veeefYeiele mecePevee eeefnS, leLee ueiveiele leermejs s<keeCe mes
ueive mes Jeefmle veeefYe mes efue leke 2, 12, ceW efue 3, 11 mes GYee
DeC[kees<e, 4, 10 mes G, 5, 9 mes peeveg, 6, 8 kees Iegvee mLeeveere Deewj
meHlece YeeJe mes Hewj mecePevee eeefnS ~
Fme ekeej Heg<eeke=efle kes leerve ueive s<keeCeeW mes efJeYeeieere Debie efJeYeeieeW
cesb jeefMeeeW keer mLeeHevee Deewj Debie efveCe&e kejvee eeefnS ~~ 24 ~~

144

leefmcevHeeHeegles JeCeb MegYeegles s e ue#ceeefoMesled

mJee#ee&bMes efmLejmebegles<eg menpe: meeoveLeeievlegke: ~
cevosMceeefveuepeesefiveMem$eefJe<epees Yeewces yegOes YetYe&Je:
metex keeeleg<Heosve efnceieew e=eypepeesvew MegYeced ~~ 25 ~~
YeeslHeue:DeLee%eeveeeespeveb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
leefmceved HeeHeegle Fefle ~~ le$e eLeces<keeCes peeleme efMejesefJeYeeiees
efleeres<keeCes peeleme keCeeefJeYeeie: ~ le=leeress<keeCes peeleme
JemleeeefJeYeeie: ~ e$e HeeHeenes JeJeefmLelemleefmcevHeeHeegles JeCees Jeee: ~
leefmcevvesJe HeeHeeglesjeMeew MegYeegles s meewceenmebegesJeueesefkeles Jee
leeMegHeueef#eless ue#ceeefoMesled ceMekeeefo efeb Jeeeced ~ mJee#eeMe Fefle ~ me
SJe enes JeCeceMekeeefokelee& mJe#ex mJejeMeew mJeveJeebMekes Jee efmLelees YeJeefle,
efmLejjeMeew efmLejebMekes Jee efmLelemleoe JeCeceMekeeefo menpeeslHeVeb leme
pevleesYe&Jeefle~ DeveLeeseefJeHee&emLes Deeievlegkees peelemeesejkeeues kesveefeefVeefceesve
Je#eceeCesve mJeoMeekeeues SJe JeeJe: ~ Deeievlegkeme JeCeeose&nJeMesve
efveefceeceen~ cevosMceeefveuepe Fefle ~ cevos MevewMejs JeCekele=&lJeb eeHles me
JeCeeefoiMcepe: Hee<eeCenslegkeesefveuepees JeeleJeeefOenslegkees Jee JeeJe: ~ Yeewces
JeCekele=&lJes eeHlesefivenslegke: Mem$enslegkees efJe<enslegkees Jee JeeJe: ~ yegOes YetYeJe:
YetefmLeleHeeleeogef^leHeeleeodYetceefOeHeelenslegkees ueesenejnslegkees Jee ~ metex jJeew
keeenejnslegkeMeleg<HeoeeefCenslegkees Jee JeeJe: ~ efnceieew evse=*dieypepe:
e=eefYeIeelenslegke: e=s efJeesles eme eeefCeve: me e=er, leppeeleesypepees Jee
peueeeefCenslegkees Jee JeeJe: ~ Devew: MegYeced ~ Deves ene e$eeosMemLee YeJeefvle
le$e MegYeJe=CeeefokejeYeJeefvle ~ le$eeJeMes<eew iegefmeleew leeflkbe yengJeeveced ~ Geles ~
yegOe: HeeHeegees JeCekej: #eerCeMevcee veeveLee ~ leleesvew:
MegYeefcelegeced~~25~~
kesoejoe:Debie emebie %eeve kee eeespeve efe %eeve
Ge }eske 25 ceW ueive s<keeCe JeMe Mejerj kes leerve efJeYeeieesb ceW ces<eeefo
12 jeefMeeeW (ef$eOee efJeYeeie) keer efmLeefle yeleeF& ieF& nw ~ Dele: s<keeCeJeMe efJeYee

145

Debie efJeYeeieeW ceW efpeme Debie ceW HeeHe en (DeLee&led #eerCe ev, cebieue, Meefve Deewj
HeeHeege yegOe) nes Gme Debie ceW JeCe (IeeJe) neslee nw ~ HeeHeen ege Debie efJeMes<e
Debie mLeeve ceW efleueeke=efleke, eeke=efleke efleue ceMekeeef neslee nw eefo Ge HeeHeen
Hej MegYe en keer ef< nesleer nes lees~
DeHeveer jeefMe ee DeHeves veJeebMe ee efmLejjeefMeiele Ge ekeej kes HeeHe en
keer efmLeefle mes peeleke kes pevce mes ner Ge mLeeve Hej eeke=efleke keesF& JeCe ee efe
nesvee eeefnS ~ DeLeJee Geeesie keejke en eefo Deve jeefMe veJeebMe ceW neslee nw lees
Gme en keer oMeeefo meceeeW ceW Gme mLeeve Hej JeCe (IeeJe Deeefo) keer mebYeeJevee kener
pee jner nw ~
Debie efJeYeeieeW ceW Meefveen keer peneb Hej efmLeefle nesleer nw Gme peien Hej
Hee<eeCe (HelLej Deeefo) mes ees ee Jeelejesiepevee IeeJe neslee nw ~
cebieue en efmLele Ge Debie efJeMes<e ceW Deefive ee Mem$e ee efJe<e mes HeeHeen
ege yegOe en Mejerj kes efpeme Debie ceW nes JeneB Yetefce Hej efiejves Deeefo mes, mete& keer
efmLeefle mes, ueke[er kee eleg<Heeo HeMeg efJeMes<e kes DeeIeele mes JeCe, Debie efJeMes<e ceW
evcee keer efmLeefle mes e=bieer peeveJej ee peueej pevlegDeeW kees DeeIeele mes JeCeeefo
kenles ngS Debie mLeeve efJeMes<e efmLele MegYe eneW mes Debie efJeMes<e ceW Heglee Deewj
meewvoe& Yeer Deelee nw ~~ 25 ~~
mecevegHeeflelee eefmcevYeeies $ee: meyegOee ene
YeJeefle efveeleeemeeJeeefHle: MegYes<JeMegYes<eg Jee ~
JeCeke=oMegYe: <es osns leveesYe&meceeefeles
efleuekeceMeke=od: meewceweg&lee me ue#ceJeeved ~~ 26 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekespevceefJeefOeveeceeOeee: mecHetCe&: ~~5~~
YeeslHeue:DeLe JeCe%eeveb nefjCeen
mecevegHeeflelee Fefle ~ eefmceved Yeeies Jeeces oef#eCes Jee $ee: meyegOee ene:
$eeesves eneMelegLexve yegOesve meefnlee: mecevegHeeflelee: meceeefeleemle$ees
HetJe&e$eevleme JeCeeosefve&eceeefVeMeeeoJeMeb eeefHleYe&Jeefle ~ MegYes<JeMegYes<eg Jee ~ les
ene: meyegOee: MegYee: meewcee: DeMegYee HeeHee Jee YeJeefvle leLeeefHe le$ees leme

146

JeCeeJeeefHleJe&eJee : les<eeb ceOes ees yeueer me mJeoMeeeeb kejesefle ~ JeCeke=efoefle ~

ueiveeled <es mLeeves DeMegYe: HeeHees enes JeJeefmLelees osns Mejerjs JeCeke=Jeefle ~
keefmceved mLeeves ~~ leveesYe&meceeefelesleveesue&iveelme <emLees jeefMe: keeueeeveerlevesve
oefMe&leeefJeYeeies eefmceved YeJeefle leefmceved Yemeceeefeles jeefMeeges osns Mejerjs YeJeefle ~
De$eeefHe `mJe#eeMes efmLejmebegles<eg menpe: meeoveLeeievlegke:' FlevegJele&veereced ~ me
SJe <emLeevemLe: HeeHe: meewcesve MegYeensCe leoe es YeJeefle leoe le$ees
efleuekeceMeke=Jeefle ~ efleueke: ke=<Cees efyevog:, ceMekeesyeg&o: ~ DeLe MegYeensCe me
SJe HeeHees eglemleoe me ue#ceJeevYeJeefle jeMegHeueef#eleceb meefeb YeJeefle ~ De$e
mLeeves Ievees ueesceefveeees ue#cesefle ~~ 26 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb pevceefJeefOeveeceeOeee: ~~ 5 ~~
kesoejoe:Mejerj ceW DeJeMe IeeJe neslee nw
yegOe meefnle leerve Deve MegYe en ee HeeHe en Ge efJeefOe mes Mejerj kes Debie
efJeYeeieeW keer peevekeejer mes %eele Debie efJeYeeie ceW peneb Yeer neW JeneR Hej DeJeMe JeCe
(IeeJe) neslee nw ~
keeueeeefve' HetJeexe Hee mes Mejerjiele jeefMe%eeve HetJe&ke Gme jeefMe Debie
ceW, eefo ueive mes s YeeJe ceW HeeHeen keer efmLeefle nesleer nw lees DeJeMe JeneB JeCe
(IeeJe) neslee nw ~ <e YeeJeJele HeeHeen Hej MegYe en keer ef< mes Gme DebiemLeue ceW
IeeJe ve neskej mJeeYeeefJeke efleue ceMekeeefo efe lees pej nesiee ~ kesJeue MegYe en
mes cee$e efe efoKeeF& osiee ~~ 26 ~~
ye=nppeeleke evLe kes pevceefJeefOeveeceeOeee:5 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe: JeeKee' mecHetCe& ~

147

DeLeeefjeOeee: ~~ 6 ~~
mevOeeeeb efnceoerefOeeflenesje HeeHewYee&vleielewefve&Oeveee ~
eleskeb MeefMeHeeHemeceslew: kesvwJee& me efJeveeMecegHewefle ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeeefjeOeeees JeeKeeeles ~ le$e leeJeppeelemeeefjmecYeJes
meleeegoe&eekeJeiee&osMe: kele&Je: ~ lemceeleLececeefjeOeeeb Je#eefle ~
le$eeefjeb efJeegvceeueeen
mevOeeefceefle ~~ mevOeeue#eCeb mebefnleeeecegeced ~ ``DeOee&mlemeceeelmevOee
JeeerYetlee ve leejkee eeJeled ~ lespe: HeefjneefvecegKeeeveesjOeexoees eeJeled Deefmceved
mevOeekeeue Fefle ~ le$e pevceefve eme mevOeekeeuees YeJeefle lelkeeueueiveielee
efnceoerefOelesMevme nesje YeJeefle eLeemecYeJeb HeeHewYee&vleielew: e$e le$e
jeefMemLeevleveJeebMeielee: HeeHee YeJeefvle leow<e eesiees peeleme efveOeveee YeJeefle ~
eleskeefceefle ~ Skeceskeefceefle eleskeb, MeMeer ev: HeeHe$eeMeleg<eg& kesvs<eg
JeJeefmLelee YeJeefvle ~ Sleogeb YeJeefle ~ DeeefoleeveieejkeMevewMejwe&LeemecYeJeb
elJeee&efHe kesveCee$eevleeefve YeJeefvle leLeeefHe eme pevce YeJeefle me efJeveeMecegHewefle,
efceele FleLe&: ~~ 1 ~~
kesoejoe:Deefj e, (yeeueeefj) eesie
mevOee keeueerve ueive ceW evcee keer nesje nes Deewj HeeHeen jeefMeeeW kes
Deefvlece YeeieefmLele nesles nQ lees Ssmes mecee kee peeleke kee pevce ce=legeo neslee nw ~
DeLeJee kesv elege ceW HeeHeen, leLee efkemeer kesvmLe HeeHeen kes meeLe evcee nes
lees Yeer cejCe neslee nw ~~ 1 ~~
e$eme HetJee&HejYeeieies<eg $etjs<eg meewces<eg e keerueives ~
ef#eeb efJeveeMeb mecegHewefle peele: HeeHewefJe&ueiveemleceeeefYeleMe ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefjeesieeefvevJeeeen
e$emlesefle ~~ eeJevlees Yeeiee ueivemeesefoleemleeJevle SJe Yeeiee ueiveelegLe&
jeMes:
Heefjlepe
Mes<eYeeieceejYe
Heece<emeHleeceveJecejeMeees
oMecejeefMeueiveesefoleYeeielegueebMeeMe$eHeje&ced ~ Mes<eb HetJee&&ced ~ le$e e$eme
HetJe&Yeeies $etje: HeeHee:, FlejYeeies HeefMeces meewcee: MegYeene: ~ keerueives

148

Je=efMekejeMeeJegoes keke&s eesoeefmLeles peele: efMeMeg: ef#eeceJeMecesJe

efJeveeMecegHewefle cejCeb eeHveesleerleLe&: ~ vevJe$e HetJe& Je=efMeke: keerme_%e Ge: HegvejefHe
`efHeoeoeesefndCe efveefMe e eeHles e mevOeees' Fle$e keke&Je=efMekecekejceerveeveeb
keerlJeceYegHeieleced ~ leo$e Je=efMekekeke&eJesJe keLeb JeeKeeleeefJele$eeseles ~
cekejceerveeespe&uelJeeoefHe
meHe#elJeelkeerme_%ee
veeYegHeieceles
~
emceeeojeeCe:``HetJee&HejYeeieielew: MegYeeMegYewjefueefve keke&s ueives ~ peeleme
efMeMeesce&jCeb mee: keLeeefvle eJevesve: ~~ HeeHewefJe&ueiveemleceeeefYeleMesefle ~ HeeHew:
$etjenw: efJeueiveeefYele: DemleceeeefYeleMe efmLeleMe meees peele: ef#eeb MeerIecesJe
efJeveeMeb mecegHewefle ~ De$e kesefeosJeb eesieeb Jeee#eles ~ DeefYele GYeele:
ueiveelHeeHewYeele Fleskees eesie: ~ DemleceeeeeefYele: Fefle efleere: ~ le$e
ueiveeoMeefleeremLeees: HeeHeeespee&lees efceeles ~ leLee ueive<e<eceeesMe
HeeHeeespee&lees efceeles ~ leLee ueivemeHleceee es eoMeefleeres lelmLeeesMe
HeeHeeespee&lees efceeles ~ Deves HegvejefYeMeyo DeeefYecegKes Jele&le FlevegJeCe&eefvle ~ le$e
ueiveeees efleerejeMeew en: efmLele: me GoeceefYeue<eefle ueivemeeefYecegKees YeJeefle ~
meesmleceeceefYeue<eleerleLe&: meHlecejeefMejefYecegKees YeJeefle ~ lesvewleppeeleced ~
ueiveefleereeceielew: meJez: HeeHewpee&lees efceeles ~ Jeeb HegvejefYeMeyo
DeeefYecegKeJeeJe=efle yetce: ~ ``HeeHes<eg ueiveeefYecegKes<eg meJex<JesJeeHleJeerex<eg
MegYe#e&iesefHe efkevleg ees ueiveeledeoMemLeeves efmLele: me GoeceefYeue<eefle
ueiveeefYecegKees YeJeefle ~ eMe <es efmLele: meesmleeefYecegKees YeJeefle, lemceeledeneCeeb
ee*dcegKeer ieefle:~ Geb e- ``eeiieleemleguepeJee eneMe meJex mJeceC[ueiee:
Fefle~ le$e HetJee&efYecegKeb Jepelees ielees ueiveeodefleeremLeme ve leoeefYecegKeced ~
lesvewleppeeleb ueiveeodeoMe<eeefelew: HeeHewe&me pevce me efceele Fefle ~ YeieJelee
ieeiexCe meJee&CesJe JeeKeeleeveeefYecegKeeveerefle ~ leLee e
leekeeced``efjHegJeeielew: Heelewe&efo Jee Oevece=legiew: ~ ueives Jee HeeHeceOemLes etves
Jee ce=legceeHvegeeled Fefle ~~ 2 ~~

149

kesoejoe:Deve Deefj eesie

pevce kegC[ueer kes HetJee&Oe& ceW (oMece mes elegLe& leke) DeLee&led HetJe&keHeeue ceW
efJeeceeve HeeHe eneW mes leLee ueive kegC[ueer kes HejeOe& HeefMecekeHeeue (elegLe& YeeJe
mes oMece leke) ceW MegYeeneW keer efmLeefle mes Yeer peeleke keer MeerIe ce=leg nesleer nw ~
leLee ueive Deewj meHlece mes efleere eoMe mLeeve efmLele HeeHeeneW mes Yeer
peeleke kee MeerIe cejCe neslee nw ~~ 2 ~~
HeeHeeJegoeemleieleew $etjsCe egleMe MeMeer ~
Me MegYewve& eoe ce=legMe YeJesoefejeled ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe eesieevlejceveggYeen
HeeHeeefJeefle ~ Ske: HeeHe Goes ueives efmLeleesveesmles meHleces iele:, MeMeer
evcee: e$ele$emLe: $etjsCe HeeHesve eglees YeJeefle me e meewcew: MegYeenwe&efo ve
mleoe peeleme ce=legjefejeerIecesJe YeJesled ~~ 3 ~~
kesoejoe:Deve ce=legkej eesie
ueive meHlecemLe HeeHe eneW mes leLee HeeHeege evcee Hej MegYe en keer ef<
veneR nesves mes Yeer peeleke keer MeerIe ce=leg nesleer nw ~~ 3 ~~
#eerCes efnceieew Jeeies HeeHewoeeceiew: ~
kesvs<eg MegYeeMe ve esefl#eeb efveOeveb eJeosled ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe eesieeblejceveggYeen
#eerCes efnceieeefJeefle ~ efnceieew evs ueiveeodJeeies eoMemLes leLee HeeHew:
$etjenwoeeceiew: ueivemLewjceielewMe kesvs<eg keCkes<eg eseefo MegYee ve YeJeefvle
leoe peeleme ef#eeceeMJesJe efveOeveb cejCeb eJeosodyeteeled ~ De$e
kesefelHeeHewoeeceiewefjefle vesefvle ~ leegeced ~ emceeieJeeved ieeefie&: ~ ``#eerCes
evs Jeeieles HeeHewjceueiveiew: ~ kesvyeeeielew: meewcewpee&leme efveOeveb
Jeosled~~4~~

150

kesoejoe:DeLe-Deefj eesie
12JeW mLeeve efmLele #eerCe evcee, ueiveece mLeeve efmLele HeeHeeneW mes,
eefo MegYeen jefnle kesv mLeeveeW keer efmLeefle ceW Yeer yeeueke kee cejCe eesie neslee
nw~~ 4 ~~
$etjsCe mebegle: MeMeer mcejevlece=legueiveie: ~
keCkeeodyeefn: MegYewjJeeref#eleMe ce=lego: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLeeefjevlejceveggYeen
$etjsCesefle ~ MeMeer ev: $etjsCe HeeHeensCe mebeglemleLeeYetle:
mcejevlece=legueiveie: meHleceeoMeeceueiveeveecevelecemLemleLee MegYew: MegYeenw:
keCkeyeeemLew: kesvJepe&cevemLeevemLew: DeJeeref#ele: ve es eefo YeJeefle leoe
peeleme ce=legoes cejCeoes YeJeefle ~ DeLee&osJe meewcew: kesvmLewmleoeefjeYeeJe: ~ leLee
e meejeJeueeced`JeeemeHleesoeies MeMees HeeHew: mecesles MegYeef<nerves ~ kesvs<eg
meewceenJeefpe&les<eg peeleme: mee: kegles eCeeMeced ~~ 5 ~~
kesoejoe:Deve ce=leg eesie
HeeHe en mes ege evcee keer meHlece, eoMe, Dece Deewj ueiveiele keer
efmLeefle nesves mes leLee kesv jefnle Deve mLeeve efmLele MegYe eneW keer ef< ve nesves mes
ce=leg eesie neslee nw ~~ 5 ~~
MeefMeveefjefJeveeMeies efveOeveceeMeg HeeHesef#eles
MegYewjLe meceekeb oueceleMe efceew: efmLeefle: ~
DemeefjJeueesefkeles yeefueefYej$e ceemeb MegYes
keue$emeefnles e HeeHeefJeefpeles efJeueiveeefOeHes ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLeeefjevlejeefCe He=LeJeen
MeefMeveerefle ~~ MeefMeefve evs DeefjefJeveeMeies ueiveel<emLeevemLescemLes Jee
le$e e Heeleeveeb $etjeCeecevelecesvesef#eles <s meewceensCee<s peeleme efveOeveb
cejCeceeMeg ef#eecesJe YeJeefle ~ MegYewefjefle ~ De$e ueiveel<eeceies evs meewcewe&nw&s
HeeHesveeMeceeves peeleme meceeke Je<ee&keb efmLeefle:, peerefJeleb JeeJeced ~
leleesvevlejb cejCecesefle ~ meceeMeyoes Je<e&Heee&e: ~ ouecele Fefle ~ ueiveel<eeceies

151

evs efceew: HeeHew: meewceMe s Deleesmceelmeceekee<ee&keeuece Je<e&elegeb

efmLeefleYe&Jeselees cejCeefceefle ~ DeLee&osJe <eecemLes evceefme ve
kesveefeodMeceevesDeefjeesieeYeeJe: ~ evcee eefo <eecemLe: meewce#es$eiele:
meewceegees YeJeefle leoe ve cejCeeo: ~ emceeeJevesMJej:``ueiveeMeer
vewOeve%esMegYe#ex
<eesLeJee
HeeHeefvejeref#eleMe
~
meJee&egjenefvle
MegYewefJe&efceewmleoeref#eleesyoekeceOe&keb Jee leLee eme ke=<CeHe#es efoJee pevce
MegkeueHe#es je$eew pevceueiveel<eeceie: MeMeer MegYeeMegYeesefHe YeJeefle~ leme ve
cejCeeo: ~ emceevceeC[Je:``He#es efmeles YeJeefle pevce eefo #eHeeeeb
ke=<CesLeJeenefve MegYeeMegYeMeceeve: ~ leevcee efjHegefJeveeMeieleesefHe elveeoeHelmeg
j#eefle efHelesJe efMeMegb ve nefvle ~ Demeefefjefle ~ De$eeefmcevvesJe <e<sces Jee mLeeves
MegYes meewceens yegOeiegefmeleeveeceveleces efmLeles leefmbceMeemeef: HeeHew:
yeefueefYeJeeae&egewjJeueesefkeles s peeleme ceemeb efmLeefle: peerefJeleb JeeJeced ~ lelees
cejCeced ~ De$e efveefo&eesiemLes MegYeens MegYesefjeesieeYeeJe: ~ emceeovesvewJe
mJeuHepeelekes Geced ``MeefMeJelmeewcee: HeeHewJe&ef$eefYejJeueesefkelee ve MegYee: ~
ceemesve cejCeoe: meg: HeeHeeglees ueiveHeMeemles ~ keue$emeefnle Fefle ~ efJeueiveeefOeHes
pevceueiveHeleew keue$emeefnles meHlecemLeevemLes Jee HeeHeefJeefpeles $etjensCe egs me*deeces
efJeefpeles ~ efJeefpeleue#eCeced ~ ``oef#eCeefokemLe: Heg<ees JesHeLegjeeHe meefvveJe=eesCeg: ~
DeefOe{es efJeke=lees efve<eYeew efJeJeCe&Me e: me efpele:~~ YeewceeoerveeceekeeMes egb
YeJeefle ~~ e: oef#eCeeMeemLe: me en: efpele: ~ kegmegleeoerveeb
egefcelegelJeeevoerefHekeeeeced ~ Heg<ees #e: kecHeceeve: Deveie=nceeeHe
meefvveJe=e: efJeHejerleieefleceeHevve: DeCeg: met#ce: DeefOe{: Devesvee$eevle: efJeke=le:
efJekeejmeefnle: efve<eYees oerefHlejefnle: efJeJeCe&: JeCe&jefnle: me efpele Fefle ~
eMeyoevceemeb efmLeeflemlelees cejCeefceefle ~~ 6 ~~
kesoejoe:Deefj keejke Deve ekeej keer en efmLeefleeeb
ueive mes <eiele ee Deceiele evcee Hej HeeHe eneW ceW efkemeer Ske keer
ef< Deewj MegYe en keer ef< DeYeeJe mes peeleke kee MeerIe cejCe neslee nw ~ leLee
peeleke ueive mes <eece evcee Hej MegYeeneW keer ef< kes meeLe HeeHe eneW keer

152

ef< kes DeYeeJe keer en efmLeefle ceW GlHeVe peeleke keer Deeeg eceeCe 8 Je<e& nes
mekelee nw ~ evcee keer Ge efmLeefle Hej MegYe Deewj HeeHe oesveeW keer ef< mes peeleke
keer Deeeg 4 Je<e& leke kener peeleer nw ~
eefo <eYeeJe iele MegYe eneW Hej HeeHe eneW keer ef< nesleer nw lees peeleke
kee peerJeve-cee$e Ske ceeme leke kee neslee nw ~
HeeHe en mes Hejeefpele ueiveveeLe en eefo meHlece YeeJeiele neslee nw leye Yeer
peeleke kee peerJeve Ske ceeme kee neslee nw ~~ 6 ~~
ueives #eerCes MeefMeefve efveOeveb jvOekesvs<eg HeeHew:
HeeHeevle:mLes efveOeveefnyegkeetveeges e evs ~
SJeb ueives YeJeefle ceoveefmebmLewMe HeeHewcee&$ee
meeOe eefo e ve MegYewJeeaef#ele: MeefeYe=ef: ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLeeefjevlejeefCe cevoe$eevleeen
ueives #eerCe Fefle ~~ #eerCes MeefMeefve evs ueives pevceueiveefmLeles leLee
jvOekesvs<eg HeeHew: $etjw: efmLelewe&LeemecYeJecesJebefJeOes eesies peeleme efveOeveb cejCeb
JeeJeced ~ leLee evs MeefMeefve HeeHeevle:mLes HeeHeceOeieles
efveOeveefnyegkeetveegesceelegLe&meHlecemLeeveeveecevelecemLes peeleme cejCeb
JeeJeced~ SJeefceefle ~ SJecevesvewJe ekeejsCe ueiveies HeeHeevle:mLes MeefMeefve leLee
ceoveefmebmLes meHleceecemLeeveeesjvelecemLes HeeHes $etjs eefo MegYew: meewceenw:
MeefeYe=ef: meyeuew: evcee: ve Jeeref#elees ve <es YeJeefle leoe peeleme cee$ee mee&b
pevevee men cejCeb Jeosled ~ DeLe efveefo&eesiemLeMesevcee: MegYew&Meles
yeefueefYemleoe peelemewJe cejCeb, ve levceelegefjefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:Deve Deefj eesie
Dece leLee kesv mLeeveiele HeeHe eneW keer efmLeefle kes meeLe ueive iele #eerCe
evcee mes Yeer peeleke kee cejCe eesie neslee nw ~ HeeHe eneW kes ceOeiele neskej eefo
evcee, Dece-meHlece-elegLe& mLeevemLe nes lees Yeer peeleke kee cejCe eesie neslee nw ~
Fme ekeej keer enefmLeefle ceW ueive keer Yeer efmLeefle nes DeLee&led HeeHe eneW kes ceOeiele
ueive meHleceeceiele HeeHe en nesles nQ lees peeleke kes meeLe Gmekees peveefe$eer ceelee

153

keer Yeer ce=leg nesleer nw ~ kemeer Yeer en efmLeefle ceW evcee Hej yeueJeeved en keer ef<
nesves mes peeleke keer ce=leg nesleer nw ceelee keer ce=leg veneR nesieer ~~ 7 ~~
jeMevleies meefjJeer#eceeCes evs ef$ekeesCeesHeielewMe HeeHew: ~
eeCew: eeeleeMeg efMeMegefJe&eesiecemles e HeeHewmlegefnveebMegueives ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLeeefjevlejeCeervJeeeen
jeMevleie Fefle ~~ evs MeefMeefve jeMevleies e$e le$e jeMeew veJeceveJeebMeies leLeeYetles
meef: MegYeenwjJeer#eceeCees ve mev<s HeeHew: $etjwefm$ekeesCeesHeielew:
veJeceHeecemLeevemLew: peele: efMeMegyee&ueke: DeeMeg ef#eecesJe eeCewjmegefYeefJe&eesieb eeeefle
ieefle ~ efceele FleLe&: ~ Demles e HeeHewefjefle ~ legefnveebMeew evs ueiveies Demles
meHleces meHlecemLeeveefmLelew: HeeHewMeMeyoeefMegjeMJesJe eeCewefJe&eesieb eeeefle ~ De$e
legefnveebMegueive Fefle keke&ueives kewefMeodJeeKeeleced ~ leoegeced ~ emceeovesvewJe
mJeuHepeelekes Geced ~ ``Goeielees Jee ev: meHlecejeefMeefmLele: HeeHew:
Fefle~~8~~
kesoejoe:Deve ekeej kes yeeueeefj eesie
jeefMe kes Deefvlece veJeebMeevleiele evcee Hej MegYe enesb keer ef< veneR nesves
mes leLee ueive mes veJece Heece Hej HeeHeen keer efmLeefle mes Yeer peeleke kee cejCe neslee
nw ~
leLee meHlecemLe HeeHeen Deewj ueiveiele evcee mes Yeer peeleke keer ce=leg
nesleer nw ~~ 8 ~~
DeMegYemeefnles emles evs kegpes efveOeveeefeles
peveefvemegleeesce=&legue&ives jJeew leg me Mem$epe: ~
Goeefle jJeew MeerleebMeew Jee ef$ekeesCeefJeveeMeiew
efve&OeveceMegYewJeeaeexHelew: MegYewve& eglesef#eles ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLeeefjevlejeefCe nefjCeen
DeMegYemeefnle Fefle ~~ evs MeefMeveMegYemeefnles eeefHe meeceevesveeseb
leLeeHeMegYesve HeeHesve MevewMejsCewJe eges leLeeYetles ueiveieles ve kesJeueb eeJeled ueiveieles
Demles mejenew jeefMeieles ueiveee kegpesejkes efveOeveeefelescemLeeves peveefvemegleees:

154

ceele=Heg$eees: ce=legYe&Jeefle ~ jJeew leg meMem$epe Fefle ~ SJeb efJeOes eesies jJeeJeeefoles
efmLeles peveefvemegleeesce=&leg: Mem$epe: Mem$esCeeegOesve peelees YeJeefle ~ Slesvewleogeb
YeJeefle ~ MevewejsCe yegOesve Jee egeskex emles ueiveieles kegpes eeceies peeleme cee$ee
men Mem$enslegkeb cejCeb Jeeeced ~ vevJeMegYe Fefle meeceevesveeseced ~ lelkesJeuesve
MevewejsCe eges evs MeefMeefve Fefle efkeb JeeKeelece ~ MevewejsCe yegOesve Jee egeskex
Fefle veeseced ~ De$eeseles ~ DemecYeJeeosJe HeewCe&ceemeeb evenCeb YeJeefle le$e
leeJeoke&meefnlesve evcemee ve YeefJeleJeced ~ yegOesve eeke&meceerHeJeefle&vee meowJe
YeJeefleJeced ~ DecemLeevelJeeewcesveeefHe evmeefnlesve ve YeefJeleJeced ~ Mevewejb efJevee
JeJeefmLelesve yegOesve meewcesvewJe YeefJeleJeced ~ lemceeevenCes Fefle JeeKeeleced ~
Deke&enCes Hegve: yegOesve eefo egeeskeex YeJeefle leoeke&meefnlelJeeeme HeeHelee
YeJeleerleleeske&me yegOemeefnlelJeefceefle JeeKeeleced ~ #eerCesvogeesieeoke&me HeeHeeesie
SJeeeb ieCeles emceeoJeMececeeJeemeeleske&enCesve YeefJeleJeced ~ le$e
eeJeMecekexCe #eerCeevmeefnlesve YeefJeleJeced ~ leoeke&: #eerCesvogvee ege Fefle
Deeeee&meeefYeesleb meeeoe emleskex efveOeveeefeles kegpe Fefle kesJeuecekeefj<eled ~
Goeefle jJeeJeeefoles Goeefle ueiveieles MeerleebMeew evs Jee ueiveieles leLee DeMegYew:
HeeHewefm$ekeesCeefJeveeMeiew: veJeHeeceecemLew: meJezjsJe eLeemecYeJecesJebefJeOeeesiemLes jJeew
evs Jee MegYew: meewceenw: JeereexHeslew: yeueJeef: ve egesef#eles ve mebeges veeefHe s
peeleme efveOeveb cejCeb Jeosled ~ DeLee&osJeeseeesiemLes jJeew evs Jee yeefueefYe: MegYeweg&les
s eeefjeesieeYeeJe: ~~ 9 ~~
kesoejoe:Deve ekeej kes Deve yeeueeefj eesie
Fme }eske ceW `DeMegYe meefnles evs emles' ceW DeMegYe Meyo mes meYeer
DeMegYe en ve mecePe kej DeMegYe kee DeLe& kesJeue Meefve en mes mecePevee eeefnS ~
keeeWefke Deeeee& kes `emles evs' keLeve mes ev enCe kes mecee kes pevce mes
DeeMee mHe nesves mes jengege evcee mes leelHee& nw efkeefkemeer HeewCe&ceemeer efleefLe kes
ev enCe mecee kes peeleke pevce mes DeefYeeee neslee nw ~ Ssmeer efmLeefle ceW evcee
mes 6 jeefMe keer otjer Hej mete& en keer efmLeefle nesves mes `yegOe Meg$eew mete&meevegejeefJeJe
keoeefeled mete&meees-He=s e Jepele:' Fefle (Yeemkejeeee& efmeevleefMejesceefCe) Ssmeer

155

efmLeefle ceW HeeHeege yegOe en mes ev Demle veneR nes mekelee ~ cebieue en keer
DeceYeeJeiele efmLeefle Deeeee& mJeeb ken ner jns nQ ~ FmeefueS #eerCeevcee-cebieueHeeHe ege yegOe mete& Deewj Meefve Fve HeeBe HeeHe eneW ceW Ge DeMegYe Heo kes DeLe& kee
eesleke en kesJeue Meefve ner neslee nw, Dele: Fme peien Hej Meefve en kee cee$e ner
DeMegYe en efme neslee nw ~
eefo mete& enCe keeueerve mecee ceW peeleke kee pevce nes lees yegOeege kes
meeLe #eerCe ev ege mete& keer mecYeJe efmLeefle nes mekeleer nw, cebieue en ueiveiele nes
mekelee nw, efkevleg Deeeee& kee mHeeMee ev enCe keeueerve efmLeefle mes mecyeefvOele
nw ~
DeLeJee ueiveiele mete& ee evcee keer efmLeefle ceW yeueJeeved HeeHeeneW keer
efmLeefle DecemLe ef$ekeesCemLe neskej Ssmes eesie ceW MegYeeneW kee eesie Deewj ef< veneR
nesves mes Yeer cejCe eesie neslee nw ~
DeLee&led Ssmes eesie keejke mete& ee evcee ceW yeueJeeved MegYeeneW kes eesie
Deewj ef< nesves mes Deefj eesie veneR neslee ~ ce=leg veneR nesleer nw en mHe neslee
nw~~9 ~~
DeefmelejefJeMeMeeYetefcepewJe&eveJeceesoevewOeveeefelew: ~
YeJeefle cejCeceeMeg osefnveeb eefo yeefuevee iegCee ve Jeeref#elee: ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLeeefjevlejceHejJeke$esCeen
Deefmelesefle ~~ Deefmele: meewj: jefJejeefole: MeMeeMev: Yetefcepees
ejke: Slewe&Lee$eceb JeeveJeceesoevewOeveeefelew: eoMeveJeceueiveecemLeevemLew:
le$ewleppeeleb MevewMejs eoMes Dekex veJeces evs ueiveies YeewcescemLes Sles meJe& SJe
eesie kelee&jes ene eefo yeefuevee Jeere&Jelee iegCee peerJesve Jeeref#elee: ve emleoe
peeleme pevleesjeMJesJe cejCeb YeJeefle Jeosled ~ De$e eoe eesiekele=&ved eneved yeueJeeved
ieg: keebefMelHeMeefle keebefMeVe HeMeefle DeLeJee yeuenerve: meJee&vesJe HeMeefle leoe
peeleme cejCeee eJeosled, efkevleg DeeMeg MeerIeb ve Jeosled ~ DeLee&osJe meJee&vesJe ieg:
Heeceie: HeMeefle leoeefjeesieeYeeJe: ~~ 10 ~~

156

kesoejoe:Deve ekeej kee Deefj eesie

$eceMe: Meefve-mete&-ev Deewj cebieue en 1, 2, 9, 1, Deewj 8 mLeeveeW
ceW nesves mes peeleke keer MeerIe ce=leg nes peeleer nw ~ Ge en efmLeefle Hej meyeue ieg keer
ef< mes cejCe veneR neslee, yeeue peerJeve ceW cee$e Deefj (ke) kene pee mekelee
nw~~ 10 ~~
megleceoveveJeevleueivejvOes<JeMegYeeglees cejCeee MeerlejefMce: ~
Ye=iegmegleMeefMeHeg$eosJeHetpewe&efo yeefueefYeve& egleesJeueesefkelees Jee ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLeeefjevlejb Hegef<Heleeeeen
meglesefle ~~ MeerlejefMceev: me e #eerCe: DeMegYeegle: HeeHeensCe mebege:
megleceoveveJeevleueivejvOes<eg efmLele: He_ecemeHleceveJeceeoMeesoeeceiele: ~ DeLeJee
megleceoveveJeevlejvOes efmLele Fefle Hee: ~ Sles<eecevelecemLeevemLe: Ye=iegmeglesve Meg$esCe
MeefMeHeg$esCe yegOesve osJeHetpesve ye=nmHeeflevee yeefueefYeJeeae&mebegewve& eglees veeHeJeueesefkele:
S<eeb $eeeCeeb ceOeeoskelecesveeefHe mebeglees ve e mleoe peeleme cejCeee YeJeefle
DeLee&osJe Ye=iegmegleMeefMeHeg$eosJeHetpeeveecevelecesve yeueJelee <es egees Jee YeJeefle
leoeefjeesieeYeeJe: ~ De$e #eerCeevenCeb veeefmle lelkemceeodJeeKeeleefcele$eeseles~
DeeieceevlejlJeele ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``efveOeveemleJeeueiveeq$ekeesCeiee:
#eerCeevmebegee: ~ HeeHee yeefueve: MegYeowjMeceevee ieleeeg<eeb eee:~~ ~~11~~
kesoejoe:Deve cejCe eesie
HeeHeeneW ee HeeHeen mes ege evcee keer efmLeefle 5, 7, 9, 12 Deewj 8
ceW nesves mes Yeer peeleke kes efueS ce=leg keejke eesie leYeer mebYeJe nw peye Ge eesie kes
meeLe Meg$e ee yegOe ee ieg kee ef< DeLeJee eesie mecyevOe veneR nesiee ~ yegOe ieg
Meg$e mes ege ee ef< mecyevOe mes peeleke keer ce=leg veneR nesieer ~~ 11 ~~
eesies mLeeveb ieleJeefle yeefueveMevs mJeb Jee levegie=nceLeJee ~
HeeHew&s yeueJeefle cejCeb Je<e&meevle: efkeue cegefveieefoleced ~~ 12 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekesefjeOeee: mecHetCe&: ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLeevegecejCekeeueeveeceefjeesieeveeb keeueHeefj%eeveb YecejefJeueefmelesveen

157

eesies mLeeveefceefle ~~ eefmcevveefjeesies peeleme cejCekeeueeJeefOeveexe

mleefmcevveefjeesies eesiekelee&jes es es enemles<eeb ceOeeees yeueJeeved me eefmcevvejeMeew
pevcekeeues JeJeefmLele: me jeefMeye&efueve: mLeeveced ~ le$e eej$eceeevceefme eeHles
peeleme cejCeb JeeJeced ~ DeLeJee evs mJeceelceeremLeeveb ieles pevcekeeues e$e jeMeew
evcee JeJeefmLelemlecesJe jeefMe HegvejefHe evs ieles le$e leme cejCeb JeeJeced ~
levegie=nceLeJee levegie=nb ueiveb Jee eej$eceeodieles evceefme peeleme cejCeb JeeJeced ~
keoslegeles ~ Je<e&meevle: mebJelmejeYevlejs ~ Sleogeb YeJeefle ~
``Devegekeeueefjpeelees Je<e& veeefle$eeceefle Fefle ~ vevJe$e eefleceemeb evcemee
meJee&CesJe mLeeveeefve ievleJeeefve leeflkeefcelegeb Je<e&meevle: ~ Geles ~ HeeHews
yeueJeefle ~ S<eg efveefo&mLeeves<eg ceOeee$e ieleevcee yeueJeevYeJeefle HeeHewMe Meles
leoe peeleme cejCeb JeeJeced ~ ve kesJeueb ielecee$e SJe evs ~ efkeue cegefveieefoleb
efkeuesleeiecemeteves, cegefveieefoleefceoceefjue#eCeefceleeieceHeejb HeexCe eteles Fefle ~
De$eevewjeeeezjefjYee Geemles e meleHee: elees yenJees peelee DeefHe melmJeefHe
eesies<eg peerJevlees MelesleesmceeefYe efkeef_eefuueKeles ~
``meJee&efveceeveefleyeue: mHegjobMegpeeuees
ueiveefmLele: eMeceeslmegjjepecev$eer ~
Skees yentefve ogefjleeefve megogmlejeefCe
Yekelee eege FJe MetueOejeCeece: ~~ 1 ~~
ueiveeefOeHeesefleyeueJeeveMegYewj:
kesvefmLelew: MegYeKeiewjJeueeskeeceeve: ~
ce=legb efJeOete efJeoOeeefle megoerIe&ceeeg:
meeOeb& iegCewye&ngefYeefpe&leee e ue#cee ~~ 2 ~~
ueiveeoceJele&efHe iegyegOeMeg$ekeeCeieMev: ~
ce=legb eeHleceefHe vetveb Heefjj#elesJe efveJee&peced ~~ 3 ~~
ev: mecHetCe&leveg: meewce#e&iele: MegYesef#eleMeeefHe ~
ekejesefle efjYeb efJeMes<ele: Meg$emevo=: ~~ 4 ~~
yegOeYeeie&JepeerJeeveeceskelece: kesvceeielees yeueJeeved ~

158

eel$etjmenee: meeesefjme Yeee ~~ 5 ~~

efjHegYeJeveieleesefHe MeMeer iegefmeleevelcepekeeCemLe: ~
Deieo FJe Yeesefieob Heefjj#elesJe efveJee&peced ~~ 6 ~~
meewceeevlejiele: mecHetCe&: efmveiOeceC[ue: MeMeYe=led ~
efve:Mes<eeefjnvlee Yegpeueeskeme ie[ FJe ~~ 7 ~~
MeMeYe=efle HetCe&Mejerjs Megkeues He#es efveMeeYeJes keeues ~
efjHegefveOevemLesefjb eYeJeefle vewJee$e peeleme ~~ 8 ~~
emHegefjleefkejCepeeues efmveiOeeceueceC[ues yeueesHesles ~
megjceefv$eefCe kesvieles meJee&efjb Meceb eeefle ~~ 9 ~~
meewceYeJeveesHeeelee: meewceebMekemeewcekeeCemLee: ~
iegevkeeJeMeefMepee: meJexefjme nvleej: ~~ 10 ~~
eveOeeefmelejeMesjefOeHe: kesvs MegYeenes JeeefHe ~
eMeceeefle efj<eesieb HeeHeeefve eLee nefjmcejCeced ~~ 11 ~~
HeeHee eefo MegYeJeiex meewcew&e: MegYeebMeJeie&mLew: ~
efveIveefvle leoeefjb Heefleb efJejee eLee egJeefle: ~~ 12 ~~
jengefm$e<eueeYes ueiveelmeewcewefvejer#ele: meceked ~
veeMeeefle meJe&ogefjleb ceele FJe letuemeeleced ~~ 13 ~~
Mees<eexoes<eg jeefMe<eg meJex ieieveeefOeJeeefmeve: metleew ~
eke=eflemLewMeeefjb efJeueereles Ie=leefceJeeefivemLeced ~~ 14 ~~
lelkeeues eefo efJepeeer MegYeen: MegYeefvejeref#eleesJeMeced ~
veeMeeefle meJee&efjb ceele FJe HeeoHeeved eyeue: ~~ 15 ~~
meJezie&ieveYeceCew&Meves efJeveeMeeefle efj<ced ~
DeeHete&ceeCecetefle&e&Lee ve=He: mJeb veesods<eer ~~ 16 Fefle ~~ 12 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb DeLeefjeOeee: ~~ 6 ~~
kesoejoe:Ge Deefj Deewj cejCe eesieeW keer DeJeefOe (mecee)
Ge efpeve Deefj eesieeW ceW peeleke kee ce=leg mecee efveoxMe veneR efkeee ieee
nw Gme mecee kes %eeve kes efueS ce=leg ee Deefj eesie keejke en-eneW ceW yeueJeeved

159

en kes efmLele jeefMe ceW, mJeieefle JeMeeled ev me_eej kee pees mecee nesiee Gme 1
Je<e& kes Gmeer mecee ceW ce=leg Deeefo kenveer eeefnS ~ DeLeJee pevce jeefMeiele evcee
peye-peye efpeme-efpeme ceeme ceW Deeesiee Gme cenerves kes pevcejeefMeiele keer
evme_eej keer ceeefmeke jeefMe iele evcee keer efmLeefle ceW ce=leg nes mekeleer nw ~
DeLeJee Ske Je<e& kes Yeerlej evefmLele jeefMe Hej yeueJeeved HeeHeen ef< eesie keer
efmLeefle kes mecee ce=leg nes mekeleer nw ~~ 12 ~~
ye=nppeeleke evLe kes DeLeeefjeOeee6 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe' JeeKee mecHetCe& ~

160

DeLeeegoe&eeOeee: ~~ 7 ~~
ceeeJeveceefCelLeMeefeHetJezefo&Jemekejeefo<eg Jelmeje: eefoe: ~
veJeefleefLeefJe<eeeefMJeYetleoMemeefnlee oMeefYe: mJelegYes<eg ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeeegoe&eeOeeees JeeKeeeles ~ le$e HetJeexeefjeOeeesefjJe
efpe&lemeeegoe&e: kele&Je: ~ le$eeoeJesJe ceeeJeveceefCelLeHejeMejcelesve eleskeme
enme Hejceeeg: eceeCeb Hegef<Heleeeeen
ceeeJevesefle ~~ ceees ceeveecee oeveJe mete&ueyOeJejemeeo: ~ eJeve
cuespeeleeree nesjeefJeo: ~ ceefCelLe Deeeee&: ~ HejeMej: Meefe: HetJee& eme me
MeefeHetJe&: HetJe&Meyosve efHelee Geles ~ lew: ceeeJeveceefCelLeMeefeHetJez:
efoJemekejeefo<Jeeefoleeefo<eg ens<eg Jelmeje: mebJelmeje Hejceeeg: eceeCeeyoe: eefoe:
Gee: ~ veJeefleefLeefJe<eeeeerleeefo ~ De$e veJeefYeo&Memeefnlee Fefle meJe&$ewJe Mes<eYetleb
lesve veJeefYe: meefnlee oMe SkeesveefJeMeefle: Hejceeeg: eceeCeJelmeje
efoJemekejmeeefoleme ~ efleefLeefYe: HeeoMeefYe: meefnlee oMe HeeefJebMeefleevme ~
efJe<eew: HeeefYe: meefnlee oMe HeeoMe Yeewceme ~ DeefMJeYeeb eYeeb meefnlee oMe
eoMe yegOeme ~ Yetlew: HeeefYe: meefnlee oMe HeeoMe iegjew: ~ wjskeeoMeefYe: meefnlee
oMe SkeefJebMeefle: Meg$eme ~ oMeefYe: meefnlee oMe efJebMeefle: meewjme ~ Sleeefve
eneCeeb Hejceeeg: eceeCeJe<ee&efCe mJeHejceeseebMeefmLeles<eg YeJeefvle ~ le$esMee:
HejceeseefmLelee ene Deeefoleeoees YeJeefvle ~ eeLee SJeb efJeOee esles
eLeeefveefo&Je<ee&efCe eeefvle ~ 19~25~15~12~15~21~20~ DesveeefHe
Sleevekee&oerveeb Hejceeeg: eceeCeJe<ee&efCe ~~ 1 ~~
kesoejoe:HetJe& DeOeee kes DeefjJeefpe&le oerIee&eg eesie ceW eneW kes Deeeg
kes Je<e& yeleeS pee jns nQ ~
cee veeceke ceneve Demegj, ueeOeerMe jeJeCe keer Oece&Helveer cevoesojer kee
efHelee DeLee&led jeJeCe kee MJemegj Lee, Deewj ye[s leHe mes efpemeves mete&osJe keer DeejeOevee
mes DeMes<e peewefle<e Meem$e kee %eeve eeHle efkeee nw, Deeeee& Jejen ves DeHeves Deve
Deeeeeex kes meeLe Fme evLe kes Fme Deeegoe&eeOeee ceW peeleke keer Deeeg kes efJeeej
ceW FvneR ceeemegj kee meJe& eLece GuuesKe efkeee nw ~

161

cues peeleere eJeveeeee&, Deeeee& cee, Deeeee& `ceefCelLe' MeefeHetJe&

DeLee&led Meefe Meyo efpemekes HetJe& ceW, DeLee&led Deeeee& HejeMej ves metee&efoke meeleeW
eneW kes eleske kes $eceMe: oMe DeefOeke 19, 25, 15, 12, 5, 21 Deewj
20 Je<e& leke Deeeg eceeCe Je<e& yeleeS nQ ~
DeLee&led mete&en kes Deeeg Je<e& 10 9 19, evcee kes 15
10 25, cebieue kes 10 5 15, yegOe kes 10 2 12, ye=nmHeefle kes
10 5 15, Meg$e kes 10 11 21 Deewj Meefve en kes 10 10
20 Je<e& mebKeelceke Deeeg Je<e& yeleeS nQ ~
Deeeee& HejeMej ves mJejefele ueIegHeejeMejer evLe ceW jeng Deewj kesleg meefnle
9 eneW keer oMee Je<e& mebKee yeleekej meYeer eneW kes mecHetCe& Deeeg Je<e& 120 Je<e&
keer kener nw efkevleg eneb Hej jeng kesleg jefnle meele eneW keer kegue oMee Je<e& eceeCe
19  25  15  12  15  21  20 127 Je<e& neslee nw kene
ieee nw ~ emebieeiele efJeeej Heee&Hle nw ~
metee&efo meeleeW eneW ceW pees en DeHeveer Hejce GejeefMe ceW efmLele nesiee Gmeer
en keer Ge Deeeg Je<e& mebKee Hetjer nesleer nw ~ pewmes, efpeme peeleke keer pevceHe$eer ceW
mete&en mHe keer jeMeeefo mebKee eefo 0~100~0'~0 nesieer lees Gme peeleke
kes efueS mete&oMee kes Hetjs 19 Je<e& keer Deeeg Je<e& keer oMee eeHle nesieer ~~ 1 ~~
veereslees& meefle efn leleMeevlejmLesvegHeelees
nesje lJebMeeeflececeHejs jeefMelegueb Jeoefvle ~
efnlJee Je$eb efjHegie=nielewneaeles mJeef$eYeeie:
meteexefvveegefle<eg e oueb eespPe Meg$eeke&Heg$eew ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe HejceveereeJeefmLeveeceeegoe&e%eeveb cevoe$eevleeen
veere Fefle ~ Dele SJe efoJemekejeoees veeres Hejceveeres DeOe Hejceeeg:
eceeCeJe<exYeesHenjefle ~ Dele SJeeseced ~ veeresleesmceelHetJeexeelHejceeeg<eesOe oueb
meefle #eereles DeLesMee jJeeoe: HejceveeremLee YeJeefvle ~ HejceveeremLeemle SJe
HetJeexeeeg<eesOe oueb eeevfle ~ leeLee ~ jefJe: meeOee&efve veJe Je<ee&efCe eeefle ~
ev: meeOee&efve eoMe Je<ee&efCe eeefle ~ SJeb Yeewce meHle meeOee&efve ~ SJeb yegOe: <ed~

162

SJeb ye=nmHeefle: meHle meeOee&efve ~ SJeb Meg$ees oMe meeOee&efve ~ SJeb Mevewejes oMe ~
DesveeefHe jJesJe&<ee&efCe 9 ceemee: 6 ~ evme Je<ee&efCe 12 ceemee: 6 ~ Yeewceme
Je<ee&efCe 7 ceemee: 6 ~ yegOeme Je<ee&efCe 6 ~ iegjes Je<ee&efCe 7 ceemee: 6 ~ Meg$eme
Je<ee&efCe 10 ceemee: 6 ~ Meves: Je<ee&efCe 10 ~ leleeevlejmLesvegHeele Fefle ~ lele:
lemceeogeeVeereeeevlejmLes ceOeJeefle&efve ensvegHeele: $ewjeefMeke: kele&Je: ~ meJex<eeb
veereeefve DeleewJe efueKevles ~ le$e leeJelmeJe&mesJe enme
HejceeseHejceveereevlejeueb jeefMe<edkeb YeJeefle ~ leeJeosJe efueHleeefHeC[erke=le oMe
meneeCeew e Meleeefve YeJeefvle (10800) le$e mJeeseeoefOekeb ensCe eoe Yegeb
YeJeefle leoe le$e mJeeseb efJeMeesOe Mes<eme efueHleeefHeC[erkeee&ced ~ DeLe
mJeveereeoefOekeb ensCe Yegeb YeJeefle leoe le$e mJeveereceHeemeeJeMes<eb
efueHleeefHeC[erkeee&ced ~ leemeeb enYegeefueHleeieCe FleeKee ~ lemewJe enme
Hejceveereeseeefve Je<ee&efCe ceemeegleeefve keeee&efCe keLecegeles ~ Je<ee&efCe eoMeefYe:
meCe le$e ceemeeveespeeseeefve e ceemeerke=leeveeefoleeoerveeb efueKevles ~ leeLee
elego&MeeefOekeb Meleb jJes: eeiJeefYepe meeOe Meleb evme veJeefleYeezceme ~
efmeHleefleyeg&Oeme ~ veJeeflepeeaJeme ~ <e[defJebMeleefOekeb Meleb Meg$eme ~ efJebMeleefOekeb
Meleb meewjme ~ DesveeefHe 114 mete&me ~ 150 evme ~ 90 Yeewceme ~ 72
yegOeme ~ 90 peerJeme ~ 126 Meg$eme ~ 120 Meves: ~ le$e $ewjeefMekeb eefo
YeieCeeOe&efueHleeefYe: KeKeeefokeme*dKeeefYejslee: (10800) FenHejceveereceemee
ueYevles leoe leodenYegeefueHleeefYe: efkeevle Fefle De$esob met$eced ~ ``$ewjeefMekes eceeCeb
Heueefceeevleees: meMejeMeer ~ Fe Heuesve iegefCelee eceeCeYeee Heueb
YeJeefle~ leoLe& enHejceveereceemew: meCe YeieCeeOe&efueHleeefYeefJe&YepeeJeeHleb ceemee:~
ceemeMes<eb ef$ebMeodiegefCeleb (30) eeiJeefYepeeJeeHleb efoJemee: ~ efoveMes<eb <eee
meCe eeiJeefYepeeJeeHleb Ieefkee: ~ IeefkeeMes<eb <eee meCe
eeiJeefYepeeJeeHleb efJekeuee: Heueeefve ~ SJeb ceemeeefoMe<ekeevle:keeue Deeiele: ~
ceemeeveeb eoMeefYeYee&ieceHele eeJeeHleb Je<ee&efCe ueYevles ~ leosJe Mes<eb ceemee: ~
SJeceeieleb Je<ee&efoHejceeseeego&efMe&leJe<exYe: mebMeesOeeJeMes<eb ensCe Je<ee&efojeeg<e:
keeuees oees YeJeefle ~ SJecegeeefegleme veereceeeHleme kee&Jeb

163

veereeefeglemeeseceeeHleme eeiJelkeeueceeveere lemewJe enme Hejveereeegef<e

mebeespe enmeeeg<e: keeuees Je<ee&efoYe&Jeefle ~ DeLeJee eefo
jeefMe<edkeefueHleeefYejOee&egJe&<ee&CeHeeerevles leowleeefYee&nYegeefueHleeefYe: efkeefcele$e
ceOecejeefMemeJeCeeake=le lesveesve enYegeefueHlee iegCeesled ~ lele: HeefjJele&
YeeienejsoebMewjesomeCeMsoebMeebMeiegCee Yeepeme Yeeienej: meJeefCe&leeesefjle$e
Je<ee&CeecesJeced mJesoeefokesve YeieCeeOee&efueHlee: meCe KeKe<edevveeveefueHlee
YeJeefvle (21600) SleeefYeYee&ieceHele Je<ee&efCe ueYevles ~ Mes<eb eoMeefYe:
meefJekeueb meCeeOe:mLeme meefJekeueme <eee YeeieceHeleesHeefjlevejeMeew mebeespe
eeiJeefYepe ceemee ueYevles ~ SJeb Mes<eb meefJekeueb ef$ebMelee <eee meCe
efoveIeefkee efJeIeefkeeMeeveefeleJee: Mes<eb eeiJelkece& ~ DeLe ueIegveesHeeesve
efHeC[eeg<e Deeveeveb eoMe&les ~ leeLee ~ Feneled eeiegecegeOegJekeb
efJeMeesOeeJeMes<eb kece& Yetceew mLeeHeesled ~ DeLeeseOegJekeb ve MegJeefle leoe ens
jeefMeeoMekeb oJee lemceeogeceHeemeeefJeMes<e mLeeHeesled ~ lelemleoJeMes<eb
jeefMe<edkeeotveb YeJeefle leoe jeefMeeoMekeeoHeeme Mes<eb mLeeHeced ~ jeefMe<edkeeefOekeb
YeJeefle leoe leosJe eeeced ~ lelkece& Yetceew jeMeeefokeb efJeefueHleevleb mJeHejceeegJe&<e&w:
meCe mJesowefJe&Yepe ueyOecegHeeg&Heefj eespeesled ~ efJeefueHleeveeb e <eee Yeeieeveeb
ef$ebMelee jeMeerveeb eoMejeefMeYees ueyOe Je<ee&efCe ~ leoJeMes<eb ceemee: ~ YeeieMes<eb
efoJemee: ~ efueHleeMes<e Ieefkee: ~ efJeefueHleeMes<e e<ekee Fefle ~ SleeJelewJe kece&Cee
mHegb YeJeefle ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``mJeeseMeges en: MeesOe: <e[dYeeotvees
YeceC[ueeled ~ mJeefHeC[iegefCelees Yeees Yeeefoceevesve Jelmeje: ~~
(1~12~30~60~60~) Fefle ~ nesje lJebMeeefleceefceefle ~ nesje ueiveced ~ mee
eebMeeceeCeeefve Je<ee&efCe ooeefle eeJevlees veJeebMekee ueivesve YegeemleeJevlesJe Je<ee&efCe
ooeefle ~ lelkejCeb eLee ~ lelkeeefuekeme ueiveme jeMeerveHeeme Mes<eb
efueHleeefHeC[erkeee&ced ~ le$e Meleesve YeeieieHeleeJeeHlee YegeveJeebMekeemleeJevlesJe
Je<ee&efCe ueiveceeegoe&eb eeefle DeJeMes<esCe men $ewjeefMekeb ke=lJee
Je<ee&CeeceOemleevceemeeeb mLeeHeefeleJeced ~ leeLee ~ eefo efueHleeMeleesve eoMe
ceemee ueYevles leoeJeMes<eefueHleeefYe: efkeevle Fefle ~ lesveeJeMes<eefueHlee eoMeefYe:

164

meCe Meleesve efJeYepeeJeeHleb ceemeemles e Je<ee&CeeceeOe: mLeeHee: ceemeMes<eb

ef$ebMelee meCe Meleesve eeiJeefYepeeJeeHleb e efoJemee: les ceemeeveeceOe: mLeeHee:~
SJeb ueiveme jeefMelegueceeegoe&eefceefvle ~ ueivesve eeJevlees jeMeees
YegeemleeJevlesJe Je<ee&efCe ueiveeeg: ~ ueiveme Yege Yeeieeefokeb efueHleeefHeC[erke=le
ceemeeeeveeves $ewjeefMekeb kele&Jeced ~ eeeoMeefYeefue&HleeMelewe&oMe ceemee ueYevles
leowleeefYeue&iveYegeefueHleeefYe: efkeevle Fefle ~ eeiJe<ee&CeeceOemleevceemeeeb
efveefnleJeced ~ SJeb kesefeuueiveeegoe&eefceefvle ~ leLee e ceefCelLe: ~
``ueivejeefMemeceeMeeyoe
ceemeeecevegHeelele:
ueiveeegoe&eefceefvle
nesjeMeem$eefJeMeejo: ~~ Fefle ~ leosJe celeb MeesYeveefcelemceekeceefYeesleced ~ Deves
lJesJeefceefvle ~ leLee ueiveebMeHeleew yeueJeefle DebMelegueb jeMeefOeHes yeueJeefle e
jeefMelegueefceefle ~ leLee e meejeJeueeced ``ueiveeeeWMelegue: meeovlejs
eevegHeelele: lelHeleew yeuemebeges jeefMelegueb e YeeefOeHes ~~ efnlJee Je$eefceefle ~ esve
ensCe eeJelme*dKeb Deeegoe&ees oemleme mJe YeJeefle lemceelmJeeoeeg<ees
Yeewceeefokeme enme Je$eb efJeHejerleieleb efnlJee Jepe&efelJee ees enes efjHegie=niele:
Me$eg#es$eeJeefmLelees YeJeefle lesve mJeeoeeg<eefm$eYeeiees nereles me
enefm$eYeeieceHenjleerleLe&:~ Jeef$ele: Hegve: Me$eg#es$eieleesefHe veeHenjefle ~ leLee e
``Je$eeejb efJevee $ebMeb Me$egjeMeew njsoden: ~ Slentveeb celeced ~ Deeeee&me Hegvejs<e
SJe He#eesefYeesle: ~ DeveLee efnlJee Yeewceb efjHegie=nielewneaeles mJeef$eYeeieced
FlesJeeJe#eled ~ Je$eb efnlJee ees enes efjHegjeefMeiele SJe %eeeles eLee Je$eiees en
Deeegoe&eb meyeuelJeeled ef$eiegCeb ooeefle leLee$eeefHe veeHenjleerefle efveMee: Deves HegvejsJeb
Jeee#eles ~ eLee Je$eceejkeb efnlJee ees enes efjHegjeefMeiemlesve mJeeoeeg<eefm$eYeeiee
nereles Yeewce: Me$eg#es$eieleesefHe veeHenjefle ~ De$e e yeeojeeCe: ~ ``Yetcee: Heg$eb
Jepe&efelJeeefjYemLee nveg: mJeelmJeeoeeg<emles ef$eYeeieced ~ Fefle ~ meteexefVeegefle<eg
metexCe jefJeCee GefVee keefle&lee egefleex<eeb les meteexefVeeglee: DeeefoleceC[ues
Demleefceleseg ens<eg oueceOe&b nereles ~ efkevleg Meg$eeke&Heg$eew efmeleMevewMejew eespPe
Jepe&efelJee ~ leeJemleleeJeefHe veeHenjle: ~ leLee e yeeojeeCe: ``Demleb eelee: meJe&
SJeeOe&neefveb kegeg&efn&lJee owleHetpeeke&Heg$eew~~2~~

165

kesoejoe:Hejceveere mLeeveere Deeeg Je<e&

eefo en DeHeveer Hejce veere jeefMe ceW ieee nw lees Ge keefLele Deeeg Je<e& keer
DeeOeer Deeeg kece nes peeleer nw ~ pewmes mete& en keer mHejeMeeefo peye
6~100~0'~0 nesieer DeLee&led Hejce veere ceW mete& nesiee lees Gme efmLeefle kes peeleke
keer Deeeg efJeeej kes mecee mete& oMee Je<e& 19 kee DeeOes Je<e& DeLee&led 9 Je<e& 6
cenervee eceeCe keer ner nesieer ~ SJeb meJe&$e mecePevee eeefnS ~
Ge Deewj veere kes yeere, ceW e$e le$e keneR Yeer en nesiee lees DevegHeele
ieefCele mes lelmLeeveere DeeegJe<e& mecePeves eeefnS ~
Deeeeeex kes cele mes ueive keer Deeeg ueive keer oMee ueive kes Yege veJeebMe
mebKee legue Je<e&ceeve nesleer nw ~ keg Deeeeeex kes cele mes ueive keer YegejeefMe
mebKee legue ueiveeeg nesleer nw ~ Me$eg jeefMe efmLele en keer Deeeg kee le=leere kece
neslee nw ~ Meg$e Deewj Meefve jefnle Deve pees en mete& meeefvveOe mes Demlebiele nes ieee
nw Gme en keer ieefCeleiele Ge Deeeg kee DeeOee kece nes peelee nw ~~ 2 ~~
efvecve e$e mes GemLeeveere Deewj veeremLeeveere eneW kes Deeeg Je<e& eceeCe
mHe osefKeS ~
GemLeeveere Je<e&
met. 19
eb. 25
ceb.
15
yeg.
12
ye=.
15
Meg. 21
Me. 20

166

veeremLeeveere Je<e& ceeme

met. 9
6
eb. 12 6
ceb.
7
6
yeg.
6
0
ye=.
7
6
Meg. 10 6
Me. 10 0
DevegHeele mes F mLeeveere en kes Deeegoe&e Je<e& ieefCele mes efvecve YeeBefle
efvekeueleer nw ~ eleske en keer Hejce Ge jeefMeiele Deeeg Je<e& Deeeee& ves mJeeb
yelee efoes nQ leLee veeremLeeveere Deeegoe&e Je<e& GemLeeveere Je<e& mebKee keer DeeOeer
Je<e& mebKee Yeer yelee oer egkeer nw ~ FmeefueS eefo 6 jeefMeeeW keer keuee legue ceW
Heefle Deeeg Je<e& kes DeeOes kee eme neslee nw lees F en Deewj mHe< Ge kes
DevlejebMe keuee ceW efkeleves Je<eex kee eme nesiee Ssmee Devegceeve kejves mes F< Deeeg
nes peeleer nw ~
pewmes efkemeer peeleke keer pevce kegC[ueer ceW mete& mHe 11~150 nw ~
mete& Ge 0~10 ceW Ieeves mes Mes<e 0~25' 25 DebMe keer keuee kees 60
mes iegefCele kejves mes 1500 keuee nesleer nw ~ HetJeexe DevegHeele mes 6 jeefMeeeW keer
keuee 6 30 60 180 60 10800 ceW 114 ceeme kee
eme neslee nw lees 1500 keuee keceer ceW
114 1500/10800 171000/10800 16
Je<e& 10 ceeme
Dele: mete& en Je<ee&egoe&e mebKee 19 Je<e& ceW kece kejves mes mete& kee
Deeegoe&e Je<e&ceeve Ieer 19~0~0~0 16~10~0 efove 2 Je<e& 2 cenervee
0 efove Deewj 0 Ieer Mes<e kes legue neslee nw ~~ 2 ~~

167

meJee&&ef$eejCeHee<eYeeiee: #eerevles JeeYeJeveeomelmeg Jeececed ~

melmJe& meefle leLewkejeefMeieeveeceskeeWMeb njefle yeueer leLeen mele: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe eneCeeb mJeeoeeg<eMe$eHeelesveeHeneefveb enef<e&Ceen
meJee&&sefle ~~ Demelmeg HeeHeens<eg JeeYeJeveeoejYe eoMemLeeveeleYe=efle
meHleceevleb eeJeodJeJeefmLeles<eg Jee Jegl$ecesCe eLee$eceb meJee&e&oees Yeeiee: #eerevles ~
le$e ueiveeled eoMemLe: HeeHeen: meJe&ceeegoelceerecesJeeHenjefle& SkeeoMemLees
oMecemLeefm$eYeeieb veJemLeMelegYee&ieced DecemLe: HeeceYeeieb meHlemLe: <e[dYeeieefceefle ~
melmJe&efceefle ~ Sles<JesJe Jeeeefo<eg mLeeves<eg melmeg MegYeens<eg
JeJeefmLeles<JeMegYeenesemee #eereles ~ le$e ueiveeled eoMemLe: MegYeen:
mJeeeg<ees&ceHenjefle ~ SkeeoMemLeMelegYee&ieb oMecemLe: <e[dYeeieb
veJecemLeesceYeeieced DecemLees oMeceYeeieb meHlecemLees eoMeYeeieefceefle ~
leLewkejeefMeieeveeefceefle ~ GemLeeves<eg eoe eneb YeJeefle yenJees Jee megmleoe
les<eeceskemebefmLeleeveeb ceOeeoske SJe ees yeueer Jeere&Jeevme SJewkeesMeb Yeeieb
eLeeHeefleceHenjefle veeves le$emLee DeHenjefvle ~ Slelmele Deen meleeeee&:
keLeeefle ~ DebMeenCeb eLeemecYeJeb YeeieoMe&veeLe&ced ~ leLee e mele: ~
``SkeeoMeesl$eceelmeHleceeefoefle een njCekecee&efCe ~ Ske#e&ies<eg efJeee&efOeke: mJeYeeieb
njsoske: DeOe& le=leereYeeieb elegLe&keb He_eceb e <e<b e ~ Deeeg:efHeC[elHeeHee njefvle
meewceemleLeeOee&efve ~~ eoMemLe: HeeHe: mJeevoeeb MeesYevemlelees leg ~ DeHenjefle
meJe&ceeege&Lee e: eesiemleceefHe Je#e Fefle ~~ Ske#eexHeieleeveeb ees YeJeefle yeueeefOekees
efJeMes<esCe ~ #eHeeefle eLeesecebMeb me SJe veeveesefHe le$emLe: ~~ Fefle ~
JejenefceefnjefceefnjmeeHesJeb
celeced
~
Fn
meleceleesHeveeme
Deeieceevegme=efmeeoMe&veeLe&:~~ 3 ~~
kesoejoe:ueive mes 12-11-10-9-8-7 mLeeveefmLele HeeHe eneW mes
Deeeg efJeeejpeeleke ueive mes 12 JeW YeeieJele en mes Gme en keer mecHetCe& Deeeg kee
DeHenjCe, Fme ekeej 11 mLe HeeHeen mes Gme HeeHeen keer Deeeg kee DeeOee,

168

oMecemLe HeeHeen mes Gme HeeHeeen keer Deeeg kee le=leereebMe, veJecemLe HeeHeen mes Gme
HeeHeen kee elegLeeMe, DecemLe HeeHeen mes Gme en kee HeeceebMe SJeb ueivesMe
meHlecemLe HeeHeen keer efmLeefle mes Gme en kee <eebMe legue Deeeg kee eme nes
peelee nw ~
Fmeer $ece mes ueive mes eoMeeefo efJeueesce $ece mes meHlece leke MegYe en keer
efmLeefle mes, eoMemLe MegYe en mes Gme MegYe en kes Deeiele Deeeg Je<e& kee DeeOee,
SkeeoMemLe MegYeen kes eewLeeF&, oMecemLe MegYeen mes Gmekeer Deeegoe&e kee
<eebMe, veJecemLe MegYeen mes Gmekeer Deeegoe&e Je<e& eceeCe kee DeceebMe, DecemLe
MegYeen mes Gme MegYeen mes eeHle Deeeg kee oMeceebMe legue Je<ee&efo eceeCe kece nes
peelee nw ~
Ske jeefMemLe oes, leerve MegYe HeeHe eneW keer efmLeefle mes Ge ekeej mes
eleske en keer Deeegoe&e Je<eex ceW Gme en kes HetJeexe mebmkeej peefvele Je<ee&efo kece
kejles ngS HetCee&eg eceeCe %eele kejvee eeefnS ~ meJee&eee& meccele Fme cele cesb
`meeeeee&' kes cele mes SkejeefMemLe Deveske MegYe HeeHeeneW keer efmLeefle ceW pees en
meJee&efOeke yeueer nw cee$e Gmeer en mecyevOeer mebmkeej Gme en keer Deeeg Je<eex ceW
kejvee eeefnS Deesj eneW ceW Ge mebmkeej keer DeeJeMekelee veneR nesleer nw ~~ 3 ~~
meeexefoleesefoleveJeebmenleelmecemleeeieesDeegeMelemebKecegHewefleveeMeced ~
$etjs efJeueivemeefnles efJeefOevee lJevesve meewcesef#eles ouecele: eueeb eeeefle ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe ueivemLe: HeeHeMe$eHeeleJeoeeg<eeWMeceHenjefle lemeebMeeceeCe%eeveb
Jemevleefleuekesveen
meeexefolesefle ~~ Gefolee es veJeebMeemles GefoleveJeebMee: meeexefolesve veJeebMesve
Jele&vle Fefle meeexefoleesefoleveJeebMee: ~ Sleogeb YeJeefle ~ leelkeeefuekeme
mHegueiveme es Yegee: Yeeiee: les<eeb efueHlee: efHeC[erke=le Meleesve
YeeieceHeleeJeeHle leefmcevkeeues Yee$eme e eeJevlees veJeebMekee Gefolee:
HeMeeoexefolees veJeebMeke: me le$e GefoleveJeebMemecetns eespe: ~ SJeb ke=les
meeexefoleesefoleveJeebMemecetnes YeJeefle ~ lesve ieefCeleeieleb mecemlecesJeeeg: efHeC[b iegCeesled~
SJeb ke=les meeexefoleesefoleveJeebMenle: mecemle Deeeg: efHeC[es YeJeefle ~

169

lemceeoeefOekeMelesveYeeies elesJeeHeles Je<ee&efo levveeMecegHewefle #eeb ieefle ~ efkeb

meJex<eeb vesleen ~ $etjs efJeueivemeefno Fefle ~ eoe efJeueivemLe: $etj:
DeeefoleeejMevewMejeCeecevelecees YeJeefle leowJe Deeieleb Je<ee&efo mecemleeeg:
efHeC[elmebMeesOeced ~ SJeb ke=les lelkeeuepeeleme pevleesjeegJe&<ee&efo mHegb YeJeefle efkevleg
eleskeme enme lelkece& kele&Jeb esveeeg:me*d#egeefve oMeeJe<ee&efCe meJex<eeb YeJeefvle ~
efJeefOevee lJevesve meewcesef#ele Fefle Devesve efJeefOevee me SJe ueivemLe: $etjenes eoe
meewcesef#ele: MegYeensCe Meles leoe efJeefOevee lJevesve elHeueceeeg:
efHeC[elmeeexefoleesefoleveJeebMenleelmecemleeeg: efHeC[eoesejMelesve Yeeies les elHeueb
ueyOeced Delees oueceOe eueeb eeeefle leoOeeake=leeeg: efHeC[elHeeleesosJeb ke=les Deeeg:
eceeCeb mHegb YeJeefle ~ Deves SJeb Jeee#eles ~ leelkeeefuekesve ueivesve Yegee es
veJeebMekeemles meeexefoleveJeebMesve men eeee: DeeceLe&: ~ leelkeeefuekeme ueiveme
jeMeerveHeeme Yeeieeved efueHleefHeC[erke=le Meleesve YeeieceHeleeJeeHlecegefoleebMekeemlew:
eeiJelkeee&ced ~ SleoefHe mLetueced ~ lesve ueiveYeeieebefuueHleerke=le leeefYe:
eleskeenoeJe<ee&efokeeegoe&eb meCe mJesowYee&ieceleesHeeg&Heefj eespeesled ~
Je<e&YeieCekeueeefYeYee&ieceHenjsuueyOeb Je<ee&efo leme eeiJelHeeleveb keee&ced ~ leLee e
meejeJeueeced ~ ``ueiveebMeefueefHlekee nlJee eleskeb efJenieeeg<ee ~ Yeepee
ceC[ueefueHleeefYe 21600ue&yOeb Je<ee&efo MeesOeesled ~~ mJeeeg<ees ueiveies $etjs
meewces e leueced ~ (1) Fefle ~ SleosJe MeesYevecemceekeb eefleYeeefle ~ ve
kesJeuece$e eeJee$eHeelesHesJe efJeefOe: ueiveeefoenb efJeMeesOeeJeMes<eb eefo <e[dYeeotve
leoe leme enme e$eHeeleesefmle veeveLesefle lesveeJeMes<esCeeeg: efHeC[me YeeieceHele
ueyOeb eeiJeoeeg: efHeC[b Heeleesled lesveeegMe$esCe Megb YeJeefle ~ DeLe Heeotvees
Yeeienejes YeJeefle leoe Heeeienejb mebMeesOe Mes<esCeeegoe&eb meCe HesCe
YeeieceHele ueyOecesJeeeMe$eHeeleMegb YeJeefle ~ Ge_e ~ ``ueiveb enesvekeb
<e[dYeeotvekeb eemeew nj: ~ Deeeg: efHeC[b Yepesesve ueyOeb Je<ee&efo MeesOeesled ~
Heeeotvees nej: meetHeegodOesve lee[esled ~ HesCe efJeYepesuueyOeb leossJeeeg: mHegb
YeJesled ~~ Deefmceved meeOeexefoles kece&efCe ueives eoe HeeHe meewceew YeJele: leoe ees
ueiveesefoleebMeke meceerHeJeleea me SJe eeees veslej Fefle ~ De$e $etj Meyosve #eerCe

170

evcee ve eee: leLee e yeeojeeCe: metee&ejkeMeefveveeceskeefmcbeuueiveies YeJeefle

neefve: efJeefOeveelJevesve meewces ef#eles oueb HeeleesuueyOeced ~~ 4 ~~
kesoejoe:peeleke kes pevcemLeeveere pevcekeeueerve meteexoeeefo mecee
kes Devegmeej Meem$eese ueive meeOeve efJeefOe mes ueive meeOeve kejvee eeefnS ~ ueive keer
Yege jeefMe kes meeLe Jele&ceeve jeefMe kes 0 mes ueskej 290~590~59 300
leke keer mebKee kes 9 efJeYeeieeW ceW 30 DebMe 9 3 DebMe 20 keuee legue
Ske veJeebMe keer mebKee pees (30~20') 60 200 keuee kes legue nesleer nw
mHe nw ~ Fme ekeej leelkeeefueke ueive kes pees Yege DebMe nw Gvekes keuee yevee kej
Gve ueive keer Yege keueeDeeW ceW 200 kee Yeeie osves mes ueefyOe mebKee kes legue
YeieCe ieefMeeeW kes Yege veJeebMe nesles nwb ~ leLee Mes<e legue Jele&ceeve veJeebMe kees Ge
veJeebMe cesb pees[ osves mes mecee mebKee meeexefole veJeebMe mebKee nesleer nw ~
eefo peeleke kes leelkeeefueke ueive ceW HeeHeen yewe neslee nw lees HetJe& ekeej
mes meeefOele en kes Deeegoe&e eceeCe ceW mebmkeej efJeMes<e DeeJeMeke neslee nw ~
HetJe& mes en keer meeefOele Deeeg kees ueive keer Jele&ceeve veJeebMe mebKee mes
iegCee kej GmeceW 108 mes Yeeie osves mes ueyOe Je<e&-ceemeeefo mebKee kees leeoden kes
Deeeg Je<e& ceW kece kej osves mes Mess<e legue Je<ee&efo mebKee kes legue peeleke keer Deeeg
nesleer nw ~
keg Deeeee& cee$e ueive keer jeefMe kees es[ kej ueive kes Mes<e DebMeeefo
keer keuee yeveekej Gve keueeDeeW ceW 200 kee Yeeie oskej Mes<e meefnle ueefyOe kees
ner Mueeskeese veJeebMe mebKee ceeveles nQ ~ YeeslHeue ves Fme peien Hej meejeJeueer kee
ieefCele meeOeve ekeej keer Meglee mJelee Hej DeHeveer menceefle eke keer nw ~
ueiveiele HeeHeen keer efmLeefle ceW Ge mebmkeej DeeJeMeke nQ ~ Heuele:
ueive kee eejcYe eLece veJeebMe ceW nes lees Ge mebmkeej keer DeeJeMekelee veneR eleerle
nesleer nw ueive ceW meYeer 9 jeefMeeeW kes veJeebMeeW keer Hetefle& mes ner mecee Deeeg keer neefve
nesleer nw ~ Ssmeer efmLeefle ceW $ewjeefMekeevegHeele ieefCele kee eneB meceeJesMe mJeeYeeefJeke nes
peelee nw efke 12 jeefMeeeW efke mecee veJeebMe mebKee 108 mebKee ceW mecee Deeeg

171

keer neefve nes peeleer nw lees Jele&ceeve ueive Yege veJeebMe mebKee ceW Deeeg neefve Je<e&
mebKee keee nesieer
mecee DeeegJe<e& ueive Yege veJeebMe mebKee/108 veJeebMe
108 veJeebMe mebKeeDeeW keer keueeSb Ske veJeebMe keuee 200 Dele:
108 200 21600 keueeDeeW ceW
mecHetCe& DeeegJe<e& ueiveYege veJeebMe mebKee keuee/21600 keueeDeeW
ceW lees efme ngDee efke HetJe&ekeej mes meeefOele DeeegJe<e& eceeCe kees peeleke ueive Yege
veJeebMe mebKee mes iegCee kej GmeceW 21600 kee Yeeie osves mes ueyOeJe<ee&efo mebKee
kees HetJe& ekeej mes meeefOele mecee Deeeg eceeCe ceW kece kej osves mes Mes<e Je<ee&efo legue
peeleke kes Deeeg Je<e& nesles nwb ~
Ske jeefMeiele DeefOeke HeeHe eneW ceW cee$e yeueJeeved Ske HeeHeen kes
DeeegJe<eex ceW ner Ge mebmkeej kejvee eeefnS ~
Fme emebie ceW eneb Hej Deeeee& yeeojeeCe kes cele mes HeeHe eneW ces mete&
cebieue Deewj Meefve Fve leerve ner enesb kees HeeHe en ceevee peelee nw ~ DeLee&led #eerCe
evcee kees (``#eerCeMevcee ve eee) HeeHe en veneR kene nw ~ Deve Meem$eeW keer
lejn ``HeeHees yegOemleweg&le: HeeHe eneW mes ege yegOe kees Yeer HeeHeen meb%ee mes jefnle
efkeee nw DeLee&vlej mes mJele: efme neslee nw ~~ 4 ~~
mecee:<eef<ef&Iveer cevegpekeefjCeeb Hee e efveMee
neeveeb eef$ebMelKejkejYeees: Heekeke=efle: ~
efJeHee meeHeeegJe=&<eceefn<eeese&oMe Megveeb
mce=leb eieeoerveeb oMekemeefnlee: <ed e Hejceced ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe Heg<eeoerveeb Hejceeeg: eceeCe%eeveb efMeKeefjCeen
mecee<eef<ef&Iveer Fefle ~~ mecee:Meyosve Je<e&cegeles meceeveeb Je<ee&Ceeb
<eef<ef&Iveer efiegCeerke=lee efJebMeleefOekeb Je<e&Meleb YeJeefle ~ SJeb efJebMeleefOekeb Je<e&Meleb
Hee efveMee Hee je$eeesnesje$eeCeerleLe&: ~ cevegpekeefjCeeb cevegpeeveeb ceveg<eeCeeb keefjCeeb
nefmleveeb e Hejceeeg: ~ neeveeceMJeeveeb eef$eb<ee&efCe Hejceeeg: ~ Kejes ieo&Ye: kejYe
G<^: Deveees: Heekeke=efle: Heekeme ke=efle: Heeeveeb Jeie&: HeeefJebMeefle: Hejceeeg: ~

172

efJeHee meeHeeegefjefle ~ mee Heekeke=efle: efJeHee Skeesvee elegefJe&bMeefleJe&<ee&efCe

Je=<eceefn<eees: Je=<eeCeeb ceefn<eeCeeb e Hejceeeg: ~ ieesceefn<eesefjleLe&: ~ Megveeb
meejceseeveeb eoMe Je<ee&efCe Hejceeeg: ~ mJeenCeb meJex<eeb veefKeveecegHeue#eCeeLex lesve
efmebnceepee&jeoerveeceHesleosJe mce=leced ~ eieeoerveeefceefle oMekemeefnlee: <ed <ees[Me
Je<ee&efCe Hejceeeg: ~ eieeoerveeced DeeefoenCeeb ce=ieeoerveeceefHe ~ Hejceefceefle meJex<eeb
Mes<eYetleced ~ efkeb Hejceeegoe&eeeespeveced ~ DeMJeeoerveeb peeleeveeceeeg:
eceeCe%eeveeLe&efceefle ~ leeLee ~ DeMJeeospee&leme Heg<eJeoeeg: eceeCeceeveere
lelem$ewjeefMekeb kele&Jeb eefo efJebMeleefOekeJe<e&Meleb HeeefoveeefOekeb Heg<emeeeg: eceeCeb
leoe eef$ebMe<ee&eg: eceeCemeeMJeme efkeb meeefoefle ~ SJeceeieleceeeg: eceeCeceMJeme
lelkeeuepeeleme Jeeeced ~ SJeb meJex<eeceefYeefnleeeefCeveeb mJeeeg<ee HejcesCeb $ewjeefMekeb
ke=lJee lelkeeuepeelemeeeg: eceeCeefveoxMe: keee&: ~ Deves SJeb Jeoefvle ~
eLeeHeefleelHejceeeg<e: eceeCeeoefOekeb ve keef_eppeerJeefle ~ leoegeced ~
emceeefbMeleeefOekee<e&MeleeoefOekeHeeegie&efCelekeceCee YeJeefle lemceelHejceeeg:
eceeCeHeves $ewjeefMekecesJe %eeleJeefceefle ~~ 5 ~~
kesoejoe:ceveg<e-neLeer-Iees[s Deeefo keer HetCee&eg efkeleveer ?
ceveg<e keer HetCe& Deeeg kee ceeve 60 2 120 Je<e& Deewj Heebe efove
neslee nw ~ Iees[s keer Deeeg 32 Je<e& keer, ieo&Ye Deewj TB keer HetCee&eg 25 Je<e&, YeQme
Deewj yewue keer Deeeg 24 Je<e&, keges keer Hejce Deeeg 12 Je<e&, leLewJe efmebn efJe[eue
Deeefo keer Yeer Hejce Deeeg 12 Je<e& keer leLee Yes[ yekejer-nefjCe Deeefo kee HetCee&eg
kee ceeve 16 Je<e& neslee nw ~
mece= mecHeVe HeefjJeejeW ceW, jepeeemeeo ceW leLee DeeOegefveke Depeeeye Iej,
efeef[ee Iej Deeefo ceW je<^ere HeMeg Oeve kee mebj#eCe DeeJeMeke neslee nw ~ Ge
HejcHejeDeeW ceW jepe kes meeeueveeefo MegYe cegntee&efo %eeve kes efuees ef$emkevOe
peewefle<eMeem$e%e efJeeved owJe%eeW kees Yeer eee efceuelee Lee, Deewj peeleke ceveg<e keer
pevceHe$eer kes meeLe Ge peeleke HeMeg Heef#eeeW keer Yeer kegC[ueer yeveleer Leer Deewj Gve
HeMegDeeW Deeefo keer Yeer ieefCeleeiele keefLele HetCee&eg kes DeeOeej kes DevegHeele mes neLeer,
Iees[s Deeefo kee Yeer Deeeg eceeCe peevee pee mekelee nw ~ pewmes

173

efkemeer peeleke keer pevce kegC[ueer ceW HetCe& Deeeg Je<e& eceeCe mebKee ieefCele
mes 90 Je<e& eeHle ngF& nw, lees DevegHeele kes ieefCele mes, ceeveJe keer HetCee&eg Je<e& mebKee
120 Je<e& ceW Gepeeleke ceeveJe keer HetCee&eg Je<e& 96 eeHle nesles nQ lees Iees[s keer
eeke=efleke HetCee&eg Je<e& eceeCe 32 ceW Iees[s keer Deeeg keee nesieer ?
90 32/120 Je<e& 24 Je<e& leke keer Iees[s keer HetCee&eg nesleer nw ~
ele: efleyyele, me, keJeefeled Yeejle ceW Yeer DeYeer Yeer 120 Je<e& mes
DeefOeke Deeeg kes ceeveJe ef<iele nQ ~ Fmeefuees 120 Je<e& mebKee Deeeg kee
ceOece ceeve kee eceeCe mecePevee eeefnS ~~ 5 ~~
Deefveefce<eHejceebMekes efJeueives MeefMelevees ieefJe HeeJeie&efueHles ~
YeJeefle efn Hejceeeg<e: eceeCeb eefo mekeuee: meefnlee: mJelegYes<eg ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe eefmceved eesies peelekeme HejceeegYe&Je&efle leeesie%eeveb
Hegef<Heleeeeen
Deefveefce<eHejceebMeke Fefle ~~ Deefveefce<ees ceerve: leme HejceebMekees
veJeceveJeebMeke: leefmceefVeefce<eHejceebMekes efJeueives, MeefMelevees yegOes ieefJe Je=<es e
HeeJeie&efueHles efmLeles efueHlee: HeeefJebMeefle YegkelJee yegOees Je=<es efmLele: keuee: mecemlee
Deves ene: meJe& eefo mJelegYes<eg efmLelee: Hejceeseielee YeJeefvle leoe peelekeme
Hejceeeg: eceeCeb efJebMeleefOekeb Je<e&Meleb HeeefoveeefOekeceeegYe&Jeefle ~ le$e e kece&
leeLee Deeefoleeoees ene: meueivee F&Mee: De$eeefoleeoerveeb yegOeJeefpe&leeveeb
eLeeHeefleeefve Hejceeeg: eceeCeJe<ee&efCe YeJeefvle ~ yegOeme Hegve: ef$eeles ~ le$e
leeJeodyegOees veereevceerveeefegle: lemceeeelkeeefuekeeomceeodyegOeeled 1~0~25~
yegOeHejceveereOegJekeefceob 11~16~0 mebMeesOe peeleced 1~15~25~0
SleefuueHleeefHeC[erke=leb 2725 SleeefYem$ewjeefMekeb eefo YeieCeeOe&efueHleeveecesleemeeb
10800 yegOeHejceveereJe<ee&efCe <ed YeJeefvle leoemeeb veeree$eevleefueHleeveeb
2725 efkeb meeefoefle ~ De$e eeiJelHeueb Je<ee&efo 1~6~5~0 ueiveced
11~210

174

met.
0
9
0
0

eb.
1
2
0
0

ceb.
9
27
0
0

yeg.
1
0
25
0

ye=.
3
4
0
0

met.Meg.1
yeg.2

ye=. 4

Me.
11
26
0
0

Me.
6
19
0
0

11
12

ceb.je.10
9 eb.

6
5 kes.

ue.
11
29
59
0

8
7 Me.

leodyegOeHejceveereJeex<Jesles<eg 6 olJee peeleb 7~6~5 SleodyegOeme Hejceeeg: ~ le$e

ueiveeoskeeoMemLeevemLelJeeewceme e$eHeeleelHejceeeg: eceeCeJe<e&He_eoMekeeoOe&
HeeleefelJee meeOee&efvemeHle (7~6) Je<ee&efCe ~ meewjmeecemLeevemLelJeelHejceeeg:
eceeCee<e&efJebMeles: He_eYeeieb elJeeefj Je<ee&efCe HeeleefelJee peeleeefve <ees[Me Je<ee&efCe
(16) Deeefoleevye=nmHeefleMeg$eeCeeb Hejceeeg:~ ueiveme veJeceveJeebMekemLelJeevveJe
Je<ee&efCe YeJeefvle ~ meJex<eeb mLeeHeveced ~ mete&Je<ee&efCe 19 ~ evJe<ee&efCe 25 ~
YeewceJe<ee&efCe 7 ceemee: 6 ~ yegOeJe<ee&efCe 7 ceemee: 6 efoveeefo 5 ~ peerJeJe<ee&efCe
15~ Meg$eJe<ee&efCe 21 ~ MeefveJe<ee&efCe 16 ~ ueiveJe<ee&efCe 9 ~ meJex<eeb eesie:
Je<ee&efCe 120 efoveeefve 5 ~ De$e eeefles ces<emLes keveemLelJeb yegOeme ve mecYeJeefle
lesve <e[defYee&nsemLewyeg&Oes e ye=<emLes eesieeseb eoefMe&le: ~ De$e e Hejceeseieles metex
yegOeme Je=<emLeYeeieeleg<eb YegkelJee efmLeefleYe&Jeefle veemceeoefOekeb elees
ceOeceekeexoejeefMemLeeves Metveb Yeeiee: <ed HebeeMeefuueHlee 6~50 YeJeefle leoe
lemeemHegmLe Hejceeselee YeJeefle ~ S<e SJe meteex ceOeceyegOe: ~ De$e e eoe
Hejceeke&Heueb Hejceb e MeerIeHeueb Oeveieleb YeJeefle leoe yegOees Je=<es Yeeieeleg<kes mHeger

175

YeJeefle le$e eLeeoefMe&leueives eLeeJeefmLeleenmemLeeeeb Je=<es elegLe&Yeeies F&Mees yegOees

YeJeefle 1~2~ DemceevveereOegJekeefceob 11~15 mebMeesOe peeleced 1~19
SleefuueHleeefHeC[erke=leced 2940 SleeefYem$esjeefMekeb eefo YeieCeeOe&efueHleeveecesleemeeb
10800 <e[d Je<ee&efCe leowleeefYe: 2940 keeveerefle ueyOeb Je<e& 1 ceemee: 7
efoveeefve 18 SleodyegOeHejceveereJe<ex<eg oJee peeleeefve Je<ee&efCe 7 ceemee: 7 efoveeefve
18 Sleoees<eg eLeeoefMe&leJe<ex<eg mebeespe peeleb Je<ee&Ceeb-efJebMeleefOekeb Meleb
(120) ceeme: 1 efoveeefve 17 SleefMe&leHejceeeg: eceeCeeoefOekeceHeeeg:
mecYeJeefle Fefle ~ lemceelHejceeeg: eceeCeHeveb $ewjeefMekeeLe&cesJe JeeKeeleced ~ Deves
Hegve: ~ Deefveefce<eHejceebMekes efJeueives eesiecesJeeceb Jeee#eles ~ eLee ceerves Jeieexeceieles
ueives Je=<eYemLesve yegOesve He_eefJebMeefleefueHlee Yegee YeJevleves e ene: mJeesejeefMe<eg
HejceeseYeeieJeeflejskesCeeefHe eefo efmLeleemleoe eesieMeeewJe Hejceeeg: eceeCeb peelees
peerJeefle ~ DeLe yegOeme HejceveereOegJekeefceob 11~14 HetJe& oefMe&leb meebeleb
kece&keeues keLeefceob eoefMe&leefcele$eeseles ~ elego&Me YeeieevcegkelJee He_eoMes Heefles
HejceveereYeeies JeJeefmLelees YeJeefle DeleMelego&Me Yeeie: HejceveeremLeme eoefMe&lee: ~
le$emLeme HejceveereeoefMe&leceeegYe&Jeefle lemceeeeJelHe_eoMees Yeeiees ve Yegees yegOesve
met. eb. ceb. yeg. ye=. Me. Me. ue.
0 1 9 5 3 11 6 11
9 2 27 14 26 19 29 49
leeJesl$esjeefMekeeslHeefeve& kele&Jeslele: kece&keeues HeeoMe Yeeiee: eoefMe&lee: ~
FleslelmeJex<eecesJe eneCeeb $ewjeefMekekeeues HeeflewYee&iewYeg&ew: eoMe&efeleJeeefve le$e
$ewjeefMekeeLe&cegeOegJekee:, leLee $ewjeefMekeeLe HejceveereOegJekee: Slew: kece&
kele&Jeefceefle ~~ 6 ~~
kesoejoe:efkeme en eesie mes Hejceeeg eeefHle ?
ceerve jeefMe kes Deefvlece veJeebMe ceW ueive nes, yegOe en Je=<e jeefMe kes 25JeW
keuee DeLee&led mHe yegOe keer jeMeeefo 1~0~25~0 nes leLee Mes<e en met. eb. ceb.
ye=. Meg. Deewj Meefve DeHeves Hejceese ceW nesieW lees Ge }eske kes ieefCele kes Devegmeej
Deeeg Je<e& eceeCe 120 Je<e& 5 efove nes peelee nw ~

176

efJeeejCeere efJe<ee nw efke meYeer eneW kee Ge jeefMe iele nesvee keg
mevosnemHeo efJe<ee nwmete& en keer DeHeveer HejceesemLeeveere efmLeefle mes yegOe en pees
mete& en kee Devegejmee en nw Jen keYeer mete& kes meeLe, keYeer mete& mes Deeies Deewj
keYeer mete& en kes Heers jnlee nw ~ mete& kee GemLeeve ces<e ceW 10 DebMe nw Deewj
yegOe kee Ge kevee kes 15 DebMeeW ceW kene ieee nw ~ FmeefueS eefo yegOe en kees
ner DeHeves Ge jeefMeiele kene peee lees Ssmeer efmLeefle ceW mete& Deewj Meg$e en Yeer
DeHeveer GejeefMeeeW ceW keoeefHe veneR nes mekeles ~
Deeeee& kes keLeveevegmeejleye Fme ekeej kes en mHe mes Fme ekeej
keer pevce kegC[ueer nesleer nw ~
met. 0
10
e. 1
3
ceb.
9
28 25
yeg.
1
0
ye=.
3
4
Meg. 11 27
Me. 6
20
ue
11 29 59
ieefCele ieesue efmeevle mes yegOe kes Hejce Oeve Heue Deewj mete& kes Hejce $eCe
Deewj Oeve Heue keer efmLeefle ceW yegOe en Je=<e jeefMe kes 4 leke ceW jnves mes yegOe keer
mHe jeMeeefo mes yegOe en keer meeefOele Deeeg 1 Je<e& 7 ceeme Deewj 18 efove kees
yegOe kes Hejceese Deeeg Je<e& 12 kes DeeOes 6 Je<e& ceW pees[ves mes yegOe en mes
peeeceeve Deeeg Je<e& 7~1~18 nesles nwb ~ eneb Hej ueive kes veJece veJeebMeiele nesves
mes ueiveeeg ceeve 9 Je<e& neslee nw ~ Meefveen keer DecemLe efmLeefle mes Deeeg Je<e&
Deeeg/5 Je<e& ceW 16 Je<e& Deeeg nesleer nw ~
cebieue en Ge jeefMemLe neskej SkeeoMemLe nes peeves mes `meJee&&ef$eejCe'
mes 15 2 7 Je<e& 6 cenerves cebieue keer Deeeg nesleer nw Fme ekeej meYeer eneW
keer Deeeg Je<e& kes eceeCe

177

mete& en keer Deeeg 19 Je<e&

ev en keer Deeeg 25 Je<e&
cebieue en keer Deeeg 7 Je<e& 6 ceeme
yegOe en keer Deeeg 7 Je<e& 6 ceeme 5 efove
ye=nmHeefle en keer Deeeg 15 Je<e&
Meg$e en keer Deeeg 21 Je<e&
Meefve en keer Deeeg 16 Je<e&
ueive Deefvlece veJeebMe mes 9 Je<e&/ meYeer kee eesie 120 Je<e& 5 efove
Deeeee& keer mJecele HeefjHegef< keer en Ske efJeefe$e keuHevee nw ~ Fme en efmLeefle ceW
Deeeee& ves jeng kesleg kee keesF& GuuesKe leke veneR efkeee nw ~ ele: Deeeeeexe oMee
$ece ceW jeng Deewj kesleg kee keesF& GuuesKe veneR nw ~ Ssmeer enefmLeefle efkeme egie keer
efkeme mecee keer nes mekeleer nw Jen yegef mes yeenj kee efJe<ee nw ~ Flevee %eeve nes
mekelee nw efke en efmLeefle efkemeer egie kes efkemeer JewMeeKe ceeme Megkeue He#e keer
efleeree ceW keoeefeled mecYeJe nesieer ? ~~ 6 ~~
Deeegoe&e& efJe<CegiegHleesefHe ewJeb osJemJeeceer efmemesveMe e$es ~
oes<eew<eeb peeeleseJeefjb efnlJee veeegefJeMeles: meeoOemleeled ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLeemeeHejceleeegoe&eme ot<eCeeLe Meeefueveen
Deeegoe&eefceefle ~~ Sleoeegoe&eb ve kesJeueb ceeeJeveceCeerlLeMeefeHetJezeb
eeJeef<CegiegHlesveeefHe eeCekeeeHejveeVewJecegeced ~ Deeeee&osJemJeeceer leLee
efmemesveMewJeb e$es ke=leJeeefveleLe&: ~ leLee e efJe<CegiegHle: ~ ``Hejceeseielew:
meJezceeaves ceerveebMemebefmLeles ~ meewces e Je=<eies peele: Hejceeeg: me peerJeefle ~~ leLee e
osJemJeeceer ~ ``metee&eweielewceeaves ceerveebMemebefmLeles ueives ~ meewces Je=<eies eeles peele:
HejceeegjeHveesefle ~~ leLee e efmemesve: ~ ``ceerves HejceebMeieles meewces ieefJe
HebeJeie&efueHleemLes ~ meJez: Hejceeseielewpee&le: HejceeegjeHveesefle ~~ eesJeb
yengefYejeeeew&eb lelkeesme oes<e: ~ Je#eceeCe: meleeeee&celes eoefMe&leceeegoe&eb
yenglejeCeeceeeeee&Ceeb celeefceefle ~ emceeoeeee&Jejenefceefnjme eefle%eseced ~
``peewefle<eceeieceMeem$eb efJeeefleHeeew ve eesiecemceekeced ~ mJeecesJe efJekeuHeefelegb

178

efkebleg yentvee celeb Je#es ~~ Deme Hejceleme yenglejefJelJeb leeJeoemleeced ~

efJeJeeomebYeJees oes<eesHeefmle oes<eMew<eeefceleeefo ~ S<eeceeeeee&Ceeb celes oes<ees peeeles~
keerMe Fleen ~ DeeJeefjefceleeefo ~ Je<ee&keb eeJeppeeleeveeceefjcegeb Je<ee&keb
efnlJee lekelJe Je<e&efJebMelesjOemleeefMe&leekeejsCeeegve& meevveeieefle ~ SJeb
Je<ee&keeotOJe&ceefj veeefmle lemcee<ee&keeotOJe&b Je<e&efJebMelesjOemleevve
kemeefevcejCeceeHeeles ~ eeJee efceeblees Mevles Deeb les<eeb ele#ees oes<e:~~7~~
kesoejoe:Deve Deeeeeex kes Devegmeej Ge Deeeg meeOeve ceW oes<e
Ge Deeeg ieefCele cee-eJeve ceefCelLe, HejeMej eYe=efle Deeeeeex kee ner
veneR nw, DeefHe e efJe<CegiegHle Mecee& (DeHej veece eeCekee) owJe%e ves Yeer Ge meeOeve ceW
DeHevee meceLe&ve efoee nw ~ leLee `osJemJeeceer' Deewj efmemesve veece kes Deeeeeex ves Yeer
Ge YeeBefle kee Deeeg ieefCele efkeee nw ~ lees Yeer Ge ekeej kes Deeeg meeOeve ieefCele
ceW efkemeer Yeer peeleke keer Hejceeeg Je<e& eceeCe 20 Je<e& leke ieefCele mes neslee nw ~
ceevee efke peeleke keer 8 Je<e& leke keer mJeeYeeefJeke Deeeg keer meceeefHle kes
efueS Gmekeer en efmLeefleeeW ceW yeueJeeved yeeueeefj< keejke en efmLeefle mes peeleke
keer ce=leg 8 Je<e& mes Heefnues venerb lees 8 Je<e& leke nesleer ngF& osKeer ieF& nw erke nw ~
efkevleg yeeueeefj mecee kes GuuebIeve (yeerle peeves) kes HeMeeled Ge meeefOele 20
Je<e& Deeeg eceeCe kes yeeJepeto peelekeeW keer 8 Je<e& mes 20 Je<e& kes ceOe leke keer
DeJemLeeDeeW ceW ce=leg nesleer osKeer ieF& nw ~ DeleSJe Ge Deeeg meeOeve ieefCele ceW
ele#e oes<e mHe nw efke enefmLeefle JeMe eeHle Deeeg Je<e& kes eceeCe Je<eeX kes HetJe&
Je<ees cesb ner peeleke keer ce=leg osKeer ieF& nw ~ mener ceeves ceW en ieefCele meoes<e
nw~~7~~
eefmceveesies HetCe&ceeeg: leefmceveeseb e$eJeefle&lJecevew: ~
ele#eeseb les<eg oes<e: HejesefHe peerJevleeeg: HetCe&ceLezefJe&veeefHe ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeOegvee les<eecesJeeeeee&Ceeb celes Deeegoe&eot<eCeevlejb Meeefueveen
eefmceveveesieb Fefle ~~ Deefve<eejceebMekes efJeueive Fleefmceveesies efJebMeleefOekeb
Jee&Mele meHe_eefoveb Hejceeeg: HetCe eefob leefmceveesies <e[dene: Hejceeseielee
YeJeefvle~
<e[defYeMe
HejceeseielewMe$eJeefle&lJeb
YeJeleerefle

179

eeseceefYeefnlecevewjeeeez:~ leLee e yeeojeeCe: ~ ``<e[defYe: meee$eJeleea

ef$eYegJeveceefKeueb Meeefmle meJeze&nsvw: ~ Fefle ~ eJevesMJejMe ~
``<e[^epejepeef&yeueesHeke<e&eoeveceeves<JeefYepeeleMeefe: ~ le$e Hejceeseielee
eeJevle: <e[d ene ve YeJeefvle leeJelHejceeseeegve& eeHveesefle ~ eoe Hejceeseielee
YeJeefvle leoe peelesve e$eJeefle&vee YeefJeleJeced ~ SJeb HetCe&ceeeg: ~ efJebMeleefOekeb
Je<e&MeleceLexOe&vewefJe&vee Jepe&efelJee yenJe: Heg<ee: peerJeefvle lemceeoeceefHe les<JeHejes
oes<e:~ Slee Hejceleeegoe&eot<eCeb MeeefueveerecemeblJeejenefceefnjke=le
cesJe ve YeJeleerefle eefleYeeefle ~ le$e leeJeeo$e eLeceMeeefuevee ot<eCecegeb leme
ot<eCemeemecyelJecegeles ~ ``meeexefoleesefoleveJeebMenleelmecemleeled Fefle veeesve
eled $etjs efJeueiveiele Deeeg<e: Heeleveb ef$eeles leme eefleueiveb elebMekeJeMeeefoelee ve
mecYeJeleerefle lee HeeleefelJee eoeeg: efMe<eles lemeeHeereee veemleerefle ~
lemceeeogeb veeegefJeMeles: meeoOemleeeoegeced ~
De$eesoenjCeced ~ eLee kegcYeueivemeeebMekeesoes DeeefoleevMeg$ee:
Hejceeses yegOepeerJeMevewMeje: Hejceveeres ~ YeewceMe kegcYemeeHeeefJebMeefleleceb Yeeieb
YegkelJee efmLelemleoe leelkeeefuekee ene: meueivee: De$e ueiveb ve efkebefeodegeefceefle
ueiveeegoe&ees veeefmle ~ Hejceeseieleeveeb Hejceveereieleeveeb e
%eele SJe ~ Yeewceme ef$eeles leelkeeefuekeeewceeomceeled 10~28 Yeewceme
HejceesJeOegJekeefceob 9~28 mebMeesOe peeleced 1~0 SleefuueHleeefHeC[erke=leced
1800 ~
met. eb. ceb. yeg. ye=. Me. Me. ue.
0 1 10 11 10 11 0 10
9 2 28 14 4 14 19 0
0 0 0 0 0 0 7 1
DeLe $ewjeefMekeb eefo YeieCee&efueHleeveecesleemeeb 10800 Yeewceveereceemee: veJeefle
90 Ye&Jeefvle leowleemeeb efkeevle Fefle ueyOee ceemee: 15 SlewJe&<e meef$eceemeb peeleb Je<e
1 ceemee: 3 SleodYeewceHejceeseJe<ex<Jesles<eg 15 mebMeesOe peeleb Je<ee&efCe 13 ceemee:
1 S<e Yeewceeegoe&e: ~ ueiveeodeoMemLelJeee$eHeelesveeb HeeleefelJee peelees

180

peerJeeegoe&e: Je<ee&efCe 3 ceemee: 9 Hejceeseieleeveeb Hejceveereieleeveeb e

Me$eg#es$emLelJeeled $ebMecemleb ieleeveece e ve Heeleles emceeoefveefce<eHejceebMekes
efJeueives Fle$e eesies evcemees Je=<emLelJeeeeeeg<e: ef$eYeeie Heeleles leoe HetCe&ceeegve&
YeJeleerefle emceeoveeeee&celeefceefle leelkeeefuekeefce$eeefce$eefJeOeeJegeced ~
``cetueef$ekeesCeeveOece&yevOegHeg$eJeemLeeveielee ensve: ~ leelkeeefuekee: meg: megoes
enme
mJeeses
e
ees
eme
efJeke=Jeere&:
~
peeefce$e<eeceMe$egcetefle&etveef$ekeesCewkeie=ns efveefJee: ~ lelkeeuecesles efjHeJees YebJeefle
esleeefve efce$eeefCe efjHetbMe Je#es ~~ DevesveeefHe Meg$eMevceme: lelkeeefuekeb efce$eb ve
YeJeefle ~ lemceevceervemLes Meg$es Je=<emLeMevcee: Me$egie=niees YeJeefle ~ leme e
Me$eg#es$emLelJeeeeeeg<eefm$eYeeie: Heeleles leoe Deefveefce<eHejceebMeke Fle$e eesies
HetCe&ceeegve& eeHveesleerefle ~ leeeeeexCe e=eeefnkeewJe eoefMe&leced ~ lesvewlep%eeHeeefle~
Hejceeseieleeveeb Hejveerbeieleeveeb e Me$eg#es$es $ebMecemleb ieleeveeb ee ve Heeleles lesve e
eLeeoefMe&leeesie He=LekedHe=Leieneegoe&eJe<ee&efCe efueKebles ~ mete&me Je<ee&efCe 19 ~
evme Je<ee&efCe 25 ~ Yeewceme Je<ee&efCe 13 ceemee: 9 ~ yegOeme Je<ee&efCe 6 ~
peerJeme Je<ee&efCe 3 ceemee: 9 ~ Meg$eme Je<ee&efCe 21 ~ Meves: Je<ee&efCe 10 ~
ueivesve ve efkebefeodYegeefceefle ueiveeegoe&ees veeefmle ~ DeLewles<eeb eesie: Je<ee&efCe 98
ceemee: 6 ~ DeLeeejkeme ueiveielelJeeblmeees&efolesefle kece& ef$eeles ~ le$e e ueives
kegmYeejcYelJeevveJeefle (90) ve&JeebMekee Yegee YeJeefvle ~ les e
veJeebMekeeMe$emeesefolee Goeiele SkeveJeeflemecee: 91 lesvewkeveJelee meJee&eg:
efHeC[efceob Je<ee&efCe 98 ceemee: 6 mebiegCe peeleb 8~9~63~6~
DemeeeefOekeMelesve YeeieceHeleeJeeHleJe<ee&efCe 82 ceemee: 11 efoveeefo 28
Ieefkee: 20 Sleeefve Je<ee&efCe Demceeled 98~6 mebMeesOe peeleb Je<ee&efCe 15 ceemee:
6 efoveb 1 keuee: 40 SJeceYe TOJe& efJebMelesjOemleeoeeglHeVeefceefle ~
lemceeoeecegeced ~ veeeefJeMeles: meeoOemleeefoefle ~ De$eeves Jeoefvle ~ eLee
$etjnerveb ceerveueiveb efo ke=lJewlejenefceefnjsCeeseced ~ Deefveefce<eHejceebMekes efJeueives
Fefle DevesveeefHe ekeejsCe ve JeeJeced ~ eLee veeegefJe&Meles: meeoOemleeefole$e
OeefvJeueives #eerCes evs efJebMeefleleces Yeeies yegOemle$eemleefcele: meJex<Jeves<eg eme pevce

181

YeJeefle leme e$eHeelesvewJeeegoe&ees yeng: Heleleerefle ~ lemewJeleeJeleoMe&les ~ le$e

lelkeeefuekee ene: meueivee: jefJe: 6~9 ev: 7~2 Yeewce: 3~27 yegOe:
5~20 ieg: 9~4 Meg$e: 5~26 Meefve: 0~19 ueiveb 8~0 le$e
yegOemeeseOegJekekeb 5~15 yegOe: 5~20 DemceelHeeleefelJee Mes<eb 0~5
efueHleeefHeC[erke=le 300 lelem$ewjeefMekesve leovlejb Hejceveereceeme: 72 iegefCeleb
YeieCeeOe&efueHleeefYe: 10800 Yeeb ueyOeb Je<e& 0 ceemeew 2 SlelHejceeeg<e: efveHeele
peeleb Je<ee&efCe 11 ceemee: 10 Deves<eeb HejceveeremLelJeep%eeeles ~ ueives ve
efkeef_eodYegeefceefle lemeeegoe&ees veeefmle ~ evme #eerCeme
HeeHelJeeuueiveeodeoMemLelJeee e$eHeelesve meJe& Heleefle leoeegoe&ees veeefmle ~
Deeefoleme ueiveskeeoMemLelJeee$eHeelesvee HeeleefelJee peele Je<ee&efCe 4 ceemee:
9~ yegOemeemleefcelelJeeoOe HeeleefelJee peeleeefve Je<ee&efCe 5 ceemee: 11 ~
oMecemLelJeeg$e: mJeeoeeg<emve=leerecebMeceHenjefle Fefle meewcelJeeeoOece&
Mceel<e[dYeeiee<e&ceskeb veJe ceemeevHeeleefelJee peeleeveew Je<ee&efCe veJe ceemeeMe
Meg$eme ~ Yeewceme ueiveecemLelJeelHeeceYeeieb mee Je<e& HeeleefelJee peeleeefve
Je<ee&efCe <ed Fefle ~ SJeb meJes&<eeb Je<ee&efCe ~ Je<ee&efCe 4 ceemee: 9 mete&me ~ Je<ee&efCe0
ceemee:0 evme ~ Je<ee&efCe 6 ceemee: 0 Yeewceme ~ Je<ee&efCe 5 ceemee: 11
yegOeme~ Je<ee&efCe 7 ceemee: 6 peerJeme ~ Je<ee&efCe 8 ceemee: 9 Meg$eme ~ Je<ee&efCe
10 ceemee: 0 MevewMejme ~ Je<ee&efCe0 ceemee0 ueiveme ~ meJex<eeb eesie: Je<ee&efCe
42 ceemee: 11 ~ De$eemecYeJesHeefYeieceeefHe yetce: ~ SJebefJeOe Deeegoe&e:
meJexHemlelee eefo YeJeefvle leLeeefHe meteexefvveegefle<eg e oueb eespPe
Meg$eeke&Heg$eeefJeefle ke=lJee leLeeefHe Heeef$ebMe<ee&efCe ceemeesveeefve elees yegOeme HetJe&cesJee&
Heeefleleced ~ SJeb e efelJeeefjbMeleesOemleeoeegvee&ieleerefle leLeeefHe
efJebMelesjOemleeefolemecyeced ~ De$eeHeves SJeb Jeoefvle ~ $etjnerves efJeueives peelee
DeeYe TOJe& efJebMeles: DeOemleeefvceeceeCee Mevles lesveeveeeee&celecemecyeced ~
De$eeseles ~ Deveeeee&celebb HetJee&HeexCe efJeeeezleoefvle ewjsJeeeeezjvesve
ceeiexCeeegoe&e: eoefMe&le: lewjsJeeeb ce=legeesieesefYeefnle: ~ me esn efueKeles leLee e
yeeojeeCe: ~ ``<eecemLees efjHeg&cetefle&: HeeHeen: HeeHeie=ns eefo meeled ~

182

mJeebleo&Meeeeb cejCeee pevlees%exe: me egs efJeefpelees eoevew: ~ leLee e

eJevesMJej:~ ``<eecemLeesMegYeomlJejew: HeeHew: meglmLeeveieleMe : ~
mJeevleo&Meeeeb ekejesefle ce=legb HeeMeeOJeyevOeeefoHeefj#eeee ~~ leLee e
meejeJeueeced~ ``$etjoMeeeeb $etj: eefJeMe eevleo&Meeb eoe kegles ~ Hegbmeeb
meelmevosnmleoeefjeesiee efn meowJe ceneved ~~ jefJeleveeme oMeeeeb ef#eeflepemeebleo&Mee
eoe YeJeefle ~ yengkeeuepeerefJeveeceefHe cejCeb efve:mebMeeb Hegbmeeced ~~ $etjjeMeew efmLele:
HeeHe: <es Jee efveOevesefHe Jee ~ lelmLesve JeeefjCee ef<: mJeHeekes ce=legoes en: ~~ ees
ueiveeefOeHeles: Me$egue&ivemeevleo&Meeb iele: ~ kejeslekemceevcejCeb meleeeee&:
eYee<eles~ SJeb $etjnerves ueives es peeleemles<eeb Je<ee&keeotOJe&
oefMe&lekeeueeoOemleevcejCeb mecYeJelesJe ~ les eeefHe ce=legeesiesveevesve ce=lee Fefle %esee:~
emceeemeevleo&Mee oefMe&leenmecyeefveer keoe YeJeleerle$eeeb efveece: ~
lemceeoveeeee&celewvewJeeeYe TOJe oefMe&lekeeueeoOemleevcejCeb mecYeJelesJe
lemceeosleodot<eCemecyeb eLececed ~ DeLe efleereme ot<eCemeemecyelJecegeles ~ De$e
e$eJeefle&lJeeesie efJeveeefHe oerIe&ceeeg: mecYeJeefle ~ De$eesoenjCeced ~ e$e leelkeeefuekee
ene: mebueivee: Je=<eskeex oMe YeeieevYegkelJee efmLele: SJeb efceLegves ev
met. eb. ceb. yeg. ye=. Me. Me. ue.
1 2 10 0 4 1 10 8
10 3 28 10 5 27 10 29
29 20 59
ceem$eerYeeieeved kegcYes Yeewcees<eefJebMeefle: Yeeieeved efmebns Hee Yeeieeved ces<es meHleefJebMeefle:
meef$eYeeiee_g$e: kegcYes efJebMeefleYeeieevmeewj: OeefvJeueivecevlesMes ~ leeLee ~ F&Mee
ene De$e HetJe&eoefMe&lekece&Ceeieleeefve eneegoe&eJe<ee&efCe efueKevles ~ Je<ee&efCe 17
ceemee: 5 mete&me ? Je<ee&efCe 22 ceemee: 11 evme ~ Je<ee&efCe 13 ceemee: 9
Yeewceme ~ Je<ee&efCe 7 ceemee: 0 yegOeme ~ Je<ee&efCe 13 ceemee: 9 peerJeme ~
Je<ee&efCe 19 ceemee: 2 efoveeefve 26 Iee: 30 Meg$eme ~ Je<ee&efCe 13 ceemee: 4
Meves: ~ Je<ee&efCe 9 ceemee: 0 ueiveme ~ DeLe ye=nmHelesJe&<ee&Ceeb
e$eHeeleeoceYeeieceHeeme peeleeefve Je<ee&efCe 13 ceemee: 0 efoveeefve 11 Iee:

183

15 ~ evme <e[dYeeieceHeeme peeleeefve Je<ee&efCe 19 ceeme: 1 efoveeefve 5 ~ jJes:

iegefce&$eceleesveLeeve Fefle Meg$e: Me$eg: me eeke&ceueef$ekeesCeeefElmenevveJeces mLeeves
efmLele: lemceeeelkeeefuekeb efce$eerYetle: lesve Je=<emLe: mece#es$eefmLelemlesve lemeeegoe&e:
ve efkeef_elHeleefle evMe efceLegves efce$e#es$es efmLele: ~ lemeeefHe
eLeeoefMe&leevesJeeegoe&eJe<ee&efCe emceeogeced ~ ``Fvoesyeg&Oeb osJeiegb e efJeeeled
Debieejke: kegcYes Me$eg#es$es efmLele: ~ emceeogeced ~ ``Yeewceme Meg$e: MeefMepeMe
efce$eced Fefle ~ Mes<eeved efjHetved Mes<elJeevewMejmleme Me$egmleelkeeefuekeMewkeie=ns
efveefJelJeevewMejesefOeMe$eg: efkeb lJeejkeme Me$eg#es$emLemeeefHe ve Heleefle
emceeogeced ~ ``efnlJee Je$eb efjHegie=nlewneaeles mJeef$eYeeie Fefle ~ lemceeoejkeme
eLeeielecesJeeeg: ~ ``eevsjvekee& Fefle JeeveeodYeewcees yegOeme efce$eced ~ lesve leme
ces<emLelJeeeLeeielecesJeeegyeg&Oeme ~ ye=nmHelesjHeeefolees efce$eced ~ emceeogeced ~
``iegjesMe Yeewceb Heefjle meJex Fefle lemceeeflbmenmLeme ye=nmHeles: eLeeielecesJeeeg: ~
Meg$eme ces<es me e efce$e#es$es ~ emceeogeced ~ ``Ye=iegvevoveme lJekexvogJe&pee&: mego:
eefoe: ~ lemceeemeeefHe eLeeielecesJeeeg: ~ MevewMejmeeefHe kegcYes mJe#es$es
efmLelelJeeeLeeielecesJeeeg: ~ ueiveme HeeleeejnervelJeeled eLeeielecesJeeeg: ~
SJeceeegoe&eJe<ee&efCe He=LekeHe=LeefiueKevles ~ Je<ee&efCe 17 ceemee: 5 mete&me ~ Je<ee&efCe
19 ceeme: 1 efoveeefo 5 evme ~ Je<ee&efCe 13 ceemee: 9 Yeewceme ~ Je<ee&efCe 7
ceemee: 0 yegOeme ~ Je<ee&efCe 12 ceemee: 0 efoveeefve 11 Iee: 15 iegjes: ~
Je<ee&efCe 19 ceemeew 2 efoveeefve 26 Iee: 30Meg$eme ~ Je<ee&efCe 13 ceemee: 4
Meves: ~ Je<ee&efCe 9 ceemee: 0 ueiveme ~ SJebefJeOes eesies oMeeefOekeb Je<e&MeleceHeeeg:~
Je<ee&efo 110~10~12~45 mecYeJeefle 113 ceemee: 11 ~ eoe evJe<ee&efCe
22 ceemee: 9 leoe meJes&<eeb eesie: Je<ee&efo: 114~8~7~45~ SJebefJeOes eesies
elego&MeeefOekeb Je<e&o&MeeefOekeb Je<e&MeleceHeeeg: mecYeJeefle ~ kescegceeKeMeeeb
eesie:~ emcee#eefle ~ ``efnlJeeke megveHeeveHeeogOeje mJeevleesYeemLewe&nw:
MeerleebMees: keefLeleesveLee$e yengefYe: kescegceesvewmlJemeew ~ lemceeosJebefJeOes eesies
peelees oerIee&eg: eeHveesefle ~ kescegcelJeee oefjes YeJeefle ~ Je#eefle e ``kescegces
ceefueveog:efKeleveereefve:mJee: es<ee: KeueeMe ve=HelesjefHe JebMepeelee: ~ kesJeueb oefje

184

oerIee&eg<ees Mevles ~ ve kesveefelkemeefeefjmeeeg: eceeCeb %eeleced ~ eLeeeb oefjes

efJebMeleefOekesve Je<e&Melesve meHeeefovesve ce=le: lemceel#eewcesJe ot<eCeb %eeleJeced ~
SJeceme
ot<eCemeemecyelJeb
eoefMe&leefceefle
~
DemecYeeJelJeejenefceefnjke=lecesleeefueveereb ve mecYeeJeles ~ ee
oefMe&leeeee&celesveeegoe&eb lekelJee meleceleeegoe&eceerkeefj<eleeeee&mle$e e
meleceleme yenglejeCeeceeeeee&Ceeb celeeerkejCecesJe eeespeveced ~
emceelHetJe&cesJeeeee&celesveeeg:eefle%ee JeeKeelee ~ ``peewefle<eceeieceMeem$eb
efJeeefleHeeew ve eesiecemceekeced ~ mJeecesJe efJekeuHeefelegb efkevleg yentveeb celeb Je#es~~
DeLe keefMeoen ~ veveg eeseb eesiemlJeee eoefMe&le: me kescegce SJe ve YeJeefle ~
eoeeee& SJe Je#eefle ~ ``kesvs MeerlekejsLeJee enegles kescegcees ves<eles' Fefle ~
ueiveelmeHlecemLe: kesvmLeMevceemlemceeoeb kescegcees ve YeJeefle ~ De$e e yetce: ~
De$e evcee ve ieCeles emceeevceme: mekeeMeeodensCeevesve eesie: kee&Je: Fefle~
eesJeb leuueiveelkesvmLe: keLeb kejesleerle$eeseles ~ evueiveeesmleguelJeeled ~ leLee
e eJevesMJej: ~ ``cetefle&e nesjeb MeefMeveb e efJeeeled ~ De$e e ieeefie&: ~
``JeeeLe&kesvieMeveefvee Yeevegb ve esoden: ~ keefMelmeee efJevee ev
ueiveelkesvieleesLeJee eesie: kescegcees veece leoe meee$e eefnle: ~ YeJeefvle
efveefvoleeeeje oeefjee ceemebeglee: ~~ Fefle ~ lemceeuueiveelmeHlecemLes evceme:
eesieme kescegcelee efmewJesefle ~~ 8 ~~
kesoejoe:Deeegoe&e ieefCele efJeeej ceW Deve oes<e
peeleke kees efpeme enefmLeefle mes HetCe& Deeeg eceeCe yeleeee ieee nw Ssmeer
enefmLeefle ceW Geiele 4 ee 5 ee 6 eneW keer efmLeefle nesveer ner eeefnS ~ Geiele
enefmLeefle kes peelekeeW kees e$eJeefle&lJe HeoJeer oer ieF& nw DeLee&led Geiele en efmLeefle
kee peeleke jepeeefOejepe neslee nw ~ efkevleg Delevle oerve peeleke pees, peve Oeve ie=n
Yetefce mes jefnle nw Gmekeer Yeer oerIee&eg osKeer ieF& nw DeLee&led Ssmee Jeefe HetCee&eg eeHle
kejlee nw lees Yeer oeefje kee ner peerJeve efyeleelee nw ~ YeeslHeue kee meb#esHe mes ener
leelHee& nw ~

185

Geiele en efmLeefle mes HetCee&eg eeefHle kes meeLe e$eJeefle&lJe eesie Yeer kene
ieee nw lees HetCee&eg eeHle peeleke kees OevemecHeefe mecHeVe e$eJeefle&lJe eeefHle ee
mJeeJeuecyeer peerJeve kee Jeefe nesvee eeefnS Lee efkevleg ueeske ceW efveOe&ve iejerye Jeefe
keer HetCee&eg eeefHle eefo nesleer nw lees oerve nerve peerJeve efyeleekej ner DeeegYeesie kejles
ngS osKee ieee nw Fme efueS Ge Deeeg meeOeve ieefCele ceW en Yeer Ske ele#e oes<e
nw~
YeeslHeue kes cele mes, Ge oes<eeW keer GHes#ee meer ngF& DeleSJe Ge Hee
Jejeneeee& kee veneR nw DeefHee Jen eef#eHle Heo kenkej Ge Deeeg ieefCele meeOeve
eefkeee ceW YeeslHeue HetCe& DeemLeeJeeved Yeer nw ~~ 8 ~~
mJecelesve efkeueen peerJeMecee& enoeeb Hejceeeg<e: mJeejebMeced ~
enYegeveJeebMejeefMelegueb yengmeeceb mecegHewefle meleJeekeeced ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe peerJeMece&celesve meleeeee&celesve eeegoe&eceewHeboefmekesveen
mJecelesvesefle ~~ peerJeMecee& veeceeeee&: mJecelesveelceerecelesve Hejceeeg<ees
efJebMeleefOekeme Je<e&Meleme meHebeefoveme mJejebMeb meHleceYeeieb eleskeme
enemeeegoe&eceen keLeeefle ~ efkeueMeyomleLee veeceeoMe&veeLe&: ~ leeLee ~ Hejceeeg:
120~0~5 Deme meHleefYeYee&ieceHeleeJeeHleb Je<ee&efo 17~1~22~8~34~
eLeeveeeeezve&JeefleefLeefJe<eesleskeceeoerefve Hejceeseieleeveeceeefoleeoerveeb Je<ee&efCe
Heefleeefve leLewleeefve Hejceeeg: mJejebMeJe<ee&Cewkewkeme peerJeMece&Heefleeefve ~
``veereslees meefle Fle$eeefHe efmLelecesJe le$ee&cesleled 8~6~26~4~17
Sleeefve HejceveeremLemewkewkeme enme Slew: eeiJeosJe $ewjeefMekeb ke=lJewkewkeme
enmeeegoe&e: kele&Je: ~ De$eeefHe Je$eb efJevee Me$eg#es$emLeme enme $ebMeeHeneefve: ~
Meg$eMevewMejew efJevee Yeewceb efJeveemlebielemeeexHeneefve: ~ meJee&&ef$eejCeesleeefokee
ee$e HeeleeHeneefve: $etjs efJeueives meeexefoleesefolesefle neefve: ~ SlelmeJe&
peerJeMece&CeesHeveeeeew&: meceeveced ~ leLee e peerJeMecee& ~ ``meHleoMew (17) kees
(1) efeceew (22) JemeJees (8) Jesoeiveees (34) ensveCeeced ~
Je<ee&CegemLeeveeb veeremLeeveecelees meeled ~ ceOesvegHeelele: meeoeveeveb Mes<ece$e
eefElkeefeled ~ efHeC[eeg<e FJe keee lelmeJe& ieefCeleleJe%ew: ~~ Fefle De$eeveeveb

186

megKeesHeeejve eoMe&les ~ ``mJeeseMeges en: MeesOe: <e[dYeeotvees YeceC[ueeled ~

leeiee: keJeefyOe<e[dYeesefie (8641) nlee JesoeYemeeekew: (508) ~~ Yeee
efoveeefve euueyOeb leoeegpeeaJeMece&peced ~ efovewmleg ef$ebMelee ceemee ceemesYees jefJeefYe:
mecee: ~~ ve kesJeueb enoeeb Hejceeeg<e: mJejebMecesleled lesveeseced~
eeJelmJecelesvesefle~ DevesvewJeb eefleHeeoeefle ~ eLewlevceee $eef<eke=les<Jeeeee&ke=les<eg Jee ve
kes<egefe=efceefle ~~ lemceeomeeegoe&eme peerJeMece&Ce: mJecelekejCeces<e oes<e: ~ SJeb
Meem$es<eg meJee&eee&celesveeegoe&ees JeeKeele: ~ De$eeeeexCe HejcelecesJeesHevemleced ~
ceeeJeveceefCelLeMeefeHetJezefjefle ~ e eJevesMJejke=les Meem$es leLeeefJeOe Deeegoe&ees
:~ emceeeJevesMJejsCeeseced ~ ``Deeetbef<e jeMebMejeefMeeesieeled Fefle ~
De$eeseles~ eJevesMJejsCe mHegefpeOJepesveeveem$eb ke=leced ~ leLee e mHegefpeOJepe: ~
``ielesve meeYeOe&Melesve egeeHesve kes<eeb ve ieleeyomebKee ~ keuee: Mekee1044-veeb me efJeMeesOe lemceeoleerleJe<ee&egieJe<e&peeleced ~~ SJeb mHegefpeOJepeke=leb
MekekeeuemeeJee&i%eeeles ~ Devee eJeveeeeez: HetJez: ke=leefceefle leoLe&
mHegefpeOJepeesHeen ~~ ``eJevee Teg: ~ es me*dens efoipevepeeefleYesoe: eesee:
HegjeCew: $eceMees enme ~ leoslep%eeeles eLee JejenefceefnjsCe
HetJe&eJeveeeee&celecesJeesHevemleced DemceeefYemleVe ced ~ mHegefpeOJepeke=leces e
HejeMejmeeHeerecesJe Jeelee& ~ HeejeMejeree mebefnlee kesJeuecemceeefYe&e ve peelekeced ~
eteles mkevOe$eeefceefle HeejeMejmesefle leoLe& Jejenefceefnj: MeefeHetJezefjleen ~ ``efe$eb
eespPe HejeMej: keLeeles oewYee&ieob eesef<eleeced FlesJeceeefo
ceeceefCelLeeesnexjeMeem$es efJeesles ~ leLee e cee~ ``SkeesveefJebMeefle: mete&evcee: ~
He_eefJebMeefle: ~ efleefLemee: kegpe: meewcees eoMeeseielees ieg: ~~
kegpeJeodowleHetpeme Je<ee&CeeceskeefJebMeefle: ~ Skeesvee mete&Heg$eme Hejceeseieleme
e~~ Deeegoe&eefceob eeseceOe veereieleme leg ~ Devlejs lJevegHeeleee
keejesoeeme*denced ~~ leLee e ceefCelLe: ~ ``veJeHee: MejeceueeefmleLeeeskee&:
He_eHekee: $eceMe: ~ Heeceeke=eflemebKee: metee&oerveeb mJelegYes<Jeyoe ~~
veeres<Jemceeoyoeueceve$eevegHeelele:
keee&ced
~
Deeegoe&eefJeOeeveb
nesjeYegeebMejeefMelegueceefHe ~~

187

DeLe Jejenefceefnjme mJeceleeegoe&ees eJevesMJejmeleceleevegmeejer

JeeKeeeles ~ enYegeveJeebMejeefMelegueefceefle ~ e$e le$e jeMeew eefmcevveJeebMekes enes
JeJeefmLele: me e veJeebMekees ces<eeosjejYe eeJelme*dKeme jeMes: mecyevOeer YeJeefle
leeJeefvle Je<ee&efCe en: mJeeegoe&eb eeefle ~ Sleogeb YeJeefle ~ ces<eeosjejYe eeJeleeb
jeMeerveeb mecyeefOevees veJeebMekee ensCe Yetee YeJeefvle leeJeefvle Je<ee&efCe en:
eeleerefle ~ SJeb enYegeveJeebMejeefMelegueb YeJeefle ~ eefmcevveJeebMekes Jele&les
lemceeeodYegeb ensCe lesve men $ewjeefMekeb ke=lJee ceemeeeeveefeleJeced ~
$ewjeefMekekejCeb e Je#eefle ~ SJeceeegoe&eeveeve e meleeeeexCeeseced ~ leLee e
leekeeced ~ ``jeMebMekemebeesieeoeegefjn meceemlees ene oeg: ~ Slee meleJeekeeb
yengmeeceb mecegHewefle yentveeceeeeee&Ceeb mecceleced ~ eLee e eJevesMJej: ~ ``Deeetbef<e
jeMebMekeeejeesieeled Fefle ~ De$e leeJelmeleeJevesMJejJeekeeJeeKeeves
efkeef_eefeefleHeVeb jeMesjbMekeeejeesieeefoefle Jeee#esles ~ eLee eefmceveeMeew enes
Jele&les le$e lesve eeJevlees veJeebMekee YegeemleeJevlesJe Je<ee&Ceeeg: me enes ooeefle ~
De$e e JeeKeeves HejceenoeemeeOeceevesve Je<ee&efCe YeJeefvle ~ Slee JeeKeeveb
yeeojeeCeeefoefYej*dieerke=leced ~ leLee e yeeojeeCe: ``jeMebMekeueeiegefCelee
eleMeveJeefYee&nme YeieCesYe: eoMeleeJeMesyoceemeefoveveeef[kee: $eceMe: ~~
Foceeeee&JejenefceefnjsCeefJeve
SJeb
mJeuHepeelekesefYeefnlecesleovegmeejsCe
meleeJevesMJejeesJee&Keeveb ef$eeles ~ Deeetbef<e jeMebMekejeejeesieeefoefle
jeMeerveecebMekee jeMebMekee: ~ les<eg eejeesieeefoefle ~ e$e e$e jeMeew ces<eebMemLees enes
Je<e&ceskeb eeefle Je=<eveJeebMekemLees enes Je<e&eb eeefle ~ SJecegejebMekeJe=ee
Je<e&Je=efeeJevceerveevles eoMe Fefle ~ HetJe&JeeKeevesve eJevesMJejmeleJeekeeees
jeefMeenCeceveLe&keb YeJeefle ~ DeJeMecesJe jeMebMekewYe&efJeleJeefceefle ~~ 9 ~~
kesoejoe:peerJeMecee& SJeb meleeeee& kes cele mes Deeeg efJeeej
Deeeee& peerJeMecee& kes cele mes, eneW keer Ge jeefMemLe efmLeefle JeMe meYeer
7 eneW kee DeeegJe<e& legue nesvee eeefnS ~ FmeefueS Deeeee& Jeejen keer HetCee&eg Je<e&
eceeCe 120 Je<e& 5 efove kee meHleceebMe kes legue Je<ee&efo eceeCe kee eleske en
kee Deeegoe&e Je<e& meleeeee& kes cele mes kene ieee nw ~ leLee120~0~5 ceW 7

188

kee Yeeie osves mes 17 Je<e&, Mes<e 1 kes cenerves 12 ceW 7 kee Yeeie osves mes ceeme
1, Mes<e 5 kes efove 5 30 150 ceW 5 pees[kej 155 ceW 7 kee Yeeie
osves mes 22 efove, Mes<e 1 kees 60 mes iegCee kejves mes 60 ceW 7 kee Yeeie osves mes
8 Ieer, Mes<e 4 kees 60 mes iegCee kejves mes 240 7 34 2/7 Heue kes
legue eleske Geiele en kee Deeeg Je<e& eceeCe neslee nw ~
cetue ceW eneW keer Gebiele efmLeefle mes en kee Ge Deeeg Je<e& mecePe kej
HetJe& }eske kes Devegmeej ``veereslees& meefle leLeemeJee&&ef$eejCe Hee <e Yeeiee
mes eoMee YeeJe DeejYe efJeueesce mes meHlece leke HeeHeen efmLeefle JeMe Deeegoe&e
ieefCele mHelee HetJe&ke peeleke keer Deeeg eceeCe yeleeee nw ~
meleeeee& kee Ge cele Yeer meJe& meccele veneR nw ~
Deve Deeeeeex kes cele mes mHe en kes Yege veJeebMe mebKee legue en kee
Deeegoe&e kene ieee nw ~ Yege veJeebMe mebKee legue Gme Gme en kes HetJe& Deeeg Je<e&
kes meeLe Jele&ceeve veJeebMe keueeDeeW mes DevegHeele eje ceemeeefo DeJeeJe %eeve efkeee
peevee eeefnS ~
en Yege veJeebMe %eeve ieefCele
eefo Ge Deewj en kes Hejce Devlej jeefMe 12 ee 360 DebMe ceW
HetCee&eg Je<ee&efo 120~0~5 44205/7 eleske en kes efove efceueles nw lees
F eneseevlej ceW keee (8641/7) (Geenevlej/72) HeeBe kes nj
Yeepe ceW DeHeJele&ve osves mes 8641 Geenevlej/504 efoveeefo eneegoe&e
neslee nw ~
efoveeefo kees Je<ee&efo yeveevee eeefnS ~~ 9 ~~
meleeses enefceb efueHleerke=lJee MeleesveeHleced ~
ceb[ueYeeieefJeMegsyoe: meg: Mes<eeeg ceemeeee: ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLeevesvewJe JeeKeeveevegmeejsCeeeee&: me SJeeegoe&eeveeveceee&een
meleeses Fefle ~~ meleeses meleceleeegoe&ekejCes leelkeeefuekeefceceefYeesleb
enb efueHleerke=le efueHleeefHeC[b ke=lJee leme Meleesve YeeieceHele eoJeeHleb
leoJeeHleeKeb mLeeHeced ~ DeJeMes<eceOe: mLeeHeced ~ DeJeeHles ceC[ueYeeieefJeMegsyoe:

189

meg: ~ ceC[ueYeeieMeyosve eoMeYeeie Gevles lesveeJeeHleme

eoMeefYeYee&ieceHeleeJeeHleb leepeced ~ eoJeefMe<eles lesyoe: megmleeJeefvle Je<ee&efCe
lesve ensCeeeg<ees oeeefve YeJeefvle ~ Mes<eeeg ceemeeee: eoJeMes<eb mLeeefHeleb
lemceeodeoMeiegefCeleeesvewJesosve
efJeYeeelceemee
ueYevles
~
les<eeeflb$beMeodiegefCeleeefveeefve les<eel<eee iegefCeleeodIeefkee: ~ HegvejefHe
<eef<IveeleeiJeled Yeeee efJekeuee ueYevles Fefle ~ SJeceeieleb enmeeegoe&ees
YeJeefle~
le$eesoenjCeced ~ leelkeeefuekees en: 1~8~45~0 efueHleeefHeC[erke=le:
2325 Deme Meleesve (200) YeeieceHeleeJeeHleb 11 peeleb DeJeMes<eced
125 ~ DeJeeHleemeeme 11 eoMeefYeYee&ieb ve eeefle Fefle SleosJeeJeMes<eb
lemceeodensCewkeeoMe Je<ee&efCe oeeefve YeJeefvle ~ DeJeMes<eb 125 eoMeefYeieg&efCeleb
peeleced 1500 Deme Meleesve YeeieceHeleeJeeHleb 7 peelecesJeb meHle ceemee: ~
DeLe ceemeMes<eb 100 ef$ebMelee (30) iegefCeleb peeleced 3000 Meleesve
YeeieceHeleeJeeHleb 15 efoJemee: He_eoMe Fefle ~ Mes<emeeYeeJeeled IeefkeeYeeJe: ~
SJeceeielecesJebefJeOeeodene<ee&efo ~ Je<ee&efCe 11 ceemee: 7 efoveeefve 15 Ieefkee 0~
DeLe leosJe jeMebMekeueeiegefCeleeefoefleveeesve eoMe&les ~ leeLee ~ jeMeeefoen:
1~8~45 Deme jeefMeYeeieefueHlee: He=LekeHe=LeieoMenlee: 12~96~540 DeLe
Yetees veJeenlee: 108~864~4860 De$e efueHleeveecesleemeeb 4860 <eee
Yeeies les ueyOeced 81 DeJeMes<eb 0ueyOeefceob IeefkeeKeb 81 Yeeies<eg 864
mebeespe peeleced ~ 145 Deme ef$ebMelee Yeeies les ueyOeced 31 DeJeMes<eced 15
Sles efoJemee: ~ DeLe ueyOeefceob 31 jeefMe<Jesles<eg 108 mebeespe peeleced 139
Deme eoMeefYeYee&ies les ueyOeb 11 Mes<eced 7 Sles ceemee: ~ ueyOemeeme 11
eoMeefYeYee&ieb ve eeleerlele SleosJee$e Mes<eced 11 Sleeefve eneegoe&eJe<ee&efCe
11 ceemee: 7 efoveeefve 15 Iee: 0~ SlelHetJe&ke=leeegoe&es mebefJeefnleefceefle ~ SJeb
eJevesMJejmeleeeee&yeeojeeCeJejenefceefnjwjeegoe&e: eoefMe&le Fefle ~~ 10 ~~

190

kesoejoe:meleeeee&vegmeej Deeegoe&e Je<e& meeOeve

eleske en kes Deeeg Je<e&%eeve kes efueS meleeeee& ves GHeHeefe efme mener
ieefCele yeleeee nwefke eleske en kee pees keueelceke ceeve nw GmeceW 200 kee
Yeeie oskej ueefyOe mebKeeDeeW kee ceeve Gme en kee Yege veJeebMe nesleer nw ~ Yege
veJeebMe mebKee kee ceeve 12 mes DeefOeke nesves Hej YegeveJeebMe mebKee ceW 12 kee
Yeeie oskej Mes<e De mebKee kes legue Gme en kee Deeegoe&e kee Je<e& ceeve neslee
nw~ Mes<e keueeefo kees 12 mes iegCee kej 200 kee Yeeie oskej ceemeeefoke SJeb Mes<e
mebKee kees 30 mes iegCee kej 200 kee Yeeie osves mes Gme en kes mHe Je<ee&efoke
Deeegoe&e ceeve nes peeles nQ ~
pewmes mHe mete& 11~150 345 DebMeeW kees 60 mes iegCee kejves
20700 keueeDeeW ceW 200 kee Yeeie osve mes, ueyOe 103 veJeebMe mebKee 12
mes DeefOeke nesves Hej 12 mes Yeeie osves mes Mes<e 7 legue mete& keer Deeeg Je<e& Mes<e
10 kees 12 mes iegCee kej 200 mes Yeeie osves Hej ueefyOe 6 ceeme DeefOeke
DeLee&led metee&egoe&e 7 Je<e& 6 ceeme Deewj 0 efove neslee nw SJeb meYeer kee mecePevee
eeefnS ~
eleske jeefMe kes veJeebMe veece 3~20 keer keueelceke mebKee 200
keueeDeeW ceW Ske veJeebMe, lees peeleke kegC[ueermLe eleske en mHeer keer keueeDeeW ceW
en mHe keuee /200 iele veJeebMe  keueeMes<e/200 ~ iele veJeebMe mebKee
12 mes DeefOeke nesves Hej 12 mes leef<le Mes<e Debke legue Gme en keer Deeeg Je<e&
mebKee nesleer nw ~ keueeMes<e 12/200 ceeme  ceeme Mes<e/200 ceW ceeme
Mes<e Debke mebKee leguee ceeme mebKee nesleer nw ~ leLee ceeme Mes<e 30/200
efoveeefomebKee, Fme ekeej meleeeee& kes cele mes meYeer eneW kes oMee Je<eex kee %eeve
megKesve efkeee peelee nw ~ Fme ekeej Ge meeOeve ceW Deve ieefCele meeOeve eef$eee keer
Deveske ekeej keer eef$eeeSB nesleer nQ ~~ 10 ~~
mJelegJe$eesHeielewefm$emeCeb efecemJeebMekeYeef$eYeeiew: ~
FeeefvJeMes<emleg YeoeYeeef<eles meceeveceveleLecesHegoerefjleced ~~ 11 ~~
YeeslHeue:SJeceeielemeeegoe&eme meleeeee&celesvewJe kece&efJeMes<eeLe JebMemLesveen

191

MjelegJe$eesefle ~~ mJelegmLew: mJeeseielewe&nw: Je$eesHeielew: efJeHejerleielee efmLeleMe

elmJeoeceeegmleefl$emebiegCeb keee&ced ~ efecesefle ~ GeceebMeesHeielew:
JeieexeceebMeefmLelew: mJeebMekeefmLelew: mJeveJeceYeeieielew: mJeYemLew: mJejeMegHeielew:
mJejeefMeef$eYeeieiew: mJes<keeCemLew: Slew: eeceeeg: leodefmeCeb keee&ced ~
FeeefvJeMes<e Fefle ~ YeoeMeyosve meleeeeeexefYeOeereles emceeevceleefcen
eceeCeeref$eeles ~ HetJeexeefJeefOevee ceeeJeveceefCelLeeefocelesveeegoe&e: ke=le:
emceeoeYeeef<eles
meleeeee&ke=les
FeevesleeJeeefvJeMes<e:
~
eoslelmJelegJe$eesHeielewefemeCeefceefle lelmeleesecesJe meceeveceveefoefle ~
Devees<eb leleLecesHegoerefjleced ~ eLeces ceeeJeveeefoceles eogoerefjlecegeb
lelmeceevece$eeefHe leegueced ~ Sleogeb YeJeefle ~ meleeeee&celesveeegoe&eb ke=lJee
Je$eJepe& Me$eg#es$eieleme $ebMeb Heeleveereb Meg$emeewefjJepe&ced Demleielemee Heeleveereb
meJee&Oe&ef$eejCesleeefoe$eHeeleeHeneefve: keeee& ~~ 11 ~~
kesoejoe:Deeegoe&e meeOeve ceW meleeeee& cele mes mebmkeej efJeMes<e
Deeeee& efceefnj ves Fme Hee ceW meleeeee& kee otmeje veece `Yeoe' kene nw~
Yeoe keer Ge DeeegmeeOeve ieefCele eef$eee ceW Yeoeese mebmkeej efJeMes<e yeleeles ngS,
DeHeveer Ge jeefMeiele en kes HetJe&meeefOele Deeeg Je<e& eceeCe kes ef$eiegefCele, DeHeves
Jeieexece veJeebMe ee mJes<keeCe iele en keer Deeeg kees efiegefCele kejves mes Gme Gme
en kes Deeeg Je<e& eceeCe efme nesles nQ ~ Fme ekeej mes Ge mebmkeej efJeMes<e pees
mJeeb meleeeeeexe nQ GvnW eneegoe&e Je<e& mebKee ceW kejles ngS, Me$eg eniele jeefMe
kee le=leereebMe kece, Demlebiele en kee DeeOee Je<e& kece, kejles ngS, Deve mebmkeej
pees Deeeee& Jejenese e$eeOe& neefve Fleeefo mebmkeejeW keer eneb Hej mJeeYeeefJekelee nw
Gmes mecePe kej eleske en kee mHeeegoe&e Je<ee&efo meeOeve kej meJexkee Je<e& legue
efme Deeeg efveoxMe efkeee peevee eeefnS ~~ 11 ~~
efkevlJe$e YeebMeeefleceb ooeefle Jeeree&efvJelee jeefMemeceb e nesje ~
$etjesoes eesHeee: me vee$e keee e veeyow: eLeceesHeefow: ~~ 12 ~~
YeeslHeue:SJeb
meleeeee&celesve
eneegoe&ecegkelJeeOegvee
ueiveeegoe&ekejCeb $etjesoes HeeHeneefve eeHlee leoHeJeeoeLe&efcevJeeeen

192

efkeefceefle ~~ De$eeefmcevmeleceleeegoe&es nesje ueiveb YeebMeeefleceb ooeefle ~

Sleogeb YeJeefle ~ ces<eeosjejYe eeJelmebKeesme jeMes: mecyeefvOe veJeebMekees ueivesve
YegemleeJeefvle me*dKeeefve Je<ee&efCe ueiveeegoe&ees YeJeefle ~
Mes<eeeieeefokeeVeJeebMekeeled $ewjeefMekesve ceemeeeeveefeleJeced ~ Sleogeb YeJeefle ~
meleese enefceb efueHleerke=lJeslesJeb ueiveeegoe&e: kele&Je: ~ SJeb ke=lJee eefo
Jeeree&efvJelee nesje YeJeefle ~ leoe jeefMemeceeveeefve jeefMelegueeefve Je<ee&efCe eeleerefle ~
``nesjemJeeefceieg%eJeeref#eleeglee veevew: Fefle veeesve eefo Jeeree&efvJelee yeueJeleer nesje
ueiveb YeJeefle leoe jeefMemeceb ooeefle leegueeefve Je<ee&efCe eeefle ~
Yeeieeefokeel$ewjeefMekesve ceemeeeeveefeleJeb keLecegeles ~ YeeieeMe efueHleeefHeC[erke=le
eoMeefYe: meCeeeoMeefYe: Melew: YeeieceHeleeJeeHleb ceemee: ~ DeJeMes<eb ef$ebMelee
meCe lesvewJesosve YeeieceHeleeJeeHleb efoJemee: ~ leosJe Mes<eb <eee meCe leLewJe
Ieefkee: ~ HegvejefHe Mes<eb <eee meCe leLewJe e<ekee: ~ ueyOeb ceemeeefo le$ewJe
eespeesosJeb ueiveeegoe&ees YeJeefle ~ Jeeree&efvJeleme ueiveme elkece& leere&Jeefpe&leme
e ve kele&Jeced ~ De$e e yeeojeeCe: ~ ``nesjeoeesHesJeb yeueegeeveeefve
jeefMelegueeefve ~ Je<ee&efCe meceelevegHeeleeeebMekeeefo Heueced ~~
Sleeeeee&JejenefceefnjsCe ueIegpeelekesefJeveewJeeefYeefnleced ~ $etjesoe Fefle ~
ceeeJeveeefoceleeegoe&es $etjesoes $etjs ueiveieles ``meeexefoleesefoleveJeebMenleelmecemleeled Fefle veeesve eoeeg<eesHeee: ef$eeles leo$eeefmcevmeleceleeegoe&es ve kele&Jeced
DevelmeJe kele&Jeced ~ keee e veeyowefjefle eLeceesHeefow: HetJe&keefLelewjyow:
veJeefleefLeefJe<eesefle esyoe eJeveyeeojeeCeeeee&celesve Heeflee peerJeMece&celesve e
enoeeb Hejceeeg<e: mJejebMeefceefle lewjyowm$ewjeefMekecegeb leefon ve mecYeJeefle ~
eLeeefoleme eoMekeeveeceMekeeveeceskeesveefJebMeleyoe YeJeefvle leowkeefmcevveJeebMekes efkeefceefle meleeegoe&es ve kele&Jeced ~~ 12 ~~
kesoejoe:ueiveeegoe&e Je<e& eceeCe cesb meleeeee& kee efJeMes<e
keefLele HetJe& efJeefOe mes ueive mHe mes ueiveeeg meeOeve efkeee ieee nw ~
yeueJeeved Jen ueive pees mJeeceer ieg yegOe mes egle ee nesves Hej ueive keer Yege jeefMe
legue ueive Deeegoe&e Je<e& neslee nw ~ cee-eJeve-ceefCelLe Meefe eYe=efle DeeeeeeX mes

193

HeeHe en ege ueiveeefo keer efmLeefle kee mebmkeej eneb DeeJeMeke veneR nw ~ Fmeer
ekeej ``mJejmeebMe nervecedFleeefo Deeeeeex kes HetJeexe mebmkeej eneb ueiveeegoe&e
ceW leepe nesles nQ ~
meleeeee& kee Deeegoe&e meeOeve ieefCele HetJee&eeeeX kes meeOeve keer DeHes#ee
cegPes efJeMes<e efekej ueielee nw ~~ 12 ~~
meleesHeosMees Jejce$e efkevleg kegJe&vleeesieb yengJeie&CeeefYe: ~
Deeeee&kelJeb e yengIveleeeeceskeb leg eodYetefj leosJe keee&ced ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe ceeesefolecelecegHeveme peerJeMece&celeb eesHeveme
melecelemewJeeerkejCeefcevJeeeen
meleesHeosMe Fefle ~~ De$eeefmcevcele$ees meleesHeosMees Jejb esb FleLe&: ~
efkevleg leoHevles yengJeie&CeeefYe: yeerefYe: iegCeveeefYejeesieb kegJeefvle efJeveeMeeefvle ~
keemlee: iegCevee: ~ mJelegJe$eesHeielewefm$emeCeefceleeefokee: ~ le$e eefo mJeie=nsenes
YeJeefle leoe efiegCeceeeg: kegJe&efvle ~ me SJe mJeie=nebMekes eefo YeJeefle leLee YeteesefHe
efiegCeb kegJe&efvle ~ me SJe mJes<keeCes eoe YeJeefle leoe YeteesefHe efiegCeb JeieexeceebMes
me SJe Je$eer eefo YeJeefle leoe Yeteefm$eiegCeb kegJe&efvle ~ me SJe mJeesemLees YeJeefle
leoe YeteesefHe ef$eiegCeb kegJe&efvle ~ SJeceveJemLee ~ DevesveeveJemLeeemesve
meleeseceHeeegoe&eceegeb yengJeie&CeeefYe: kegJe&efvle ~ leLee e cee: ~ ``Jeieexeces
mJejeMeew s<keeCes mJes veJeebMekes efiegCeced ~ Je$eeseieles ef$eiegCeb efiegCeb keee
eLeeme*dKeced ~~ leLee e meejeJeueeced ~ ``yenglee[vemeceeHleew eeb
kejesleskeJeie&Ceced ~ Jejenefceefnjeeee&: mee ve e efejvlevew Fefle ~
SleoHeegeced~ leoe$e efkeb keee&efceleen ~ ``Deeeee&kelJeb leg yengIveleeeeced
Fefle~ Sleoeeee&kelJece$eeiece: ~ yengIveleeeeb eeHleeeeceskeb leg eodYetefj yenglejb iegCeveb
leosJe keee&efceefle ~ yeng<eg iegCeveemeg eeHleemJeskewJe ef$eeles Fefle ~ yengJeejb e$e efiegCeb
eeHleb le$e meke=osJe efiegCeceeeg: kele&Jeced ~ e$e efiegCelJeb e eeHleb le$e meke=osJe
ef$eiegCeb kele&Jeced ~ e$e Jeejeb ef$eiegCelJeb le$e meke=osJe ef$eiegCeb kele&Jeced ~ ``Skeb leg
eodYetefj leosJe keee&ced Fefle Jeeveeled ~ ueIegpeelekesHegeceeeeexCe ~ ``Jeieexeces
mJes<keeCes mJeveJeebMekes meke=odefiegCeced ~ Je$eeseeesefm$eiegefCeleb efef$eiegCelJes

194

meke=efl$eiegCeced ~ Fefle ~ e$eHeeleb Jepe&efelJee yengJeie&CeeveeesvewleosJe kece

Me$eg#es$emLees veeremLeMe eoe enes YeJeefle Demleb ielees Jee leoe meke=osJeeHeneefve:
keeee& ~ veereslees meleerle$eeefHe DevegJele&veereced ~ Geb e ueIegpeelekes ~
``Me$eg#es$es $ebMeb veeresodOe mete&uegHleefkejCeeMe ~ #eHeeefvle mJeeeeevveemleb eeleew
jefJepeMeg$eew ~~ Fefle ~ SJeb ke=leme meleeeee&celeme mHelee YeJeleerleeeee&me
celeced ~ e$eeHeneefve: eeHlee le$e meke=osJeeHeneefve ke=lJee meke=oefHe iegCevee keeee& ~ efkeb
lJeHeneveew kele&Jeeeeb e$eHeeleeHeneefveb ke=lJee lele: Me$eg#es$emLeHeneefve: meke=osJe
kele&Jee lele: meke=osJe iegCevee keeee& ~ De$e e YeieJeevieeefie&: ~
``jeefMelegueebMemebKeeefve enesyoeefve eeefle ~ ueiveMe meyeueesveeefve
YegejeefMemeceeefve leg ~~ ceemeeeeveeveb keee&cevegHeeleeole: Hejced ~
meJee&&ef$eelegLee&MeevJeeceb Hee eleg: meefceled ~~ njefvle HeeHee: mJeeeeeeoOe&efcelejs
ene: ~ Jeeee$eeHeneefvemleg keefLeleseb leLee OegJeced ~~ SkemlJeske#e&ies<JesJe kejesefle
yeueJeeven: ~ Me$eg#es$eielem$ebMebveeres mete&iemleLee ~~ nefvle mJeeeeeefJeieew ve
efmeleeefolevevoveew ~ ve eeJeefvemegleMeebMeb Me$eg#es$eielemleLee ~~ OegJeeHeneefve: kele&Jee
leleesveemeg yeng<JeefHe ~ eeHleemJeskewJe kele&Jee ee meeeemeg meceneje ~~ leleesefHe
iegCevee keeee&leskewJe cenleer meke=led ~ eYeeb Jeieexeces mJeebMes mJes<keeCes mJekes
ens~~ ef$eefYeJe&$eielemeeLe mJeesejeefMeieleme e ~ enoeees YeJelesJeb
MeesOe#esHeke=lemleg e: ~~ eeHeeeeexCeebMeeeg: eceeCeerke=leb leLeeefHe ueivees eefo
meceiJeueer YeJeefle leoebMeeeg: kele&Jeced ~ DeLeekeex yeueJeebmleoe efHeC[eeg: ~ leLee e
ceefCelLe: ~ ``efJeueivesefleyeueesHesles MegYeWMemecYeJe: ~ jJeew efHeC[esodYeJeb
kegee&efoefle yetegefMejvlevee: ~~ leLee e meejeJeueeced ~ ``DebMeesodYeJeb
efJeueiveeeflHeC[eb Yeeveesefve&meie&peb eveled Fefle ~ DevesvesJeceeng: ~ eLee DebMeeeg:
efHeC[eeg<eer s DeefHe keeex ~ eYeeceefHe oMeevleo&MeeefJeYeeieHeefjkeuHevee keeee& ~ le$e
eouHeb lemeeefvlececevleo&Mee mewJe eeefOekeme lelkeeueb Jele&les
leoeefOekeceeegpeeaJeefle~ Me$egoMee eseoe le$ewJe cejCeb efce$eoMee eseoeefHe peerJeefle
ceOeceoMee eseoe Heer[e YeJeefle leleesefHe peerJeefle ~ Demceekeb
meleeeee&celeceefYeceleefceefle ~~ 13 ~~

195

kesoejoe:meleeeee& kee cele meJe&meccele cele nw

cee-eJeve-ceefCelLe-peerJe Mecee& Deewj meleeeee& kes Deeeg meeOeve ieefCele
$ece Hej evLe keee& Deeeee& Jejen kees meleeeee& peer kee cele megvoj Deewj es
ueielee nw ~ efkevleg Deveske ekeej kes iegCeve Yepeve mes ieefCele meeefOele Heue JeLe& mee
nes peelee nw ~ keeeWefke mJeie=ner en keer Deeeg efiegefCele, DeHeves Geeefo jeefMe iele,
Je$e ieleeefoke en kee Deeegoe&e ef$eiegefCele, efHej Jener en DeHeves veJeebMe,
Jeieexeceeefo mJes<keeCeeefo iele nes lees Yeer Hegve: Hegve: efiegefCele ef$eiegefCele Fleeefo
meeOeve meceked veneR mecePee peelee nw ~ yengle ekeej kes iegCeve Ske efef$eiegefCele
kejvee Gefele veneR yengyeue eeHle enefmLeefle ceW eyeuelee kee leejlece mecyevOe kee
Ske iegCeve meceereerve neslee nw ener Deeeee& Jejen kees DeYeer nesves mes meleeeeeexe
cele meceereerve nw ~ leelHee& efke eefo efef$eiegefCelelJe keer eeefHle oes leerve cele&Jes SJeb
DeOe& $ebMeeefo keer neefve Yeer oes leerve yeej kejveer nw JeneB Gefele eeHle mebmkeejeW ceW
yeueJeeved Ske mener mebmkeej DeeJeMeke neslee nw ~~ 13 ~~
iegMeefMemeefnles kegueerjueives MeefMelevees Ye=iegpes e kesveeles ~
YeJeefjHegmenpeesHeiewMe Mes<ewjefceleefceneegjveg$eceeefvee meeled ~~ 14 ~~
Fefle eer Jejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes Deeegoe&eeOeee:
mecHetCe&:~~7~~
YeeslHeue:DeLe eefmceveesies peelemeeeg: eceeCeb ve %eeeles leeesie%eeveb
Hegef<Heleeeen
iegefJe&efle ~~ kegueerjueives keke&esoes iegMeefMemeefnles peerJeeveges leLee
MeefMelevees yegOes Ye=iegpes e Meg$es kesveeles keCkeieles Mes<ew: HeefjefMew:
jefJeYeewcemeewjw: YeJeefjHegmenpeesHeielew: YeJemLeeveceskeeoMeb efjHegmLeeveb <eb menpemLeeveb
le=leerecesles<eg YeJeefjHegmenpes<eg GHeielew: efmLelew: Fneefmceveesies peelemeeveg$eceeefvee
ieefCelekecee&vlejsCeeefHe efJeveeefceleceHeefjefceleeeg: meeJesled ~ Sleogeb YeJeefle ~ eoe
keke&ueiveb YeJeefle le$ewJe evpeerJeew JeJeefmLeleew YeJele: yegOeMeg$eew meefnleew He=LekemLeew
Jee ueiveelegLe&meHleceoMecemLeeveeveeceveleces eLeemecYeJeb YeJele: ~ HeefjMes<ee
DeeefoleeejkeMevewMeje: He=Lekemeefnlee Jee eLeemecYeJeceskeeoMe<ele=leereiee:

196

YeJeefvle leoe F&ieesies ees peele: lemeeefceleeceeCeceeegYeJeefle~ Deveg$eceeodieefCeleeieleb

efJevewJe DeeceLe&: ~ SJeb efJeOes eesies s Deeegoe&eieCevee ve kele&Jee lemceeemeemebYeJe
Fefle ~ DeleesveLeepeeleme eLeeielesveeeg<eeJeMecesJe YeefJeleJeced ~ veeeg:
efHeC[meeJee&kedleme ce=legYe&Jeefle ve eeeg: efHeC[ceefle$ece lesve peerefJeleJeefceefle ~
eefmceveesies peelemeeveeeejmesJeeeg<ees OJebmees YeJeefle Fefle ~ leLee e mce=efle<eteced ~
Heejoejceveeeg<eefcelesJeceeefokewoex<ewve& peerJeefle ~ Sleeesies peelemeeegJexoesewefJe&efOemesefJelejmeeevew: eeesiewe&LeeefYeefnlewoerIe&ceeegjJeeHveesleerefle ~~ 14 ~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb Deeegoe&eeOeee: ~~ 7 ~~
kesoejoe:efpeme eesie mes peeleke kee Deeeg eceeCe %eele ve nes lees
ev-ieg ege keke& ueive mes yegOe-Meg$e keer 1-4-7-10 kesv mLeeve
efmLeefle mes Mes<e en mete& cebieue Deewj Meefve en eefo 3~6~11 YeeJeeW ceW Ske meeLe
SkeYeeJemLe ee Ge leerveeW ceW e$ele$e YeeJemLe nes lees Gme peeleke keer DeOeeeese
Deeegoe&e meeOeve ieefCele kece& keer GHes#ee kejles ngS Deeeg eceeCe HetCee&eg kee neslee
nw~
Ssmeer en efmLeefle ceW GlHeVe yeeueke kees Ske owJeer osve mecePeveer eeefnS ~
Jen peeleke mJeYeeJele: Jeso Meem$e HegjeCeese Deeeej Devegeve mecHeVe neslee nw,
Deewj HetCee&eg ner eeHle kejlee nw DeLee&led DeeegefJeeej ceW meYeer HeefueleeeeeeX kes
efJekeuHe keer efmLeefle mes DeeegefJe&%eeve efJeeej mebMeejefnle veneR nw ~~ 14 ~~
Fefle ye=nppeelekes evLe kes Deeegoe&eeOeee:7 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe' JeeKee mecHetCe& ~

197

DeLe oMeevleo&MeeOeee: ~~ 8 ~~
GoejefJeMeMeeeeefCekesveefomebmLee:
eLeceJeeefme ceOesvles e oeg: Heueeefve ~
ve efn veHeueefJeHeeke: kesvmebmLeeeYeeJes
YeJeefle efn HeueHeefe: HetJe&ceeHeesefkeuecesefHe ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees oMeevleo&MeeOeeees JeeKeeeles ~
Heefj%eelemecemleeeg<e: Heg<eme peerefJeleeYevlejs efmLeleees:megKeog:Keees:
Heefjso: ef$eeles ~ le$e e MeesOe#esHeefJeMegceeegee&JeleceeCeb esve ensCe oeb
leeJeleceeCewJe leme mecyeefvOeveer oMee YeJeefle ~ le$e oMee$ecees ve %eeeles lep%eeveb
ceeefueveen
Goesefle ~~ Goees ueiveb leveg: jefJejeefole Deelcee MeMeeMeves ceve:
S<eecegoejefJeMeMeeeveeb ceOeee: eeCeer yeueJeebmleodyeueJeMeeeme mecyeefvOeveer eLecee
oMee YeJeefle eeOeeveeodosnJeleeced ~ leLee e eJevesMJej: ~ ``efveMeekeje
efoleefJeueiveceOes lelkeeueeesieeoefOekeb yeueb e: ~ efJeYeefle& lemeeefooMes<eles mee
Mes<emlele: Mes<eyeue$ecesCe ~~ Fefle ~ GoeMe jefJeMe
MeMeeMeesoejefJeMeMeekee: GoejefJeMeMeeeveeb eeCeer GoejefJeMeMeeeeCeer
GoejefJeMeMeeeeCeer e kesveefomebmLeeMeesoejefJeMeMeeeeefCeekesveefomebmLee:
SJeces<eeb ceOeeesve eLecee oMee oee lemewJe kesvmebmLee: kesvHeCeHejeHeesefkeueces<eg
efmLelee ene: JeereexHeee$ecesCe oMee oeg: ~ SJeb ueiveeke&meMeeeveeb ceOeeoskeme
yeueJelees oMee Deeoew HeefjkeuHee ~ lelemleme kesvmLeemles<eeb oMee: HeefjkeuHee: ~
lew: kesvmLew: eLeceJeeefme Heueb oeb YeJeefle ~ eogeced ~ ``eLeceJeeefme ceOesvles
e oeg:, Heueeefve Fefle leLee e eJevesMJej: ~ ``HetJex leg kesvesHeielee: Heueefvle
ceOes Jee: HeCeHejb efveefJe<e: ~ DeeHeesefkeuecemLee: Heueoe JeeesvlJes eLeeyeueb mJeb
mecegHewefle HetJe&ced ~~ DeLe eefo kesvmLee ene ve YeJeefvle leoe ke: eLeces Jeeefme
Heueb eeleerleen ~ ve efn ve HeueefJeHeeke Fleeefo ~ kesvmLeeeYeeJes kesvmLeeveeb
eneCeeceYeeJes DemecYeJes meefle eLeces Jeeefme e: HeueefJeHeeke: me ve efn ve ~ elees ew
ve_eew eke=leceLe ieceele: ~ HeCeHejmLeeveeceHeYeeJes ceOes Jeeefme HeueefJeHeekees ve efn

198

ve ~ DeeHeesefkeuemLeeveeceYeeJesvles Jeeefme HeueefJeHeekees ve efn ve ~ Sleogeb YeJeefle ~

eoe kesvmLee ene ve YeJeefvle leoe HeCeHejmLee: HetJe Heueb eeefvle lele:
DeeHeesefkeuecemLee: ~ DeLe kesvmLee: HeCeHejemLeeMe ve YeJeefvle leoe meJe&efmceVesJe
Jeeefme DeeHeesefkeuecemLee: Heueb eeefvle ~ eled Geced ~ ``YeJeefle efn HeueHeefe:
HetJe&ceeHeesefkeuecesefHe Fefle ~ SJeceeHeesefkeuecemLeeveeceYeeJes eLeceb kesvmLee: Heueb
eeefle lele: HeCeHejmLee: ~ eoe DeeHeesefkeuecemLee ve YeJeefvle ve e
HeCeHejmLeemleoe meJe&efmcevvesJe Jeeefme kesvmLee: Heueb eeefvle ~ Sleogeb
YeJeefle~ `ueiveeke&meMeeeveeb ees yeueJeebmleMee YeJesleLecee ~ eLeceeb oMeeb
keuHeefelJee lelemlelkesvieeveeb meJex<eeb keuHeveeree: ~ les<eeb HeefjkeuHe HeCeHejmLeeveeb
HeefjkeuHeveereemlele: HejceeHeesefkeuecemLeeveeb kesvmLeeveeceYeeJes eLeceb oMeeHelesjvevlejb
HeCeHejmLeeveeb keuHeveereemlele: DeeHeesefkeuecemLeeveeb kesvmLeeveeceYeeJes
HeCeHejmLeeveeceYeeJes DeeHeesefkeuecemLeeveecesJe keuHeveeree: ~ DeLe kesvmLee: YeJeefvle
YeJeefvle HeCeHejmLee ve YeJeefvle DeeHeesefkeuecemLee SJe YeJeefvle leoe kesvmLeeveeb
keuHeefelJee DeeHeesefkeuecemLeeveecesJe keuHeveeree: ~ DeLe kesvmLee SJe kesJeueb
YeJeefvle leoe les<eecesJe keuHeveeree: ~ DeLe HeCeHejmLee SJe YeJeefvle leoe
HeCeHejmLeeveecesJe keuHeveeree: ~ DeLeeHeesefkeuecemLee YeJeefvle leoe les<eecesJe
keuHeveeree: ~ leLee e mJeuHepeelekes Geced
``ueiveeke&meMeeeveeb ees yeueJeebmleMee YeJesled eLecee ~
lelkesvHeCeHejeHeesefkeueceesHeieeveeb yeuees<ee: ~~ ~~ 1 ~~
kesoejoe:peerJeve keeue ceW oMee Deewj Devleo&MeeOeee ceW, eeHle mecemle
Deeeg kes megKeog:Keeefo mecee kee JeCe&ve efkeee pee jne nw
eejcYe ceWueive, mete&, evcee Fve leerveeW cesb DeefOeke yeueMeeueerve en keer
oMee nesleer nw ~ Fme oMee mecee kes HeMeeled kes mecee ceW eLece oMeeOeerMe enoMee
mes kesv efmLele en keer oMee eueleer nw ~
mecemle Deeeg kes leerve efJeYeeieeW ceW eLece efJeYeeie ceW kesvmLe, en keer,
efleere efJeYeeie ceW HeCeHejmLe en keer SJeb le=leere efJeYeeie ceW DeeHeesefkeuecemLe en keer
oMee ceW Gme en kee MegYeeMegYe Heue neslee nw ~

199

eefo kesv Deewj DeeHeesefkeuece mLeeveeW ceW eneesieeYeeJe neslee nw ~ (en veneR
nw) lees eLece, ``ceOe keer Deeeg kes meceeeW ces MegYeeMegYe Heue veneR neslee Ssmeer
OeejCee veneR nesveer eeefnS keeeWefke en jefnle kesv HeCeHej mLeeveeW kes yeeJepeto meYeer
eneW keer Yeer DeeHeesefkeuecemLe efmLeefle lees nesieer ner, lees Ssmeer efmLeefle ceW ceOe Deewj
Devle mecee ceW, DeeHeesefkeuecemLe eneW kee Deeeg kes ceOe Deewj Devle ceW MegYeeMegYe
Heue neslee nw ~~ 1 ~~
Deeeg: ke=leb esve efn eeesJe keuHee oMee mee eyeueme HetJe&ced ~
meeces yentveeb yengJe<e&ome les<eeb e meeces eLeceesefoleme ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe oMeekeeueeceeCeb kesvmLeeveeveeceefHe oMee$ece%eeveefcevJeeeen
Deeeg: ke=leefceefle ~~ MeesOe#esHeefJeMegceeegee&Je<e&eceeCeb esve ensCe oeb
leosJe leme enme mecyeefvOeveer oMee keuHee HeefjkeuHeveeree ~ le$e
ueiveeke&meMeeeveeb ees yeueJeebmleMee YeJesleLecesefle veeesve leMeeb eLeceb
keuHeefelJee lelemlelkesvieeveeb ceOeelmewJe oMee eyeuemeeefleyeueme HetJe& eLeceb
keuHee ~ Devevlejb emceeotveyeueme SJeb $ecesCe eLee Tveyeuee YeJeefvle leLee
HeMeeeoereoMee: keuHeveeree: ~ SJeb kesvmLeeveeb oMee: HeefjkeuHee:
HeCeHejmLeeveeced ~ HeCeHejmLeeveeced DevesvewJe $ecesCe HeefjkeuHee: ~ lele
DeeHeesefkeuecemLeeveeced DevesvewJe $ecesCesefle ~ meeces yentveeefceefle ~ kesvmLeeveeb yentveeb
eneCeeb yeuemeeces meefle yengJe<e&ome yentefve Je<ee&efCe esve oeeefve leme eLeceb oMee
HeefjkeuHee ~ vevJe$e keLeb eneCeeb yeuemeeceb YeJeefle ~ eefo eJeefHe
megefl$ekeesCeeseieleew YeJelemleoe vewmeefie&kesCe yeuesve eesefOeke: me SJe yeueer meeled ~
DemlJesleled ~ efkevleg mLeeveefokeesekeeueyeueenoMe&veeefoyeueeefve eeJeodieefCeleefJeefOevewkeeref$eevles leeJeuemeeceb YeJeefle ~ eneCeeb eLee meeceevesveesoenjCeced ~ eefo
MevewMejes yeue$eesCe mebegees YeJeefle Yeewcees yeueesve leoe le$e Yeewceme
efvemeie&yeuelJeeuemeeceb YeJeefle ~ SJeb meJex<eeceefHe %eseced ~ les<eeb e meeces
eLeceesefolemesefle ~ les<eeb Je<ee&Ceeb meeces Je<e&ceeveleguesefHe eLeceesefoleme oMee
HeefjkeuHee ~ eLececeeoeJeke&ceC[ueee Gefole Godielemleme eoe yeuemeeceb YeJeefle

200

leoe yentJe<e&osefHe ens efmLele yeueeefOekemewJe HetJe oMee HeefjkeuHee ~ les<eeb e

yeuemeeces eLeceesefolemesle$e efefJeOe Goe: ~ elenb e$eYeceJeMeeoske:
DeeefoleefJeeke<exCeeHej: ~ le$esneefoleefJeeke<exCe Goees ieefCelemkevOeesekeeueebMekeJeMeep%ese: ~ De$e e YeieJeeved ieeefie&: ~
``yeueer ueivesvogmetee&Ceeb oMeeceeeeb eeefle ~
lemceeele: eeefvle kesveefomLee: $ecesCe leg ~
le$eeefHe yeefueve: HetJe lelmeeces yengoeeke: ~
lelmeecesefHe eeefvle es HetJe jefJeefJeeglee: ~~ ~~ 2 ~~
kesoejoe:Deveske efJeOe ieefCele mebmkeejeW mes meeefOele efpeme en kee
efpelevee Deeegoe&e Je<e& eeHle neslee nw, ueyOe Gme Gme en kee Deeegoe&e mecePevee
eeefnS ~ ueive mete&-evcee ceW meJee&efOeke yeueer en kes DeeOeej mes Gme en mes kesv
HeCeHej Deewj DeeHeesefkeuecemLe eneW ceW kesvmLe en keer oMee eLece oMee mecePeveer
eeefnS ~ Devevlej kesvmLe Deve yeueer enesb keer oMee jKeles ngS leovevlej
HeCeHejmLe en ee eneW ceW Je<ee&efOekee leejlece mes HeCeHejmLe en ee eneW oMee kes
Devevlej Deve DeeHeesefkeuecemLe meJe& yeueer en Gmemes kece yeueer Fleeefo en keer
oMeevegmeej oMee $ece mecePevee eeefnS ~
kesvmLe DeefOeke eneW ceW DeefOeke en $ece mes leLewJe HeCeHejDeeHeesefkeuecemLe DeefOeke en mebKee keer efmLeefle ceW DeefOeke yeueJeeved en kees HetJe& HetJe&
ceW jKe kej vetveyeueer en keer Deefvlece oMee mecePeveer eeefnS ~
kesv HeCeHej DeeHeesefkeuecemLe eefo oes leerve eneW kee HejmHej ceW yeue meece
nes lees eLece oMeeHeefle efkeme en kees mecePee peeesiee ? Ssmeer efJe<ecelee Hej efpeme en
kee Demle kes yeeo eLece Goe ngDee nw Gme en kees eLeceoMeeefOekeejer mecePe kej
Hegve: Gmemes kece yeueer kes oMee Je<e& efueKeves eeefnS ~ Demle kes Devevlej eefo oesveeW
eneW kee Goe Yeer eefo Ske keeueeJesosve neslee nw lees leye eLecelee efkemes oer
peeesieer ? lees cee$e kenves kes efueS cee$e Ssmeer efmLeefle nes mekeleer nw efkevleg efJeefYeVe
ieefleeeW mes SJeb efJeefYeVe ke#eeDeeW keer enieefleeeW keer efmLeefle mes ieefCele ieesue efJeeej

201

mes Heeleeje eneW cesb efkemeer Yeer oes eneW kees Ske keeueeJesosve Ske ner #eCe ceW
GoeemleJe$eeefo keer efmLeefleeeb mebYeJe veneR nesleer ~~ 2 ~~
Ske#e&iees&ceHele ooeefle leg mJeb $ebMeb ef$ekeesCeie=nie: mcejie: medJejebMeced ~
Heeob Heueme elegjeiele: menesjemlJesJeb HejmHejielee: HeefjHeeeeefvle ~~ 3 ~~
YeeslHeue:SJeb oMeeJeJemLeeeeb eeHleeeecebleo&MeeHeekeen%eeveb
Jemevleefleuekesveen
Ske#e&iees&efceefle ~~ oMeeHeeflevee menwke#e&iees en: SkeefmcevjeMeew
JeJeefmLele: oMeeHeefleoeevleo&Meekeeueme eo leoHele mJewjelceerewo&MeeiegCew:
HeefjHeeeeefle ~ $ebMeefceefle ~ $ebMeb ef$ekeesCeie=nie: oMeeHelesefm$ekeesCeie=niees
veJeHebecemLeeveeesjveleceefmLelees
oMeeHeefleoeevleo&Meekeeueel$ebMeb
le=leereYeeieceHele mJewjelceerewo&MeeiegCew: HeefjHeeeeefle ~ mcejie: mJejebMeefceefle ~
oMeeHeles: mcejie: meHlecemLeevemLe: oMeeHeefleoeevleo&MeekeeueelmJejebMeb
meHleceYeeieceHele mJewo&MeeiegCew: HeefjHeeeeefle ~ Heeob Heuemesefle ~
elegjeieesceelegLe&mLeevemLees oMeeHeefleoeevleo&MeekeeueelHeeob elegLe&YeeieceHele
mJewo&MeeiegCew: HeefjHeeeeefle ~ menesje, nesje ueiveb leee meefnlee: HejmHejceveesvecevesve
ekeejsCe JeJeefmLelee: mJew: mJewo&MeeiegCew: HeefjHeeeeefvle ~ Sleogeb YeJeefle ~ eLee
oMeeHeles: mekeeMeeoske#ee&efomLees enes eLeemJeb HeeflecebMeb HeefjHeeeeefle ~ leLee
ueiveceefHe Heeeeefle ~ De$e oMeeHeles: eLececebMeHeefjkeuHeveeb ke=lJee
HeMeeoske#ee&efoefmLeleeveeb kele&Jee: ~ emceeMeeHeleseex Yeeie Deeieefle
leovegmeejsCeee&oees Yeeiee: HeefjMes<eeCeeb YeJeefvle ~ DeLewkeefmcemLeeves eoe yenJees ene:
YeJeefvle les<eeb ceOes ees yeueJeeved me SJewke: HeefjHeeeeefle ~ veeves ~
keLecesleoJeieceles~ Geles ~ SkeJeeveefveoxMeeled ``Ske#e&ieesOe&ceHele ooeefle leg
mJeced FleeeskeJeeveeled ~ ve kesJeueb efceefnjeeeexCewkeJeeveefveoxMe: ke=lees
eeJelmJeuHepeelekesefHe leLee eeseced `Ske#e&ieesOe $ebMeb ef$ekeesCeees: meHleces leg
meHleebMeced ~ elegjeeesmleg Heeob Heeeeefle ielees en: mJeiegCew: Fefle ve kesJeueb
eeJeodieiee&oerveeceHeskeJeeveefveoxMeesefmle ~ leLee e YeieJeevieeefie&: ~
``Ske#exJeefmLeleMee& ef$eYeeieb leg ef$ekeesCeie: ~ meHlecemLe: mJejebMeb leg Heeob leg

202

elegjie: ~~ ueivesve meefnlee: meJex eveesveHeueoeekee: ~

eJevesMJejMeeHesJeced~ ``keeueesOe&Yeeiewkeie=neefeleme leoOe&Yeeieb ueYeles elegLex ~
ef$eYeeieYeeieer e ef$ekeesCemebmLemleoOe&Yeekedmeee He=Leked ef$ekeesCes ~ meelmeHleces
meHleceYeeieYeeieer efmLelees enMeejJeMeeodenme ~ SJeb meJe&$ewkeJeeveefveoxMe: ~
lemceeosJeb %eeeles ~ ele Ske SJeebMenejes YeJeefle ve meJe& Fefle ~ leLee e mele: ~
DeOe& le=leereceOee&eLee mJeee meHleceb Yeeieced ~ Ske#e&veJeHe_eceelegLe&efveOeveeemeHleeveeced ~~ oege&ne eneCeeb mJeoMeemJevleo&MeeKeeveeced ~ HeuekeeueeefvceeefJeefJeOeb
$ecesCe YeseeMe lesHesJeced ~~ Ske#e&ies<eg yeueJeeved Yeeienjes efce$elees efjHeesJee&efHe ~ efce$es
le HegHeueb leefmcevkeeues efjHegvezJeced ~~ leLee e ece: ~ ``Ske#eexHeieleeveeb ees
YeJeefle yeueeefOekees efJeMes<esCe ~ Ske: me SJe nlee&b veeves le$e efmLelee efJeniee: ~~
Fefle ~ ueivesefHe e$eebMeeHeneefjlJeb eeHleb le$e e ueives eoe en: efmLelees YeJeefle leoe
ueiveeneeseex yeueJeeved me SJewke: HeeflecebMeceHenjefle veslej Fefle Deves
meJex<eeceskeeefojeefMeieeveecevleo&MeeYeeieefceefvle ~ Deves Hegve: SkecesJe Yeeieb ie=nerlJee
leeiemewke#e&ieeveeb Yeeieerke=le leeieefceefvle ~~ 3 ~~
kesoejoe:eneW keer Devleo&Mee mecee kee mebmkeej
oMeeHeefle en kes DeeegJe<e& eceeCe leke Gmeer en keer oMee nesleer nw ~
oMeeHeefle en kes meeLe SkeeefOeke Deve eneW ceW yeueer en keer oMee 1/2 De& Yeeie
kes legue Gme en kee Devleo&Mee Heeke keeue neslee nw ~
oMeeHeefle mes ef$ekeesCemLeeve iele en kee 1/3 kee Yeeie legue
Devleo&Meekeeue neslee nw ~ oMee Heefle mes meHlecemLeeve efmLele en oMeeJe<e& kee 1/7
DeHeves meHleceebMe legue Je<eex kee Heeeke neslee nw ~ Fme ekeej oMeeHeefle mes 4/8
mLeeveefmLele eneW ceW yeueer en kee 1/4 Je<e& kee Heeeke neslee nw ~ Fme ekeej ueive
meefnle meeleeW en HejmHej DeHeves DeHeves Ge mLeeve efmLele nesves mes DeHeves DeHeves mLeeve
mJeYeeJeevegmeej MegYeeMegYe Heue osles nQ ~
eefo oMeeHeefle en mes Ge 1, 4, 5, 8, 9 Deewj 7 ceW Ske oes ee leerve
Deeefo en nesles nQ lees Ssmeer efmLeefle ceW yeueJeeved 1 Ske ner en kee (1/2, 1/3,
1/4, 1/7) DebMe enCe kejvee eeefnS ~

203

eefo oMeeHeefle en mes 1, 4, 5, 7, 8, Deewj 9 mLeeveeW ceW keesF& en

veneR nw lees Ssmeer efmLeefle cesb oMeeveeLe en kes oMee Je<e& eceeCe Je<eeX ceW otmejs en keer
Devleo&Mee venerb nes mekesieer lees Ssmeer efmLeefle ceW oMeeHeefle en ner Devleo&MeeHeefle en
nesiee ~~ 3 ~~
mLeeveeveLewleeefve meJeCe&efelJee meJee&CeOeMsoefJeJeefpe&leeefve ~
oMeeyo efHeC[s iegCekee eLeebMeb somleowkeesve oMeeeYeso: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe oMeeHeefjkeuHevee%eeveefcevJeeeen
mLeeveeveerefle ~~ Dee&efokee Yeeiee: mLeeveMeyosveesevles ~ les<eecee&efokeeveeb
Yeeieeveeb meJeCe&vee keeee& ~ meMesosve meeMeceglHeee lelemleeefve meJee&efCe mLeeveeefve
DeOeMsow: efJeJeefpe&leeefve keeee&efCe ~ soeveHeeme FleLe&: ~ GHeefjefmLelee jeMeees
eLeemecYeJeb elebMeb iegCekeeje YeJeefvle ~ somleowkeesve les<eeb jeefMeveecewkeesve mebeesiesve
soes Yeeienejes YeJeefle ~ keefmceved iegCekeeje Yeeieneje Fleen ~ oMeeyoefHeC[s
oMeeJe<e&mecetns ~ lesvewleogeb YeJeefle ~ oMeeyoeved He=LekeHe=LeiiegCekeejw: mebiegCe sosve
efJeYepeeJeeHleb Je<ee&evleo&Mee YeJeefle ~ leeLeesoenjCeced ~ oMeeHeeflevewJe kesJeueb
keefMeoden: efmLele: Deve-mLeeves<eg ve keefMeled efmLelemleoe me SJeeHenejer ~ le$e
oMeeHeles: HemewkemewJeeOeesHeceskeb vemesled ~ SJece&nejme HemeeOeesHeeb
veeme: 1/1~1/2~ HejmHejsoiegCeeJesleew jeMeew kee&Jeew ke=leew 2/2~1/2
Sleew mecesoerYetleew sonerveew 2/1 Sleew iegCekeejer, Deveeeseexie: peele: 3 S<e
Yeeienej: ~ De$e oMeeHeefleoeeegoe&e: 3~0~0~0 SleodeYeeb meCe
ef$eefYeefJe&YepeeJeeHleb Heueced 2 Feb cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ DeLe HegvejsJe,
cetueoMeeHeefleJe<ee&efo 3 Je<ee&efCe 0 ceemee:, 0 efoveeefo, 0 Iee: Skesve meCe
ef$eefYeefJe&YepeeJeeHleb Heueb Je<ee&efo 1 Je<ee&efCe 0 ceemee: efoveeefo 0 Iee: Feb
oMeeHeeflevee menwkejeefMeJeJeefmLelemeevleo&Mee ~ SJeb cetueoMeeHeefleoeevleo&Meekeeue
SkejeefMeiesve ensCee Heeefelees YeJeefle ~ Demeevleo&Meekeeueeme eesiees Je<ee&efo:
3~0~0~0 peelee mewJe cetueoMesefle ~ DeLe oMeeHeles:
veJeHeecemLeeveeesjskeefmcevmLeeves keefMeoden: efmLelees YeJeefle ve efleeres ve e
oMeeHeeflevee men ve elegjeees: ve e meHleces leoe veeme: 1/1~1/3 Sleew

204

HejmHejsonleew 3/3~1/3 sosve nerveew 3~1 Sleew iegCekeejew 4 S<e Yeeienej:~

cetueoMeeHelesjeegoe&e: 4~0~0~0 Deme ef$eiegCeme elegefYe&Yee&ieceHeleeJeeHleced
3~0~0~0 Deeb cetueoMeeHelesjvleo&Meekeeue: ~ DeLe cetueoMeeHeefleoeemeeme
4~0~0~0 SkeiegCeme elegefYe&Yee&ieceHeleeJeeHleced 1~0~0~0 S<eeb
ef$ekeesCemLemeevleo&Mesefle ~ SJe cetueoMeeHeefleoeevleo&Meekeeue ef$ekeesCemLesve ensCe
ef$eYeeieceHele Heeefeleb YeJeefle ~ Demeevleo&Meekeeueeme eesie: peele:
4~0~0~0 mewJe cetueoMesefle ~ DeLe oMeeHelesMelegLee&ceeesjskeefmcevmLeeves
keefMeodenes YeJeefle, ve efleeres ve e oMeeHeeflevee men ve ef$ekeesCeees: ve meHleces leoe
veeme: 1/1~1/4 HejmHejsonleew 4/4~1/4 sonerveew 4~1 Sleew
iegCekeejew Skeerke=leew 5 S<e Yeeienej: cetueoMeeHeles: oee: 5~0~0~0 Deme
elegieg&Ceme 20~0~0~0 HeeefYeYee&ieceHeleeJeeHleced 4~0~0~0 Deeb
cetueoMeeHelesjvleo&Meekeeue: ~ DeLe cetueoMeeHeefleoeemeeme 5~0~0~0
SkeiegCeme HeeefYeYee&ieceHeleeJeeHleced 1~0~0~0 S<ee elegjemLeevleo&Mesefle ~
SJeb cetueoMeeHeefleoeevleo&MeekeeueeelegjemLesve HeeoceHeleb YeJeefle ~
Demeevleo&Meekeeueeme eesie: 5~0~0~0 peelee mewJe cetueoMesefle ~ DeLe
oMeeHeles: meHleces mLeeves keefMeodenes YeJeefle ve oMeeHeeflevee men ve ef$ekeesCes ve
elegjeeesmleoe veeme: 1/1~1/7 HejmHejsonleeJesleew 7/7~1/7 sonerveew
7~1 nleew iegCekeejew Skeerke=leew 8 S<e Yeeienej: ~ oMeeHeles: oee: 8~0~0~0
Deme meHleiegCemee-(56)-efYe: YeeieceHeleeJeeHleb Je<ee&efo 7~0~0~0 Feb
cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ HegvejefHe cetueoMeeHeles: oee: 8~0~0~0
DemewkeiegCemeeefYe: YeeieceHeleeJeeHleced 1~0~0~0 Feb cetueoMeeHeles:
meHlecemLeevemLemeevleo&Mee ~ SJe cetueoMeeHelevleo&MeekeeueelmeHlecees Yeeie:
meHlecemLesve ensCe Heeefelees YeJeefle ~ Demeebleo&Meekeeueeme eesie: 8~0~0~0
peelee mewJe cetueoMesefle ~ SJeceskeefmceved oMeeefJekeuHee: ~ De$eeoew
cetueoMeeHelesjvleo&Mee YeJeefle leovevlejcebMenjme ~ DeLe oMeeHeeflevee
menwkeefmceveeMeew keefMeodenes YeJeleHejMe veJeceHeeceeesce&OeeoskeefmcevYeJeefle ve
efleeres, veeves<eg mLeeves<eg, ve elegjeees:, ve meHleces leoe veeme:

205

1/1~1/2~1/3 Sles jeMee: HejmHejsonlee peelee: 6/6~3/6~2/6

sonervee: 6~3~2 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 11 S<e Yeeienej: ~ DeLe
oMeeHeefleoee: 11~0~0~0 Deme <e[diegCemewkeeoMeefYe: YeeieceHeleeJeeHleced
6~0~0~0 SJeb cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ HegvejefHe cetueoMeeHeefleoeemeeme
11~0~0~0 ef$eiegCemewkeeoMeefYe: YeeieceHeleeJeeHleced 3~0~0~0
Fece&Heeekemeevleo&Mee ~ HegvejefHe cetueoMeeHeefleoeemeeme 11~0~0~
efiegCemewkeeoMeefYe:
YeeieceHeleeJeeHleced
2~0~0~
Feb
ef$ekeesCeeJeefmLelemeevleo&Mee ~ De$e oMeeHeles: eo leoskeie=neJeefmLele: Heeeeefle
ef$eYeeieb e ef$ekeesCeie: ~ Devleo&Mee$eemeeme eesie: 11~0~0~0 peelee mewJe
cetueoMesefle ~ DeLe oMeeHeeflevee menwkeefmceveeMeew keefMeJeleHejMelegjeees:
ceOeeoskeefmcevve efleeres ve eeves<eg mLeeves<eg ve ef$ekeesCeees: ve meHleces leoe veeme:
1/1~1/2~1/4 Sles HejmHejsonlee peelee: 8/8~4/8~2/8 sonervee:
8~4~2 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 14 S<e Yeeienej: ~ DeLe
oMeeHeefleoeemeeme 14~0~0~0 DeiegCeme elego&MeefYe: YeeieceHeleeJeeHleced
8~0~0~0 Feb cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ HegvejefHe cetueoMeeHeefleoeemeeme
14~0~0~0 elegieg&Ceme elego&MeefYe: YeeieceHeleeJeeHleced 4~0~0~0
Fece&Heeekemeevleo&Mee ~ HegvejefHe cetueoMeeHeefleoeemeeme 14~0~0~0
efiegCeme
elego&MeefYe:
YeeieceHeleeJeHleced
2~0~0~0
Feb
elegLe&YeeieHeeekemeevleo&Mee ~ De$e oMeeHeles: eo leoskeie=neJeefmLele: Heeeeefle ~
elegYee&ieb elegjeiele: ~ Devleo&Mee$eemeeme eesie: 14~0~0~0 peelee mewJe
cetueoMesefle ~ DeLe e$e oMeeHeeflevee menwkeefmceveeMeew keefMeJeleHejMe meHleces
veeves<eg leoe veeme: 2/2~2/2~2/7 Sles HejmHejsonlee peelee: 64/24~
1 7/8~ 1 2/8 sonervee: 14~7~2 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 23 S<e
Yeeienej: ~ DeLe oMeeHeefleoeemeeme 23~0~0~0 elego&MeiegCeme $eeesefJebMelee
YeeieceHeleeJeeHleced 14~0~0~0 Feb cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ HegvejefHe
cetueoMeeHeefleoeemeeme
23~0~0~0
meHleiegCeme $eeesefJebMelee
YeeieceHeleeJeeHleced 7~0~0~0 Feb HeeekemLesve meneJemLemeevleo&Mee ~ HegvejefHe

206

cetueoMeeHeefleoeemeeme
23~0~0~0
efiegCeme
$eeesefJebMelee
YeeieceHeleeJeeHleced 2~0~0~0 Feb meHleYeeieHeeekemeevleo&Mee ~
DemeevleoMee$eeme eesiees peelee 23~0~0~0 mewJe cetueoMesefle ~ DeLe
oMeeHelesefekeesCeeesjefHe enes JeJeefmLele: veeves<eg mLeeves<eg leoe veeme:
4/1~1/2~1/3 Sles jeMee: HejmHejsonlee peelee: 4/9~3/9~3/9
Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 15 S<e Yeeienej: ~ oMeeHeefleoeemeeme 5~0~0~0
veJeiegCeme HeeoMeefYe: YeeieceHeleeJeeHleced ~ 3~0~0~0 Feb
cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ HegvejefHe cetueoMeeHeefleoeemeeme 5~0~0~0 ef$eiegCeme
15~0~0~0 HeeoMeefYe: YeeieceHeleeJeeHleced 1~0~0~0 Feb
ef$ekeesCemLemeevleo&Mee ~ efleeremew<ewJe Demeevleo&Mee$eeme eesie: 5~0~0~0
peelee mewJe cetueoMesefle ~ DeLe oMeeHelesefm$ekeesCeees: ceOeeoskeefmcevkeefMeodenes
JeJeefmLele: ceOeeoskeefmcevveefHe veeves<eg mLeeves<eg leoe veeme: 1/1~1/3~1/4
Sles HejmHejsonlee peelee: 12/12~4/12~ 3/12 sonervee: 12~4~3
Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 19 S<e Yeeienej: ~ DeLe oMeeHeefleoeemeeme
19~0~0~0 eoMeiegCemewkeesveefJebMelee YeeieceHeleeJeHleced 12~0~0~0Feb
cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ HegvejefHe oMeeHeefleoeemeeme 19~0~0~0
elegLe&iegCemewkeesveefJebMelee
YeeieceHeleeJeeHleced
4~0~0~0
Feb
ef$ekeesCeYeeieHeeekemeevleo&Mee ~ HegvejefHe oMeeHeefleoeemeeme 19~0~0~0
ef$eiegCemewkeesveefJebMelee
YeeieceHeleeJeeHleced
3~0~0~0
Feb
elegYee&ieHeeekemeevleo&Mee ~ Demeevleo&Mee$eeme eesie: 19~0~0~0 peelee mewJe
cetueoMesefle ~ DeLe e$e oMeeHelesefm$ekeesCeeesce&OeeoskeefmcevmLeeves keefMeodenesve:
meHleces leoe veeme: 111/137 Sles jeMee: HejmHejsonlee peelee:
21/292 73/121 sonervee: 21~7~3 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 31
S<e Yeeienej: ~ oMeeHeefleoeemeeme 31~0~0~0 SkeefJebMelee
meefCelemewkeef$ebMelee
YeeieceHeleeJeeHleced
21~0~0~0
Feb
cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ HegvejefHeoMeeJe<ee&efCe 31~0~0~0 meCewkeef$ebMelee
YeeieceHeleeJeeHleced 7~0~0~0 Feb ef$eYeeieHeeekemeevleo&Mee ~ HegvejefHe

207

oMeeJe<ee&efCe 31~0~0~0 ef$eefYe: meCewkeef$ebMelee YeeieceHeleeJeeHleced

3~0~0~0 Feb meHleYeeieHeeekemeevleo&Mee ~ Demeevleo&Mee$eeme eesie:
31~0~0~0 peelee mewJe cetueoMesefle ~ e$e oMeeHeles: elegjeees: eesjsJe enew
efmLeleew veeve$e leoe veeme: 1/1~1/4~1/4 Sles jeMee: HejmHejsonlee
peelee: 16/16~4/16~4/16 sonervee: 16~4~4 Sles iegCekeeje
Skeerke=lee: 24 S<e Yeeienej: ~ cetueoMeeHeefleJe<ee&Cesleeefve 6~0~0~0
<ees[MeefYe: meCe 96~0~0~0 elegefJe&bMelee (24) YeeieceHeleeJeeHleced
4~0~0~0 Feb cetueoMeeHelesjvleo&Mee ~ HegvejefHe oMeeHeles: oeemeeme
6~0~0~0 elegieg&Ceme elegefJe&Melee YeeieceHeleeJeeHleced 1~0~0~0 Feb
elegLe&YeeieHeeekemeevleo&Mee ~ efleeremeeHes<esJe ~ Demceevleo&Mee$eeme eesie:
6~0~0~0 mewJe cetueoMesefle ~ DeLe e$e oMeeHelesMelegjeees:
ceOeeoskeefmcevkeefMeodenes YeJeefle meHlecesvemleoe veeme: 1/1~1/4/1/7
Sles jeMee: HejmHejsonlee peelee: 28/28~7/28~4/28 sonervee:
28~7~4 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee 39 S<e Yeeienej: ~ DeLe
cetueoMeeHeefleJe<ee&efCe 36~0~0~0 SleeveeefJebMelee meCewkeesveelJeeefjbMelee
YeeieceHeleeJeeHleced ~ 25~10~4~36 Feb cetueoMeeHelesvleo&Mee ~ HegvejefHe
oMeeJe<ee&efCe 36 meHleefYe: mevewkeesveelJeeefjbMelee YeeieceHeleeJeeHleced
6~5~16~9 Feb elegYeeieHeeekemeevleo&Mee ~ HegvejefHe oMeeJe<ee&efCe 36 elegefYe&:
meCeskeesveelJeeefjbMelee
YeeieceHeleeJeeHleced
3~8~9~15
Feb
meHleceYeeieHeeekemeevleo&Mee ~ Demeevleo&Mee$eeme eesie: 36~0~0~0 peelee
mewJe cetueoMesefle ~ SJeb ef$eefJekeuHee: ~ DeLe e$e oMeeHeeflevee menwkejeMeew
keefMeodJeJeefmLelees eesjefHe ef$ekeesCeees: leoe veeme: 1/1~1/2~1/3~1/3
Sles jeMee: HejmHejsonlee peelee: 18/18~9/18~6/18~6/81
sonervee: 18~9~6~6 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 39 S<e Yeeienej: ~ DeLe
cetueoMeeHeefleJe<ee&efCe
13~0~0~0
Dele:
eeiJeovleo&Meeveeme:
Demeevleo&Meeelegeme eesie: 13~0~0~0 peelee mewJe 6~0~0~0
3~0~0~0 2~0~0~0 2~0~0~0cetueoMesefle ~ DeLe e$e oMeeHeeflevee me

208

nwkejeMeew keefMeodJeJeefmLele: ef$ekeesCeeesce&OeeoskeefmcevkeefeodJeJeefmLeleMelegj

eeesce&OeeoskeefmcevvesJe veeve$e leoe veeme: 1/1~1/2~ 1/3~1/4 Sles
jeMee: HejmHejsonlee peelee: 24/24~12/24~ 8/24~6/24
sonervee: 24~12~8~6 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 50 S<e Yeeienej: ~
cetueoMee 36~0~0~0 Dele: eeiJeeleeesvleo&Mee: 17~3~10~48~~
8~7~20~24~5~9~3~36 ~~4~3~25~12 Demeevleo&Meeelegeme
eesie: 36~0~0~0 peelee mewJe cetueoMesefle ~ DeLe oMeeHeeflevee menwkeefmceveeMeew
keefMeodJeJeefmLeleefm$ekeesCeees: ceOeeoskeefmcevveve: meHleces JeJeefmLelees veeve$e
leoe veeme: 1/1~1/2~1/3~1/7 Sles jeMee: HejmHejsonlee peelee:
42/42~21/42~14/42~6/42 sonervee: 42~21~14~6 Sles
iegCekeeje: Skeerke=lee 83 S<e Yeeienej: ~ cetueoMeeJe<ee&efCe 16~0~0~0 Dele:
eeiJeeleeesvleo&Mee Deeveerlee: Demeevleo&Meeelegeme eesie: 16~0~0~0
peelee 8~4~2~1 1~0~8~3 4~17~11~26 42~21~34~26 mewJe
cetueoMesefle ~ DeLe oMeeHeeflevee menwkeefmceved jeMeew keefMeodJeJeefmLele: Deveew
eesMelegjeeesmle$e veeme: 1/1~1/2~1/4~1/4 Sles HejmHejsonlee
32/32~16/32~8/32~8/32 sonervee: 32~16~8~8 Sles
iegCekeeje: Skeerke=lee: 64 S<e Yeeienej: ~ cetueoMee 36~0~0~0 Dele:
eeiJeeleeesvleo&Mee: Demeevleo&Meeelegme eesie: 36~0~0~0
18~9~4~4 0~0~0~9 0~0~6~6 0~0~0~0 peelee mewJe cetueoMesefle ~
DeLe e$e oMeeHeeflevee menwkeefmceved jeMeew keefMeodJeJeefmLeleesveMelegjeees:
ceOeeoskeefmcevveve: meHleces leoe veeme: 1/1~1/2~1/4~1/7 Sles
HejmHejsonlee peelee ~ sonervee: 56~28~14~8 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee:
106 S<e Yeeienej: ~ cetueoMee 36~0~0 Dele: eeiJeeleeesvleo&Mee:
19~0~6~48~~
9~6~3~24~~4~9~1~42~~2~8~18~6
Demeevleo&Meeelegeme eesie: peelee mewJe cetueoMesefle 36~0~0~ DeLe e$e
ef$ekeesCeees: keefMeoden: efmLele: elegeees: ceOeeoskeefmcemleoe veeme:
1/1~1/2~1/3~1/4
Sles
HejmHejsonlee
peelee:

209

36/36~12/26~12/36~9/36 sonervee: 36~12~12~9 Sles

iegCekeeje: Skeerke=lee: 69 S<e Yeeienej: ~ cetueoMee 23~0~0~0 Dele:
eeiJeeleeesvleo&Mee:
120~0~0~~4~0~0~0~4~0~0~0~~3~0~0~0~0
Demeevleo&Meeelegeme eesiees peelee: 23~0~0~ mewJe cetueoMesefle ~ DeLe e$e
oMeeHelesefekeesCeeesce&OeeoskeefmceefvmLele: keefMeododJeeesMelegjeeesMe leoe veeme:
1111/1344 Sles HejmHejsonlee: 48161212/48484848
sonervee: 48~16~12~12 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 88 S<e Yeeienej: ~
cetueoMee 22~0~0~0 Dele: eeiJeeleeesvleo&Mee: 12~0~0~0~~
4~0~0~0~~3~0~0~0~~3~0~0~0 Demeevleo&Meeelegeme eesie:
peelee: mewJe 22~0~0~0 cetueoMesefle ~ DeLe e$e oMeeHelesefm$ekeesCeeesce&Oeeoskeefmceved keefMeeflmLele: elegjeeesjHeskeefmcevmeHleces e keefMeeflmLelemleoe
veeme: 1111/1347 Sles jeMee: HejmHejsonlee peelee:
84282112/84848484 sonervee: Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 145
S<e
20~6~5~2
10~11~2~11
77~12~16~22
51~38~58~33 oMesefle ~ DeLe e$e oMeeHelesMelegjeees: eesjefle en:
efmLele: meHleces e leoe veeme: 1111/1447 Sles HejmHejsonlee peelee:
112/112~28/112~28/112~16/112 sonervee: 112~28~
28~16 Sles iegCekeeje: Skeerke=lee: 184 S<e Yeeienej: ~ cetueoMee
36~0~0~0 Dele: eeiJeeleeesvleo&Mee: 21~20~28~42~~5~5~
22~10~~5~5~22~10~~3~1~16~8 Demeevleo&Meeelegeme eesie:
36~0~0~0 peelee mewJe cetueoMesefle ~ SJeb elegefJe&keuHee: ~ DeLe HeeefJekeuHes<eg
veemeeosJe eneJemLeeveb yeesJeced ~ veeme: 1/1~1/2~1/3~1/3~1/4
sosveevesve 24 nlee: iegCekeeje: 24~12~8~8~6 Yeeienej: 58~ veeme:
1/1~1/2~1/3~1/3~1/7
sosveevesve
42
iegCekeeje:
42~21~14~14~6 Yeeienej: 97~ veeme: 1/1~1/2~1/3~
1/4~1/4 sosveevesve 24 iegCekeeje 24~12~86~6 Yeeienej: 56 ~

210

veeme: 1/1~1/2~1/4~1/7 sosveevesve 56 iegCekeeje:

56~28~14~14~8 Yeeienej: 120~ veeme: 1/1~1/2~1/3~1/4~
1/7 sosveevesve sosveevesve 84 iegCekeeje: 84~28~28~21~12 Yeeieneje:
187 ~ veeme: 1/1~1/2~1/3~1/3~1/4~1/7 sosveevesve 84
iegCekeeje: 84~42~28~21~12 Yeeienej: 173 ~ SJeb HeeefJekeuHee: ~
DeLe <e[defJekeuHee: ~ veeme: 1/1~1/2~1/3~1/3~1/4~1/7 sosveevesve
252 iegCekeeje: 252~126~84~84~63~36 Yeeienej: 645 ~
veeme: 1/1~1/3~1/31/4~1/4 sosveevesve 168 iegCekeeje: 168~
84~56~42~42~28 Yeeienej: 416 ~ veeme: 1/2~1/2~
1/3~1/31/4~1/4 sosveevesve 96 iegCekeeje: 96~48~32~
32~24~24 Yeeienej: 256 ~ veeme: 1/2~1/2~1/3~1/4~1/4
sosveevesve 96 iegCekeeje: 96~48~32~32~24~24 Yeeienej: 256 ~
veeme: 1/2~1/2~ 1/3~1/31/4~1/7 sosveevesve 84 iegCekeeje:
84~28~28~21~21~12 Yeeienej: 194 ~ Fefle peelee:
<e[defJekeuHeeMelJeej ~ DeLe meHle efJekeuHee: veeme: 1/2~1/2~
1/3~1/3~1/4~1/4~1/7
sosveevesve
168
iegCekeeje:
168~84~56~56~42~42~24 Yeeienej: 470 ~ SJeb eeJevlees
oeeneje YeJeefvle leeJeosJe lelkece& GHeHeeles ~ eeJevlees ve YeJeefvle leeJelkece&
veesHeHeele Fefle ~ SkeefJekeuHees veeefmle ~ efefJekeuHeeMelJeej: 4 ~ ef$eefJekeuHee:
meHle 7 ~ elegefJe&keuHee veJe 9 ~ HeeefJekeuHee: meHle 7 ~ <e[defJekeuHeeMelJeej:
4 ~ meHleefJekeuHe Ske: ~ SJeb eef$ebMeefkeuHee: 32 ~ e$e yenJe: Heeekee
YeJeefvle le$e eLeceb cetueoMeeHeeflejs Jeevleo&MeeHeeekees YeJeefle ~ lele: Hejb e SJe
oMeeefJeYeeie$ece: me SJeevleo&MeeefJeYeeie$ece:, emeeoew oMeeHeeekelJeb
lemewJeevleo&MeeHeeekelJeced ~ eme HeMeeeme HeMeeefoefle ~ oMee$eceHeeeves
emeevleo&MeeHeeekelJeb ve eeHleb leme ve JeeJeced ~ leovevlejb leme eeHleb lemewJe
JeeJeced ~ De$eeves cetueoMeeHelesjvleo&Meeb oJee lele: Hejceske#es&ieme ooeefo ~
leleefmkeesCeieleme lele: meHleceme ~ ef$ekeesCeelegjeeese&oe enew leoe ew

211

leeesye&ueeefOekees emlemeeoew, leeeegeced ~ emceeieJeeved ieeefie&: ~

``DeeoeJevleo&MeeHeekees YeJelesJe oMeeHeles: ~ lele: Hejb leg JeeJeb oMeeHeeke$ecesCe
leg ~~ ~~ 4 ~~
kesoejoe:HetJe&}eske ceW Heefle 1/1, 1/2, 1/3, 1/7, 1/3
Fve Yeeieesb kee meJeCe&ve, Yeemkejeeee& keer Heeer ieefCele (DebkeieefCele) keer efJeefOe mes
meceso DeLee&led Ske nj kejvee eeefnS ~ pewmes oMeeveeLe Je<e& 1/1, oMeeveeLe
kes meeLe kee Yeeie 1/2 Dele: meceso efJeOeeve mes 2/2, 1/2 DeLee&led DebMe
2  1 3 DebMe eesie 2  1 3 en Yeeie nj neslee nw ~ eefo oMeeHeefle
mes eeHle Deeeg 3~0~0~0 lees Fmes oes mes iegCee kej 3 mes Yeeie osves mes
3~0~0~0~ 2/3 2 Je<e& ener cetueoMeeHeefle en keer JeCe& mebKee ceW
cetueoMeeHeefle mLeeveere en keer Devlej oMee nesleer nw ~
Fmeer ekeej cetueoMeeHeefle Je<e& mebmkeej 1/3 3~0~0~ 1/3
1 1 Je<e& Fme ekeej eefo oMeeHeefle en mete& kee oMee Je<e&ceeve 3 Je<e& nw lees mete&
kes meeLe jnves Jeeues en keer Devle&oMee kee ceeve 1 Je<e& oesveeW kee eesie 3 Je<e&
cetueoMeeHeefle Je<e& kes legue ~
keuHevee keerefpeS cetueoMeeHeefle kee oMeeegoe&e 8 Je<e& cetueoMeeHeefle kes
meHleceme en mes 1/8, 1/1, 1/7, DebMeeW kee meceso mJeHe 7/7,
1/7, DebMe eesie 8 kes legue nj nesiee ~
oMeeHeefle kee oee Je<e& 8~0~0~8 kees 7 mes iegCee kejves Hej 56 ceW
8 kee Yeeie osves mes 7 Je<e& legue oMeeHeefle en keer Devleo&Mee efme nesleer nw ~
Hegve: cetueoMeeHeefle kee DeceebMe 8~0~0/8 1~0~0
cetueoMeeHeefle en mes meHlecemLeeveere enoMee kee ceeve efme neslee nw ~ eefo
oMeeHeefle en kes meeLe Ske jeefMe Hej keesF& Deve en nw Deewj Fve oesveeW eneW kes
ef$ekeesCe iele Deve keesF& oes en efmLele nQ leLee cetueoMeeHeefle kes eewLes Je DeeJeW Yeer
en neW lees cetue Hee kes Devegmeej 1/1, 1/2, 1/3, 1/4, efJeYeeie nesles nQ ~
Deveesve nejefcenlees njebMeew ieefCele efJeefOe mes meceso efJeefOe mes 24/24,

212

12/24, 8/24, 6/24, Ssmes mJeHe nesiesb ~ DebMeeW kee eesie 24  12

 8  6 50 en Debke Yeepekee neslee nQ ~
eefo cetueoMeeefOeHeefle Je<e& mebKee 36 nw lees eLece oMee Je<e& 36
24/50 17 Je<e& 3 ceeme 10 efove 48 Ieer Deewj 8 Heue cetueoMeeHeefle
36 12/50 8 Je<e& 7 ceeme 20 efove 24 Ieer oMeeHeefle kes meeLeer
en kes oMee Je<e& ~
36 8/50 5 Je<e& ceeme 3 efove 36 Ieer ef$ekeesCeiele en
Devleo&Mee Je<e& ~ 36 6/50 4 Je<e& 3 ceeme 35 efove 12 Ieer
elegjeiele en Je<e& ~ meYeer kee eesie cetueoMeeHeefle Je<e& kes legue mHe nw ~ Fme
ekeej kes GoenjCeeW mes e$e le$e meJe&$e Ge oMee Je<ee&eg kes meeLe Devleo&Meeeg Je<e&
meeOeve ieefCele mejue nes peelee nw ~~ 4 ~~
meceiyeefueve: mJelegYeeies mecHetCee& yeueJeefpe&leme efjee ~
veereebMeieleme Me$egYeeies %eseeefveHeuee oMee emetleew ~~ 5 ~~
YeeslHeue:SJeb oMeevleo&MeeefJeYeeies %eeles keme mecyeefvOevees oMeevleo&Mee
Jee MegYeeHeuee YeJeefle kemeeMegYeHeueslesleVe %eeeles ~ leoLe& oMeeos:
mJeHeueevegHee: meb%ee Jewleeueeresveen
meceiyeefueve Fefle ~ emetleew Heg<eme pevcekeeues ees en: meceiyeueJeeved
YeJeefle HetJeexewye&uew: meJezeg&ees YeJeefle lelmecyeefvOeveer mecHetCee& veecveer oMee YeJeefle ~
ve kesJeueb eeJelmJelegYeeiesJeefmLeleme HejceeseYeeieielemewJe mecHetCee& veecveer oMee
YeJeefle ~ meceiyeefueve FlegkelJee Hegve: mJelegYeeies Flevesvewlep%eeHeeefle ~ leLee
Hejceeseielees enesvew: yeuekeejCeweg&ees ve YeJeefle leLeeefHe leme mecyeefvOeveer oMee
mecHetCezJe ~ mecHetCee&eeb oMeeeecevleo&Meeeeb e keeues MejerjejesieOeveJe=efefYe:
Heg<eesefYeJeles ~ DeLe mecemleyeueweg&ees ve YeJeefle efkeef_otveyeuemleoe leme
mecHetCe&veecveer oMee YeJeefle ~ Dele Hejceeseielees ve YeJeefle kesJeuecesJeesejeefMeielees
YeJeefle leoe leme oMee HetCezJe YeJeefle ~ HetCee&eeb e oMeeeeb keeues
OeveueeYeceJeeHveesefle~ le$eejesieced ~ yeueJeefpe&me enme efjeeveecveer oMee YeJeefle ~
ee veerejeMeew efmLelemleme efjkelewJe efjeeoMeekeeuesvleo&Meekeeues

213

OeveneefveefceneHveesefle ~ veereebMeielemesefle ~ veereebMes veerejeefMeveJeYeeies ees enes iele:

efmLelees YeJeefle ee Me$egYeeies Me$egveJeebMes e efmLelemleme oMeeefveHeuee %esee
%eeleJee ~ DeefveeHeueoMeevleo&Meekeeues Oeveneefveceveejesieb e eeHveesefle ~ De$e e
YeieJeeved ieeefie&: ~ ``meJezye&uewHesleme Hejceeseieleme e ~ mecHetCee&Kee oMee %esee
OeveejesieefJeJeefOe&veer ~~ meJezye&uewefJe&efnveme veerejeefMeieleme e ~ efjee veece oMee
%esee OeveejesieefJeveeefMeveer ~~ mJeesejeefMeielemeeLe efkeef_eodyeueegleme e ~ HetCee&
veece oMee %esee OeveJe=efkejer MegYee ~~ e: meelHejceveeremLemleLee eeefjveJeebMekes ~
lemeeefveHeuee veece JeeOeveLe&efJeJeefOe&veer ~~ ~~ 5 ~~
kesoejoe:oMeeDeeW ceW mecHetCee& Deewj efjee veece Deewj Heue
yeueJeeved neskej DeHeveer Hejce Ge jeefMe iele en keer oMee ee Gme en kes
Devlej oMeeefo kee veece mecHetCee& oMee kene ieee nw ~
leLee meYeer ekeej kes yeueeW mes nerve neskej DeHeveer Hejce veereeefo jeefMeiele
en oMee kee veece efjee oMee kene ieee nw ~
Deve yeueeW mes nerve efkevleg Hejceese iele en keer oMee kee veece mecHetCee&
oMee ner nesiee ~ mecHetCee& veeceke oMee Deewj Devlej meceeeW ceW peeleke kes Mejerj
veerjesielee kes meeLe Oeveeefo mece=ef efJeJe=ef nesleer nw ~ en Hejceese iele ve neskej
Ge jeefMe iele nes lees Yeer Gme en keer oMee kee veece mecHetCee& oMee ner kene
peeesiee ~
Fmeer ekeej Hejceveere iele ee veere jeefMe iele yeuenerve en keer ``efjee
veeceke oMee ceW, Oeveeefo keer neefve kes meeLe Mejerj Yeer jesie emle neslee nw ~
leelHee&le: Ge, jeefMe GeebMe efce$eeefo Jeie& efmLele en keer oMeevleo&Mee
ceW MegYeesoe YeeieJe=ef, Deewj veere jeefMe veereebMe, Me$eg #es$eeefo iele en oMee
peeleke kes efueS neefve eo nesleer nw ~~ 5 ~~

214

Yeme legeoJejesefnme_%ee ceOee YeJeslmee megogeYeeies ~

DeejesefnCeer efvecveHeefjegleme veereeefjYeebMes<JeOecee YeJeslmee ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe oMeevleo&Meemeb%ee: HegvejHeervJeeeen
Yemesefle ~ legelHejceeseeodYeme eglemeeJejesefnmeb%ee ~ DeJejesefnCeer
veecveer oMee %esee ~ oMeeHejceeseYeeieeoejYe eeJelHejceveereYeeieeefo De$eevlejs
eeefMe<edkeb le$eeJeefmLelesve ensCe ee oee oMeevleo&Meeee meeJejesefnCeer me_%ee
YeJeefle~ emceelHejceeseeled Ye: elenceOeesJelejleerefle efJekeuHeles ~
eeJelHejceveereefceefle~ DeJejesefnme_%ee oMeeOeceHeuee YeJeefle emcee#eefle ~
``me_e%eevegHeeefCe HeueeveLew<eeced Fefle ~ ``ceOee YeJeslmee megogeYeeies Fefle ~
mewJeeJejesefnCeer e$e le$e jeMeew JeJeefmLelesve megeieiesve efce$eebMekemLesve oee oMee
ceOee veecvesJe YeJeefle ~ SJeb e$e le$e jeMeew DeLee&osJe mJeebMekemLesve oMee ceOewJe ~
SJeb e$e le$e jeMeew mJeeseveJeebMekemLesve oMee ceOesJe ~ DejesefnCeerveecveeroMee
YeJeefle~ HejceveereevleYee&ieeoejYe eeJelHejceeseYeeieeefoj$eevlejs DeejesefnCeerveecveeroMee YeJeefle ~ HejceveereevleYee&ieeoejYe eeJelHejceeseYeeieeefoj$eevlejs eeefMe<edkeb
le$eeJeefmLelesve ensCe ee oee oMeevleo&Mee Jee mee jesefnCeerveecveer oMee YeJeefle ~
emceelHejceveereeefo: elenb leeJeoejesnleerefle en: HeefjkeuHeles ~
eeJelHejceeseefceefle ~ DeejesefnCeer esHeuee YeJeefle ~ veereeefjYeebMe Fefle ~
mewJeejesefnCeer e$e le$e jeMeew mJeveerejeMebMeesieHelesve oeeOecewJe veecveer oMee YeJeefle ~
SJeb e$e le$e jeMeeJeefjYeebMekemLesve Me$egveJeebMekemLesve oeeOecewJe oMee YeJeefle ~ HetJe
Me$egveJeebMekemLesve oeeefveHeueslegeceOegvee mewJeeOecesefle ~ leeflkecesleefole$eeseles ~
DeJejesefnCeer Me$egveJeebMekemLesve oeeefHe DeefveHeuee %esee ~ DeejesefnCeOecee ~
Deveees: ke: HeueYeso: ? De$eesJeles ~ DeefveHeuee HeueceMegYeb eeeefle ~
DeOeceeMegYecesJeeuHeefceefle ~ SJeceJejesefnCeer me_%ee eoeOeceme_%ee YeJeefle leoe
mewJeeefveHeuemeb%eeb ueYeles ~ DeejesefnCeer eoe ceOemeb%ee YeJeefle leoe mewJe HetCexefle
me_%ee %esee ~ De$e e YeieJeeved ieeefie&:
GeveereevlejmLeme oMee meeoJejesefnCeer ~
lemeeceOeceJeeHveesefle Heueb keuesMeegYeb vej: ~~

215

efce$eeseelceebMekemLeme ceOee ceOeHeuee leg mee ~

veereeseceOeiemeesee ese eejesefnCeer oMee ~~
mewJeeOeceeKee YeJeefle veerejeMebMeieme leg ~
DeJejesefnCeer esoOecee YeJeslke<Heuee leoe ~~
DeejesefnCeer ceOeHeuee mecHetCee& Heefjkeerefe&lee ~ Fefle ~~ 6 ~~
kesoejoe:oMeevleo&MeeefokeeW kes Deve veecekejCe
keesF& Yeer en pees DeHeveer GejeefMe mes 6 jeefMe kes Debvlej legue veere
jeefMe keer Deewj ieceveMeerue neslee nw Gme en oMee kee veece DeJejesefnCeer oMee neslee
nw~ veereeefYecegKe ieceveieefleMeerue nesves mes DeJejesefnCeer meb%eke en oMee kee mecee
MegYe Heueee veneR neslee nw ~ Ssmeer efmLeefle kee en Yeer eefo DeHeves efce$e ee DeHeves
Ge jeefMe veJeebMeeefo ceW efmLele neslee nw lees DeJejesefnCeer oMee ceW Yeer ceOece mlej mes
MegYe Heue neslee nw ~
leLee pees en DeHeveer veere jeefMeiele neskej veere jeefMe mes Deeies 6 jeefMeeeW
ceW efmLele DeHeves Ge iele jeefMe keer efoMee ceW GeeefYecegKe ieceve Meerue neslee nw Gme
en keer oMee kee veece DeejesefnCeer oMee neslee nw ~ DeejesefnCeer en oMee kee Heue
MegYeesoe eo neslee nw ~ DeejesefnCeer oMee eo en Yeer eefo DeHeves veere ee Me$eg jeefMe
veJeebMeiele nesiee lees Fmekeer oMee DeMegYe Heue oe$eer nesleer nw ~ DeLee&vlej mes efme
neslee efke DeejesefnCeer meb%eke oMee eo en keer mJeese, SJeb mJeveJeebMe iele efmLeefle
mes peeleke kee mecee megKewee& eo neslee nw ~~ 6 ~~
veereeefjYeebMes meceJeefmLeleme Memles ie=ns efceeHeuee eefoe ~
me_%eevegHeeefCe HeueeveLew<eeb oMeemeg Je#eeefce eLeesHeeesieced ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe oMeevleo&Meemeb%ee: HegvejHegHepeeeflekeeen
veeresefle ~ Memleeefve ie=neefCe mJeesecetueef$ekeesCeelce#es$eefce$e#es$eeefCe
les<JeJeefmLelesve veerejeMeebMekes meceJeefmLelesve Jee ensCe oee ee oMeevleo&Mee Jee mee
efceeHeueeveecvesJe ~ efceeHeuee MegYeceMegYeb e Heueb eeefle ~
JeeefOemecesleceLee&iececesJeceeefoMesled ~ DeLee&osJeeMemlejeefMeiesve DeMemlee:
Me$egveerejeMee: lelmLesve mJeeseefce$ecetueef$ekeesCeelceJeieexeceveJeebMekemLesveeefHe oee

216

efceeHeuewJe YeJeefle ~ meb%eevegHeeefCe mJeveecemeMeeefve mJeevleo&Meemeg e %eseeefve ~

leeLee ~ mecHetCee&levleesHeueeoe HetCee& esHeueeoe DeOecee MegYeeuHeHeueoe
efjeeLee&HeneefjCeer DeefveHeueoelevleceMegYeekeefjCeer efceeHeuee MegYeceMegYeb e Heueb
eeefle ~ DeLew<eeb oMeeefmLeefle: ~ DeLe Meyo Deevevleex ~ S<eeceeefoleHetJee&Ceeb
eneCeeb oMeemeg eLeesHeeesiecegej$e Je#eeefce ~ eLee es vewJe ekeejsCewJe egpeles leLee
lelkeLeefe<eeefce ~ kemeevleo&Meeeeb efkeb HeuecegHeegpeles Fefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:oMeeefOekeeW kes Deve veecekejCe
eneW kes keefLele Ge-efce$e=mJe#es$eeefo leLee veere Me$eg Me$eg veJeebMeeefo iele
efmLeefle kes Devegmeej Gvekeer oMeevleo&Meeefo meceeeW ceW MegYe Heue leLee efceefele, GYee
MegYeeMegYe HeueeosMe leejlece mes kejvee eeefnS ~
jeefMe veJeebMe iele en efmLele JeMe MegYeeMegYe mecePe kej MegYeeMegYe efceefele
HeueeosMe kejvee eeefnS ~~ 7 ~~
GYeesOececeOeHetefpelee s<keeCewMejYes<eg eesl$eceeled ~
DeMegYesmecee: efmLejs $eceeesjeee: HeefjkeefuHelee oMee ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe ueiveoMeeeeb MegYeeMegYe%eeveb Jewleeueer<esveen
GYee Fefle ~~ GYees efmJeYeeJes jeMeew ueiveieles s<keeCe$ecesCeeOeceOe
Hetefpelee oMee %esee: ~ eLece s<keeCes peelemeeOeceeMeesYeveeefveHeuee ~ efleeres
s<keeCes ceOecee efceeHeuee ~ le=leeres s<keeCes Hetefpelee esHeuee ~ ejYes
ejjeMeeJegl$ecesCe JewHejerlesve lesve eLece s<keeCes peeleme Hetefpelee, efleeres ceOecee,
le=leeresOeceeefveHeuee ~ DeMegYesmecee: efmLejs $eceeefoefle ~ efmLejs efmLejjeMeew eLece
s<keeCes MegYee ~ efleeres s<keeCes Fe ese ~ le=leeres s<keeCes mecee ceOeHeuee ~
SJeb nesjeee: ueiveme oMee HeefjkeefuHelee Gee Fefle ~~ 8 ~~
kesoejoe:ueive oMee kee MegYeeMegYe Heue
efmJeYeeJe jeefMe ueive iele oMee mecee ceW eLece s<keeCepe peeleke kee
YeefJe<e DeMegYe efleere s<keeCepe kee ceOece SJeb le=leere s<keeCepe peeleke kes
efueS MegYe Heue neslee nw ej ueive kes eLece s<keeCe ceW MegYe efleere ceW ceOe Deewj
le=leere ceW DeMegYe Heue leLee efmLej jeefMe iele ueive kes eLece s<keeCe ceW DeMegYe

217

efleere s<keeCe ceW es MegYe Heue Deewj le=leere s<keeCe ceW ceOece Heue neslee
nw~~8~~
Skeb ew veJeefJebMeefleOe=efleke=leer HeeeMeos<eeb $ecee
evejsvogpeMeg$epeerJeefoveke=wJeekejerCeeb mecee: ~
mJew: mJew: HegHeuee efvemeie&peefvelew: Heefeo&Meeee: $ecee
ovles ueiveoMee MegYesefle eJevee vesefvle kesefeeLee ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe vewmeefie&keeCeeb eneCeeb oMeekeeueb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen ~
Skeefceefle ~ Skeeee: mecee: Skeeoerefve Je<ee&efCe eveoerveeb eLeeefYeefnleeefve
vewmeefie&keeefCe ~ leeLee ~ pevcemeceeeoejYewkee: mecee: mebJelmeje: ~ SkeMevme
lele: Hejb eJeejmeeejkeme ~ SJeb $ee: ~ lele: Hejb veJewvogpeme yegOeme ~ SJeb
eoMe ~ lele: Hejb efJebMeefle: Meg$eme ~ SJeb eef$ebMeled ~ lele: Hejb Oe=leeeseoMe
peerJeme iegjes: SJeb He_eeMeled ~ lele: Hejb ke=eflemebKee efJebMeefle: efoveke=le: mete&me ~
SJeb meHleefle: ~ lele: Hejb HeeeMeled owJeekejs: meewjme ~ SJeb efJebMeleefOekeb Je<e&Meleced
120 Sles<eg efvemeie&oMeeefOeHes<eg ens<eg yeueJelmetHeeeefmLeles<eg e leMeemeg MeesYeveeefve
oMeeHeueeefve YeJeefvle ~ nerveJeues<JevegHeeemLes<JeMeesYeveeefve ~ Slee meJe&oe efevleb,
elees efvemeie&oMeeefmJeefle mebJeeo Fefle ~ leLee e eJevesMJej: ~ ``mleveesHeYeesie:
Meefvevees Jee: mJeb Yeewceme efJeeeMeveevegpevce ~ yeewOeb leg
efMe#eeeokeeueceengjecewLegvesekegefueleeJe=efe ~~ Mees$e egJelJeb efJeefOe
HetJe&ceeceOeceeodosJeiegjes Jeoefvle ~ jJesJe&eese&lHejceveomceelmeewjspe&je
ogYe&iekeeueceeng: ~~ Fefle ~ vewmeefie&keme oMeekeeueme eeespeveceen ~ mJew:
mJewefjefle ~ le$e eme enme mecyeefvOeveer HetJe&efJeefOevee ke=lee oMeevleo&Mee Jee mee eefo
vewmeefie&kemeceeefYe: efvemeie&keefLeleJe<ez: mJew: mJew: Deelceerew: egpeles mJeoMeekeeuesve
mecekeeueb YeJeefle leoe eeJelkeeueb leme leoe egee YeJeefle efvemeie&Je<e&meceeb eefo
eeHveesleerleLe&: ~ keeueemewkeecegnefle leoe eeJelkeeueb leme mecyeefvOeveer
oMeevleo&Mee YeJeefle ~ lemee: HegHeuee Heefe YeJeefle ~ lemee: Hege HeefjHetCe&Heuee
Heefe: Heekees YeJeefle ~ $eceelHeefjHeeee eeJele&les leeJegYeHeuesleLe&: De$e
kesefeoefvle ~ HetJe&efJeefOevee peelee MegYee leoe MegYeHeueceleLe eeleveLeeMegYee

218

leoeMegYeceleLe&efceefle ~ Sleeeegeced ~ emceeeJevesMJej: ~ ``ese oMee mJes

Jeeefme enme Fefle ~ leLee e mele: ~ ``Skeeefyoke: MeMeer $eefyoke: kegpees
eoMeeefyoke: meewce: ~ eef$ebMeodYe=iegHeg$ees iegmleg keefLele: Melemee&ced (50) ~~
meHleleyo: meteex efJebMeleefOeke: MevewMejesyoMele: ~ JeemeesvlejeefCe ew<eeb
mJeoMeevewmeefie&ke: keeue: ~~ mJeb mJeb Jeeme: meMeb en: meceemeee osefnveeb keeueced~
j#eCeHees<eCeesemJeYeeJeoe: mege&LeemebKeced ~~ DeLe ueiveoMeevewmeefie&kekeeueb
HegjeCeeJevecelesveen ~ Devles ueiveoMesefle ~ efJebMeleefOekee<e&MeleeotOJe& eefo
kemeefeoeeg<e: keeuees YeJeefle leoe me keeue: meJe& SJe ueiveme vewmeefie&kees YeJeefle ~
leefmcevkeeues HegjeCeeJeveeveeb celesve ueiveoMee MeesYevee YeJeefle ~
efJebMeleefOekee<e&MeleeotOJe&efceleslelkegleesJeieceles
~
Geles
~
leoJee&kekeeuemeeveenHeefjie=nerlelJeeled ~ ueivemeeveJekeeMeeosJe ~ DeLeeve:
keefMeoen ~ eLee veveg efJebMeleefOekee<e&MeleeoefOekeb emeeegvee&efmle efkeb leme
ueivevewmeefie&kees oMeekeeuees veeefmle ? Geles ~ veemlesJe ve kesJeueb
eeJe<e&meHlelesjYeefOekeb emeeegvee&efmle leme MevewMejmecyevOeer vewmeefie&kees
oMeekeeuees veeefmle ~ eme HeeeMeleesefOekeb veeefmle lemeeefoleme efkeceefHe veeefmle ~
SJeceves<eeceefHe eespeced ~ veveg efJebMeleefOekeb Je<e&Mele Hejceeegjle TOJe
peerefJeleeYeeJeelkees ueiveme vewmeefie&kees oMeekeeue: ~ Geles HetJe&cesJe JeeKeeleced ~
eLee efJebMeleefOekeb Je<e&Meleb Hejceeeg: $ewjeefMekeeLe&ceMJeeoerveeceeeg%ee&veeLex eoefMe&leced ~
lele: leeJeleceeCeeoeeg<e: Hejb mecYeJeleerefle ~ leLee e ~ eLee ceerveueives yeueJeefle
ceerveebMekeevles e keefMeppeelees YeJeefle, meJex e ene: e$e le$e jeMeew
ceerveebMekeeJeefmLelee YeJeefvle kesefeogeielee:, kesefee Jeef$eleemleoe ceerveueivees
eoMeJe<ee&efCe ooeefle ~ me SJe yeueeglemleoeveeefve eoMe Je<ee&efCe enMewkewkees
ceerveebMekeevlemLelJeeodeoMe Je<ee&efCe ooeefle ~ leeefve e Je$eesemLelJeeefl$eiegCeeefve
<edef$ebMeJeefle ~ DeeefoleJepe&ced ~ Deeefoleme ces<eceOeceebMekeefmLeleme
meHleefJebMeefleJe<ee&efCe YeJeefvle ~ SJeb eveoerveeb <eCCeeb Meleeb <ees[MeeefOekeb YeJeefle ~
Deeefoleme meHleefJebMeefle:, ueiveme elegefJeMeefle: SJeceskeerke=leb Meleeb
meHle<eeefOekeb YeJeefle ~ vevJesleeJeleceeCeb keeueb keefMeppeerJeceevees ve Meles

219

eesiemeeefleogue&YelJeeled ~ Geles ~ keefMeled Mele SJe pevlJeeefoke: ~ vesefvle

kesefeeLesefle leeb ueiveoMeecevles kesefeoeeeee&: eglekeerefle&eYe=lee: leLee lesvewJe ekeejsCe
MegYeefceefle vesefvle ~ vees Jee_vleerleLe&: ~ emceeoyeuelJes ueiveme Jeeesvles
leodoMee YeJeefle meeMegYee ~ DeeeeexCe ueiveoMeeeeb MegYeeMegYelJeb yeueJeMeeVeeseced ~
s<keeCeJeMeeogeced ~ GYeesOececeOeceHetefpelee Fefle ~ emceeuenervemeeefHe ueiveme
Jeeesvles oMees<keeCeJeMeegYee YeJeefle lemceees Deeeeee& Devles ueiveoMeeb vesefvle
les efve<keejCecesJe vesefvle ~ veveg efkeceeieceevLeeveeb keejCesve ~ Geles ~ e
SJeeeeee& Devles ueiveoMeeb vesefvle le SJeeieceebmlekeJee eLeeoefMe&lekeejCecegHeveme
vesefvle ~ lesve keejCesve oes<e: Ge: ~ leLee e eglekeerefle&: ~ ``Devles ueiveoMee
MegYesefle eJevee vewlentveeb celeb leefmcevnerveyeues eleesvlemecees mee meeolees ves<eles ~
Sleled eglekeerefle&vee keejCecegHevemleb lee ced les vewmeefie&kes ueiveoMeekeeuesvleo&Mee
MegYesJesleJeievleJeced ~~ 9 ~~
kesoejoe:eneW kes vewmeefie&ke oMee (mecee) Je<e&
pevce mecee kes DeejcYe mes evcee-cebieue-yegOe-Meg$e-ye=nmHeefle-mete& Deewj
Meefve eneW kes $eceMe: 1, 2, 9, 20, 18, 20 Deewj 50 Je<e& leke Deeeg
oMee Je<e& nesles nwb ~
DeLee&led pevce mes 1 Je<e& leke evcee Deewj 1 Je<e& Meefve kes Devevlej 2
Je<e& leke DeLee&led pevce kes otmejs leermejs Je<e& leke yegOe kes $ece mes peeleke keer
DeJemLeevegmeej Ge eneW keer oMee mecePeveer eeefnS ~
Heuele: 1  2  9 20  18  20  50 120 Je<e& leke
keer Deeeg eceeCelee Je<eex ceW Ge eneW keer oMee nesleer nw ~ en vewmeefie&ke oMee kener
peeleer nw ~ 120 Je<e& mes DeefOeke Deeeg kes Heg<eeW kes efueS 100 Je<e& mes Deeies kes
Mes<e peerJeve leke ueive oMee kee eke=efleke Yeesie mecePevee eeefnS ~
leelHee&le: 120 Je<e& leke keer Deeeg keer eeefHle ee Fmemes kece Je<e& leke
peeleke kes efueS vewmeefie&ke oMee ceW, ueive oMee kee Yeesie eeHle veneR nesiee ~ ueive
oMee kee Yeesie eJeveeeeeeX kes efJeeej mes MegYe Heueo neslee nw ~ meewYeeie mes eefo
efkemeer peeleke kees eeHle nes ? keg DeeeeeeX kes cele mes Deefvlece 120 Je<e& kes

220

THej keer mecee ueive oMee MegYeee veneR neslee, ueive s<keeCeeJeMesve MegYe Deewj
DeMegYe Yeer (HetJe& keefLele) nes mekeleer nw ~
leLee Ge vewmeefie&ke oMee Yeesie keeue keer DeJemLee ceW, efpeme en keer oMee
eefuele nes jner nw Gmeer mecee eefo HetJeexe efJeefOe mes meeefOele oMeevleo&Meeefo kee
mecee Yeer eeHle nes jne nw DeLee&led oesveeW ekeej mes Ske ner en keer oMee eue jner nw
pees HetJe&efJeefOe mes eefuele oMee eefo MegYe Heueoe nw Deewj vewmeefie&ke oMee Yeer pees MegYe
Heueoe nw Fmeer en keer eue jner nw Deewj lees MegYe HeueeefOekee eeefHle nesleer nw, Deewj
DeMegYe Heueoe nw lees DeMegYeeefOeke Heue eoe nesleer nw ~
HetJeexe oMee ieefCele meeOece ceW Deeegoe&e kee efiegefCele Je=ef keer en efmLeefle
mes HetCee&eg Je<e& 120 mes ueskej 200 Je<e& leke ieefCele mes efme nes peeves mes
ueiveeeg Yeesie Je<e& 120 mes DeefOeke nesvee mebYeJe nw ~~ 9 ~~
HeekemJeeefceefve ueiveies megefo Jee JeiexmemeewcesefHe Jee
eejyOee MegYeoe oMee ef$eoMe<e[dueeYes<eg Jee HeekeHes ~
efce$eeseesHeeeef$ekeesCeceoves HeekesMJejce efmLele
Mev: melHeueyeesOeveeefve kegles HeeHeeefve eeleesveLee ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe oMeevleo&MeeMegYeeMegYe%eeveb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
HeekemJeeefceveerefle ~~ meewj-meeJeve-eev-vee#e$eeefCe elJeeefj ceeveeefve ~ le$e
meewjceeveb jefJeYeieCeYeesie: ~ eeJelee keeuesveekeexbMeceskeb Yeges lelmeewjb efoveced ~
eeJelee keeuesve jeefMeeoMekeb Yeg*des lelmeewjb Je<e&ced ~ lee Hee<eeefOekewefm$eefYe:
Melew: efoveeveeb IeefkeeHeeoMekesve meexve YeJeefle ~ meeJevecegoeeogoe: ~
DekeexoeelHegvejsJeekeexoe: meeJevecenesje$eced ~ lee <eef<Ieefkecenesje$eced ~
Denesje$eef$eMevceeme: ~ ceemeeeoMe Je<e&ced ~ SJeb <eeefOekewefm$eefYe: Melew: efoveeveeb
meeJeveb Je<e& eevb efleefLeYeesie: ~ lee mJeceevesve <eeefOekeb Mele$eeb YeJeefle ~
leeJevesve veereceeveb Mele$eeb eleg:HeeeMeoefOekeb efoveeveeb lee Je<e& YeJeefle ~ SJeb
meewjmeeJeveeeveefCe $eerefCe ceeveeefve eleskeb mJeceevesve <eeefOekeb Mele$eeb YeJeefle ~
vee#e$eb ev#e$eYeesie: ~ lee efoveeveeb meHleefJebMelee ceemees YeJeefle ~ Mele$eesCe
elegefJeMeleefOekesve efoveeveeb Je<e&cegeced ~ ``jJebMeYeesieesnesje$e:

221

meewjMeevcemeefmLeefle: ~ evve#e$eYeesiemleg vee#e$e: Heefjkeerefle&le: ~~ me meeJevees

en#ee&CeecegoeeogoeeJeefOe ~ vee#e$eceeves ceeme: meelmeHleefJebMeefleJeemeje: ~~
Mes<eceeves<eg efveefo&es ceemeefmb$eMeefodoveelceke: ~ Fefle lemceelmeeJeveceevesveeegoe&eieCevee
keeee& ~ emceeesOe#esHeefJeMegceeeg: kele&Jeced ~ lee meeJeveceeveced ~ meewjceevesve
me$eevleefOekees ceeme: ~ meeJeveefmb$eMee$e: ~ eevesceeJeemeeefvleke: ~ vee#e$ees
jsJeleefvleke: ~ meewjceefOeceemeegleb eevb YeJeefle ~ eevcetveje$eesveb meeJeveb YeJeefle ~
eevMeyosve vee#e$eced ~ Geb e ~ ``egieJe<e&ceemeefHeC[b jefJeceeveb meeefOeceemekeb
eevced~ DeJeceefJenerveb meeJevecewvoJeceyoeefvJeleb Je<e&ced ~~ Fefle ~ SJeb
MeesOe#esHeefJeMegb meeJeveceevesveeegoe&eefJeefOe: ~ leLee e ceetjefe$ekes YeieJeevieeefie&: ~
``Deeegoe&eefJeYeeieMe eeeefMeeef$eeeb leLee ~ meJeevesvewJe kele&Jee:
me$eeCeeceHegHeemeveced ~ vevJekeexoeeoejYeekeexoeb eeJeonesje$eb lelHegefueMelev$es
meewjcenesje$eb Heeles ~ ``JemegmeHleHeveJecegefveveieefleLee: MeleiegCeMe meewjsCe ~
Fefle ~ Slee HegefueMe SJeb peeveeefle ~ emceelHegefueMelev$eb Jepe&efelJee meJe&efmeevles<eg
lev$es<eg meewjceeveceefOeceemeegeb eevb YeJeefle ~ eevceJeceje$eesveb meeJeveb YeJeefle ~ SJeb
MeesOe#esHeefJeMegb meeJeveceeveb meJe&mebefnleemeg eekeexoeeoejYeekeexoeb eeJeonesje$eb
lelmeeJevecenesje$eefceefle meb%ee ~ leLee e YeieJeevHejeMej: ~ ``meeJevecenesje$eced ~
ieeefie&Me ~ ``meeJevesve mce=lees ceemeefmb$eMeog<Cekejesoe: ~ leLee e eerYeyeeiegHle:~
``meeJevecegoeeogoe: Fefle ~ SJeb Heg<eme pevcemecees meeJevecenie&Ceb ke=lJee
lemceeefeefLeve#e$esob leelkeeefuekeb enueiveeefokeb ke=lJee leLee oMeevleo&Mee:
kele&Jee:~ lele DeeieeefceoMeeHeueb JeeJeced le$e eLecepevceefve Denie&Ceb leelkeeefuekeb
ke=lJee lelemle$eevleo&Meekeeueb Je<ee&efokeb efoveerke=le eespees<ee&efCe eoMeefYe: meCe
les<eg ceemeevmebeespe ef$ebMelee Hegve: meCeb les<eg efoveeefo ef#eHesled ~ SJeb ke=les oMeekeeuees
efoveHees YeJeefle ~ lee leelkeeefuekes pevceenie&Ces meefJekeues meefJekeueb
mebeespeenie&Cees YeJeefle ~ le$eeees eodIeefkeeefo: keeuees YeJeefle
lemeeleerlee&je$eelHejlees ieCevee keeee& ~ lemceeefo<efoveceeveceeveesovesveeeee&met$esCe ~
``egieCeesOees YeJeiegefCelees efveJejmeeHleeJeceeefOekeeMeev: ~ eeesOejleg&Jesoe
veeieeHlee DeefOeceemeefoveneavee: ~~ Fefle ~ SlelKeC[KeeekejCesvewJe YeJeefle ~

222

keesmeew jefJeegieCe Fleen ~ ``MeekeesieJemegMejesiegCeeew$eeefoceememebege: ~

ef$ebMeodiegCeeefmleefLeegle: Fefle ~ Deme <eeefOekesve Mele$eesCe YeeieceHeleeJeeHleb
kejCeeyoe: ~ Mes<eeefebMeeeMew$eefmeleeee ceemee: ~ Mes<ee Jele&ceeveceemes
efmeleeeeefmleLee: ~ kejCeeyos<JeieJemegMejevmebeespeelee&le: Mekekeeuees YeJeefle ~
leefmbceMekes leefmcevceemes leefmceefvoves meesnie&Ce Fefle ~ le$ewJe oMeeeJesMe:
HegvejHevecevleo&Meekeeueb efoveerke=le leefmceveespeesled ~ SJeb eeJeleesvleo&Mee
YeJeefvle leeJeleesvesvewJe ekeejsCe eespeveeree: ~ lelees eneved ueiveb e ieCeesled ~
DeLeJeevesve ekeejsCe keeueeveeveced ~ Deeefoles ef$eeceeCes eeJevlees ieleYeieCee
leeJevle: kejCeeejcYeeoejYe ieleeyoe: les<eg kejCeHeefjCeleMekekeeueb
mebeespesMekekeeuees YeJeefle ~ Jele&ceeves Je<ex eeJevlees jeMee: mHegekexCe YeJeefle
leeJevlees ceemee: mete&Yeesieeleerlee: ~ MegukeHe#eb ke=<CeHe#eb Jee efleefleve#e$eb evekee&Yeeb
%eeele SJe ~ HeekemJeeefceveerleeefo ~ eme eme enmeevleo&MeeeJesMe: me
HeekemJeeceer ~ leeJeeemeew HeekemJeeceer eeJeemeevleo&Mee ~ me e
HeekemJeecevleo&MeeeJesMekeeues ueiveiees eefo YeJeefle leoe leme mecyeefvOevevleo&Mee
eejyOee MegYeoe MeesYeveHeueoe YeJeefle ~ DeLeJee lelkeeueb HeekemJeeefcevees elmegefvce$eb
leefmcevveefHe oMeeeJesMekeeues ueiveies MeesYevee oMee JeeJee ~ DeLeJeeme oMeeHeles:
HetJe JeeKeelees ees Jeie&: leefmceVeefHe ueiveies MeesYevee ~ DeLeJeeveefmcevmeewces MegYeens
lelkeeueueiveies eejyOee MeesYevewJe ~ DeLeJee HeekeHes oMeeefOeHeleew ens
leelkeeefuekeueiveeled ef$eoMe<e[dueeYes<eg le=leere<e[doMewkeeoMemLeeveeveecevelecemLes
MeesYevewJe oMee JeeJee ~ eeHe$e meeceevesveeseb eejyOee MegYeoe oMee leLeeefHe
``Me$JeefOeMe$egoMeeeeb eeHleeefveHeueeoe ~ DeefOeefce$eesefHe efce$eme oMeeb eeHveesefle
MeesYeve: ~~ mece: meceoMeecesle eLeeseHeueoe efn me: ~ SleoefHe efevleveereced ~
Deveske ekeejsCe eefo MegYeHeueeeecevleo&Meeeeb efkeceHeveJejlecesJe meJe&keeueb
MegYeHeueeJeeefHleYe&Jeefle ~ efkeb Jee keefmbceefMelkeefEmceefMeodefoJemes SJeceMegYeeeecevleo&MeeeeceMegYeHeueeJeeefHleefjlegYee$e mevosnefvejemeeLe&ceen ~ efce$eeseesHeeesleeefo ~
HeekesMJejme oMeeHeles: eeflejeMeew meejle: lelkeeues ees enes efce$eb
lel#es$eefmLeleMevcee eoe YeJeefle leoe melHeueyeesOeveeefve kegles ~ MegYeHeueeefve

223

ekeerkejesefle ~ De$e eefmceVenefve eefmceved ie=ns eejJeMeeevcee YeJeefle leme

ie=nme eesefOeHeefleYe&Jeefle me eseefmceVenefve HeekeHelesmleelkeeefuekeb efce$eb YeJeefle leoe
evcee: HeekeHelesefce&$e#es$emLees %ese: ~ leLee HeekeHeles: mJeesemJejeefMemLe:
melHeueyeesOeveeefve kegles ~ ve kesJeueb eeJelHeekeHelesHeeemLeeveieleesefHe
ef$e<e[skeeoMeoMecemLeeveeveecevelecemLeevemLeefm$ekeesCeieesefHe veJeHeecemLeeveieleesefHe
leLee ceovemLe: meHleces e efmLele: Sles<eg efveefo&mLeeves<JevelecemLeevemLeMevcee:
MegYeHeueeeeb oMeeeeb melHeueyeesOeveeefve kegles ~ ve %eeeles les<eeb
Heueeveeefcele$eeseles~ efce$eeseesHeeeef$ekeesCeceoves- efmcevmLeeves HeekesMJejMevcee:
efmLele: me jeefMe pevceefve ees YeeJe DeemeereogodYetleb melHeueb yeesOeeefle ~ efJeMes<esCe
leLee oMeeHeefleefceefle ~ DeleesmceeogeekeejeoveLee HeekeHelesmlelkeeueb Me$egie=ns
veerejeMeew Jee oMeeHeeflevee menwkejeMeew efmLelemleLee efleereelegLee&ceeoMemLeeveeveecevelecemLeevemLees YeJeefle leLee MegYeHeueeeeb oMeeeeb HeeHeeefve Heueeefve ekeerkejesefle~
DeefveceHeJeieexodYettleb e efceeoMeeeeb efce$eeseesHeeeeefo<eg melHeueyeesOeveeefve
kegles~ Me$egveereeefo<eg DeMegYeHeueeveeefceefle ~ leLee e YeieJeeved ieeefie&: ~
``eeefMemebmLe: MeerleebMeg MegYeke=lHeefjkeerefle&le: ~ me jeefMepe&vcekeeues leg ees
YeeJemlelke=leb e leled ~~ Mejerjeefoke=leb meewKeb JeeJeb yeueeesiele: ~
DeefvejeefMemebmLemleg leeJeeveeceMeesYeve: ~~ Fefle ~~ 10 ~~
kesoejoe:oMeevleo&Mee mes MegYeeMegYe %eeve
peeleke keer pevcekeeueerve en mHe Deewj pevcekeeueerve meteexoeeefo mes
meeefOele met#ce ueive kee jeMeeefOeke ceeve %eele kej pevcee e$e keer jevee HetJe&ke
Ge DeeMee kees eefjleeLe& kejves kes efueS oMee eJesMe keeue keer en mHeer SJeb
lelkeeueerve ueive efJeeej kejvee eeefnS ~
Heeke mJeeceer DeLee&led oMeeHeefle en keer ueiveiele efmLeefle ee oMeeHeefle en
kee efce$een ueiveiele nes, ee oMeeHeefle en kes Jeie& ceW nes, ee oMeeHeefle mJeeb MegYe
en nes DeLeJee MegYe en kes veJeebMe nesjes<keeCeeefo meJeie& ceW nes, DeLeJee MegYeen kes
efce$eeefo Jeie& ceW nes, leLee ueive mes 3, 6, 10, 11 mLeeveeW ceW efkemeer Ske ceW
oMeeHeefle en nes lees Ssmes efJeMes<eCe efJeefMe ueive ceW eejcYe ngF& oMee MegYeHeueee

224

nesleer nw ~ Ge Fme mecyevOe jefnle Deewj Ge mLeeve jefnle Deve$e efmLele oMeeHeefle
en keer oMee ceW leejlece mes ceOe Heue ee DeMegYeHeue kee DeeosMe kejvee eeefnS~
MeerIe ieefleceeved eefle#eCe jeMeevlej ceW ieceveMeerue evcee peye otmejer jeefMe
ceW peelee nw Deewj Jen ev meeejJeMe eeHle jeefMe, oMeeHeefle en keer Ge jeefMe nes
ee Gme ev jeMeerMe en keer oMeeHeefle en mes cew$eer nes ee en evmeeej jeefMe
oMeeHeefle en mes GHeeemLe oMee mes meHlece Deewj veJece jeefMeiele ngF& nes lees Gme
efmLeefle kes mecee ceW MegYeHeue keer eeefHle nesleer nw ~
DeLe&le: oMeeHeefle en keer veere Me$eg DeHeee YeeJemLe evmeeej jeefMe keer
efmLeefle ceW ev mes MegYeHeue kee DeYeeJe nesiee, DeLee&led DeMegYe Heue keer ner eeefHle
nesieer ~~ 10 ~~
eejyOee efnceieew oMee mJeie=nies ceeveeLe&meewKeeJene
keewpes ot<eeefle efm$eeb yegOeie=ns efJeeemegefeoe ~
ogiee&jCeHeLeeuees ke=ef<ekejer efmebns efmele#exvveoe
kegm$eeroe ce=iekegcYeeesieg&ie=ns ceeveeLe&meewKeeJene ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLeevleo&Meekeeues eve$eevlejeefMeJeMesve MegYe%eeveb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
eejyOee efnceieeefJeefle ~~ eme leme enmeevleo&MeeeJesMemecees efnceieew
evs mJeie=ns Deelceere#es$emLes, keke&ies eejyOee eefJee leoe meewKeeLe&ceeveeJene
YeJeleerefle meewKeb megKeYeeJe:, DeLeex Oeveb, ceeveb HetpeeceeJenefle kejesefle ~ keewpes
Yeewce#es$es ces<eJe=efMekeeesjveleces JeJeefmLeles evs eJe=eevleo&Mee efm$eeb ot<eeefle ~
HejHeg<eke=leb ~ m$eeroes<eceglHeeoeefle ~ yegOeie=ns efceLegvekeveeesjvelecemLes evs
eJe=eevleo&Mee efJeeemegefeoe efJeee Meem$eevegjefle:, megoes efce$eeefCe, efJeeb Oeveb
ooeefle ~ efmebnmLes evs ogiex<JejCes<eg. HeefLe e ceeiex, Deeuees e ie=nmeceerHes Sles<eg
mLeues<eg ke=ef<eb kejesefle ~ efmele#ex Meg$ejeMeew Je=<elegueeesjvelecemLes evsVeoe
efceYeespeeoe YeJeefle ~ ce=iekegcYeeesce&kejIeeesjvelecemLes evs eJe=eevleo&Mee
kegm$eeroe kegeflmeleeb efm$eeb ooeefle ~ iegie=ns peerJe#es$es OeefvJeceerveeesjvelecemLes evs
eJe=eevleo&Mee ceeveeLe&meewKeeJene ceeveb Hetpee, DeLeex Oeveb, meewKeb megKeYeeJe:,

225

SleeveeJenefle ooeefle ~ SJeb MegYeoMee MegYekeeueeJe=ee MegYeleje YeJeefle ~ SJeb

MegYeeMegYekeeueeJe=ee ceOee ~ DeMegYee MegYekeeueeJe=ee ceOee ~
DeMegYeeMegYekeeueeJe=ee DeMegYeleje ~ ceOee MegYekeeueeJe=ee MeesYevee ~ ceOee
DeMegYekeeueeJe=ee DeMeesYevee ~ SJeb MegYeeMegYelJekejCeeefve eevegeeefve leeefve
efJeKeeleevleo&Meeveeb MegYeeMegYeb JeeefceeHeuelJeb HeefjkeuHeveereefceefle ~~ 11 ~~
kesoejoe:oMee eJesMe keeueerve ev mHe jeefMe mecyevOe mes
efpeme efkemeer en keer oMee eJesMe kee pees mecee nes Gmekes mecee F
Heee mes ev mHe yeveekej ev mHe jeefMe mecePeveer eeefnS ~ Gme mecee eefo
evcee DeHeveer jeefMe (keke&) ceW neslee nw lees Gme peeleke keer eeflee Deewj Oeve
Je=ef kes meeLe Deve ekeej kes megKewee& keer eeefHle nesleer nw ~
oMee eJesMe keeueerve evcee eefo cebieue en keer jeefMe (ces<e-Je=efMeke) ceW
neslee nw lees Hej (Deve) Heg<e ke=le m$eer oes<e neslee nw ~ yegOe #es$e iele evcee mes,
Meem$eevegjeie Je=ef, Deewj Oeve efce$e keer eeefHle, efmebn jeefMeiele evcee mes, DejCe
(pebieue ceW) ceeie&, Deewj Iej kes meceerHe ke=ef<ekece&, Meg$e jeefMe iele evcee efmLeefle
mes, efceeVe Yeespeve eeefHle, cekej-kegcYe (Meefve #es$e) iele evcee mes og m$eer mebie,
Deewj iegie=niele (Oevegef<eceervese) evcee keer efmLeefle mes ceeveJe kees ceeve-Oeve ueeYe kes
meeLe megKe ueeYe neslee nw ~~ 11 ~~
meewee mJeVeKeovleece&keveke$eewee&OJeYetHeenJew
mlew#Ceb Oewe&cepeecegecejefle: Keeefle eleeHeesVeefle: ~
Yeeee&Heg$eOeveeefjMem$engleYegiYetHeesJee JeeHeo
mleeieer HeeHejefle: mJeYe=lekeuenes l$ees[Heer[eceee: ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLeeke&oMeeeeb MegYeeMegYeHeueeoMe&veb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Meewee&efceefle ~~ mete&meseb oMee meewjer lemeeb oMeeeecevleo&Meeeeb Jee
veKeovleece&keveke$eewee&OJeYetHeenJew: keejCeYetlew: mJeb Oeveb eeHveesefle ~ veKeb
megieefvOeJeb eeefCekejpeb Jee ovlees nefmleovleeefo: ece& JeeIeeoerveeb kevekeb megJeCe
$eewe $etjlee DeOJee ceeie&: YetHees jepee DeenJe: mebeece: SlewOe&veb eeHveesefle ~
lew#CecegemJeYeeJelee Oewe MegYeeMegYeHeueeeHleew n<e&efJe<eeowjveefYeYeJe:

226

DepeeceveJejlecegecejefle: GeesieHejlJeb Keeefle: keerefle&: eleeHeesVeefle: eleeHesve

MeewexCeesVeefle: Me$etCeeceveMe$egefveenpeefvelee Yeerefle: ~ SleeveeefoleMegYeoMeeeeb
Heg<eme YeJeefvle ~ DeLeeMegYeoMeeeeb Yeeee peeeeb, Heg$ee: meglee:, Oeveb efJeeceefj:
Me$eg:, Mem$eceeegOeeefo, ngleYegieeefive:, YetHees jepee SYe GodYetlee GlHeVee JeeHeoes
efJeMes<esCeHeoes YeJeefvle ~ leeieer leeieMeeruelee YeJeefle ~ MegYeoMeeeeb MegYemLeeves
leeieer~ DeMegYeoMeeeeb eeMegYelJeeoMegYemLeeves leeieer YeJeefle ~ HeeHejefle:
HeeHeemeeMe YeJeefle ~ mJeYe=lekeuen: DeelceerewYe=&lew: men keuenes YeJeefle ~
l$ees[Heer[ves YeJele: le: oeb, $ees[cegojb oeesojHeer[e ~ Deeceee: jesieeMeeme
YeJeefvle ~ efceeeeecegYeeceefHe Fefle mete&oMeevleo&MeeHeueced ~~ 12 ~~
kesoejoe:mete& en oMee eJesMe mecee kee MegYeeMegYe Heue
mJeese efce$eeefo jeefMeiele MegYe mLeevemLe mete& keer oMee ceW, JeeIeeefo Jeve
HeMeg kes veeKetve, neLeer oeBle, ce=ieeefo kes ece& mes, megJeCe&, kegeflmele kece&, ceeie&
jepeceeiee&efo efvecee&CeeefOekeej (skesoejer) jepee mes Deewj egeefo mebeece mes , Oeve
ueeYe neslee nw ~
meeLe ner oe ceW keesjlee kes meeLe Oewe&, Geesie OevOes ceW esce Heefjece.
keerefle& Deewj eleeHe keer Je=ef nesleer nw ~
DeMegYe mLeeve Me$eg veereeefo jeefMeiele mete& mes, jepee kes meeLe meeLe m$eer,
Heg$e-Oeve-Me$eg-Meem$e Deewj Deefive mes Deveske ekeej kes Yee nesles nw ~ leeie Je=efe,
HeeHeeejCe, mesJeke Jeie& mes keuen, oe jesie Deewj Goj JeLee nesleer nw ~
GeceeOececeOe mete& mLeeveefmLele efmLeefle JeMe Ge HeueeosMe ceOeeseceeOece nesles
nQ~~ 12 ~~
Fvoes: eeHe oMeeb Heueeefve ueYeles cev$eefpeelegJee
veer#eg#eerjefJekeejJem$ekegmegce$eer[eefleueevveecew: ~
efveeuemece=ogefpeecejjefle: m$eerpevce cesOeeefJelee
keerle&LeexHeee#eeew e yeefueefYeJezjb mJeHe#esCe e ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe evoMeeeeb MegYeeMegYeHeueb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen

227

Fvoesefjefle ~~ Fvoesevcemees: oMeeb JeeesJemLeeb eeHe ueyOJee

cev$eefpeelegJeeefve Heueeefve ueYeles ~ cev$e: MewJeJew<CeJeeefoeeCekeeefJeefnlees Jee
Jewefokees Jee efpeeleees yeeeCee: SYe GodYetleeefve ve kesJeueb
eeJeefo#egefJekeejeodieg[eoerkeel#eerjefJekeejeOeeefokeem$esYeescyejsYe:, kegmegcesYe:
Heg<HesYe:, $eer[eee: $eer[eYe~ efleuesYe: DeVee^ceeee Jeeeeceeled, Slew:
MegYeoMeeeeb MegYeeefve Heueeefve eeHveesefle ~ DeLeeMegYeeeeceMegYeoMeeeeb
efveeuemece=ogefpeecejjefleefjefle ~ efveeeeceeuemes e jeflejemeefeYe&Jeefle ~
ce=ogefpeecejjefleYe&Jeefle ce=og: #eceeJeeved, efpeeveeb yeeeCeeveececejeCeeb osJeeveeb eejeOeves
jefleveemeefeYe&Jeefle ~ m$eerpevce keveeemetefle:, cesOeeefJelee yegefJe=ef:, keerefle&:, eMe:,
DeLee&veeb OeveeveecegHeee#eeew~ MegYeoMeeeecegHeee: eeefHlejMegYeeeeb #ee: veeMe: ~
DeMegYeeeeb yeueJeefJeeae&Jeef: mJeHe#esCeelceereyevOegJeiexCe e men Jewjb YeJeefle ~
efceeeeecegYeeceefHe ~ Fefle evoMeevleo&MeeHeueced ~~ 13 ~~
kesoejoe:evoMee Heue
mecee eeHle evoMee ceWMewJe-Jew<CeJe-Meee celeeJeuecyeer yeeeCe Jeie& mes
ueeYe, kes meeLe ieg[-eerveer-otOe-oner-Ieer-Jem$e Heg<Hejme (ceOeg) $eer[e-efleue-DeVe
Deewj mJeHeefjece mes MegYe oMee ceW MegYeHeue eeefHle nesleer nw ~ MegYe efmLeeflepeve
evoMee ceW, efveeefOekee, DeeuemeJe=ef ke=Hee kee mJeYeeJe, iees osJe yeeeCe
DeejeOevee keer ceveesJe=efe, emeJeJeleer m$eer mes kevee pevce, yegef eMe Deewj Oeve keer
Je=ef Deewj eme, yeueJeeved Me$eg kes meeLe eefleefvlee Je=ef Deewj Deelceere meceepe mes
Me$eglee keer Je=ef nesleer nw ~
evcee keer MegYeeMegYe efmLeefle JeMe MegYeeMegYe DeeosMe kejves eeefnS ~~ 13 ~~
YeewcemeeefjefJeceo&YetHemenpeef#eleeefJekeepewOe&veb
es<e: megleefce$eoejmenpewefJe&odiegs<lee ~
le=<Ceeme=ipJejefHeeYepeefvelee jesiee: Hejm$eerke=lee:
eerefle: HeeHejlewjOece&efvejefle: Hee<elew#Ceeefve e ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeLe YeewceoMeeeeb MegYeeMegYeHeueb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen

228

Yeewcemesefle ~~ Yeewceme ef#eeflepeme oMeeeeb kewOe&veb YeJeefle, DeefjefJeceo&vesve

Me$egeLecevesve ~ YetHees jepee menpee: Yeelej: ef#eefle: Yet: DeefJekeepew:
TCee&efJekeejmecYetlew:, DeepewMeiemecYetlew: Slew: DeefjefJeceoe&efoefYe: Oeveb eeHveesefle
SlegYeoMeeeeced ~ DeLeeMegYeeeeb oMeeeeb meglee: Heg$ee:, efce$eeefCe mego: oeje:
keue$eb, menpee: Yeelej:, Slew: men ew<e: Jewjced ~ efJeef: HeefC[lew:, iegefYe:
ieewjJemeefnlewMe men s<lee Deeleerefle: ~ le=<Cee le=d, Deme=egefOejb, pJej: eefmees
jesie:, efHeeb Oeelegeefmeb, Ye: DeJeeJeeos: mHeesveced Slew: peefvelee GlHeeefolee jesiee
YeJeefvle HejeerCeeefcelee JeeuueYeced ~ Deves jesiee: Hejeeremesve enejeefokee:
Deefleemeeeleg#eeke=lee Jee ~ DeLeJee lelke=lecetuekeceexJee YeJeefvle ~ leLee
HeeHejlew: DeOemeew: men eerefleYe&Jeefle ~ DeOecex efvejefle: DeemeefeYe&Jeefle ~ Hee<eb
JeeveHe<elee keke&Melee lew#CecegemJeYeeJelee ~ efceeeeecegYeeceefHe ~ Fefle
YeewceoMeevleo&MeeHeueced ~~ 14 ~~
kesoejoe:cebieue oMee kee MegYeeMegYe
MegYelJe eeHle cebieue oMee ceWMe$eg Hejepee mes, jepee mes, menesoj mes, Yetefce
Deeefo mes Oeve eeefHle nesleer nw ~
DeMegYelJe cebieue oMee ceW, Heg$e mego-Helveer YeeF& Deeefo mes Jewj, efJeeveeW SJeb
iegJeie& ceW Deee, le=<CeeefOekee, je efJekeej Mejerj Yebielee (ees mes) pJej efHeeeefo
mes Mejerj ke, Hejkeeree veejer SJeb kegeflmele JeefeeeW mes oesmleer DeOecee&ejCe,
keesjlee Deewj mJeYeeJe ceW Gelee Deeleer nw ~
cebieue en keer GeceeOececeOece efmLeefle JeMe Ge HeueeosMe kejvee
eeefnS~~ 14 ~~
yeewOeeb oewlemegodiegefpeOeveb efJeleMebmee eMees
egefeJemegJeCe&JesmejcenermeewYeeiemeewKeeHlee: ~
nemeesHeemevekeewMeueb ceefleeees Oece&ef$eeeefmee:
Hee<eb eceyevOeceevemeMege: Heer[e e Oeeleg$eeeled ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLe yegOeoMeeeeb MegYeeMegYeHeueb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen

229

yeewOeeefceefle ~~ yegOemeseb oMee JeewOeer, lemeeb oewlesve otlelJesve, megees

efce$esYe: iegYe: HetpeenxYe:, efpesYees yeeeCesYe: Oeveb eeHveesefle ~ efJeodYe:
HeefC[lesYe:, eMebmee mlegefle:, eMeMe keerefle&Ye&Jeefle ~ egefeJeb jereflekeebmeeefo ~
megJeCe kevekeced ~ Jesmej: DeMJeefJeMes<e: ~ cenerYet: ~ meewYeeieb meJe&peveyeeuueYeced ~
meewKeb megKeYeeJe: ~ S<eeceeHleees ueeYee YeJeefvle ~ nemeb HejesHeneme:, GHeemevee mesJee
Deveees keewMeueb lep%elee ~ ceefleee: yegefJe=ef: ~ Oece&ef$eeeefmee: Oece&egeeveeb
ef$eeeCeeb efmeees YeJeefvle ~ SlegYeoMeeeced ~ DeLeeMegYeoMeeeeb Hee<eefceleeefo ~
Hee<eb JeeveHe<elee ~ ece: Keso: ~ yevOe: yevOeveced ~ ceevemeMege: ~
MeeskeefMeeoewmLecesles YeJeefvle ~ Oeeleg$eeelHeer[e JeeleefHee}s<ceeCeeb $eeeCeeb oes<eeCeeb
ekeesHeelHeer[e JeeefOeMe peeeles efceeeeecegYeeceefHe ~ Fefle
yegOeoMeevleo&MeeHeueced~~15 ~~
kesoejoe:yegOe oMee Heue
mJeese efce$eeefo <e[Jeiee&efo mes MegYe mLeeve iele yegOe en keer oMee ceW
jepeotleeefo kece&, iegefce$e yeeeCeeW kes ceeOece mes Oeve eeefHle, efJeeevegjeefieeeW mes
mlegefle, megeMe, megJeCe&, keebmee, Heerleueeefo OeelegDeeW mes, Dee Je Yetefce mes meewYeeie
eeefHle eYe=efle Deveske ekeej keer megKe eeefHle nesleer nw ~
HejesHeneme, GHeemevee (Hetpee) ceW keewMeue, yegef efJeJe=ef, Oecee&ejCe mes
Oece&ef$eee efmeef nesleer nw ~
DeMegYe mLeeveiele yegOe oMee ceW, mJeYeeJe ceW keg, HeefjeceeefOekee, yevOeve,
ceve: mevleeHe kes meeLe keHe efHee Deewj Jeeeg mecyevOeer jesieeslHeefe nesleer nw ~~ 15~~
pewJeeb ceeveiegCeesoees ceefleee: keeefvleeleeHeesvveefle
cee&nelceesececev$eveerefleve=HeeflemJeeOeeecev$ewOe&veced ~
nsceeMJeelcepekegejecyejee: eerefleMe meodYetefceHew:
met#ceesneienveeece: eJeCeiJewjb efJeOecee&efelew: ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeLe peerJeoMeeeeb MegYeeMegYeHeueb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
pewJeeefceefle ~~ peerJemeseb oMee pewJeer, lemeeb pewJeeb ceeveiegCeesoe: ceeve:
Hetpee, iegCee efJeeeMeewee&oe: S<eecegoe: eeogYee&Je: ~ ceefleee: yegefefJeJe=ef: ~

230

keeefvle: keceveerelee ~ eleeHeesVeefle: eleeHesve Heg<eeLexve Gvveefle: ~ eYeeJe: Me$etCeeb

Yeerefle: ~ ceenelceb HejesHekeejMeeruelee ~ kesefeodieJe&ceeng: ~ Gece: GlLeeveMeeruelee ~
cev$ewJezefokewjvewJee& ~ veerefleve=HeeflemJeeOeeecev$ewOe&veced ~ veerlee eeCekeeeseeevesve
veerefleMeem$esCe Jee ~ ve=Helees jepee leoejeOesve mJeeOeeesve Heesve ~ cev$esCe cev$epeeHesve~
Slew: Oeveb efJeeb eeHveesefle ~ nsce megJeCe&ced ~ DeMJemlegj: ~ Deelcepee: Heg$ee:, kegpej:
nmleer, DecyejeefCe Jem$eeefCe S<eeb eees yeengueced ~ meodYetefceHew: iegCeJeef: ve=Hew: men
eerefle: mvesnb eeHveesefle ~ SlegYeoMeeeeced ~ DeLeeMegYeeeeb met#censleeefo ~ met#ceb
Jemleg ienveelcekeb eesnelemleke&ele: ece: Kesoes YeJeefle ~ elmet#ceceefleKesomenb ienveb
iet{b leotnele FleLe&: ~ eJeCekekeCe&jesie: ~ Jewjb efJeOecee&efelew: Oece&yeeew: Heg<ew: men
Jewjced ~ efceeeeecegYeeceefHe ~ Fefle iegjeso&Meevleo&MeeHeueced ~~ 16 ~~
kesoejoe:ieg oMee efJeeej
MegYe mLeeveiele ye=nmHeefle oMee ceW, ueeske mecceeve iegCeeefYeJe=ef yegef Je=ef,
keeefvle eeefHle mJeHeje$ece mes Gvveefle, HejesHekeej mJeYeeJe Deewj Geesie Meerue, Me$egDeeW
kees Yeeo, Jeso Meem$eeefo cev$e, jepecev$eCee, jepeveerefle mes ee cev$e Heeeefo melkece&
mes Oeve eeefHle, megJeCe&, DeMJe, Heg$e, neLeer, Jem$eeefo kee meee Deewj jepelev$e kes
megeesie iegCeer jepeeDeeW kes meeLe mecHeke& mes eerefle eeHle nesleer nw ~
DeMegYe mLeeveiele ieg oMee ceW met#ce ienve efJe<eeeW ceW iet{ efJeeej keefve
leke&. keCe& jesie, Deewj efJeOeefce&eeW mes Jewj neslee nw ~~ 16 ~~
Meew$eeeb ieerlejefleeceesomegjefYeJeeVeHeeveecyej
m$eerjlveegeflecevceLeesHekejCe%eevesefce$eeiece: ~
keewMeueb $eeefJe$ees ke=ef<eefveefOeeeefHleOe&vemeeiecees
Je=voesJeeaMeefve<eeoOece&jefnlewJezjb Mege: mvesnle: ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeLe Meg$eoMeeeeb MegYeeMegYeHeueb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Meew$eeeefceefle ~~ Meg$emeseb oMee Meew$eer, lemeeb Meew$eeeced ieerlejles:
ieerleemees: eceesome n<e&me, megjefYeJeeCeeb megievOeJeeCeeceVeme Yeespeveme
HeevemeemeJemeecyejeCeeb Jem$eeCeeb m$eerCeeb eesef<eleeb jlveeveeb ceCeerveeb egles: keevles:
cevceLeesHekejCeeveeb keeceesHeYeesieeveeb Meeeoerveeb efJe%eeveme eesieMeem$emeseveeb

231

efeeeCeeb efce$eeCeeb megoeceeiecee ueyOeees YeJeefvle ~ kegMeue: efMeef#ele: kegMeueme

YeeJe: keewMeue kegMeue: eselees Jee keewMeueceYeeref$eeemeg eslJeced ~ $eeefJe$ees
$eees eefoefle $eslegb lel$ee: efJe$eees eefoefle efJe$eslegb leef$ee: ~ ke=ef<e:
ke<e&Ceced ~ efveefOe: efveOeeveb Hejwe&efeb YetceeJeOe: mLeeHeles me efveefOemleleeefHleuee&Ye: ~
Sles YeJeefvle SlegYeoMeeeeced ~ DeLeeMegYeoMeeeeb Je=voesJeeaMesefle ~ Je=vosve yengefYe:
men GJeeaMesve je%ee efve<eeoeveeceveepeerefJeveeb eeefCeIeeefleveeb Oece&jefnle: HeeHeemeew: Slew:
men Jewjb eeHveesefle ~ Mege: mvesnle: mvesnege: Meeskee YeJeefvle ~ e$e
mvesnmleogJeeved MeeskeeveeHveesefle ~ efceeeeecegYeeceefHe ~ Fefle Meg$eoMeevleo&MeeHeueefceefle ~~ 17 ~~
kesoejoe:Meg$e oMee MegYeeMegYe efJeeej
MegYe mLeeveiele Meg$e en oMee ceW, ieerleJeeeeefo mes n<e& megieefvOele Je kes
meeLe Devve-Jem$e-Yeespeve-m$eer jlve keeceeserHeke JeeW kes meeLe MeeeMeeve,
eesieMeem$eeOeeve Deewj meoe efce$eeW keer GHeueefyOe nesleer nw ~
$ee-efJe$eeeefo JeeHeej Heglee, ke=ef<e mes ueeYe, Yetefceiele Je ueeYe kes
meeLe Deve ekeej mes Yeer ueeYe neslee nw ~
DeMegYe mLeeveiele Meg$e mes meceepe, jepee, efve<eeo Deewj efJeOeefce&eeW mes Jewj
Deewj mvesn mes Yeer HeMeeeeHe neslee nw ~~ 17 ~~
meewjerb eeHe Kejes^Heef#eceefn<eerJe=eveeJeeHlee:
esCeereeceHegjeefOekeejpeefvelee Hetpee kegOeeveeiece: ~
}s<ces<ee&efveuekeesHeceesnceefueveJeeHeefeleveecee
vYe=leeHelekeue$eYelme&veceefHe eeHveesefle e Jeleeced ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeLe MevewejoMeeeeb MegYeeMegYeHeueb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
meewjerefceefle ~~ meewjeR MeveweejoMeeb eeHe ieo&Yee:, G<^e: kejYee:, Heef#eCe:
Mesveeoe: ceefn<eer eefmee Je=evee Je=e eer S<eeceeHlee: ueeYee YeJeefvle ~
yengmeceevepeeleereeveeb me: esCeer lemee DeefOekeejs efveegpeles ~ eeces Hegjs Jee
esCeereeceHegjeefOekeejpeefveleeb leoglHeVeeb ceeveleeb eeHveesefle ~ kegOeeveeveeb
keesJeeoerveeceeiece: ueeYe: ~ SlegYeoMeeeeced ~ DeLeeMegYeoMeeeeb Mues<ces<exefle ~

232

Mues<ceCee keHesve ~ F&<ee&ee celmejlJesve Deefveuesve Jeeegvee ~ keesHesve $eesOesve,

efeeYecesCe ~ ceefueveleee ceueercemelJesve JeeHeefe: efJeHeled leve efveeuemeeesjvlejs
Jee&les ~ lemee ue#eCeced ~ ``oes JeekegueerYeeJees JeeeesefveieewjJeced ~
ceveesyegeemeeoMe leveee ue#eCes efJeog: ~~ ece: Keso: SleeveeHveesefle ~
Ye=lesYe: kece&kejsYe: ~ DeHelesYe: Heg$eogefnle=Ye: ~ keue$esYees Yeeee&Ye: Yelme&veb
lepe&veb eeHveesefle ~ Jeleecesob JeeefOevee leejCeb Jee ~ efceeeeecegYeeceefHe ~ Fefle
MeefveoMeevleo&MeeHeueced ~~ 18 ~~
kesoejoe:Meefve oMee kee MegYeeMegYe
MegYe mLeeveme Meefve en oMee ceWieo&Ye (ieone) TB He#eer. YeQme Je=e
m$eer pebiece, meceepe-eece-veiej kes DeefOekeej mes Deeoj kes meeLe keer efmLeefle, ce[gJee,
keesoes Deeefo kegOeeve keer eeefHle nesleer nw ~
DeMegYe mLeeveme Meefve mes, keHe jesie, F&<ee&, Jeeeg ekeesHe ceesn-ceefuevelee
mes ogKe, Deeueme, HeefjeceeefOekee kes meeLe m$eer ce=leg Deewj mevleeve Jeie& mes Deveeoj
neslee nw ~~ 18 ~~
oMeemeg Memleemeg MegYeeefve kegJe&vleefveme_%eemJeMegYeeefve ewJeced ~
efceeemeg efceeeefCe oMeeHeueeefve nesjeHeueb ueiveHeles: meceeveced ~~ 19 ~~
YeeslHeue:DeLewkeefmcevJe=es oMeemeg MegYeeveMegYeeefve e Heueevegeeefve
les<eeb efJeYeeieb ueiveoMeeHeueb eesHepeeeflekeeen
oMeeefmJeefle ~~ MegYeeMegYeb JeeefceelJeb oMeemeg HetJe&cesJeeseced ~ leLee
pevcekeeues GHeeejeefMemLee efvece&uecetle&e: ~ mHeieleeMe es enemles<eeceefHe oMee:
MegYee: ~ es eeHeeemLee nlee #ee: mJeuHecetle&emles<eeceefHe oMee DeMegYee: ~ leLee
e eJevesMJej: ~ ``efveMeekejeefoleefJeueiveYeeveeb lelkeeueeesieeoefOekeb yeueb e: ~
efyeYeefle& lemeeefooMes<eles mee Mes<eemlele: Mes<eyeue$ecesCe ~~ JeeesefOekees e:
eLeceesefolees Jee en: me HetJe Heeflees oMesMe: ~ yeueeefOekeMeseefo kesvmebmLe: HetJe
meMes<eemleg eLee eefoe: ~ ese oMee mJes Jeeefme enme mJeeseeefelee
keeueyeueeefelee e cetueef$ekeesCeelmJeie=nee ceOee efce$eeefelee pevceie=neefelee Jee ~~
veereejerYeebMeesHeieleeefppeleee ie=nelHeefjOJemleefJeJeCe&#eeled ~ pevcesMeMe$eesefve&Oeveeefj

233

YesMeeee Heeles mee yengoes<eoe meeled ~~ SJeb Memleemeg MeesYeveemeg oMeemeg ene:
MegYeevesJe Heueeefve kegJe&efvle ~ oMeeHeueeJe=es eeefve MegYeeveMegYeeveefYeefnleeefve
leevesJe YeJeefvle ~ veslejeefCe Deefve<meb%eemJeMegYeoMeemeg DeMegYeeveefveeefve SJe
YeJeefvle ~ efceeemeg oMeemeg efceeeCesJe oMeeHeueeefve YeJeefvle ~ Slee
eeflemet$ecemceeefYeMe JeeKeeleced ~ leLee e mele: ~ ``pevcevegHeeeYeJeves<eg
mebefmLelee: meJeiee: megcetefe&Oeje: ~ es<b Heueb efJeoOege&ne $eceelmJeeb oMeeb eeHe ~~
Devewefve&efnlee #eeuHecete&ees eHeee#e&mebmLeeMe ~ mJeoMeeefYeefnleb vesb ene:
eeefvle ueeskes<eg ~~ nesjeHeueb ueiveHeles: ueiveeefOeHeme meceeveb legueb JeeJeced ~
eLee ces<eueivepeeleme YeewceoMeeHeueb Je=<eueivepeeleme Meg$eoMeeHeueced ~
SJeceves<JeefHe JeeJeced ~ efkevleg s<keeCeJeMeegYeeeeb ueiveoMeeeeb
MegYeHeueceMegYeeeeceMegYeced ~ efceeeeecegYeeceefHe ~ DeLe es HetJe oMeeefje
Geemles<eeefceces Yee eesee: ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``eJesMes yeueJeevKes:
MegYewJee& meefvvejeref#ele: ~ meewceeefOeefce$eJeie&mLees ce=legke=Ve YeJeseoe ~~
Devleo&MeeefOeveeLeme efJeyeueme oMee eoe ~ efJeyeuee meeeoe Yees ve yeeOee leme
e OegJeced ~~ egs e efJepeeer leefmceveneesies MegYees eefo ~ oMeeeeb ve YeJeslkeb
mJeeseeefo<eg e mebefmLeles ~~ Fefle ~~ 19 ~~
kesoejoe:oMeeDeeW kes MegYeeMegYe efJeeej kes meeLe kee oMee Heue
oMee mecyevOe mes keefLele HeueeosMeeW ceW keesF& Yeer en MegYe oMee ceW MegYeHeue
Deewj DeMegYe oMee ceW DeMegYe Heue oslee nw ~
ceOeyeue eeHle, oMee ceW ceOe Heue MegYeeMegYe efceefele Heue nesles nwb ~ en
meb%eevegmeej oMeeDeeW kee Heue neslee nw ~
ueivesMe en keer efmLeefle JeMe ueive oMee kee Yeer Ge Yeebefle MegYeeMegYe Heue
efJeeej kejvee eeefnS ~~ 19 ~~
meb%eeOeees eme eodJecegeb kecee&peerJees ee emeesHeefo: ~
YeeJemLeeveeueeskeeesieesJeb e leelmeJe&b leme eespeb oMeeeeced ~~ 20 ~~
YeeslHeue:DeLeeves<eeceefHe Heueeveeb oMeemJeefleosMeeLe Meeefueveen

234

meb%eeOeee Fefle ~~ eme enme meb%eeOeees eodJeb leeceb

meevceefCenscesleeefovee evLesveeseb keefLeleb leme leodJeme MegYeoMeeeeb eeefHle:
eespee ~ DeMegYeoMeeeeb neefve: ~ eMe kecee&peerJees eme enesHeefoes
peelekesefYeefnle: ~ DeLee&efHle: efHele=efHele=Helveerleeefo ~ leme enoeme kecee&peerJeme
leovleo&MeeeecesJeeefHleYe&Jeefle ~ YeeJeHeueb Je#eefle ~ Metj: mleyOe Fleeefo ~ leLee
eefLeleMelegjesve Fleeefo ~ leLee ces<es cemJeefmleefcejveeve Fleeefo ~
DeJeueeskeveHeueb ef<Heueced ~ evs YetHeyegOeew Fleeefo ~ eesieesJeb
veeYemeeesieevcegkelJee meJe&eesies<eg eesiekele&=Yees ensYees ceOeeees yeueereevme
mJeoMeeeecesJe Heueb ooeefle ~ veeYemeeesiee: mekeueoMeemJeefHe Heueeoe: ~~ Je#eefle
e ~ ``Fefle efveieefolee eesiee: mee Heuewefjn veeYemee efveeleHeueoeefMevlee esles
mecemleoMeemJeefHe ~ Fefle ~ SJeceeefo eeogeb lelmeJe efvejJeMes<eced ~ leme enme
oMeeeeb eespeefceefle ~~ 20 ~~
kesoejoe:oMee meceeeW ceW Deve ekeej mes keefLele efJeeejeW kee
mecevJee
HetJe& kes meb%eeOeee ceW efpeme efpeme en kee pees pees kene ieee nw leLee
Deefece kecee&peerJeeOeee ceW pees efJe<ee kens peeesieW, en kes YeeJe Deewj mLeeve
mecyevOe mes GlHevve pees eesie nesles nQ , Jen meye Gme Gme en keer oMee kes Yeesieeefo
meceeeW cesb neWies, Ssmee mecePe kej en keer MegYe oMee mecee ceW Ge HeoeLeex keer
GHeueefyOe leLee peerefJekeeefo ueeYe DeMegYe oMee meceeeW ceW Gve Gve HeoeLeeX keer neefve
Fleeefo mecePeveer eeefnS ~~ 20 ~~
eeeb ceneYetleke=leeb e meJexefYeJeeeefvle mJeoMeeceJeeHe ~
keJecyJeefiveJeeJecyejpeeviegCeebe veemeemJekelJeke^JeCeevegceseeved ~~ 21 ~~
YeeslHeue:DeLe eme peeleme peelekeceHeieefCeleb eme Mejerjeeeb
<dJee enoMeeefcevJeeeen
eeeb ceneYetleke=leeefceefle ~~ HetJeexeb efMeefKeYetKeHeeesceodieCeeveeb JeefMevees
Yetefcemegleeoe: $ecesCesefle ~ le$eeefoleevew JeecyegeefmeeJesJe ~ e: e:
keefMeoden: mJeoMeeceelceereoMeeceJeeHe ceneYetleke=leeb eeeceefYeJeeeefle ~

235

ekeeskejesefle ~ eee Meyosve MejerjMeesYeeefYeOeereles ~ MejerjkeeefvleefjleLe&: ~ leLee

e meeeeseb efJeeeeseb Jele&le FleefYeOeereles ~ SJeceelceereoMeeeeb
He=efLeJeeefoceneYetleke=leeb Mejerjeeeb Jeeeefle ekeerkejesefle ~ mee e
kecyJeefiveJeeJecyejpeeviegCeevkeg: He=efLeJeer, DecyegJe&Ce:, Deefiveng&leeMeve:, Jeeeg:
Deefveue:, DecyejceekeeMecesYees peeleeslHeVee mee eee leodiegCeevkejesefle ~ leebMe
eLeemebKeb veemeemekedlJeke^JeCeevegceseeved HeeefLe&Jeb iegCeb ievOeceefYeJeeeefle ~
veemeevegceseb IeeCesveesJeueYeles ~ DeLeeHeb iegCeb jmeceefYeJeeeefle ~ leeemeevegceseced ~
DeemeMeyosvesn efpee %esee ~ leLee jmemeesHeueyOes: DeemeenCeb ee$e
Je=eevegjesOeelke=leced ~ Deeiveseer Deeiveseb iegCeeb HeceefYeJeeeefle ~ eevegceseced ~
JeeeJeer JeeeJeb mHeMe&iegCeceefYeJeeeefle ~ lJeievegceseb mHeMexveesHeueYeles ~ veeYemees
veeYemeb iegCeb MeyoceefYeJeeeefle ~ eJeCeevegceseb keCeexHeueYeced ~ Sleogeb YeJeefle ~
eoe MegYeievOe: Heg<ees YeJeefle leoeme yegOeke=lee HeeefLe&Jeer eee %esee ~ eoe
efcejmeYeespeer YeJeefle leoeme evMeg$eke=lee eee %esee ~ eoeleerJe
HeJeevmegkeevle: Heg<ees YeJeefle leoe mete&Yeewceke=lee Deeiveseer eee %esee ~ eoe
mHeMes&ve ce=ogYe&Jeefle leoe Mevewejke=lee JeeeJeer eee %esee ~ eoeme Jeeveb keCe&ees:
megKekejb YeJeefle leoe peerJeke=lee veeYemeer eee efJeMes<eue#eCeceeeeexCe
mebefnleeeeceefYeefnleced ~ leLee e ~ ``eee MegYeeMegYeHeueeefve efveJesoevleer ue#ee
ceveg<eHeMegHeef#e<eg ue#eCe%ew: ~ lespeesiegCeevyeefnjefHe eefJekeeMeevleer oerHeeYee
mHeefkejveIeefmLelesJe ~~ efmveiOeefpelJe*dveKejescekesMee eee megievOee e
cenermeceglLee ~ legeLe&ueeYeeYegoeevkejesefle Oece&me eenvenefve eJe=efced ~~ efmveiOee
efmelee e nefjlee veeveeefYejecee meewYeeieceeo&JemegKeeYegoeevkejesefle ~
meJee&Le&efmeefpeveveerJe eeHee eee Heueb levegYe=leeb MegYeceeooeefle ~ eC[e Oe=<ee
HeensceeefiveJeCee& egeb lespees efJe$ecew: meeleeHew: ~ Deeiveseerefle eeefCeveeb meeppeeee
ef#eeb efmeefb JeebefleeLe&me Oees ~~ ceefueveHe<eke=<Cee HeeHeievOeeefveueeslLee peveeefle
yeOeyevOeb JeeOeveLee&Le&veeMeced ~ mHeefkemeMeHee Yeeieegeelegoeje efveefOeefjJe
ieieveeslLee esemeeb mJeJeCee& ~~ ~~ 21 ~~

236

kesoejoe:MejerjeJeeJeeefo %eeve
Fme evLe kes meb%eeOeee ceW ``efMeefKeYetKeHeees ceodieCeeveeb mes eneW kes pees
pees leJe kens iees nw Gve Gve leJeeW kes Devegmeej peeleke keer en oMee Yeesie kes
mecee Gve Gve leJeesb keer eee DeLee&led Gme Gme Debie keer MeesYee Deewj Gve leJeeW kes
iegCeeefokeeW keer Gme Gme en keer oMeeefo meceeeW ceW eeefHle nesleer nw ~
leelHee&le: en DeHeveer DeHeveer oMee kes meceeeW ceW en kes ceneYetle mecyevOe
keer eee cegKeeefo Heeo Hee&vle Meejerefjke DeJeeJeeW kees Yeer eke kejles nQ ~
DeLee&led ves$e-veeke-efpee-neLe keeve Deeefo %eevesefve eee efJe<eeeW mes He=efLeJeer-peueDeefive-Jeeeg Deewj DeekeeMe es keceeX ceW He-jme-ievOe-Meyo Deewj mHeMee&efo kes iegCe
efJeMes<eeW kee Gme Gme en mecyevOe mes Gme peeleke Jeefe efJeMes<e ceW efJeMes<e eYeeJe
neslee nw ~
eLeemete& cebieue kes ceneYetle Deefive kee (lespe) mLeeve, ves$e kee iegCe He
nesves mes cebieue Deewj jefJe oMeeDeeW ceW ves$e peesefle Gece nesves mes MegYe Jemleg oMe&ve mes
megKe neslee nw ~ HeeefLe&Je leJe yegOe keer eee veeke kee iegCe ievOe nesves mes yegOe oMee ceW
veeke keer MeesYee nesles ngS megieefvOele JeeW kee ueeYe neslee nw ~ Fmeer ekeej ieg en
kes DeekeeMe leJe keer eee keeve keer efvejesielee mes megvoj keeve kes iegCe MeyoeW kee
eJeCe neslee nw ~ Fmeer ekeej Meg$e evcee kes ceneYetle peue keer eee cegKe keer
efpee kee iegCe jme nesves mes ev Meg$e oMee ceW Gece <e[djme Yeespeve keer eeefHle nesleer
nw ~ Fmeer ekeej Meefve en kee ceneYetle Jeeeg kee iegCe mHeMe& keer eee lJeee
(ece[e) nesves mes MegYe mLeeveme Meefve mes lJeee keer MeesYee SJeb DeMegYemLeeveere Meefve
mes lJeee kees keeefo nesles nQ ~~ 21 ~~

237

MegYeHeueeoMeeeeb leeiesJeevlejelcee
yeng peveeefle Hegbmeeb meewKeceLee&ieceb e ~
keefLeleHeueefJeHeekewmleke&ese&ceeveeb
HeefjCeceefle Heueesefe: mJeHveefevleemJeJeerez: ~~ 22 ~~
YeeslHeue:De$e e JeeeJeerb eeeb Jepe&efelJee meJee&mJesJe eeemeg
MegYeceMegYeb Heuecegeb lelkeLeced ? MegYeHeueseMegYeHeueseefceefle eMeep%eeeles
lep%eeveeLe&cevlejelceve: mJeHeb ceeefueveen
MegYeHeueosefle ~~ MegYeHeueb ooeefle e: me MegYeHeueo: MegYeHeueome
enme ee oMee lemeecevlejelcee mJeosnmLe: Hejceelcee efelmJeHe: leeiesJe MegYees
YeJeefle ~ Heg<eme leme e eee oefMe&leenoMeekeeues yengefJeOeceveskeekeejb meewKeb
megKeYeeJeceLee&ieceb OeveueeYeb e peveeleglHeeoeefle ~ DeLee&osJeeMegYeoMeeeeb
Heg<emeevlejelceeHeMegYees YeJeefle ~ le$e eee oefMe&leenpeelee leeiesJe Heueoe mee
eemeewKeceveLee&ieceb e yengekeejb peveeefle ~ efceeeeeb efceeb e ~ ee$eeeeb e
Je#eefle~ ``efveefceeevegejb met#ceb osnsefvecenejced ~ lespees eslejerjmLeb
ef$ekeeueHeueefJevve=Ceeced ~~ eerlees ve cevees veeLes veeefmeeJeefYevevoefle ~
lemceelmeJee&lcevee eelegjvegceseb eLee ceve: ~~ MegYeeMegYeeefve meJee&efCe efveefceeeefve
megjskele: ~ SkeleMe ceve: MegefmleefMegefpe&eeJene ~~ Fefle ~
keefLeleHeueefJeHeekewefjefle ~ eneCeeb oMeemeg eeefve Heueeefve MegYeeveMegYeeefve Jee
keefLeleevegeeefve leeefve e: Heg<ees Yeg*des ~ leme Heg<eme leodenoMee Jele&les Fefle
%eseced ~ Sleogeb YeJeefle ~ eeMeb Heueb MegYeceMegYeb Jee Heg<emeesHeueYeles ~ lee
eme enme oMeeeeb Heefleced mee leme oMee vejme Jele&le Fefle %eseced ~ SJeb
Jele&ceeveeb oMeeb leke&esuue#eesefoleLe&: ~ SJeb eeeJeMesveevlejelceJeMesve
HeueHeefeJeMesve Jee ieefCeleme peelekeme Jele&ceeveeb oMeeb Jeosled ~ DeLe
meewjoMeeeeceMeggYeeeeb JelJecegeb ve e MegYeeeeced ~ DeMegYeeeeceHeveskes<eeb JelJeb
ced ~ MegYeoMeeeeb MegYeeeeb efveefOeeeefHleee ve e meeefHe e leoLe&ceen ~
HeefjCeceefle Heueesefeefjefle ~ DeJeerez: yeuenervew: enw: Heueeefve eeefve MegYeeveMegYeeefve
Jee oeeefve lelHeueesefe: HeueeeefHle: mJeHves mJeHveeJemLeeeeb HeefjCecelevegYeteles ~

238

efebleeeeb ceveesjLesve Jesefle kesefee ``MegYeHeueoMeeee leeiesJeevlejeKee Fefle

Heefvle ~ HeeflJesJeb Jeee#eles ~ eLee MegYeeeeb oMeeeecevlejeKeevleo&Mee MegYee eefo
YeJeefle leoe yeng peveeefle Hegbmeeb meewKeceLee&ieceefceefle ~ DeLee&osJeeMegYeeeeb
oMeeeeceMegYeevleo&MeemeewKeceveLee&ieceb e yeng peveeefle ~ Devesve JeeKeevesve
MegYeeeeceMegYeeeeb e MegYeeMegYeeefve YeJeefvle efceeHeueb eeefle ve Jewleogeles ~
emceeogeced ~ `Ske#e&iees&ceHeleevleo&MeeHeeflejsJe mJe Heueb ooeleerefle %eseced ~
DeveLeeHelesefle efvejLe&keb meeefoefle ~ lemceelHetJe&Hee: eseeved efleere:
eceeoHee:~ eLeceHeesve efJevee eeeb MegYeeMegYelJecevegceelegVe Mekeele Fefle~~22~~
kesoejoe:Devlejelcee kes mJeHe mes MegYeeMegYe
eefo pevce kegC[ueer kee %eeve veneR nw lees Devlejelcee keer Ske DevegYetefle pees
eeefCe cee$e nes nesleer nesieer Deewj pees Jen ceeveJecee$e keer DeJeMe nesieer le$eeefHe owJe%e
ceeveJe kes efueS ener Ske Fefmeef Yeer nesieer efke eefo Je<eeae, ceemeere owveefvoveere,
peerJeve ee$ee MegYeesoeesvcegKe eue jner nw lees efveMee nw efke Fme mecee MegYe en keer
oMeeefo kee GHeYeesie nes jne nw Deewj eefo efove eee& ke mes keglee mes DeVe Jem$e
Yeespeveeefo keer efevleveere mecemee mes eue jner nw lees DeMegYeen oMee kee Yeesie
mJele: efme nes peelee nw ~ efove ceeme Je<ee&vle mecee leke kes Devegketue JeeleeJejCe mes
MegYe en oMee Devleo&Meeefo keer Deewj eefleketue mecee kes eeueve mes DeMegYe en
oMeevle&Meeefo %eeve keer DevegYetefle mJeeb kejveer eeefnS ~
HetJe& ceW eeeefo Mueeske mes efJeeej ceW Meyo, He, jme, ievOe, mHeMee&efo kes
Devegmeej GHeueyOe megKe ogKeeefo owveefvoveere efmLeefleeesb mes efJeueesce jerlee Ge eneW ceW
Jele&ceeve Ieefle efmLeefle kes en keer oMeeefo kee eeueve mecePevee eeefnS ~
yeuenerve eneW mes eeHle MegYeeMegYe HeueeW keer eeefHle keoeefeled mJeHveeefo
mecee ceW Yeer eeHle nes peeleer nw ee DevegYetefle nesleer nw ~~ 22 ~~

239

Skeenme meMes HeueeesefJe&jesOes

veeMeb JeoseoefOekeb HeefjHeeles leled ~
veevees en: meMeceveHeueb efnveefmle
mJeeb mJeeb oMeecegHeielee: mJeHeueeoe: meg: ~~ 23 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
oMeevleo&MeeOeee: mecHetCe&: ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLewkeenoeees: Heueees: meMeeesvee&Mees YeJeefle
efYevveoeeveeb yentveeceefHe HeefejsJe YeJeleerleslemevleefleuekesveen
Skeenmesefle ~ meJee&CesJe Heueeefve veeYemeJepe mJeoMeeeeb en:
eeleerlegeb le$ewkesve ensCe eoemeMeb efJes Heueeb oeb YeJeefle leefmcevmeMes
legues ees: HeueefJejesOes meefle veeMees YeJeefle ~ leme Heueeme Jeosod yeteeled ~
keerMeb leefefcele$eeseles ~ eLee keefMeoden: keeeefHe egeee oMeeHeueeefovee
megJeCe&oes YeJeefle me SJeeveee egeee DekeJeie&HeueeesieHeueef<HeueYeeJeHeueeveecevelecesve megJeCee&Henejer YeJeefle leoe HeueesefHe megJeCe&mecyevOeesmleerefle
meeMeb mJeCe&oeveeHeneefjCeeefJeefle efJejesOe: ~ SJeceskeme enme meMeHeueees:
efJejesOes veeMeb Jeosled ~ ve megJeCe&ueeYees ve eeHeneefveefjefle ~ eoefOekeb HeefjHeeles leled ~
SkesveeefHe ensCe Heueeb oeceveHeb leeesce&OeeoefOekeb lelHeefjHeeles YeJeefle ~ eLee
keefMeodenes efveefo&ekeejesve megJeCe&o:, me SJe ekeejsCewkesve megJeCee&Henejer, leoe
eesjefOekelJeeeeveme megJeCe ooelesJe veeHenjefle ~ DeLeJee ekeejesve megJeCe&veeMeb
Jeosled ~ ve megJeCe&ueeYees ve eeHeneefveefjefle ~ eoefOekeb HeefjHeeles leled SkesveeefHe ensCe
Heueeb leeesce&OeeeoefOekeb lelHeefjHeeles YeJeefle eLee keefMeodenes
efveefo&ekeejesve megJeCe&o: me SJe ekeejsCewkesve megJeCee&Henejer, leoe
eesjefOekelJeeled leeveme megJeCe ooelesJe veeHenejerefle DeLeJee ekeejesve
megJeCee&Henejer ~ ekeejsCewkesve megJeCe&o: leoeHenjCemeeefOekelJeeoHenjlesJe ~
DeLeJee~ megJeCee&Henejer Heoe leLeeefHe s DemeMes DemeMelJeeoefOekeb HeefjHeeles ~
megJeCee&Henejer HeoMe YeJeefle Fefle kesefeled ~ veevees en Fefle ~ Devesve ensCe oeb
meMeb efJejesOeefHe Heueb veevees enesefHe efnvemleHenjefle ~ eLee keefMeoden:

240

megJeCe&oes YeJeleveMe megJeCee&Henejer leoe le$e megJeCe&o: mJeoMeeeeb megJeCe ooeefle ~

mJeoMeeeeb megJeCee&Henejer eeHenjefle ~ Devesvewleogeb YeJeefle ~ eLewkeenme
meMeHeueees: efJejesOes meceepevceevlejsefHe HeueveeMeb Jeosled Deve$e efJeeesjefHe
Heueees: veeMeb ve Jeosled ~ ele: megJeCe&oes en: mJeeceelceereeb oMeecegHeiele: eeHle:
megJeCe&ueeYeb kejesefle, megJeCee&Henejer mJeoMeecegHeiele: eeHle: megJeCe&ceHenjefle ~
SleokeJeie&Heueb efJeveeMeelemle$ewkeme enme HeuemeMeeesjefHe leguemebKeees:
Heueeesvee&Mees YeefJe<eefle ~ eLee YeefJe<eefle leLee le$ewJe eefleHeeoefe<eece
Fefle~~23~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb oMeevleo&MeeOeee: ~~ 8 ~~
kesoejoe:Ske ner en kes MegYe Deewj DeMegYe HeueeW keer leguelee mes
Heue Metvelee
Ske en kes MegYe Heue kes legue Gmeer en kes DeMegYe Heue keer leguelee mes
MegYeeMegYe oesveeW HeueeW ceW efkemeer Yeer Ske keer GHeueefyOe venerb nesleer ~ MegYeeMegYe HeueeW
ceW vetveeefOekelee mes DeMegYe Mes<e mes DeefOeke DeMegYe SJeb MegYeeefOeke Mes<e yeue mes MegYe
Heue neslee nw ~ Deve en kes meeLe MegYeeMegYe Heue keer vetveeefOekelee keer leguevee
veneR nesveer eeefnS ~ mJelev$e Ske ner en keer vetveeefOekelee mes efJeeej kejvee
eeefnS~ GoenjCe ceW pewmeskeesF& en oes ekeej mes megJeCe&eo Deewj Ske ekeej mes
megJeCe& kee DeHenjCekeejke nw lees Jen en keg ceeves ceW megJeCe&eo ner nesiee, efJeHejerle
efmLeefle ceW Jen megJeCe& kee DeHenejke neslee nw ~ Fefle ~~ 23 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes oMeevleo&MeeOeee8 keer HeJe&leere eer
kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe' JeeKee mecHetCe& ~

241

DeLeeJeiee&Oeee: ~~ 9 ~~
mJeeoke&: eLeceeeyevOegefveOeveee%eeleHeesetveiees
Je$eelmJeeefoJe leosJe jefJepeeg$eelmcejevleeefj<eg ~
peerJeeodOece&megleeeMe$eg<eg oMe$eeeeefjie: Meerleiees
js<JesJeevleleHe: megles<eg e yegOeeuueiveelme yevOJevleie: ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeekeJeiee&Oeeees JeeKeeeles ~ le$eevleo&MeeHeueefceefle
HetJe&cesJeeseb leleoMee&Oegvee efmLejmeekeJeie&HeuemeeJemej: ~ ueiveecee: meJex SJe
enemlesYe: mekeeMeeoskewkeme enme eejJeMeeeMeew efJeejle: MegYeeMegYeb
HeuecekeJeiex efveHeles ~ le$eeoeJesJeekee&keJeie& Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
mJeeoke& Fefle ~~ e$e jeMeew pevcemecees Heg<emeeefole: efmLele: me SJe
leme mJemLeevecegeles ~ SJeceves<eeceefHe eneCeeb %eseced ~ ees e$e JeJeefmLele: me SJe
le$e
mJemLeeveb
lemceelmJeeoke&:
eLeceeeyevOegefveOeveee%eeleHeesetveie:
eLecewkeeoMeelegLee&ceefleereoMeceveJecemeHles<eg 1~11~4~8~2~10~9~7
Sles<eeb mLeeveeveeb meb%ee: eeiesJe JeeKeelee: ~ Dele: Hegveveexevles~ S<eeceveeme SJe
JeeKeeveefceefle meJe&$e %eseced ~ Sles<eg mLeeves<eg iele: mJeelmLeeveeoke&: mete&: MegYe:
FHeueo: mete&: MegYe: FHeueo: DeLee&osJeevemLeeves<JeMegYe DeefveHeueo: ~ elees
Je#eefle ~ ``efveieefoleefceb ves<ceveled FlesJeb meJe&$e %eseced ~ Je$eelmJeeefoJe
Je$eeoejkeelmJeeoelceeremLeeveeefoJe MegYe: ~ es<JesJe mJemLeeveees<JesJeeejkeeled
1~11~4~8~2~10~9~7 Sles<Jekeex YeewceegYe: ~ leosJe jefJepeeled ~
jefJepeelmete&Heg$eeeosJe ~ es<JesJe mLeeves<eg mJeegYemles<JesJe meewjeled 1~11~4~8~
2~10~9~7 Sles<eg meewjeoke&: MegYe Fefle meJe&$eevegJele&les ~ Meg$eelmcejevleeefj<eg me
SJeeke&: meHleceeoMe<e<s<eg 7~12~6 Meg$eegYe: ~ peerJeece&megleeeMe$eg<eg
peerJeeodye=nmHeeflemLeeveeled Oece&megleeeMe$eg<eg veJeHeecewkeeoMe<es<eg 9~5~11~6
MegYe:~ oMe$eeefjie: Meerleiees:, MeerleieesMeveMe$eeeeefjie: oMecele=leerewkeeoMe<eie: 10~3~11~6 MegYe: ~ Sles<JesJeevleleHe:megles<eg e yegOeegYe: ~ S<JesJe
eeiegkeles<eg evmLeeves<egoMe$eeeeefj<eg e MeyoeeLeevleleHe:megles<eg 10~3~11~6~
12~9~5 yegOeegYe: ~ ueiveelmeyevOJevleie: menMeyosve eeiegeeefve

242

evmLeeveevevegke=<evles lesveevleleHe: meglemLeeveeveerefle meJe&$e HeefjYee<ee ~ lesvewles<eg

evmLeeves<eg oMe$eeeeefj<eg meyevOJevles<eg elegLe&eoMemeefnles<eg ielees
ueiveeogoeegYe: 10~3~11~6~4~12~ leLee e mele: ~
``mJeelmLeeveeefJemekejmle=leere<eevleYeef$ekeesCeeefve
~
efnlJes:
3~6~12~5~9 Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjoefMe&leeefve mLeeveeefve
peeleeefve 1~11~4~8~2~10~9~7 meewjme leg menpeeefjmegleevlemeb%eeefve ~
efnlJes FlevegJele&les 3~6~5~12 Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe
JejenefceefnjoefMe&leeefve mLeeveeefve peeleeefve 1~11~4~8~2~10~9~7
eveMecewkeeoMele=leere<eesHeie:
MegYe:
mete&:
10~11~3~6~
peerJeeefl$ekeesCeees: <e<mleLewkeeoMeMes: 9~5~6~11 eLeceefleeremeHleelegLe&efveOeveieleeefvJevee jeMeervmeewceeefo: mete&: 1~2~7~4~8 Sleeefve Jepe&efelJee
leevesJe JejenefceefnjeoefMe&leeefve mLeeveeefve peeleeefve 10~3~11~6~~12~9~5
kegpemleg meMeeske&Heg$esCe 1~11~4~8~2~10~9~7 oMecewkeeoMe<ele=leereieesvleMelegLe&iees ueiveeled 10~11~6~3~12~4 Meg$emLeeveeefJe:
<edmeHleceeoMes<eg YeJeleer: 6~7~12 leLee e met#cepeelekes
``kesveeeefveJemJeke&: mJeeoeefke&YeewceeesMe MegYe: ~ <edmeHleevles<eg
efmeleel<e[eeOeerOece&iees peerJeeled ~~ GHeeeeske&MeveogHeeeveJeceevleOeeregle:
meewceeled ~ ueiveeogHeeeyevOegJeJeefmLele: MeesYeve: eese: ~~ Fefle
DeeefoleekeJeie&: ~~ 1 ~~
kesoejoe:eneW kes eej (ieefle) JeMe jeefMe jeMevlej ieceve kes mecyevOe
mes mLeeveevegmeej MegYeeMegYe Heue
pevce kegC[ueer ceW mete& efpeme jeefMe ceW nw Gme mLeeve mes Mueeskeese efpeve
efpeve mLeeveeW ceW mete& en MegYe neslee nw Deewj Mes<e Devege mLeeveeW ceW DeMegYe kene ieee
nw ~ Ske mete& kes Deke Jeie& e$e ceW mete&-ev-cebieue-yegOe-ye=n-Meg$e-Meefve Deewj
ueive jeefMe mLeeve mes eleske en kes MegYe mLeeve, pevce kegC[ueermLe mete& Deeefoke
ueive meefnle Dee eneW kes MegYe mLeeve Skeeefo Debke mes eeseflele efkeS ieS nQ ~
Deefleefje Mes<e Devege mLeeveere mLeeve DeMegYe nesles nQ ~ Fme ekeej mete& mes

243

metee&<ke Jeie&, evcee mes eveke ueive meefnle 7 en  ueive 8 kegC[efueeesb

kes 8 Deke Jeie& nesles nQ ~ eleske en jeefMe mes Fme ekeej kegue MegYeeMegYe 8
mLeeve nesles nQ ~ Ge MegYe mLeeveeW ceW 0 Metve efveJesMeve kejles ngS Ske ner en
Deke Jeie& e$e ceW Ske jeefMe ceW MegYe Heue eesleke 0 Metve mebKeeDeeW kee eesie
Deewj DeMegYe meteke Skeeefo jsKee mebKeeDeeW kee eesie kejves mes efyevog DeefOeke Deewj
jsKee mebKee DeuHe jeefMeeeW Hej me_eej JeMe Gve Gve jeefMeiele en mes peeleke kes
efueS Ge jeefMeeeB MegYe Deewj DeMegYe mecePeer ieF& nwb ~
eneB Hej Deeeee& metee&ke Jeie& e$e kegC[ueer ceW mete& en DeHeves mLeeve mes
1, 11, 4, 8, 2, 10, 9 Deewj 7 mLeeve iele nesves mes MegYe neslee nw ~ DeLee&led
metee&ke Jeie& ceW mete& en mes 1, 11, 4, 8, 2, 10, 9, 7 mLeeveeW ceW DeLee&led

cebieue mes 1, 11, 4, 8, 2, 10, 9, 7

Meefve mes 1, 11, 4, 8, 2, 10, 9, 7

Meg$e mes 7, 12, 6

ieg mes 9, 5, 11, 6

evcee mes 10, 6, 11, 6

yegOe mes 10, 3, 11, 6, 12, 9, 5

ueive mes 10, 3, 11, 6, 4, 12 mLeeveeW ceW Ge en MegYe

nesles nwb ~
GoenjCe mes eLee
pevce kegC[ueer kes Oeveg ueive ceW ueive mes elegLe& ceerve jeefMeiele mete& mes mJeieefle JeMe
eefo mete& 1 ceW DeLee&led ceerve ceW nw ee 11 JeW DeLee&led cekej ceW peye nesiee elegLe& ceW
peye nesiee Fleeefo leye Gve Gve jeefMeiele mete& mes Gve ceemeeW ceW mete& en mes MegYe
Heue keer DeeMee kejveer eeefnS ~ Heuele: pevce kegC[ueermLe mete& jeefMe mes 1, 2,
4, 7, 8, 9, 10 Deewj 11 JeW mLeeve iele mete& peye nesiee leye MegYe Heueo Deewj
3, 5, 6 Deewj 12 mLeeve iele mete& DeMegYe nesiee ~
Fmeer ekeej metee&ke Jeie& e$e ceW pevce keeueerve mete&-ev-cebieue-yegOeieg-Meg$e-Meefve Deewj ueive mes MegYe Deewj DeMegYe mLeeve %eeve HetJe&ke Gme Gme en kee

244

MegYeeMegYe Heue Gleves mecee leke (peye leke Jen en Ge mLeeve ceW nes) kenvee
eeefnS ~~ 1 ~~
ueiveel<edef$eMeeeie: meOeveOeerOecex<eg eejeMeer
mJeelmeemleeefo<eg meemeHlemeg jJes: <ed$eeeOeermLees eceeled ~
Oeer$eeeecekeCkes<eg MeefMepeeppeerJeeodJeeeeeie:
kesvmLee efmeleeeg Oece&megKeOeer$eeeemHeoeveie: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe evmekeJeie& Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
ueiveel<eef[efle ~~ ueiveel<edef$eoMeeeie: MeMeer ev: ueiveeogoeel<edef$e
oMeeeie: <ele=leereoMecewkeeoMes<eg mLeeves<eg MegYe: 6~3~10~11
meOeveOeerOeces&<eg eejeMeer ~ menMeyosve eeiegeevesJe mLeeveevevegef#eHevles ~ MeMeer
ev: Deejeewceeos<JesJe <edef$eoMeees<eg OeveOeerOece&meefnles<eg efleereHeeceveJeceeges<eg
MegYe: 6~3~10~11~2~5~9 mJeelmeemleeefo<eg DeelceeremLeeveeos<JesJe
<edef$eoMeees<eg meemleeefo<eg meHleceeLecemeefnles<eg MegYe: ~ MeMeer
6~3~10~11~7~1 meemeHlemeg jJesjeefoleeos<JesJe mLeeves<eg meemeHlemeg
DecemeHlemebeges<eg 6~3~10~11~7~1 meemeHlemeg jJesjeefoleeos<JesJe mLeeves<eg
meemeHlemeg DecemeHlemebeges<eg 6~3~10~11~8~7 MegYe: ~ <ed$eeeOeermLees
eceeled eceelmeewjeled <ed$eeeOeermLe: <e<le=leerewkeeoMeHeecemLeevemLe: MegYe:
6~3~11~5 Oeer$eeeecekeCkes<eg MeefMepeeled MeefMepeeodyegOeeod yegOemLeeveeer
$eeeecekeCkes<eg Heecele=leerewkeeoMeecekesvs<eg MegYe: ~ MeMeer 5~3~11~
8~1~4~7~10 peerJeeodJeeeeeie: kesvmLeMe ~ peerJeeodiegmLeeveeodJeeeeeie: kesvmLeMe eoMewkeeoMeecekesvmLeMe MegYeMev: 12~11~
8~1~4~7~10 efmeleeeg Oece&megKeOeer$eeeemHeoeveie: efmeleeg$eece&megKeOee
$eeeemHeoeveies<eg veJeceelegLe&Heecele=leerewkeeoMeoMecemeHleces<eg MegYe: 9~4~5~
3~11~10~7~ leLee e mele: ~ ``<e<wkeeoMemeHlecele=leereoMeceeefomebefmLeleMev: ~ mJeeefo: 6~11~7~3~10~1 meewjme leg menpeeefjmegleeemebefmLeleMe MegYe: 3~6~5~11~ efjHegefveOevemenpemeHleceoMecewkeeoMemebefmLele: metee&led
6~8~3~7~10~11 ueiveee=leereoMeceeefjueeYemebefmLele: MegYeMev:

245

3~10~6~11~ Yeele=meglekece&OeveueeYeOece&efjHegjeefMeie: kegpeeefo: 3~5~10~

2~11~9~6~ peerJeee=leere<eefveJecemegleJeefpe&lesef<Je: 3~6~2~ 9~5~
Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve peeleeefve
12~11~8~1~4~7~10~ eLeceefleere<eeceevleJepex<eg Yeeie&Jeeefo:
1~2~6~8~12 Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve
peeleeefve 3~4~5~7~9~10~11~ <eOeveHeeceveJeceHeefMeceJepex<eg
yegOeeleMemleMe 6~2~5~9~1~2 Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe
JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve peeleeefve 1~3~4~7~8~10~11~ leLee e
met#cepeelekes ~ ``MeMegHeees<eg ueiveelmeeecegefve: mJeelkegpeelmeve JeOeermLe: ~
metee&lmeemcejieefe<e[eemegles<eg mete&megleeled ~~ %eelkesvef$emegleeeeceiees iegjesJe&e
YeJeekesvs<eg ~ ef$eeleg: megleveJeoMemeHleceeeieMevcee: MegYe: Meg$eeled ~~ Fefle
evekeJeie&: ~~ 2 ~~
kesoejoe:eveke Jeie& ceW
eejJeMe-peeleke kes efueS evcee keer MegYeeMegYe jeefMeeeB
ueive mes evcee kes MegYe mLeeve 6, 3, 10, 11

cebieue

6, 3, 10, 11, 2, 5, 9
evcee efpeme mLeeve Hej nw JeneR mes 3, 6, 10, 11

mete&

6, 3, 10, 11, 8, 7

Meefve

6, 3, 11, 5

yegOe

5, 3, 8, 1, 4, 7, 10

ieg

12, 11, 8, 1, 4, 7, 10

Meg$emes

9, 4, 5, 3, 11, 10, 7
Devege mLeeveeW mes ueiveeefo Mes<e 7 en ieesej en efmLeefle mes DeMegYe Heueo
nesles nQ ~~ 2 ~~

246

Je$emletHeeesef<Jeveelmelevees<Jeeeeefokes<etoee
eveefefiJeHeues<eg kesvefveOeveeeHleLe&ie: mJeegYe: ~
Oecee&eecekesvieeske&leveeep%eel<edef$eOeerueeYeie:
Meg$eel<e[dJeeueeYece=leg<eg iegjes: kecee&vleueeYeeefj<eg ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe YeewceekeJeie&b Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Je$emletHeeesef<Jeveeefoefle ~~ Je$eesejke: FveeoeefoleeogHeees<eg
ef$e<e[skeeoMeoMeces<eg melevees<eg MegYe: 3~6~11~10~5 DeeeeefOekes<etoeeke: ~
Goeeuueiveeos<JesJeesHeees<JeeeeefOekes<eg eLecemLeeveeges<eg MegYe: 3~6~11~10~
1~ eveefefiJeHeues<eg evmLeeveeos<JesJeesHeees<eg efoefiJeHeues<eg oMecemLeeveJeefpe&les<eg
lesve oMecemLeevesve MegYeb veeHeMegYeb Heueb kejesleerleLe&: ~ 3~6~11 Sles<eg MegYe: ~
kesvefveOeveeeHleLe&ie: mJeegYe: mJeeoelceeremLeeveelkesvefveOeveeeHleLe&ie:
kesvecewkeeoMeefleereie: MegYe: 1~4~7~10~8~11~2~ Oecee&eecekesv
oeske&leveeeled meewjecee&eecekesvie: veJecewkeeoMeecekesviele: MegYe:
9~11~8~1~4~7~10~ %eel<edef$eOeerueeYeiele: %eeodyegOeel<ed ef$eOeerueeYeie:
<e<le=leereHeecewkeeoMeiele: MegYe: 6~3~5~11~ Meg$eeled <e[dJeeueeYece=leg<eg
Meg$emLeeveeled <eeoMewkeeoMeeces<e MegYe: 6~12~11~8~ iegjes:
kecee&vleueeYeeefj<eg iegjes: peerJeeMeeoMewkeeoMe<es<eg MegYe: 10~12~11~6~
leLee e mele: ~ ``eoMeHeeceveJecele=leere<eeefvJevee kegpeefmlJe: ~ mJemLeeveeled
12~5~9~3~6 Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve
peeleeefve 1~4~7~10~8~11~2~ meewjme leg veJeceeYeefOekes<eg DeveLex<eg S<JesJe
efleeremLeeveb efJevee veJeceeYeeefOekes<eg 11~8~9~1~4~10~ Yeewcemle=leereHeeceoMecewkeeoMeefjHegefmLele: metee&led ~ F: 5~10~11~6 evevceOeceoMece<emenpeueeYes<eg 10~3~6~11 oMecewkeeoMe<eevleie: kegpees Yetefcepe: Hetefpelees
iegmLeeveeled 10~11~6~12~ <ewkeeoMeHeecele=leereie: MegYe: meewceeled
6~11~5~3 Devleeeeme<eie: kegpe: Hetefpele: Meg$eeled 12~11~8~6~
eLecewkeeoMeoMeefjHegmenpeesHeieleMe nesjeee: 1~11~10~6~3 leLee e
mJeuHepeelekes ~ ``Yeewce: mJeeoeemJeekesviem$eee<edmegles<egyegOeeled ~

247

peerJeeMeeeMe$egJeesef<JeveeogHeeemegles<eg ~~ GoeeogHeeeleveg<eg ef$e<e[eesef<Jeoele:

mecees oMece: ~ evmLeeveeogHeees<eg oMeceJeefpe&les<eg MegYe: ~~ oMeces MegYeesefHe ve
YeJeefle ~ 3~6~11 Ye=iegleesvle<e[ees<eg 12~6~8~11~ DeefmeleelkesveeveJeJemeg<eg 1~4~7~10~11~9~8~ Fefle YeewceekeJeie&: ~~ 3 ~~
kesoejoe:Yeewceeke Jeie& e$e ceW
en kegC[ueer efmLele
mete& mLeeve mes mete& kes MegYe mLeeve 3, 6, 10, 11, 5

ueive mes

3, 6, 10, 11, 1

evcee mes

3, 6, 11
DeHeveer DeefOeef<le jeefMe mLeeve mes 1, 4, 7, 10, 8, 11, 2

Meefve mes

9, 11, 8, 1, 4, 7, 10

yegOe mes

6, 3, 5, 11

Meg$e mes

6, 12, 11, 8
Deewj ieg mes

10, 12, 11, 6 mLeeveeW ceW MegYe

nesles nQ ~~ 3 ~~
eeeeeeeHe: megKes<eg Ye=iegpeelme$eelcepesef<Jevogpe: ~
mee%eemles<eg eceejeesJe&eefjHegeeHleiees JeekedHeles: ~
Oecee&eeefjmegleJees<eg meefJeleg: mJeelmeeekece&ef$eie: ~
<edmJeeeemegKeemHeos<eg efnceiees: meees<eg ueiveegYe: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe yegOemeekeJeie& Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
eeeeeeleHe Fefle ~~ Fvogpees yegOe: Ye=iegpeeg$eeled eeeeeeleHe:
megKes<eg efleereeLecewkeeoMeeceveJeceelegLex<eg le=leereHeeceeges<eg MegYe:
2~1~11~8~9~4~3~5~ mee%eemles<eg eceejees: S<JesJe eeeeeeleHe:
megKes<eg mee%eemles<eg oMecemeHlecemeefnles<eg eceejees: MevewMejeejkeees: eceeled
2~1~11~8~9~4~10~7 Deejee MegYe: 2~1~11~8~9~4~10~7~
JeeefjHegeeHleiees JeekeHeles: ~ JeekeHeles: peerJeeled eoMe<ewkeeoMeeceiele: MegYe:

248

12~6~11~8~ Oecee&eeefjmegleJees<eg meefJeleg: metee&Ve$eJecewkeeoMe<e<Heeceeo

Mes<eg MegYe: 9~11~6~5~12~ mJeelmeee: kece&ef$eie: ~ mJeeoelceeremLeeveeos<Jes
Je Oecee&efo<eg mLeeves<eg meeekece&ef$ekes<eg eLeceoMecele=leeremeefJeles<eg iele: MegYe:
9~11~6~5~12~1~10~3~ <edmJeeeemegKeemHeos<eg efnceieesMeveled
<eefleerew keeoMeeceelegLe&oMeces<eg MegYe: 6~2~11~8~4~10 meees<eg
eLecemLeevemeefnles<eg ueiveegYe: 6~2~11~8~4~10~1~ leLee e mele: ~
``mJeelmLeeveeefMeleveees efleeremeHlece elegLe&efveOeveeefve efnlJes: 2~7~4~8
Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve peeleeefve
1~3~5~6~9~10~11~12~ mete&mle leg ueeYeeefjmegleevleveJecemLe:
11~6~5~12~9~ meglemenpe<eHeefMeceJeefpe&les<eg ceC[ues<eg yegOeefmlJe: ~
meewjejeYeeb mLeeveeoekeuHeeem$eefveecesve 5~3~6~12 Sleeefve Jepe&efelJee
leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve peeleeefve 1~11~4~2~8~9~10~
ueiveeg$ees es<eg eMemeles les<eg evpemleme ~ es<eg mLeeves<eg ueiveeg$e:
MegYemles<JesJe mLeeves<eg MegYemLeeveeodyegOe: MegYees YeJeefle ~ Meg$eekeJeie&: Heeles ~
ueiveeefo: Meg$ees efjHegmeHleceoMeceHeefMeceeved efnlJee 6~7~10~12~ Sleeefve
mLeeveeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve
peeleeefve
1~2~3~4~5~8~9~11 Sles<eg mLeeves<eg Meg$emLeeveegYees yegOe: ~
DevleesHeevleeceMe$egYes<eg
peerJeeodyegOe:
es:
12~11~8~6~
oMecemJeueeYe<eeces<eg eveodyegOeMelegLex e 10~2~11~6~8~4
ueivees^es egveevleveJecemeglemenpeJepex<eg 7~12~9~5~3 Sleeefve Jepe&efelJee
leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve peeleeefve 2~6~10~11~8~4~1 Sles<eg
ueiveegYe: ~ leLee e mJeuHepeelekes ``meewceesvle<eCCeJeeeelcepesef<Jevee
(12~6~9~11~5) lmJeeefl$eleveg (3~1) oMeegles<eg (10) ~
eveodefefjHegoMeeeemegKeiele: (2~6~10~11~8~4~1) meeefo<eg efJeueiveeled
~~ eLecemegKeeeefefveOeveOeces&<eg (1~4~11~2~8~9) efmeleeefl$eOeermecesles<eg
(3~5) ~ meeMeemcejs<eg (10~7) meewjejeesJe&eeeefjHegJemeg<eg (12~11~6~8)
iegjes: ~~ Fefle yegOemeekeJeie&: ~~ 4 ~~

249

kesoejoe:yegOeeke Jeie& e$e

yegOeeke Jeie& ceW
Meg$e mes
yegOe 3, 5, 2, 1, 11, 8, 4
Meefve mes 10, 7, 2, 1, 11, 8, 4
cebieue mes 10, 7, 2, 1, 11, 8, 4
ieg mes 12, 6, 11, 8
mete& mes 9, 1, 6, 5, 12 mLeeveeW ceW
DeHeveer jeefMe mLeeve yegOe mes
1, 10, 3, 9, 11, 6, 5, 12
evcee mes 6, 2, 11, 8, 4, 10
ueive mes 1, 6, 2, 11, 8, 4, 10
yegOe MegYe neslee nw ~ Devege mLeeveeW ceW DeMegYe neslee nw ~~ 4 ~~
efokedmJeeeeceoeeyevOeg<eg kegpeelmJeelmeef$ekes<Jeefje: ~
metee&lmeef$eveJes<eg OeermJeveJeefoiueeYeeefjiees Yeeie&Jeeled ~~
peeeeeeLe&veJeelcepes<eg efnceieesce&voeefl$e<e[dOeerJees ~
efoiOeer<edmJemegKeeeHetJe&veJeiees %eelmemcejMeesoeeled ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe peerJemeekeJeie& Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
efoieefle ~~ efokemJeeeeceoeeyevOeg<eg kegpeeoefje Fefle ~ Deefje peerJe:
kegpeeoejkeeMeceefleereeLeceecemeHlecewkeeoMeelegLex<eg MegYe: 10~2~1~4~
7~11~4~ mJeelmeef$ekes<Jeefje mJeeoelceeremLeeveeoefje: ieg: HetJeexes<eg
efokemJeeeeefo<eg meef$ekes<eg le=leeremLeevemeefnles<eg MegYe: ~ 10~2~1~8~7~
11~4~3~ metee&lmeef$eveJes<eg ieg: MegYe: ~ metee&oeefoleeos<JesJe mLeeves<eg eeieges
meleHemle=leeres<eg le=leereveJecemLeeveeefOekes<eg MegYe: 10~2~1~8~7~
11~4~3~9~ OeermJeveJeefoiueeYeeefjiees Yeeie&Jeeled ~ Yeeie&Jeeg$eelHeeceefleereveJeceoMecewkeeoMe<e<s<eg MegYe: 5~2~9~10~ 11~6~ peeeeLe&veJeelcepes<eg
efnceiees: ~ efnceieesMevelmeHlecewkeeoMeefleereveJeceHe_eces<eg MegYe: 7~11~2~9~
5 cevoeefl$e<e[dOeerJees cevoelmeewjee=leere<eHeece eoMes<eg MegYe: 3~6~5~12~
efoiOeer<edmJemegmJeeeHetJe&veJeiees %eeodieg: %eeodyegOeeMeceHeece<eefleereelegLezkee-

250

oMeeLeceveJeces<eg MegYe: 10~5~6~2~4~11~9~ memcejMeesoeeled ~

Goeeuueiveeos<JesJe mLeeves<eg memcejs<eg meHlecemLeevemeefnles<eg MegYe: 10~5~6~
2~4~11~9~7~ leLee e mele: ~ ``es<eg yegOeme MeMeemles<eg ieg: Heg<keue:
mJekeelmLeeveeled ~ evekeJeie&: Heeles ~ <e<OeveveJeceHeefMeceJepex<eg
yegOeeleMemleMe 6~2~9~12~ Sleeefve mLeeveeefve Jepe&efelJee peeleeefve
1~3~4~5~7~8~10~11~ De$eeefHe Heeceeled efleereees: mLeeveees:
JejenefceefnjsCe men Yeso: ~ De$e e JejenefceefnjjsCe eJevesMJejceleceerke=le
efleeremLeeveme MegYelJeceerke=leced ~ leLee e eJevesMJej: ~ ``mJemLeevele:
mLeevemegleeLe&ceeveeeefHle efleeres e ieg: kejesefle ~ SJeb efleere e MegYe:
efJeJeeoowveeOJeieoefm$ekeesCes lemceelHeeces ve MegYe: ~ S<JesJeekee&efoes veJeceeYeefOekes<eg
YeJeves<eg 1~3~4~5~7~8~9~10~11 De$eeefHe Heeceefleereees: JejenefceefnjsCe
eJevesMJejceleceerke=leced ~ leLee e eJevesMJej: ~ ``mLeeves jJesyeg&efmegveeefHle
kejesefle peerJees Oeveoes efleeres ~ SJeb efleeres MegYelJeejenefceefnjsCeeerke=leced ~
eepeHeer[eOJeke=efovmetefj: meelHeeces lemceelHeeces ve MegYe: ~ DeelcemeMes<eg
menpeYeJeveb efJevee kegpeee iegefj: 1~4~7~10~11 De$eeefHe Heeceefleereees:
JejenefceefnjsCe men Yeso: ~ De$eeefHe eJevesMJej: ~ ``ieg: kegpemLeeveieleesefjnvlee
efleereiemleg eeflen<e&oelee ~ lemceejenefceefnjsCe efleeremLeeveceerke=leced ~
peeefce$eiees JeeOeefjMeeskekeejer ~ SJeb meHlecemLeeveb veeerke=leced ~
eoMeefjHegHeecele=leeremeb%es
MegYe:
meewjeled
12~6~5~3
oMecewkeeoMeveJeceefleere<edHeeces<eg Ye=iees: ~ F: (10~11~9~2~6~5)
eveppeeefce$eveJecemegleueeYekeesMe#ex<eg ieg: MegYe: (7~9~5~11~2)
eLeceefleereHeeceelegLe&Oecee&efjueeYeoMecemLe:
meewceeodiegefj:
(1~2~5~4~9~6~11~10) ~ peerJees ueiveeosJeefce: mepeeefce$e:
1~2~5~4~9~6~11~10~7~ leLee e mJeuHepeelekes ~ ``peerJees Yeewceeodeeeekesviees-(2~11~8~1~4~7~10) kee&lmeOece&menpes<eg 2~11~8~
1~4~7~10~9~3 mJeelmeef$ekes<eg 2~11~8~1~4~7~10~3 Meg$eevveJeceoMeceueeYemJeOeerefjHeg<eg 9~10~11~2~5~6~~ MeefMeve: mcejef$ekeesCeeLe&ueeYeie

251

-(7~9~5~2~11)efm$eefjHegOeerJees<eg eceeved (3~6~5~12) veJeefokemegKeeeOeermJeeeMe$eg<eg %eeled(9~10~4~1~5~2~11~6) mekeeceiees ueiveeled

9~10~4~1~5~2~11~6~7~~ Fefle peerJeekeJeie&: ~~ 5 ~~
kesoejoe:ieg kes Deke Jeie& ceW MegYe mLeeve
peeleke ueive kegC[ueer efmLele
cebieue en mes ieg
10, 2, 1, 8, 7, 11, 4
ieg en jeefMemLe jeefMe mes ieg
10, 2, 1, 8, 7, 11, 4, 3 mLeeveeW ceW
mete& mes ieg
10, 2, 1, 8, 7, 11, 4, 3, 9
Meg$e mes ieg
5, 2, 9, 10, 11, 6 mLeeveeW ceW
evcee mes ieg 7, 11, 2, 9, 5 ceW
Meefve mes ieg
3, 6, 5, 12 ceW
yegOe mes ieg
10, 5, 6, 2, 4, 11, 1, 12, ceW
Deewj
ueive mes ieg
10, 5, 6, 2, 4, 11, 1, 9, 7
mLeeveeW ceW MegYe neslee nw ~~ 5 ~~
ueiveeoemegleeueeYejvOeveJeie: meevle: MeMeeeeflmele: ~
mJeelmee%es<eg megKeef$eOeerveJeoMeefeefHleie: mete&peeled ~~
jvOeeeJeees jJesve&JeoMeeeHleOeermLees iegjes
%ee&odOeer$eeeveJeeefjieefm$eveJe<edHeg$eeemeevle: kegpeeled ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe Meg$eeeeJeie Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
ueiveeefoefle ~~ efmele: Meg$e: ueiveeoemegleueeYejvOeveJeie: MegYe: ~
ueiveeleYe=efle meglemLeeveb Heeceb eeJeeLee ueeYejvOeveJeie: efmele: MegYe: ~ les<eg
eLeceefleerele=leereelegLe&HeecewkeeoMeeveJeces<eg
ueiveeg$e:
MegYe:
~
(1~2~3~4~5~11~8~9) ~ meevle: MeMeeeeveosJe mLeeves<eg meevles<eg
meJees<eg eomLeeveeefOekes<eg MegYe: (1~2~3~4~5~11~8~9~12) ~
mJeelmee%es<eg mJeelceeremLeeveeos<JesJe mLeeves<eg mee%es<eg, oMecemLeeveeefOekes<eg MegYe:
(1~2~3~4~5~11~8~9~10) ~ megKeef$eOeerveJeoMeefeefHleie: mete&peeled ~
meewjeelegLe&le=leereHeeceveJeceoMeceecewkeeoMes<eg MegYe: (4~3~5~9~10~8~

252

11) ~ jvOeeeJeeiees jJes: ~ jJesjeefoleeocewkeeoMeeoMes<eg MegYe:

(8~11~12) ~ veJeoMeeeHleOeermLees iegjes: ~ (9~10~11~8~5) ~
%eeer$eeeveJeeefjie: ~ %eeodyegOeelHeecele=leerewkeeoMeveJece<es<eg MegYe:
(5~3~11~9~6)
~
ef$eveJe<edHeg$eeemeevle:
kegpeeled
~
kegpeeodYeewceee=leereveJece<eHe_ecewkeeoMes<eg meevles<eg Devlesve eoMesve meefnles<eg
mLeeves<eg Meg$e: MegYe: (3~9~6~5~11~12) leLee e mele: ~
``mJemLeeveeodYe=ieglevee: <edmeHleceHeefMeceslejsef<Je: (6~7~12) ~ Sleeefve
Jepe&efelJee
leevesJe
JejenefceefnjHeefleeefve
mLeeveeefve
peeleeefve
1~2~3~4~5~8~9~10~11 ~ ``efjHegHeeflvekece&Jepex<eg efmeleMeveeg
Heg<keuees ve=Ceeced 6~7~10~ Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve
peeleeefve 1~2~3~4~5~9~8~11~12 ~ ``DevleesHeevleeeceie:
metee&efomleg Yeeie&Je: keefLele: 12~11~8 ~ YeewceeovleesHeevlele=leereveJecemegleMe$egieMewJeced (12~11~3~9~5~6) ~~ oMecewkeeoMeefveOeveef$ekeesCemebmLees
Ye=iegpee&rJeeled (10~11~8~5~9) ~ meewceeled megleOece&ueeYemenpeeefjmeb%es<eg
(5~9~11~3~6) ~~ ueiveeefo: Meg$ees efjHegmeHleceoMeceHeefMeceeved efnlJee
(6~7~10~12) Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve mLeeveeefve
peeleeefve 1~2~3~4~5~8~9~11 ~ ``DeeeefleereefjHegmeHleceevleJepex<eg
meewjee (1~2~6~7~12) Sleeefve Jepe&efelJee leevesJe JejenefceefnjHeefleeefve
peeleeefve (3~4~5~8~9~10~11) leLee e mJeuHepeelekes ``Meg$ees
ueiveeoemegleveJeeueeYes<eg (1~2~3~4~5~9~8~11) meJeeMeveled ~
mJeelmee%es<eg jefJemegleeefl$eOeermegKeeefHleveJekece&jvOes<eg ~~ JemJevleees<Jekee&VeJeefoiueeYeeOeerefmLelees peerJeeled ~ %eeefl$emegleveJeeeeefj<JeeemegleeHeesefkeueces<eg kegpeeled ~~ Fefle
Meg$eekeJeie&: ~~ 6 ~~
kesoejoe:Meg$eeke Jeie& e$e
ueive mes Meg$e kes MegYe mLeeve 1, 2, 3, 4, 5, 11, 8, 9
evcee mes
1, 2, 3, 4, 5, 11, 8, 9, 12
Meg$e keer DeefOeef<le jeefMe mes
1, 2, 3, 4, 5, 11, 8, 9, 10

253

Meefve mes
4, 3, 5, 9, 10, 8, 11
mete& mes
8, 11, 12 mLeeveeW ceW
ieg mes
9, 10, 11, 8, 5
yegOe mes
5, 3, 11, 9, 6
Deewj cebieue mes Meg$e
3, 9, 6, 5, 11 Deewj 12 mLeeve ceW MegYe
neslee nw ~~ 6 ~~
cevo: mJeeefl$emegleeeMe$eg<eg MegYe: mee%eevleiees Yetefcepeeled
kesveeeOevesef<JeveeogHeees<Jeees megKes eesoeeMeled ~
Oecee&eeefjoMeevlece=leg<eg yegOeeeveefl$e<e[dueeYeie:
<eeeevleiele: efmeleelmegjiegjes: eeHevleOeerMe$eg<eg ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe meewjmeekeJeie&b Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
cevo: mJeeefl$emegleeeMe$eg<eg MegYe Fefle ~ cevo: meewj:
mJeeoelceeremLeeveee=leereHe_ecewkeeoMe<emLeeves<eg MegYe: ~ mee%eevleieew Yetefcepeeled ~
Yetefcepeeewceeos<JesJe eeieges<eg mee%eevles<eg iele: oMeceeoMemeefnles<eg MegYe:
~3~5~11~6~10~12
kesveeeOevesef<Jeveeled
~
Fveelmetee&led
kesvwkeeoMeeceefleeres<eg MegYe: (1~4~7~10~11~8~2) ~ GHeees<Jeees
megKes eesoeeled ~ Goeeuueiveee=leere<eoMecewkeeoMeeLeceelegLes&<eg MegYe:
(3~6~10~11~1~4) ~ Oecee&eeefjoMeevlece=leg<eg yegOeeled ~
yegOeeodyegOemLeeveeVeJecewkeeo<eoMeeces<eg MegYe: (9~11~6~10~8) ~
eveefl$e<e[dueeYeie: ~ evmLeeveee=leere<ewkeeoMes<eg MegYe: (3~6~11) ~
<eevleeeiele: efmeleeled ~ Meg$emLeeveeled <eeoMewkeeoMes<eg MegYe:
(6~12~11)
~
megjiegjes:
eeHlevleOeerMe$eg<eg
megjiegjes:
peerJeeoskeeoMeeoMeHeece<es<eg MegYe: (11~12~5~6) leLee e mele: ~
``SkeeoMeHeece<eeske&pe: mJeegYemle=leeres e (11~5~6~3) ~
mLeeveeefvveMeekejme leg HeeceJepex<JeLew<JesJe (11~3~6) ~~ es<Jeelcevees jefJemles<eg
YeemkejmleeMees jefJemLeeveeled ~ DeeefoleekeJeie&: Heeles ~
``mJeelmLeeveeefJemekejmle=leere<eevleYeef$ekeesCeeefve ~ efnlJes: (3~6~12~5~

254

9) Sleeefve efnlJee peeleeefve 1~2~4~9~10~11~8 De$e

JejenefceefnjeoYeOeerkeb veJeceb mLeeveb lee eJevesMJejefJejesefOelJeejenefceefnjsCe
veeseced~ leLee e eJevesMJej: ``HeeHeeJe=efeb veJeces efJeOees Fefle peerJeeefo: ~
<edHeeceHeefMecewkeeoMemLeMe (6~5~12~11) `Yeele=megleefJepeeueeYeevlekece&ie: Heg<keuees ve=Ceeced ~ YeewcemLeeveelmeewefj: (3~5~6~11~12~10)
<eevleesHeevleie:
Meg$eeled
(6~12~11)
~~
oMecewkeeoMe<eeceevleveJeceeske&pe: meewceeled (10~11~6~8~12~9) ~
mLeeveeefoes ueiveegYemleg ueiveeoeLee mete&: ~~ DeeefoleekeJeie&: Heeles ~
``oMecewkeeoMe<ele=leereiees
ueiveieMelegLe&ieMe
ueiveeled
(10~11~6~3~1~4) ~ leLee e mJeuHepeelekes ~ ``mJeelmeewjefemegleeeeefjie:
(3~5~11~6) kegpeeovlekece&meefnles<eg (3~5~11~6~12~10)
mJeeeekesvieeskee&-(2~11~8~1~4~7~10)-g$eel<eevleueeYes<eg
(6~12~11)
~~
ef$e<e[eeie:
MeMeee-(3~6~11)ogoeelmemegKeeekece&iees-(3~6~11~4~10)-Le iegjes: ~ megle<e[dJeeeeiees
(5~6~12~11) %eeodeeeeefjHegefo*dveJeemLe: (12~11~6~10~9~8)
~~ Fefle meewjmeekeJeie&: ~~ 7 ~~
kesoejoe:Meefve kes Deke Jeie& e$e ceW eneW kes MegYe mLeeve
pevcekegC[ueer ceW,
DeHeves Deeefele jeefMe mLeeve mes Meefve 3, 5, 11, 6
cebieue mLeeve mes
Meefve 3, 5, 11, 6, 10, 12 mLeeveeW ceW
mete& mLeeve mes
Meefve 1, 4, 7, 0, 11, 8, 2
ueive mes
Meefve 3, 6, 10, 10, 11, 1, 4,
yegOe mes
Meefve 9, 11, 6, 10, 12, 8
evcee mes
Meefve 3, 6, 11
Meg$e mes
Meefve 6, 11, 12
Deewj ye=nmHeefle mes Meefve en eefo 11, 12, 5 Deewj 6 mLeeveeW ceW nes lees MegYe
Deve$e DeMegYe neslee nw ~~ 7 ~~

255

Fefle efveieefoleefceb vesceveefMes<eeoefOekeHeueefJeHeekeb pevceYeee$e oeg: ~

GHeeeie=nefce$emJeeseiew: Hegefceb lJeHeeeie=nveereejeefleiewvesmecHeled ~~ 8 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekesDeJeiee&Oeee: mecHetCe&: ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLeekeJeie&HeueefveHeCeeLe ceeefueveen
Fefle efveieefoleefceefle ~~ Flevesveesesve ekeejsCe eefvveieefolecegeb leefob vesceveled ~ eoveb
ve ieefoleb lelmeJe&ceefveceMeesYeveced ~ Sleogeb YeJeefle ~ ``mJeeoke&: eLeceeeyevOegefveOeve
Flevesve Heesve eevegeeefve mLeeveeefve les<eeb es<b Heueced ~ efJeMes<eeoefOekeHeueefJeHeekecesJeefceeefveees: Heueees: efJeMes<eelmebMeesOeveeoefOekeefce<eles ~ lelHeueefJeHeekeb
YeJeefle SleppevceYeeled pevcekeeues e$e mLeeves ene: efmLelee:
lemceelmLeeveegYeeMegYeeefve Heueeefve eeefvle, ve leLee lelkeeuee$eevlejeefMele: ~
Sleogeb YeJeefle ~ eeefve MegYemLeeveeveeeeexCe Heefleeefve leeefve efyevotHeue#eeleeefve
keeee&efCe ~ eeveMegYeeefve leeefve jsKeesHeueef#eleeefve keeee&efCe ~ leefoeefveees:
efJeMes<ecevlejb ke=lJeeJeefMeme Heueme Heef*deefjefle ~ e$e efyevkeb peeleb le$e
MegYeHeueb mecHetCe&ced ~ e$e e <e[d efyevoJemle$e HeeoesveHeueced ~ e$e e efyevogelegeb
le$ee Heueced e$e efyevot ew le$e HeeoHeueced ~ DeMegYeHeuemewJe jsKeeefYe: keuHevee
keeee& ~ le$e eeefveefce<eHejceebMekes efJeueive Fle$e eeesies peelemeeejkemeekeJeie&
Goeefeles ~ le$eeeee&Heefleeefve mLeeveeefve efyevotHeueef#eleeefve keeee&efCe ~ DeHeefleeefve
DeMegYeeefve mLeeveeefve jsKeesHeueef#eleeefve keeee&efCe ~ leeLee enmebmLee ~ ceerveueiveiele:
Meg$e: ces<es ~ efleeremLeevemeeske&: ~ le=leeres Je=<es evyegOeew ~ HeecemLeeves keke&mLees
peerJe: ~ Deces legueeeeb MevewMej: ~ SkeeoMes cekejmLees Yeewce: ~ Deveee
enmebmLeee eoMeles veeme: ~ ``Je$emletHeeesef<Jeveelmelevees<JeeeeefOekes<etoeeeveefefiJeHeues<eg kesvefveOeveeeHleLe&ie: mJeegYe: ~ Oecee&eecekesvieeske&leveeep%eel<edef$eOeerueeYeie:
Meg$eeled
<e[dJeeueeYece=leg<eg
iegjes:
kecee&leueeYeeefj<eg~~ DekekegC[efuekee veeme: ~ DeLe MegYeeMegYeHeueefJeMes<e:
ef$eeles ~ e$e ces<es jsKeeHeekeb, efyevog$eeb e peeleced ~ jsKee$eeb efyevog$eeb eeHeeme s
jsKes peeles ~ lemceeosJebefJeOes eesies peeleme meowJe eejJeMeevces<emLeesejkeesYeeieesveeMegYe: Je=<es jsKeeHeekeb efyevog$eeb peeleced ~ jsKee$eeb efyevog$eeb

256

eeHeeme s jsKes peeles ~ lemceeodJe=<emLees YeewceesYeeieesveeMegYees YeJeefle ~ efceLegves

jsKeeHeekeb efyevog$eeb eeHeeme s jsKes peeles ~ lemceeefvceLegvemLees
YeewceesYeeieesveeMegYees YeJeefle ~ keke&s efyevogelegeb jsKeeelegeb e peeleced le$e
ve efkeef_eoJeefMe<eles ~ lesve lelmLeeveb ve MegYeb veeHeMegYeced ~ mecelJeevceOece: ~ efmebns
efyevogHe_ekeb, jsKee$eeb e peeleced ~ jsKee$eeb efyevog$eeb eeHeeme efyevogeb peeleced ~
lemceeeme meowJe efmebnmLees YeewceesYeeieesve MegYees YeJeefle ~ keveeeeb jsKee<dkeb
efyevogeb e peeleced ~ efyevogeb jsKeeeb eeHeeme jsKeeelegeb peeleced ~
lemceelkeveemLees YeewceesYeeieelegesveeMegYe: ~ legueeeeb jsKee$eeb efyevogHeekeb e
peeleced ~ le$e jsKee$eeefyevog$eeb eeHeeme efyevogeb peeleced ~ lesve legueemLees
YeewceesYeeieesve meowJe MegYe: ~ Je=efekes jsKeemeHlekeb, Skees efyevogpee&lemle$e efyevogb
jsKeeeeHeeme jsKee<edkeb peeleced ~ lemceeodJe=efMekemLees Yeewcees<Yeeie<edkesveeMegYe:~
Oevegef<e jsKee<edkeb efyevogeb e peeleced ~ le$e jsKeeeb efyevogeb eeHeeme
jsKeeelegeb e peeleced SJeceYeeieelegesve OeefvJemLees Yeewcees meowJeeMegYe: ~ cekejs
jsKee$eeb efyevogHeekeb e peeleced ~ le$e jsKee$eeb efyevog$eeb eeHeeme efyevogeb peeleced~
lesve cekejmLees YeewceesYeeieesve MegYe: ~ kegcYes jsKeeelegeb efyevog$eeb e peeleced ~
De$e evmLeeveeled oMecemLeeveb Yeewceme mecelJeeocees efyevogve& peelemlemceesKee$eeb
efyevog$eeb eeHeeme Skee jsKee peelee ~ lemceelkegcYemLees<ceYeeiesvewkesveeMegYe: ~ ceerves
jsKeeHeekeb efyevog$eeb e peeleced ~ jsKee$eeb efyevog$eeb eeHeeme jsKeeeb e peeleced ~
lemceevceervemLees YeewceesYeeieesveeMegYe: Deemelees Megew mLeeHevee ~ SJeb
MegYeeMegYeeveskeerke=leeew Heueeefve YeJeefvle les<eeb mebMeesOeveb ke=lJee eoJeefMe<eles
leoeosMeced ~ e$e jsKeeelegeb efyevogelegeb e YeJeefle le$e mecelJeevceOemLees enes
YeJeefle ~ e$e jsKeekeb le$eeleJeeMegYe: ~ e$e efyevkeb le$eeleerJe MegYe: ~ SJeb
pevcekeeuee$eevlejeefMeJeMesve meJe&eneCeecekeJeie&: keee&: ~ leLee e yeeojeeCe: ~
``Skesve e: MegYe: meel<e[defYe: mLeevew: me HeeHeoes YeJeefle ~ emleg elegefYe&ves&:
meJe&Heues keuHeveeHesJeced ~~ veveg HetJe&cegeced, ``Skeenme meMes HeueeesefJe&jesOes
veeMeb JeoseoefOekeb HeefjHeeles leled ~ Fefle efveieefoleefceb ves<ceveefMes<eeled Fefle
Hegveeced ~ DeJeie efJevee egogeceskeenme meMes HeueeesefJe&jesOe Fefle le$e

257

meMeees: HeueeesefJe&jesOes veeMees efJe%ese: eLee me SJe en: keeeefHe egkelee megJeCe&oes
YeJeefle me SJe egkevevlejsCe megJeCee&Henejer leoe ve megJeCe&oes YeJeefle ~ ve megJeCee&Henejer
esefle ~ eoefOekeb HeefjHeeles lele le$eeefHe eefo keejCeesve megJeCee&Henejer esefle ~
eoefOekeb HeefjHeeles lele le$eeefHe eefo keejCeesve megJeCee&Henejer YeJeefle ~
keejCesvewkesve megJeCe&omleLeeefHe megJeCee&Henejer YeJeefle ~ ve megJeCe&o: DeLe keejCeesve
megJeCe&o: keejCesvewkesve megJeCee&Henejer leLeeefHe keejCeemeeefOekeeelmegJeCe&o SJe ~
SJeb le$e meMes HeueeesefJe&jesOes veeMeb JeosvveemeMeees: ~ Fn leg Hegve: DemeMesefHe
HeueeesefJe&jesOes veeMe SJeefle ~ leeLee ~ yeeojeeCeeJevesMJejeefoefYejkeJeiexefYeefnleced~ Deme enme mLeeveeoeb en: mJeefmcevmLeeveb efleceeve Fceeefve
MegYeeveMegYeeefve Heueeefve eeleerefle ~ le$eemeMeeveefHe eefo leeefve Heueeefve YeJeefvle
leLeeefHe les<eeb MegYeeMegYeefJejesOeeosJe veeMeb Jeosled ~ efJeMes<eeefOekeHeueefJeHeekeb
pevceYeee$e oegefjefle ~ eLee keefMeoden: kesveefelkeejCesve megJeCe&oes YeJeleHejsCe
HeeHenejer e leLeeHemeMeeesjefHe HeueeesefJe&jesOes oevenjCeelcekes ve MegYees veeHeMegYe
Fefle keuHeveere: SJeb mLeeveekeee$e mLeeves yengefYe: MegYees YeJeleuHesveeMegYe: le$e
MegYeeMegYeHeueefJeMes<eb ke=lJee MegYeceskeb keuHeveereced ~ DevesvewJe ekeejsCe
mLeevemeb%eecee$esCe mLeeveMegYeeMegYelJecesJeeseb ve He=LekedHeueefveoxMees eJevesMJejeefoJeled
lenexJeb eekeJeie eOeeveb lelmebefnleeeeb ieesejHeues evmLeeveeled efkeefceefle
He=LekeHeueefveoxMees JejenefceefnjsCe ke=le: ~ pevceveeeemeoeske& FlesJeceeefo ~
De$eeseles ~ lemceeokeJeie&HeueefJeMes<eeeoefleefjeles leosJe JeeJeefceefle ~ leosJe
HetJe eleeveeLe&ceefleeefmelJeeodieesejmeevecelevesJeeerke=lJeeseced ~ leLee e ee$eeeeb
lesvewJeeseced ~ ``eme ieesejHeueeceeCelee leme JesOeHeueefce<eles ve Jee ~ eeeMees ve
yengmecceleb eflJeob mLetueceeie&Heueoes nes ieesej: ~~ Fefle ~ eJevesMJejsCeeefHe
He=LekeHeueefveoxMeb ke=lJee leosJeekeJeie&ceerke=leced ~ leLee e leekeeced ~
``HeueeJeiex& MegYeHeeHeue#es meceevekeuHeeJeHeueew eefoew ~ peeeebmleg emleme Heueb
efJeeee& ee$eeefJeOeeves e mecegJes e ~~ He=LekeHeueefveoxMeb ke=lJee
yeeojeeCeesHepeJeie&cesJeen ~ ``keess leguemebKes Heues eslmeeleeb veeMe:
Heueeesmle$e Jeee: ~ Jeeee Heef*deeexefleefjemleees: meelmLeeves-mLeeves keuHeveseb

258

eefoe ~~ GHeeeie=nefce$emJeeseiew: Hegefceefceefle ~ ueiveeevee

eevegHeeemLeeveeefve leLee efce$e#es$eeefCe mJeeseb e Sleeefve MegYemLeeveeefve
MegYemLeeveesHeue#eCeeefve ~ GHeue#eCelJeelmJe#es$eb cetueef$ekeesCeb e ie=eles ~ le$e
ueiveeeveesHeeeielees en: mJe#es$emLees cetueef$ekeesCemLeMe leoe MegYeb Heueb
eeefle ~ De$e e eerosJekeerefle&: ~ ``ueiveeogHeeemebmLeMevee
mJeie=ncetuelegmLe: ~ efce$e#es$eielees Jee HeueceefleMeefele: MegYeb oeeled ~~
ueiveeevee eevegHeeemLeeveeefve leLee Me$eg#es$eveereeefve e leeveMegYeeefve ~ les<eg
efmLelees enes eoe MegYeHeueb eeefle leoHeefleefveke=efceefle ~ DeLee&osJe MegYeie=nmLe:
MegYeb Heueb eeefle, DeMegYeie=nmLeMe MegYeceuHeced ~ efkecesJebefJeOes<eg mLeeves<eg enme
pevcekeeues efmLeeflejvJes<ee efkeb Jee eejJeMeelHeuekeuHevesefle ~ Geles ~
pevcekeeefuekecesJe leled ~ le$eevleo&Me&vele: ~ leLee e osJekeerefle&: ~ ``GHeeejeMeew
veeres Me$eg#es$es e pevcekeeues meeled ~ emleg me oeelHeeHeb HeueceefleMeefelees
eLeekeeueced ~~ eJevesMJejMe ~ ``mJeveereeefjie=nesHeieesveefpe&leesefjesuHelevegefJe&JeCe&: ~ metleeJeYetppevceHeleew yeuemLes me pevceiees yevOeHeuees: efvee: ~~
F&<elmeglmJeeseYe=efoes efce$e#e&pevceesHeees yeueereeved ~ ees peelekesYetlme leg
pevcemebmLees oeegYeb ve lJeMegYeesHeefveced ~ leLee e mele: ~
``pevcevegHeeeYeJeves Skees enes eHeees<eg HegHeue: ~ DeHeeeYeJeveesHeslee:
Heer[emLeeves eHeeeee ~~ Heuekeeues leg HegveMevJepe&cevees enes yeueJeevesJe
MegYeceMegYeb Jee Heg<b Heueb eeleerefle ~ ev: MegYeesefHe yeuejefnle: HeeHeHeuees
YeJeefle De$e e eerosJekeerefle&: ~ ``HegceHegb mJeHeueb oeelmeyeuees yeuesve nervemleg ~
en FJe meJe&ev: keHeuees yeueefJenerveMe ~~ leLee e mele: ~
``mvesnJeHegjbMegyeuewefJe&Jeefpe&le: Me$egYesefjmeb<: ~ en FJe Heuecevegoeeevmleg
eoerMe: ke: ~~ JejenefceefnjesHeyeueeveeb eneCeeb Heueoeves DemeceLee&veeb
ee$eeeeceen ~ ``veeremLee enefJeefpelee JeefYeYetlee efJejMceees mJee: ~ Yegpeiee FJe
cev$enlee YeJeefvle keeee&#ecee ueives ~~ ee$eeeeb eJevesMJejesefHe ~ ``mJeJeie&mebmLee
yeefuevees efJeMes<eeodene eLeesefo<Heueeoe: meg: ~ veeres efpeleeMeeefjie=nsuHeJeeree&mles
Ivevleefves<HeueeJe=efeced ~~ le$e Meem$es<eg eeefve JeekeeevegeeefomebmLeeveeb

259

MegYeeMegYeHeueeJe=efeeoMe&keeefve veereeefjmLeeveeceMegYeHeueeoMe&keeefve leeefve pevce

mecees %eseeefve ~ eeefve e MegYeeveeceMegYeeveeb Jee Heueeefve enJeMesvewJe Hegef<eoMe&keeefve
leeefve eejJeMeelHeueoevekeeues enme %eseeveerefle ~~ 8 ~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb DeJeiee&Oeee: ~~ 9 ~~
kesoejoe:Fme ekeej ueiveeefo Meefve Hee&vle Dee Deke Jeie& e$e mes
ces<eeefo 12 jeefMeeeW ceW eleske jeefMe kes Deke Jeie& kes MegYe efeeW kee eesie 32
DeeJesiee lees DeMegYe mLeeveere DeMegYe eesleke efe eesie Yeer 32 ner nesiee DeLeJee
efpeme en kes Deke Jeie& ceW efkemeer jeefMe ceW efyevog mebKee 5 nes lees jsKee DeMegYe
mebKee 3 nesves mes Jen en eej JeMe Gve Gve jeefMeeeW ceW peye peeJesiee lees MegYe
Heueee nesiee ~ MegYeeefOeke mes MegYe Heue SJeb HeeHeefOeke mes HeeHe Heue DeLee&led DeMegYe
Heue neslee nw ~ peeleke keer pevce MegYe mLeeveere jeefMe, eefo peeleke keer pevce jeefMe
keer GHeee jeefMe DeLee&led 3, 6, 10, 11 jeefMe nes ee DeHeveer Ge jeefMe ee
DeHeveer jeefMe mes DeHeveer cetue ef$ekeesCe jeefMe nesleer nw lees eej JeMeeled Gme jeefMemLe
Gme en mes MegYe Heue keer eeefHle mecePeveer eeefnS ~ eej JeMe Me$eg ee veere ie=niele
jeefMe nesves mes DeMegYe Heue keer eeefHle nesleer nw ~
efJeJeen Jele yevOeeefo mebmkeej kece& kes mecee ieesej mes eefo mete& ev Deewj
ieg keer Megef ve efceueleer nes lees Deke Jeie& mebMegef mes JewJeeefnke MegYe kece& efkees
peeves eeefnS GmeceW Yeer Deke Jeie& kee GHeeesie neslee nw ~~ 9 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes DeJeiee&Oeee 9 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le efnvoer ``kesoejoe: JeeKee mecHetCe& ~~ 9 ~~

260

DeLe kecee&peerJeeOeee: ~~ 10 ~~
DeLee&efHle: efHele=efHele=HeeflveMe$egefce$eYeele=m$eerYe=lekepeveeefJeekejeew: ~
nesjsveso&MeceielewefJe&keuHeveeree Yesvkee&mHeoHeefleieebMeveeLeJe=lee ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeele: kecee&peerJeeOeeees JeeKeeeles ~ Devesve Heg<esCe keLeb
Oevecepe&efeleJeefceleOeeesefmceefVeHeles ~ De$e e ekeejsesve Oeveoelee enes YeJeefle
ueiveeevYeee, ees oMecemLees en: me Oeveoelee YeJeefle ~ DeLe
ueiveeveeso&MecemLeeves Metves YeJelemleoe ueiveeveefoleeveeb es es
oMecejeMeemles<eeb esefOeHeleemles es<eg veJeebMekes<eg Heg<eme pevcekeeues efmLeleemles<eeb
veJeebMekeeveeb es ene DeefOeHeleemles ene: Oeveoeleejes YeJeefvle ~ efkevleg
ueiveeevee es oMecee ene: les Devesve ekeejsCe Oeveoeleejes YeJeefvle ~ efkevleg
Yesvkee&mHeoHeefleieebMeveeLee Devesve ekeejsCesefle ~ le$eeoeJesJe ueiveeevee
oMecemLees enes esve ekeejsCe Oeveb ooeefle leLee Yesvkee&mHeoHeefleieebMeveeLee esve
ekeejsCe OeveeoemlelekeejeeoMe&veb enef<e&Ceen
DeLee&efHleefjefle ~~ nesjsves: ueiveevees: efoJeekejeew: metee&ew: enw:
oMeceielew: oMecemLeeveeefelew: efHe$eeefoYeesLee&efHle: OeveeeefHle: efJekeuHeveeree
efJeefevlee ~ le$e Heg<eme pevcemecees ueiveeevee eeeefolees oMecemLees YeJeefle
leoe efHele=leesLee&efHleYe&Jeefle ~ SJeb evs ueiveeMeceieles efHele=Heeflvele: ceeleg:
mekeeMeeled~ Yeewces ueiveeveeso&Meces meefle Me$egle: efjHegle: ~ yegOes efce$eeled mego: ~
iegjew Yeele=le: menpeeled ~ Meg$es m$eerle: eesef<ele: ~ meewjs Ye=lekepeveelkece&keejeled
mesJekeeefoleLe&: ~ DeLe keefMeuueiveeMeces YeJeleHejMeveeoe mJemeeb
mJemeecevleo&Meeeeb eJeefHe mJeeefYeefnleHeueeoew YeJele: ~ ve kesJeueced
eeJeeveuueiveee yenJeesefHe eefo oMecemLee YeJeefvle leoe meJe& SJe mJemeeb
mJemeecevleo&Meeeeb mJemJe ekeejsCe Oeveeoe YeJeefle ~ DeLe ueiveeevee ve
keefMeMecees YeJeefle leoe keesLe&eoes YeJeefvle ? ~ Dele: Geced ~
YeWkee&mHeoHeefleieebMeveeLeJe=lee ~ Yeb ueiveced, FvogMev:, Deke& Deeefole:, Yeb
esvogMeeke&Me Yesvkee&: lesYe: eleskemeemHeoeKees ees jeefMe: oMece FleLe&: ~
leme eesefOeHeefle: en: me: eefmceVeJeebMekes iele: efmLelemleme ees veeLe: mJeeceer

261

leme ee Je#eceeCee Je=efe: leee Je=lee leme Oeveeoes YeJeefle SJeb ueiveeevee
eoe oMecemLee ene YeJeefvle leoe ueiveeveeseex yeueJeebmleme ees oMece: me
SJeeLe&eoes YeJeefle ~ Yesvkee&Ceeb ees yeueer lemeemHeoHeefleieebMeveeLeJe=ee Ske
SJeeLe&eoes YeJeleerefle ~ Sleoegeced ~ emceeo$e yeueenCeb veeefmle lemceeosJeb %eeeles
meJexYe SJe YeJeefle ~ Heg<eme yengekeejOeveeieceoMe&veeefoefle ~ leLee e YeieJeeved
ieeefie&: ~ ``GoeeefMevees JeeefHe es ene oMeceefmLelee: ~ les meJexLe&eoe %esee: ~
mJeoMeemeg eLeesefolee: ~~ ueiveeke&jeef$eveeLesYees oMeceeefOeHeefleen: ~ eefmceVeJeebMes
lelkeeueb Jele&les leme e: Heefle: ~~ leodJe=ee eJeosefeb peeleme yenJees eoe ~
YeJeefvle efJeeoemlesefHe mJeoMeemeg efJeefveMeleced ~ Fefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:peeleke keer DepeerefJekee kee meeOeve
ueive mes oMeceiele en mes, eefo oMece ceW keesF& en veneR nw lees (DeYeeJes)
evcee mes oMecemLeeve efmLele en keer efmLeefle mes peeleke keer DeepeerefJekee kee
efJeeej kejvee eeefnS ~
ueive evcee mes oMece YeeJe (jepe-DeepeerefJekee YeeJe) cesb mete& en mes
Hewle=ke mecHeefe kee GHeeesie, evcee mes ceele=oe mecHeefe mes, cebieue mes Me$eg
Hejepeeevevlej Me$eg mes eeHle mecHeefe mes, yegOe mes megieeae MegYe mecHeefe mes, ieg mes
Yeele= Jeie& mes eeHle mecHeefe mes, Meg$e mes m$eer eeHle Oeve mes, Deewj oMecemLe Meefve en
mes Ye=le (mesJeke) Jeie& mes Oeve eeefHle nesves mes DeepeerefJekee eueleer nw ~
eefo ueive mes ee evcee mes oMece ceW keesF& en veneR nes lees, ueiveevcee
Deewj mete& mes Fve leerveeW mes oMece YeeJe keer jeefMe mJeeceer en keer pees veJeebMe jeefMe
keer eeke=efleke Je=efe ee Gme jeefMe veJeebMe kes iegCe Oecee&vegmeej mes peeleke keer
DeepeerefJekee eeJeppeerJeve leke eueleer nw ~~ 1 ~~
GoenjCe mes
lee0 28 ceee& 1909 Oeveg&j ueive, ketcee&eue peveHeo kes Deucees[e
veiej mes 40ceerue otj eefme pegveeeue eece ceW ieie&iees$eere HeeeJejere yeeeCe JebMe
ceW pevce ngDee nw ~ metee&efoke en mHe kes meeLe oMee Deewj pevcee efvecve YeeBefle nw ~
meb0 1966 ew$e Megkeueeceer Deee& ve#e$e meteexoeeefo mecee 48~39 nw ~

262

en mHe
met. 11~15~4~45
eb. 2~14~31~6
ceb.
8~27~26~12
yeg.
10~28~14~24
ye=.
4~14~15~35
Meg. 11~9~8~45
Me. 11~21~22~3
je. 1~28~13~15
kes. 7~28~13~15

peueeced

8 kes.

11
9
12je.Meg.met.
1

7
6

3 eb.
2 je.

5
4

Jee&ceeve ceW leelHee& 25 Deketyej meved 1983 mes lee0 25 Deketyej meved
1986 leke Meg$e keer ceneoMee ceW jeng Devlej eee en keer Devlej oMee eue
jner nw ~ Fmeer $ece mes lee0 25-10-1989 leke Meg$e ceW ye=nmHeefle keer leLee
25-10-1989 mes 25-12-1992 leke Meg$e ces Meefve keer Devlej oMee
kee mecee ceejkesMe veece mes meeLe&ke nesiee ? ee HejmHej kes Me$eg, <e[ke mecyevOe
kes Meg$e ieg ner ceejke Oece& kees meeLe&ke kejsbies ?
eke=efle GoenjCe ceW ueive mes veneR DeefHeleg evcee mes oMece ceW Meg$e-mete&
Deewj Meefve en mJeeb efmLele nQ ~ DeleSJe, Hewle=ke mecHeefe, m$eer mecHeefe Deewj Meefve

263

mes Ye=le mes Oeve eeefHle nesveer eeefnS en Meem$e efJeeej mes mHe nw ~ JeemleefJekelee
en nw efke
efHele=ce=leg keer oerve oeefje efmLeefle Deewj HeefjJeej ceW ye=e efJeOeJee ceeB keer
Deleerle keer Meeseveere efmLeefle yegefmLe nesves Hej Deepe Fme HebefeeeW kes uesKeveeJemej
Hej DeOewe& nes jne nw ~ efHele=ce=leg kes 5 Je<e& leke keer DeJeefOe ceW, le$ele meentkeejeW
kes $eCe mes cegefe efceueer ~
Meg$e mes m$eer mecHeefe ueeYe keer yeele Yeer Meeseveere nw ~ uesefkeve efJeJeen
mebmkeej mes oerve ie=n nerve m$eer kegue ceW Deepe leke DeHeves Heew<e kee keceeee Oeve Yeer
Gme HeefjJeej kees mecYeeueves ceW ieee nw ~
Meefve mes Ye=le eje mecHeefe ueeYe keer yeele Hej Flevee keLeve ner Heee&Hle
nesiee efke mJeeb uesKeke ves mecee mecee Hej e$e le$e Heeke He ceW efJevcetOe&ve ieg
Jeie& kes Yeespeve efvecee&Ce ceW meneesie oskej DeHeves DeOeeve kees peejer jKee nw ~
neB, eefo Deeeee& Jejen pewmes efJee kes ceneved Keieesue%e ef$emkevOe peewefle<e
Meem$e Heejle Deeeee& kee keLeve mener nw lees
Yeewefleke mecHeefe nerve mJeveece Oeve leHemJeer efJeeved efHelee kes Hegveerle ejCeeW
kee DeeMeerJee&o pees mJeHve ceW Yeer efJemcejCe veneR neslee nw Gvemes Jen Decetue Oeve pees
ceeveJeleeJeeo kee nw Gmes veneR DeeBkee pee mekelee Fme evLe keer efeHetCe& JeeKee
efueKeves keer oerIe& keeueerve eleer#ee Leer Deewj Het0 mJe0 efHeleepeer kee meeje peew0
Fmeer DeeOeej mes ueeske eefme Lee GvneR mes eeHle Deveske MegYe mebmkeejeW ceW Fme evLe
kee cetue DeOeeve Yeer GvneR keer $e eee ceW ngDee Lee pees Deepe cete&He ceW eneB
emlegle nw ~ efpevneWves DeHeves peerJeve cesb GHeeven (petlee) leke kee GHeeesie veneR efkeee
Deewj vebies Hewj efpevneWves kewueeme leerLe& ieceve ceW leLee yeojerMe-kesoej keer ee$ee mes
Deueewefkeke owJeer oMe&ve eeHle efkeee Lee, pees iegHle nw, ieesHeveere nw Deewj jnme Yeer nw
Gmes kesJeue mecePe kej Gme efHele=lJe efveefOe efJeee He Oeve mes Hejce mevlees<e Je
cevemlegef< nesleer nw ~

264

m$eer kegue mes Oeve eeefHle kee GuuesKe THej kej egkee ntB, megpeele iegCe Jeie&
efJeYetef<elee MegeefKeue JeJenej keer m$eer eeefHle mevlees<e kes meeLe mener ceeves keer en
Yet<eCe nw.....Hejce mevlees<e nw ~
leelHee&le: Deeeee& Jejen kee HeueeosMe DeHeveer peien Hej HeefjHetCe& nw,
lelLe nw Deewj owJe%e keer efJeeej Oeeje Deveske ekeej keer nesveer eeefnS pees mener ner
nesleer nw ee nesieer ~~ 1 ~~
DekeeMes le=CekevekeesCe&Yes<epeeewMevebMes ke=ef<epeuepeeveeeeee ~
OeelJeefiveenjCemeenmew: kegpeebMes meewceebMes efueefHeieefCeleeefokeeJeefMeuHew: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:``Yesvkee&mHeoHeefleieebMeveeLeJe=ee Fefle eogeceOegvee leeb
Je=efeb enef<e&Ceeresveen
DekeeMe Fefle ~~ Yesvkee&mHeoHeefleieebMeveeLeeske&: eoe YeJeefle leoe le=Cew:
megievOew:, kevekesve megJeCexve e TCe&ee DeeefJekeueescvee, Yes<epesve Deew<eOesve
DeeefoMeyoeef<eefke$eeee jesefieCeeb Heefjee&ee e OeveceeHveesefle ~ DeLe evebMees
YeJeefle leoe ke=<ee ke<e&Cesve, peuepew: MeMegeeeJeeueeefoefYe:, DeveeefYe: m$eerefYe:~
peuepeeveeb $eeefJe$ee: ~ Deveeveeb meceeeevewjslew: OeveceeHveesefle ~ DeLe kegpeebMees
YeewceveJeebMees eoe YeJeefle leoe OeelegefYe: ce=efekeeefoefYe: HekeJeeefYe:
megJeCe&Heleeceeoerefve YeJeefvle leeefYe: eeHveesefle ~ DeLeJee OeelegefYe: ceve:efMeueenefjleeueefnuekeeeveeYe=efleefYe:, Deefiveveeefiveef$eeee, enjCew: Kee$ekegvleeeHeleescejeew:, meenmew: Demeceer#elekeee&kejCewjLeJee mJeJeMeef$eeejcYew: OeveceeHveesefle ~ DeLe
meewceebMees yegOeveJeebMekees eoe YeJeefle leoe efueefHeieefCeleeefokeebJeefMeuHew:
OeveceeHveesefle~ efueHe#ejefJeveemesve ieefCelesve DeeefoenCeeodJeeKeevesve ev$eeefoeeesiew:
keeJeef$eeee efMeuHew: efe$eHegmlekeHe$esoyeeCeceeuejeveeievOeegefeeYe=efleefYe:
OeveeeHveesefle ~~ 2 ~~
kesoejoe:HetJe& Mueeske mes mecyeefvOele DeepeerefJekee kes meeOeve
ueive ee evcee ee mete& mes oMece YeeJeiele jeefMe kee DeefOeHeefle en keer
mHe jeMeeefo mes Gme en keer veJeebMe mebKee kes DeefOeHeefle en kes Devegmeej peeleke
keer DeepeerefJekee kee efJeeej kejvee eeefnS ~

265

oMecesMe en kee veJeebMe Heefle eefo mete& neslee nw lees megieefvOele Ieeme, megJeCe&,
Tve, Tveer Jem$e, Jeveew<eefOeeeW kes GHeeesie DeLee&led (pe[er yeter Deeefo) Jewe kecee&efo
mes peeleke kees Oeve eeefHle nesleer nw ~
ev veJeebMe iele oMecesMe mes, ke=ef<e kece&, peue mes GlHeVe Jemleg ceesleerMebKe-meerHe Deeefo kes JeeHeej mes leLee efm$eeeW kes meceeee mes Oeve eeefHle nesleer nw ~
cebieue veJeebMe iele oMecesMe mes, megJeCe&, jpele, leeByee, Heerleueeefo Oeeleg mes,
Deefive kece& mes, DeLee&le enjCe Ke-e$e-kegvleueeefo Mem$eeW mes, meenme kes keee&
kece& mes Oeve eeHle neslee nw ~
ueive-ev-mete& mes oMece iele jeefMe mJeeceer en, efpeme peeleke kee eefo
yegOe veJeebMe ceW neslee nw, Gmekees megvoj efueefHe uesKeve (HeeC[gefueefHeeeW Deeefo kee
HegveuexKeve), ieefCele efJeee %eeve leLee Deveske megvoj JeeKeeveeW mes Deewj keeJe jevee
keewMeue Deeefo mes Oeve eeefHle nesleer nw ~~ 2 ~~
peerJeebMes efpeefJeyegOeekejeefoOecez: keeJeebMes ceefCejpeleeefoieesceefn<ew: ~
meewjebMes eceJeOeYeejveereefMeuHew: kecexMeeOegef<eleveJeebMekece&efmeef: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe peerJeebMes efleereenef<e&Ceen
peerJeebMe Fefle ~~ peerJeebMes efpeefJeyegOeekejeefoOecezefjefle ~ DeLe peerJeebMekees
eoe YeJeefle leoe efpesYees yeeeCesYe:, efJeyegOesYees osJesYe: HeefC[lesYees Jee,
DeekejsYe: megJeCee&oerveeb ueJeCeeoerveeb De_peveeoerveeb iepeeoerveeb e meceglHeefemLeevesYe:~
DeeefoenCeeefl$eeeJeeosve ~ Oecez: e%eoeveesHeJeemeleerLe&iegosJeveeefoefYe: OeveceeHveesefle ~
DeLe Meg$eveJeebMekees eoe YeJeefle leoe ceefCeefYe: JeecejkeleHeejeiesvveerueeYe=efleefYe:, jpelesve HesCe DeeefoenCeelmeJezueexnw: ieesefYe: leLee ceefn<ekece&efCe
ceefn<esYees Jee meeOeg: ceefn<ew esceefn<ew: OeveceeHveesefle ~ DeLe meewjebMekees eoe
YeJeefle leoe ecesCe DeOJeieceveeefokesve JeOesve e JeOeIeeefleleee DeLeJee
mJeMejerjlee[veeesve YeejJeenvesve veereefMeuHew: mJekegueevegefelew: kece&efYe:
OeveceeHveesefle~ SJeb peelekekeeueJeMeelHeg<eme Oeveeieceb %eelJee keeueevegkeeueb
kecexMeeejJeMeeled kece&efmeefceen ~ kecexMeeOegef<eleveJeebMekece&efmeef: ~ kece&efCe F&Me:
kecexMe: ueiveeMecejeefMe: leoefOeHe: kecexMe: me eejJeMeeefmcevveJeebMekes DeOegef<elees

266

YeJeefle JeJeefmLelees YeJeefle leme e: mJeeceer leme eeefve kecee&efCe Dekee&Mes

le=CekevekeesCe&Yes<epeeewefjleeoerefve lelmeceeveeveeb efmeefYe&Jeefle ~ leeefve eejyOeeefve
efmeodOevleerefle ~ De$e kesefelkecexMeeOegef<elemeceevekece&efmeefefjefle Heefvle ~ De$e e
veJeebMeenCe veeefmle eke=lelJeeleeievegJe=e: veJeebMekees JeeKeeeles ~ leLee e
YeieJeevieeefie&: ~ ``ueivekece&efOeHees eefmcevveJeebMes Jele&les en: ~ eej$ecesCe leegueeb
kece&Ceeb efmeefceeefoMesled ~~ %eelepeelekemesob ef$eeeeeb kece&
kecex<eeOegef<eleveJeebMekeHeeflekece&Ceeb eLeeoefMe&leeveeb eejyOeeveeb keeueevegkeeueb
efmeefJe&eJee veeves<eeefceefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:ye=nmHeefle en kes veJeebMe mes DepeerefJekee
ieg veJeebMe iele oMecesMe mes, yeeeCe-HeefC[leeW mes, DeLeJee megJeCe&-ueJeCeDe_peve-iepe Deeefo keer meceglHeefe mLeeve mes efpemes Deekej (Keeve) kenles nQ Deewj
e%e oeve leerLe& leHeesJeeme ieg keer meget<ee mes Oeve eeefHle nesleer nw ~
Meg$e veJeebMe iele oMecesMe mes, Jee cejkele-Heejeie-veeruece eYe=efle jlve
mecegee jpele ueesneefo mes, Deewj es ieee-YeQme mes Oeve eeefHle nesleer nw ~
Meefve veJeebMe iele oMecesMe en mesYetefj Heefjece, efnbmee kece&, Yeej Jenve
(yeesPee {esvee) veere kece&, DeHeves efkeueesefele kece& leeie leLee efveve kecee&ejCe mes
Oeve eeefHle nesleer nw ~
ueive mes oMece jeefMe kee DeefOeHeefle en DeHeveer ieefle JeMe efpeme en kes
veJeebMe ceW nes Gme veJeebMeeOeerMe en kes pewmes Je-osMe-keeueeefo neW Jewmes Deewj Gme
en kes oMeeefo ieesejeefo keer MegYeDeJemLee ceW Gme Jemleg mes Oeve eeefHle nesleer
nw~~3~~
DeLe Oeveeiece%eeveb enef<e&Ceen
efce$eeefjmJeie=nielewe&nwmleleesLe legmLes yeefueefve e Yeemkejs mJeerJeeree&led ~
DeeemLewoeOeveeefelewMe meewcew: meef_evleb yeuemeefnlewjveskeOeemJeced ~~ 4 ~~
Fefle eer Jejenefceefnjeeee& eCeerles ye=nppeelekes kecee&peerJeeOeeees mecHetCe: ~~10 ~~
YeeslHeue:Oeveeiece%eeveb enef<e&Ceen efce$eeefjmJeie=nielewefjefle ~~
evueiveees: es oMeceiee enemleoYeeJes e es Yesvkee&mHeoHeefleieebMeveeLee: les e eefo

267

pevcekeeues efce$eie=nefmLelee YeJeefvle leoe mJeevleo&Meekeeues efce$eie=ns efmLelee YeJeefvle

lelemlemceeosJe efce$eeled efce$ele: Heueeoe YeJeefvle ~ DeLeeefjie=nmLee: Me$egie=niee YeJeefvle
leoeefjiele SJe ~ DeLe mJeie=nmLeemleoe mJeie=neosJe Oeveeoe YeJeefvle ~ legmLes
yeefueveerefle ~ eme HetJe&efJeefOevee Yeemkej: meteex Oeveeoes %eele: leefmcebmlegmLes Geies
ces<eeeHles lelkeeueervewye&uew: keeueJeueeeweg&kelewmleoe me Heg<e: mJeJeeree&vecepe&eefle ~
mJeefJe$eceeefpe&leOevees YeJeleerleLe&: DeeemLewefjefle ~ meewce: MegYeen:
pevceveeemebmLewjskeeoMemLeeveielew: GoeOeveeefelewMe ueiveiew: efleeremLeeveielewJee&
lewMe yeuemeefnlew: Jeere&Jeef: peele: DeveskeOee yengefYe: ekeejw: mJeb Oeveb eeHveesleerefle~
meef_evleb efveMee: keee&: esve esve ekeejsCe Oeveepe&veceekeeb#eles lesve lesve
ekeejsCeelveeosJeeHveesleerleLe&: ~ leLee e YeieJeevieeefie&:``Oeveoe pevcemecees
efce$eeefjmJeie=nesHeiee: ~ eme leme Oeveb oegefce&$eeefjmJeie=nesJeced ~~ Oeveoes Yeemkejes
eme legs yeuemeceefvJele: ~ YeJesppevceefve eme meeefeceelceeseceeefpe&leced ~~
ueeYeeLe&ueiveiew: meewcewexve esvewJe kece&Cee ~ Oeveepe&veb eeLe&eles
lesveeelveelmeceMvegles~~ Fefle ~~ 4 ~~
Fefle eer ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb kecee&peerJeeOeee: ~~ 10 ~~
kesoejoe:Oeveeieceve %eeve kes efueS Deve efJeeej
ueive ee ev ee mete& mes oMece YeeJeiele jeefMe Heefle en eefo DeHeveer efce$e
jeefMe ceW nes lees efce$e eje, Me$eg jeefMe iele nesves mes Me$eg eje leLee DeHeves ie=n iele mes
mJeeb mJekece& eje Oeve eeefHle nesleer nw ~
mJeeseiele yeueJeeved mete& mes mJeyeeng mes GHeeefpe&le Oeve megKe neslee nw ~ keesF&
yeueJeeved MegYe en SkeeoMe ceW ueive ee Oeve YeeJe ceW yewe nes Deveske ceeieeX mes
Oeveeieceve neslee nw ~~ 4 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes kecee&peerJeeOeee:10 keer HeJe&leere eer
kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe' JeeKeeve mecHetCe& ~~ 10 ~~

268

DeLe jepeeesieeOeee: ~~ 11 ~~
eenge&Jevee: mJelegw: $etjw: $etjceeflece&nerHeefle: ~
$etjwmleg ve peerJeMece&Ce: He#es ef#eleefOeHe: epeeeles ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees jepeeesieeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoeJesJe eJeveeveeb
peerJeMece&CeMe celeb Jewleeueeresveen
eengefjefle ~~ ``ef$eeYe=efleefYeemLewve=&HeJebMeYeJee YeJeefvle ~ jepeeve: ~ Fefle
meJe&peelekes<eg eefmeb le$ewleeJeeJeveeveeb celeYeso: eme pevcemecees $etjw: HeeHeenw:
mJelegiew: mJeesemLewpee&lees cenerHeleer jepee YeJeefle ~ efkebleg $etjceefle: HeeHeyegefefjefle
eeng: keLeeefvle ~ DeLee&osJe meewceseielewefce&emJeYeeJees jepee Fefle ~ S<e SJeeLeex
ceefCelLesveeefYeefnle: ~ leLee e leekeeced ~ ``HeeHew: HeeHeceefle: mJeeseielewOe&ce&JeebmleLee
meewcew: ~ Jeeefceewefce&eceefle: He=LJeerMees peeeles cevegpe: ~~ $etjwefmlJeefle ~
peerJeMece&Ce: He#es levceles $etjwmleteielew: ef#eleefOeHees ve jepee epeeeles ~ efkebleg jepee
leguees OeveJeeved YeJeefle ~ leLee e leekeeced ~ ``HeeHeweielewpee&lee ve YeJeefvle ve=Hee
veje: efkebleg efJeeeefvJeleemles meg: $eesefOeve: keuenefeee: ~~ Fefle ~ Jejenefceefnjme
eJevesMJejceleceefYeesleced ~ meeceevesvewJe mJeuHepeelekesefYeefnleced ~
``ef$eeYe=efleefYeemLewve=&HeJebMeYeJee YeJeefvle jepeeve: ~ HeeeefoefYejvekegueesJeeMe
leefl$ekeesCeielew: ~~ Fefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:jepe eesieeOeee kes DeejcYe ceW eJeveeW kes cele kes meeLe peerJe
Mecee& kee cele
leerve mebKee mes DeefOeke en DeHeves Ge ceW iees nesles nQ lees jepeJebMeere
peeleke ner jepee neslee nw peewefle<e kes meYeer peeleke evLeeW ceW Ge eesie ceW Ske
Jeekeelee nw ~
efkevleg meYeer eneW keer Geiele efmLeefle mes jepeJebMeeslHevve peeleke ner eefo
jepee neslee nw lees Jen ye[er $etj yegef kee neslee nw ~ Ssmee eJeveeeeeeX kee cele nw ~
MegYe Deewj DeMegYe oesveeW eneW keer Geiele efmLeefle mes jepee efcee mJeYeeJe mecye
neslee nw ~ Ssmee Deeeee& `ceefCelLe' kee cele nw ~

269

Deeeee& `peerJe Mecee&' kes cele mes $etj eneW keer Ge mLeeve efmLeefle mes
peeleke jepee ve neskej jepee kes meMe Oeveer neslee nw ~
eneB Hej Jejeneeee& kee eJeve cele mes cesue nes jne nw ~~ 1 ~~
Je$eeke&peeke&iegefYe: mekeuewefm$eefYeMe mJeeses<eg <ees[Me ve=He: keefLelewkeueives
eskeeefeles<eg e leLewkeleces efJeueives mJe#es$eies MeefMeefve <ees[Me YetefceHee: meg: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe eef$ebMeepeeesieevJemevleefleuekesveen
Je$eeke&pesefle ~~ Je$eesejke:, Deke&pe: meewj: Deke&: mete&:, iegpeeaJe:
Slew: Je$eeke&peeke&iegefYe: YeewceMeefvemete&peerJew: mekeuew: meJezMelegefYe&jefle mJeeses<eg
efmLelew: keefLelewkeueives S<eeb keefLeleeneCeeb elegCee ceOeeoskewkeefmcebuueiveieles
elJeejes jepeeesiee YeJeefvle ~ leLee ef$eefYeMe S<eecesJe ceOeeled ef$eefYe: mJeeseielew:
les<eg ceOeeoskewkeefmceved ueiveies keefLelewkeueives eoMe jepeeesiee YeJeefvle ~ SJeb
<ees[Me~ odJeskeeefelesef<Jeefle ~ Sles<eeb ceOeeodeYeecegeieleeYeeceveeesce&Oeeoskeefmcebuueiveieles MeefMeefve evs mJe#es$eieske keke&mLes les<eecesJe Je$eeke&peeefke&iegCeeb
ceOeeodenes mJeeseeefeles leoskeleces efJeueiveies eoMe jepeeesiee YeJeefvle ~
Skeeefeles<eg e les<eecesJe ceOeeoskeefmcevvegeeefeles leefmcevvesJe efJeueiveies mJe#es$eieles
evceefme leeLee
ces<eske&:, keke&s peerJe:, legues meewj:, cekejs kegpe: Mes<ee eLes<ced ~
F&Meeb enmebmLeeeeb ces<eueiveieles Skees eesie: ~ keke&s efleere:, legues le=leere:,
cekejs elegLe&: ~ SJeb Je$eeke&peeke&iegefYe: mekeuew: mJeeses<eg leoskeleces ueives
elJeejes jepeeesiee: ~
DeLe ef$eefYe: leeLeeces<eske:, keke&s peerJe:, legues meewj:, Mes<ee eLesced ~
F&MeeceeefHe enmebmLeeeeb ces<eueives Skees eesie: ~ keke&s efleere:, legues le=leere:,
HetJe&: men meHle ~ DeLe ces<eske&:, keke&s peerJe:, cekejs Yeewce:, Mes<ee eLesced ~
F&Meeb e enmebmLeeeeb ces<eueives Skees eesie:, keke&s efleere:, cekejs le=leere: HetJez:
men: oMe ~ DeLe ces<eske&:, legues meewj:, cekejs Yeewce:, Mes<ee eLesced ~ F&Meeb e
enmebmLeeeeb ces<eueives Skees eesie:, legues efleere:, cekejs le=leere: SJeb$eeesoMe ~ DeLe
keke&s peerJe: legues meewj: cekejs Yeewce:, Mes<ee eLesced ~ F&Meeb e enmebmLeeeeb

270

keke&s Ske:, legues efleere:, cekejs le=leere: SJeb <ees[Mejepeeesiee: ~ elegefYe&: ef$eefYe:
mJeeseielew: leoskeleces efJeueives Fefle ieleced ~
eskeeefelesef<Jeleeefoeesies<eg eeJelkeke&s evcee ve YeJeefle leeJeeesiee SJe ve
YeJeefvle ~ leeLee ~ odJeeefeles<eg mJe#es$eieles e evs eoMe jepeeesiee JeeKeeevles~
leeLee ~ ces<eske&:, keke&s evpeerJeew Mes<ee eLesced ~ F&Meeb e enmebmLeeeeb
ces<eueives Skees eesie: ~ keke&s efleere: ~ DeLe ces<eske&:, keke&s ev:, legues meewj:,
Mes<ee eLesced ~ leoe ces<es le=leere: ~ legues elegLe&: ~ DeLe ces<eske&:, keke&s ev:
cekejs Yeewce: Mes<ee eLesced ~ leoe ces<es Heece: ~ cekejs <e: ~ DeLe keke&s
evpeerJeew legues meewj: Mes<ee eLesced ~ leoe keke&s meHlece: ~ leguesce: ~ DeLe
keke&mLeew evpeerJeew cekejs Yeewce: Mes<ee eLesced ~ leoe keke&s veJece: ~ cekejs
oMece: ~ DeLe legues meewj: cekejs Yeewce: keke&s ev: Mes<ee eLesced ~ legues
SkeeoMe~ cekejs eoMe ~ eeefelesef<Jeefle ieleced ~
DeLewkeeefeles<eg keke&mLes evs ces<emLeskex ces<eueives Ske: keke&ueives
leodieleeesMevpeerJeees: efleere: keke&mLes evs legueemLes meewjs leefmcevvesJe ueives
le=leere: ~ keke&mLes evs cekejmLes Yeewces lelemleefmcevvesJe ueives elegLe&: ~ SJeb
HetJeze&oMeefYe: men ~ <ees[Me ~ }eskeHetJeexew: <ees[MeefYe: men eef$ebMeepeeesiee
JeeKeelee: ~~ 2 ~~
kesoejoe:32 yeeerme ekeej keer jepeeesie keejke en efmLeefle
cebieue-Meefve-mete& Deewj ye=nmHeefle Fve eejeW eneW keer DeHeveer Ge jeefMe iele
efmLeefle mes efkemeer Yeer ueive mes, eefo Ske Ge iele en ueive iele Deewj leerve Ge iele
en eLee mLeeve nesleW nw lees 4 ekeej kes jepe eesie nesles nQ ~
leLee efkemeer Ske ueive mes Ge eneW eejeW cesb 3 en Ge kes eLee mLeeve efmLele
nesves mes 12 ekeej kes jepe eesie nesles nQ ~ Fme ekeej 4  12 16 ekeej kes
jepe eesie nes peeles nQ ~
leLee Ge eejeW eneW ceW keesF& oes en Ge iele nesb Deewj pees Ske Ge iele
ueive ceW nes, evcee DeHeveer jeefMe keke& ceW nes lees 12 ekeej kes jepe eesie leLee

271

Ske Ge jeefMe iele ueive ceW Deewj mJejeefMemLe evcee mes Yeer 4 ekeej kes jepe
eesie nesles nQ ~ Fme ekeej 12  4 16 jepeeesie keejke en efmLeefle nesleer nw~
pewmesvo Meem$e keer Hee jevee ceW eieCe, YeceCe, jieCe, leieCe Deeefo ieg
ueIeg JeCeexb kes $ece mes DeveskeeW voeW kes Deveske Yeso nesles nQ Gmeer ekeej Fme Hee kes
`Je$eeke&peeke&iegefYe:' cebieue-Meefve-mete& Deewj ieg jepeeesie keejke Fve eej eneW
mes 32 ekeej kes jepe eesie nesles nQ Jen kewmes ?
pewmes 3 ieg JeCeexb kes vo Meem$eere YesoeW kees efvecve YeeBefle osefKeS
(1) eLece Yeso leerveeW ieg De#ejeW mes voejcYe nes lees Fme ekeej 8 Yeso nes
~ (2) peeles nQ ~
~ (3)
~ ~ (4)
~ (5)
~ ~ (6)
~ ~ (7)
~ ~ ~ (8)

~
~
~~
~
~~
~~
~ ~ ~ leerveeW kes 8 Yeso
~
~~
~~
~~~

272

~~
~~~
~~~
~ ~ ~ ~ Fme ekeej 16 Yeso nesles nQ ~
Fmeer ekeej, ces<e iele mete&, keke&mLe ye=n0, leguee ceW Meefve, cekej ceW cebieue
Fme ekeej keer en efmLeefle mes ces<e ueive ceW eesie mebKee 1, keke& ueive mes eesie
mebKee 1, leguee ueive mes eesie mebKee 1 Deewj cekej ueive mes eesie mebKee
1 kegue eesie mebKee 4 nesleer nw ~
Geb iele 3 en mebKee mes HetJe&Jeled eesie mebKee 3 Dele: 3  3 leLee
7 ekeej kes jepe eesie ~
DeLe ces<e, keke&-cekej ceW ces<e ueive mes 1 eesie, keke& ueive mes eesie
mebKee 1, cekej ueive mes eesie mebKee 1 3 Fme ekeej 7  3 10
jepeeesie nesles nQ ~
leLee ces<e-leguee-cekej ceW $eceMe: mete& Meefve Deewj cebieue eefo ueive ces<e ceW
nes lees eesie mebKee 1 nesieer Fmeer ekeej leguee cekej ueiveeW mes eesie mebKee
23 eesie HetJe& eesie mebKee 10  3 13 nesleer nw ~
leLee keke&-leguee-cekej ceW $eceMe: ye=-Me-ceb Fme ekeej keke& ueive mes
eesie mebKee 1, SJeb leguee cekej mes eesie mebKee 2 kegue 3 kees HetJe& eesie
mebKee 13 ceW pees[ves mes 16 eesie nesles nw ~
leLee oes en ee Ske en Gebiele nes, evcee DeHeves #es$e kee nes lees Ge
ekeej keer efJeJesevee mes 16 ekeej kes jepeeesie nesles nQ ~ Fme ekeej 16  16
32 ekeej kes jepeeesie nesles nQ ~~ 2 ~~
Jeieexeceieles ueives evs Jee evJeefpe&lew: ~
elegjeewe&nw&s ve=Hee eefJebMeefle: mce=lee: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe elegMelJeeefjbMeepeeesieeveveggYeen
Jeieexeceieles ueives Fefle ~~ ueives pevcekeeefuekes ueives Jeieexeceieles
mJeveJeebMekemLe FleLe&: ~ leefmceMevJeefpe&lewjveenwMelegjeew: s elegefYe&:

273

HeeefYe: <e[defYeJee&Jeueesefkeles eefJebMeeflejepeeesiee: mce=lee: Gee: ~ De$e ueives evsCe

Meceeves ve eesieYe: efkevleg HeMeleeb ceOes ve ieCeles ~ me leg HeMeleg cee Jee
HeMeleg DevewMelegjeefoefYee&nw&s jepeeesiee YeJeefvle ~ (SJeb Jeieexeceieles ueives
eefJebMeefleeesiee: ~ SJeb evs JeieexeceebMemLes elegjeewe&nw: s eefJebMeefleeesiee
YeJeefvle ~ SJeb elegMelJeeefjbMeled) De$e ueives evs Jee elegefYe&&Meceeves HeeoMe
efJekeuHee YeJeefvle ~ HeeefYe: Meceeves <ed, <e[efYejske: SJeb eefJebMeefle : ~ leeLee~
ueives evs Jeej efJeYeewceyegOeiegefYe: Meceeves Skees eesie: ~ jefJeYeewceyegOeefmelew:
efleere: ~ jefJeYeewceyegOemeewjw: le=leere: ~ efJeYeewcepeerJeefmelewMelegLe&: ~
jefJeYeewcepeerJemeewjs: Heece: ~ jefJeYeewceMeg$emeewjw: <e<: ~ jefJeyegOepeerJeMeg$ew:
meHlece:~ jefJeyegOepeerJemeewjwjce: ~ jefJeyegOepeMeg$emeewjwo&Mece: ~ YeewceyegOepeerJeMeg$ewjskeeoMe: ~ YeewceyegOepeerJemeewjwe&oMe: ~ YeewceyegOeMeg$emeewjwm$eeesoMe: ~
YeewcepeerJeMeg$emeewjw: HeeoMe: ~ SJeb elegefYe&jefHe efJekeuHew: HeeoMe ~ DeLe
HeeefJekeuHee: ~ jefJeYeewceyegOepeerJeMeg$ewjske: ~ jefJeYeewceyegOepeerJemeewjsef&leere: ~
jefJeYeewceyegOeMeg$emeewjw: <e<: ~ SJeb HeeefJekeuHew: <edHetJeexew: HeeoMeefYe:
menwkeefJebMeefle:, jefJeYeewceyegOepeerJeMeg$emeewjw: <e[defYejske: SJeb eefJebMeefle: ~
ueiveeeveewJecesJeb elegMelJeeefjbMeled ~ HejceeLexvewleeesieecesJe ~ leeLee ~
Jeieexeceieles evs elegjeew&s Ske: ~ ueives efleere: ~ meeeeoMe&veb
ieefCeleeoMe&veeLe&ced ~ De$e Je evcemeew eefo jeMeew JeieexeceeJeefmLeefleb efveHe ieefCeleb
ef$eeles leowles<eecesJe eesieeveeb eleg:<eeefOekeb Meleeb mecYeJeefle ~ SJeb
eleskeceefmceved ueives JeieexecemLew: eleg:<eeefOekecesJe eesieMeleeced ~ SJeb
evueiveeeseexieeveeceskeerke=leeveeb HeeMeleeveeeefJebMeleefJekeeefve YeJeefvle ~ leLee e
ceeC[Je: ~ ``efJeueiveYeJeveb ieles yeueegles e Jeieexeces eleg:eYe=efleefYee&nw: MeefMeefve
Jee meceeueesefkeles ~ me mecYeJeefle HeeefLe&Je: Keueg ke=HeeCeHeeCeer jCes keoeefeoefHe Jeer#eles
efjHegpevees ve emeeveveced ~~ 3 ~~

274

kesoejoe:44 ekeej kes jepeeesie

ev mHe DeLeJee ueive mHe kej eefo Jeieexece veJeebMeiele nes, ev en
kees es[kej Ssmes Jeieexece veJeebMeiele ueive ee evcee Hej 4 ee 5 ee 6 eneW
keer ef< nesleer nw lees 22  22 44 ekeej kes eesie nesles nQ ~
eneB Hej Jeieexece ueive Hej met. ceb. yeg. ye=. keer ef< mes eesie mebKee 1
met. ceb. yeg. Meg. ef< mes eesie mebKee 1, met. ceb. ye=. Me. 1, met. ceb. ye=. Meg.
ef< mes 1, met. ceb. ye=. Me. 1, met. ceb. Meg. Me. 1, Fme ekeej kes
efJeJeseve mes kegue eesie mebKee 15 nesleer nw ~
Fmeer ekeej met. ceb. yeg. ye=. Meg. keer ueiveesHeefj ef< mes eesie 1
met. ceb. yeg. ye=. Me. 1
met. ceb. yeg. Meg. Me. 1
met. ceb. ye=. Meg. Me. 1
met. yeg. ye=. Meg. Me. 1
ceb. yeg. ye=. Meg. Me. 1
6
HetJe& eesie mebKee 15  6 eesie mebKee 22 leLee metb ceb. yeg. ye=. Meg$e Deewj
Meefve mes Jeieexece ueive mes eesie mebKee 1 ~ Fme ekeej kegue jepeeesie
mebKee 22 nesleer nw ~
Ge YeeBefle Jeieexece ev Hej 4, 5, 6 enesb keer ef< mes Yeer jepeeesie
mebKee 22 nesleer nw ~ oesveeW kee eesie 22  22 44 ekeej kes
jepeeesie nesles nQ ~~ 3 ~~

275

eces kegcYeskexpes ieefJe MeefMeefve lewjsJe levegiew

ve=&egkedefmebneefuemLew MeefMepeiegJe$ewve=&Helee: ~
ecesvot legss meefJele=MeefMepeew <e<YeJeves
legueepesvog#es$ew: meefmelekegpepeerJewMe vejHeew ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe efMeKeefjCee Heeeesieeceen
ece Fefle ~~ eces meewjs kegcYemLes Dekex metexpes ces<emLes meefle MeefMeefve evs
ieefJeJe=<eefmLeles lewjsJe levegiew: les<eeb eneCeeceskeleces levegies ueivemLes ve kesJeueb
eeJeueefMepeiegJe$ew: yegOepeerJeYeewcew: ve=egkedefmebneefuemLew: peelee ve=Heleees jepeevees
YeJeefvle ~ ekeejes$e uegHlees Je: ~ le$ewleppeeleced ~ meewj: kegcYes jefJecex<es ebes
Je=<es yegOees efceLegves peerJe: efmenW Yeewcees Je=efMekes F&Meeb enmebmLeeeeb kegcYeueives Skees
eesie: ces<es efleere: Je=<es le=leere: ~ ecesvot Fefle ~ meewjevew legs Ges ve kesJeueb
eeJeos leveew ueives FleLe&: ~ meefJele=MeefMepeew mete&yegOeew <eYeJeves keveeeeb
legueepesvog#es$ew: leguee eefme: Depees ces<e: Fvog#es$eb keke&: Slew: eLeemeeb
meefmelekegpepeerJew: Meg$eYeewceiegegew: vejHeew ew jepeeesefJeefle le$ewleppeeleced ~ kegues
meewj: Je=<es ev: keveeeeceke&yegOeew legues Meg$e: ces<es Yeewce: keke&s peerJe: F&Meeb
enmebmLeeeeb legueeueives Skees eesie: ~ Je=<es efleere: ~ HetJezefm$eefYe: men Hee ~ De$e
<e<YeJeves <ejeMeew ueiveelkesefeefobefle ~ Sleoegeced ~ emceeeguemLes Meg$es
ceervemLemeeke&meemebYeJe: ~ leLee e yeeojeeCe: ~ ``legueueives efmelemeewjes ces<es Yeewcees
ieg: kegueerjiele: ~ keveeeeb jefJeMeefMepeew peelees ve=HeefleJe=&<esmeevs Jee ~~ ~~ 4~~
kesoejoe:HeeBe ekeej kes jepeeesie
Meefve kegcYe jeefMe kee ces<ejeefMeiele mete&, Deewj Je=<e jeefMemLe evcee
(mJe#es$emLe Meefve, Deewj mete& evcee Geiele) kegcYe-ces<e-Je=<e jeefMeeeW ceW keesF& Yeer
ueive ceW nes, GmeceW Ge keesF& en nesiee ee yewe nes, leLee yegOe-ieg-cebieue $eceMe:
efceLegve-efmebn Deewj Je=efMeke ceW neW lees leerve ekeej kes jepeeesie nesles nQ ~
leLee Gebiele Meefve Deewj evcee Fve oesveeW Ge jeefMeeeW ceW keesF& ueive ceW
nes eefo leguee ueivemLe Meefve, DecemLe ev Deewj Je=<e ueivemLe ev, <emLe
legueemLe Meefve, Mes<e en eLee mLeeve DeLee&led mete&-yegOe s, legueemLe Meg$e, ces<emLe

276

cebieue Deewj keke& jeefMemLe ye=nmHeefle nesves mes oes ekeej kes jepeeesie nesles nQ ~ Fme
ekeej 3  2 5 ekeej kes jepeeesie nesles nQ ~~ 4 ~~
kegpes legeskexves&vegef<e eceueives e kegHeefle:
HeefleYet&cesMeeve: ef#eeflemegleefJeueives meMeefMeefve ~
meevs meewjsmles megjHeefleiegjew eeHeOejies
mJelegmLes YeeveeJegoecegHeeeles ef#eefleHeefle: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLeeveepeeesie$eeb efMeKeefjCeen
kegpes legskexvesefjefle ~~ kegpes Yeewces legmLes GemLes cekejieles FleLe&:~~
Dekexves: mete&MeefMevees: Oevegef<e eeHes efmLeleees: eceueives e$e le$e jeMeew ueives
MevewMejes ueiveieles cekejmLe: FleLe&: ~ SJebefJeOes eesies peele: kegHeefle: YetceerMe:
ve=Heefle jepee YeJeefle ~ eceueives Fefle ~ cekejkegcYeees: Develeces ueives Fefle
JeeKeeleced ~ eceme ueives eceueive Fefle ~ kewefMeled e$e le$e jeMeeJeefmLeles meewjs
ueiveies Fefle JeeKeeleced ~ leeeegeced ~ emceeeojeeCe: ~ ``ueives meewjmlegs
YeewceMeveefoleew eeHeb eeHleew Fefle Demceekeb eLecee JeeKee meeOJeer eefleYeeefle ~
emceevceeC[Je: ~ ``DeeefoleMe efveMeekejMe YeJelees JeeieerMejeMeew eoe mee
YeemkeefjCee mJeJeere&meefnle: eeHlees ce=ies ceue: ~ eeHveesefle eYeJeb leoew me
megke=leer#ceeHeeueet[eceefCem$emeefvle eefleHeefvLevees jCecegKes emceelke=leevleeefoJe ~~
HeefleYetcesMeeve Fefle ~ DeefmcevvesJe eesies ef#eeflemegleesejke: leefmcevmJeesemLes
MeefMevee evcemee egeskex OevegOe&jmLes jepeeesie: ~ le$ewleppeeleced ~ cekejueives
eveejkeegles OevegOe&jieleskexvees efleerees Yetces: HeefleYe&Jeefle, jepee FleLe&: ~ De$e
e yeeojeeCe: ~ ``YeevegMeeHes mesvogYeezcemlegeeHlees ueives Jeemeeled ~ meevs
meewjsmles Fefle ~ meewjs MevewMejs meebs MeefMeeges leLeeYetlesmles meHlecemLeeveieles leLee
megjHeefleiegjew peerJes eeHeOejies OevegOe&jmLes Yeeveew Deeefoles mJelegbiemLes mJeeses ces<eeeHles
Goeb ueivecegHeeeles eeHles peele: ef#eefleHeleer jepee YeJeefle le$ewlepeeleced ~ ces<es ueives
le$ewJeeke&: OeefvJeefve peerJe: legueeieleew MeefMemeewjer SJebefJeOes eesies peelees jepee YeJelesJeb
jepeeesieem$ee: ~~ 5 ~~

277

kesoejoe:Deve leerve ekeej kes jepeeesie

DeHeveer Ge jeefMe cebieue kes meeLe ueiveiele mete&-ieg-Oeveg jeefMemLe mes
jepeeesie nesles nQ ~
cekej ueivemLe ev kee, cebieue eesie mes Yeer jepeeesie neslee nw ~ GemLe
jefJe ueive iele, legueemLe (meHlece iele) Meefve ev, veJececemLe ieg (Oeveg jeefMe ceW)
nes lees Yeer jepeeesie keejke en efmLeefle nesleer nw ~~ 5 ~~
Je=<es mesvoew ueives meefJele=iegleer#CeebMegleveew:
megppeeeeKemLewYe&Jeefle efveeceevceeveJeHeefle: ~
ce=ies cevos ueives menpeefjHegOece&Jeeielew:
MeMeeeew: Keele: He=LegiegCeeMee: HegueHeefle: ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe efMeKeefjCee jepeeesieeceen
Je=<es mesvoew ueive Fefle ~~ Je=<es ieefJe mesvoew eveges ueives efmLeles
meefJele=iegleer#CeebMegleveew: mete&peerJemeewjs: eLeemeeb megppeeeeKemLes: elegLe&
meHleceoMeceefmLelew: efveeceeefvveMeeevceeveJeHeefle: jepee YeJeefle ~ le$ewleppeeleced ~
Je=<ees ueivevle$ewJe ev: ~ efmebnskeex Je=efMekes peerJe: kegcYes meewj: SJebefJeOes eesies eesies
peeleesJeMeb jepee YeJeefle ~ ce=ies cevo Fefle ~ ce=ies cekejs ueives le$emLes cevos-meewjs
menpeefjHegOece&Jeeielew: le=leere<eveJeceeoMemLew: MeMeeeew: eveejkeyegOepeerJew: SJebefJeOes eesies peele: Keele: meJe&$e efJeefole: ~ He=LegiegCeeMee iegCee:
Meewee&oe: efJemleerCe&-iegCekeerefle&: HegueHeefle: ceveg<eveeLees YeJeefle ~ veveg
MeMeeeewefjlegeb Meg$e: keJe ieleg ~ Geles ~ eLeemeeelHeecemLeevemLeeefJeeceevelJeeled ~ Meg$emeeefoleHeecelJeeoveJekeeMe: ~ le$ewleppeeleced ~ cekejes ueives
le$ewJe meewj: ceerves ev: efceLegves Yeewce: keveeeeb yegOe: OeefvJeefve peerJe: Meg$eekeez
e$ele$emLeew SJebefJeOes eesies peelees jepee YeJeefle ~ He=LegiegCeeMee: ~ SJece$e jepeeesieew
ew ~ leLee e ceeC[Je: ~ ``ce=ies ueives meewjefmleefceegieiele: MeerleefkejCe: kegpees egices
veeee MeMeOejmegleMeeHeOejie: iegozlespeekee&JeefYeceleieleew eejJeMele: emetleew
emeemeew YeJeefle vejHe: Meg$emeMe: ~~ ~~ 6 ~~

278

kesoejoe:DeLe jepeeesie keejke en eesie

Je=<e ueiveiele evcee, elegLe&mLe, (efmebnmLe) mete& meHlecemLe ieg, oMece
Meefve mes efveMeesve peeleke jepee neslee nw ~
leLee cekej ueive ceW le$ewJe Meefve, ceerveiele evcee (leermejs) efceLegveiele
(s) cebieue, veJece yegOe (keveemLe) Oeveg jeefMe ceW 12 JeeB ye=nmHeefle, mete& Meg$e,
e$ele$e efmLele nes lees Ssmes en eesie mes peeleke eMemJeer Deewj iegCeer neslee nw ~
eneB Hej veJece ceW kevee jeefMe ceW yegOe kee GuuesKe ngDee nw lees mete& Deewj
Meg$e kees e$ele$emLe ve ken kej Deceeled-SkeeoMemLe leke e$ele$e mete& Meg$e keer
efmLeefle kenvee DeefOeke meceereerve nesiee ~~ 6 ~~
nes mesvoew peerJes ce=iegcegKeieles Yetefcelevees
mJelegmLeew ueives Ye=iegpeMeefMepeeJe$e ve=Heleer ~
meglemLeew Je$eekeea iegMeefMeefmeleeMeeefHe efnyegkes
yegOes keveeueives YeJeefle efn ve=HeesveesefHe iegCeJeeved ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe efMeKeefjCee jepeeesie$eeceen
nes mesvoeefJeefle ~~ nes Oevegef<e peerJe iegjes mesvoew meevs efmLeles
YetefceleveeWieejkes ce=iecegKeieles cekejmLes ``ce=iee&HetJeex cekejes ce=iee&: Fefle
Jeeveeled ~ Ye=iegpeMeefMepees Meg$eyegOeew mJelegbiemLeew mJeeseeeHleew eefo ueives
YeJemleoe$eeefmceveesiees peeleew jepeeveew YeJele: ~ jepeeesieecesleled ~
le$ewleppeeleced~ ye=nmHeleew meebs OeefvJeieles Yeewces SJebefJeOeeeeb enmebmLeeeeb ceerveueives
meMeg$es Skees eesie: ~ keveeueives meyegOes efleerees eesie: ~ meglemLeeefJeefle ~ Je$eekeea
Yeewcemeewjew meglemLeew HebemLeeveieleew leLee iegMeefMeefmelee: peerJeevMeg$ee efnyegkes elegLex
mLeeves yegOes keveeieles ueives peeleesvees HejesefHe ve=Hees jepee iegCeJeevYeJeefle ~
le$ewleppeeleced ~ kevee ueiveb le$ewJe yegOe: cekejmLeew MeefveYeewceew OevegOe&jmLee
peerJeebMeg$ee: eoe YeJeefvle leoe peelees jepee iegCeJeebMe YeJeefle ~ SJeb
jepeeesieem$ee: ~~ 7 ~~

279

kesoejoe:Deve ef$eefJeOe jepeeesie

Oeveg ueive ceW ev, ieg, cebieue cekejmLe (efleere) ceW nes lees Ske
jepeeesie, Meg$e ee yegOe DeHeveer Ge jeefMemLe (ceerve-kevee ceW) neskej ueivemLe nesb
lees Fve oesveeW en efmLeefleeeW kes peeleke kees jepeeesie keer eeefHle nw ~
leLee kevee ueivemLe yegOe, mJeesebiele (cekej) cebieue Heece ceW Meefve kes
meeLe, elegLe&mLe ieg Meg$e Deewj evcee nes lees Ssmes eesie ceW GlHeVe peeleke iegCeJeeve
jepee neslee nw ~~ 7 ~~
Pe<es mesvoew ueives Iece=iesvs<eg meefnlew
e&ceejekex eesYetlme Keueg cevegpe: Meeefmle JemegOeeced ~
Depes meejs cetleez MeefMeie=nieles eecejiegjew
metjspes Jee ueives OejefCeHeeflejveesefHe iegCeJeeved ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe efMeKeefjCee jepeeesie$eeceen
Pe<es meWoeefJeefle ~~ Pe<es ceerves mesvoew meevs ueives ceerveueives meevs
Iece=iece=ieWs<eg meefnlewe&ceejekez: Ie: kegcYe: ce=iees cekej: ce=iesv: efmebn les<eg
eLeemebKeb eceejekez: efmLelew: ~ le$ewleppeeleced ~ ceervees ueivevle$ewJe ev: efmLele:
kegcYes meewj: cekejs Yeewce: efmenske&: SJebefJeOes eesies peele: e: GlHeVe me cevegpees
ceveg<e: JemegOeeb Meeefmle Yetefceb HeefjHeeueeefle, jepee YeJeleerleLe&: ~ KeuegMeyoes
Jeekeeeuebkeej: ~ Depes meej Fefle ~ Depes ces<es meejs meYeewces cetleez ueiveefmLeles leLee
eecejiegjew peerJes MeefMeie=nieles keke&mLes peelees ve=Hees jepee iegCeJeevYeJeefle ~ DeLeJee
megjspes ye=nmHeleew ces<emLes peeleesve: Hejes jepee iegCeJeebMe YeJeefle ~ SJece$e
jepeeesieem$ee: ~~ 8 ~~
kesoejoe:Deve oes ekeej kes Deewj jepeeesie
ev ege ceerve ueive, kegcYe ceW Meefve, cekej kee cebieue efmebnmLe mete& ceW
efpeme peeleke kee pevce neslee nw efveMeesve Jen peeleke He=LJeer Heeueke (jepee) neslee
nw ~
leLee ces<e ueiveiele , cebieue, keke&mLe ieg ee keke& ueivemLe ner ieg Yeer nes,
Deewj oMecemLe ces<e kes cebieue mes Yeer peeleke iegCeer Deewj jepee neslee nw ~~ 8 ~~

280

keefke&efCe ueives lelmLes peerJes evefmele%ewjeeeeHlew: ~

ces<eieleskex peeleb efJeveeef$eceegeb He=LJeerveeLeced ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe jepeeesieb efJeegvceeueeen
keke&Ceerefle ~~ keefke&efCe ueives keke&kes ueives lelmLes le$ewJe JeJeefmLeles
peerJes iegjew evefmele%ew: MeefMeMeg$eyegOew: DeeeeeHlewjskeeoMemLeevemLew: ces<eieleskex
Deeefoles ces<emLes peeleb mebYetleb He=LJeerveeLeb YetefceHeefleb efJe$eceegeb eleeHemeefnleb
efJeveeppeeveereeled ~~ 9 ~~
kesoejoe:Deve jepeeesie
keke& ueive ceW ye=nmHeefle leLee ev-yegOe Deewj SkeeoMe Je=<e jeefMe ceW Meg$e,
mete& ces<emLe efpeme peeleke kegC[ueer ceW neslee nw Jen eleeHeer jepee neslee nQ ~~ 9 ~~
ce=iecegKeske&leveemlevegmebmLe: ef$eekegueerjnjeesefOeHeegee: ~
efceLegveleewefuemeefnleew yegOeMeg$eew eefo leoe He=LegeMee: He=efLeJeerMe: ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe gleefJeuebefyelesve jepeeesieceen
ce=iecegKesefle ~~ Deke&levee: meewj: ce=iecegKes cekejiele: me e levegmebmLees
ueiveeeHle: leLee ef$eeekegueerjnme: ces<ekeefke&efmebne: DeefOeHew: mJeveeLew: egee:
meefnlee: leLee ces<es Yeewce, keke&s ev: efmebns mete& FleLe&: ~ leLee yegOeMeg$eew %eefmeleew
eLeemebKeb efceLegveleewefuemeefnleew ~ leLee efceLegves yegOe: legues Meg$e: SJebefJeOees eefo eesiees
YeJeefle leoe peele: He=LegeMee: efJemleerCe&keerefle&: He=efLeJeerMees jepee YeJeefle ~
le$ewleppeeleced ~ cekejes ueivevle$ewJe meewj: ces<es Yeewce: keke&s ev: efmebnske&: efceLegves
yegOe: legues Meg$e: SJebefJeOeeeeb enmebmLeeeeb e$ele$emLes peerJes eefo peelees YeJeefle leoe
He=efLeJeerMe: He=LegeMee YeJeefle ~~ 10 ~~
kesoejoe:He=LegeMe-jepeeesie
cekej ueivemLe Meefve, ces<e-keke&-efmebn jeMeereeB DeHeveer jeefMemLe eneW mes
ege neW, DeLee&led cebieue ev Deewj Meg$e mJejeefMemLe neW, efceLegvemLe yegOe Deewj
legueeiele Meg$e mes peeleke ye[e eMemJeer jepee neslee nw ~~ 10 ~~

281

mJeesemebmLes yegOes ueives Ye=ieew ces<etjCeeefeles ~

mepeerJesmles efveMeeveeLes jepee cevoejees: megles ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe jepeeesieceveggYeen
mJeesesefle ~~ yegOes mJeesemebmLes keveeieles ueiveies Ye=ieew Meg$es ces<etjCeeefeles
oMecemLeeveefmLeles efveMeeveeLes evs mepeerJes ye=nmHeeflemebegesmles meHlecemLeeveieles
ceboejees: MeefveYeewceees: megles Hebeces efmLeleees: peelees jepee YeJeefle ~ le$ewleppeeleced
kevee ueives me yegOes efceLegveieles Meg$es iegjew meevs ceervemLes cekejmLeees: MeefveYeewceees:
peelees jepee YeJeefle ~ Sles jepeeesiee: eesee: ~~ 11 ~~
kesoejoe:Deve jepeeesie
DeHeveer Ge jeefMeiele yegOe ueive ceW, ueive mes oMeceiele Meg$e (efceLegvemLe),
meHlecemLe (ceerveiele) ev-ye=nmHeefle Heece YeeJeiele Meefve Deewj cebieue keer en
efmLeefle mes peeleke jepee neslee nw ~~ 11 ~~
DeefHe Keuegkeguepeelee ceeveJee jepeYeepe:
efkecegle ! ve=HekegueeslLee: eeseYetHeeueeesiew: ~
ve=HeeflekeguemeceglLee: HeeefLe&Jee Je#eceeCewYe&Jeefle ve=Heefleleguemles<JeYetHeeueHeg$e: ~~ 12 ~~
YeeslHeue:Sles<JejepeJebMeleesefHe peelees jepee YeJeefle Je#eceeCes<eg leg
jepeJebMepe SJe jepee YeJeefle ~ lee ceeefueveen
DeHeerefle ~~ DeefHeMeyo: mecYeeJeveeeeced ~ eeseYetHeeueeesiew:
keefLelejepeeesiew: Keuekeguepeelee veereJebMeesJee DeefHe ceeveJee: Heg<ee: jepeYeepe
ve=Hee YeJebefle efkecegle efkeb Hegve: jepeJebMemebYetleemlesJeMeb jepeevees YeJebefle ~ Je#eceeCew:
Hegve: eewiew: ve=HeeflekeguemeceglLee: jepeJebMepee: HeeefLe&Jee: jepeevees YeJeefvle ~ les<eg
Je#eceeCes<eg DeYetHeeueJebMepe: DejepeHeg$e: ve=Heleguees YeJeefle ~ jepemece FleLe&: ~ ve
jepee ~ efkecegle mebYeeJeveeeeced ~~ 12 ~~
kesoejoe:Ge en efmLeefleeeW mes Dejepe JebMepe Yeer jepee neslee nw jepee
JebMepe lees jepee nesiee ner efveMee nw ~

282

Ge jepeeesie keejke en efmLeefleeeW ceW og kegue ceW DeLee&led veere

kegueeslHeVe ceeveJe Yeer jepee nesles nQ lees jepekegueeslHeVe peeleke kee jepeeesie keejke
en efmLeefleeeW ceW jepee nesves ceW mevosn veneR nesvee eeefnS ~ DeLee&led jepekegueeslHeVe
peeleke keer jepeeesie keejke en efmLeefle mes Jen DeJeMe jepee neslee nw ~
keefLele jepeeesie keejke en eesieeW ceW jepeJebMeere jepee ner jepee nesles nQ
lees Ge jepeeesieeW ceW meceglHeVe DejepeJebMeere meeOeejCe JebMeeslHeVe peeleke jepee veneR
nesiee lees jepee kes meceeve nesiee, DeLee&led jepe ceW meeefOekeej efkemeer Heo efJeMes<e ceW
efkemeer Meemeve ceW, Meemeke He ceW nesiee ner ~~ 12 ~~
GemJeeq$ekeesCeiewye&uemLewm$eeewYet&HeefleJebMepee vejsve: ~
HeeeefoefYejveJebMepeelee nervewefJe&eeglee ve YetefceHeeuee: ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe jepeeesieceewHeboefmekesveen
GemJeef$ekeesCeiewefjefle ~~ $eeew: $eeefoefYee&nw: mJeeseielew:
mJeef$ekeesCeielew: yeuemLes: keeueeefoyeueesHeslew: peelee YetHeefleJebMepee: ve=Hekegueueepeelee
vejWe jepeevees YeJeefvle ~ DeeefoenCeeelegefYe&jefHe HebeeefoefYejveJebMepeelee Fefle ~
HebeeefoefYe: Fefle ~ HebeeefoefYe: enw: mJeesemLew: cetueef$ekeesCeiewJee& DeveJebMepeelee
nervekeguepee DeefHe jepeevees YeJebefle ~ DeefoenCeel<e[defYe: meHleefYejefHe ~ nervewefJe&eeglee
Fefle ~ ef$eefYeemLew: cetueef$ekeesCemLewJee& nerveyeuew: keeueeefoyeuejefnlew: jepekeguepee
DeefHe jepeevees ve YeJeefvle ~ efkebleg jepeleguee YeJebefle ~ Slewe&Leeses: nervew: efJeeeglee:
meOevee YeJeefle, ve YetefceHeeuee: jepeeve: Sleogeb YeJeefle ~ Skesve ensCe eYeeb Jee
mJeeseieeYeeb cetueef$ekeesCemLeeYeeb Jee jepekeguepeesefHe jepee ve YeJeefle efkebleg
OeveJeeved~ SJeb ef$eefYeMelegefYe&Jee&veJebMepeelee efJeeeglee YeJeefvle, ve jepeeve: ~ De$e
eeefo ene: eLeemebKee: ve YeJebefle ~ mJeeseiee cetuekeesCemLew: men mebKeeb
mebHeeoebefle leLeeefHe eLeeseHeueoe YeJebefle ~ DeLeJeeseielee: kesJeueb mJeeq$ekeesCeielee
Jee leLeeefHe ~~ 13 ~~
kesoejoe:3 ee 4 en DeHeves keeueeefoiyeueeefo mes efJeMes<e yeueer neskej
DeHeveer Ge cetue ef$ekeesCeiele jeefMeeeW ceW efmLeefle nesves mes jepeJebMeere peeleke kees ner

283

jepeieer eeHle nesleer nw ~ Deve JebMeeslHeVe peeleke Ge en efmLele mes mecHeVe Deewj
mece= nesiee ~
eefo 5 ee 6 eneW mes keefLele Ge en mebefmLeefle mes jepeJebMeslej
JebMeeslHeVe DeLee&led meeOeejCe kegue ceW GlHeVe peeleke Yeer jepee nes peelee nw ~ Deve
JebMeere peeleke kes efueS DeHeves cetue ef$ekeesCeiele DeefOeke en mebKee DeHesef#ele nesleer
nw ~~ 13 ~~
uesKeemLeskexpesvoew ueives Yeewces mJeeses kegcYes cevos ~
eeHeeeHles peerJes je%e: Heg$eb efJeveelHe=LJeerveeLeced ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeLeevejepeeesieb efJeegvceeueeen
uesKeemLe Fefle ~~ uesKeeeeb efleleerefle uesKeemLe: leefmceved uesKeeMeyosveesoe
Geles ~ DekeX metex lelmLes uesKeemLes YetJe=eeoOeexefoles ve kesJeueb eeJeopes ces<emLes
le$ewJe ces<eueives Fboew ebs efmLeles Yeewces kegpes mJeeses cekejmLes cebos meewjs kegbYemLes peerJes
iegjew eeHeeeHles OevegOe&jieles SJebefJeOes eesies peelees je%e: Heg$ees ve=Hemeglees eefo YeJeefle leoe
leb Yetcesvee&Leb efJeveeppeeveereeled ~ Devekeguepees OeveJeeved ~ De$e
kesefeuueivemLeskexpeWoew ueives Fefle Heefvle ~ Deeefoles uesKeemLes meefle efmebnieles metex
ebs ces<emLes ueives leoefHe ve keefMeefjesOees jepeeesie SJe YeJeefle ~~ 14 ~~
kesoejoe:`uesKeeeeb efleleerefle uesKeemLe:' Fme JeglHeefe mes eneB Hej
uesKee Meyo kee eeesie ueive kes efueS ngDee nw ~
Goe ef#eeflepe DeLee&led ueive ceW mete& leLee ces<e jeefMeiele evcee keYeer ueive
ceW nes, cebieue DeHeveer Ge jeefMe cekej ceW oMece YeeJeiele nes, Deewj DeHeveer jeefMemLe
SkeeoMe YeeJeiele Meefve, Deewj Oevegef<e jeefMe ceW DeLee&led veJece YeeJeiele ieg nes lees
peeleke jepeHeg$e, ner jepe kee GejeefOekeejer (jepee) neslee nw ~
celeevlej mes uesKee Meyo efmebn jeefMe kes eeesie ceW Yeer neslee nw lees Yeer Ge
ekeej mes Yeer jepeeesie neslee nw ~
Goe ef#eeflepe mes ueive kee DeefYeeee erke nes jne nw ~ $eeefvleJe=e
ef#eeflepe mecHeele efyevogiele Deexefole ces<e ueive keer keuHevee ceW mete& keer mHe jeefMe
0~15 leke nesleer nw ~ evcee keer ces<e jeefMemLe efmLeefle kener ieF& nw, Dele: ces<eeefo

284

ces<eceOe Deewj ces<eevle efmLele evcee keer efmLeefle kes meeLe Deexefole ces<e ueiveiele
mete& en keer mebefmLeefle eefo 150 ceW mes ke=<Ce He#e elego&Meer ee DeceeJemee DeLeJee
JewMeeKe eefleeoe ceW peeleke kes pevce kee mebYeJe eesie nesiee ~~ 14 ~~
mJe#ex Meg$es HeeleeuemLes Oece&mLeeveb eeHles evs ~
ogefMekeeebieeeefHleeeHlew: Mes<ewpee&le: mJeeceer Yetces: ~~ 15 ~~
YeeslHeue:Devejepeeesieb efJeegvceeueeen
mJe#ex Fefle ~~ mJe#ex efmeles DeelceerejeMeew efmLeles Je=<elegueeesjvelecemLes ve
kesJeueb eeJelHeeleeuemLes ueiveeelegLex Oece&mLeeveb eeHles veJeceieles Mes<ewjveenw:
jefJeYeewceyegOeiegmeewjw: ogefMekeeebieeeefHleeeHlew: le=leereueivewkeeoMemLeevemLew: peelees
Yetces: He=efLeJee: mJeeceefOeHeefleYe&Jeefle ~ le$ewleppeeleced ~ kegcYes ueives Je=<es Meg$e: legues
eb: Mes<ee ene eLeemebYeJe ces<ekegcYeOeefvJemLee: ~ SJebefJeOes eesies peelees jepeHeg$ees
jepee YeJeefle ~ Devekeguepees OeveJeeved ~ DeLeJee keke&es ueiveced, legues Meg$e:, ceerves
eb:, Mes<ee: ene eLeemecYeJeb keveekeke&Je=<emLee: SJebefJeOes eesies peelees jepeHeg$ees
jepee YeJelevekeguepees OeveJeeved ~~ 15 ~~
kesoejoe:Deve jepeeesie
Je=<e ee leguee jeefMeiele Meg$e elegLe& ceW, evcee veJece YeeJeiele nes Mes<e
meYeer en le=leere ueive Deewj SkeeoMemLe neW lees Ssmes en eesie ceW meceglHeVe peeleke
Yeer jepee nesles nw ~~ 15 ~~
meewces Jeere&egles levegeges Jeeree&{es e MegYes MegYeeeles ~
Oecee&LeexHebeces<JeJeMes<ewOe&cee&lcee ve=Hepe: He=efLeJeerMe: ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeLeevejepeeesieb veJeceeefuekeeen
meewce Fefle ~~ meewces yegOes Jeere&eges keeueeefoyeuew: eges leLeeYetles levegeges
ueivemLes MegYes MegYeeeles MegYeens iegefmeleeesjveleces eLeemecYeJeb Jeeree&{es e meyeues
MegYeeeles Oece&mLeeveieles veJeceiele FleLe&: ~ MegYes megKeeele Fefle kesefeled Heefvle ~
elegLe&mLeevemLe FleLe&: ~ DeJeMes<ew: HeefjefMeenw: eLeemecYeJeb Oecee&LeexHeees<eg
veJeceefleereef$e<e[skeeoMeoMeceeveecevelecemLeeveefmLelew: SJebefJeOes eesies peelees ve=Hepees
jepeHeg$ees jepee YeJeefle ~ Oecee&lcee e ~ Deve keguepees OeveJeeved ~~ 16 ~~

285

kesoejoe:Deve ekeej mes Oecee&lcee jepee kes jepeeesie

ueivemLe yeueJeeved yegOe, Mes<e MegYe en Meg$e-ye=n. Deewj HetCe& evcee
yeueJeeved veJeceiele, Mes<e en veJece efleere-le=leere-<e-oMece Deewj SkeeoMemLe
keer en efmLeefle mes meceglHeVe jepeHeg$e Oeeefce&ke jepee neslee nw ~~16 ~~
Je=<eesoes cetefle&OeveeefjueeYeiew: MeMeebpeerJeeke&megleeHejwve=&He: ~
megKes iegjew Kes MeefMeleer#CeoerefOeleer eceesoes ueeYeielewve=&HeesHejw: ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeLeeveepeeesieeb JebMemLesveen
Je=<eesoe Fefle ~ Je=<eesoes Je=<eueives leLee MeMeebkepeerJeeke&megleeHejs: ev-iegmeewjwjHejwMe jefJekegpeyegOeefmelew: eLeemebKeb cetefle&OeveeefjueeYeiew: ueiveefleere<ewkeeoMemLew: peelees ve=Hees jepee YeJeefle ~ le$ewleppeeleced ~ Je=<eueives meevs efceLegvemLes peerJes
legueemLes meewjs ceervemLew: jefJekegpeyegOeefmelew: peelees jepeHeg$ees jepee YeJeefle~
Devekeguepees OeveJeeved ~ megKes iegjeefJeefle ~ iegjew peerJes megKes elegLe&mLeevemLes Kes oMeces
MeefMeleer#CeoerefOeleer evekeez eceesoes MevewMejs ueiveieles DeHejwjvewYeezceyegOeMeg$ew:
ueeYeielewjskeeoMemLew: peelees ve=Hees jepee YeJeefle ~ le$ewleppeeleced ~ MevewMejes ueives
elegLex peerJe: oMeces mete&evew YeewceyegOeMeg$ee SkeeoMes SJebefJeOes eesies peelees jepee
YeJeefle ~ Devekeguepees OeveJeevYeJeefle ~~17~~
kesoejoe:Je=<e ueive mes, evceeueive ceW, efleereiele ieg, Meefve
DecemLe, Mes<e cebieue-mete&-yegOe Deewj Meg$e SkeeoMemLe nesb lees jepeHeg$e ner jepee
neslee nw ~
leLee elegLe&mLe ieg, oMecemLe ev Deewj mete&, ueiveiele Meefve Deewj Mes<e
eneW keer SkeeoMemLe keer Yeer efmLeefle jepeeesie keejke nesleer nw ~~ 17 ~~
ces<etjCeeeleiegvee: MeefMecevopeerJee
%eejew Oeves efmelejJeer efnyegkes vejsvced ~
Je$eeefmeleew MeefMemegjspeefmeleeke&meewcee
nesjemegKeemleMegYeKeeefHleielee: epesMeced ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeLeevejepeeesieeb Jemevleefleuekesveen

286

ces<etjCeeelevegiee Fefle ~~ MeefMecevopeerJee: evmeewjiegjJe: eLeemebKeb

ces<etjCeeelevegiee oMecewkeeoMeueivemLee: %eejew yegOeYeewceew Oeves efleeremLeeves efmelejJeer
Meg$eekeez efnyegkes elegLes& SJebefJeOes eesies peelees vejsves ve=Hees YeJeefle ~ le$ewppeeleced ~
oMeces ev: SkeeoMes meewj: ueives peerJe: efleeres yegOeYeewcees elegLex Meg$eekeez SJebefJeOes
eesies peelees jepeHeg$ees jepee YeJelevekeguepees OeveJeeved ~ Je$eeefmeleeefJeefle ~
Je$eeefmeleew Yeewcemeewjew MeefMemegjspeefmeleekemeewcee: eviegMeg$emete&yegOee: eLeemebKeb
nesjemegKeemleMegYeKeeefHleielee: ueiveelegLe&meHleveJeceoMecewkeeoMemLee: YeJeefvle leoe
peele: epesMees jepee YeJeefle ~ le$ewleppeeleced ~ Yeewcemeewjew ueiveieleew elegLex ev:
meHleces peerJe: veJeces Meg$e: oMeces mete&: SkeeoMes yegOe: SJebefJeOes eesies peelees jepeHeg$ees
jepee YeJelevekeguepees OeveJeeved ~~ 18~~
kesoejoe:Deve oes jepeeesie
$eceMe: oMece, SkeeoMe, ueive, efleere Deewj elegLe&YeeJe ceW mete&, evcee,
Meefve, ieg, yegOe, cebieue Deewj Meg$e mete& eesie ceW meceglHeVe peeleke jepee neslee nw ~
leLee ueivemLe cebieue Meefve, elegLe&iele evcee, meHlecemLe ieg, veJeceiele
Meg$e, oMecemLe mete& Deewj SkeeoMemLe yegOe keer efmLeefle mes peeleke jepee neslee
nw~~18~~
kece&ueiveegleHeekeoMeeeeb jepeueefyOejLeJee eyeueme ~
Me$egveereie=neeleoMeeeeb efmebeeoMee HeefjkeuHee ~~ 19 ~~
YeeslHeue:DeLe jepeeesiepeeleme keefmcevkeeues jepeeJeeefHleYe&efJe<e
leerefle lep%eeveb mJeeieleeen
kece&ueiveegleHeekeoMeeeeefceefle ~ jepekele=&Ceeb eneCeeb ceOeeees en: kece&efCe
ueiveeMeces efmLele: eMe jepeeesiekele=&Ceeb eneCeeb ceOeeees en: ueiveeglees
pevceueivemLe: lelHeekeoMeeeeb leme mecyeefvOeveer ee HeekeoMeevleo&Mee Jee YeJeefle le$e
leme jepeueefyOeYe&Jeefle ~ DeLe ueiveoMeceees: eesjefHe enew YeJele: leoe leeeseex
yeueJeebmleme oMeeeecevleo&Meekeeues jepeueefyOe: ~ DeLe le$e yenJees Yesoe YeJeefvle
leoe eyeueme meJeexeceyeuemeevleo&Meekeeues DeLeJee eyeuemesefle ~ DeLe ueiveoMeceew
eoe Metveew YeJelemleoe pevceefve e: eyeue: meJeexeceyeuemlemeevleo&Meekeeues SJe

287

jepeo: meeled ~ yeng<Jevleo&Meemeg eefmcevvevleo&Meekeeues eejJeMeeoefleyeueJeJeb

mecYeJeefle lemeecesJeevleo&Meeeeb jepeeoes YeJeefle ~ Me$egveereie=nsefle ~
ueyOejepemeeefHe pevcekeeues Me$eg#es$emLesve Jee ensCe eevleo&Mee oee lemeeb
leefmcevyeueJeefle jepenjCeb Jeeeced ~ ele: mee efoMee efJeyeuesefHe
leefmcevveeHeJeefle ~ mee e mebeeoMee HeefjkeuHee ~ lemeecevleo&Meeee mebeeb
keee&ced ~ owJeegeve=HemebeeiegCeeevcees#eesefHe ~ Je#eefle ~ e ee$eeeeced ~
``DeefjkeesHenleoMeeeeb pevceesoeveeLeMe$egHeekes e ~ mJeoMesMekeejkeoMee:
mebeeCeerees vejsv Fefle ~~ De$e e YeieJeeved ieeefie&: ~
``ueiveie: kece&Cees Jee meeoLeJee eyeueesefHe e: ~
me: meelmJeevleo&Meekeeues jepeo: eyeuees eoe ~~
veereeefjie=nmebmLeme oMeeeeb eyeueme e ~
egefleye&ueefJenerveme levcees#e: Hejmebeeeled ~~ Fefle ~~ 19 ~~
kesoejoe:jepeeesie eeefHle keye nesieer ?
pevce keeueerve ueive mes ueive ee oMece ceW efmLele en keer oMee ceW jepeeesie
keer eeefHle nesleer nw ~ ueive Deewj oMecemLeeve ceW DeefOeke eneW mes eyeue en keer oMee
ceW ee Gme eyeue en keer Devleo&Mee ceW jepeieer eeHle nesleer nw ~ eefo ueive oMece
ceW keesF& Yeer en veneR nw lees metee&efoke meYeer eneW ceW meJee&efOeke yeue Meeueerve en keer
oMeevleo&Meeefo ceW jepeeesie keer eeefHle nesleer nw ~
leLee ueive oMecemLe en keer Me$eg veere jeefMemLe efmLeefleeeW ceW Fvekeer
oMeevleo&Meeefo meceeeW ceW jepe efJeHueJe neefve Fleeefo kes meeLe eneW kes HejmHej kes
mecyevOeeW kes %eeve kes leejlece mes DeeosMe kejvee eeefnS ~~ 19 ~~
iegefmeleyegOeueives meHlecemLeske&Heg$es
efJeeefle efoJemeveeLes Yeesefieveeb pevce efJeveeled ~
MegYeyeueeglekesvw: $etjYemLewMe HeeHew
Je&peefle MeJejomegmJeeefceleeceLe&Yeekee ~~ 20 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
jepeeesieeOeee: mecHetCe&: ~~ 11 ~~

288

YeeslHeue:DeLe Yeesefieveeb MeJejomegmJeeefceveeb e pevce%eeveb ceeefueveen

iegefmeleyegOeueives Fefle ~~ iegefmeleyegOee: peerJeMeg$emeewcee: S<eeceveleces
ueiveieles Deke&Heg$es meewjs meHlecemLes efoJemeveeLes metex efJeeefle oMecemLeeveieles SJebefJeOes
eesies Yeesefieveeb pevce YeesieJeleeb efJebeeppeele: meowJe YeesieJeevYeJeefle ~
lemeeLe&efJenervemeeefHe ele: kegleefMeesieeJeeefHleYe&Jeefle ~ jefJeyegOeefmeleueives Fle$e
kewefMeled jefJeyegOeefmeleeveeb mecyeefvOeueive Fefle JeeKeeleced ~
efmebnJe=<elegueeefceLegvekeveeueivesef<Jeefle ~ elees oMecemLeskex ueives yegOeefmeleeesjJemLeeveb
mecYeJeefle ~ DeeeeexCe JejenefceefnjsCe HetJe&Meem$eevegmeejsCeeeb eesie: ke=le: ~ De$e e
YeieJeeved ieeefie&: ~ ``peerJe%eYeeie&Jewue&ives meHlecemLeske&vevoves ~ oMecemLes jJeew peelees
YeesieJeevHeg<ees YeJesled ~~ MegYeyeueeglekesvwefjefle ~ MegYeenmecyeefvOevees jeMee: les e
meyeuee eme kesvielee YeJeefvle lewmleLeeYetlewmleLee HeeHew: $etjenw: $etjYemLew:
HeeHejeMeeefelew: eme pevce YeJeefle me MeJejeCeeb Hegefuevoeveeb ometveeb eewjeCeeb
mJeeefcelJeb Jepeefle ieefle ~ DeLe&Yeeied YeeieJeeved OeveJeebMe YeJeefle ~
MegYeyeueeglekesvwefjefle ~ De$e MegYeenw: yeueeglew: kesvielewefjefle kewefeodJeeKeeleced~
leeeegeced ~ emceeieJeeved ieeefie&: ~
``HeeHe#es$eielew: HeeHew: kesvmLew: meewcejeefMeefYe: ~
Meyeuewe&me pevce meelmeeomeew omegveeeke: ~~ Fefle ~~ 20 ~~
Fefle eerye=nppeelekes eerYeeslHeueerkeeeeb jepeeesieeOeee: ~~ 11 ~~
kesoejoe:ces<eeefo efkemeer Yeer ueive ceW yegOe-ieg Deewj Meg$e efmLele neW lees
Meefve meHlecemLe Deewj jefJe oMeceiele en efmLeefle ceW meceglHeVe peeleke Yeesieer
megKewMJee& kee GHeYeesieer neslee nw ~
MegYe jeefMeiele MegYeen keer kesvmLe efmLeefle leLee $etj jeefMeiele $etj eneW
keer efmLeefle e$e keg$eeefHe efkemeer Yeer mLeeve ceW nesves mes Fme ekeej kes en eesie ceW
meceglHeVe peeleke [eket -eesj Deewj DeJee_veere meceepe kee veslee (mejoej) nessles
ngS Oeveer Yeer neslee nw ~~ 20 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes jepeeesieeOeee:11 keer HeJe&leere eer
kesoejoe peesMeer ke=le: efnvoer `kesoejoe:' JeeKee mecHetCe& ~~ 11 ~~

289

DeLe veeYemeeesieeOeee: ~~ 12 ~~
veJeefoiJemeJeefm$ekeeefiveJesowieg&efCelee efef$eelegefJe&keuHepee: meg: ~
eJevewefm$eiegCee efn <edMeleer mee keefLelee efJemlejlees$e lelmeceeme: ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees veeYemeeesieeOeeees JeeKeeles ~
veeYemeeesieeveeb elJeejes efJekeuHee: ~ le$eeke=efleeesiee Skees efJekeuHe: ~ Deeke=efleeesiee:
mebKeeeesiee DeeeeieesieeMe efJekeuHe$eeced ~ Deeke=efleeesiee: meeeeesiee
Deeeeeesiee oueeesieewesefle efJekeuHeelegeced ~ le$e efJebMeeflejeke=efleeesiee: ~
meHlemebKeeeesiee: $ee Deeeeeesiee: ~ ew oueeesieew ~ le$e ef$eef$eelegefJe&keuHepeveeb
eesieeveeb mebKee%eeveceewHevoefmekesvee
veJeefoefieefle ~ veJe eefmee: efokeyosve oMe Geles JemeJees<ew Sles
eLeemebKeb ef$ekeeefiveJesow: iegefCelee: ef$ekeMeyosve $ee SJe Geles DeefiveMeyosve $ee:
JesoeMelJeej: Slewieg&efCelee: ~ leeLee ~ veJeefoiJemeJe: (9~10~8) Sles eLeemebKeb
efef$eelegefJe&keuHepee YeJeefvle ~ Sleogeb YeJeefle ~ Deeke=efleeesiee efJeMeefle:
mebKeeeesiee: meHle SJeceeke=eflemebKeeefJekeuHeesve meHleefJebMeefleeesiee YeJeefvle ~
Deeeeeesieem$ee: ~ Deeke=eflemebKee Deeeeke=lesve efJekeuHe$eesCe ef$ebMeled (30)
oueeesieew ew ~ Deeke=eflemebKee Deeeeoueeesieke=lesve efJekeuHeeleg<kesCe eef$ebMeled
(32) SJeb efef$eelegefJe&keuHepee eesiee: meg: YeJesegefjefle ~ eJevewefm$eiegCee esefle ~
HegjeCeeJevew: ef$eiegCee efn <edMeleer keefLelee ~ <eCCeeb Meleeveeb meceenej: <edMeleer mee e
ef$eiegCee DeeoMeeesieMeleeveefYeefnleeveebleLe&: (1800) ~ veveg mHegefpeOJepesve
efkecegeced ~ Geles ~ veeYemeeesieeveeceevleced ~ leLee e leekeeced ~
``mebmLeevemeMecevevlekeb meeodJeeefCe veeveeeke=leerefve dJee ~ Fefle keLeb
HegjeCeeJevewjeoMeMeleeveefYeefnleeefve ~ Gevles ~ Deeke=efleeesieem$eeesefJebMeeflemlewjefYeefnlee: mebKeeeesieeveeb meHleefJebMeleefOekeb Meleb YeJeefle ~ SJeb mee Meleb
YeJeefvle ~ leewkewkeb jeefMeb ueiveieleceefOeke=leeseced ~ lemceeuueiveeoMekesveeeoMeeesieMeleeefve YeJeefvle ~ emceelmee Meleb eoMenleceeoMeMeleeefve YeJeefvle ~
Sles<eeceglHeefeceOeeeevles eoMe&efe<eece: ~ efJeefoleeOeeeeLe&me megKeeJeyeesOelJeeled ~

290

SJeb eJevewefm$eiegCee <edMeleer efJemlejle: keefLeleesee ~ De$eeefmce_em$es lelmeceeme:

lelmeb#esHe: ef$eeles ~ efJemlejme meceemeesefYeOeerele Fefle ~ HetJe&eoefMe&lee
eef$ebMeosJeeefYeOeerevles ~ lelHeues<JeveHeueeveeb meceevelJeeled ~ eef$ebMelmJesJe
eesies<JeeoMeeesieMeleevevleYe&Jevleerefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:efJekeuHeeW kes meeLe veeYeme eesieeOeee
eefle#eCe DeekeeMeeejer (veYeesie: DeekeeMeieeceer en) eneW kee mJeceeie&
me_eueve neslee jnlee nw ~ eleske en kee Deve eneW mes HetJee&Hej TOJee&Oej,
eeceesej He HejmHej ceW Devlej neslee nw ~ keYeer keYeer Ske jeefMeiele meYeer keer
efmLeefleeeW mes Ske ef. ef$e. eleg<Hee<e meHle enesb kee eesie Yeer jnlee nw ~ eesie
Meyo mes eneB Hej DeHeveer DeHeveer ke#eeDeeW ceW YeceCeMeerue eneW keer He=LJeer mes pees otjer
nw Jen efJeefYeVe otjer nw ~ He=LJeer kesv mes efkemeer efveele otjer kes Je=e Hej keoeefHe keYeer
Yeer efkemeer kee eesie veneR nes mekelee ~ YetceC[uemLe kesvefyevog mes efveefo& Jeeme
jsKeeOe& keer otjer Hej DeekeeMemLe $eeefvle Je=eere Oejeleue ceW ces<eeefo 12 jeefMeeeb
Devevle otjiele DeefMJeveeefo 27 ve#e$eeW kee mLeeve efveele kej ceeveJe
JeJenejesHeeesie mes Heee JeMe 4 eneW kee HejmHej kee pees mLeeveere eesie Deeefo
neslee nw, Gme DeeOeej mes Deveske eesieeW kee Fme ekejCe ceW GuuesKe nes jne nw ~ veeYe
Meyo kee DeLe& DeekeeMe mes mecyeefvOele nesves mes eneb Fme DeOeeekee veeYeme
eesieeOeee veece meceereerve nw ~
veeYeme eesieeW kes eej efJekeuHeeW Deeke=efle, mebKee, Deeee Deewj oue ceW
(1) Deeke=efle eesie, (2) Deeke=eflekeeesie, mebKeeeesie Deewj Deeee eesie, (3)
Deeke=eflekeeesie mebKeeeesie, Deeeeeesie, Deewj oueeesie nesles nQ ~
eneW keer efmLeefle Deewj eleske ueive mes pees pees Deeke=efleeeb meer yeveleer jnleer
nwb Dele: GvnW Deeke=efleeesie kenles ngS Gvekes 20 mebKeke Yeso nesles nQ ~ mebKee
eesie kes 7 Yeso Deeee eesieeW kes 3 Deewj oue eesie kes oes Yeso nesles nwb ~
Deeke=efleeesie mJelev$e nesves mes 30 ekeej kee, leLee Deve oes oes eesieeW,
leerve leerve, eej eej DeLee&led Deeke=efleke mebKee, Deewj Deeee leLee Deeke=efle leLee
Deeke=efle mebKee Deeee Deewj oue Fleeefo HejmHej efJeefvecee mes 9, 10, 8

291

mebKeeDeeW $eceMe: 3, 3 leLee 4 eej mes iegCee kejves mes 3 9 27, 3

10 30, eejeW efJekeuHeeW kes efceueeve mes 8 4 32 ekeej kes eesie kens
iees nQ ~
eesie keejke en mebKee 7 nw ~
FmeerefueS Ske ner ueive ceW eleske en kee en mes yeoueeJe mes Yeso mebKee 7
oes oes eneW keer yeoueeJe (HeefjJee&ve) mes Yeso mebKee
21
leerve leerve
35
eej eej
35
Heebe Heebe kes yeoueves ceW
21
: n mes
7
meeleeW mes
1
kegue eesie 127
eJeveeeeeex kes Deeke=efle eesie 23 pees[ osves mes
23
kegue eesie 150 nesles nQ ~
Ske ueive keer efmLeefle keer eesie mebKee 150 kees 12 mes iegCee kejves Hej 150
12 1800 Yeso nesles nQ ~ ener eefme veeYeme eesie nQ ~~ 1 ~~
jppegceg&Meueb veueMejeew: meleMeeeepee_peieeo eesieeved ~
kesvw: meomeeglewo&ueeKeew ekemeHeez keefLeleew HejeMejsCe ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLeeeeeesie$eeb oueeesieeb eewHevoefmekesveen
jppegceg&Meueefceefle ~~ ejeew: ejefmLejefmJeYeeJejeefMeenmebegew: eLeemebKeb
jppegceg&Meueb veueMesefle eesie$eeb YeJeefle ~ leeLewkeefmceMejjeMeew ejjeefMees
ejjeefMe$ees ejjeefMeeleg<kes Jee eoe meJex ene: YeJeefvle efmLejjeMeees
efmJeYeeJejeMeeMe meJex Metvee YeJeefvle leoe jppegvee&ceeesiees YeJeefle ~
SJeceskeefmceefvmLejjeMeew jeefMees jeefMe$ees jeefMeeleg<kes Jee eoe meJex ene YeJeefvle
ejjeMeees efmJeYeeJejeMeeMe Metvee YeJeefvle leoe cegMeueb veece eesiees YeJeefle ~
SJeceskeefmceefvmJeYeeJejeMeew jeefMees jeefMe$ees jeefMeeleg<kes Jee eoe meJex ene:
YeJeefvle ejjeMee: efmLejjeMeeMe Metvee YeJeefvle leoe veueeKees eesiees YeJeefle ~

292

Sleeveeeepeebm$eerveesieevmeleeeeeex peieeo GeJeeved ~ kesefelmelemlJeeeepeeefvenen

eesieeefveefle Heefvle ~ FneefmcevekejCes DeeneseJeeefveefle ~ leLee e mele: ~ ``meJex
ejs<eg. jeefMe<eg eoe efmLelee eesieceen leb jppegced ~ Deveeefeeme meleleb
efJeosMeJeemeeLe&egeme ~~ meJex efmLejs<eg jeefMe<eg eoe cegMeueceen le eesieeced ~ pevceefve
kecekejeCeeb egeeveeceLe&ceeveeYeeced ~ efMejerjs<eg veue Fefle eesiees
nerveeefleefjeosneveeced~ efveHegCeeveeb Heg<eeCeeb OevemebeeYeesefieveeb YeJeefle ~~ De$e
kewefMeodJeeKeeleced ~ ejjeefMeeleg<kes meoe meJexb ene: YeJeefvle leoe jppeg:
efmLejjeefMeeleg<kes cegMeueb ef:mJeYeeJejeefMeeleg<kes veue Fefle ~ leeeegeced ~
emceeodYeieJeevieeefie&: ~ ``Skees ew Jee $ee: meJex eje egee eoe enw: ~
ejeesiemleoe jppeg: Meer<ee&Ceeb pevceoes YeJesled ~~ efmLejeMesvcegMeueb veece ceeefveveeb
pevceke=vve=Ceced ~ efmJeYeeJees veueeKemleg Oeefveveeb Heefjkeerefle&le: ~~
SJeceeeeeesie$eeb JeeKeeleb melecelesve ~ leLee e mele: ~ ``ejjeefMeiewe&nsvw:
efmLejjeefMeielewmleLee cegMeueced ~ efMejerjieleweexiees veuemeb%ees cegefveefYeef: ~~ DeLe
oueeesieecegeles ~ kesvw: meomeeglewefjefle kesvw: eLeemebKeb meomeeglew: meodenw:
meewceweg&lew: oueeKees oueeesie: eiceeuee veece YeJeefle ~ leLee kesvwjmeodenw:
HeeHeenegew: oueeesie: meHeex veece eesiees YeJeefle ~ Sleogeb YeJeefle ~ es<eg les<eg ef$e<eg
kesvs<eg meewceene: yegOeiegMeg$ee: eoe YeJeefvle ve keefmcevkeefMelkesvs HeeHees YeJeefle
leoe e*dveece eesiees YeJeefle ~ DeLe es<eg les<eg kesvs<eg HeeHee: mete&Yeewcemeewje: YeJeefvle ve
keefMelkesvs YeJeefle meewceen: leoe meHeex veece eesiees YeJeefle ~ vevJe$e eesieeb
kesvw: meomeeglewo&ueeKeeefJelegkelJee ef$e<eg efkeefceefle JeeKeeleced ~
emceegkeueHe#eke=<CeHe#eeesMevme meewcelJeb HeeHelJeb e mecYeJeefle SJebefmLeles leoe
meewcee$eevles<eg ef$e<eg kesvs<eg #eerCeMevcee eoe elegLeex YeJeefle DeLeJee HeeHee$eevles<eg
ef$e<eg kesvs<eg #eerCeMevcee eoe elegLeex YeJeefle leoeefHe ekemeHeez eesieew YeJele: ~
leeleg<eg& kess<eg efkeefceefle ve JeeKeeleced ~ Geles vewJeced ~ emceeovesvewJe
mJeuHepeelekes Geced ~ ``kesv$eeiew: HeeHelejwo&ueeKee JeefnMe ceeuee e ~ De$e
meewceem$ee: HeeHeem$ee Fefle keLeb %eeevles ~ eLeeveees&eesce&Oes evceemle=leerees ve
YeJeefle ~ Geles ~ YeieJelee ieeefie&Ceeseced ~ ``ef$ekesviewe&ceejekez: meHeex

293

og:efKelepevceo: ~ Yeesefiepevceeoe ceeuee leppeerJeefmelesvogpew: ~~ eieesie:

HeeHeJeefpe&lekesvs<eg meHe&: meewceJeefpe&lesef<Jeefle keLeb %eeeles ~ Geles ~
yeeojeeCesveeseced ~ ``kesvs<JeHeeHes<eg efmele%epeerJew: kesvef$emebmLew: keLeeefvle ceeueeced~
meHe&mlJemeewcewMe eceejmetezeexieeefJeceew ew keefLeleew oueeKeew ~~ Sleew oueeesieew ~
ew ekedmeHeez keefLeleew HejeMejsCeeweew ~ ve lJevewjHegeew ~ Geles Devewveexeew
HejeMejsCeeweeefJeefle mJeMeem$es JejenefceefnjsCeeseew leLee e ceefCelLe: ~ ``kesv$eeielew:
HeeHew: meewcewJee& ouemebef%eleew ~ ew eesieew meHe&ceeueeKeew efJeveHeueeoew~~
Skeceeeeeesie$eeceefHe Devewecevewveexeced ~ DevewelJeejenefceefnjsCe Meem$es
mebie=nerleced ~ SJeb oueeesieeb JeeKeeleced ~~ 2 ~~
kesoejoe:Deeee leLee oueeesie Yeso keejCe
eejeW ej jeefMeeesb ee leerveeW ee oesveeW ee Ske ner ej jeefMe ceW meYeer eneW
keer efmLeefle mes (efmLej efmJeYeeJe jeefMeeeb en jefnle) jppeg veeceke eesie neslee nw ~
Fmeer ekeej meYeer en Ske ee oes ee leerve ee eejeW efmLej jeefMeeeW ceW neW
(ejefmJeYeeJe jeefMeeeW ceW en Metvelee) lees cegMeue veeceke eesie neslee nw ~
Fmeer ekeej Ske ee oes ee leerve ee eejeW efmJeYeeJe jeefMeeeW ceW meYeer en
neW (ej-efmLej-jeefMeeeW ceW en Metvelee) lees veue veeceke eesie neslee nw ~
meleeeee&peer kes cele mes Ge Deeeepe leerve eesie, kens ieS nQ ~
meYeer MegYe en kesvmLe neW, leLee meYeer DeMegYe eneeefo kesviele nesles nQ
lees Fme ekeej mes es oes oue eesie nesles nQ ~ MegYeeneW keer efmLeefle mes meceglHeVe oue
eesie kee veece ``ceeuee DeMegYe eneW keer kesv efmLeefle peve oue eesie kee veece
``meHe& HejeMej cele mes kene ieee nw ~ oueeesie keejke MegYeeneW ceW evcee kees
MegYelJe Deewj DeMegYelJe mes cege mecePekej yegOe ye=nmHeefle Meg$e keer MegYe, mete&
cebieue Meefve keer DeMegYe ieCevee keer ieF& nw ~~ 2 ~~
eesiee Jepevleeleeepee: mecelJeb eJeeypeJeeeC[peieesuekeeew: ~
kesvesHeiew: eeseHeueew oueeKeeefJeleengjves ve He=LekeHeueew leew ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLeevesjeeeezexve ekeejCesDeeeeeesie$eeb oueeesieeb e
JeeKeeleb lelkeejCecegHepeeeflekeeen

294

eesiee Jepevleerefle ~~ Deeeepee eesiee jppegceg&MeueveueeKee Deeke=efleeesiew:

eJeeypeJeeeb[peieesuekeeew: eJeHeeJeeefJenieesuekew: DeeefoenCeeodieoeMekeeYeeb
e leLee mebKeeeesiew: ieesuekeeew: ieesuekeegieMetuekesoejw: mebKeeeesiew: Deeeepee
eesieemlegueleeb mecelJeb Jepevleerleleesvewveexee: ~ leodJeeflejskesCeeHeeeeeesieeveeceJekeeMeesmleerefle JejenefceefnjsCeesee: ewMe eesiew: meceleeb eemeefvle ~ e$e kewles<eeceve
JekeeMemleoOeeeevles JeeKeemeece: ~ kesvesHeiew: eeseHeueeefJeefle ~ oueeKeew
oueeesieew ew kesvesHeiew: eeseHeueew keefLeleHeueew kesvesHeielew: enw: eeses Heues
eees: ~ kesv$eeiew: kesvmLeeveeb MegYeeneCeeb MegYeb HeuecegeceMegYeeveeceMegYeefceefle ~
Dele SJesceew eeseHeueew keefLeleHeueew ~ Geb e JejenefceefnjsCe ~ ``kesvef$ekeesCes<eg
MegYee: eMemleemles<JesJe HeeHee ve MegYeeoe: meg: ~ kesvef$ekeesCeiew: MegYew: MegYeb Heueb
YeJeleerefle ceeuee veesee ~ SJeb kesv$eeiew: HeeHew: HeeHeHeueb YeJeleerefle meHeex veese: ~
SJeceves DeHejs Deeng: keLeeefvle ~ leLee leew ve He=LekeHeueeJegeeLe&lJeeled ~ eesJeb leefn&
efkeceLe JejenefceefnjsCeeseeefJele$eeseles ~ veeYemeeesieevleYet&lelJeelmecemleoMeemJeefHe
Heueoew YeJele: ~ eoe kesvesHeieeveeb eesieb efJevee Heueb eeefvle ~ Slee
HejeMejeoerveeb celeced ~ les<eeb celeb eLee veeYemeeesieeJesleew mecemleoMeemJeefHe Heueeoew
Delees ve JejenefceefnjsCeeseew ~~ 3 ~~
kesoejoe:ef$eefJeOe Deeeeeesie Deewj oueeesiee kes keejCe
eJe-keceue-Jee-efJenie ieesueeefo eesiees kees Deeies kene pee jne nw ~ Ge
GvneR eesieeW kes ue#eCe Ieefle nesves mes GvneR eesieeW ceW Ge eesieeW kee DevleYee&Je
mecePevee eeefnS ~
kesvmLe MegYeeMegYe eneefmLeefle JeMe oue eesieeW (ceeuee-meHe&) kee MegYeeMegYe
Heue eJeeefo eesieess mes He=Leked veneR nw ~ Ssmee Deve Deeeeeex kee cele nw ~~ 3 ~~
Deemevvekesv YeJeveeiewie&oeKemlevJemleies<eg Mekeb efJenie: KeyevOJees: ~
e=bieeke veJeceHeeceueivemebmLewue&iveeveiewn&ueefceefle eJeoefvle lep%ee: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLeeke=efleeesieevHee-ieoeMekeefJene=ekenueeKeevJe
mevleefleuekesveen

295

Deemevvesefle ~~ Deemevves efvekeJeefle&efve ~ kesvYeJevees keCkejeefMeegices

eoe meJex ene: YeJeefvle leoe ieoeKees eesiees YeJeefle ~ me e eleg: ekeej: ~
ueiveelegLe&mLew: meJe&enwjske: ~ elegLe&meHlecemLewef&leere: ~ meHleceoMecemLewmle=leere: ~
oMeceueivesmLewMelegLe&: ~ levJemleiesef<Jeefle ~ levJemleies<eg ueivemeHleceies<eg meJe&ens<eg
Mekeb YeJeefle ~ KeyevOJees: oMeceelegLe&ees: meJe&ens<eg efmLeles<eg efJenieeKees eesie: ~
veJeceHebeceueivemLew: meJe&enw: e=bieekeeKees eesiees YeJeefle ~ ueiveeveiewn&ueefceefle ~
ueiveb Jepe&efelJee eLeemecYeJeceves meJex ene: HejmHejb ef$ekeesCeielee YeJeefvle leoe
nueefceefle eesie: lep%ee: nesjeMeem$eHeefC[lee: eJeoefvle keLeeefvle ~ me e ef$eekeej: ~
efleere<e[doMecemLew meJe&enwjske: ~ le=leeremeHlecewkeeoMemLewef&leere: ekeej: ~
elegLee&ceeomLewmle=leere: ekeej Fefle ~~ 4 ~~
kesoejoe:Hee Deeke=efleeesie leLee ieoeMekeeefo eesie ue#eCe
meceerHe kesve ceW eefo meYeer en nesles nQ lees ieoe veeceke eesie neslee nw ~
meceerHe kesve kee mHeeLe&, ueive elegLe&, ee elegLe& meHlece, ee meHlece oMece Deewj
oMece YeeJe leLee ueive mLeeve ceW ner meYeer eneW keer efmLeefle mes ieoe eesie neslee nw ~
ueive-meHlece ceW meYeer enesb mes Meke veeceke, oMece elegLe&mLe meYeer eneW
mes efJenie, veJece Heece ueive iele meYeer eneW mes eb=ieeke Deewj ueiveJeefpe&le,
ef$ekeesCemLeeve DeLee&led eleske en veJece HeecemLe meYeer eneW mes nue veeceke eesie,
neslee nw ~ keesCe ceW, ueive Jeefpe&le efleere YeeJe kee He_edece YeeJe <e, YeeJe neslee nw
efleereYeeJe kee, le=leere ef$ekeesCe oMece YeeJe nesves mes, 2, 6, 10, Fmeer ekeej
le=leere-meHlece SkeeoMe Deewj elegLee&ce eoMe mLeeve efmLele meYeer eneW mes nue eesie
mecePevee eeefnS ~~ 4 ~~
MekeeC[peJegYeeMegYewJe&eb leefHejerleiewe&Je: ~
keceueb leg efJeefceemebefmLelewJee&Heer leeefo kesvyeeele: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe JeeeJekeceueJeeHeermeb%eb eesieelegeb Jewleeueeresveen
MekeeC[spesefle ~~ MekeJegYew: JeJeefmLelewjC[peJeoMegYewMe Jeeb
YeJeefle ~ Sleogeb YeJeefle ~ ueivemeHleceees: meewce elegLe&oMeceeesMe HeeHee YeJeefvle~
veeve$e kesefeeoe JeeeKees eesiees YeJeefle leefHejerleiewe&Je:~ Dele SJe ene eefo

296

efJeHejerleielee YeJeefvle leoe eJeeKees eesiees YeJeefle ~ MekeJeoMegYee:

DeC[peJegYee: ~ Sleogeb YeJeefle ~ ueivemeHleceees: HeeHee: efmLelee:
elegLe&oMeceeesMe MegYee: efmLeleemleoe eJeeKees eesiees YeJeefle ~ keceueb eflJeefle ~
SlewjsJe meewceHeeHew: efJeefceemebefmLelewMeleg<Je&efHe kesvs<eg meceJeefmLelew: keceueeKees
eesiees YeJeefle ~ leosJe keceueb eefo kesvesyeeelees YeJeefle leoe JeeHeermeb%ees eesie: ~
Sleogeb YeJeefle ~ meJezjsJe kesvyeeele: efmLelew: kesveefCe Jepe&efelJeeve$e
HeCeHejeHeesefkeueces<eg efmLelewmleosJe keceueb JeeHeermeb%eb YeJeefle eesie: ~ HeCeHejs<eg
eleg<Jee&Heesefkeueces<eg eleg<Jee&Heesefkeueces<eg elegef<Je&efle ~~ 5 ~~
kesoejoe:JeeeJe keceueJeeHeer eesie
Deeeee& Jejen keer Mekeekeej enefmLeefle mes Meke eesie meb%ee meeLe&ke nw~
ueive mes meHlece mLeeve Hee&vle efmLele meYeer eneW mes Ske Mekeekeej iee[er keer meer
efmLeefle efoKeves mes Meke eesie kene ieee nw ~
mecee eneW keer oMece elegLe& leke keer enefmLeefle mess efJenie (He#eer
Deekeejke) eesie neslee nw ~ leelHee&le: MegYeen Meke keer lejn ueive-meHlecemLe
Deewj HeeHe en efJenie, oMece elegLe&mLe nes lees Jee veeceke en eesie neslee nw ~ Fmekes
efJeHejerle, HeeHeen ueive meHlece ceW MegYeen oMece elegLe&mLe neW lees eJe veeceke eesie
neslee nw ~ eefo MegYeeMegYe oesveeW en kesvie neW lees keceue eesie neslee nw ~ meYeer MegYe
HeeHeen kesv mes efYeVe mLeeve HeCeHej ee DeeHeesefkeuece ceW nes lees JeeHeer veeceke en
eesie neslee nw ~
HetJe&Meem$eevegmeejsCe ceee Jeeeoe: ke=lee: ~
elegLex YeJeves metee&p%eefmeleew YeJele: keLeced ? ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe JeeeJeees: mecYeJees$e ve YeJeefle leew e ceee
HetJe&Meem$eevegmeejsCe ke=leeefJelesleoveggYeen
HetJe&Meem$eevegmeejsCesefle ~ HetJe&Meem$eevegmeejsCe HetJee&eeez: ceeeJeveeefoefYe:
JeeeKees eesie: ke=le: eJeeKeMe ~ lemceevceeeefHe ke=le: ~ Jeeeoe Fefle
yengJeeveefveoXMeesves<eecesJecekeejeCeeb eoMe&veeLe&: ~ Jeeeoees eesiee eeefHe ve
mecYeJeefle leLeeefHe HetJe&Meem$evegmeejsCe ceee ke=lee ~ leevevegme=le <JesleLe&: ~ ele:

297

metee&oeefoleeelegLex YeJeves elegLe&jeMeew HetJexCe HeefMecesve Jee %eefmeleew yegOeMeg$eew keLeb

YeJele: ~ ve keoeefeokeexoesmlecees Jee ceOeee&je$eees: yegOeMeg$eew YeJele: ~
Deeefoles ceOeemLesOe&je$emLes Jee leeesoeesmleceees Jee ve YeJelesJe ~~ 6 ~~
kesoejoe:Jee Deewj eJe eesie keer en efmLeefle mebYeJe veneR nw,
mebMeeemle nw ? ueive meHlece mLeeve ceW MegYe en keer efmLeefle leLee elegLe& oMece ceW
HeeHe eneW keer efmLeefle mes Jee veeceke eesie, leLewJe HetJeexe eJe eesie kes ue#eCe
eeeerve Deeeeeex kes eje kens ieS nQ ~ efkevleg JeneB Hej efJe<ee efJeeejCeere nes peelee
nw efke ueiveiele mete& keer efmLeefle ceW elegLe&mLe ee oMecemLe yegOe Meg$e veneR nes mekeles~
leLewJe elegLe&mLe mete& ceW meHlece mLeeveiele yegOe Meg$e Yeer veneR nes mekeles ~ ``yegOe
Meg$eew mete&meevegejeefJeJe keoeefeleele: keoeefelHe=le: ......YeJele: ~
enieefCele ieesue efmeevle mes Ge keLeve mener veneR nesves mes, ef$emkevOe cece&%e Deeeee&
Jejen GewodIeesef<ele kejles ngS HetJee&eeeex kes Ge keLeve cesb mete& mes elegLe&mLe yegOe
Meg$e en keer DemecYeJe efmLeefle kees mHe kej jns nQ ~ (osefKeS enieefCele
efmeevleefMejesceefCe uesKeke kesoejoe peesMeer ) ~~ 6 ~~
keCkeeefoeJe=ewmleg elegie=&nielewe&nw: ~
etHes<egMeefeoC[eKee nesjeew: keCkew: $eceeled ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe etHes<egMeefeoC[eKeb eesieelegekeceveggYeen
keCkeeoerefle ~~ nesje ueiveb leoeew: kesvw $eceelHeefjHeee
ueivekesvceeefole: ke=lJee eleg<e&g ie=ns<eg eLeemecYeJe meJe&eneCeeceJemLeeveb YeJeefle leoe ~
etHes<egMeefeoC[eKeeMelJeejes eesiee YeJeefvle ~ eeLee ~ ueiveefleerele=leereelegLex<eg
eleg<Je&efHe eoe meJex ene: YeJeefvle leoe etHeeKees eesiees YeJeefle ~ DeLe
elegLe&Heece<emeHleces<eg eleg<eg& meJex SJe ene YeJeefvle leos<eg: MejeKeeseesie: ~ DeLe
meHleceece veJeceoMeces<eg eleg<eg& meJex SJe ene: YeJeefvle ~ leoe Meefeeesie: ~ DeLe
oMecewkeeoMeeoMeueives<eg eleg<eg&^ meJex SJe YeJeefvle leoe oC[eesie Fefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:etHe-Mej-Meefe Deewj oC[ eesie
ueive mes elegLe& leke DeLee&led eejcYe kes $eefceke kes oes kesvesb ceW meYeer eneW
keer efmLeefle mes etHe, elegLe& YeeJe mes meHlece YeeJe leke keer meYeer eneW keer efmLeefle mes

298

F<eg DeLee&led Mej veeceke eesie, meHleceejYe oMece kesv leke meYeer eneW keer efmLeefle
mes Meefe meb%eke eesie Deewj oMece mes ueive leke, DeLee&led oMece-SkeeoMe eoMe
Deewj ueive leke keer meYeer en efmLeefle mes oC[ veeceke eesie neslee nw ~~ 7 ~~
veewket$eeeHeeefve lelmeHle#e&mebefmLelew: ~
De&evmleg veeJeeew: eese:lJeve#e&mebefmLelew: ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe veewket$eeeHee&eveKeb eesieHeekeceveggyeen
veewket$esefle ~~ leesvewJe eeiegesve ekeejsCe ueivekesveoejYewkemceeled
kesvelmeHleefYee&nw: meHle#e&mebefmLelew: veewket$eeeHemeb%eeesieelegeb YeJeefle ~
leeLee ~ ueiveefleerele=leereelegLe&Heece<emeHleces<eg eoe meJex enemleoe veewvee&ce
eesiees YeJeefle ~ SJeb elegLe&Heece<emeHleceeceveJeceoMeces<eg eoe meJex ene: YeJeefvle
leoe keteKees eesiees YeJeefle ~ DeLe meHleceeceveJeceoMecewkeeoMeeoMeueives<eg meJex
ene YeJeefvle leoe $eeKees eesie: ~ DeLe oMecewkeeoMeeoMeueiveefleerele=leereelegLex<eg eoe meJex ene YeJeefvle leoe eeHeb eeHeeKees eesie: ~ De&ev Fefle ~
veeJeeewjsJe eesiewjve#e&mebefmLelew: DeHejjeefMeJeJeefmLelewjOe&eveKees eesiees YeJeefle ~
veeJeeee: keCkes<etee: lewMeeve%e&mebefmLelew: DeHejjeefMeielew: lesve HeCeHejsYe:
DeejYe efvejvlejb meHlemeg ie=ns<eg eoe meJex ene YeJevleeHeesefkeuecesYees Jee
leoe&eveKe: me eeekeej: ~ leeLee ~ efleerele=leereelegLe&Heece<emeHleceeces<eg meHlemeg meJex ene eoe YeJeefvle leowke: ~ SJeb le=leereeefoveJeceevles<eg efleere: ~
Heeceeefo<JeskeeoMeevles<eg le=leere: ~ <e<eefo<eg eoMeevles<eg elegLe&: ~ Deceeefo<eg
efleereevles<eg Heece: ~ veJeceeefo<eg le=leereevles<eg <e: ~ SkeeoMeeefo<eg Heeceevles<eg
meHlece: ~ eoMeefo<eg <eevles<eg eoe meJes& ene YeJeefvle leoece Fefle ~~ 8 ~~
kesoejoe:veew-ket-$e-eeHe Deewj De&ev eesie
ueive kesv mes DeejcYe kej meHlece kesv Hee&vle keer meYeer eneW keer efmLeefle
mes veewkeeeesie, elegLe& kesv mes oMece leke meYeer eneW mes ket eesie, meHlece mes ueive
Hee&vle meYeer eneW mes $eeesie Deewj oMece kesv mes elegLe& meYeer en efmLeefle mes eeHe
eesie neslee nw ~

299

``Deve#e& mebefmLelew: Jeekee mes, eleske HeCeHej mes Deeies keer meHlecejeefMe
leke meYeer eneW keer efmLeefle mes efleere Heeceece SkeeoMe mLeeve mes .....eesie
mebKee 4, SJeb eleske DeeHeesefkeuece le=leere-<e-veJece Deewj eoMe mLeeve mes meele
mLeeve leke keer en efmLeefle mes eesie mebKee 4 SJeb Fme ekeej eesie mebKee 8
nesleer nw, Oeeve osves kee efJe<ee nw ~~ 8 ~~
SkeevlejielewjLee&lmeceg: <e[die=neefelew: ~
efJeueiveeefoefmLelewMe$eefceleeke=eflepemeben: ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe mecege$eeKeew ew eesieeJeveggyeen
Skeevlejsefle ~~ DeLee&odefleeremLeeveeoejYewkeevlejielewe&nw: <e[deneefelew:
<e[^eefMe<eg JeJeefmLelew: meHleefYee&nw: mecegeKees eesiees YeJeefle ~ leeLee ~
efleereelegLe&<eeceoMeceeoMes<eg <edmeg eoe meHle ene YeJeefvle leoe mecegeKees
eesie: efJeueiveeefoefmLelewefjefle ~ DevesvewJe ekeejsCe efJeueiveeuueiveeleYe=leskeevlejmLew:
<e[die=ns<eg meHleefYee&nw: efmLelew: e$eeKees eesiees YeJeefle ~ leeLee ~
ueivele=leereHeecemeHleceveJecewkeeoMes<eg <e[die=ns<eg eoe meJex ene: YeJeefvle leoe
e$eeKees eesiees YeJeefle ~ FlesJeb ekeejsCe Deeke=eflepeeveeceekeejJeMeeoglHevveeveeb
mebenes JeeKeele: ~~ 9 ~~
kesoejoe:meceg Deewj e$e eesie
efleere mLeeve mes DeejcYe kej $eefceke le=leere YeeJe kees es[kej
elegLe&YeeJe, Heece YeeJe kees es[kej <eYeeJe, meHlece kees es[kej Dece YeeJe,
veJece es[kej oMece leke, SkeeoMe es[kej eoMeJeW YeeJe ceW DeLee&led 2, 4, 6,
8, 10, Deewj 12 JeW YeeJe ceW meYeer eneW keer efmLeefle mes meceg veeceke eesie, leLee
ueive mes eejcYe kej Ske DeefOeke DeLee&led meYeer efJe<ece 1, 3, 5, 7, 9 Deewj
11 YeeJeeW ceW meYeer eneW keer efmLeefle mes e$e meb%eke eesie neslee nw ~
JeefCe&le eesieesb keer ieCevee Deeke=efle ieCe ceW nesleer nw ~ en kegC[ueer ceW eneW
keer efmLeefle pees Ge ekeej JeefCe&le kej, eesie keejke en mebKee mes efpeme ekeej
keer Deeke=efle efoKe He[leer nw Gmeer Deeke=efle kee en eesieeW ceW (Ke[die, eeHe-meceg,
De&ev) veecekejCe efkeee ieee nw ~~ 9 ~~

300

me*dKeeeesiee: meg: meHle meHle#e&mebmLewjskeeHeeeeuuekeer oeefceveer e ~

HeeMe: kesoej: Metueeesiees egieb e ieesueMeeveevHetJe&cegeeefvJenee ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe mebKeeeesiemeHlekeb Meeefueveen
mebKeeeesiee Fefle ~ meHle#e&mebmLew: meHleefYee&nw: meHlemeg jeefMe<eg
ielewjskeeHeeeeoskeeHeieceel$eceelmeHle mebKee eesiee: meg: YeJeseg: ~ les e
Jeuuekeeeoees ieesueevlee: ~ leeLee ~ es<eg les<eg meHlemeg ie=ns<eg eoe meJex ene YeJeefvle
leoe Jeuuekeerveece eesiees YeJeefvle ~ eoe <edmeg ie=ns<eg meHle ene YeJeefvle leoe
oeefceveerveece eesiees YeJeefle ~ SJeb Heemeg meHleene: HeeMe: HeeMees eesie: ~ eleg<eg&
kesoej: kesoejes eesie: ~ ef$e<eg Metue: Metuees eesie: ~ eeseg&ie egieveece eesie: ~
SkeefmceveeMeew meHle ene eoe YeJeefvle leoe ieesue: ieesueveecee eesie: ~
DeveevHetJe&cegeeefvJenee HetJeexeeveveeveesieeefvJenee Jepe&efelJee Sles eesiee: YeJeefvle ~
Sleogeb YeJeefle ~ eLeeseeveeb eesieeveeb ceOeeeefo mebKeeeesieme meeMeb YeJeefle leoe
mebKeeeesiees veeerkeee&: ~ me SJe eesiees eee Fefle ~~ 10 ~~
kesoejoe:meele ekeej kes mebKee eesie
meeleeW eneW keer meele mLeeveeW keer efmLeefle mes Jeuuekeer veeceke en eesie, 6
mLeeveeW ceW meeleeW eneW mes oeefceveer veeceke en eesie, 5 mLeeveeW ceW meYeer eneW mes HeeMe
eesie, 4 mLeeveeW ceW Yeer meYeer eneW mes kesoej eesie, mLeeve $ee ceW meYeer eneW mes Metue
eesie, oes mLeeveeW ceW meYeer eneW mes egie veeceke eesie neslee nw ~ Fme ekeej meele ekeej
kes mebKee eesie kens ieS nQ ~
eefo HetJe& ceW kens ieS Deeke=efle ieCe kes eesieeW kee ue#eCe Fme mebKee eesie
ceW Yeer Ieefle neslee nw lees eneb Hej Fmeer mebKee veecekejCe kes eesie keer eOeevelee
mecePeveer eeefnS ~~ 10 ~~

301

F&<eg&efJe&osMeefvejleesOJeefeMe jppeJeeb
ceeveer Oeveer e cegMeues yengke=lemee: ~
Je efmLeje{eefveHegCees veuepe: eieglLees
YeesieeefvJelees Yegpeiepees yengog:KeYeekemeeled ~~ 11 ~~
YeeslHeue:Deeeeeesie$eepeeleeveeb oueeesieepeeleeveeb e Heueb
Jemebleefleuekesveen
F&<eg&efjefle ~~ F&<eg&: mecelmej: Hejef&celmejer, efJeosMeefvejle:
HejosMeeOeemeveMeerue:, DeOJeefe: meleleceve: ~ veveg efJeosMeefvejle SJeeOJeefe: ~
leeflkece$e eese&nCeced ~ Geles ~ efJeosMesHeveskeeosMeeOeemeveMeeruees YeJeefle
melelecevees ve YeJeefle ~ SJebefJeOees jppeJeeb jppeeJeeKes eesies peelees YeJeefle ~ ceeveer
ieefJe&le:, Oeveer efJeeJeeved, yeng<eg ke=les<eg keeex<Jeemee: yengkecee&jcYeMeerue: SJebefJeOees
cegMeueeKes eesies peelees YeJeefle ~ Jeesnerve: efJeieleceb eme, efmLejes
{efveMee:, Dee{ees OeveJeeved, efveHegCe: keees&<eg met#ceef<: ~ SJebefJeOees veuepees
veueeKees eesies peelees YeJeefle ~ SJeceeeeeesie$eepeeleeveeb JeeKeeleced ~ eieglLees
YeesieeefvJele Fefle ~~ eieglLe: eieesies peelees YeesieeefvJelees YeJeefle ~ Yegpeiepees
YegpeieeKes meHe&eesies peelees yengog:KeYeeked meeled veeveeekeejeCeeb og:Keeveeb Yeesee
YeJeefle ~ kesefeo$e yengJeeveb Heefvle ~ ``Jeieeb: efmLeje{ee efveHegCee veuepee: eieglLee
YeesieeefvJelee Yegpeiepee yengog:KeYeepe: Fefle ve keefMees<e: ~ SJeb
oueeesieepeeleeveeb Heueb JeeKeeleced ~~ 11 ~~
kesoejoe:Deeee-oue.....eesie kes MegYeeMegYeHeue
jppegeesiepe peeleke F&<ee&ueg efJeosMe ceW jnves Jeeuee Deewj ee$ee efee neslee nw~
cegMeue eesiepe peelekemecceeve ege, Oeveer Deewj Deveske keeeeX kee DeejcYe kejlee
nw ~
veue eesiepe peeleke, Denerve, { efveMeeer Deewj keee&#es$e ceW efveHegCe
neslee nw ~ ceeueeen eesiepe peeleke YeesiewMJee&jle neslee nw ~ Deewj meHe&eesie cesb
meceglHeVe peeleke ogKeer neslee nw ~~ 11 ~~

302

Deeeeeseemleg efJeHeuee YeJevlevewefJe&efceefelee: ~

efceee ewmles Heueb oegjefceee mJeHeueeoe: ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLeevees eesie DeeeeeesieMe eoe mecekeeuece$e Meles
le$eeeeeesieme efvejekejCeeLe&ceveggyeen
DeeeeeseeefmlJeefle ~~ e$eevees eesie DeeeeeesieMe YeJeefle
le$eeeeeesieesvesve eJeeefovee efceees YeJeefle efceefelelJeeeeHeuees YeJeefle ~ mJeb Heueb
ve eeefle ~ SJecevewjHejw: efJeefceefelee efve<Heuee YeJeefvle ~ ewMe efceee: meeMeb
ieleemles le$e Heueb oeg: ~ kesefeefvceee ewmles Heueb les<eeefceefle Hebefle ~
DeefceeeMeevew: eoe YeJeefvle leoe mJeHeueeoe Deelceereb Heueb ooefle ~ le$e
ejjeMeew ueiveieles efmLejefmJeYeeJeefmLejefceee: ~ efmLejueives ejefmJeYeeJe
ielewjefceee: ~ efmJeYeeJeueives ejefmLejielewjefceee Fefle ~~ 12 ~~
kesoejoe:Deeee eesieeefo Heue
jppeg-cegMeue-veueFve Deeee eesieeW ceW Deeke=efle Deeefoke Deve eesieeW kes
ue#eCe eeHle nesves Hej Gve eesieeW kee HeueeosMe ve kej JeeHle eesie kee ner HeueeosMe
kejvee eenefS ~ DeLee&led efkemeer Yeer Deve eneesie ue#eCe jefnle pees mJelev$e Deeee
eesie nesiee Gmeer kee Heue Ieefle neslee nw ~
GoenjCeeleej ueive kes eejeW kesveW keer en efmLeefle mes jppeg eesie keer
eeefHle kes meeLe keceue eesie kee Yeer ue#eCe Ieefle nesves mes Ssmeer efJekeuHe efmLeefle ceW
keceueeesie keer ner eOeevelee kes Devegmeej keceue eesie kee Heue neslee nw ~~ 12 ~~
epJeeLe&YeekemeleleceLe&efeieoeeeb
leodJe=efeYegkekepe: mepe: kegoej: ~
otleesve: keuenke=efnies eefo:
e=ekes efejmegKeer ke=ef<eke=ueeKes ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe ieoeMekeefJeniee=ekenueeKes<eg eesies<eg peeleeveeb
mJeHeb Jemevleefleuekesveen
epJeeLe&Yeeefieefle ~~ epJee epeveMeerue:, DeLe&YeeiOeveeveeb Yeepeveb, meleleb
meJe&keeueceLe&efeb: DeLee&pe&veeseceMeerue: SJebefJeOes ieoeKes eesies peelees YeJeefle ~

303

leodJe=efeYegefieefle ~ leefoefle MekeHejeceMe&: ~ leodJe=efeYegked MekeJe=efe Yegbes ~

MekeepeerJeer YeJeleerleLe&: ~ mepees JeeOeefo&le: kegoej: kegeflmeleYeee&: SJebefJeOe:
Mekepe: Mekeeesies YeJeefle ~ otleesve Fefle otle: HejmebowMeeeHeCeeLe
HejmekeeMeieeceer, Deve: HeefjYeceCeMeerue: ~ veveg otlesveeHeJeMecevesve YeefJeleJeced ~
Geles ~ Hejsee ieceveMeeruees otle: Deeb Hegve: mJeseeve: leogYeeYeeiYeJeefle ~
keuenke=led keuenMeerue: SJebefJeOees efJenieeKes eesies peelees YeJeefle ~ eefo: Ge:~
efejsCe megKees efejmegKeer, Jeeesvles megKeerleLe&: ~ SJebefJeOees: e=ekeeKes eesies
YeJeefle ~ DevewefejbmegKeer efejmegKeer e=ekes JeeKeele: ~ leeeegeced ~
emceeeieJeevieeefie&: ~ ``ueiveHeeceOece&mLeweexie: e=ekees cele: ~ JeeeWles megefKeveeb
pevce le$e meelemJeeogYeeef<eCeeced ~ ke=ef<eke=ueeKes ~ nueeKes eesies peele:
ke=ef<eke=Jeefle, ke=ef<eb kejesleerleLe&: ~~ 13 ~~
kesoejoe:ieoe-Meke-efJenie e=bieeke Deewj keuen eesiepe peeleke
Heue
ieoe eesiepe peeleke mJeeb e%ekece&kelee& Deewj e%e kejves Jeeuee OeveJeeved
Deewj OeveesHeepe&ve kece& ceW eJeerCe neslee nw ~
Meke eesiepe peeleke, Meke kece& ceW (iee[er Deeefo eueeves) eJe=efe mes
jespeer Jeeuee Mejerj jesieer, Deewj og m$eer mes ogKeer neslee nw ~
efJenie eesiepe peeleke, otle kece& ceW eJe=e, YeceCeMeerue Deewj keuen
(efJe<eeo) keejke neslee nw ~
e=eke eesiepe peeleke, yeg{ewleer ceW DeLee&led Deefvlece DeJemLee ceW megKeer
jnlee nw ~ nue en eesie ceW GlHeVe peeleke ke=ef<e (Kesleer) kece& ceW eJe=e neslee
nw~~13 ~~
JeesvleHetJe&megefKeve: megYeieesefleMetjes
efJeee&efvJeleesHeLe eJes megefKelees Jeeesvle: ~
JeKeelekeerle&efcelemeewKeiegCeMe Hees
JeeHeeb levegefmLejmegKees efveefOeke=Ve oelee ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeLe JeeeJeHeeJeeHeerpeeleeveeb mJeHeb Jemevleefleuekesveen

304

JeesvleHetJe&megefKeve Fefle ~~ Devles Jeeeses megefKeve: HetJex megefKeveMe

yeeues megKeer eewJeves og:efKelees Je=lJes HegvejsJe megKeer YeJeleerleLe&: ~ megYeie:
meJe&peveJeuueYe: DeefleMetjesleerJemebeeceOeerj: SJebefJeOees JeeeKes peelees YeJeefle ~
Jeeree&efvJele: Heje$eceege: ~ DeLeMeyo: HeeoHetjCes ~ Jeeesvle: JeeesceOes megKeer ~
Devle:Meyoes$e ceOeHeee&e: ~ SJebefJeOees eJeeKes eesies peelees YeJeefle ~
efJeKeelekeerefle&: meJe&peveeefmekeebefle&: ~ mee ve leg efkece$e efJeKeelekeerefle&jefmle ~
Geles ~ Deefmle keJeefee mee ~ eLee $eerefe&eeHekekece&efYe: MelewjefHe Hejb
eKeelekeerefle ve eeHveesefle ~ DeefcelemeewKeiegCe: DeHeefjefcelemeewKeesHeefjefceleiegCeMe~
iegCee: efJeeeMeesee&oe, SJebefJeOe: HeeeKes eesies peelees YeJeefle ~ levegefmLejmegKeb leveg
mJeuHeb efmLejb efejkeeuemLeeefe megKeb eme mJeuHemegKeb yengkeeueb YeJeleerleLe&: ~
efveefOeke=led YetceeJeLe&mLeeHeveMeerue: ve oelee keoe& SJebefJeOees JeeHeer meb%es eesies peelees
YeJeefle ~~ 14 ~~
kesoejoe:Jee-eJe-JeeHeer Deewj Hee eesiepe peeleke Heue
peerJeve kes (DeJemLee) Deeefo Deewj Deefvlece meceeeW ceW Jee eesiepe peeleke
megKeer jnlee nw leLee megHe, megvoj, Metj Deewj yeueJeeved neslee nw ~ DeLee&led ceOe
DeJemLee ceW mevleHle jnlee nw ~
eJe eesiepe peeleke ceOeeJemLee ceW megKeer jnlee nw DeLee&led yeeue Deewj
JeeOe&kee ceW og:Keer neslee nw ~
keceue eesiepe peeleke Keeleveece, yengiegCe mecHeVe Deewj peerJeve mes HetCe&
megKeer neslee nw ~ JeeHeer eesie ceW meceglHeVe peeleke eeflkeef_ele eeHle megKe mes megKeer
jnlee nw, Yetefce ceW Oeve kees (efveefnle) mLeeefHele kejves Jeeuee Yeer neslee nw Deewj
ceneke=HeCe neslee nw ~ efkemeer kees keg Yeer osves Jeeuee veneR neslee ~ ``ece[er peeJew
oce[er vener en ueeskeesefe Ssmes JeeHeer eesiepe peeleke keer nesleer nw ~~ 14 ~~
leeieelceJeev$elegJejwe&peles e etHes efnbeesLe iegHleefOeke=le: Mejke=jeKes ~
veereesueme: megKeOevewefJe&eglee Meeew oC[s efeewefJe&jefnle: Heg<eesvleJe=efe: ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLe etHeMejMeefeoC[eKes eesieeleges peeleeveeb mJeHeb
Jemevleefleuekesveen

305

leeieelceJeeefveefle ~~ leeieer oelee DeelceJeeveeceeoer ~ $elegJejwe&%eeswe&%ewe&peles

SJebefJeOees etHeeKes eesies peelees YeJeefle ~ efnbesefle ~ efnbees JeOeefe:, iegHleefOeke=le:
yevOeveHeeue:, Mejke=led Mejkeej: SJebefJeOeMe MejeKes eesies peelees YeJeefle ~ veere
Fefle ~ veere: DeOeceeveecekegueesefeleeveeb kece&Ceeb kelee&, Deueme: ef$eeemJeHeg:,
megKeOevewefJe&eglees YeesieefJeeefJeJeefpe&le:, efve:megKees efveOe&veMe SJebefJeOe: Meeew eesies
peelees YeJeefle ~ efeew: Heg$eeefoefYe: efJejefnle: Jeefpe&le:, DevleJe=efe: oemeJe=efe:,
MetJe=efeefjleLe&: ~ SJebefJeOees ob[eKes eesies peele: Heg<ees YeJeefle ~~ 15 ~~
kesoejoe:etHe eesiepe ceeveJeoeveMeerue, efmLejyegefmLe Deewj
Geceesece
(efJe<Cegeeieeeie) e%eeW kee mecHeeove kejlee nw ~ Mej eesiepe peelekeefnbmeke, yevoerIej kee DeefOekeejer (pesuej), Mej efvecee&Cekeee& (Mem$eeefo efvecee&lee)
neslee nw ~
Meefe eesiepe peeleke, veerekece& keee&, Deeuemeer Deewj megKe Oevemece=ef mes
nerve neslee nw ~
oC[ eesie ceW meceglHeVe peeleke DeHeves HeeefjJeeefjke efeepeveeW mes jefnle Deewj
Ye=le kece& (veewkejer) kece& kejves Jeeuee neslee nw ~~ 15 ~~
keerlee&egleMeuemegKe: ke=HeCeMe veewpe:
ketsve=leHueJeveyevOeveHeMe peele: ~
$eesJe: mJepevemeewKekejesvlemeewKe:
MetjMe keece&gkeYeJe: eLeceevlemeewKe: ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeLe veewket$ekeeceg&kepeeleeveeb mJeHeb Jemevleefleuekesveen
keerlee& egleMeuemegKe Fefle ~~ keerlee&egle: KeeleeMee: euemegKe:
keoeefelmegKeer keoeefeodogKeer, ke=HeCe: Deoelee eMeyoes$e mecegeeeLex ~ SJebefJeOes
veewpe: veeJeeKes eesies peele: eeCeer YeJeefle ~ ketsve=le Fefle ~ Deve=les
HueJeveeceeflee&meemeeJeve=leHueJeve:, DemeleeefYeOeeeer DemeleeefYeYee<eer e ~ yevOeveHe:
yevOeve Heeleefle yevOeveHe: kesefelketsve=leke=HeCeyevOeveHeMe peele Fefle Heefvle ~
SJebefJeOe: keteKes eesies peelees YeJeefle ~ Fefle keteesie: ~ $eesJe Fefle ~

306

mJepevemeewKekej: mJepeves<eg megKeb kejesleerefle mJepevemeewKekej:, DevlemeewKees

Je=lJes megefKele: SJebefJeOe: $eeKes eesies peelees YeJeefle ~ Fefle $eeesie: ~
keece&gkeYeJe: MetjMe mebeeceefee:, eLeceevlemeewKe: eLeces yeeues megKeer Devles
Je=lJes megKeer e SJebefJeOe: keeceg&keYeJe: eeHeeKes eesies peelees YeJeefle ~ Fefle
eeHeeesie: ~~ 16 ~~
kesoejoe:veew-ket-$e-keeceg&ke eesiepe Heue
veewkee eesiepe peelekeefJeHegue keerefle& mecHeVe, keYeer megKeer Deewj keYeer
og:Keer Deewj ke=HeCe (oeve jefnle) neslee nw ~
ket eesie ceW GlHeVe peelekeefceLeeYee<eCe kejves Jeeuee Deewj yevOeveeieej
kee ceeefueke neslee nw ~
$e eesiepe peelekeDeHeves HeefjJeej kes efueS megKeo Deewj Je=eJemLee ceW
megKeer jnlee nw ~
eeHe DeLee&led Oeveg<e eesie ceW meceglHeVe Heg<e ee Ge eesieeslHeVee veejer
(peeleke ee peeeflekee) MetjJeerj yeeue Deewj JeeOe&kee peerJeve ceW megKeer nesles ngS Yeer
ceOe DeJemLee ceW og:Keer jnlee nw ~~ 16 ~~
DeOexvogpe: megYeiekeevleJeHeg: eOeevemleeseeuees vejHeefleeeflecemleg Yeesieer ~
e$es vejsvcegkegegeflejef_pelee*defIeJeeaCeesJeMe efveHegCe: efeeieerleve=le: ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeLee&evmecege$eJeuuekeerpeeleeveeb mJeHeb Jemevleefleuekesveen
DeOexvogpe Fefle ~~ megYeie: meJe&peveefee: keevleJeHeg: eoMe&veere:, eOeeve:
meJe&peveHetpe: SJebefJeOeesOexvogpees&eveKees eesies peelees YeJeefle ~ vejHeefleeeflece:
je%ee legue: Yeesieer, YeesieJeeved SJebefJeOemleeseeuees mecegeKes eesies peelees YeJeefle ~
e$esefle ~ vejsve jepeeve: les<eeb cegkege: efkejere: et[eceefCejlveeefve les<eeb egefle:
keeefvle: leee jef_peleew gefjleeJebIeer Heeoew eme, jepeevemleme Heeoees: Heleefvle,
cenejepeeefOejepees YeJeleerleLe&: ~ leHees%eeveeefoeesieee%eeb Hetpeveerees Jee
SJebefJeOeMe$eeKes eesies peelees YeJeefle ~ Deeke=efleeesieefJebMeeflepeeleeveeb Heueb
JeeKeeleced ~ De$ewJe YetHeeuemebKeeeesieeveeb Heueb JeeKeeeles ~ JeerCeesJeMesefle ~

307

efveHegCe: met#ceef<:, efeeieerleve=le: ieerleefeees ve=leefeeMe SJebefJeOees JeerCeesJees

JeerCeeKes eesies peelees YeJeefle ~~ 17 ~~
kesoejoe:De&ev-meceg-e$eJeuuekeer eesiepe peeleke Heue
meJe&peve efee, oMe&veere, meJe&peve Hetpelee, De&ev eneesie ceW nesleer ns
Deewj meceg eesiepe peeleke, jepee kes meMe Heje$eceer Deewj YeesieJeeved Yeer neslee nw ~
e$eeesie ceW meceglHeVe peeleke ee yeeefuekee kes ejCeeW ceW Deveske mecYeevlemecceHeVe
Jeefe SJeb jepee Yeer Pegkeles nQ DeLee&led e$eeesiepe peeleke jepeeefOejepe (e$eJeleea)
neslee nw ~
JeerCee eesiepe meceglHeVe yeeueke ee yeeefuekeeSBefveHegCe, met#ce efJeeejMeerue,
ieerle mebieerle Deewj ve=leefee Yeer nesles nQ ~~ 17 ~~
oeleevekeee&efvejle: HeMegHeMe oeefcve HeeMes Oeveepe&veefJeMeeruemeYe=le yevOeg: ~
kesoejpe: ke=ef<ekej: megyentHeeespe: Metj: #elees OeveefeefJe&OeveMe Metues ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeLe oeefceveerHeeMekesoejMetueepeeleeveeb mJeHeb Jemevleefleuekesveen
oeleevekeeexefle ~~ oelee Goej:, Devekeee&efvejle: HejesHekeejemee:, HeMegHe:
HeMegjef#elee yengHeMegYeeiYeJeefle ~ DeLeJee yengHees yentveeb Heeueefelee j#eefelee ~
eeceeefOeHeefleefjleLe&: ~ SJebefJeOees oeefcve eesies peelees YeJeefle ~ HeeMe Fefle ~ Oeveepe&ves
efJeMeerue: Oeveepe&veefJeMeerue: Oeveepe&veefJeMeerueMeemeew meYe=leyevOegMe
Oeveepe&veefJeMeeruemeYe=leyevOeg: mJeecesJe Oeveepe&ves efJeMeerue: DemevceeiexCe Oeveepe&veb
kejesefle ~ leLeeYetlee Deme Ye=lee: kece&keje yeevOeJeeMe YeJeefvle ~ SJebefJeOe:
HeeMeeKes eesies peelees YeJeefle ~ kesoejpe Fefle ~ ke=ef<ekej: ke=ef<eb kejesefle
megyentHeeespe: megg MeesYeveb ke=lJee yentveecegHeegpeles GHekejesefle SJebefJeOe: kesoejpe:
kesoejeKes eesies peelees YeJeefle ~ Metj: mecejOeerj:, #ele: eneefjle:, Oeveefe:
DeLe&efee: ~ kesefeOeefeefjefle Heefvle ~ efJeOeve: oefjMe SJebefJeOe: MetueeKes eesies
peelees YeJeefle ~~ 18 ~~
kesoejoe:oeefceveer-HeeMe-kesoej-Metue eesieeW kes Heue
oeefceveereesiepe peeleke oeveMeerue, HejesHekeejer Deewj HeMegDeeW kee j#eke
neslee nw ~

308

HeeMe eesie ceW GlHeVe yeeueke yeeefuekee, Ye=le SJeb yevOegJeie& kes meeLe Oeve
meben kejves ceW Meerue jefnle DeLee&led efveue&ppe neskej Deveee mes Oeve mebener neslee nw~
kesoejeesie ceW meceglHeVe peeleke, HejesHekeejer neslee nw ~
Metue eesiepe peeleke, egeefo efee, Mem$eeW mes Mejerj #ele, Mejerj ceW IeeJe, Oevew<eCee
keer yegef nesles ngS Yeer efveOe&ve neslee nw ~~ 18 ~~
OeveefJejefnle: HeeKeC[er Jee egies lJeLe ieesuekes
efJeOeveceefueveew%eeveesHesle: kegefMeuHeuemeesve: ~
Fefle efveieefolee eesiee: mee& Heuewefjn veeYemee
efveeleHeueoeefMevlee esles mecemleoMeemJeefHe ~~ 19 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes veeYemeeesieeOe:
mecHetCe&: ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe eggieieesueeespee&leme mJeHeb meJex<eeb e veeYemeeesieeveeb
mecemleoMeemeg HeueeoMe&veb nefjCeen
OeveefJejefnle Fefle ~~ OeveefJejefnle: DeLe&nerve:. HeeKeC[er $eeerceeie&JeHesle:
SJebefJeOees egieeKes eesies peelees YeJeefle ~ Jee Meyoes$e eeLex ~ DeLe&nerve: HeeKeC[er e~
DeLeMeyo Devevleex ~ efJeOeveesLe&nerve:, ceefuevees ceueesHesleMejerj: ceefueveJeemee Jee,
De%eeveesHesle: cetKe&:, kegefMeuHeer ueeskes efvebeefMeuHekelee&, Deueme: ef$eeemJemeceLe&:
Devees YeceCeMeerue: ~ vevJe$eeuemeesveMesefle efJeced ~ Geles ~ mJeHesCeeueme:
leLeeHeefleoeefjeeespeveef$eeeceveb efJevee mecHeeoefelegceMekeelJeeove: SJebefJeOees
ieesueeKes eesies peelees YeJeefle ~ SJeb meHlemeg mebKeeeesies<eg MegYeHeueb JeeKeeleced ~
Fefle efveieefolee eesiee Fefle ~ FlesJecekeeje veeYemeeesiee: Heuew: mee men efveieefolee
Gee: ~ FneefmcevOeees Sles mecemleoMeemJeefHe efveeleHeueoe: meJe&keeueHeueeoe,
efevlee efJe%eeleJee: ~ veveg Jeeeefo<JeeevlemegefKelee eoefMe&lee lelkeLeb
mecemleoMeeefmJelegeced ~ Geles ~ les<eeb JeeveeeLeeoefMe&lekeeue:
megKeog:KeeesYe&efJe<eefle ~ es<eeb keeueefJeYeeiees veesemles<eeb mecemleoMeemJeefHe
eLeeoefMe&lemegKeog:Keeoe YeefJe<eefvle ~ veveg kemeefelmecemleb pevce megKesve og:Kesve
ewkeHesCe ieefle es e Yeesefieve: lesefHe ceevemewog&:KewjefYeYetlee YeJeefvle esefHe

309

efYe#eeefMevemlesefHe keoeefecee&efYeleHlee YeJeefvle ~ Meerleueemeggceeeemeg

megefKeleefceleelceeveb cevebles ~ lemceeosJeceeefomegKeb og:Keb meJexCe mebmeeefjpeelesve
efJeHee&esCeevegYeteles lelkeLeb mecemleoMeemJeefHe eesiee: Heueeoe YeJeefvle ~ Geles ~
vewless eesiee oMeekeJeie&Heuenvleej: ~ MegYeceMegYeb Jee Heueb
oMeeHeefleo&oelekeJeiee&efeleceefHe Heueb e ~ Delees eLeekeeueb DeefHe meceepevceefve
Heueb oolesJeb efceeHeueevegYeeJees Yeesefieveeb oefjCeeb e mecYeJelesJe ~ SJeb
leeJevveeYemeeesieeOeeees JeeKeele: ~ DeefmcevveOeees eeJeb HetJe& eefle%eele
leogeles ~ oueeesieeke=efleeesieees: mecekeeuecegHemLeeveb veeefmle leLee oueeesiew:
meneeeeesieeveeb leguekeeuecegHemLeeveb veemlesJe ~ DeLe oueeesiew: men mebKeeeesiee
egpevles eoe oueeesieweg&pevles leoe oueeesieHeuecesJe YeJeefle ~ DeLeeke=efleeesiee:
mebKeeeesieweg&pevles leoeHeeke=efleeesieHeueb YeJeefle emceelmebKeeeesieeveeceHeJeeo: ~
DeveevHetJe&cegeeefvJenee DeeeeeesieeveeceHeHeJeeo: ~ Deeeeeesieemleg efJeHeuee
YeJeleveefJe&efceefelee Fefle ~ lemceelmebKeeeesiee DeeeeesieeMeeefYeYetevles ~
DeLeeeeeesiesve men mebKeeeesiemeeJemLeeveb YeJeefle leoe Deeeeeesie SJe YeJeefle ~
vevJeeeeeesiemebKeeeesieeveeb legues DeHeJeeos Deeeeeesiesve mebKeeeesie:
keLeceefYeYeteles ~ Geles ~ eefo mebKeeeesiesveeeeeesiemeeJemLeeveb YeJeefle,
mebKeeeesiees YeJeefle ~ le$e eefo Deeeeeesiesve YeJeefle leoe DeeeeeesiemeeJekeeMe
SJe mecYeJeefle ~ Deeeeeesiesve mebKeeeesiemLeeves ke=les DemlesJeeveesJekeeMe:
mebKeeeesieme ~ efkevleg SkeefmcevjeMeew eoe meJex ene: YeJeefvle leoe Deeeeeesiesve
mebKeeeesieesefYeYeteles leoe ieesuekemeeveJekeeMe:, DeJekeeMe SJe ve meeled ~
HeefjYee<ee eseced ~ efvejJekeeMee efn efJeOee: meeJekeeMeeefvJeOeervyeeOevles Fefle ~
DeLewkewkeb jeefMeueiveieleceefOeke=le HegjeCeeJevecelesve elmee eesieMelecegeb leoOegvee
eoMe&les ~ les<eeb leeJel$eeesefJebMeeflejeke=efleeesiee:, efJebMeeflejsJe JejenefceefnjsCeeefYeefnlee:
~ efkebleg les<eeb ceOeeodieoeeesiesve elJeejes eesiee DeefYeefnlee: ~ ueiveelegLe&ees: eoe
meJex ene YeJeefvle leoe ieoeeesie: ~ elegLe&meHleceees: MebKe: ~ meHleceoMeceees:
yeYegke: ~ oMeceueiveees: OJepe: ~ le$e HetJeexee efJebMeefle: MebKe: yeYegOJepew: men
$eeesefJebMeefle: YeJeefvle ~ mebKeeeesieeveeb meHleefJebMeleefOekeb MelecesJeb meex Meleb

310

(150) jeefMeeoMekesveeeoMeMeleeefve YeJeefvle (1800) le$e

meHleefJebMeleefOekeme mebKeeeesieMelelemeeslHeefe: eoMe&les ~ leeLew<eeb efJekeuHee:
meHle le$ewkeefJekeuHee: meHle ~ efefJekeuHee SkeefJebMeefle: ~ ef$eefJekeuHee: Heeef$ebMeled
(35) ~ elegefJe&keuHee: Heeeefive: (35) ~ HeeefJekeuHee SkeJeeEMeefle: (21) ~
<e[defJekeuHee: meHle ~ meHleefJekeuHee Ske: ~ Sleoskeerke=leb meHleefJebMeleefOekeb Meleb
YeJeefle ~ (127) SleosJe JejenefceefnjsCe efJeJeenHeues Geced ~
``ef$eeefoeesieevHeefjie=e kemceevveeseb Meleb meef$eiegCeb efJeueive ~ Fefle DeLe
efJekeuHeieefCeleb eoMe&les ~ le$eeeeexCe efJekeuHeieefCeleb mebefnleeeecegeced ~ ``HetJexCe
HetJexCe ielesve egeb mLeeveb efJeveevles eJeoefvle mebKeeced ~ FeefJekeuHew:
$eceMeesefYeveere veerles efveJe=efe: Hegvejveveerefle: ~~ Fefle ~ De$e eeJelmebKeeveeb
efJekeuHee: ef$eevles leovleeveskeeeevegHeeg&Heefj mLeeHeesled ~ leeLee$e meHleenw:
Skeeeeveeb meHleevleeveeb veeme: 7~6~5~4~3~2~1~ De$e HetJexCe ielesve egeb
mLeevebb efJeveevleefceefle ~ HetJe&Meemeew ieleMe HetJe&iele: lesve HetJexCe ielesve
egecevlecegHeefjmLeb efJevee lepe&efelesleLe&: ~ eLececeskeceOe: efmLeleb
leees&eesHeefjmLeees: ef#eHesled ~ SJeb le$e $eerefCe HeeefCe peeleeefve leeefve e mJeesHeefj
ef$e<eg ef#eHesled ~ SJeb <e[d peeleeefve mJeesHeefj eleg<eg& ef#eHesled ~ SJeb le$e oMe HeeefCe
peeleeefve leeefve mJeesHeefj Heemeg ef#eHesled ~ le$e HeeoMe peeleeefve leeefve mJeesHeefj <edmeg
ef#eHesled ~ le$ewkeefJebMeeflepee&leeefve Dele: Hejb e kece&CeesYeeJeeeogHeefj meHlewJe efmLelee: ~
leogeb mLeeveb efJeveevleb HegvejHeOe: eYe=lesJeb ke=lJee HeeceW mLeeves Heeef$ebMeppeelee:
HegvejefHe elegLex Heeef$eMeled ~ Hegvemle=leeres SkeefJebMeefle: ~ Hegve: efleeres meHle ~ eLeces
SkewJe ~ 7~21~35~35~21~7~1~ DeLeJeevesve eekejsCe mebKeeveeveced ~
``eefleueesceb efveef#eHe eevegueesceceOe: ef#eHesled ~ Devegueesceb meceenveeoOe:mLesve
efJeYeepeesled ~~ veeme: ~ De$e meHleeveeceOeesHeb so: ~ Devesve YeeieceHele
7/1~6/2~5/3~4/4~3/5~2/6~1/7 ueyOeb meHle (7) Slew: efleeres
mLeeves <ed mebiegCeOe:efmLeleeYeeb eYeeb YeieceHenjsled ueyOeceskeefJebMeefle: (21) ~
Slewle=leeremLee: HeemebiegCe ef$eefYe: YepesuueyOeb Heeef$ebMeled (35) SefYe: meCe
HeeefYe: $eerefCe meiegCe efJeYeepeeJeeHleceskeefJebMeefle: (21) SefYe: s meCe <e[dYeer:

311

efJeYepeeJeeHleb, meHle ~ SefYejskeb meCe meHleefYe: efJeYepeeJeeHleceske 1 SJe ~

SJeceskeefef$eeleg:Hee<edmeHleefJekeuHee: SJeb efJekeuHeieefCeleb ke=lJee eLesmebKeeveeb
JeeKeseced ~ DeLewles<eeb efJekeuHeeveeb ueeskeemleejsCeesej: kee&Je: ~
``FeefJekeuHew: $eleMeesefYeveere veerles efveJe=efe: Hegvejveveerefle: ~ Fefle ~
eLesmebKeeveeb efJekeuHeeveeceeee#ejeefCe efueKesled ~ le$ewkeefJekeuHes<Jeskewkeb ueesefeb
ke=lJee efJekeuHeeveglHeeoesled ~ efefJekeuHes<Jeeeb efmLejb ueesefeb ke=lJee efleeresve
ueesefeeflesve men efJekeuHeeveglHeeoesled ~ SJeb $eeefo<eg efJekeuHes<Jeeeb efmLejb
ueesefevn leb ke=lJeevew: ejueesefeefvnlew: meneveeefvJekelHeeveglHeeoesled ~ SJeb ke=lJee
eLecemeeHeemeveb keee&ced ~ veerles efveJe=efeefjefle Jeeveeled ~ leleesveefevnb ke=lJee
vemesled~ Hegvejveveereflejerefle Jeeveeled ~ Geb e YeeerMejsCe ~
``JeCe&mebKeekekeeseKeeb #esHe#eex %esemebKeke: ~ %eseeskeleeve$e
lelHetJe&mlelHetJe&MeeHeveg$eceeled ~~ veeseceeecevve#ee&es HetJex leeb efvejvlejced ~
%eseesvle: HegvejeeeMe keesefveeJeefOeefJe&efOe: ~~ Fefle ~ leeLewkeefJekeuHee: ~
jefJe: ~ ev: ~ Yeewce: ~ yegOe: ieg: ~ Meg$e: Meefve: ~ SJeceskeefJeuHee: meHle (7) ~
DeLe efefJekeuHee: ~ jefJeevew ~ jefJeYeewceew ~ jefJeyegOeew ~ jefJepeerJeew ~ jefJeMeg$eew ~
jefJemeewjew ~ SJeceeefolesve men <ed (6) MeefMeYeewceew ~ MeefMeyegOeew ~ MeefMepeerJeew ~
MeefMeMeg$eew ~ MeefMemeewjew ~ SJeb evsCe men Hee (5) YeewceyegOeew ~ YeewcepeerJeew ~
YeewceMeg$eew ~ Yeewcemeewjer ~ SJeb Yeewcesve men elJeej: (4) yegOepeerJeew, yegOeMeg$eew,
yegOemeewjes ~ SJeb yegOesve men $ee: (3) ~ peerJeMeg$eew peerJemeewjew ~ SJeb peerJesve men ew
(2) ~ Meg$emeewjes ~ SJeb Meg$esCe men Ske: (1) ~ SJeb efefJekeuHee: SkeefJebMeefle:~
DeLe ef$eefJekeuHee: ~ jefJeevYeewcee: ~ jefJeevyegOee: ~ jefJeevpeerJee: ~
jefJeevMeg$ee: ~ jefJeevmeewje: ~ SJeceeefoleevees: Hee (5) ~
jefJeYeewceyegOee:~ jefJeYeewcepeerJee: ~ jefJeYeewMeg$ee: ~ jefJeYeewcemeewje: ~
SJeceeefoleeejkeeesMelJeej: (4) ~ jefJeyegOepeerJee: ~ jefJeyegOeMeg$ee: ~
jefJeyegOemeewje: ~ SJeceeefoleyegOeeesm$ee: (3) ~ jefJepeerJeMeg$ee: ~ jefJepeerJemeewje:~
SJeb ew (2) jefJeMeg$emeewje: SJeceske: (1) ~ SJeceeefolesve men ef$eefJekeuHee:
HeeoMe (15) ~ evYeewceyegOee: ~ evYeewcepeerJee: evYeewceMeg$ee:

312

evYeewcemeewje: ~ SJeb evYeewceeesMelJeej: (4) evyegOepeerJee: ~

evyegOeMeg$ee:~ evyegOemeewje:, SJeb $ee: (3) ~ evpeerJeMeg$ee: ~
evpeerJemeewje: ~ SJeb ew (2) ~ evMeg$emeewje: ~ SJeceske: (1) ~ SJeb evsCe
men oMe (10) YeewceyegOepeerJee: ~ YeewceyegOeMeg$ee: ~ YeewceyegOemeewje: ~ SJeb $ee: ~
YeewcepeerJeMeg$ee: ~ YeewcepeerJemeewje: ~ SJeb ew (2) ~ YeewceMeg$emeewje: ~ SJeb Yeewcesve
men <ed (6) ~ yegOepeerJeMeg$ee: ~ yegOepeerJemeewje: ~ SJeb ew (2) ~
yegOeMeg$emeewje:~ peerJeMeg$emeewje: Ske: (1) SJeb ef$eefJekeuHee: Heeef$eMeled (35) ~
DeLe elegefJe&keuHee: ~ jefJeevYeewceyegOee: ~ jefJeevYeewcepeerJee: ~
jefJeevYeewceMeg$ee: ~ jefJeevYeewcemeewje: ~ SJeb elJeej: (4) ~
jefJeevyegOepeerJee: ~ jefJeevyegOeMeg$ee: jefJeevyegOemeewje: SJeb $ee: (3) ~
jefJeevpeerJeMeg$ee: ~ jefJeevpeerJemeewje: ~ SJeb ew (2) ~ jefJeevMeg$emeewje:
SJeceske: (1) ~ jefJeYeewceyegOepeerJee: ~ jefJeYeewceyegOeMeg$ee: ~ jefJeYeewceyegOemeewje:
SJeb $ee: (3) ~ jefJeYeewcepeerJeMeg$ee: ~ jefJeYeewcepeerJemeewje: ~ SJe ew (2) ~
jefJeYeewceMeg$emeewje: ~ jefJepeerJeMeg$emeewje: ~ SJeceeefolesve men efJebMeefle (20) ~
evYeewceyegOepeerJee: ~ evYeewceyegOeMeg$ee: ~ evYeewceyegOemeewje: SJeb $ee: (3)
evYeewcepeerJeMeg$ee: ~ evYeewcepeerJemeewje: SJeb ew (2) evYeewceMeg$emeewje: ~
Ske: (1) evyegOepeerJeMeg$ee: evyegOepeerJemeewje: ~ evyegOeMeg$emeewje: ~
evpeerJeMeg$emeewje: ~ SJeb evsCe men oMe (10) ~ YeewceyegOepeerJeMeg$ee: ~
YeewceyegOepeerJemeewje: ~ YeewceyegOeMeg$emeewje: ~ YeewcepeerJeMeg$emeewje: ~ SJeb Yeewcesve men
elJeej: (4) ~ yegOepeerJeMeg$emeewje: ~ yegOesve men Ske: (1) ~ SJe elegefJe&keuHee:
HeeefJebMeled (35) ~ DeLe HeeefJekeuHee: ~ jefJeevYeewceyegOepeerJee: ~
jefJeevYeewceyegOeMeg$ee: ~ jefJeevYeewceyegOemeewje: ~ SJeb $ee: (3) ~
jefJeevYeewceMeg$ee: ~ jefJeevYeewcepeerJemeewje ~ SJeb ew (2) ~
jefJeevYeewceMeg$emeewje: ~ jefJeevyegOepeerJemeewje: ~ jefJeevyegOeMeg$emeewje: ~
jefJeevpeerJeMeg$emeewje: ~ jefJeYeewceyegOepeerJeMeg$ee: ~ jefJeYeewceyegOepeerJemeewje: ~
SJeceeefolesve men HeeoMe (15) ~ evYeewceyegOepeerJeMeg$ee: ~
evYeewceyegOepeerJemeewje: ~ evYeewceyegOeMeg$emeewje: ~ evYeewcepeerJeMeg$emeewje: ~

313

evyegOepeerJeMeg$emeewje: ~ SJeb evcemee men Hee ~ YeewceyegOepeerJeMeg$emeewje: ~ SJeb

Hee efJekeuHee: SkeefJebMeefle: (21) ~ DeLe <e[defJekeuHee:
DeeefoleevYeewceyegOepeerJeMeg$ee:
~
jefJeevYeewceyegOeMeg$emeewje:
~
jefJeevYeewceiegMeg$emeewje: ~ evYeewceyegOepeerJeMeg$emeewje: ~ SJeb <e[defJekeuHee: ~
DeLe meHleefJekeuHee: ~ jefJeevYeewceyegOepeerJeMeg$emeewje: meHleefJekeuHee Ske SJe
(1) ~ SJeb meHleefJebMeleefOekeb efJekeuHeMeleced (127) JeeKeeleced ~~ 19 ~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb veeYemeeesieeOeee: ~~ 12 ~~
kesoejoe:egie Deewj ieesue egiepe kes meeLe mecemle veeYeme eesieeW kee
oMeeefo ceW MegYeeMegYe efJeeej
egie eesie ceW meceglHeVe peeleke, Oevenerve nesles ngS Jeso-Meem$e kes eefle
Deeeueg neskej Jesoeefo Meem$eeW keer efvevoe kejlee nw ~
ieesue eesiepe peeleke, efveOe&veerJe Mejerj mes ceefueve, %eeve Metve efvevekece&
keee&, Deeuemeer Deewj JeLe& mes, kesJeue Yeespeveeefo eeefHle kes Deefleefje Deewj Deve
eeespeve jefnle neskej YeceCeMeerue neslee nw ~
``Deeuemeer neslee nw Deewj YeceCeMeerue Yeer neslee nw en HejmHej efJejesOeer
efJe<ee nQ, oesveeW kewmes ? Deeuemeer Jeeqkele YeceCeMeerue veneR nesiee Deewj YeceCeMeerue
Jeefe kees Deeuemeer Yeer veneR kene pee mekelee lees Dekece&Ce Deeuemeer Jeefe kees Yeer
#egOee Heeref[le neskej Hes kes efueS efYe#eeLe& Flemlele: YeceCeMeerue nesvee ner He[siee ~
veeYeme eesiees keer mecemle oMee MegYeHeueoe nesleer nw Deeeee& kee cele mHe
nw ~ efkevleg HetJe& ceW Jee, MebKe Mej, HeeMe Meke eeke, etHe eeHe Deeefo DeveskeeW
eesieeW ceW eesie efJeMes<e keer Heue efJeeej HejcHeje ceW kene ieee nw efke peeleke keer
DeJemLee kes eejcYe ceW, Decegke eesie kee MegYe Heue, Decegke eesie kee Heue ceOe
DeJemLee ceW Deewj Decegke eesie kee Heue DeJemLee kes Deefvlece mecee ceW nesiee ~
Fme ekeej kes Ge oesveeW celeeW ceW Ske Jeekeelee veneR HeeF& pee jner nw, lees
efpeme eesie keer MegYeeMegYe Heue keer eefjleeLe&lee efpeme mecee ceW kener ieF& nw Gme eesie
kee MegYeeMegYe Heue keefLele mecee ceW ner nesiee ~ Deewj efpeve eesieeW kes MegYeeMegYe Heue
keer eefjleeLe&lee kes meceeeW kee GuuesKe veneR ngDee nw Gve eesieeW kee keefLele MegYeeMegYe

314

Heue meYeer meceeeW ceW neslee nw, pewmes efkemeer eesie ceW peeleke keer oefjlee keer en
efmLeefle yeleeles ngS Gmekee peerJeve Yeesieer Yeer kene ieee nw, lees oeefje keer efmLeefle kes
yeeJepeto Jen ceeveJe Yeesiewee& mebmee Yeer neslee nw ~ leLee efkemeer eesie keer Oeve
mecHeVelee kes MegYeHeue kes meeLe en eesie mes ogKeo peerJeve kee DeeosMe neslee nw lees
Yeer Gme peeleke kes peerJeve ceW keuesMe keer t veneR nes mekeleer nw ~~ 19 ~~
ye=nppeeleke evLe kes veeYemeeesieeOeee: 12 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le: efnvoer `kesoejoe:' JeeKee mecHetCe& ~

315

DeLe eveesieeOeee: ~~ 13 ~~
DeOecemeceJeefjeveke&kesveefomebmLes
MeefMeefve efJeveeefJee%eeveOeervewHegCeeefve ~
Denefve efveefMe e evs mJesefOeefce$eebMekes Jee
megjiegefmeles efJeeJeevmeeledmegKeer e ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeeleMeveesieeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoeJesJeekee&
lkesvHeCeHejeHeesefkeuecemLes evs peeleme mJeHe%eeveb ceeefueveen
DeOecemeceJeefjeveerefle ~~ efJeveees veerefle: megMeeruelee, efJeeb Oeveb, %eeveb
Meem$eeJeyeesOe: yegef: vewHegCeb keeex<eg met#ceoefMe&lJeced Dekee&oeefoleelkesveefomebmLes
kesvHeCeHejeHeesefkeuecemebmLes MeefMeefve evs peeleme efJeveeefJee%eeveOeervewHegCeeveOecemeJeefjeefve efveke=<eceOeceeseceeefve YeJeefvle ~ Sleogeb YeJeefle ~ emeeefoleppevceefve
kesvmLeMevcee YeJeefle lemewleeefve efJeveeeoerveOeceeefve YeJeefvle ~ DeOecelJecesles<eeceYeeJe: ~ emceeeJevesMJej: ~ ``cetKee&voefjebMeHeueeefvJeMeerueeMev: emetleske&elegemLe: ~ eme pevcemecees HeCeHejmLeMev: metee&odYeJeefle lemewleeefve
ceOeceeefve YeJeefvle ~ ve eeefleYeJeleerleLe&: ~ eme pevceefve DeeHeesefkeuecemLeMeves
YeJeefle leme efJeveeeoerefve Jeefjeefve YeJeefvle ~ leLee e eJevesMJej: ~
``kegee&odefleeres Oeefveveeb emetefleceeHeesefkeuecemLes keguepeeepeeveeced ~ Fefle ~
Denveerleeefo ~ evs MeefMeefve mJesefOeefce$eebMekemLes Denefve efveefMe e eLeemebKeb
megjiegefmeles peerJeMeg$eeYeeceJeueesefkeles peelees efJeeJeeved Oeveer megKeer YeesieJeebMe
meeodYeJesod ~ leogeb YeJeefle ~ emeenefve efoJee pevce YeJeefle evMe eefEmcemleefmceved
jeMeew mJeveJeebMekemLees YeJeefle mJemeeefOeefce$eebMekes efmLelees Jee megjiegCee peerJesve :
leoe me Heg<ees efJeeJeevmegKeer e YeJeefle ~ DeLe eme efveefMe je$eew pevce YeJeefle
evcee: mJeveJeebMekemLeesefOeefce$eveJeebMekemLees Jee YeJeefle Meg$esCe Meles leoe peelees
efJeeJeevmegKeer e YeJeefle ~ De$eenefve efveefMe e evs mJeeefOeefce$eebMekes Jee efmLeles
eLeemebKeb megjiegefmeles kesefeodJeee#eles ~ Deegecesleled ~ emceeieJeeved
ieeefie&:~ ``mJeebMesefOeefce$emeebMes Jee mebefmLelees efoJemes MeMeer ~ iegCee Meles le$e
peelees efJeemegKeeefvJele: ~~ efveMesJeb Ye=iegCee : MeMeer pevceefve Memeles ~

316

efJeHee&emLes MeerleebMeew peeevlesuHeOevee veje: ~~ Fefle leLee e eJevesMJej: ~

``mJeebMes MeMeer Yeeie&Jecetefle&efve&MeerMJejeslHeefekej: eefo: ~ leogeceesodYeteflekej: me
leg meeodes efoJee osJeHegjesefnlesve ~~ 1 ~~
kesoejoe:mete& mes kesv HeCeHej DeeHeesefkeueceiele mes efJeeej
peeleke keer pevce kegC[ueer ceW mete& mes eefo evcee kesvmLe nes lees efJeveeOeve-%eeve-yegef Deewj eelegee&efo iegCeeW mes peeleke jefnle mee neslee nw ~ mete& YeeJemLe
mLeeve mes HeCeHejmLe evcee mes Meerue Oeve yegefefveHegCeeefo Ge iegCeeW keer Yeer efmLeefle
ceOece nesleer nw Deewj mete& mes evcee eefo DeeHeesefkeuecemLe (3~6~9~12) mLeeveeW
ceW neslee nw lees peeleke ceW Meerue-Oeve-%eeve-yegef Deewj eelegee&efo iegCe mecHeVelee
efJeMes<e nesleer nw ~
leLee DeHeves DeefOeefce$e ee DeHeves efce$eeefo veJeebMe iele evcee Hej eefo
peeleke kee pevce efovesmecee kee nw lees ieg en keer Deewj eefo peeleke kegC[ueer
je$eer keer nw lees Gme Hej Meg$e keer ef< nesves mes peeleke Oeveer Deewj megKe mecHeVe
neslee nw ~~ 1 ~~
meewcew: mcejeefjefveOeves<JeefOeeesie Fvoesm leefmbceMecetHemeefeJeef#eefleHeeuepevce ~
mecHeVemeewKeefJeYeJee nleMe$eJeMe
oerIee&eg<ees efJeielejesieYeeeMe peelee: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLeeefOeeesieeKeb eesieb meHeueb Jemevleefleuekesveen
meewcewefjefle ~~ FvoesMevelmeewcew: yegOeiegefmelew: mcejeefjefveOeves<eg
meHlece<eeces<eg ef$e<eg mLeeves<eg eesJee& mLeeveeesjskeefmcevJee mLeeves meJe SJe YeJeefle
leoeefOeeesieeKees eesiees JeeKeelees YeJeefle ~ De$e kewefMel<emeHleceeceeveeb
mLeeveeveeb meewceen$eemeeJemLeeveeoMetveleeeeceefOeeesiees JeeKeele: ~ leeeegeced~
emceelekeerefle&: ~ ``efveOeveb etveb <e<b evmLeeveeeoe MegYeweg&eced ~ DeefOeeesie: me
eesees Jeemeke=leew meHleOee HetJez: ~ Jeemeke=leew efJemlejke=leew HetJeZjeeeezefMevlevew: e
meHleOee meHleekeej: eese: keefLele: ~ leeLee ~ <e<s jeMeew eoe meJes& meewceene:
YeJeefvle leowke: ~ meHleces efleere: ~ Deces le=leere: ~ <emeHleceeesMelegLe&: ~

317

<eeceees: Heece: ~ meHleceeceees: <e: ~ <emeHleceeces<eg meHlece Fefle ~ SJeb

efmLeles<eg meewces<JeefOeeesie: ~ DeLee&osJewJeceJeefmLeles<eg HeeHew: HeeHe: ~ efceewefce&e: ~ leLee
e eglekeerefle&: ~ ``<edmeHleceemebmLewMevelmeewcew: MegYeesefOeeesie: meeled ~ HeeHe:
HeeHewjsJeb efceewefce&emleLewJeese ~~ DeefOeeesiepeeleeveeb Heueceen ~ leefmcbeMecetHemeefeJeef#eefleHeeuepevcesefle ~ leefmcevveefOeeesies peeleMecetHe: mesveeHeefleYe&Jeefle ~ meefeJees cev$eer
Jee YeJeefle ~ ef#eefleHeeuees ve=Heeuees jepee Jee YeJeefle ~ les<eeb egieHeomecYeJeelHe=LekelJeb
JeeKeeleced ~ leLee e yeeojeeCe: ~ ``MeefMeve meewcee: <es etves Jee efveOevemebefmLelee
Jee meg: ~ peelees ve=Heefle%exees cev$eer Jee mesveeveeekees JeeefHe ~~ lesvewleogeb YeJeefle ~
yegOeiegefmelewlke=Jeerez: ve=Hees ceOeceJeerez: meefeJe: nerveJeerew&: mesveeHeefle: ~
SJecevelecee DeefHe ~ mecHeVemeewKeefJeYeJee: DeeflemeewKewMJee&mecHeVee: nleMe$eJe:
ve<efjHeJe: oerIee&eg<e efejpeerefJeve:, efJeielejesieYeee: mJemLeosne efveYe&eeMe SJebefJeOes
eesies peelee YeJeefvle ~ kes<eeefevceles jepeeesie SJe ~ leLee e meejeJeueeced ~ ``etveb
<eceLeeceb efMeefMejiees: eeHlee: mecemlee MegYee: $etjeCeeb eefo ieesejs ve Heeflelee:
metee&ueeeodotjle: ~ YetHeeue: eYeJelme eme peueOesJeXueeJeveebleeseJew: mesvee
ceekejeRoevemeefueueb Ye=biewceg&ng: Heereles ~~ leLee e ceeC[Je: ``Deefce$eb eeefce$eb efveOeveceLeJee Meerleefelees
ielee: meJex meewceemleefcen peveesegve&jHeefleced ~
Ie=lesvesJeemeskeb ieleJeefle efJe<eeoeegHeemee
eleeHeeefivee&me pJeueefle oes Me$eg<eg Ye=Meced ~~ ~~ 2 ~~
kesoejoe:evmecyevOesve-DeefOeeesie efJeeej
pevcekegC[ueer kes even efmLele jeefMe mes meHlece-<e Deewj Dece YeeJe
efmLele MegYe eneW mes (yegOe-ye=nmHeefle Deewj Meg$e) DeefOeeesie neslee nw ~ DeefOeeesie
keejke en efmLeefle efpeme peeleke keer nesleer nw Jen peeleke mesveeOeerMe-cev$eer Deewj
jepee neslee nw ~ DeLee&led evcee mes meHlece efmLele MegYe eneW mes mesveeHeeflelJe, <emLe
mes cev$eer Deewj DeceYeeJeiele meYeer MegYeeneW mes jepee kee pevce neslee nw ~ leLee
DeefOeeesie ceW meceglHeVe yeeueke megKewMJee& mecHeVe Me$eg jefnle oerIee&eg<e Deewj keeee
mes veerjesieer neslee nw ~

318

Ge yegOe-ieg-Meg$e keer HetCe&-ceOe Deewj efveye&uelJe keer efmLeefle mes

mesveeHeeflelJe, ceefv$elJe Deewj ve=HelJe Yeer HetCe&ceOeeOece nesleer nw ~
<eeceeoMe efmLele MegYe eneW kes mecyevOe mes meele ekeej kes DeefOeeesie
nes mekeles nQ ~
(1) meYeer MegYeen s, (2) meHlece ceW, (3) DecemLe, (4) s
DeeceW, (5) s meeleJeW, (6) meHleceece ceW, (7) <e meHleceece ceW ~ Fme
ekeej 7 ekeej kes DeefOeeesie nesles nQ ~~ 2 ~~
efnlJeeke megveHeeveHeeogOegje: mJeevleesYeemLewe&nw:
MeerleebMees: keefLeleesveLee leg yengefYe: kesceg ceesvewmlJemeew ~
kesvs MeerlekejsLeJee enegles kescegcees ves<eles
kesefelkesvveJeebMekes<eg e Jeovlegefeeefmee ve les ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe
megveHeeveHeeogOegjekescegceeKeb
eesieelegeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
efnlJeeke&efceefle ~~ DeLeeke&ceeefoleb efnlJee lekelJee eoeve: keefMeodenes
Yeewceeefoke MeerleebMeesMevelmJeevleesYeemLees YeJeefle efleereeoMemLeew Jee ew
YeJelemleoe megveHee-DeveHee-ogOegjejKeb eesie$eeb YeJeefle ~ Sleogeb YeJeefle ~ Deke&b
efnlJee eoevees en: keefMeeveodefleeremLeeves YeJeefle leoe megveHeeveece eesiees
YeJeefle ~ DeLeeke&b Jepe&efelJee eveled eoMes keefMeodenes YeJeefle leoe DeveHeeveece
eesiees YeJeefle ~ SJeceke&b Jepe&efelJee eveled efleereeoMeieew enes YeJelemleoe
ogOegjeveece eesiees YeJeefle ~ De$e eesie$eesHeeefolees efleeres eoMes Jee mLeeves YeJeefle
leoe ve eesieYeke=Jeefle ~ efkevleg eesiekele=&Ceeb ceOes ve ieCeles ~ Sleogeb YeJeefle ~
Deeefolees efleeres eoMes Jee mLeeves YeJeleg, cee YeJeleg, Jee Yeewceeefomle$emLees
eLeeoefMe&leeesiekelee& YeJeefle ~ Sles eesiee yengefYejeeeez: Heeflee:, DeveLee kescegce
Ge: ~ Demceeeesie$eeeeeskeesefHe eesiees ve YeJeefle leoe kescegceeKees eesiees YeJeefle~
Sleogeb YeJeefle ~ Yeewceeoerveeb kesvs MeerlekejsLeJee enegles kescegcees ves<eles ~
Deves<eeb ieiee&oerveecesJeb celeced ~ kesvs pevceueives kesvs Meerlekejs evs Jee
Yeewceeefoenegles YeewceeefoenefJejefnleeesjefHe eveodefleereeoMemLeeveees: kescegcees ve

319

YeJeefle ~ kesvs enegle Fle$e kewefMevkesvcesJe kesJeueb JeeKeeleb leeeegeced ~

evkesvs enegles evcemeesefHe eesieesvleYe&Jeefle Meerlekejs enegles FlesleoHeeLe&keeb
meeled ~ De$e e YeieJeevieeefie&: ~ ``JeeeLe&kesvieMeveefvee Yeevegb ve esoen: ~
keefMelmeee efJevee evb ueiveelkesvieleesLeJee ~~ eesie: kescegcees veece leoe
meee$e ieefn&le: ~ YeJeefvle efveefvoleeeeje oeefjeeHeeflemebeglee: ~~ leLee
meejeJeueeced ~ ``megveHeeveHeeogOegje: $ecesCe eesiee YeJeefvle jefJejefnlew: ~
efJeeevleesYeemebmLew: kewjJeJeveyeevOeJeeefniew: ~~ Slesve eoe eesiee: kesvenJeefpe&le:
MeMeebkeMe ~ kescegceesefleke: MeefMeefve e meJe&enes ~~ SJeb ``kesvs
MeerlekejsLeJee enegles kescegcees ves<eles ~~ Deves Deeeeee& vesefvle ~
Jejenefceefnjmleg HegveefjlesJe ~ eefmcevveLex lemewJe leekeeced ~ DeveLee kescegce
FlesJecegkelJee Hejcelecegeced ~ Devewjmeew SJeb kesvs MeerlekejsLeJee enegles kescegcees
ves<eles ~ mJeuHepeelekesefHe lesve megveHeeveHeeogOegjeYeeJes kescegce Ge: ~ leLee e~
``jefJeJepe eoMeiewjveHee eveodefleereiew: megveHee ~ GYeeefmLelewog&Oeje
kescegcemeb%ekeesleesve: ~~ melemeeefHe ~ ``megveHeeveHeeogOegjeYeeJes kescegce:~
leLee e ~ ``megveHeelJeveHeeeesieew oewOegjMevmebefmLele: #es$eeled ~ eekeHe=lees
ensvwYeeielewmles<eg jefJeJepe&ced ~~ kescegcees$e eesieesveLee YeJese$e ieefn&leb pevce~
kesefelkesvveJeebMekesef<Jeefle ~ kesefeoeeeee&: kesvs<eg kesefee veJeebMekes<Jesleeesie$eeb
Jeoefvle ~ leLee eveledefleereeoMeesYeemLewe&nw: megveHeeee eesiee JeeKeelee: ~ leLee
kewefMelekeerefle&peerJeMece&eYe=efleefYe: kesvJeMeeVeJeebbMekeJeMeee JeeKeelee: ~
Sleogeb YeJeefle ~ leejeenwMeveelegLe&mLeevemLew: megveHee ~ oMecemLeevemLewjveHee ~
elegLe&oMeceefmLelew: ogOeje DeleesveLee kescegce: ~ leLee e eglekeerefle&: ~
``eveelegLez: megveHee oMeceefmLelew: keerefle&leesveHee efJeniew: ~ GYeeefmLelewog&Oeje
kescegcemebef%eleesveLee eesie: ~~ kesefelkesvveJeebMekes<eg leg Jeoefvle ~ e$e le$e jeMeew
eeefMemecyeefvOeveJeebMekes evcee YeJeefle lemceeeMeseex efleerees jeefMe: le$e eefo
leejeenes YeJeefle leoe megveHee ~ DeLe evveJeebMekejeMes: eoMes leejeenes eoe
YeJeefle leoeveHee ~ DeLe evveJeebMekejeMes: efleeres eoMes e eoe enes YeJelemleoe

320

ogOeje ~ DeleesveLee kescegce: ~ leLee e evveJeebMekejeefMelees efe&oMejeMeer

eefo enjefnleew YeJele: leoe kescegce: ~ leLee e peerJeMecee&
``eeefMemeb%es MeerleebMegve&JeebMes pevceefve efmLele: ~
leodefleereefmLeleweexie: megveHeeKe: ekeerefle&le: ~~
eoMewjveHee %esees enwef&e&oMeefmLelew: ~
eesees ogOegjeeesieesveLee kescegce: mce=le: ~~
Gefe: eefmee ve les es<eecesJebefJeOeb celeced ~ les<eecegefeueexkes ve eefmee levceleb
Je=peesefleef<ekewvee&erke=leefceleLe&: ~~ 3 ~~
kesoejoe:megveHee-DeveHee-gOeje Deewj kescegce eesie
peeleke keer pevceHeef$ekee ceW evjeefMe efmLele YeeJe mes mete& en kees es[
kej Mes<e 5 eneW ceW keesF& Yeer Ske ee DeefOeke en eefo evcee mes efleere jeefMe
iele nes lees megveHee, evcee mes 12JeW mLeeve ceW nesves mes DeveHee, evcee mes efleere
Deewj eoMe oesveeW ceW nesves mes ogOeje veeceke eesie nesles nQ ~
eefo evcee mes efleere eoMe ceW keesF& Yeer en venerb neslee nw lees kescegce
veeceke eesie neslee nw ~ Ssmee yengle Deeeeeex kee cele nw ~ kescegce eesie kes ue#eCeeW
ceW DeeeeeeX kes efJeefYeVe cele nw ~ pewmes
eglekeerefle& Deewj peerJeMecee& veeceke DeeeeeeX kes cele mes eefo ueive mes
kesviele ee cebieueeefo efkemeer en mes ege evcee neslee nw lees kescegce eesie kee
keesF& eYeeJe (cetue) veneR neslee nw ~ ekeejevlej mes kescegce eesie ue#eCe Ieefle
kegC[ueer ceW en ege evcee ee evcee mes kesJeue 4~10 kesviele en efmLeefleeeW
ceW kescegce eesie Yebie nes peelee nw ~
keg DeeeeeeX kee cele nw efke evcee mes efleere eoMemLe en efmLeefle
JeMesve pees megveHeeefo eesie kens ieS nQ, leled eefo evcee mes kesviele en nesles nQ
lees megveHeeefo eesie nesles nQ ~
evveJeebMe mes efleere eoMemLe en efmLeefleeeW ceW Yeer megveHeeefo eesieeW keer
meee keg DeeeeeeX kes cele mes kener ieF& nw ~ Fme ekeej kes efJekeuHe meJe&ceeve veneR
nwb ~ HetJeexe evcee mes efleere eoMemLe en efmLeefle pevce eesie meJe&ceeve nQ~~3~~

321

ef$ebMelmeHee megveHeeveHeeKee: <eef<$eeb oewOejs eYesoe: ~

FeefJekeuHew: $eceMeesefYeveere veerles efveJe=efe: Hegvejveveerefle: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe megveHeeveHeeogOegjeKeb ekeej%eeveefcevJeeeen
ef$ebMelmeHee Fefle ~~ meHeeef$ebMeoskeef$ebMeled ~ Skeef$ebMelmegveHeeKee eesiee: ~
leeJevle SJeeveHeeKee: <eef<$eeceMeerleefOekeb Meleb ogOegjeeYesoeveeces<eeb
HetJe&JeefkeuHeieefCeleced ~ FeefJekeuHewefjleeefo ~ Sledueeskes ueesgkeemleejb
HetJe&cesJe veeYemeeesieeOeees JeeKeeleced ~ FeefJekeuHew: $eceMe: HeefjHeeeeve$e
ueesgkeceefYeveere veerles efveJe=efe: keeee& ~ Hegve: Yeteesveveerefleefjle$e mLeeveevlejs
eeueveced ~ DeLe megveHeeoees YeewceyegOeiegefmeleeefmelew: HeeefYeefve&<Heeevles ~
lemceeefoeefJekeuHee: Hebe les<eeb veeme: ~ De$e eeiJelHetJexCe HetJexCe ieefCelesve
egemLeeveb efJeveevleb eJeoefvle mebKeeefceefle ke=lJee peeleced 5~4~3~2~1 DeLeJee
eeiJelmebmLe: mJemebKee peelee: 5/1~4/2~3/3~2/4~1/5
SJeceskeefJekeuHee: 5 efefJekeuHee: 10 ef$eefJekeuHee: oMe elegefJe&keuHee: Hebe
HebeefJekeuHee Ske: SJeceskeef$ebMeled ~ 5~10~10~5~1~ leeLee ~ efleeres
eveewce: yegOe: ye=nmHeefle: Meg$e: meewj: SJeceskeefJekeuHee: Hee ~ DeLe
efefJekeuHee: ~ YeewceyegOeew 1 YeewcepeerJeew 2 YeewceMeg$eew 3 Yeewcemeewjew 4 yegOepeerJeew 5
yegOeMeg$eew 6 yegOemeewjew 7 peerJeMeg$eew 8 peerJemeewjew 9 Meg$emeewjew 10 ~ SJeb
efefJekeuHee: oMe ~ DeLe ef$eefJekeuHee: ~ YeewceyegOepeerJee: 1 YeewceyegOe Meg$ee: 2
YeewceyegOemeewje: 3 YeewcepeerJeMeg$ee: 4 YeewcepeerJemeewje: 5 YeewceMeg$emeewje: 6
yegOepeerJeMeg$ee: 7 yegOepeerJemeewje: 8 yegOeMeg$emeewje: 9 peerJeMeg$emeewje: 10 ~ SJeb
ef$eefJekeuHee oMe ~ DeLe elegefJe&keuHee: YeewceyegOepeerJeMeg$ee: 1 YeewceyegOepeerJemeewje:
2 YeewcepeerJeMeg$emeewje: 3 YeewceyegOeMeg$emeewje: 4 yegOepeerJeMeg$emeewje: 5 SJeb
elegefJe&keuHee: Hebe ~ DeLe HebeefJekeuHee: ~ YeewceyegOepeerJeMeg$emeewje: ~ SJeb
HebeefJekeuHee Ske: ~ SJeceskeef$ebMeled megveHeeeesiee: GlHeeefolee: ~ DevesvewJe ekeejsCe
eoMemLew: DeveHeeYesoe: Skeef$eMeled ~ DeLe oggOegjeefJekeuHee: ~ S<eeb ueesg
keemleejeYeeJeelmJeyegeseefJekeuHew: $eceMeesefYeveeresefle veeesve JeglHeefe: ~ Skees
efleeres ~ efleerees eoMes ~ Skees eoMes ~ efleerees efleeres ~ leeLee ~ YeewceyegOeew 1

322

yegOeYeewcees 2 YeewcepeerJeew 3 peerJeYeewceew 4 YeewceMeg$eew 5 Meg$eYeewceew 6 Yeewcemeewjew 7

meewjYeewceew 8 yegOepeerJeew 9 peerJeyegOeew 10 yegOeMeg$eew 11 Meg$eyegOeew 12 yegOemeewjew
13 meewjyegOeew 14 peerJeMeg$eew 15 Meg$epeerJeew 16 peerJemeewjew 17 meewjpeerJeew
18 Meg$emeewjew 19 meewjMeg$eew 20 ~ DeLewkees efleeres ~ eoMes ew ~ efleeres ew ~
eoMes: ewke: ~ leeLee ~ Yeewce: yegOepeerJeew 1 yegOe: peerJeYeewceew 2 peerJe: Meg$eyegOeew
3 yegOe: Meg$eYeewceew 4 Yeewce: yegOemeewjew 5 yegOe: meewjYeewceew 6 Yeewce: peerJeMeg$eew 7
peerJe: Meg$eYeewceew 8 Yeewce: peerJemeewjew 9 Yeewce: meewjYeewceew 10 Yeewce: Meg$emeewjew
11 Meg$e: meewjYeewceew 12 yegOe: YeewcepeerJeew 13 peerJe: YeewceyegOees 14 yegOe:
YeewceMeg$eew 15 Yeewce: Meg$eyegOeew 16 yegOe: Yeewcemeewjew 18 Yeewce: meewjyegOeew 18
yegOe: peerJeMeg$eew 19 peerJe: Meg$eyegOeew 20 yegOe: peerJemeewjew 21 peerJe: meewjyegOeew
22 yegOe: Meg$emeewjew 23 Meg$e: meewjyegOeew 24 peerJe: YeewceyegOeew 25 Yeewce:
yegOepeerJeew 26 peerJe: YeewceMeg$eew 27 Yeewce: Meg$epeerJeew 28 peerJe: Yeewcemeewjew:
29 Yeewce: meewjpeerJeew 30 peerJe: yegOeMeg$eew 31 yegOepeerJeew 32 peerJe: yegOemeewjew:
33 yegOe: meewjpeerJeew 34 peerJe Meg$emeewjew 35 Meg$e: meewjpeerJeew 36 Meg$e:
YeewceyegOees 37 Yeewce: yegOeMeg$eew 38 Meg$e: YeewcepeerJeew 39 Yeewce: peerJeMeg$eew 40
Meg$e: Yeewcemeewjew 41 Yeewce: meewjMeg$eew 42 Meg$e: yegOepeerJeew 43 yegOe: peerJeMeg$eew
44 Meg$e: Yeewcemeewjew 41 Yeewce: meewjMeg$eew 42 Meg$e: yegOepeerJeew 43 yegOe:
peerJeMeg$eew 44 Meg$e: yegOemeewjew 45 yegOe: meewjMeg$eew 46 Meg$e: peerJemeewjew 47
peerJe: meewjMeg$eew 48 meewj YeesceyegOeew 49 Yeewce: yegOemeewjew 50 meewj: YeewcepeerJeew
51 Yeewce: peerJemeewjew 52 meewj: YeewceMeg$eew 53 Yeewce: Meg$emeewjew 54 meewj:
yegOepeerJeew 55 yegOe: peerJemeewjew 56 meewj: yegOeMeg$eew 57 yegOe: Meg$emeewjew 58
meewj: peerJeMeg$eew 50 Meg$emeewjew 60 ~ SJeceske$e peelee: 80 DeLewkees efleeres ~
eoMes $ee: ~ leeLee ~ Yeewce: yegOepeerJeMeg$ee: 1 yegOepeerJeMeg$ee: Yeewce: 2 Yeewce:
yegOepeerJemeewje: 3 yegOepeerJemeewje: Yeewce: 4 Yeewce: yegOeMeg$emeewje: 5 yegOeMeg$emeewje:
Yeewce: 6 Yeewce: peerJeMeg$emeewje: 7 peerJeMeg$emeewje: Yeewce: 8 yegOe: YeewcepeerJeMeg$ee:
yegOe: 10 yegOe: YeewcepeerJemeewje: yegOe: 12 yegOe: YeewceMeg$emeewje: 13
YeewceMeg$emeewje: yegOe: 14 yegOe: peerJeMeg$emeewje: 15 peerJeMeg$emeewje: 16 peerJe:

323

YeewceyegOeMeg$ee: 17 YeewceyegOeMeg$ee: peerJe: 18 peerJe: YeewceyegOemeewje: 19

YeewceyegOemeewje: 19 YeewceyegOemeewje: peerJe: 20 SJeceske$e 100 ~ peerJe:
YeewceMeg$emeewje: 1 YeewceMeg$emeewje: peerJe: 2 peerJe: yegOeMeg$emeewje: 3 yegOeMeg$emeewje
peerJe: 4 peerJe: 4 Meg$e: YeewceyegOepeerJee: Meg$e: 6 Meg$e: YeewceyegOemeewje: 7
YeewceyegOemeewje: Meg$e: 8 Meg$e: YeewcepeerJemeewje: 9 YeewcepeerJejemeew: Meg$e: 10
Meg$e: yegOepeerJemeewje: 11 yegOepeerJeMeg$ee: meewj: 12 meewj: YeewceyegOepeerJee: 13
YeewceyegOepeerJee: meewj: 14 meewj: YeewceyegOeMeg$e: 15 YeewceyegOeMeg$ee: meewj: 16
meewj: YeewcepeerJeMeg$ee: 17 YeewcepeerJeMeg$ee: meewj: 18 meewj: yegOepeerJeMeg$ee: 19
yegOepeerJeMeg$ee: 19 yegOepeerJeMeg$ee: meewj: 20 ~ SJeceske$e 120 ~ Deeb efleeres
Skees eoMes elJeej: ~ elJeejes efleeres eoMes ewke: ~ leeLee ~ Yeewce:
yegOepeerJeMeg$emeewje: 1 yegOepeerJeMeg$emeewje: Yeewce: 2 yegOe: YeewcepeerJeMeg$emeewje: 3
YeewcepeerJeMeg$emeewje: yegOe: 4 peerJe: YeewceyegOepeerJeMeg$emeewje: 5 YeewceyegOeMeg$emeewje:
peerJe: 6 Meg$e: YeewceyegOepeerJemeewje: 7 YeewceyegOepeerJemeewje: Meg$e: 8 meewj:
YeewcepeerJeMeg$ee: 9 YeewceyegOepeerJeMeg$ee: meewj: 10 SJeceske$e 130 ~ Deeb ew
eoMes eJesJe efleeres ~ JeeLee ~ YeewceyegOeew peerJeMeg$eew 1 peerJeMeg$eew YeewceyegOeew 2
YeewceyegOees peerJemeewjew 3 peerJemeewjew YeewceyegOeew 4 YeesceyegOeew Meg$emeewjew: 5 Meg$emeewjew:
YeewceyegOeew 6 YeewcepeerJeew Meg$eyegOeew 7 Meg$eyegOeew YeewcepeerJeew 8 YeewcepeerJeew yegOemeewjew
9 yegOemeewjew YeewcepeerJeew 10 YeewcepeerJeew Meg$emeewjew 11 Meg$emeewjew YeewcepeerJeew 12
YeewceMeg$eew yegOepeerJeew 13 yegOepeerJeew YeewceMeg$eew 14 YeewceMeg$eew yegOemeewjew 15
yegOemeewjew YeewceMeg$eew 16 YeewceMeg$eew peerJemeewjew 17 peerJemeewjew YeewceMeg$eew 18
yegOepeerJeew Yeewcemeewjew 19 Yeewcemeewjew yegOepeerJeew 20 ~ Skeceske$e 150 ~
Yeewcemeewjew yegOeMeg$eew 1 yegOeMeg$eew Yeewcemeewjew peerJeMeg$eew 3 peerJeMeg$eew Yeewcemeewjew 4
yegOepeerJeew Meg$emeewjew 5 Meg$emeewjew yegOepeerJeew 6 yegOeMeg$eew peerJemeewjew 7 peerJemeewjew
yegOeMeg$eew 8 peerJeMeg$eew yegOemeewjew 9 yegOemeewjew peerJeMeg$eew 10 ~ Skeceske$e
160~ ew efleeres $eeew eoMes eoMes ew $eeew efleeres e ~ leeLee ~ YeewceyegOeew
peerJeMeg$emeewje: 1 peerJeMeg$emeewje: YeewceyegOeew 2 YeewcepeerJeew yegOeMeg$emeewje: 3
peerJeMeg$emeewjew: YeewcepeerJeew 4 YeewceMeg$eew yegOepeerJemeewje: 5 yegOepeerJemeewje :

324

YeewceMeg$eew 6 Yeewcemeewjew yegOepeerJeMeg$ee: 7 yegOepeerJeMeg$ee: Yeewcemeewjew 8 yegOepeerJeew

YeewceMeg$emeewje: 9 YeewceMeg$emeewje: yegOepeerJeew 10 ~ SJekesce$e 170 ~ yegOeMeg$eew
YeewcepeerJemeewje: 1 YeewcepeerJemeewje: yegOeMeg$eew 2 yegOemeewjew: YeewcepeerJeMeg$ee: 3
YeewcepeerJeMeg$ee: yegOemeewjew 4 peerJeMeg$eew YeewceyegOemeewje: 5 YeewceyegOemeewje:peerJeMeg$eew
6 peerJemeewje: YeewceyegOeMeg$ee: 7 YeewceyegOeMeg$ee: peerJemeewjew 8 Meg$emeewjew
YeewceyegOepeerJee: 9 YeewceyegOepeerJee: Meg$emeewjew 10 ~ Skeceske$e 180 ~ SJeb
ogOegjeeesieYeso: MeleceMeerleefOekeb eoefMe&le: ~~ 4 ~~
kesoejoe:megveHeeveHeeogOeje eesieeW kes Yeso
megveHee Deewj DeveHee eesieeW kes 31 Yeso nesles nw ~ leLee ogOeje eesie kes
60 3 180 Yeso nesles nQ ~
efkevneR Deveskeesb jmeeeve HeeoeLeexb kee eleske jmeeeve HeoeLe& mes efceeCe
kejves mes Deveske ekeej kes jmeeeveeW keer GlHeefe nesleer nw ~ DeLeJee megvojlece jepe
eemeeo kes DeveskeeW PejesKeeW mes Deveske ceeieeX mes Deveske ekeej kee Jeeeg meeej neslee
nw eefo meYeer PejesKes ee ojJeepes Kegues jKeves mes Ske ekeej keer Jeeeg eeHle nesleer
nw, Ske cegKe ej kes meeLe Deve 10ejeW ceW He=Leked He=Leked mes, eLece ej kes meeLe
efleere ej kes GodIeeve mes oes ekeej keer Jeeeg, eLece ej kes meeLe efleere le=leere
kes GodIeeve mes 3 ekeej keer Jeeeg SJeb emleej HetJe&ke Heejer Heejer mes Deveske ekeej
kee Jeeeg meeej YeJe cenue kes efJeMeeue neue ceW nesiee ~
leLee keg-Decue-ke<eee-eflee-ueJeCe-efce 6 ekeej kes jmeeW kee eleske
kee mJeeo He=Leked He=Leked neslee nw ~ efkemeer Ske jme kees eOeeve ceevekej He=Leked He=Leked
Deve jmeeW oes-leerve-eej-HeeBe- jmeeW kes Deveske Yeso neWies leLee 6 jmeeW kee
meefceeCe Yeer Ske Yeso nesiee Deewj meye YesoeW kes eesie legue Yeso ieefCele mes efme nes
peeles nQ ~ eer ceodYeemkejeeee& ves DeHeveer ueerueeJeleer veeceke Heeer ieefCele evLe ceW
Fme efJemleej ieefCele kee mJe nue efkeee nw ~
Dele: eneB Hej evcee mes mete& Jeefpe&le, Mes<e Heebe eneW ceW ceb. yeg. ye=. Meg.
Deewj Meefve mes, DeveHee megveHee ogOejeefo eesie YesoeW ceW 5 eneW kes mecyevOe mes pewmes
evcee mes efleere ceW, cebieue eesie 1, leLee cebieue, yegOe, eesie 2, cebieue, yegOe,

325

ye=nmHeefle eesie mebKee 3, cebieue, yegOe, ieg, Meg$e eesie 4 Deewj cebieue, yegOe,
Meg$e, Meefve eesie mebKee 5 nes jner nw ~ Fmeer ekeej evcee mes efleere ceW cebieue,
yegOe ee cebieue ye=. ee ceb. Meg. ee ceb. Me. Fleeefo $ece mes efkeleves Yeso nes mekesbies lees
Yeso GlHeVe keejke en efmLeefle mebKee 5 nw lees Ske mes 5 leke $ecee Deewj
veeres 5 mes 1 leke Gl$ecee mLeeefHele kejves Hej Deewj HetJe& Debke kes iegCeve Heue ceW
eLecee mes Yeeie osves Hej Skeeefo en ke=le Deveske Yeso nes peeles nQ ~ eLee
5/1~4/2~3/3~2/4~1/5 5~4~3~2~1
Fme ekeej 5/1 Ske en kes Yeso 5
5 4/2 oes en kes Yeso 10
10 3/3 leerve en kes Yeso 10
10 2/5 eej en kes Yeso 5
5 1/5 HeeBees eneW kes Yeso mebKee 1
Fme ekeej DeveHee Deewj megveHee eesie kes 31 ekeej ee Yeso nesles nQ ~
evcee mes oesveeW efleere ee eoMeiele eneW keer efmLeefle mes ogOeje kes YesoeW ceW efkemeer
efleere ee eoMe ceW Ske en Mes<e eejeW eneW mes Yeso mebKee 4  6  4  1
15 nesleer nw ~ 4/1~3/2~2/3~1/4~ 1~2~3~4~ 4~6~4~1~ Yes.
meb kee Ske en mes Yeso mebKee 15 lees HeeBe enesb keer Yeso mebKee 15 5
75, mebKee nesleer nw ~ efleere eoMemLe eneW mes ogOeje eesie nesves mes 75
2 150 mebKee nesleer nw ~ leLee Ske mLeeve ceW en mebKee 2, mes efleere mLeeve
en mebKee 3 nesves mes leLee oesveeW mLeeveeW ceW oes oes en mebKee mes 30 Yeso nesles nw
Dele: 150  30 180 Yeso nes peeles nQ ~~ 4 ~~
mJeeceefOeieleefJee: HeeefLe&Jemlelmecees Jee
YeJeefle efn megveHeeeeb OeerOeveKeeefleceebe ~
eYegjieoMejerrj: MeerueJeevKeelekeerefle&
efJe&<eemegKemegJes<ees efveJe=&leMeeveHeeeeced ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe
megveHeeveHeeeseexiepeeleme
mJeHeefJe%eeveb
ceeefueveen

326

mJeeefceefle ~~ mJeeceelceveeefOeieleceefpe&leb efJeeb esve mJeyeeefpe&leOeve:

HeeefLe&Jees jepee YeJeefle ~ lelmecees Jee ~ eefo jepee ve YeJeefle leoe jepelegue:
OeerOeveKeeefleceeved yegefefJeekeerefle&efYeeg&e: SJebefJeOe: megveHeeeeb eesies peelees YeJeefle ~
eYegefjefle ~ eYegjeeflenlee%e:, DeieoMejerjes veerpeosn: DeefJeeceevee ieoe jesiee eme,
MeerueJeeved oceefJeveeeefoefoieg&Ceweg&e:, Keelekeerefle&: eefLeleeMee: peveefJeefolemeodiegCe:
efJe<eemegKe: MeyomHeMe&HejmeievOee: efJe<eee: lelmegKeweg&e: ~ veveg efkeb
efJe<eeJeefleefjemegKeceefmle ? Geles ~ Deefmle ~ eeesefieveeb ceve:megKeb megJes<e:
DevegHeuesHeveeuebkeej ceeuemem$eOeejCeMeerue: efveJe=&e: ceveesog:KeefJeefveceg&e:
SJebefJeOeesveHeeeeb eesies peelees YeJeefle ~~ 5 ~~
kesoejoe:megveHee, DeveHee eesie Heue
megveHee eesie ceW meceglHeVe yeeueke, DeHeves yeengkeue (DeHeves Heew<e) mes Oeve
eeefHle kejlee nw, jepee neslee nw DeLeJee jepee legue Oeve Deewj yegef kes meeLe eMemJeer
neslee nw ~
DeveHee eesie ceW meceglHeVe peeleke, pevelee kees DeHeves JeMe ceW kejles ngS
veerjesieer, Mejerj mes megKeer, megMeerue, efJeKeele eMemJeer, YeesiewMJee& efJe<eeeW mes megKeer,
megHe Deewj efveefMevle neslee nw ~~ 5 ~~
GlHeVeYeesiemegKeceYegiOeveJeenvee{emlee
ieeefvJelees ogOejeeYeJe: megYe=le: ~
kescegces ceefueveog:efKeleveereefve: mJee:
es<ee: KeueeMe ve=HelesjefHe JebMepeelee: ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe
ogOejekescegceeesies
peeleees:
mJeHeb
Jemevleefleuekesveen
GlHeVeYeesiemegKeYegefieefle ~~ e$e le$e leLeeslHeVeYeesiew: megKeeefve Yegbes Oevesve
efJeesve JeenvewjMJeeefoefYeje{e:, leeieeefvJelees oelee, megYe=le: MeesYeveYe=le SJebefJeOees
ogOegjeeesies peelees YeJeefle ~ kescegce Fefle ~ ceefueve: ceefueveJeemee:, mveeveeuemeMe
og:efKele: Mejerjeew: og:KewjefvJele:, veere: mJekegueevegefeeeOecekece&kej: efve:mJe:
oefj:, es<e: oemekece&kej:, Keue: ogpe&vemJeYeeJe: S<eecegeeLee&veecevelecesve egees

327

eefo ve=Heles: je%eesefHe JebMes kegues peele: leLeeHesJebefJeOe: kescegcepeelees YeJeefle ~

kesefeo$eyengJeeveb Heefvle ~ ``kescegces ceefueveog:efKejveereefve:mJe: es<e: KeueMe
ve=HelesjefHe JebMepeele: ~ leLeeefHe ve keefMees<e: ~~ 6 ~~
kesoejoe:ogOeje kescegce eesiepe Heue
ogOeje eesiepe peeleke, eeHle megKeesHeeesieer Oeve-Jeenve- mecHeVe, oeveefee,
eefj$eJeeved SJeb Des Ye=le (mesJeke) Jeie& mes mecyeefvOele neslee nw ~
kescegceeesie ceW meceglHeVe yeeueke eefo jepeJebMe ceW Yeer keeeW ve Hewoe ngDee nw
lees Yeer, ceefueve, ogKeer og eke=efle kee Oevenerve neskej otmejeW keer mesJee ceW mebueive
jnlee nw ~~ 6 ~~
GlmeenMeewe&OevemeenmeJeevcenerpe:
meewce: Heg: megJeevees efveHegCe: keueemeg ~
peerJeesLe&Oece&megKe Yee*dve=HeHetefpeleMe
keeceer Ye=iegye&ngOevees efJe<eeesHeYeesee ~~ 7 ~~
YeeslHeue:SJeb
leeJelmegveHeeefomeeceevesve
HeueceefYeOeeesoeveeR
enJeMeeefMes<eHeueb Jemevleefleuekesveen
Glmeensefle ~~ GlmeenJeeved yeueer efveleeseceMeerue:, Meewe&Jeeved, jCeefee:,
OeveJeeved efJeeeefvJele:, meenmeJeevemeceeref#elekeee&keejer eelkeee eoe keeues
lJeefJeeee& kejesefle e: me: meenefmeke: SJebefJeOees cenerpeesejkees eefo eesiekeee&
YeJeefle leoe peelees YeJeefle ~ Heg: o#e:, megJeeve: MeesYeveJeeked, keueemeg efveHegCe:
ieerleJeeeve=leefe$eHegmlekekecee&efo<eg met#ceef<: eefo meewcees yegOees eesiekeee&
leowJebefJeOees peeefle YeJeefle ~ DeLe&Yeeked Oeveeveeb Yeepeve:, Oece&Yeeked Oece&ef$eeemJevegjle:,
megKeYeeked efvelebmegefKele:, ve=HeHetefpele: je%eeb ceeve:, eefo peerJees ye=nmHeefle: eesiekej:
leowJebefJeOees peelees YeJeefle ~ keeceer keecegke: m$eerueesue:, yengOeve: eYetleeLe&:,
efJe<eeesHeYeesee efJe<eeeCeeefcebefeeLee&veecegHeYeesee GHeYeesieMeerue: lelmegKeeefvJele: eefo
Ye=ieg: Meg$ees eesiekejmleowJebefJeOees peelees YeJeefle ~~ 7 ~~

328

kesoejoe:megveHeeefo eesie keejke eneW kes Heue

cebieue en mecyevOeer megveHee DeveHee-ogOeje eesie ceW GlHeVe peeleke
Glmeener Heje$eceer Oeve Deewj meenme mes ege neslee nw ~ yegOe mes keuee kegMeue, ce=og
Yee<eer Deewj HeefC[le, ye=nmHeefle mes Oeveer megKeer Oecee&ejCeiele, megKeer Deewj jepeHetpe
Deewj Meg$e mes efJeMes<e Oeve mecHeVe, Meyo, mHeMe&, He, jme Deewj ievOe Deeefo
efJe<eeesHeYeesieer neslee nw ~~ 7 ~~
HejefJeYeJeHeefjoesHeYeesee jefJeleveees yengkeee&ke=odieCesMe: ~
DeMegYeke=og[gHeesef Mecetefleie&efuelelevegMe MegYeesveLeeveoteced ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe MevewMejs eesiekele&efj Heg<eme mJeHeb evceefme e o=MeeMes
peeleme mJeHe%eeveb Hegef<Heleeeeen
HejefJeMesefle ~~ Hejeefpe&leeveeb efJeYeJeeveecewMJeee&Ceeb Heefjoeveeb
ie=nJem$eJeenveHeefjJeejeCeecegHeYeesee YeJeefle yengkeee&ke=vveeveeefJeOeeveeb keeee&Ceeb keee&,
ieCesMe: yengieCemJeeceer, ieCee: mebIee: les<eeb eYeg: SJebefJeOees jefJelevee: MevewMejes
eesiekejes eefo YeJeefle leoe peelees YeJeefle ~ De$e eesie$ees megveHeeveHeeogOegjeKes
Skewkeme enme Heuecegeb eeefomebYeJes Heueb eeefokeb Jeeeced ~ DeMegYeke=efoefle~
G[gHeMevesef efoves Mecetefle&: MeceeveMejerj: DeMegYeke=oefveHeuekelee& Gleogeb
YeJeefle ~ efoJee pevceefve evcee Mes e$eex efmLele: DeMegYeb Heueb kejesefle ~ me
Heg<ees oeefjeeefoegees YeJeleerleLe&: ~ ieefuelelevegjMecetefle&: MegYe: ~ Sleogeb
YeJeleMes e$eex efmLele: MegYeke=ppeele: SsMJeee&efoegees YeJeefle ~
DeveLeeveoteced ~ GeekeejeoveLeemLes evceefme Heueceveoteb mJeyegodOeee
efJekeuHeveereced ~ Sleogeb YeJeefle ~ je$eew pevceveMes e$eex eme eves YeJeefle
lemeeMegYeb pevce ~ eme Mes e$eex eves YeJeefle leme MegYeb pevce
YeJeleerleLe&:~~ 8 ~~
kesoejoe:eesie keejke Meefve en kee leLee evcee kee MegYeeMegYe
Heue
Meefve en mes efpeme peeleke kee megveHeeveHeeogOejeefo eesie nesles nQlees Jen
peeleke Deve Heg<eeW mes Oeve-ie=n Jem$e-DeeYet<eCeeefo kee GHeYeesie kejlee nw Deveske

329

keeeeX kee mecHeeove kejles ngS (ieCeeOeerMe) ieCesMe ieCe kee F&Me DeLee&led meceepe
ceW vesle=lJe Yeer eeHle kejlee nw ~
peeleke pevce efove ceW, eefo evcee Me e$eeOe& ceW meHlece, Dece, veJece,
oMece, SkeeoMe, eoMe leke ceW nes lees Ssmee eesie DeMegYe Heue eo neslee nw~
leLee jeef$e mecee kes peeleke pevce ceW evcee DeMe e$eeOe& DeLee&led ueive
mes meHlece leke ceW nes lees MegYe neslee nw ~
efkemeer Yeer F mecee ceW $eeefvleJe=e Deewj ef#eeflepeJe=e kes mecHeele efyevog iele
jeefMe eosMe kee veece ueive nw ~ ueive ceW leerve jeefMe pees[ves mes oMece YeeJe DeLee&led
eeceesejenesje$eJe=e mecHeele efyevog, leLee ueive ceW leerve jeefMe kece kejves mes efJeef$eYe
DeLee&led eeceesejenesje$eJe=e efve< $eeefvleJe=e kee jeMeelceke eosMe efJeef$eYe ueive
mLetueleee oMeceueive nesleer nw ~
Heuele: ueive mes meHleceeefo leke DeMe SJeb meHleceeefo mes eoMe leke
Me e$eeOe& neslee nw ~
keuHevee keerefpeS ueiveceeve 8~15~25~30 nw ~ FmeceW 6 jeefMe
pees[ves mes 2~15~25~30 nesiee efceLegve jeefMe kee 15~25~30YegeebMe SJeb
14~34~30 en YeesieebMe nesiee ~ Dele SJe efceLegve jeefMe kes 14~34~30
kes THej kes YeesieebMe mes ueive GeebMe 8~15~25~30 leke ener Me e$eeOe&
mecePevee eeefnS Fmeer ekeej meJe&$e MeeMe e$eeOe& meceefPeS ~~ 8 ~~
ueiveeoleerJe JemegceevJemegcee_MeeelmeewceenwHeeeesHeielew: mecemlew: ~
eYeeb meceesuHeJemegceebMe leodveleeeeceves<JemelmJeefHe HeueesefHJeoceglkesve ~~ 9 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
eveesieeOeee: mecHetCe&: ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe ueiveeevee emeesHeees meewceene YeJeefvle leme
Heueb Jemevleefleuekesveen
ueiveeefoefle ~~ eme pevceefve ueiveelmeewceene: yegOepeerJeefmelee GHeeeielee
YeJeefvle meJe& SJe me Heg<eesleerJe JemegceeveleLe&b OeveJeevYeJeefle ~ eme
MeMeeeeveoHegHeees meJe SJe meewceene: meesefHe OeveJeeved YeJeefle ~ SJeb

330

mecemlew: ef$eefYejslelHeueced ~ eYeeb mece: ~ eme ueiveeevee ew enew

meewceeJegHeeeieleew YeJele: me mecees ceOeOevees YeJeefle ~ veeefleyengOevees YeJeleerleLe&: ~
leotveleeeeb ueiveeevee emewke: meewceen: GHeeeielees YeJeefle
meesuHeJemeggceeefvkeef_eveeefvJelees YeJeefle ~ DeLee&osJe ueiveeevee emeesHeees ve
keefMelmeewceenes YeJeefle me oefjes YeJeefle ~ eme ueiveevees&eesjefHe meewceene
GHeeemLee: keeeefHe egkelee YeJeefvle meesHeleerJe JemegceevYeJeefle ~ Deves<JemelmJeefHe
Heuesef<Jeefle ~ Deves<JeHejs<JemelmJeMeesYeves<JeefHe Heues<eg meeflmJeob Heueceglkesve
yeenguesve YeJeefle ~ eme ueiveeevee GHeeemLee: meewceene YeJeefvle
lemeeveeesieceMegYeceefHe kescegceeefoHeueceefYeYetesob MegYecesJe HeueceglkelJesve
eeyeuesve YeJeleerefle ~~ 9 ~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb eveesieeOeee: ~~ 13 ~~
kesoejoe:ueive ee evcee mes GHeeemLe en Heue
peeleke kes pevce ueive ee evcee mes meYeer MegYe en yegOe-ieg-Meg$e eefo
GHeee YeeJemLe 3, 6, 10, 11 ceW nes lees Jen peeleke meefJeMes<e Oeveer neslee nw ~
oes eneW keer GHeeeiele efmLeefle mes ceOece esCeer kee Oeveer neslee nw ~ leLee efkemeer ner
MegYe en keer GHeeeiele efmLeefle mes peeleke DeuHe Oeveer neslee nw ~
kescegceeefo DeMegYe eesieeW kes nesles ngS Yeer Ge eesie keer efmLeefle eyeue
nesleer nw DeLee&led oeefje ogKeo kescegce eesie kee DeefmlelJe veneR neskej MegYe Heue
eeefHle nesleer nw ~
ueive mes leLee evcee mes Yeer DeLee&led oesveeW mes GHeeemLe en keer efmLeefleeeW
mes eyeue MegYe eesie neslee nw, leLee Fme ekeej keer en efmLeefle mes DeveHee-megveHeeefo
MegYe eesieesb mes MegYe Heue Yeer meefJeMes<e nes peeles nQ ~~ 9 ~~
ye=nppeeleke evLe kes eveesieeOeee:13 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le: efnvoer `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~

331

DeLe efeneesieeOeee: ~~ 14 ~~
efleiceebMegpe&veeleg<esMemeefnlees ev$eeMcekeejb vejb
YeewcesveeIejleb yegOesve efveHegCeb Oeerkeerefle&meewKeeefvJeleced ~
$etjb JeekeHeefleveevekeee&efvejleb Meg$esCe jeegOew
ue&yOemJeb jefJepesve OeelegkegMeueb YeeC[ekeejs<eg Jee ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLe efeneesieeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeefoles eveefoeges
peeleme mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
efleiceebMegefjefle ~ efleiceebMegjeefole: G<esMesve evcemee meefnlees ege: G<ee
jeef$e: G<eeee F&Me: G<esMe: jeef$eveeLe: vejb ceveg<eb ev$eeMcekeejb peveeefle ~ ev$eeefCe
meneIeeefleeYe=leerveMceeve: Hee<eeCee: leefl$eeemeg lelkece&meg efvejleb meeb leb kejesefle ~
SJeb Yeewcesve menwkeejeefMeieleeskeexIejleb HeeHeemeeb peveeefle ~ yegOesve ef$eeemeg efveHegCeb
met#ceef< Oeerkeerefle&meewKeeefvJeleb Oeeryeg&ef:, keerefle&: eMe:, meewKeb megKeb megKeYeeJe:
SlewjefvJeleb mebegeb, JeekeHeeflevee iegCee $etjb efJe<ecemJeYeeJecevekeee&efvejleb
Hejkece&lelHejb peveeefle ~ Meg$esCe jeegOew: j*dieeJelejCeef$eeee
ceuueeefokeeeegOew: Ke*dieeefoefYeMe ueyOemJeb eeHleLe peveeefle ~ jefJepesve
MevewMejsCe Oeeleg<eg leeceeeglHeefece=efekeemeg iewefjkeeeemeg Jee Oeeleg<eg kegMeueb efveHegCeb
YeeC[ekeejs<eg mecegodieeoemles<eg kegMeueb Jee ~~ 1 ~~
kesoejoe:eveefo en eesie mecyevOeer mete& Heue
evcee mes ege mete& (eee: DeceeJemee kee pevce) mes peeleke Deveske
ekeej kes ev$e Deewj HelLej keer keejeriejer Deeefo ceW efveHegCe neslee nw ~ cebieue ege
mete& mes peeleke HeeHekece& jle neslee nw ~ yegOe ege mete& mes mecee keeeex ceW kegMeue
Deewj %eeveer eMemJeer peerJeve mecHeVe megKeer kee neslee nw ~ ieg ege mete& mes peeleke
kee mJeYeeJe $etj Deewj Hej keee& kejves keer eJe=efe kee neslee nw ~ Meg$e ege mete& mes
ve=le ieerleeefo leLee jCe#es$e ceW Dem$e-Mem$eeefo mes OeveesHeepe&ve kejlee nw ~ Meefve ege
mete& mes peeleke Oeeleg keee& DeLee&led megJeCe& leeceeefoke kes DeeYet<eCeeefo efvecee&Ce
(mJeCe&keej) ceW elegj neslee nw ~~ 1 ~~

332

ketmveemeJekegcYeHeCeceefMeJeb ceeleg: meJe$e: MeMeer

me%e: eme=leJeekeeceLe&efveHegCeb meewYeeiekeerlee&efvJeleced ~
efJe$eevleb keguecegKeceefmLeleceefleb efJeesMJejb meeefje
Jem$eeCeeb meefmele: ef$eeeefokegMeueb meeefke&: HegveYet&megleced ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe Yeewceeefoeges evs peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
ket Fefle ~~ ketb HeCeJeeCeeb eefleHeef$eeemeeb m$eerHeCeb
veejerefJe$eekeced DeemeJeHeCeb HeeveefJe$eeb, kegcYeHeCeb IeefJe$eekeced,
DeefMeJeceesemkejced ceeleg: pevevee: SJebefJeOe: MeMeer evcee: meJe$ees
Je$esCeeejkesCe egees vejb peveeefle ~ me%e Fefle ~ eme=leJeekeeb efeebJeoced,
DeLe&efveHegCeceLex<eg met#ceef<, meewYeeiesve meJe&peveJeuueYesve keerlee& eMemeeefvJeleb
mebegeb me%ees yegOemeefnle: MeMeer vejb peveeefle ~ efJe$eevleb Me$egpesleejb, keguecegKeb
JebMeeOeeveced, DeefmLejceefleb eHeueb, efJeesMJejb OevemJeeefceveb, meeefje: Deefjmee iegCee
mebege: MeMeer vejb peveeefle ~ Jem$eeCeeb ef$eeeefokegMeueb levlegJeeekeced
DeeefoenCeelmeerJevejeve$eeefJe$ees<JeefHe kegMeueb meefmele: Meg$esCe mebege: MeMeer vejb
peveeefle ~ ef$eeeefokegMeueb meJe&ef$eeemeg efveHegCeb meeefke&: Deeefke&Cee MevewMejsCe ege:
ef:mebmke=lee HegveYet&: lemee: megleb Heg$eb MeMeer vejb peveeefle ~ HetveYet&ue#eCeced ~
``HeefjCeerlee Heefle efnlJee meJeCe& keecele: eesled ~ De#elee e #elee ewJe HegveYet&:
mebmke=lee Hegve: ~~ 2 ~~
kesoejoe:cebieueeefo en egle eveefo en Heue
cebieueeefo en egle evcee mes ke=ef$ece Oeeleg vekeueer Je, veejer $ee
efJe$ee, cee (MejeJe Deeefo) Heeve efJe$ee, Ie[e Deeefo efJe$ee mes OeveesHeepe&ve keejke
SJeb ceele=keuesMe eo neslee nw ~
yegOe ege cebieue mes efce Yee<eer, Oeve meben kejves ceW elegj, YeeieJeeved Deewj
eMemJeer neslee nw ~
ieg ege evcee mes (ieg eever eesie) Heje$eceer mJekegue es, yegef ceW
ee_eue Deewj HetCe& cee$ee ceW Oeveer neslee nw ~

333

Meg$e ege evcee mes Jem$eeefo jevee elegj (metle keelevee Deeefo) neslee nw~
Meefve ege evcee efleereHeefle kee JejCe kejves Jeeueer m$eer kee Heg$e neslee nw~~ 2 ~~
cetueeefomvesnketwJe&Jenjefle JeefCeiyeengeese memeewces
Hege&Oe#e: mepeerJes YeJeefle vejHeefle: eeHleefJeees efpees Jee ~
ieesHees ceuueesLe o#e: HejegJeeflejlees etleke=lmeemegjspes
og:KeeleexmelemevOe: memeefJele=levees Yetefcepes efveefvoleMe ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLeeejkes yegOeeefoeges peeleme mJeHeb eiOejeen
cetueeefoefle ~~ memeewces Yetefcepes yegOeegesejkes peelees JeefCeiYeJeefle ~ me e
JeefCe*dcetueeefoefYe: JeJenjefle cetueeoerefve cetueHeg<HeJeukeuemeejHeueeefve,
mvesnemlewueeoe: SlewJe&Jenjefle ~ ketwMe JeeefleHew: ke=ef$ecewJe&Jenjefle ~
yeengeese efveegkegMeueMe YeJeefle ~ SJeb efJeOe: memeewces meewcesve yegOesve eges
Yetefcepes peelees YeJeefle ~ Hege&Oe#e: veiejeefOeke=le: Hegefj DeOe#e: mJeeceer DeLeJee
vejHeefle: jepee YeJeefle ~ DeLeJee efpees yeeeCe: eeHleefJeees ueyOeOeve: ~
kesefeleeHleefJee Fefle Heefvle ~ mepeerJes iegmebeges Yeewces peelees YeJeefle ~ ieesHe:
ieesHeeueke:, ceuue: yeengeese ~ DeLeMeyo: HeeoHetjCes ~ o#e: elegj: HejegJeeflejle:
Hejm$eermee:. etleke=eflkeleJe: meemegjspes Demegjwjerpe: Demegjspe: lesve Demegjspesve
Meg$esCe eges Yetefcepes peele: SJeb efJeOees YeJeefle ~ og:Keele&: og:KeHeeref[le:,
DemelemevOe: DemelewJe mevOee eefle%ee eme Deve=leYee<eer, efveefvole: kegeflmeleesmeteee
ege: memeefJele=levees meefJele=leveesve meewjsCe eges Yetefcepes peelees YeJeefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:yegOeeefo en eesie ege cebieue en kee Heue
yegOe ege cebieue mes peeleke ke=ef$ece HeoeLeex mes Heue-cetue-efleue lesue Ieer
Deeefo kee JeeHeejjle JeefCeked neslee nw ~ (vekeueer lesue Ieer Deeefokee JeeHeejer neslee nw ~)
ieg ege cebieue mes eece eOeeve, jepee DeLeJee Oeveer yeeeCe neslee nw ~
Meg$e ege cebieue mes peeleke iees Heeueke (ieee mebj#eke) HenueJeeved-eglej, Hejm$eer
ieceve kejves Jeeuee SJeb etle kece&jle (pegJee[er) neslee nw ~
Meefve ege cebieue mes peeleke, ogKeer, efceLee Yee<eer Deewj efvevoe kee Hee$e
neslee nw ~~ 3 ~~

334

meewces jejes ye=nmHeefleegles ieerleefeees ve=leefJe

eiceer YetieCeHe: efmelesve ce=ogvee ceeeeHegue&*dIeke: ~
meefees OeveoejJeeved yengiegCe: Meg$esCe eges iegjew
%ese: Mceegkejesefmelesve Ieke=_peeleesvvekeejesefHe Jee ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe yegOes peerJeeefoeges peerJes e Meg$eeefoeges peeleme
mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
meewces jej Fefle ~~ jejes ceuueeefoke:, ieerleefee: ieerleJeuueYe:,
ve=leefJevve=le%e: SJebefJeOees meewces yegOes ye=nmHeeflevee eges peelees YeJeefle ~ eMemlee
Jeeieme me Jeeiceer Jeeveef$eelee HejeleeevemeceLe&:, YetieCeHe: YegJeMe ieCeeveeb
me*dIeeveeceefOeHeefle: SJebefJeOees yegOes efmelesve Meg$esCe meefnles peelees YeJeefle ~ ceeeeHeg:
HejJeeveo#e:, ue*dIeke: iegJeeveeefle$eeceer SJebefJeOees ce=ogvee MevewMejsCe meefnles yegOes
peelees YeJeefle ~ meefe Fefle ~ meefe: MeesYeveefJee:, OeveoejJeeved
efJeekeue$emebege:, yengiegCe: eYetleiegCew: Meesee&efoefYeeg&e: SJebefJeOees iegjew peerJes
Meg$esCe eges peelees YeJeefle ~ Mceegkejes veeefHele: DeLeJee Ieke=lkegcYekeej:
DeLeJeevvekeej: metHekeej: SJebefJeOeesefmelesve meewjsCe eges iegjew peelees %esees
efJe%eeleJe:~~ 4 ~~
kesoejoe:ieg Deeefo mes ege yegOe en kee Heue
yegOe ege ieg mes ieerle efee, egefee, Deewj vele&ke neslee nw ~ Meg$e egle
yegOe mesJeekedelegj, He=LJeer Heefle ee veslee neslee nw ~ Meefve ege ieg mesJeeke
(ie) iegpeveeW keer Dee%ee keer DeJensuevee kejlee nw ~ Meg$e egle ieg mes, es
efJeeved, m$eer Heg$e Oeveeefo mecHeVe neslee nw ~ Meefve ege ieg mes, veeefHele (veeF&) kegcnej
ee jmeesFee neslee nw ~~ 4 ~~
DeefmeleefmelemeceeiecesuHee#egeg&JeeflemeceeeemeceJe=efJee: ~
YeJeefle e efueefHeHegmlekeefe$eJesee keefLeleHeuew: Hejlees efJekeuHeveeree: ~~ 5 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
efeneesieeOeee: mecHetCe&: ~~ 14 ~~

335

YeeslHeue:DeLe Meg$es MevewMejeges peeleme mJeHeb efeneesieHeueb e

Hegef<Heleeeeen
Deefmelesefle ~~ DeuHee#egjuHeef<: egJeeflemeceeeesCe m$eermebeeCesve meceked
eJe=b efJeeb Oeveb eme me egJeeflemeceeeeJe=efe: efueefHej#ejefJeveeme:,
HegmlekeuesKekece&efe$eceeuesKeced S<eeb Jesee lep%e: SJebefJeOe: Deefmeleefmelemeceeieces
MevewMejme Meg$esCe mebeesiew peele: Heg<e: SJebefJeOees YeJeefle ~ eefo jeefMees ew
eneesieew YeJele: lee efeneesieemeeefHe Heueb JeeJeced ~ DeLe jeefMe$ees
efeneesie$eeb YeJeefle leoe efeneesie$eemeeefHe Heueb Jeeeced ~ keefLeleHeuewefjefle ~
eYeeb HejleesHejsves $eees ene eowkeielee YeJeefvle leoe keefLeleHeueweHeuewjsJe
efJekeuHeveeree: leoe efeneesie$eeme Heueb Jeeeced ~ eeke&evYeewcee
SkejeefMemLee YeJeefvle leoeke&eveesies elHeuecegeb eeeefoleeejkeeesies Heueb
ee eveejkeeesies Heueb lelHeue$eeceefHe Jeeeced ~ SJeb eLee mecYeJeceve$eeefHe
en$eemewkejeefMeieleme Heueb JeeJeced ~ eeskejeMeew efeneesieesve$e ef$eeneesiees
Jee YeJelemleoe meJee&efCe Heueeefve Jeeeeveerefle ~~ 5 ~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb efeneesieeOeee: ~~ 14 ~~
kesoejoe:Meg$e Deewj Meefve en kee eesiepe peeleke keer ves$epeesefle ceW
DeuHelee, m$eer kes Deeee mes Gmekeer Oeve Je=ef, leLee Jen uesKeke, Deewj efe$ekeej
neslee nw ~
Fme ekeej keefLele oes eneW kes HeueeosMe kes %eeve mes 3, 4, 5 Deewj 6
en eesieeW kee MegYeeMegYe Heue Yeer peevevee eeefnS ~~ 5 ~~
ye=nppeeleke evLe kes efeesieeOeee:14 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=leefnvoer `kesoejoe' JeeKeeve mecHetCe& ~

336

DeLe eJepeeeesieeOeee: ~~ 15 ~~
SkemLewMelegjeefoefYeye&ueeglewpee&lee: He=LeiJeere&iew:
MeekeeepeerefJekeefYe#egJe=ejkee efvee&vLeJeveeMevee ~
ceense%eieg#eHeekejefmeleeeYeekejesvew: $eceeled
eJepee yeefueefYe: mecee: HejefpelewmlelmJeeefceefYe: eegefle: ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeele: eJepeeeesieeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoeJesJe
elegjeefoefYejskemLew: enw: peeleme eJepeeeesieb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
SkemLewefjefle ~~ Skeefmceve$e le$e jeMeew elegjeoees ene YeJeefvle elJeej:
Hee <ed meHle Jee YeJeefvle lewjskemLewMelegjeefoefYe: yeueeglew: Jeere&JeefodYe:
ceenseeefoefYe: peelee: mecYetlee: Meekeeeefokee: eJepekee: YeJeefvle ~ efkevleg
elegjeefoefYe: yeueeglewjskee eJepee YeJeefle ~ leoLe&ceen ~ He=LeiJeere&iew: lewMe
yeefueefYe: Jeere&iew: meyeuew: He=Leked He=Leked eJepee YeJeefle ~ Sleogeb YeJeefle ~
elegjeoerveeceskemLeeveeb ceOeeeeskees yeueJeeved YeJeefle leoe peelemewkewJe eJepee
YeJeefle ~ DeLe elegjeoerveeceskemLeeveeb ceOeevve keefMeodyeueer YeJeefle leoe peeleme
eJepee ve YeJeefle ~ DeLe ew yeefueveew YeJelemleoe peeleme eJepeeecesJe YeJeefle ~
leoe yenJees yeefuevemleoe yee: eJepee YeJeefvle ~ SJeceskemLewMelegjeefoefYeye&ueeglew:
peelee: eJepeeYeepees YeJeefvle ~ emceeogeced ~ eJepee yeefueefYe: mecee: leeMe
He=LeiJeere&iew: ceenseeefoefYe: Yeewceeew: Meekeeeee YeJeefvle ~ leeLee ~
elegjeoerveeceskemLeeveeb ceOeeeoe ceensees Yeewcees yeueJeeved YeJeefle leoe peele: Meekeees
jeHees YeJeefle ~ SJeb %es yegOes yeueJeefle DeepeerefJekees YeJeefle DeepeerefJekeMewkeoC[er~
iegjew yeueJeefle efYe#eg: eefleYe&Jeefle ~ #eHeekejMeves eoe yeueJeebmleoe Je=:
Je=eeJeke: keeHeeefueke: Je=eYeYeee^eJekeMeyoes$e uegHlees Je: ~ efmeles Meg$es
yeueJeefle ejke: e$eOej: eYeekeefj: meewj: leefmceved yeueJeefle efvee&vLe: veive:
#eHeCeke: eeJejCejefnle FleLe&: ~ Fves Deeefoles yeueJeefle JeveeMeve:
cetueHeueeMevemleHemJeer YeJeefle ~ SJeb $eceel$eceMe: HeefjHeeee Sles eJepeeHeee&ee:~
Sles SJeb keeue$eceeodJeeKeelee: ~ leLee e Je*dkeeuekeeeee&: ~ ``leeyeefmeDees
efoCeCeens evos keeJeeefueDees lene YeefCeDees ~ jeJe[es YetefcemegJes meescemegJes

337

SDeoC[erDee ~ osJeieg Megkeke keesCe kekecesCe peF& ejDe KeJeCeeF& ~ DemeeLe&: ~

leeJeefmeDees leeHeefmeke:, efoCeCeens efoveveeLes metex, evos evs, keeJeeefueDees
keeHeeefueke:, lene YeefCeDees leLee YeefCele:jeJe[es jeHe:, YetefcemegJes Yetefcemegles,
meescemegJes meescemegles yegOes, SDeoefC[Dee SkeoC[er ~ osJeieg: ye=nmHeefle:, Megkeke:
Meg$e:, keesCe: MevewMej:, kekecesCe $ecesCe, peF& eefle:, ejDe ejke:, KeJeCeeF&
#eHeCeke: ~ DeLe Je=eeJekeenCeb ceensMJejeefeleeveeb eJepeeveecegHeue#eCeeLe&ced ~
DeepeerefJekeenCeb veejeeCeeefeleeveeced ~ leLee e Jeeuekes mebefnleevlejs Heeles ~
``peueCe nj megieDe kesmeJe metF& yeeCCe Ceiie ceiiesmeg ~ efokeKeeCeb CeeDeJyee
metjeFiiene kekecesCe CeeienDee ~~ peueCe pJeueve: meeefiveke FleLe&: ~ nj
F&MJejYee: Yeejke:, megieDe megiele:, FleLe& kesmeJe kesMeJeYee:, YeeieJele:
FleLe&: ~ metF& egefleceeie&iele: ceerceebmeke: ~ yeeYee: JeeveemLe: ~ Ceive veive:
eHeCeke: ~ ceiiesmeg ceeiex<eg ~ efokeKeeCeb oer#eeCeeced ~ CeDeJyee %eeleJee: ~
metjeFiieene metee&efoene: ~ kekecesCe ~ CeeienDee veeLeielee: ~ SJeb
elegjeoerveeceskemLeeveeb ceOeeeeJevlees yeefueve: leeJevle SJe eJepee YeJeefvle ~ le$eeefHe
eLecee Jeeree&efOekeme lelmecyeefvOeveer eJepee YeJeefle ~ emceelemJeuHepeelekes Geced~
``elegjeefoefYejskemLew: eJepeeb mJeeb en: kejesefle yeueer ~ yengJeerexmleeJeode: eLecee
Jeeree&efOekemewJe ~~ leeHemeJe=eeJekejeHeepeerefJeefYe#egejkeeCeeb efvee&vLeeveeb esefle~
JeereexHeee$ecesCeeveemeeb $ece: ~ SJeb yeefueefYe: mecee: eJepee: yeefuevees enme
eeMesJe leueevegmeejsCe eeHveesefle HeefjHeeueeefle TveJeueme cevee*d veeHveesefle
Heeueeefle ~ HejeefpelewmlelmJeeefceefYe: eegefleefjefle ~ MeekeeeefoeJepeemJeeefceefYee&nw:
Hejeefpelewjvewe&nw: egs efJeefpelew: eegefle: eJepeeleeie: ~ leleJepeeb ie=nerlJeeb
Hegvemlepeefle ~ Sleogeb YeJeefle ~ elegjeoerveeb ceOeeeeskees yeueJeeved YeJeefle me e
enegs Devesve ensCe peelekekeeues Hejeefpelemleoe eJepeeb ie=nerlJee Hegvemlepeefle
lekelJee e eJepeeceveeefelewJe efleefle ~ DeLe elegjeoerveeb ceOeeodew yenJees Jee
yeefuevees YeJeefvle les e Hejeefpeleemleoe lemeeJeMecesJe meJee&Ye: eJepeeYe:
egefleYe&Jeefle ~ emceeueJeodenmebKeemlesve eJepee: kele&Jee: ~
DevleeJepeeefOeHeeflee&evesve ensCe efpelees ve YeJeefle leoe leecesJe eJepeeceeefelees

338

efceeles ~ DeLe eJepeeoeekees en Ske SJe efpelees ve YeJeefle leoe eeJeppeerJeb leecesJe
eJepeeceeeeefle ~ DeLe ew enew eJepeeoeekeew leew eeHejeefpeleew leoe
eLeceeJepeeoeekeevleo&Meeeeb eLeceeb eJepeeb ie=nerlJee leecesJeeefele leeJeefeefle ~
eeJeodefleereeJepeeoeekeenevleo&MeeeJesMe: ~ le$e eLeceeb lekelJee
efleereeceeeeefle ~ SJeb yengeJepeemeg mecYeJes eespeced ~ De$e e meleeeee&:``les<JeefOekeyeueer peerJeefm$eoefC[veb Yeeie&JeMejkecegKeced ~
veiveeceCeb meewjes yegOemleoe peerefJekeeeee&ced ~~
Je=eeJekeefcevogefo&JeekejmleeHemeb leHeesegeced ~
Je$e: Meekee: eJeCeb #es$eeeepeb iegCeebMewleeved ~~
JeereexHeslesuHeleveeJeoeref#elee YeefeJeeefovemles<eeced ~
Devew: HejeefpeleMesleJepeeeegefleb kegee&led ~~
eeJevlees Jeere&eglee: eJepee YeJeefvle leeJevle: ~
Ske#e&ies<eg efveeceees<eeceeee yeueesHesleeled ~~ ~~ 1 ~~
kesoejoe:eJeepeke (meveemeer) eesie
peeleke keer pevce kegC[ueer ceW 4 ee 4 mes DeefOeke en Ske peien yews
nesles nQ lees eJepee eesie neslee nw ~ eJepee kee leelHee& leeieer DeLee&led mebmeej mes
Ske ekeej mes efJejle nesvee ~ Deeeee& kes cele mes eJepee eesie kes YesoeW mes, peeleke
keer eJepee efkeme ekeej keer nesieer Jen en eesie mes yeleeee pee jne nw efkeSke
mLeeve efmLele 4, 5. 6 ee 7 eneW kes $ece ceW meyemes DeefOeke yeueJeeved en mecyevOe
keer eJepee nesleer nw ~ DeLee&led yeue ceW DeefOeke eyeue en keer eJepee nesleer nw ~
4 Deeefoke eneW ceW cebieue en keer yeue Meeueervelee mes Meekee eJepee
DeLee&led jeJem$eOeejer, yegOe yeueer nesves mes peeleke DeepeerefJekee eeHeke, DeLee&led
SkeoC[er (ueeskeele meceoee kee meome) ye=nmHeefle keer yeueJeee ceW efYe#eg DeLee&led
eleer, evcee kes yeueer nesves mes Je=eeJeke DeLee&led keHeeueer meeOeg, Meg$e kes yeueer
nesves mes ejke DeLee&led ke=<CeepegJexo MeeKeeDeeW kee eeej kejves Jeeuee, Meefve yeueer
nessves mes, efvee&vLe DeLee&led efoiecyej meeOeg pewve meveemeer Deewj mete& en kes yeueJeeved

339

nesves mes kevo cetue Heue mes peerJeve efveJee&n kejves Jeeuee DeLee&led JeveeMeveer leHemJeer
neslee nw ~
eneW kes HejmHej eg (pewmee Keieesue Meem$e mes %eele neslee nw) ceW eJepee
keejke eneW ceW en Hejeefpele nes lees en mecyevOeer eJepee ueskej Hegve: Gmekee leeie
Yeer kej oslee nw ~ DeLee&led Hegve: mebemeeefjke meeOeejCe Jeefe nes peelee nw ~ Keieesue
efJeee kes DeeOeej mes eneW kee HejmHej kee eeceesej Devlej efpemes Mej kenles nQ,
Gmekee %eeve kej DeefOeke Mej mecHeVe en, kece Mej mecHeVe en kes Gej efoMee ceW
nesves mes GejmLe en efJepeeer Deewj oef#eCemLe en Hejeefpele mecePevee eeefnS ~ efkevleg
en eg ceW Meg$e en oef#eCemLe nesves Hej Yeer efJepeeer neslee nw ~~ 1 ~~
jefJeuegHlekejwjoeref#elee yeefueefYemleodieleYeeees veje: ~
DeefYeeeefelecee$eoeref#elee efvenlewjveefvejeref#elewjefHe ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLeemleefceleeveefpeleeveeveeb eneCeeceHeJeeob Jewleeueeresveen
jefJeuegHlekejwefjefle ~~ elegjeoerveeceskemLeeveeb ceOeeeeJevlees ene
yeefuevemleeJevle: mJeeJepeeoeekeemle$eeefHe yeefueveeb ceOes eeJevlees jefJeuegHlekeje:
mete&ceC[ueiee Demleefcelee YeJeefvle lewjoeref#elee peelee YeJeefvle ~ leeJevle: mJekeeree:
eJepee ve eeleerleLe&: ~ efkevleg peelee veje: leodieleYeeemleodieleeveeb
leleJepeeeefJeeveeb ceOes Yeee YeJeefvle ~ De$e jefJeuegHlekejlJecegoeemleceeb
ieCeefelJeevJes<eced ~ Meg$eieg%eeefke&kegpee: keeueebMewejesejw: veJeefYe&MeeMee
kekece&Ceeb jJes: eoMeefYeefjvogefjlesJeceeefokece&efCe ke=les keoeefeoeefolesve
menwkejeefMeielewjefHe veemleefcelees YeJeefle ~ keoeefeled efleerejeefMemLeesHemleefcelees
YeJeefle ~ SJecegoeemleceecevJes<eemleefceleHeueb Jeeeced ~ DeefYeeeefelecee$eoeref#elee
Fefle ~ yeefueefYeefjlevegJele&les ~ yeefueefYe&efvenlew: enegsveenefJeefpelewjvewMe
enwefve&jeref#elew&w: DeefYeeeefelecee$eoeref#elee: oer#eeeeLe&veeveHeje YeJeefvle ~ ve e leeb
eeHvegJeefvle ~ HetJe&cegeb HejeefpelewmlelmJeeefceefYe: eegefleefjlemeeeceHeJeeo: ~
lesvewleogeb YeJeefle ~ yeefueenes enegsvesve efJeefpelees YeJeefle ~ ve kesveefeodMeles
leoe leleJepeeb ie=nerlJee Hegvemlepeefle ~ DeLe yeueer en: meceeiecevesve ensCe efJeefpelees
YeJelevesve leoe eJepeeb eeLe&ceeveesefHe ve eeHveesefle ~ eme e eJepeeeegefle:

340

peelee leme leoJemeeves yeng<Jevleo&Meemeg eejJeMeeeefmcevvevleo&Meekeeues yeueJeeved

YeefJe<eefle leefmcevkeeues eJepeeb oemeefle ~ leLee eeseced ~ ``oer#eeoevemeceLeex ees
YeJeefle leoe yeuesve mebege: ~ lemewJe oMeekeeues oer#eeb ueYeles vejesJeMeced ~~ eme
e oer#eeeJeveb lemewJe oMeeJemeeves meeled ~ SJeb peelekekeeues meef_evle yeueeyeueb
Jeeeced ~~ ~~ 2 ~~
kesoejoe:Deoeref#ele HeefjJeepeke eesie
eJepee keejke en, mJejeefMe mJeese jeefMeiele efmLeefle mes yeueJeeved nesles
ngS Yeer mete& meeefvveOesve eefo Demleieble nes peeles nQ lees ie=nleeieer nesles ngS Yeer
Ssefke eJepee ceW HetCe& eeYeefe kes yeeJepeto (HeefjJeepeke) Jen oeref#ele meeOeg
mebveemeer venerb nes Heelee nw ~
eJepee keejke en otmejs eneW mes Hejeefpele nes ee < nes lees ieg Jeie& mes
eeHetJe&ke eeLe&vee kejves Hej Yeer Gmes oer#ee veneR efceueleer ~ ieg kes Deeece ceW jnles
ngS Gmekeer efMe<elJe keer Deekeeb#ee meHeue veneR nes Heeleer ~~ 2 ~~
pevcesMeesvewe&eeske&Heg$eb HeMeleeefke&pe&vceHeb Jee yeueesveced ~
oer#eeb eeHveesleeefke&kekeeCemebmLes YeewceekeeMes meewjs e evs ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe elegjeefoefYejskemLewefJe&vee eJepeeeesieb Meeefueveen
pevcesMe Fefle ~~ pevceefve eefmceved jeMeew ev: efmLelemleme eesefOeHeeflee&n:
me pevcesMe: ~ me e eevewe&nwjes veeJeueesefkele: ve kesefveeodensCe Meles
leLeeYetleesmeeJeke&Heg$eb MevewMejb HeMeefle leoe peeleme eJepee YeJeefle ~ mee e
MevewMejke=lee MevewMejpevcesMeees: ees yeueJeebmleoereevleo&Meekeeues ~ Geb e ~
``emes#eleske&Heg$eb pevceYeveeLees enwve& mev: ~ leme efn oer#eeueeYees
leueeesieeMeekeeues ~~ HeMeleeefke&efjefle ~ DeLeJeeefke&: meewj: meyeuees
pevcejeMeefOeHeb yeueesveb Jeere&jefnleb HeMeefle leLeeefHe MevewMejeseeJepeeb Jeoefle ~
Geb e ~ ``Meefves yeuenerves pevceefve veeLes Jeose efvee&vLeced ~ oer#eeb eeHveesleerefle~
e$e le$e jeMeew evs MeefMeveeefke&s<keeCemebmLes meewjs<keeCeJeJeefmLeles ve kesJeueb
eeJeewceekeeMes kegpemeewjeesjvelejveJeebMekemLes leefmceMe meJe&enes
MevewMejsCes#eceeCes oer#eeb eeHveesefle ~ MevewMejeseeJepeeb Jepeefle ~ leLee e ~

341

``meewjs<keeCemebmLees eefo YeJeefle MeMeer leobMemebmLeMe ~ Je$eebMes Jee : meewjsCe leg

meJe&oMe&veefJecege: ~~ efvee&vLeme_%ees eeske&Heg$eJeeree&vegmeejsCe pevceeefOeHeefle: HeeHewjefle
efvejeref#elemlJeske F&#eles meewj: ~~ eme Heg<eme cetleez efveelee oeref#elee YeJeefle leme
pevceeefOeHeefleb efJeyeueb efvejer#eles ~ eme mete&pe: meyeue: meesefHe Keueg Yeeienerve:
eJepeeb eeHvegeeppeele: ceeves keewpes JeebMes MeMeer efmLele: ke=<Cepes s<keeCes Jee
DebMeeefOeHeevegHes keeues oer#eeeoes YeJeefle ~ De$e eesie$eesefHe HetJee&HeJeeoe
DevegJele&veeree: ~~ 3 ~~
kesoejoe:Deve Deoeref#ele eJeepeke eesie
peeleke kes pevce jeMeerMe Hej Deve eneW keer ef< ve nes DeefHe e pevce
jeMeerMe en keer ef< nes, DeLeJee yeuenerve pevce jeMeerMe Hej Meefve keer ef< nes,
DeLeJee Meefve s<keeCeiele evcee, DeLeJee Yeewce keeCemLe Meefve nes lees Yeer
Deoeref#ele eJeepeke neslee nw ~~ 3 ~~
megiegMeefMenesjemJeeefke&emeg Oeces&
iegjLe ve=Heleerveeb eesiepemleerLe&ke=lmeeled ~
veJeceYeJevemebmLes cevoiesvewjs
YeJeefle vejHeeesies oeref#ele: HeeefLe&Jesv: ~~ 4 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
eJepeeeesieeOeee: mecHetCe&: ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLe esve eesiesve peele: Meem$ekejes YeJeefle e jepeeefHe oeref#elees
leeesieeb ceeefueveen
megjiegefJe&efle ~~ megjieg: peerJe:, MeMeer ev:, nesje ueiveced Sleemeg
megjiegMeefMenesjemeg Deeefke&Cee MevewMejsCe emeg DeJeueesefkeleemeg Oecex veJeces mLeeves
ieg: peerJees eefo YeJeefle ~ DeLeMeyo: HeeoHetjCes ~ ve=Heleerveeb eesiepe: keefMeepeeesiees
peeleme YeJeefle leoe me Heg<e: leerLe&ke=em$eke=lmeeJesled ~
keeCeeoyegHeeeefMeKeJejenefceefnjyeeiegHleeeflece Fefle ~ megjiegMeefMenesjeefmJeefle ~
OeefvJeceervekeke&ueivew: kewefMeledJeeKeeleced ~ leeeegeced ~ emceevceeC[Je:-

342

``ieles cevoeueeske iegMeefMeefJeueives veJeceies

iegjew efve<Heevles ve Fn ve=Heeesies ve=Helee: ~
efJepe=cYevles es<eeb uenjeveejcYemegYeiee
peieleeb es efJeodiegCekeLeveHee<eeCe- meMee:~~
leLee eeseced
``iegMeefMeueivee e keesCes ve leg veJeceiees eefo ieg: ~
vejveeLepevcepeele: Meem$ekejes YeJeefle ve e ve=He: ~~
DeLe efleerees jepeeesiemle$eesHemLeeveb kejesefle leoe jepee YeJeefle ~
leerLe&kejMe pevekekeeefMejepemHegefpeOJepeeeflece Fefle ~ Geb e ``Deefmceveesies
eevees ve=Heeesiees YeJeefle le$e ees peele: ~ me YeJeefle efpevesvleguees vejveeLe:
Meem$ekelee& e ~~ veJeceYeJevemebmLes cevob ieleerefle cevoie: meewj: leefmcevcevoies
ueiveevveJeceYeJevemebmLes Oece&mLeeveeefelesvew: Mece&mLeeveeefelesvew: meJeze&nwjo=s
veeJeueesefkeles leLee vejHeeesies jepeeesieeveeb ceOeeoveleces jepeeesies meefle peelees
oeref#ele: eJeefpele: HeeefLe&JesvMe jepeeefOejepees YeJeefle ~ HeMeeelkeeue meJe&yeueer
leodoer#eeeeb oeref#eleMe YeJeefle ~ jepeeesieb efJeveeeceefHe eJepeeeesie: ~
eesiepeMesppeelees jepee oeref#eleMe YeJeefle ~ DeveLeeoeref#ele SJe ~ Geb e
``veJecemLeeves meewjes eefo efmLele: meJe&oMe&veefJecege: ~
vejveeLeeesiepeelees ve=HeesefHe oer#eeefvJelees YeJeefle ~~
ve=HeeesiemeeYeeJes eesiesefmcevoeref#elees vejes peele: ~
efve:meefvoiOeb eJeoseesiemeeme eYeeJesve ~~ Fefle ~~ 4 ~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb eJepeeeesieeOeee: ~~ 15 ~~
kesoejoe:Meem$eekeej SJeb oeref#ele jepeeesie
ueive, ev, ieg Hej Meefve keer ef< mes, veJeceiele ieg, HetJeexe eeHle keesF&
jepeeesie ceW, peeleke Meem$eeW kee mebJe&ve kejlee nw DeLee&led Meem$e jevee kejlee nw ~
DeLeJee peerJeve kee DeefOeke mecee leerLe& YeceCe ceW yeerlelee nw ~ Ge jepe eesieeW keer
GHeueefyOe Hej jepee ve neskej ee%eJeukee, Yeejepe, ieie&, ieewlece $eef<eeeW keer lejn
Meem$e jeefelee neslee nw DeLeJee veJece YeeJeiele Meefve Hej efkemeer en keer ef< veneR

343

nes, Deewj efJeefMe efkemeer jepeeesie keejke en efmLeefle nes lees jepee neskej Yeer ieg mes
oeref#ele neslee nw ~~ 4 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes eJepeeeesieeOeee:15 keer HeJe&leere eer
kesoejoepeesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe' JeeKeeve mecHetCe& ~

344

DeLe $e#eMeerueeOeee: ~~ 16 ~~
efeeYet<eCe: megHe: megYeiees o#eesefMJeveer<eg ceefleceebMe ~
ke=leefveMeemeleeio#e: megefKeleMe YejCeer<eg ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLe $e#eMeerueeOeeees JeeKeeeles ~ $e#eb ve#e$eb jeefMee
le$eeoeJesJe evYegpeceeveve#e$eMeerueb YeJeefle, le$eeefeveesYejCees: peeleme
MeerueefJe%eeveceee&een
efeeYet<eCe Fefle ~~ efeeYet<eCe: DeuejCeJeuueYe:, megHe: MeesYeveHe:,
JeHeg<ceeved megYeie: meJe&peveefee:, o#e: meJe&keee&kejCeHeg:, ceefleceeved yegefege:
SJeefJeOeesefMJeveer<eg peelees YeJeefle ~ leejkeeHes#eee$e meJe&$e yengJeeveefveoxMe: ke=le: ~
ke=leefveMee Fefle ~ ke=leefveMee: eejyOeeveeb kece&Ceecevleie:, mele: meleJeeked,
Deked veerpe:, o#e: elegj:, megefKelees og:Keefveceg&e: SJebefJeOees YejCeer<eg peelees
YeJeefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:DeefMJeveer Deeefo jsJelevle 27 ve#e$eeW ceW GlHeVe peelekeeW kee
ve#e$e Heue $eceMe:
DeefMJeveer ceW GlHeVe peeleke, Deueej efee, megvoj He, meJe&peve efee
Deewj keee&kece& ceW yegefceeved Yeer neslee nw ~
YejCeer ve#e$e peelekemeleJeee, yeele kee Hekekee, jesie jefnle Deewj keee&
keueeHe ceW elegj neslee nw ~~ 1 ~~
yengYegked HejoejjlemlespemJeer ke=efekeemeg efJeKeele: ~
jesefnCeeb meleMegefe: efeeBJJeo: efmLejceefle: megHeMe ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe ke=efekeejesefnCeespee&leme mJeHeceee&een
yengYegefieefle ~~ yengYegked eYetleenej:, Hejoejjle: Hejm$eer<Jeemee:, lespemJeer
Demeefn<Ceg:, efJeKeele: meJe&$e eefmekeerefle&: SJebefJeOe: ke=efekeemeg peelees YeJeefle ~
mele: DeefJeleLeYee<eer, Megefe: HejmJeeeuegyOe:, Meem$eeseMeeweevegelee, efeebJeo:
ceOegjJeeked, efmLejceefle: Skeceefle:, megHeMe JeHeg<ceeved SJebefJeOe: jesefnCeeb peelees
YeJeleerefle ~~ 2 ~~

345

kesoejoe:ke=eflekeeslHeVe yeeueke, yengle Yeespeve kejlee nw, Hejm$eer ieceve

kejlee nw, DemenveMeerue Deewj efJeKeele neslee nw ~
jesefnCeer ve#e$epe, meleJeee, HeefJe$eelcee, efeeJeeked efmLej Deewj He mes
megvoj neslee nw ~~ 2 ~~
eHeueMelegjes Yeer: Heglmeener Oeveer ce=ies Yeesieer ~
MeieefJe&le: ke=leIvees efnbe: HeeHeMe jew#ex ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe ce=ieMeer<ee&&ees: peeleme mJeHeceee&een
eHeue Fefle ~ eHeue: ef$eeemJeveJeefmLele:, elegj: o#e: Yeer: Yeeee&:,
Heg: eJeee, Glmeener, meesece:, Oeveer efJeeJeeved, Yeesieer mecYeesieMeerue:, SJebefJeOees ce=ies
ce=ieefMejefme peelees YeJeefle ~ Me: Hejkeee&efJecegKe: ~ Geb e evLeevlejs
Meue#eCeced ``cevemee Jeemee eMe Meles keee&lelHej: ~
kece&Cee efJeHejerleMe me Me: meefeles ~~
ieefJe&le: ceeveer, ke=leIve: Keue: ke=lecegHeke=leb nefvle e: me ke=leIve:, efnbe: JeefOeke:,
HeeHe: HeeHekece&kelee& SJebefJeOees jew#ex Deee&eeb peelees YeJeleerefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:ce=ieMeer<e& Deee& kee HeueeosMe
ce=ieMeer<e& ve#e$e ceW GlHeVe yeeueke eHeue, eeue-elegj, [jHeeske, efJeeved,
Glmeen mecHeVe Deewj YeesiewMJee& mecHeVe neslee nw ~
Deee& ve#e$e ceW pevcee yeeueke oe kee kegefue, DeefYeceeve ege, ke=leIve,
efnbmee eJe=efe kes meeLe HeeHe kecee& neslee nw ~~ 3 ~~
oevle: megKeer megMeeruees ogcexOee jesieYeekedefHeHeemegMe ~
DeuHesve e mevleg: HegveJe&meew peeeles cevegpe: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe HegveJe&meew peeleme mJeHeceee&een
oevle Fefle ~~ oevle: MeceHej: leHe:keuesMemen:, megKeer megefKele:, megMeerue:
MeesYeveMeerue: efJeveeJeeved, ogcexOee pe[eee:, jesieYeeked Heeref[leosn:, le=<eee&:, DeuHesve
mleeskesvewJeeLexve mevleg: SJebefJeOees cevegpees ceveg<e: HegveJe&meew peeeles GlHeeles ~~ 4 ~~

346

kesoejoe:HegveJe&meg ve#e$e kee Heue

HegveJe&meg ve#e$e ceW pevcee yeeueke ee yeeefuekeekeuesMe efmLeefle ceW Yeer
menveMeerue, megKeer, megMeerue, yegefnerve, jesieer, le=<eelegj Deewj DeuHelees<ee neslee
nw~~4~~
Meevleelcee megYeie: HeefC[lees Oeveer OevemebYe=le: Heg<es ~
MemeJe&Ye#eHeeHe: ke=leIve: Oetle&Me Yeewpes ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe Heg<eeMues<eeespee&leme mJeHeceee&een
Meevleelcesefle ~~ Meevleelcee MeceoceHejes efpelesefve:, megYeie: meJe&peveefee:,
HeefC[le: Meem$eeLe&efJeled, Oeveer efJeeJeeved, Oece&efvejle SJebefJeOe: Heg<epees YeJeefle ~ Me:
Hejkeee&efJecegKe:, meJe&Ye#e: me_eeveMeerue:, HeeHekece&jle:, ke=leIve: ke=lecegHeke=leb
nefvle me ke=leIve:, Oegle&: HejJeeveo#e: SJebefJeOees Yeewpes DeeMues<eeeeb peelees
YeJeefle~~5~~
kesoejoe:Heg<e ve#e$epe peeleke Heue
Heg<e ve#e$eeslHeVe yeeueke, oe mes Meevle, meJe&efee, efJeeved Oeve mecHeVe
Deewj Oecee&ejCelelHej neslee nw ~
Mues<e ve#e$epeOete&, meJe&Ye#eke, HeeHe kece&jle, ke=leIve, Deewj Me eke=efle
kee neslee nw ~~ 5 ~~
yengYe=leOevees Yeesieer megjefHele=Yeees cenesece: efHe$es ~
efeeJeeioelee egefleceevevees ve=HemesJekees Yeeies ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe ceIeeHetJee&Heeuiegvees: peeleme mJeHeceee&een
yengYe=leOeve Fefle ~~ yengYe=leOeve: eYetleHeefjJeejefJeeeefvJele:, Yeesieer
YeesieeefvJele:, megjefHele=Yeefe: osJeeveeb efHele=Ceeb e Yee:, cenesece: ceneslmeener SJebefJeOe:
efHe$es ceIeeeeb peelees YeJeefle ~ efeeJeeked DeefYeceleJeee, oelee oeveMeerue:,
egefleceevmegkeeefvle:, Deve: HeefjYeceCeMeerue:, ve=HemesJeke: jepemesJeevegjle: SJebefJeOees
Yeeies HetJee&Heeuiegveeb peelees YeJeefle ~~ 6 ~~

347

kesoejoe:ceIee HetJee&Heeuiegveer kes Heue

ceIee ve#e$eeslHeVe yeeueke, yengle Oeveer, yengle veewkejeW Jeeuee, YeesiewMJee&
mecHeVe, ceele=efHele= Yeefe kes meeLe ceneved Geesieer neslee nw ~
HetJee& Heeuiegveer ve#e$e ceW, efee JeeCeer JeJenej%e, oeve efee, keeefvle ege
JeHeg, ee$ee efee Deewj jepe cesb jepemesJeke neslee nw ~~ 6 ~~
megYeiees efJeeeHleOevees Yeesieer megKeYeeefileereHeeuiegveeced ~
Glmeener Oe=: HeeveHeesIe=Ceer lemkejes nmles ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLeesejeHeeuiegveernmleeespee&leme mJeHeceee&een
megYeie Fefle ~~ megYeie: meJe&peveefee:, efJeeeHleOeve: efJeeee DeeHleb Oeveb esve
me Yeesieer YeesieeefvJele:, megKeYeeiog:Kejefnle: SJebefJeOees efleereHeeuiegveeb
GejeHeeuiegveeb peeefle YeJeefle ~ Glmeener meesece:, Oe=: eefleYeeege: efveue&ppees Jee
HeeveHe: Heeveefee: DeemeJeevegje:, DeIe=Ceer efveo&e:, lemkej: eewj: SJebefJeOees nmles
peelees YeJeefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:GejeHeeuiegveer nmle pevce Heue
GejeHeeuiegveer ceW GlHeVe yeeueke, meJe&efee, efJeee mes Oeve GHeepe&ve, Yeesieer
Deewj megKeer neslee nw ~
nmle ve#e$epe peeleke Glmeener ueppeenerve, ceefoje mesJeve efee efveo&eer SJeb
eesj kece& eJe=e neslee nw ~~ 7 ~~
efe$eecyejceeueOej: megueeseveeMe YeJeefle efe$eeeeced ~
oevlees JeefCekeke=Heeueg: efeeJeeiOecee&efele: mJeeleew ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe efe$eemJeeleespee&leme mJeHeceee&een
efe$eecyejsefle ~~ efe$eecyejceeueOej: efe$eeefCe veeveeekeejeefCe DecyejeefCe
Jem$eeefCe ceeueeefve e Oeejeefle ~ megueesevee MeesYevee ves$eeJeeJee eme SJebefJeOe:
efe$eeeeb peelees YeJeefle ~ oevlees efJeveeeefvJele:, efpelesefve: JeefCeke$eeefJe$ee%e:
ke=Heeueg: kesefee=<eeuegefjefle Heefvle le=<eeueg: le=<eeb ve menles efeeJeeked DeefYeceleJeee,
Oecee&efele: Oece&jle: SJebefJeOe: mJeeleew peelees YeJeefle ~~ 8 ~~

348

kesoejoe:efe$ee mJeeefle kes Heue

Deveske Jem$e, ceeueeDeeW kees OeejCe kejves Jeeuee, megvoj ves$e Deewj megvoj
Mejerj Jeeuee neslee nw ~
mJeeleer ve#e$epe peeleke, keuesMe meefn<Ceg, leHemJeer, Goej, JeeHeejer, ke=Hee
keejke, efce Jeeked efee Deewj Oecee&ejCe mecHeVe neslee nw ~~ 8 ~~
F&<eg&ueg&yOees egefleceevJeeveHeg: keuenke=efMeeKeemeg ~
Dee{ees efJeosMeJeemeer #egOeeuegjveesvegjeOeemeg ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe efJeMeeKeevegjeOeeespee&leme mJeHeceee&een
F&<eg&efjefle ~~ F&<eg&: Hejef&celmejer, uegyOees ueesYeeefYeYetle: egefleceeved
megkeeefvle:, JeeveHeg: mecYee<eCeo#e: ~ kesefeoLe&Hegefjefle Heefvle, DeLee&peves eg:
eJeerCe:, keuenke=efjesOeMeeruee: SJebefJeOees efJeMeeKeemeg peelees YeJeefle ~ Dee{e:
F&MJej:, efJeosMeJeemeer HejosMeefveJemeveMeerue:, #egOeeueg: #egOeeb ve menles ~ Deve:
HeefjYeceCeMeerue: SJebefJeOeesvegjeOeemeg peelees YeJeefle ~~ 9 ~~
kesoejoe:efJeMeeKee-DevegjeOee ve#e$e Heue
efJeMeeKee ceWF&<ee&ueg s<e keejke, ueesYe ege, keeefvleceeved Jeeked eglej Deewj
keuen efee neslee nw ~
DevegjeOee ceW GlHeVe peeleke, efJeosMe ceW jnves Jeeuee, Oeve mecHeVe #egOee
Heeref[le Deewj YeceCeMeerue neslee nw ~~ 9 ~~
pesemeg ve Jengefce$e: mevleges Oece&ke=leegjkeesHe: ~
cetues ceeveer OeveJeevmegKeer ve efnbe: efmLejes Yeesieer ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe pesecetueeespee&leme mJeHeceee&een
peseefmJeefle ~~ ve yengefce$e: mJeuHemegled, mevleg: mevleesMeMeerue:,
Oece&ke=cee&vegjle:, eegjkeesHe: Deefle$eesOeer, SJebefJeOees pesemeg peelees YeJeefle ~ ceeveer
ieefJe&le:, OeveJeeved eYetleefJee:, megKeer megefKele:, ve efnbe: meewceeke=efle: ~ HejefJeIeeleb
ve kejesefle efmLej: Skeceefle:, Yeesieer YeesieeefvJele: SJebefJeOees cetues peelees
YeJeefle~~10~~

349

kesoejoe:pesecetue ve#e$e pevce Heue

pese ve#e$e peeleke, DeuHe efce$e mecHeefeke, mevlees<e efee Oecee&ejCe kee
nesles ngS Yeer yengle $eesOeer neslee nw ~
cetue ve#e$eeslHeVe yeeuekeDeefnbmeke, Oeve Deewj ceeve mecHeVe, efmLej efJeeej
Deewj SsMJee& kes meeLe Yeesieer neslee nw ~~ 10 ~~
Fevevokeue$ees ceeveer {meewoMe peueowJes ~
JewMJes efJeveerleOeeefce&keyengefce$eke=le%emegYeieMe ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe HetJees&eje<ee{eespee&leme mJeHeceee&een
F&evevokeue$e Fefle ~~ FceefYeceleceevevopevekeb keue$eb Yeeee& eme ~
ceeveer ieefJe&le:, {meewo: efmLejmegled SJebefJeOees peueowJes otJee&<ee{eeeb peelees YeJeefle ~
efJeveerle: efJeveemebege:, Oeeefce&ke: Oece&%e:, yengefce$e: eYetlemegnled, ke=le%e:
elegHekeejMeerue:, megYeieMe meJe&peveefee: SJebefJeOees JewMJeosJes Geje<ee{eeeb peelees
YeJeefle ~~ 11 ~~
kesoejoe:HetJee&<ee{eseje<ee{e ve#e$e ceW pevce kee Heue
HetJee&<ee{e ceW Deevevo oeefeveer DeYeer m$eer mes megKeer, ceeveege Deewj megefmLej
efce$e mecHeefe mecHeVe neslee nw ~
Geje<ee{e ve#e$e peelekeyengle efce$e mecHeefe mecHeVe, Oecee&lcee
efJeveeMeerue, ke=le%e nesles ngS meJe& peveefee neslee nw ~~ 11 ~~
eercee_^JeCes egleJeevegoejoejes OeveeefvJele: Keele: ~
oelee Dee{e: Metjes ieerleefeees Oeefveemeg OeveuegyOe: ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe eJeCeOeefveeespee&leme mJeHeceee&een
eerceeefveefle ~~ eerceeved efeee ege: egleJeeved HeefC[le:, Goejoej: Goeje
oeje eme me MeesYevem$eerke:, OeveeefvJele: efJeeJeeved, Keele: peveefJeefolekeerefle&:
SJebefJeOe: eJeCes peelees YeJeefle ~ oelee oeveMeerue:, Dee{e: F&MJej:,jCeefee:
ieerleJeuueYe:, OeveuegyOe: DeLe&efe: SJebefJeOees Oeefveemeg peelees YeJeefle ~~ 12 ~~

350

kesoejoe:eJeCe Oeefvee ceW GlHeVe peeleke Heue

eJeCe pevceeue#ceerJeeved, HeefC[le, Deewoee&ege, iegCeer Yeeee& kee Oeveer Heefle
Deewj efJeKeele neslee nw ~
Oeefvee ceWoeveer, Oeveer, Metj ieerle efee Deewj Oeve ueesYeer neslee nw ~~ 2 ~~
mHegJeeiJemeveer efjHegne meenefmeke: MeleefYe<eefpe ogee&e: ~
YeeHeoemetefive: m$eerefpeleOeveer Hegjoelee e ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe MeleefYe<ekeHetJee&YeeHeoeespee&leme mJeHeceee&een
mHegJeeefieefle ~~ mHegJeeked meleJeeoer, Jemeveer m$eeefoJemeveesHenle:,
efjHegne Me$egIeeleke: meenefmeke: emeceeref#elekeee&ke=led, ogiee&e: ogjejeOe: SJebefJeOe:
MeleefYe<eefpe peelees YeJeefle ~ Gefive: og:efKelecevee, m$eerefpele: m$eerefYejefYeYetle: Oeveer
OeveJeeved DeLeJee OeveHeg: Oeveepe&ves eglej:, Deoelee keoe&: SJebefJeOe: HetJee&YeeHeoemeg
peelees YeJeefle ~~ 13 ~~
kesoejoe:MeleefYe<eked Deewj HetJee&Yee ve#e$eeW ceW meceglHeVe peeleke kee
Heue
MeleefYe<ee ceW GlHeVe peeleke mHeJeee, m$eer Deeefo Jemeve esceer, Me$egefpele
DeefJeeej kes keeeeX ceW eJe=e Deewj mJelev$e neslee nw ~
HetJee&Yee ve#e$epe peelekeoe mes ogKeer, m$eerJeMe kee peerJeve, Oeveer
HeefC[le nesles ngS Yeer ke=HeCe neslee nw ~~ 13 ~~
Jeee megKeer epeeJeeved efpeleMe$egOee&efce&kees efleereemeg ~
mecHetCee&: megYeie: Metj: MegefejLe&Jeeved Heew<Ces ~~ 14 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes $e#eMeerueeOeee:
mecHetCe&: ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeLeesejeYeeHeoejsJeleespee&leme mJeHeceee&een
Jeesefle ~~ Jeee JeeveHeg: mecYee<eCes o#e:, megKeer efJeeceevemegKe:,
epeeJeeved yengHeg$eHeew$e:, efpeleMe$eg: efpeleeefj:, Oeeefce&ke: SJebefJeOees
efleereemetejeYeeHeoemeg peelees YeJeefle ~ mecHetCee&: HeefjHetCee&JeeJe:, megYeie:
meJe&peveefee:, Metj: me*deeceOeerj:, Megefe: HejOeveeefo<JeuegyOe:, DeLe&Jeeved OeveeefvJele:

351

SJebefJeOe: Heew<Ces jsJeleeb peelees YeJeefle ~ Sles eLeesee ve#e$emJeYeeJeeMevme

meyeuelJeelHeefjHetCee YeJeefvle ~~ 14 ~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb $e#eMeerueeOeee: ~~ 16 ~~
kesoejoe:GejeYeeHeo Deewj jsJeleer ve#e$e kes pevce ceW Heue
GejeYeeHeo ve#e$e ceW efpeme peeleke kee pevce neslee nw Jen efJeMes<e,
JeeKeelee peerJeve mes megKeer yengle Heg$e Heew$e mes mecHeVe, Me$egpeslee Deewj Oeeefce&ke
DeeejCe mecHeVe neslee nw ~ jsJeleer ve#e$e ceW efpeme peeleke kee pevce nesvee nQ, Jen
Meejerefjke meJee& mes megHetCe& mecHeVe, meJe& meceepe efee, jCe efee oe mes Meg nesles
ngS Oeve mecHeVe Yeer neslee nw ~~ 14 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes $e#eMeerueeOeee:16 keer HeJe&leere eer
kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~

352

DeLe evjeefMeMeerueeOeee: ~~ 17 ~~
Je=eeleeceieg<CeMeekeueIegYegked ef#ee emeeoesve:
keeceer ogye&uepeevegefmLejOeve: MetjesveeJeuueYe: ~
mesJee%e: kegveKeer JeCeeefleefMeje ceeveer meneslLeeepe:
Mekelee HeeefCeleuesefleesefleeHeuemleeses e Yeer: ef$ees ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees jeefMeMeerueeOeeees JeeKeeeles ~ DeLe ces<emLes
evceefme peeleme mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Je=esefle ~~ Je=es HeefjJele&gues Deeleeces ueesefnleJeCex er e#eg<eer eme me
Je=eeleeceo=ked HeefjJele&gueueesefnleves$e:, G<Ceb Meekeb ueIeg e mJeuHeb Yeg*des me
G<CeMeekeueIegYegked G<CeYeespees MeekeYeespeer, ef#eeemeeo: DeeMJesJe emeeroefle, Deve:
HeefjYeceCeMeerue:, keeceer megjleefee:, ogye&uepeeveg: efveceemeuepeeefvOe:, DeefmLejOeve:,
DeefejefJee:, Metj: jCeefee:, DeveeJeuueYe: m$eerefee:, Deveeveeb JeuueYees Devee
JeuueYee eme ~ mesJee%e: HejejeOevekegMeue:, kegveKeer kegeflmeleveKe:, JeCeeefleefMeje:
meefcete&, ceeveer ieefJe&le:, meneslLeeepe: meneslLeeveeb menpeeleeveeceeeCeerieg&CeeOeeve:,
HeeefCeleues nmleleues me efeefJeMes<esCeebefkele: efeefle:, DeefleeHeue:
ef$eeemJeveJeefmLele:, leeses e peues Yeer: meYee: SJebefJeOee: ef$ees ces<eefmLeles
evceefme peelees YeJeefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:ces<e jeefMe kes evcee kee Heue
ces<e jeefMe kes evcee ceW peeleke keer je JeCe& keer ieesue DeeKeW nesleer nQ ~
iejce iejce Meeke Yeepeer SJeb Yeespeve kejves kee mJeYeeJe neslee nw ~ MeerIe emevvelee nes
peeleer nw ~ ee$ee efee, keeceer, ogye&ue IegveeW Jeeuee, eue mecHeefe Deewj eg efee
Deewj efm$eeeW kee efee nesles ngS mesJee keee& ceW Heg, DeYe veeKetve ege, efMej ceW JeCe
IeeJe Deeefo efe, %eeve mecHeVe, menesoj YeeFeeW ceW meyemes ye[e, neLe ceW Meefe kee
efe, eeue mJeYeeJe kee nesles ngS peue mes YeeYeerle Yeer jnlee nw ~~ 1 ~~

353

keevle: Kesueieefle: He=LetJeove: He=emeHeeMJee&efle

mleeieer keuesMemen: eYeg: kekegoJeevkeveeepe: Mues<ceue: ~
HetJezye&vOegOeveelcepewefJe&jefnle: meewYeeieege: #eceer
oerHleeefive: eceoeefee: efmLejmegvceOeevlemeewKees ieefJe ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe
Je=<emLes
evceefme
peeleme
mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
keevle Fefle ~~ keevle: oMe&veere:, Kesueieefle: meefJeueemeieeceer, He=LetJeove:
He=LetefJemleerCee&Jet Jeoveb cegKeb eme ~ He=b HeefMeceYeeie: Deemeb Jeke$eb HeeMJex eefmes
S<eecevelecemLeevesefleefMeefle: leeieer oelee, keuesMemen: keoLe&veemeceLe&:,
eYegjeeflenlee%e:, kekegoJeeved kekegomebege:, keveeepe: kevee epee eme,
m$eerpeveke:, Mues<ceue: keHeeefOeke:, HetJez: eLecew: yevOegefYe: keggcyew: Oevew: efJeew:
Deelcepew: Heg$ewMe efJejefnle: efJeege:, meewYeeieege: meJe&peveJeuueYe:, #eceer
#eceeJeeved meefn<CegefjleLe&: ~ oerHleeefive: yeeMeer:, eceoeefee: m$eerJeuueYe:,
efmLejmegled {efce$e:, ceOeevlemeewKe: ceOes eewJevesvles Je=lJes e megefKele:
DeLee&osJe yeeues og:efKele SJeb efJeOees ieefJe Je=<emLes evs peelees YeJeefle ~~ 2 ~~
kesoejoe:Je=<e jeefMe Heue
He mes oMe&veere, meefJeueeme ieceve efee cegKeceC[ue efJeMeeue, cegKe-HeerHeeMJe& ceW efleueceMekeeefo MegYe efe, oeve efee, keg meefn<Ceg, mJeeefcelJe mece=,
kevOee Tbeer, kevee mevleeve ege, keHe eke=efleke, eLece yevOeg Deewj Oeve mevleeve mes
nerve, YeeieJeeved #eceeMeerue, pejeefive mes eyeue, m$eer meceepe kee efee, cew$eer ceW
efmLej, egJee Deewj Je=eJemLee ceW megKeer neslee nw ~~ 2 ~~
m$eerueesue: megjleesHeeejkegMeuemleeces#eCe: Meem$eefJeod
otle: kegefelecet&pe: Hegceeflene&mesefleetleefJeled ~
eeJee&: efeeJeekedeYe#eCeefeieealeefeees ve=leefJeled
keueeryewee&efle jefleb mecegvvelevemeMevs le=leere#e&ies ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe efceLegvemLes evceefme peeleme mJeHeb
Meeot&keefJe$eeref[lesveen

354

m$eerueesue Fefle ~~ m$eerueesue: m$eer<JeefYeuee<ekej: megjleesHeeejkegMeue:

megjleesHeeejs megjlekece&efCe keeceMeem$es<eg kegMeue: efMeef#ele:, leeces#eCe: ueesefnleves$e:,
Meem$eefJeem$e%e:, HeefC[le:, otle: Hejsee ieceveeieceveMeerue:, kegef_elecet&pe:
kegefueefMejesn:, HegceefleMelegjOeer: DeleerJe ee%e:, nemecegHenemeced Fefleb
Hejefee%eeveb egleb eefmeced Sleeefve Jesefe peeveeefle ~ eeJe&: MeesYeveeJeeJe:,
efeeJeeieefYeceleJeee, eYe#eCeefe: yengYegked ieerleefee: ieerlejefle:, ve=leefJevve=le%e:,
keueeryew: <eC{w: men jefleb eeefle ieefle, mecegvveleveme Gvveleveveeefmeke: SJebefJeOeMebs
le=leere#e&ies le=leerejeMeew efmLeles efceLegveies peelees YeJeleerleLe&: ~~ 3 ~~
kesoejoe:efceLegve jeefMepe peelekeHeue
meefJeMes<e m$eer keer Fe Hetefle& keejke, keeceMeem$e ceW kegMeue, ves$eeW mes
jelee, Meem$eJesee, oewle (otle) kece&kelee&, IegbIegjeues JeeueeW mes ege, yegef leer#Ce,
meJe& meceepe kes efueS efJeveerleefee, meeceeefpeke Deve Heg<eeW kes ceveesiele YeeJeeW kees
DeeBkeves ceW meceLe&, MeesYeve Mejerj kes DeJeeJeeW mes ege, yeng Yeespeve efee, ieerle efee,
ve=le Meem$eJesee, veHegbmekeeW kes meeLe jefle kece& keee& Deewj Gvvele veeefmekee ege
peeleke neslee nw ~~ 3 ~~
DeeJe$egleie: meceVelekeef: m$eerefveefpe&le: melmegod
owJe%e: eegjeuee: #eeOevew: mebegpeles evJeled ~
mJe: Heerveieue: mecesefle e JeMeb meecvee meglmeue
mleeseeseevejle: mJeJesMcemeefnles peele: MeMees vej: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe keke&mLes evceefme peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
DeeJe$esefle ~~ DeeJe$eb kegefueb gleb melJejb ieleerefle DeeJe$egleie:
kegefuemelJejieeceer, mecegvvelekeef: GepeIeve:, m$eerefveefpe&le: eceoeefpele:,
melmegesYeveefce$e:, owJe%e: peesefle:Meem$eeLe&Jesee, eegjeuee: eYetleie=nkelee&,
#eeOevewjHeeeesHeeewMevJeefMeJelmebegpeles, keoeefeled meOeve: keoeefeefOeve
FleLe&: ev#eeJe=efJeled, mJe: DeoerIe&:, Heerveieue: ceebmeuekeC:, meecvee eerlee
JeMeb JeMeleeb mecesefle eeefle, meglmeue: efce$eJeuueYe:, leeseeseevejle:

355

peueesHeJevemee: leeses peues GHeJeves Geeves ejle: SJebefJeOe: mJeJesMcemeefnles

keke&mLes MeMees evs vej: Heg<e: peelees YeJeefle ~~ 4 ~~
kesoejoe:keke&mLe ev Heue(mJejeefMemLe ev Heue)
Je$eieefle mes MeerIe ieceve keee&, kecej Tbeer, m$eer JeMeerYetle, meefvce$e
mecHeefe ege, peewefle<eMeem$e kee HeefC[le, Deveske YeJeveeW kee efvecee&lee, evcee keer
lejn #ee Deewj keueeJe=ef keer lejn keYeer GVele keYeer DeJevele (keYeer Deceerj keYeer
oerve) Mejerj mes veee nesles ngS ieo&ve mes mLetue mvesneefYeYetle neskej JeMe ceW Deeves
Jeeuee, efce$eeW kee meceeoj keejke mJepeeJe peueeMeeeW SJeb GeeveeW yeeie-yeieereeW ceW
efe jKeves Jeeues mJeYeeJe kee neslee nw ~~ 4 ~~
leer#Ce: mLetuenvegefJe&MeeueJeove: efHes#eCeesuHeelcepe:
m$eers<eer efeeceebmekeeveveveie: kegHelekeeex efejced ~
#ege=<Ceesojovleceevemepee mecHeeref[lemleeieJeeved
efJe$eevle: efmLejOeer: megieefJe&lecevee ceelegefJe&Oeseeske&Yes ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe efmebnmLes evceefme peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
leer#Ce Fefle ~~ leer#Ce: Dece<e&Meerue:, mLetuenveg: ye=nveg:, yegnlkeHeesue: ~
efJeMeeue Jeovees efJemleerCe&Jeke$e:, efHes#eCe: keefHeueves$e:, DeuHeelcepe: mJeuHeeHele:,
m$eers<eer eceoeefd, m$eerxsefle kesefelHeefvle ~ efeeceebmekeeveveveie: ceebmeceeefce<eb,
keevevecejCeb, veie: HeJe&le: Sles efeee eme Deeefce<eJeveHeJe&leevegjle:, Dekeeex
DekejCeeresLex kegHeefle $egOeefle efejb yengkeeueb, kesefeokeeC[s Dekeeues ~ #egleefmee
le=<Cee efHeHeemee, Gojb pejb ovlee oMevee:, ceveefMeecesYees peelee pe: Heer[emleeefYe:
mecHeeref[le GHeleHle:, leeieJeeved, oelee, efJe$eevle: Heje$eceMeerue:. efmLejOeerjskeceefle:,
ieefJe&lecevee: DeefYeceevemebege:, ceelegefJe&Oesees peveveerJeMe:, Yee:, FleLe&: ~
``efJeOesees Jeeveeener Flecej: ~ SJebefJeOeeske&Yes mete&jeMeew efmebnmLes evs peelees
YeJeefle ~~ 5 ~~

356

kesoejoe:efmebn jeefMe (evcee keer efce$e jeefMe) Heue

lespemJeer, Deewj Dece<e& mJeYeeJe kee, ye=nlkeHeesue, efJemleerCe& cegKeceC[ue
DeeBKeW, DeuHe Heg$e ege, m$eer s<eer, ceebme, HeJe&le, Jeve ceW efe jKeves Jeeuee DeLee&led
efMekeejer, DekeejCe yeng$eesOe ege, le=<ee #egOee, Goj jesie Deewj ceeveefmeke jesie mes
Heeref[le, oeve efee, DeefYeceeve ege Deewj ceele=efHele= Yeefe mecHeVe neslee nw ~~ 5 ~~
Jeer[ecevLejeeJeer#eCeieefle: emleebmeyeeng: megKeer
Mue#Ce: melejle: keueemeg efveHegCe: Meem$eeLe&efJeeefce&ke: ~
cesOeeJeer megjleefee: Hejie=nwefJe&ewMe mebegpeles
keveeeeb HejosMeie: efeeJeee: keveeepeesuHeelcepe: ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe keveeieles evceefme peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
efJe[ecevLejeeJeer#eCeieefleefjefle ~ Jeer[e ueppee leee cevLejlJeceuemeJeb
lesve ee MeesYeveb Jeer#eCeb ef<Heelees ieefle: ieceveb e eme, emleeJeOe: Heefleleew
efMeefLeueeJebmeew m$evOeew yeent Yegpeew eme, megKeer megefKele:, Mue#eCe: ce=ogJeeked
levegkeeees Jee, melejle: meleYee<eer, Oeeefce&keMe HejceeLe&Jeeoer, keueemeg efveHegCe:
keueemeg ve=leieerleJeeeHegmlekeefe$ekece&meg efveHegCe: meg%e:, Meem$eeLeefJelHeefC[le:,
Oeeefce&ke: Oecee&vegjle:, cesOeeJeer yegefceeved, megjleefee: keeceueesuegHe:, Hejie=nw:
HejJesMceefYe: efJeewOe&vewMe mebegpeles meceiegees YeJeefle HejosMeie:
DeveosMeefveJeemeMeerue:, efeeJeee: efeeYee<eer, keveeepe: kevee epee eme
m$eerpeveke:, DeuHeelcepe: mJeuHeHeg$e: SJebefJeOe: keveeeeb efmLeles evs peelees
YeJeefle~~ 6 ~~
kesoejoe:kevee jeefMe kee MegYeeMegYe Heue
ueppee Deewj Deeueme mes megMeesYeve ef<ke, ieceveMeerue, efMeefLeue yeeng
Deewj kevOeeW mes ege, megKeer, keesceue Mejerj, meleJeee, keueeefJeee efveHegCe,
Meem$elelJeeLe&%eelee, Oecee&ejCejle, yegef mecHeVe, m$eerjefle efee Deve ceeveJeeW kes Oeve
Deewj Iej mes ege, HejosMe efee, efeeJeeve Jeee, DeefOeke mebKeke kevee Deewj
DeuHe mebKeke Heg$e mevleeve mecHeVe neslee nw ~~ 6 ~~

357

osJeyeeeCemeeOegHetpevejle: ee%e: Megefe: m$eerefpele:

eebMegMeesvveleveeefmeke: ke=Meeueodiee$eesveesLee&efvJele: ~
nervee $eeefJe$ees<eg kegMeuees osJeefveecee meked
yevOetveecegHekeejke=efef<elemleemleg lew: meHleces ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe legueemLes evceefme peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
osJesefle ~~ osJeyeeeCemeeOegHetpevejle: osJeeveeb megjeCeeb yeeeCeeveeb efpeeveeb
meeOetveeb meppeveeveeb e Hetpeles jle: mee: ee%e: cesOeeJeer, De$e cesOee yegef: ~
e%eeue#eCeced ~ ``Deleerleevegmce=efleces&Oee yegefmlelkeeueeeefnCeer ~ MegYeeMegYeefJeeej%ee
e%ee Oeerjwoelee ~~ Megefe: HejOeveeeuegyOe:, eesef$eees Jee, m$eerefpele: eesef<eleeb
JeMeie:, eebMegjlege:, GVeleveeefmeke: DelegVeleveeme:, ke=Meeueodiee$e:
ogye&ueefMeefLeueeJeeJe: ke=Meb ogye&ueb eueled yeuenerveb iee$eb Mejerjb eme ~ Deve:
HeefjYeceCeMeerue:, DeLee&efvJele: meOeve: nervee:, DeHeefjHetCee&JeeJe:, $ees<eg efJe$ees<eg
e kegMeue: Mee:, osJeefveecee meYeHeee&eefleereeefYeOeeve: efleereveece osJeeKeb
eeme YeJeefle, meked Heeref[leosn:, yevOeveeb mJekeggcyeeveecegHekeejke=efjkeejer, lewMe
yevOegefYe: efJeef<ele: Yeefl&mele: HejeYetle:, lee: leefpeleMe, SJebefJeOe: meHleces
legueemes evceefme peelees YeJeefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:legueejeefMeiele ev Heue
osJe yeeeCe meeOeg mevle meceepe ceW Deeoj kes meeLe mesJeejle, HeeefC[le
peerJeve kee HeefJe$e Jeefe, m$eer JeMeerYetle, megieefvOele Mejerj mecHeVe, TBeer veeefmekee,
ogye&ue efMeefLeue DebieeW mes ege, YeceCeefee, OeveJeeved, Debienerve, Kejero yeseves ceW
eelege&, osJeJeeeke Meyo mes otmeje eefme JeeJeneefjke veece mes eefme, iCe
Mejerjer DeHeves mecyevOeer peveeW kee GHekeej kejles ngS DeHeves ner mecyeefvOele
HeeefjJeeefjkeeW mes DeHeceeefvele Yeer neslee nw ~~ 7 ~~

358

He=LegueveeveJe#ee Je=epe*dIeesjpeeveg
pe&vekeiegjefJeege: MewMeJes JeeefOelee ~
vejHeeflekegueHetpe: efHeue: $etjeses
Pe<ekegefueMeKeieebkeMVeHeeHeesefuepeele: ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe Je=efMekemLes evceefme peeleme mJeHeb ceeefueveen
He=Leguesefle ~~ He=LegueveeveJe#ee: He=Legues efJemleerCex veeves ves$es Je#e Gjes eme,
Je=es HeefjJeleg&ues pes T peevegveer e eme ~ pevekew: ceele=efHele=efYe:
iegefYeMeesHeosMekeeefjefYe: ieewjJeegewMe efJeegees jefnle:, MewMeJes yeeues JeeefOele:
Heeref[le: vejHeeflekegues je%eeb JebMes Hetpe: DeejeOe:, efHeue: $etjes<: efJe<ecemJeYeeJe,
Pe<ekegefueMeKeiee: Pe<ees ceerve:, kegefueMeb Jee, Keie: He#eer
Slewce&lmeJeeHeef#emeceevewjwefMeefle: VeHeeHe: iegHleeMegYeke=led SJebefJeOeesefueefve
Je=efMekemLes evs peelees YeJeefle ~~ 8 ~~
kesoejoe:Je=efMeke jeefMe Heue
ves$e Deewj Je#emLeue efJeMeeue nesles nQ, pebIee Deewj peeveg ieesue nesles nQ,
ceele=efHele= SJeb ieg mes jefnle, yeeuede peerJeve ceW jesieer, jepeJebMeeW mes Hetpe, JeCe& mes
keefHeue, mJeYeeJe mes kegefue, neLe ee Hewj ceW celme kee efe, Jee Deewj Heef#e kes
Deekeej keer jsKeeDeeW kee neLe nesles ngS iegHleHe mes HeeHeeejCe keejke neslee
nw~~8~~
JeeoerIee&meefMejesOej: efHele=Oevemleeieer keefJeJeeae&Jeeved
Jeee mLetuejoeJeeOejveme: kecees&ele: efMeuHeefJeled ~
kegypeebme: kegveKeer meceebmeueYegpe: eeieuYeJeeved Oece&efJeod
yevOegefd ve yeueelmecesefle e JebMe meecvewkemeeOeesMJepe: ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe
OevegOe&jmLes
evs
peeleme
mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
JeeoerIee&mesefle ~~ JeeoerIeexmeefMejesOej: oerIe&ceefleoeaIe&ceemeb cegKeb
efMejesOeje eerJee e eme ~ efHele=Oeve: pevekeefJeeeefvJele:, leeieer oelee, keefJe:
keeJe%e:, Jeere&Jeeved yeueer, Jeee mecYee<eCes o#e:, mLetuejoeJeeOejveme: mLetuee

359

cenleeCee joe ovlee:, eJemeer keCeex, DeOej Deew:, veme: veeefmekee IeeCe:, Sles meJe&
SJe mLetuee eme ~ keceexele: meJe&keeee&CeecegeceMeerue:, efMeuHe%e:
efueefHeHegmlekeefe$e: kegypeebme: DemHemkevOe:, kegveKeer kegeflmeleveKe:, meceebmeue
Yegpe: Heerveyeeng:, eeieuYeJeeved DeefleeefleYeeege:, Oece&efJeled Oece&%e:, yevOegefd yevOeg
veeceeerefleYeeked se, yeueeled neoe$eceCeeled JebMe mebefJeOeseleeb JeMeleeb ve mecesefle
veeeeefle ~ meecvee eerlee SkesvewJe iegCesve meeOe: mJeeref$eeles SJebefJeOeesMJepees Oevegef<e
efmLeles evs peelees YeJeefle ~~ 9 ~~
kesoejoe:Oeveg&j ee Oeveg jeefMe kee Heue
oerIe& cegKe, oerIe& ieuee, Hewle=ke Oeve mecHeVe, oeveefee keeJejevee kegMeue
(keefJe), yeueMeeueer, Jeee, oeBlees ceW mLeewue (mLetuelee) keeve Deewj Dees mes Yeer
mLetueeke=efleke, keee& mecHeVe Meerue, efe$e keueeefo%eelee, kegype ieo&ve, YegpeeSB ceeser,
eieuYe Oece&%e, yevOegs<eer, efkemeer kes yeue mes Yeer HejJeMe veneR nesves Jeeuee DeLee&led
meodYeeJe meewpeve mes JeMeerYetle neslee nw ~~ 9 ~~
efveleb ueeueeefle mJeoejleveeevOece&OJepeesOe: ke=Me:
mJe#e: #eecekeefie=&nerleJeeve: meewYeeieegeesueme: ~
Meerleeuegce&vegpeesveMe cekejs meJeeefOeke: keeJeke=
uuegyOeesiecepejeveemeg efvejle: mevleeueppeesIe=Ce: ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe cekejmLes evs peeleme mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
efveleb ueeueeleerefle ~~ efveleb ueeueeefle mJeoejleveeeved mJekeue$eb
leveeebMe Heg$eeved ueeueeefle eerlee Yepeles ~ Oece&OJepe: oeefcYeke: efceLeeOeeefce&ke:,
DeOe: ke=Me: DeOeesYeeieeoefleogye&ue:, mJe#e: MeesYeveves$e:, #eecekeef: ke=MepeIeve:,
ie=nerleJeeve: Geeenke: eogeles lelmeke=osJe ie=ndCeeefle ~ meewYeeieegeb
meJe&peveefee:, Deueme: ef$eeemJeHeg:, Meerleeueg: Meerleb ve menles ~ Deve:
HeefjYeceCeMeerue:, meJeeefOeke: Goejes: yeueeefOekees Jee, keeJeke=led efJeeved uegyOe:
ueesYeeefYeYetle:, Deieceemleieceveereemeg efveke=peeefle<eg pejoveemeg Je=m$eer<eg efvejle:,
mevleeueppe: efJecegeJeer[: DeIe=Ce: efveo&e: SJebefJeOees cevegpees ceveg<ees cekejmLes
evceefme peelees YeJeefle ~~ 10 ~~

360

kesoejoe:cekej jeefMe kee MegYeeMegYe Heue

efvele DeHeveer m$eer-mevleeve HeefjJeej kes Hees<eCe ceW mebuueive, Oecee&ejCe ceW
Dee[cyej keee&, kecej mes veeres kee Debie ke=Me, (ogyeuee) ves$eeW ceW meewvoe&, kecej
#eerCe, Jeeve kee HeefjHeeueke, Deeuemeer, Yeeie mecHeVe, Meerle mes YeeYeerle, ee$eeefee,
yeueJeeved keeJe Meem$e jeefelee, mJeYeeJe mes ueesYeer, Deiece ieceve kejves Jeeuee,
Je= m$eer esceer efveue&ppe Deewj efveo&e neslee nw ~~ 10 ~~
kejYeieue: efMejeueg: KejueesceMeoerIe&leveg:
He=LegejCees<e<peIeveemekeefpe&j: ~
HejJeefveleeLe&HeeHeefvejle: #eeJe=efegle:
efeekegmegceeveguesHevemegodIepeesOJemen: ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe kegcYemLes evs peeleme mJeHeb $eeskesveen
kejYeieue Fefle ~~ kejYeieue: G^meceeerJe:, efMejeueg: efMejemeblele:, Keje:
keke&Mee ueescee emee: mee ueesceMee oerIee&legee leveg: Mejerjb eme ~ He=Let efJemleerCeez
ejCeew Heeoew leLee G peevetHeefjYeeieew He=b osnHeefMeceYeeiees peIeveb efvelecyemLeeveceemeb
ceggKeb keefMe yeefmle: eme me He=LegejCeesHe=peIeveemekeef:, leLee pej: cetKe&:,
HejJeefveleemeg Hejm$eer<eg HejeLex<eg HeeHes e efvejle: mee: #eeJe=efegle:
GHeeeHeeHeeeweg&e:, efeekegmegceeveguesHevemegled kegmegceeefCe Heg<HeeefCe DeveguesHeveb
meceeuecYeveb megoes efce$eeefCe efeeeefCe eme ~ DeOJemen: HeefLe #ece SJebefJeOees Iepe:
kegcYemLes evceefme peelees YeJeefle ~~ 11 ~~
kesoejoe:kegcYe jeefMeiele ev Heue
TB keer ieo&ve kes meMe ieo&ve, Ssmee Mejerj efpemeceW vemeW efoKeeF& osleer nQ,
Kee jesie ege Mejerj, Hewj uecyes, peebIe-Heer-cegKe Deewj kecej ceW efJemleej,
cetKe&leeege, Hejeer mes HeeHe kece&jle mJeYeeJe kee, Oeve mecHeefe ceW eme Deewj Je=ef
kee $ece, Heg<HeeW mes evove SJeb Hej Jeeefo mes esce, efce$eeW kee esceer nesles ngS ee$ee
efee neslee nw ~~ 11 ~~

361

peueHejOeveYeesee oejJeemeesvegje:
meceefejMejerjmlegveemees ye=nlke: ~
DeefYeYeJeefle meHelveeved m$eerefpeleMeeef<
eg&efleefveefOeOeveYeesieer HeefC[leMeevlejeMeew ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe ceervemLes evs peeleme mJeHeb ceeefueveen
peueHejOeveYeesesefle ~~ peueHejOeveYeesee peueOeveeveecegokeeslHeVeefJeeeveeb
cegeeHeueeveeb $eeefJe$eepeeleeveeb HejOeveeveeb e Yeesee mJeeceer, oejJeemeesvegje:
oejs<eg keue$es<eg efJe<ees<eg Jeemeebefme Jem$eeefCe Sles<eg eevegje:, meceefejMejerj: meceb
legueb meJee&JeeJeHeefjHetCe efejb oerefHlecejerjb eme ~ legveemeeslegeveeefmeke:,
ye=nlke: efJemleerCe&cete&, DeefYeYeJeefle meHelveeved meHelveeved Me$etved DeefYeYeJeefle
HejeYeJeefle, m$eerefpele: efveefOe: YetceeJeOe: efmLeleesLeex efveefOeMeyosveeseles Oeveb efJeeces<eeb
Yeesieer Yeesee, HeefC[leMe Meem$eeLe&efJeled SJebefJeOeesvlejeMeew ceervemLes evceefme peelees
YeJeefle ~~ 12 ~~
kesoejoe:ceerve jeefMemLe evcee kee MegYeeMegYe Heue
meceg ceW peue mes eJesef<ele ceesleer MebKe Deeefo jlve Oeve Deewj Deve kes Oeve
kee GHeYeesie keee&, m$eer Jem$eeW ceW Devegjeieer, ceOe mlej kee Mejerjer, ye=nled cemleke
SJeb uecyeer veeke, Me$egpeslee, m$eer kee JeMeerYetle ves$e meewvoe&, Yetefceiele efveefOe (Oeve)
kee (Keeve Deeefo) GHeYeesieer nesles ngS Meem$e%e DeLee&led HeefC[le neslee nw ~~ 12 ~~
yeueJeleer jeMeew leoefOeHeleew e mJeyeueegle: meeeefo legefnveebMeg: ~
keefLeleHeueeveeceefJekeueoelee MeefMeJeoleesvesHevegHeefjefevlee: ~~ 13 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
evjeefMeMeerueeOeee mecHetCe&: ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeLeesejeefMemJeHeceHeJeeob e cecejefJeueefmelesveen
yeueJeefle jeMeeefJeefle ~~ Heg<eme pevcemecees eefmcevjeMeew evcee
JeJeefmLelemleefmcevyeueJeefle meyeues leLee eme e jeMeseexefOeHeeflemleefmbcemleoefOeHeleew
e yeueJeefle leLee legefnveebMegMevcee: me e eefo mJeyeuesveelceeresve JeerexCe HetJeexesve
mebegleesefvJele: meeJesled SJecesles<eg ef$e<eg eefo meyeuelJeb efJeeles leoe

362

eLeesejeefMemJeHeb peele: Heg<ees YeJeefle ~ ele Geb keefLeleHeueeveeceefJekeueoelesefle~ Deveee meeceeee me ev: keefLeleHeueeveecegemJeHeeCeeceefJekeueeveeb
HeefjHetCee&veeb oelee YeJeefle, S<eeb ceOeeodeesye&ueJeleesce&Oes egeb mJeHeb eeHveesefle ~
SkeefmcevyeueJeefle nerveb efkeefeled ve keefmbceefMeueJeefle leogeb mJeHeb ve
efkeefeJeefle ~ MeefMeJeole Fefle ~ Deleesmceeeveoves HeefjefMee es ene:
jefJeYeewce%eiegefmelemeewje: MeefMeJeevJeled HeefjkeuHee: ~ e$e jeMeew efmLelee YeJeefvle
leoeeesCe Je#eceeCeb mJeHeb oemeefvle ~ leoefHe evJeled ~ Sleogeb YeJeefle ~
yeueJeefle jeMeew leoefOeHeleew e yeueJeefle eme enme jeefMemJeHeb Heeles leefmcevveefHe
yeueJeefle leoefOeHeleew e mecHetCe lelHeefleb jeefMemJeHeb YeJeefle ~ eeskeeesMe
yeueJeleesce&Oecees ve efceueefle ve keefmbceefMeueJeefle ~ vewleeflkeefeefoefle ~
evjeefMemJeYeeJe Fefle ~~ 13 ~~
Fefle ye=nppeelekes eer YeeslHeueerkeeeeb evjeefMeMeerueeOeee: ~~ 17 ~~
kesoejoe:ev jeefMe MeerueeOeee kes GHemebnej ceW meefJeMes<e
(1) pevces keeueerve evcee keer jeefMe, eveefOeef<le jeefMe (2) ev
jeMeerMJej en Deewj (3) evcee Fve leerveeW keer yeueMeeueervelee mes Ge 12
jeefMeeeW kee Heue meJe&Lee meceereerve mecePevee eeefnS ~
eefo Ge leerveeW ceW oes efmLeefleeeb ner yeueer nQ lees jeefMeeeW kee Heue 2/3
(oes efleneF&) mener, eefo Ske ner yeueer nes lees Ge jeefMeHeue 1/3 (Ske efleneF&)
mener neslee nw ~ leerveeW ceW keesF& yeueer veneR nw lees Ge Heue Deefle DeuHe cee$ee ceW
mecePeles ngS Fmeer ekeej metee&efoke Deve 6 eneW keer jeefMejeefMe mJeeceer Deewj
jeefMemLe enJeMesve eneW kee jeefMe mecyevOeer Heue Yeer Ge YeeBefle efJeeejCeere neslee
nw~~ 13 ~~
Fefle ye=nppeelekes evLe kes evjeefMeMeerueeOeee:17 keer HeJe&leere
eer kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKee mecHetCe& ~

363

DeLe jeefMeMeerueeOeee: ~~ 18 ~~
eefLeleMelegjesveesuHeefJee: ef$eeies lJeeegOeYe=eflegYeeies ~
ieefJe Jem$emegievOeHeCepeerJeer Jeefveleeefd kegMeueMe ieseJeees ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eJe=<eieleskex peeleme mJeHeceewHevoefmekesveen
eefLele Fefle ~~ eefLele: eKeele:, elegj: o#e:, Deve: HeefjYeceCeMeerue:,
DeuHeefJee: mleeskeeLe&:, DeeegOeYe=led Mem$eOeejCepeerJeer SJebefJeOe: ef$eeies ces<emLes
YeeveeJeeefoles peelees YeJeefle ~ Slee Heueb efJelegYeeies eefo le$ewJe ces<emLe:
Deeefole: HejceesemLees YeJeefle legYeeieb Hejceeseb Jepe&efelJee Deve$e efmLeleskex
ewlelHeueced oes<eYeeied peelees ve YeJeefle ~ leeLee ~ DeuHeefJeees yengefJeees ve YeJeefle,
Devees ve YeJeefle, DeeegOeYe=Ve YeJeefle, lemeeves DeeegOeYe=leesvegeeefevees YeJeefvle ~
Deves leg Hegve: HetJeexee iegCee: ~ eefLeleMelegjes YeJeefle ~ ieJeerleeefo ~ Jem$ewjcyejw:
megievOeJew: HeCewMe peerJeefle ~ Jeefveleeefd m$eer<eg se, ieses ieerles Jeees e
JeeoveefJeOeew kegMeue: efMeef#ele:, SJebefJeOees ieefJe Je=<emLes meteex peelees YeJeefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:ces<eJe=<eYe jeefMeiele mete& Heue
ces<e jeefMe mete& cesb pevce peeleke, eefme, elegj, ee$eeMeerue DeuHe Oeve mes
megKeer Deewj Mem$eOeejer neslee nw ~
Je=<e jeefMe iele mete& mes, Jem$eeefo, megieefvOele JeeW ceW F$e Deeefo kee
JeeHeejer, m$eer mes s<e keejke Deewj ieeve efJeee mebieerle Deewj Gmekes meeOeveeefo Jeee
eJeerCe neslee nw ~~ 1 ~~
efJeeepeesefle<eefJeeJeeefvceLegves Yeeveew kegueerjs efmLeles
leer#CeesmJe: Hejkeee&ke=^ceHeLekeuesMewMe mebegpeles ~
efmebnmLes JeveMewueieeskeguejefleJeeaeeefvJelees%e: Hetceeved
keveemLes efueefHeuesKekeeJeieefCele%eeveeefvJele: m$eerJeHeg: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe efceLegvekeke&efmebnkeveemLes metex peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
efJeesefle ~~ efJeeepeesefle<eefJeeJeeved efJeeeJeeved HeefC[le:, peesef<eJeeved
peesefle<e: Meem$e%e: efJeeJeeved Oeveer SJebefJeOees efceLegvemLes Yeeveew peelees YeJeefle ~ leer#Ce:

364

Ge:, DemJe: oefj:, Hejkeee&ke=oves<eeb keee&kelee&, eceHeLekeuesMew: ecesCe Kesosve

HeLeeOJevee keuesMew: og:KewMe meJe&keeueb mebegpeles SJebefJeOe: kegueerjmLes keke&ieles
Yeeveew peelees YeJeefle ~ efmebnmLe Fefle ~ JevecejCeb, Mewue: HeJe&le:, ieeskegue: ieesJee:
Sles<eg mLeeves<eg jefle:, efveJeemeMeerue:, leoemee FleLe&: ~ Jeeree&efvJele: yeueer, De%e:
cetKe&: SJebefJeOe: Hegceeved Heg<e: efmebnmLeskex peelees YeJeefle ~ efueefHej#ejefJeveeme:,
uesKeb efe$ekece&, keeJeb keJes: kece&, ieefCeleb enieefCeleeefo, %eeveb efJe%eeveced SlewjefvJelees
ege:, m$eerJeHeg: m$eerlegueMejerj: SJebefJeOe: keveemLeskex peelees YeJeefle ~~ 2 ~~
kesoejoe:efceLegve-keke&-efmebn Deewj kevee mete& Heue
efceLegve kes mete& ceW efJeeved, peewefle<e Meem$e %eelee Deewj Oeveer neslee nw ~
keke& kes mete& ceWmJeYeeJe mes Ge, efveOe&ve Hej keee&keee&, cesnveleer Deewj
ceeie& eueves mes keuesMe Yeeieer neslee nw ~
efmebn kes mete& mes Hene[-peue ieesej Yetefce ceW iJeeuee, ieesHeeueve efee, yeueer
Deewj cetKe& neslee nw ~
kevee kes mete& kes efe$e keuee, uesKe keuee, keeJe Meem$e, ieefCele Meem$e
Jesee nesles ngS Heg<e nesles ngS Yeer m$eer Deeke=efle kee neslee nw ~ eefo m$eer keer kevee
jeefMe nw lees Heg<e m$eer nesleer ngF& Heg<eeke=efle keer nesleer nw ~~ 2 ~~
peelemleewefueefve MeewefC[keesOJeefvejlees nwjCekees veereke=led
$etj: meenefmekees efJe<eeefpe&leOeve: Mem$eevleieesefueefmLeles ~
melHetpees OeveJeevOeveg&jieles leer#Cees efYe<ekekeekees
veerees%e: kegJeefCe*d ce=iesuHeOeveJeeBuuegyOeesveYeeiejle: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe legueeJe=efMekeOeefvJecekejmLeskex peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
peele Fefle ~~ MeewefC[kees ceeefJe$eeer YeJeefle, ceekejes kesefeled.
DeOJeefvejle: HeefLe emee:, nwjCeke: mJeCe&keej:, veereke=ovegefelekece&kelee&
SJebefJeOe: leewefueefve legueemLeskex peelees YeJeefle ~ $etj: GemJeYeeJe:, meenefmeke:
Demeceeref#elekeee&ke=led ~ leLee e ~ `Demeceeref#eleueeee&Ceeb keee& meenefmeke: mce=le:~
efJe<eeefpe&leOeve: efJe<eceeeesiewjefpe&leb Oeveb meefeleb efJeeb esve, elevlejs Je=Leeefpe&leOeve:

365

evecepe&eefle leome Je=Lee efve<Heueb YeJeefle eewjeoeesHenjefvle ~ Mem$eevleie:

Mem$evewHegCeke: Mem$emeeegOemeevleie: SJebefJeOeesefueefmLeles Je=efMekeieleskex peelees
YeJeefle ~ melHetpe: meleecee&veere:, OeveJeeefvJeeege: leer#Ce: $etjes: efYe<eked
Jeweeeesie%e:, keeke: efMeuHekece&%e: SJebefJeOees OevegOe&jmLeskex peelees YeJeefle ~ veere:
kegueevegefeleeOece&kece&ke=led, De%e: cetKe&:, kegJeefCeked kegeflmeleJeefCeked, DeuHeOeveJeeved
mleeskeeLe&:, uegyOe: ueesYeeefYeYetle:, DeveYeeiew: jle: HejeLeexHekeejYeesee SJebefJeOees
ce=ies cekejmLeskex peelees YeJeefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:leguee-Je=efMeke-Oeveg-cekej jeefMeiele mete& Heue
leguee mete& ceWceOece JeJemeeeer, ceeie& eueve Meerue, meesveej, kegue ceW
efveve kece& kejlee nw ~
Je=efMeke mete& cesb$etj eke=efle, DeefJeeej mes keee&keee&, efJe<e kee JeeHeejer
leLee Meem$e Jesee neslee nw ~
Oeveg jeefMe ceWmeppeveeW mes Hetefpele, Oeveer, Ge mJeYeeJe ege, efeefkelmeke
SJeb efe$ekeej neslee nw ~
cekejmLe mete& ceWcetKe&, veere, efveve JemlegDeeW kee JeeHeejer, DeuHe, Oeveer
ueesYeer Deewj otmejs kes Yeeie mes peerefJele jnves Jeeuee HejcegKeeHes#eer neslee nw ~~ 3 ~~
veerees Ies leveeYeeieHeefjegleesmJemleeseeslLeHeCeefJeYeJees Jeefveleeleesvles ~
ve#e$eceeveJelevegeefleces efJeYeeies ue#ceeefoMesegefnvejefMceefovesMeeges ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe kegcYeceerveieleskex peeleme mJeHeb eveke&eesmleg
ue#ce%eeveb Jemevleefleuekesveen
veere Fefle ~ veere: kegueevegefeleeOece&kece&ke=led, leveew: Heg$ew: YeeiewMe
Heefjegle: lee: Heg$ew: peveyeeuueYesve e efJejefnle:, DemJe: efveOe&ve: SJebefJeOees Ies
kegcYemLeskex peelees YeJeefle ~ leeseeslLeb peueeslHeVeb cegeeHeueeefo lelHeCesve leef$eesCe
efJeYeJecewMJee eme ~ Jeefveleeo=le: m$eerHetpe: SJebefJeOeesvles ceervemLeskex peelees
YeJeefle ~ ve#e$eceeveJelevegefjleeefo ~ ve#e$eceeveJekees jeefMeHeg<e: keeueeeveerleeefovee
eoefMe&le: legefnvejefMceMev:, efovesMe Deeefole: Sleew mecesleew eefmcevjeMeew efmLeleew me
jeefMeve#e$eHeg<eme eefmceVes efmLelemle$e Heg<eme peeleme ue#ce efeb cemlekeeoes

366

meceeefoMesled Jeosled ~ eLee ces<emLeees: efMejefme, Je=<emLeees: cegKe FlesJeceteced ~ Fefle

DeeefolejeefMemJeYeeJe: ~~ 4 ~~
kesoejoe:kegcYe ceerve jeefMeiele mete& kee Heue
kegcYe jeefMe mete& mesieuele DeLee&led Devegefele keece kejlee nw, Heg$enerve,
Yeeienerve Deewj Oeve nerve neslee nw ~
ceerve jeefMeiele mete& mespeue mes GlHeVe HeoeLeex ceesleer-MebKe Deeefo JeeHeej
mes OeveesHeepe&ve kejlee nw Deewj m$eer Hetpe Yeer neslee nw ~
ve#e$e ceeveJeleveg mesjeefMeYesoeOeee Mueeske 4 ``keeueeeefve
Jejeceevevecegjes mes jeefMeeeW kee mLeeve keeueHeg<e kes efpeme Debie ceW JeefCe&le ngDee
nw, leLee eefo mete& Deewj evcee Ske ner jeefMe Hej efmLele ngS nQ lees Jen jeefMe
keeueHeg<e kes efpeme Debie efJeYeeie ceW He[leer nw peeleke kes Gme Debie efJeMes<e Hej keesF&
efe neslee nw ~ (pewmes efleue DeLee&led Mejerj ceW keeuee mee Ske efJevog) ~~ 4 ~~
vejHeeflemelke=leesveMecetHeJeefCekemeOevee:
#elelevegeewjYetefjefJe<eeebMe kegpe: mJeie=ns ~
egJeefleefpeleeved meglmeg efJe<eceeved Hejoejjleeved
kegnkemegJes<eYeerHe<eeved efmeleYes peveesled ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eJe=efMekeJe=<eleguemLes kegpes peeleme mJeHeb
$eeskesveen
vejHeeflemelke=le Fefle ~~ vejHeeflemelke=le: jepeHetefpele:, Deve:
HeefjYeceCeMeerue:, ecetHe: mesveeHeefle:, JeefCeked $eeefJe$ee%e:, efJeeeefvJele: #eleleveg:
efJe#eleosn: JeefCeleMejerj:, eewjmlemkej:, YetefjefJe<ee: efJeekeerCexefve:, SJebefJeOeeved
mJeie=ns ces<eJe=efMekemLe: kegpe: Yeewce: peveesled ~ egJeefleefpele: m$eerefJeOese:, meglmeg
efce$es<eg, efJe<ece: ogefJe&Oese: me$etjmJeYeeJe:, Hejoejjle: Hejeesef<eefle emee:, kegnke%e:
Ssvpeeefueke:, megJes<e: MeesYeveeueej, Yeer: meYee: Heg<e:, keke&Me: efvemvesn:
SJebefJeOeevHeg<eeved efmeleYes Meg$e#es$es Je=<es legues e efmLelees Yeewcees
peveesoglHeeoesled~~5~~

367

kesoejoe:ces<e-Je=<e-leguee-Je=efMeke jeefMemLe cebieue Heue

DeHeveer jeefMeeeW (ces<e-Je=efMeke) ceW cebieue keer efmLeefle mes, peeleke
jepeeee mes mecceeefvele, ee$eeefee mesveeHeeflelJe, JeeHeejer Deewj Oeve mecHeVe neslee nw ~
Meg$e jeefMeeeW (Je=<e-leguee) ceW cebieue en mes, peeleke m$eer kes JeMe ceW jnlee
nw, megodJeie& mes keHe kee oe jKelee nw, Hej m$eerjle neslee nw, keg peeot keer
(Fvpeeefuekee efJeeeDeeW) efJeee peeveles ngS, megvoj Jes<e Oeejer, keeej (Yeer) Deewj
mvesnnerve oe kee neslee nw ~~ 5 ~~
yeewOesmenmleveeJeeefvJemeglke=le%ees ieevOeJe&egkegMeue: ke=HeCeesYeeesLeea ~
eevsLe&Jeevmeefueueeevemeceefpe&lemJe: ee%eMe Yetefcelevees efJekeue: Keuee ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe efceLegvekeveekeke&mLes Yeewces peeleme mJeHeb Jemevleefleuekesveen
yeewOes Fefle ~~ Demen: lespemJeer, leveeJeeved Heg$eege:, efJemegled efce$ejefnle:,
ke=le%e: HejesHekeejMeerue:, ieevOeJe&egkegMeue: ieevOeJex ieerles egs e mebeeces
eJesMeefveie&ceJetnjeveeefo<eg e kegMeue: lep%e:, ke=HeCe Deoelee, DeYee: efveYe&e:,
DeLeea ee_eeHej: SJebefJeOees yeewOes efceLegvekeveemLes kegpes Yeewces peelees YeJeefle ~ DeLe
keke&mLe Yeewces peeleme mJeHeceen ~ eevs Fefle ~ DeLe&Jeeved meOeve:,
meefueueeevemeceefpe&lemJe: meefueueeevesve HueJeeefovee meceieefpe&leb mJeb Oeveb esve DeLeJee
meefueuesve peuesve eevesve iecevesveeOJevee meceefpe&leb Oeveb esve ~ ee%e: cesOeeJeer,
efJekeueesnerve:, Keue: ogpe&ve: SJebefJeOeMeevs keke&ieles Yeewces peelees
YeJeefle~~6~~
kesoejoe:efceLegve, kevee Deewj keke& jeefMemLe cebieue
yegOe, en keer jeefMeeeW kes cebieue mes, peeleke, DeelceeefYeceeveer (lespemJeer)
Demenve mJeYeeJe kee, Heg$emevleeveer, efce$e jefnle, GHekeej ceeveves Jeeuee DeLee&led ke=le%e,
mebieerle%e egYetefce ceW meenmeer, efveHegCe, keetme, efveYe&e neslee ngDee Yeer eeevee kejlee
nw ~
keke& jeefMemLe cebieue mes, mJeYeeJele: Oeveer Deewj veeJe eje OeveesHeepe&ve
keejke, efJeeved Debienerve Deewj Me neslee nw ~~ 6 ~~

368

efve:mJe: keuesMemenes Jeveevlejej: efmebnsuHeoejelcepees

pewJes vewkeefjHegve&jsvmeefeJe: KeeleesYeeesuHeelcepe: ~
og:Keeleex efJeOeveesveesve=lejlemleer#CeMe kegcYeefmLeles
Yeewces YetefjOeveelcepees ce=ieieles YetHeesLe Jee lelmece: ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe efmebnOeefvJeceervekegcYecekejmLes Yeewces peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
efve:mJe Fefle ~~ efvemJe: efveOe&ve:, keuesMemen: DeeHeerj: keoLe&vee#ece:,
Jeveevlejej: DejCeceOeeejer, kesefeodYeees Jeveej Fefle Heefvle ~ DeYeees
Yeejefnle:, JeveevlejejesjCeeejer, DeuHeoejelcepeesuHekeue$e: DeuHeeHele:
SJebefJeOe: efmebnmLes Yeewces peelees YeJeefle ~ DeveskeefjHeg: yeefj:, vejsvmeefeJe: cev$eer,
Keele: efJeefolekeerefle&:, DeYee: efveYe&e:, DeuHeelcepe: mJeuHeeHele: SJebefJeOees
OeefvJeceervemLes Yeewces peelees YeJeefle ~ og:Keele& efveleb og:KemevleHle:, efJeOeve: oefj:,
Deve: HeefjYeceCeMeerue:, Deve=lejle: DemeleYee<eer, leer#Ce: efvejHes#e:, $etj: SJebefJeOe:
kegcYemLes Yeewces peelees YeJeefle ~ YetefjOeveelcepe: eYetleOeve, eYetleHeg$e:, YetHe: jepee,
DeLeJee lelmece: jepelegue:, SJebefJeOees ce=ieieles cekejmLes Yeewces peelees YeJeefle ~ Fefle
YeewcejeefMemJeYeeJe: ~~ 7 ~~
kesoejoe:mete& Deewj ieg jeefMeeeW Deewj Meefve jeefMeeeW kes cebieue kee
Heue
efmebn jeefMeiele cebieue mesOevenerve, keuesMe menveMeerue, Jeve eevleeW ceW
YeceCeMeerue, DeuHe m$eer Deewj DeuHe mevleeve Jeeuee neslee nw ~
Oeveg jeefMe Deewj ceerve jeefMeiele cebieueyengMe$egege, jepecev$eer efJeKeele,
efveYe&e Deewj DeuHe Heg$eJeeved neslee nw ~
kegcYe efmLele cebieue ceWmeoe ogKe mes Heeref[le, Oevenerve, YeceCeefee,
efceLeeYee<eer Deewj mJeYeeJele: Ge neslee nw ~
cekej jeefMeiele cebieue mesyeng Oeveer Deewj Heg$eJeeved neskej jepee neslee nw ee
(jepee legue) jepee kes meceeve neslee nw ~~ 7 ~~

369

etleCe&Heevejleveeefmlekeeewjefve:mJee:
kegm$eerkeketke=omelejlee: kegpe#ex ~
Deeeee& YetefjmegleoejOeveepe&ves: Meew$es
JeoeveiegYeefejleee meewces ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eJe=efMekelegueJe=<eieles yegOes peeleme mJeHeb
Jemevleefleuekesveen
etlesefle ~~ etles#e%eeves $eCes HejmJenjCes Heeves e efvejle: mee:, veeefmleke:
Meem$eeLee&oHesle:, leeefke&ke: veeefmle Hejueeskes ceeflee&me me veeefmleke:, eemlemkej:,
efve:mJees oefj:, kegm$eerke: kegeflmeleYeee&:, ketke=led ketkelee& oeefcYeke:,
Demeleefvejle: Deve=leYee<eer SJebefJeOee peelee: meewces yegOes Yeewce#exces<eJe=efMekemLes
YeJeefvle ~ Deeeeexleeefo ~ Deeeee&: GHeosMekeee&, Yetefjmegle: emetleeHele:, Yetefjoejes
yengkeue$e:, Oeveepe&veefceb Deme, DeLee&peves efvelecegele:, Jeoeve: oelee,
iegYeefejlee: ceele=efHele=iegCeeb Yeee: SJeefJeOee: Heg<ee: Meew$es Je=<eleguemLes yegOes peelee
YeJeefvle ~~ 8 ~~
kesoejoe:cebieue Deewj Meg$e jeefMeiele yegOe en Heue
ces<e ee Je=efMeke jeefMemLe yegOe mes, pegJee kee Jemeveer, $eCeer, ceeHeevejle,
veeefmleke, eesj, efveOe&ve, og m$eer ege, peeue jeefelee Deewj mJeYeeJe mes efceLee
Yee<eCe kee neslee nw ~
Je=<e-leguee jeefMeiele yegOe mesDeOeeHeve kece& kelee&, yeng m$eer ege, yeng
OeveesHepe&ve Meerue mecHeVe, Goej oeer Deewj ceele=efHele= ieg mesJeejle neslee nw ~~ 8 ~~
efJekelLeve: Meem$ekeueeefJeoiOe: efeebJeo: meewKejlemle=leeres ~
peueeefpe&lemJe: mJepeveme Me$eg: MeMeepes Meerlekej#e&eges ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe efceLegvekeke&mLes yegOes peeleme mJeHecegHesvJeeeen
efJekelLeve Fefle ~~ efJekelLeve: Jeeeeue: DemeleJeeoer, Meem$ekeueeefJeoiOe:
Meem$es keueemeg e ieerleJeeeve=leKesueefe$ekece&meg efJeoiOe: efMeef#ele:,
efeebJeoesefYeceleJeee, meewKejle: megKeemee: SJebefJeOe: MeMeepes yegOes le=leeres
efceLegvemLes peelees YeJeefle ~ peueeefpe&le Fefle ~ Keueeefpe&lemJe: peuesveesokesveeefpe&leb mJeb

370

Oeveb esve me: ~ kesefeueeefpe&lemJe Fefle Heefvle ~ yeuesve JeerexCeeefpe&leb mJeb Oeveb esve ~
mJepevemeelceerepeveme e yevOegpeveme Me$eg: efjHeg: SJebefJeOe: MeMeepes yegOes
Meerlekej#es& evkeke&eges peelees YeJeefle ~~ 9 ~~
kesoejoe:efceLegve jeefMemLe yegOe mesyeng Yee<eer (Jeeeeue) Meem$e keuee
Jesee efeeJeeked SJeb megKeer peerJeve mes mecHeVe neslee nw ~
keke& jeefMemLe yegOe mesmeecegefke melen peue Deeefo peueeslHeVe HeoeLeeX mes
OeveesHeepe&ve kejlee nw Deewj mJekeggefcyeeesb mes Jewj jKelee nw ~~ 9 ~~
m$eer s<ees efJeOevemegKeelcepeesvees%e:
m$eerueesue: mJeHeefjYeJeeske&jeefMeies %es ~
leeieer %e: eegjiegCe: megKeer #eceeJeeved
egefe%ees efJeieleYeeMe <ejeMeew ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe efmebnkeveeieles yegOes peeleme mJeHeb enef<e&Ceen
m$eers<e Fefle ~~ m$eerCeeb s<e: m$eers<e, efJeOevemegKeelcepe: efJeOeve:
Oevejefnle:, efJecegKe: efJeielemegKe:, efJeieleelcepe: Heg$ejefnle:, Deve: HeefjYeceCeMeerue:,
De%e: cetKe&:, m$eerueesue: JeefveleeefYeuee<eer, mJeHeefjYeJe: mJes<eeceelceereeveeb
mekeeMeelHeefjYeJees eme SJebefJeOees %es yegOeske&jeefMeies efmebnmLes peelees YeJeefle ~ leeieer
oelee, %e: HeefC[le:, elegjiegCe: eYetleiegCeweg&le: iegCee efJeeeMeewee&oe: ~ megKees
megefKele:, #eceeJeevmeefn<Ceg:, egefe%e: eeesieJesee, efJeieleYee: efveYe&e: SJebefJeOe:
<ejeMeew keveemLes peelees YeJeefle ~~ 10 ~~
kesoejoe:efmebn keveeiele yegOe Heue
efmebnmLe yegOe mes efm$eeeW kee s<e DeLee&led Me$eg, Oeve-megKe Deewj Heg$e mes
jefnle, HeefjYeceCeMeerue, cetKe&, efm$eeeW kes efuees eeue (Hejm$eer ueesuegHe) Deewj DeHeves
HeefjJeeefjkeeW mes Deveenle (DeHeceeefvele) neslee nw ~
kevee iele yegOe mesleeieer yegefceeved, yengle iegCeeW mes ege peerJeve mes megKeer,
menveMeerue leke& efJeleke& keer egefeeeW keer yegef mes yegefceeved Deewj efveYe&e neslee
nw~~10~~

371

Hejkece&ke=omJeefMeuHeyeger $eCeJeeefvJeef<kejes yegOeske&pe#ex ~

ve=Hemelke=leHeefC[leeHleJeekeees veJecesvles efpelemesJekeesvleefMeuHe: ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe
cekejkegcYeOeefvJeceerveieles
yegOes
peeleme
mJeHeceewHevoefmekesveen
Hejkece&ke=efleefo ~~ Hejkece&ke=led Hejes<ekej:, DemJe: oefj:, efMeuHeyegef:
efMeuHekece&mJevegjleceefle:, $eCeJeeved HejmJeenCeMeerue:, efJeef<kej: Dee%eekej:
SJebefJeOeeske&pe#ex cekejkegcYemLes yegOes peelees YeJeefle ~ ve=Hemelke=le: jepeHetefpele:
ve=Hemeccelees Jee jepeJeuueYe:, HeefC[le: efJeeved, DeeHleJeekee: JeJenejeLe&Jesee
DeeHlecevegketueb Jeekeeb eme SJebefJeOees veJeces OeefvJeefmLeles yegOes peelees YeJeefle ~
efpelemesJeke: efpelee: mesJekee esve HejejeOeveo#e: HejeefYeeee%e:, DevleefMeuHe:
veereefMeuHe: SJebefJeOeesvles ceervemLes yegOes peelees YeJeefle ~ Fefle
yegOejeefMemJemJeYeeJe:~~ 11 ~~
kesoejoe:Meg$e Meefve jeefMeeeW ceW efmLele yegOe Heue
cekej kegcYe jeefMeeeW kes yegOe en ceW GlHeVe yeeueke ee yeeefuekee otmejs kee
keee& keee&, efMeuHeMeem$eepeve kece& kes %eelee, $eCe ie=nerlee Deewj otmejs kes
DeeosMeevegmeej keece kejves Jeeuee neslee nw ~
Oeveg jeefMeiele yegOe mesjepeHetpe, efJeeved HeefC[le, DeHeves Devegketue
JeeleeJejCe kee %eelee (JeJenej kegMeue) neslee nw ~
ceerve jeefMeiele yegOeYe=le (mesJeke) kees DeHeves JeMe ceW jKelee nw DeLee&led
otmejs kees DeHeves JeMe ceW kejves keer yegef kee Deewj DevleefMeuHe efveve kece&
keejke Yeer neslee nw ~~ 11 ~~
mesveeveerye&ngefJeeoejleveees oelee megYe=le: #eceer
lespeesoejiegCeeefvJele: megjiegjew Keele: HegceevkeewpeYes ~
keuHee: meOeveeLe&efce$eleveemleeieer efee: Meew$eYes
yeewOes YetefjHeefjoelcepemeglmeeefeJeege: megKeer ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eJe=efMekeJe=<elegueeefceLegvekeveeieles peerJes peeleme
mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen

372

mesveeveerjerefle ~~ mesveeveer: mesveeveeeke: yengefJee: eYetleOeve:, yengoej:

eYetlekeue$e:, yenglevee: eYetleeHele:, oelee oeveMeerue:, megYe=le: MeesYeveYe=le: #eceer
#eceeJeeved lespemee keevlee oejiegCew: keue$emeewKewjefvJelees ege:, Keele:
eKeelekeerefle&: SJebefJeOe: meggjiegjew peerJes keewpes kegpeYes Yeewce#es$es ces<eJe=efMekemLes
peelees YeJeefle ~ keuHee: mJemLeosn:, meOeveeLe&: meOeve:, meefce$e: memegled melevee:
Heg$eeefvJele:, megKeOeveefce$eege:, leeieer oelee, efee: meJe&peveJeuueYe: SJebefJeOe:
Meew$eYes Meg$e#es$emLes peerJes peelees YeJeefle ~ yeewOes Fleeefo ~ YetefjHeefjo:
yengJem$eie=nHeefjJeej:, Yetee&lcepe: yengHeg$e: Yetefjmegled eYetleefce$e:, meeefeJes ceefv$elJes
efveege: meefeJeme YeeJe: meeefeJeb megefLele: SJebefJeOees yeewOes yegOe#es$es efceLegvekeveemLes
peerJes peelees YeJeefle ~~ 12 ~~
kesoejoe:cebieue-yegOe keer jeefMeeeW Deewj Je=<e-leguee-Meg$e jeefMeiele ieg
Heue
ces<e ee Je=efMekemLe ieg Deewj yegOe mes peeleke, mesveeHeefle, yeng Oeveer, yeng
m$eer Deewj yeng Heg$eJeeved nesles ngS oeveMeerue, meodYe=le (veewkej) ege #eceeMeerue,
megHe, m$eer megKe mecHeVe Deewj efJeKeele neslee nw ~
Je=<e ee leguee jeefMemLe ieg mesmeg{ Mejerjer, Oeve Heg$e efce$e megKe mecHeVe,
leeieer, oeveMeerue Deewj meJe&peve efee (meJe&peve JeuueYe) neslee nw ~
efceLegve kevee efmLele ieg mesefe$e efJeefe$e ekeejeW kes Jem$eeW mes Je megvoj
HeefjJeej mes megMeesefYele, yengle Heg$e mecHeefe Je efce$e mecHeefe mes ege Deewj jepeceefv$elJe
Heo mes Yeer megMeesefYele neslee nw ~~ 12 ~~
eevs jlvemeglemJeoejefJeYeJee%eemegKewjefvJele:
efmebns meeodyeueveeeke: megjiegjew eeseb e eevYes ~
mJe#ex ceeC[efuekees vejsvmeefeJe: mesveeHeefleJee& Oeveer
kegcYes keke&JelHeueeefve cekejs veereesuHeefJeeesmegKeer ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe keke&efmebnOeefvJeceervekegcYecekejmLes peerJes peeleme
mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen

373

eev Fefle ~~ jlveeefve ceCee:, meglee: Heg$ee:, mJeb Oeveb, oeje: keue$eb,
efJeYeJe SsMJee, e%ee cesOee, megKeb megKeYeeJe: SlewjefvJele: mebege: SJebefJeOe: eevs
ev#es$es keke&mLes megjiegjew peerJes peelees YeJeefle ~ yeueveeeke: mesveeeOeeve: Devee
eevYes keke&mLes Geb jlvemeglemJeoejefJeYeJee%eemegKewjefvJele: SJebefJeOe: efmebnmLes
peerJes meeodYeJesled ceeC[efueke: ceC[ueeefOeHeefle: mesveeveeLees Jee, DeLeJee Oeveer efJeeJeeved
SJebefJeOe: mJe#exmJejeMeew OeefvJeceervemLes peelees YeJeefle ~ kegcYeskeke&Jeefoefle~ eesefve
keke&mLes peerJes HeueeveefYeefnleeefve jlvemeglemJeoejJegYeJee%eemegKewjefvJele Flesleeefve
kegcYemLes iegjew YeJeefvle ~ De$eevesve men celeYeso: ~ lesveeefveced HeueceefYeefnleced ~
leLee e ~ veere: kegcYes peveeefle kece&efCe leeseeees meeced ~ veeree
kegueevegefeleeOece&kece&ke=led, DeuHeefJee: mleeskeeLe&:, DemegKeerog:efKele: SJebefJeOe:
cekejmLes peerJes peelees YeJeefle ~ Fefle Je=nmHeeflejeefMemJeYeeJe: ~~ 13 ~~
kesoejoe:keke&-efmebn-Oeveg-ceerve-cekej-kegcYe jeefMemLe ieg Heue
keke&mLe ieg mespeeleke Oeve jlve-Heg$e-m$eer-mekeue SsMJee& mes yegef Deewj
Deveske megKeeW mes ege neslee nw ~ (ieg keer Geiele jeefMe keke& ner nw)
Fmeer ekeej kes MegYe Heue, efmebn jeefMeiele ieg ceW Yeer nesles ngS meefJeMes<e
mesveeHeeflelJe eeefHle eesie Yeer neslee nw ~
Oeveg ee ceerve jeefMeiele ieg mes peeleke ceC[ueeOeerMe (Deepekeue
ceC[ueeOeerMe mes peveHeoeOeerMe ee eevleHeefle Yeer) mesveeHeefle SJeb jepe cev$eer nesles ngS
Oeve mecHeVe neslee nw ~
kegcYe jeefMemLe ieg kee, keke& jeefMemLe ieg kes Heue kes meceeve Heue
mecePeles ngS cekejmLe ieg (veere jeefMeiele) mes peeleke veere kece& kejlee nw leLee
Oeve nerve Deewj ogKeer Yeer mecePevee eeefnS ~~ 13 ~~
HejegJeeflejlemleoLe&Jeeow&leefJeYeJe: kegueHeebmeve: kegpe#ex ~
mJeyeueceefleOevees vejsvHetpe: mJepeveefJeYeg: eefLeleesYee: efmeles mJes ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eJe=efMekeJe=<elegueeieles Meg$es peeleme mJeHeb
Hegef<Heleeeeen

374

Hejsefle ~~ HejegJeeflejle: Hejm$eer<eg mee:, leoLe&Jeeomleemeeb

Hejm$eerCeeceLe&JeeowjHejeOeevegJeevew:
nleefJeYeJeesHeleeLe&:,
kegueHeebmeve:
keguekeueYetle: SJebefJeOe: efmeles Meg$es kegpe#ex Yeewce#es$es ces<eJe=efMekemLes peelees
YeJeefle ~ mJeyeuesleeefo ~ mJeyeuesveelceJeerexCe mJecelee Deelceereyegee e Oeveb
emeemeew mJeyeueceefleOeve: vejsvHetpe: jepeJeuueYe:, mJepeveefJeYeg: yevOegeOeeve:,
eefLele: efJeKeele:, DeYee: efveYe&e:, SJebefJeOe: mJes mJe#es$es Je=<elegueemLes efmeles Meg$es
peelees YeJeefle ~~ 14 ~~
kesoejoe:cebieue Meg$e #es$eiele Meg$e kee Heue
ces<e ee Je=efMeke kes Meg$e mes peeleke, Hejm$eerieceve mes DeHeJeeo ege Deewj
Oeve #eefle mes Oevenerve neskej kegue keuebefkele neslee nw ~
Je=<e ee legueeiele Meg$e mes peeleke DeHeves yegef JewYeJe mes OevemecHeefe kee
meee kejlee nw, jepeceeve, kegue eslee mes meeLe efJeKeeleveece neslee nw, SJeb
Yeejefnle jnlee nw ~~ 14 ~~
ve=Heke=lekejesLe&JeevkeueeefJeefvceLegves <eielesefleveerekecee& ~
jefJepe#e&ielescejeefjHetpes megYeie: m$eerefJeefpelees jle: kegveeee&ced ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLe efceLegvekeveecekejkegcYemLes Meg$es peeleme
mJeHeceewHevoefmekesveen
ve=Hesefle ~~ ve=Heke=lekej: jepekece&keee&, DeLe&Jeeved Oeveer, keueeefJeled
keuee%e: ieerleJeeeeefokeJesee SJebefJeOeescejjeefjHetpes owleiegjew Meg$es efceLegvemLes peelees
YeJeefle ~ <eieles keveemLes Meg$esefleveerekecee& kekeee&kejes peelees YeJeefle ~
megYeie: meJe&peveefee:, m$eerefJeefpele: eceoeJeMeie:, kegveeee kegeflmeleefm$eeeb jle:
mee: SJebefJeOe: Meg$es jefJepe#e&ieles cekejkegcYemLes peelees YeJeefle ~~ 15 ~~
kesoejoe:yegOe Deewj Meefve #es$eiele Meg$e Heue
efceLegvemLe Meg$e mes peeleke jepe keee&keee&, Oeveer Deewj keueeefJeo neslee nw ~
kevee jeefMeiele Meg$e mes peeleke Hejce efveve kece& jnlee nw ~ cekej ee kegcYe kes
Meg$e mes peeleke meJe&efee, Heg<e m$eerJeMeerYetle leLee keggeflmele m$eerjle Yeer neslee
nw~~15~~

375

efYeeeexLeea Yeer: eyeueceoMeeskee MeefMeYes

njew ees<eeHleeLe&: eJejegJeeflece&volevee: ~
iegCew: Hetpe: memJemlegjiemeefnles oeveJeiegjew
Pe<es efJeevee{ees ve=HepeefveleHetpeeseflemegYeie: ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeLe keke&efmebnOeefvJeceervemLes Meg$es peeleme mJeHeb
efMeKeefjCeen
efYeee& Fefle ~~ efYeee&: efm$eerke:, DeLeea ee_eeHej:, Yeer: meYee:,
eyeueceoesefleHle:, eyeueMeeskeesefleog:efKele: SJebefJeOees oeveJeiegjew owleHetpes Meg$es
MeefMeYes keke&mLes peelees YeJeefle ~ ees<eeHleeLe&: m$eereeHleOeve:, eJejegJeefle:
eOeevem$eerke:, cevolevee: DeuHeeHele: SJebefJeOees njew efmebnmLes Meg$es peelees YeJeefle ~
iegCew:, Hetpe:, ceeve:, memJe: meOeve: SJebefJeOemlegjiemeefnles OeefvJemLes oeveJeiegjew Meg$es
peelees YeJeefle ~ efJeevHeefC[le:, Dee{e: F&MJej:, ve=HepeefveleHetpe: ve=HesCe je%ee
peefveleeslHeeefolee Hetpeen&Ceb eme ~ DeeflemegYeie: meJe&peveeveeceefleJeuueYe: SJebefJeOees
Pe<es ceervemLes Meg$es peelees YeJeefle ~ Fefle Meg$ejeefMemJeYeeJe: ~~ 16 ~~
kesoejoe:keke&mLe Meg$e peeleke oes m$eer ege, eeevee kejves Jeeuee,
YeeYeerle efJeMes<e Denbkeej (ceo) ege Deewj eyeue Meeske mes Heeref[le neslee nw ~
efmebnmLe Meg$e kee peeleke, m$eer JeMeerYetle, DeuHemevleeveer neslee nw ~
Oeveg&jeefMeiele Meg$e mes yengle Hetpe Deewj Oeveer neslee nw ~
ceervemLe Meg$e kee peeleke-efJeeved, Oeveer jepeceeve Deewj meJe&efee neslee
nw~~ 16 ~~
cetKeexve: keHeJeeefvJemegecespes keers
leg yevOeJeOeYeeked eHeueesIe=CMe ~
efveeamegKeeLe&levee: mKeefueleMe uesKes
j#eeHeefleYe&Jeefle cegKeHeefleleMeyeewOes ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eJe=efMekeefceLegvekeveeieles meewjs peeleme mJeHeb
Jemebleefleuekesveen

376

cetKe& Fefle ~ cetKeex%eeveesHesle:, Deve: HeefjYeceCeMeerue:, keHeJeeved

oebefYeke:, efJemegled efce$ejefnle: SJebefJeOees eces meewjs Depes ces<emLes peelees YeJeefle ~
yevOeJeOeYeeked yebOees yebOeveb, yeOemlee[veb yebOeyeOeew Yepeles, eHeue: ef$eeemJeveJeefmLele:,
DeIe=Ce: efveo&e: SJebefJeOe: keers Je=efMekemLes peelees YeJeefle ~ efveeamegKeeLe&levee:
efveie&lee erue&ppee eme me efveue&ppe:, efve:megKees og:efKele:, efvejLeex oefj:, efvemlevee:
Heg$ejefnle:, uesKes DeeuesKekece&efCe mKeefuele: De%e:, j#eeHeefleYe&Jeleej#eke:
cegKeHeefle: eOeeveveeLe: SJebefJeOees yeewOes yegOe#es$es efceLegvekeveemLes meewjs peelees
YeJeefle~~17~~
kesoejoe:cebieue-yegOe jeefMeeeW ceW MeefveefmLeefle kee Heue
ces<ejeefMemLe Meefve mes peeleke cetKe&, JeLe& YeceCeMeerue. oe kee keHeer,
Deewj efce$e mecHeefe mes Jeefele neslee nw ~
Je=efMekemLe Meefve mes yevOeve mes (keejeieej ceW ye) ogKeer, JeOe kes eesie,
mJeYeeJe mes eeue SJeb oeenerve neslee nw ~
efceLegve ee kevee jeefMeiele Meefve mes peeleke, ueppeenerve, megKe-efJenerve,
ogKeer, oefj, Heg$ejefnle, uesKeve Heveeefo ceW %eeve Metve j#eke (ejHeeue keer lejn)
ee cegKeHeefle (cegKej#eke) neslee nw ~~ 17 ~~
Jepe&eer<es ve yengefJeYepees YetefjYeeeex Je=<emLes
Keele: mJeeses ieCeHegjyeueeeceHetpeesLe&JeebMe ~
keefke&CemJees efJekeueoMevees ceele=nerveesmeglees%e:
efmebnsveeeex efJemegKeleveees efJeef<ke=lmete&Heg$es ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeLe Je=<elegueekeke&efmebnmLes meewjs peeleme mJeHeb
cevoe$eevleeen
Jepexefle ~ Jepee&mJeieceemeg m$eer<eg eesef<elmeg F: JeuueYe: ve yengefJeYeJe: ve
eYetlewMJee&ege: DeuHewMJee&ege:, YetefjYeee&: eYetleoej: SJebefJeOees Je=<emLes mete&Heg$es
MevewMejs peelees YeJeefle ~ Keele: efJeefolekeerefle&:, ieCeeveeb mecetneveeb HegjeCeeb veiejeCeeb
yeueeveeb mewveeveeb eeceeCeeb e Hetpees ceeve:, DeLe&Jeeved meOeve: SJebefJeOe: mJeesejeMeew
legueemLes meewjs peelees YeJeefle ~ DemJe: oefj:, efJekeueoMeve: DeuHeoble:, ceele=nerve:

377

peveveerefJeege:, Demegle: Heg$ejefnle:, De%e: cetKe&: SJebefJeOe: keke&mLes meewjs peelees

YeJeefle ~ efmebnsveee& Fefle ~ Deveee&: cetKe&:, efJemegKees og:efKele:, efJelevee: Heg$ejefnle:,
efJeef<ke=ejJeenke: SJebefJeOe: efmebnmLes mete&Heg$es MevewMejs peelees YeJeefle ~~ 18 ~~
kesoejoe:Je=<e leguee keke& efmebn jeefMemLe MeefveHeue
Je=<ejeefMemLe Meefve en mes peeleke Deiece m$eer ceW ieceve kejlee nw ~ mJeuHe
Oeveer neslee nw ~ yengle efm$eeeW kee Heefle neslee nw ~
leguee jeefMeiele(TOJe&iele) Meefve mespeeleke meceepe ceW eKeele veiejeece-mesvee ceW DeeieCe neskej Oeveer neslee nw ~
keke& jeefMeiele Meefve mes, efveOe&ve, DeuHeovlee ee ovle jesieer, ceele=Heg$enerve
neskej cetKe& neslee nw ~
efmebn jeefMeiele Meefve mes, efJeJeskenerve, ogKeer peerJeve Heg$e nerve neskej Yeej
Jeenke (yeesPee {esvesJeeuee) neslee nw ~~ 18 ~~
mJevle: eleefelees vejsvYeJeves melHeg$epeeeeOevees
peerJe#es$eieleske&pes HegjyeueeeceeevesleeLe Jee ~
Devem$eerOevemebJe=e: HegjyeueeeceeeCeerce&voked
mJe#es$es ceefueve: efmLejeLe&efJeYeJees Yeesee e peele: Hegceeved ~~ 19 ~~
YeeslHeue:DeLe OeefvJeceervecekejkegcYeieles meewjs peeleme mJeHeb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
mJevleefjefle ~ mJevle: MeesYeveesble: Hee&vlees eme me mJevle: MegYesve kece&Cee
leme ce=legYe&Jeefle ~ DeLeJeevles MeesYeveb megKeeefokeb eme ~ vejsvYeJeves jepeie=ns
eleefele: mebpeeleelee:, melHeg$e: MeesYeveeHele:, meppeee: MeesYeveYeee&:, meve:
meefe:, Hegjyeueeeceeeveslee HegjeCeeb veiejeCeeb yeueme mesveeee: eeceeCeeb e Deeveslee
eOeevees veeeke: SJebefJeOeeske&pes peerJe#es$es OeefvJeceervemLes peelees YeJeefle ~
Devem$eermebJe=le: Hejeesef<eef: HejOevewMe mebJe=le: mebege: HegjyeueeeceeeCeer: HegjeCeeb
yeueeveeb e DeeCeer: eOeeveveeeke:, cevoieuHee#eg:, ceefueve: ceueesHesle: mveeveeueme:,
efmLejeLe&: efmLejefJee:, efmLejefJeYeJe: efmLejwMJee&:, Yeesee DemeeeMeerue: SJebefJeOe:
Hegceeved Heg<e: mJe#es$es cekejkegcYemLes meewjs peelees YeJeefle ~ Fefle

378

MevewMejjeefMemJeYeeJe: ~ Sles<eg meJex<eg enjeefMemJeYeeJes<eg yeueJele jeMeew leoIeefOeHeleew

e leefmceMe ens yeueJeefle peeleme eLeeseb jeefMemJeHeb YeJeefle ~ eskeeesMe
yeueJeleesce&Oes meceeveefceefle ~ ve keefmceefeodyeueJeefle ve efkebefeefoefle ~~ 19 ~~
kesoejoe:Oevegceerve efmLele mes Meefve mes peeleke kee Deefvlece peerJeve
megKecee neslee nw ~ jepeie=n mes efJeMJeeme eeHle kejlee nw ~ megvoj m$eer, melHeg$e,
efJeHegue Oeve mecHeefe mecHeVe ee veiej-mesvee ee eece kee eOeeve neslee nw ~
cekej kegcYeiele Meefve mes HejOeve, Hejm$eer mes egeveiej eece ee mesvee kee
ecegKe (DeefOeHeefle) ves$e peesefle ceeefueve (efJeeej ceeefueve), efmLej Oeve mecHeefe
mecHeVe neslee nw ~~ 19 ~~
efMeefMejkejmeceeieces#eCeeveeb meHeueb eJeoefvle ueivepeeleced ~
HeueceefOekeefceob eo$e YeeJeeodYeJeveYeveeLeiegCewefJe&efevleveeree: ~~ 20 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
jeefMeMeerueeOeee: mecHetCe& : ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eeefo<eg ueives<eg eve$eevlejeMegemJeHeeefleosMeb
Hegef<Heleeeeen
efMeefMejsefle ~~ efMeefMejkejMevceemleme jeefMeefYe: men meceeieces
elmJeHecegeb Je=eeleeceefieleeefokeb levces<eueivepeelemeeefHe JeeJeced ~
SJecevles<JeefHe jeefMe<eg Je=<eeefo<eg efmLeles evceefme eogeb leuueivepeelemeeefHe
JeeJeced ~ elees cegvee: meMeb Heueb Jeoefvle keLeebefle ~ mJeHeYesoeYeeJeeled leLee e
mele:
``ces<eefJeueives kegvejJeer megjes<eCees Yesoke=lmKeefueleJeekee: ~
efHeeeefveueYetefe: ke=HeCeesefleyengJeLeMewJe ~~
jefnlees yeeues iegefYece&vomegle: mJepevemenpeefnlekelee& ~
Oece&efmLeleew efJeosMeesHeieMe kecee&jYeleHeueced ~~
veereeb Jee efHeMegveeb Jee efJeHeueeb ueYelesveHetefJe&keeb Yeeee&ced ~
menpemeceeveefHe efce$eeefCe eeme yevOeglJecegHeeebefle ~~
Mem$esCe Jee efJe<ewJee& cejCeb efHeeesJewefJe&keejwJee& ~

379

mJeelHe#eeppJeueveee Je<ee&odogiee&leHeleveee ~~
Je=<eYeefJeueives mLetueesieb[veemees ceneueueeMe ~
Mues<ceeefveueYetefemleeieer yengMees JeejleMe ~~
keveeepeesuHeHeg$e: efHelegpe&veveeMe oes<eke=odyengMe: ~
kece&efCe meleleb meees efJeOece&egeese&Yeeked ewJe ~~
efveleb keue$ekeeb#eer Mem$eefJeOeeleer meoe mJepevenlee& ~
ce=leg: Mem$ew: HeeMewce&=iewMe ueYelesveosMes<eg ~~
osnecewpe&uewJee& cetuewJee&HeveefvejmevewMewJe ~
Heg<eMeleg<HeowJee& yeueeefvJeleevce=legcegHeeeefle ~~
HetJe&efJeueives efceLegves nerveebie: metelesefOekeebiees Jee ~
efeeJeeefiJeefMekecee& efceeeke=efleef&peveveerke: ~~
DeuHeceeflejuHekeee: meleeb e ceefnlees iegCeeb e ~
DeuHemenpeesuHees: HejeJeceoex iegCeegleMe ~~
kece&meg yeng<JeefYejlees Oece meeOeeefle ve eeLe OecexCe ~
eeHleeBuueeYeeefvJeefJeOeevoes<ewmlewmlewMe veeMeeefle ~~
yeer: Helveerue&Yeles jesieebMe oeCeeeeefle ~
Jeeueeef<eevce=ieeeHegokeee ce=legcegHeeeefle ~~
keefke&efCe HetJeefJeueives vewkeeees iegejesieJeeved Yeer: ~
Gjefmeke=leeefYe%eeve: keHeeefveueelcee {eener ~~
HeeHeeveefnleevYepeleles HejmJeceefHe efveef#eHeodJeesve meke=led ~
mJepeveeHle: mJepevewefJe&Yeefl&melees eefmLejemeJe: ~~
leer#Ceb kece& efJeosMes efveleb eexefole: HejmJeeceer ~
DemeMeoejes efjHegefveefpe&leMe Hetpe: mecetneveeced ~~
kebeHeer[eppJee keHeesoeeoefmLeYebpeveesoeled ~
osnsoeoLeJee peueesojevce=legceeHveesefle ~~
efmebnefJeueives keefve: efeeeefce<e: Hewefekees efJeleleveeme: ~
yeejcYekeggcye: ke=HeCemlJeLe mebcele: Keele: ~~

380

menpeefJe<eeoer mJepeveme Ieelekees efJe$ecew: mJekeweg&e: ~

DeefJe<eeoer kece&kejes efJeefJeIeesHeeewmlJeOeefce&: ~~
Yeeee& yeerue&Yeles efJeeeefefJeOee: keguewHesleeMe ~
keeeB peMe yengMees peevJeeso&Meves<eg eeHveesefle ~~
ce=leg: Mem$ew: HeeHewefJe&<ewMe keewjLeeceewMeeefHe ~
DecyegejwJee& meJewog&Yeg#eee emecegHeeeefle ~~
<e<efJeueives efeeJeeked levegefJeoeaIe&kejejCe: ~
efceeeke=efleMeeee&ke=efleJe&Ceer eeLe&Jeeved ke=HeCe: ~~
mJepevemes: keveeyengepees Yeele=efYeefJe&Me ~
Oece&efeeesuHeueeYe: kece&efCe efveHegCe: meceeejefle ~~
efJeefJeOeeeleg<HeoieCeeem$eeled efHeeesJeeesieeled ~
MeeskeelmebHeeleee ce=legb eeHveesefle HeeMeee ~~
meHlecejeMeew ueives efJe<ecee: meteles efJe<eceMeerue: ~
keHeJeeefleke: megeHeuees mJeeerJe: ke=leIveMe ~~
DeLee&efvJeHegueeBuueYeles Jeesve mecHetpeles eMe: eee: ~
iegmesJeeeeb efvejle: efHeleevepevemenpepeveHetpe: ~~
DeOJeefeOe&efce&es efJeveeMeceeeeefle Heer[vew: mJew: mJew: ~
ce=leYeee&: keuenefeye&ngMe: MeeskeeefoefYe: eqkeue: ~~
ce=leg: KeeleelHeg<eelmJepeveelmeewceeeleg<HeoeeefHe ~
Kesoee efJeeeesieeogHeJeemeevceeie&eesieee ~~
DecejeMeew ueives efJeMeeuejppJeeveveesoj: $etj: ~
efHeeeke=efle: efHebies#eCees ce=oggleieefle: HejmJeeceer ~~
mHeerlekeggcyemJepeveesvlekeMe yengJeees yengemeJe: ~
megKejefnlees Yeele=Yees Je=<emesJeer Oece&nerveMe ~~
Yeeee&efveefceeefJecegKeer Me$eesjLee&Ve ooeefle yengMeMe ~
mJekegueesodYetleebM$etBuueYeles jeieebMe vewkeefJeOeeved ~~
iee$esow: Me$eesJe&Meb ielees yevOevew: enejwMe ~

381

jesiewJee& HeeHeke=lewpJe&ueveee ce=legcegHeeeefle ~~

mLetueesoMeveveemee veJeces ueives keHeeefveueeke=efle: ~
ceebmeueiegeesYegpe: kegveKeer keceexele: Metj: ~~
#egeVeereevYepeles eewee&oveueevve=Heee veOeve: ~
efJe%eeveeveeb emeJees yengHetpees Yeele=Ieeleefe: ~~
kece&efJeosMesef<Je: kegles efJeeeefve een&efle ve=HesYe: ~
OeceX leg ceOeceieefleoe&jwMe efJejesOecegHeeeefle ~~
jesieevJeoves ueYeles eleg<Heoeeelceve: meceeHveesefle ~
ce=legb efyeuesMeeee ve=Heee yevOeeppeveeeefHe ~~
oMeceefJeueives levegveeefmekeeHeges oerIe&Jeke$ekejejCe: ~
JeeJeelcekees ce=ieemees YeerMeHeueesLe yevOeveYeeked ~~
#egkeggcyeesuHeOeve: ke=HeCe: keveeepees ce=lemJepeve: ~
menpemece=: Meewee&vve=HeeojCeee ueyOeOeve: ~~
GHeJeemeJeleMeeruees veereeefceeceJeeHvegeeeee&ced ~
yengefJeenesuHekesMees ogye&uepeevegMe jesieele&: ~~
yeeueeoefveueem$eevve=Heeef<eeleHeleveeodiepeeeefHe ~
efHeeesoeeopeerCee&efvceeles Jee ceeie&efJeYe: ~~
SkeeoMes efJeueives mleyOe: $etj: kegueeepe: Heg<e: ~
efHeeeefveueYetefeefmleueHeg<HemeceeveveemeMe ~~
eeHleeVeeMeelesLee&ved yengYe=le: meeOeles JeewMeeefHe ~
#eerCe: mJeiees$eiegpeveHejHe#emeglmJepeveMe$eg: ~~
kece&efCe HeeHes meemlevegMe keevleeveJeeHvegeeuueeYeeved ~
Oece&OJepeeJe=eew owJeleHetpewMe keejeefle Yeeee&ced ~~
efJeenMeesueeb ueYeles efJeefJeOeeved jesieevkeHeesJeevegjefme ~
efceeles e pejjesieeceveelm$eerCeeb eeesieee ~~
eoMeies eeiueives mLetueeser ceerve*d ceneveeme: ~
keHeJeeeflekees cenelcee lJeioes<eer vewkeceeflees: ~~

382

efMeeeJeeYe=lew: mJepevem$eerHetefpele: menpeveeLe: ~

kece&efCe Oecex ege: efHe$eeHeee: megoejMe ~~
veereeeeeejeb Yeeee ueYeles e efjHetvmegoeCeeved $etjeved ~
jesieelmeMeesefCeleeoeHvegeeeb JeeueefmebnsYe: ~~
ce=legb Heg<ewie&CeJe=voHetefpelewieg&epewefJe&keejwJee& ~
efJeeew<eOeeeesieeogHeJeemeevceeie&oes<eee ~~
SJeb efMeefMejkejmeceeiecemeMeb ueivepeeleb Heueced ~ leLee e ~
efMeefMejkejeefelejeMesjer#eCeb ef<Heueb Je#eceeCeb leLee leosJe leuueivepeelemeeefHe
JeeJeced ~ evs YetHeyegOeeefJeleeefo ~ efkevleg ueives HeueceefHe efkeefceoced ~ eo$e YeeJe
Fefle evjeefMele ueiveeefo<eg YeeJes<JeefOekeb Heueb eeJeemlevJeeoe: ~ YeJeveiegCes:
jeefMeiegCesYe&JeveeLeiegCewmlelmJeeefceiegCewefJe&efevleveeree: efJeeeee&: ~ YeJeveYeveeLeeesieg&Ce:
meyeuelJeced ~ Sleogeb YeJeefle ~ ueives yeueJeefle ueiveHeleew e yeueJeefle peeleme
MejerjHegef<Je&eJee ~ ueiveeodefleerejeMeew yeueJeefle leoefOeHeleew e yeueJeefle peeleme
Oevemece=efJe&eJee ~ SJeb Mes<ejeefMeyeues leoefOeHeyeues e peeleme Yee$eeoerveeb
Je=efJe&eJee ~ leLeeefHe efkeefeefMes<e: keLeeefle ~ efJeHejerleb efj:He<e<eces<eg
Fleeefo~ SJeb levJeeefomLes<eg jeefMe<JeyeueJelmeg leoefOeHes<JeyeueJelmeg e
YeeJeneefveJe&eJee ~ YeJeveYeveeLeees: eeskees yeueJeeved YeJeefle leoe ceOemLee
YeeJeJe=efJee&esefle ~ leLee e eJevesMJej:
``YeeJesMeYeeJemLeKeiemJeYeeJeeOeeveceOeeOeceoMe&veeew: ~
leeJemecHeefeefJeHeegHeeewvezee&efCekeb HeekecegHewefle Hegbmeeced ~~ ~~ 20 ~~
Fefle ye=nppeelekes eerYeeslHeueerkeeeeb jeefMeMeerueeOeee: ~~ 18 ~~
kesoejoe:ces<eeefo jeefMeiele ev kes Devegmeej ces<eeefo ueive Heue
pewmes ces<eeefo jeefMeiele ev en kee HeueeosMe ngDee nw Gmeer ekeej ces<eeefo
ueiveeW kee Yeer MegYeeMegYe Heue mecePeves kes efueS pees jeefMe efpeme YeeJe ceW nw Gme
YeeJeiele jeefMe kee DeefOeHeefle en kes iegCe Oece&JeMe Gme ueive kee Heue efJeeej kejvee
eeefnS ~ YeeJe YeeJesMe egle mes YeeJeiele jeefMe kee MegYe Heue SJeb YeeJe YeeJeiele
jeMeerMe en kes efveye&uelJe ceW DeMegYe Fleeefo Heue efJeeej kejvee eeefnS ~~20~~

383

Fefle ye=nppeeleke evLe kes jeefMeMeerueeOeee:18 keer HeJe&leere eer

kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~

384

DeLe ef<HeueeOeee: ~~ 19 ~~
evs YetHeyegOeew ve=HeesHeceiegCeer mlesveesOeveMeepeies
efve:mJe: mlesveve=ceeveYetHeOeefveve: es<e: kegpeeewie&efJe ~
ve=mLeseesJeJeneefjHeeefLe&JeyegOeeYeermlevlegJeeeesOeve:
mJe#ex eesodOe=keefJe%eYetefceHeleeeseespeerefJeeesefieCeew ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees ef<HeueeOeeees JeeKeeeles ~ le$e SJeb ces<eJe=ef<e
efceLegvekeke&mLes evs Yeewceeewe&nw: Meceeves peeleme mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveenevs YetHeyegOeeefJeefle ~~ kegpeeee Yeewceeoe: YeewceyegOeye=nmHeefleMeg$eMevewMejekee&: le$eepeies ces<emLes evceefme Yeewces peelees YetHees jepee YeJeefle ~ yegOes
yegOe: HeefC[le:, peerJes ve=HeesHece: jepelegue:, Meg$es iegCeer iegCeJeeved YeJeefle ~
kesefeefCeefieefle Heefvle ~ MevewMejs mlesveMeewj:, mete&sOeve: oefj Fefle ~
SJeceefHe ces<eueives Yeewceeefos Heueb Jeeeced ~ ieefJemLesefle ~ ieefJe Je=<emLes evceefme
Yeewces peelees efve:mJe: oefj: YeJeefle ~ yegOes mlesveMeewj: peerJes ve=ceeve: ve=Ceeb
ceeve: Hetpe:, kesefevve=Hee{e Fefle Heefvle ~ ve=Hee{e: jepee Oevee{e: F&MJej:,
Meg$es YetHe: jepee, meewjs es<e: oeme: ~ SJeb Je=<eueivesefHe ~ ve=mLes efceLegvemLes
evceefme YeewceseesJeJenejer Mem$eefJe$eeke:, yegOes HeeefLe&Je: jepee, peerJes
yegOe: HeefC[le:, Meg$esYeer: efveYe&e: Oeerj: Yeejefnle:, meewjs levlegJeee:,
jefJesOeve: oefj: ~ SJeb efceLegveueivesefHe ~ mJe#ex keke&mLes evceefme Yeewces
eese YeJeefle egkegMeue:, yegOes keefJe: keeJekeee&, peerJes %e: HeefC[le:,
Meg$es YetefceHeefle: jepee, meewjseespeerJeer DeeegOepeerJeer Mem$eesHepeerJeer, mete&s
eesiees e#egJee&Oeefo&le: ~ SJeb keke&ueivesefHe ~~ 1 ~~
kesoejoe: ces<e-Je=<e-efceLegve-keke&mLe evcee Hej cebieueeefo en
ef<Heue ces<e kes ev Hej cebieue keer ef< mes jepee, yegOe ef< mes HeefC[le,
ye=nmHeefle mes jepeelegue, Meg$e mes iegCeJeeved (keg Deeeeeex kes cele mes JeefCeked) Meefve
ef< mes eesj Deewj ces<eiele ev Hej mete& keer ef< mes oefjer neslee nw ~

385

leLee Je=<emLe ev Hej cebieue keer ef< mes oefjer yegOe mes eesj, ieg mes
meceepeceeve, Meg$e ef< mes jepee Meefve keer ef< mes Oeveer Deewj mete& keer ef< mes
veewkej neslee nw ~
Yeewce efceLegveiele evcee mes, ueesne mes peerefJekeesHeepe&ke, yegOe mes jepee,
ye=nmHeefle keer ef< mes HeefC[le, Meg$eef< mes efveYe&e, Meefveef< mes Jem$e efvecee&lee,
Deewj mete& ef< mes oefjer neslee nw ~
keke&jeefMeiele evcee Hej cebieue keer ef< mes peeleke eg kegMeue yegOe
ef< mes keeJe keee&, (keefJe) ieg ef< mes HeefC[le, Meg$e ef< mes jepee, Meefve
ef< mes Mem$eesHepeerJeke Deewj mete& keer ef< mes ves$ejesiees neslee nw ~~ 1 ~~
peesefle%ee&{devejsvveeefHeleve=He#cesMee yegOeeewn&jew
leodYetHeecetHevewHegCeeglee: <e<sMegYew: m$eeee: ~
petkes YetHemegJeCe&keejJeefCepe: Mes<esef#eles vewke=leer
keers egiceefHelee veleMe jpekees JeesOeveew YetHeefle: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe efmebnkeveelegueeJe=efMekemLes evs yegOeeefoef< peeleme
mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
peesefleefjefle ~~ yegOeeoe: yegOeiegMeg$eMeefvemete&Yeewcee: nefj: efmebnmleefmceved
njew efmebnmLes evs yegOes peesefle%e&: peesefle: Meem$eeLe&Jesee, peerJes Dee{e:
F&MJej:, Meg$es vejsves jepee, meewjs veeefHele:, jefJes ve=He: jepee, Yeewces
#cesMe: YetHeefle: ~ SJeb efmebnueivesefHe ~ leefefoleeefo ~ leodyegOeeefoefYe&s
FlevegJele&les meJe&$e ~ <es keveeieles evs yegOes YetHe: jepee, peerJe<s ecetHe:
mesveeHeefle:, Meg$es vewHegCeegle: meJe&keeex<eg met#ceef<:, DeMegYew: meewjjefJeYeewcew &s
m$eeeees YeJeefle ~ efm$eeceeefele peerJeleerleLe&: ~ SJeb keveeueivesefHe ~ petkes
legueemLes evceefme yegOes YetHees jepee YeJeefle ~ peerJes megJeCe&keej:, Meg$es
JeefCeked $eeefJe$ee%e:, Mes<ee: meewjmete&Yeewcee: Slew: s vewke=leer efveke=le:
eeefCeIeeleke: ~ SJeb legueeueivesefHe ~ keers Je=efMekemLes evceefme yegOes egiceefHelee
egiceme peveke: ees: efHelee peelees YeJeefle peele SJe egiceefHelee ~ efefHele=ke Fefle
kesefelHeefvle ~ peerJess vele: e:, Meg$es jpeke: Jem$ejeieke=led, meewjs

386

Jeesnerve:, mete&sOeve: oefj:, Yeewces YetHeefle: jepee ~ SJeceslewjsJe s

Je=efMekesefHe ~~ 2 ~~
kesoejoe:efmebn-kevee-leguee-Je=efMekemLe ev Hej yegOeeefoke en ef<
Heue
yegOe-ieg-Meg$e-Meefve-mete& Deewj cebieue eleske en keer efmebn jeefMeiele
evcee Hej ef< mes $eceMe: peesefle<e Meem$e ceW HeefC[le, Oeveer, jepee, veeefHele (veeF&)
jepee Deewj cebieue keer ef< mes Yeer jepee neslee nw ~
Fmeer ekeej kevee jeefMeiele evcee Hej yegOeeefo, cebieue, yegOe, Meg$e, eneW
keer ef<JeMe He=Leke-He=Leke Heue $eceMe: jepee, mesveeHeefle, meJe& keeeeX ceW efveHegCe
Meefve, jefJe Deewj cebieue Fve leerve eneW keer ef< mes m$eer kes Deeee mes peerefJekee nesleer
nw ~
legueeiele ev Hej yegOe-ieg-Meg$e keer ef< mes $eceMe:, jepee, mJeCe&keej
Deewj yeefveeeB HeeHeeneW DeLee&led Meefve-mete&-cebieue mes eefCeeeW kee Ieeleke neslee nw ~
MegYe en yegOe-ieg-Meg$e leLee HeeHe en Meefve-jefJe Deewj cebieue,
Je=efMekemLe evcee mes$eceMe:, mevleeve, mecHeVe, vece, Oeesyeer, Debienerve efveOe&ve Deewj
jepee neslee nw ~~ 2 ~~
%eelegJeeaMepeveeeeMe legjies HeeHew: meocYe: Me
eelegJeeaMevejsvHeefC[leOeveer JeesveYetHees ce=ies ~
YetHees YetHemeceesveoejefvejle: Mes<ewMe kegcYeefmLeles
neme%ees ve=Heefleyeg&OeMe Pe<eies HeeHesef#eles ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe OeefvJecekejkegcYeceervemLes evceefme yegOeeefos peeleme
mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
%eelegJeeaMesefle ~~ legjiees OevJeer le$emLes evs yegOes %eeleerMe: mJepeveYeee&,
peerJes GJeeaMees jepee, Meg$es peveeee: peveeceeeemLeeveb, HeeHew:
MeefvejefJeYeewcew&s meocYe: efceLee Oece&OJepeer, Me: Hejkeee&efJecegKeMe YeJeefle ~ SJeb
OeefvJeueivesefHe ~ ce=iees cekejmle$eLes evs yegOeslegJeeaMees ~ jepeeefOejepees YeJeefle,
peerJeo=s vejsves jepee, Meg$es HeefC[le:, Meefves Oeveer efJeeJeeved, mete&o=s Jeesve:

387

oefj:, YeewceYetHees jepee ~ SJeb cekejueivesefHe ~ kegcYemLes evceefme yegOes:

YetHe: jepee YeJeefle ~ peerJes YetHemece: jepelegue: Meg$esveoejefvejle:
Hejm$eermee: ~ eMeyoes<ew: Meefvemete&Yeewcewefm$eefYejHeveoejefvejle SJe ~ SJeb
kegcYeueivesefHe ~ Pe<eies ceervemLes evceefme yegOes neme%e: GHenemeb keleg peeveeefle ~
peerJes ve=Heefle: jepee, Meg$es yegOe: HeefC[le: HeeHee: Meefvemete&Yeewcee: Slewo=&s e
HeeHe SJe YeJeefle ~ SJeb ceerveueivesefHe ~ ueiveef<Heueb evHeueeefleosMesveeseced ~
``efMeefMejkejmeceeieces#eCeeveeb meMeHeueb eJeoefvle ueivepeeleced ~ Fefle ~ le$e
evcemee s ueives Heueced veeseced ~ lemceee$eeseles GecesJe emceeogeced ~
``nesjemJeeefceieg%eJeeref#eleeglee
veevewMe
Jeereexlkee
~
le$e
keke&Jepe&ceveuueiveced, evb nerveyeueb YeJeefle ~ nerveyeuelJeeoMeesYeveced ~ Geb
e ~ ``cegkelJee leg evYeJeveb ueiveieleb efMeefMejefkejCemebced ~ DeMegYeHeueb efveefo&b
He=eeeb pevcemecees Jee ~~ 3 ~~
kesoejoe:OevegcekejkegcYe ceerve jeefMeiele ev Hej en ef< Heue
Oeveg<e jeefMeiele ev Hej yegOe-ieg-Meg$e en keer ef<DeeW mes $eceMe:
DeelceerepeveeW kee Hees<eke, YetHeefle Deewj yeng meceepe kees Deeee oslee nw ~ Meefve-mete&
Deewj cebieue keer ef< mes $eceMe: Dee[cyej ege Deewj Meede kece& kejlee nw ~
cekej jeefMeiele evcee Hej yegOe-ieg-Meg$e Deewj Meefve-mete& cebieue keer
ef< mes $eceMe: jepeeefOejepe, jepee, HeefC[le, OeveJeeved, efveOe&ve Deewj jepee neslee nw ~
kegcYe jeefMeiele evcee Hej yegOe ef< mes jepeeo ieg ef< mes jepee kes
legue nesles ngS Mes<e en ef<DeeW mes Hejm$eer ieceve kejlee nw ~
ceervejeefMemLe ev Hej, yegOe ef< peeleke kees nemeefee kejleer nw ~ ieg
ef< mes jepee, Meg$e ef< mes efJeeved (HeefC[le) nesles ngS Mes<e eneW keer ef< mes
HeeHeeejCe neslee nw ~~ 3 ~~
nesjsMe#e&oueeefelew: MegYekejes : MeMeer leodiele
m$ebMes lelHeefleefYe: megJeveiewJee& Jeeref#ele: Memeles ~
eleeseb eeflejeefMeJeer#eCeHeueb leodeMeebMes mce=leb
metee&ewjJeueesefkelesefHe MeefMeefve %eseb veJeebMes<Jele: ~~ 4 ~~

388

YeeslHeue:DeLe nesjes<keeCeJeJeefmLeleme evme enef<Heueb

Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
nesjsMesefle ~~ nesjeMeyosve jeMe&cegeles ~ ``nesjsefle ueiveb YeveJeme
ee&ced Fefle Jeeveeled ~ nesjeee F&Me: nesjsMe: leme#e&oueb nesjsMe#e&boueb le$eeefelee
nesjsMe#e&oueeefelee: lewe&nw: nesjsMe#e&oueeefelew: MeMeer ev: leodielemleesjemLees :
MegYekejes YeJeefle ~ Sleogeb YeJeefle ~ e$e le$e jeMeew emeeb nesjeeeb evcee:
efmLelemleesjemLew: meJe&enw: eefo Meles leoe pevceefve MegYekejes YeJeefle ~
lesveeke&nesjemLeMeves e$e le$e jeMeeefelewjke&nesjeefelewe&nw: Me MegYekejes YeJeefle
DeLee&osJe evnesjemLes&sMegYekej: ~ SJeb e$e le$e jeMeew
mJenesjemLewMevnesjemLewe&nwe&$e le$eeJemLew&: MegYekejes YeJeefle ~
DeLee&osJeeke&nesjemLew&esMegYekej: ~ SJeb ueivesefHe nesjsMesve Heueb eespeced ~ $ebMes
lelHeefleefYeefjefle ~ e$e le$e jeMeew eefmceved s<keeCes efmLeleMevmleme: e: Heeflemlesve
s<keeCeHeeflevee Mev: Memeles mleteles ~ MegYekej: FleLe&: ~ HeefleefYeefjefle ~
yengJeeveefvexMeevveJeebMeeoMeebMeef$ebMeebMeekeeefOeHeleees ie=evles ~ lewjefHe : ev:
MegYekejes YeJeefle ~ SJeb ueivesefHe ~ eeefHe meceevesveeseb leLeeefHe
MegYeenwx<keeCeHeefleefYe&: Memeles ~ HeeHeenwce&Oece: ~ emceeovesvewJe mJeuHepeelekes
Geced ~ ``#es$eeefOeHemebs MeefMeefve ve=HemlelmegefjefHe OeveJeeved ~ s<keeCeebMekeHewJee&
eee: meewcew: MegYeb veevew: ~~ Fefle ~ megJeveiewefjleeefo ~ megJeveiew:
efce$e#es$emLew: enw: Jeeref#ele: : ev: Memeles mleteles MegYekej SJe ~ DeLee&osJe
mJeYeJeveiekew: Memeles ~ DeLee&osJeeefjYeJeveielew: : ve Memeles DeMegYeHeuees
YeJeefle ~ SJeb ueivesefHe eespeced ~ eleeseb eeflejeefMeJeer#eCeHeueb leodeoMeebMes
mce=leefceefle ~ eeflejeefMe jeMeew jeMeew ces<eeefomLes evceefme eer#eCeHeueb eeseb keefLeleb
leosJe ces<eeefoeoMeebMekemLes evceefme mce=lecegeced ~ leosJe Jeeeefceefle ~ evs
YetHeyegOeeefJeleeefo eogeced ~ SJeb ueivesefHe ~ le$eeefHe keke&eoMeebMe efJevee
evef<jMeesYevee metee&ewefjleeefo ~ DeleesmceelHejb MeefMeefve evs
metee&ewjkee&efoefYejJeueesefkeles s veJeebMes<eg Heueb %eseb %eeleJeefceefle ~~ 4 ~~

389

kesoejoe:mete& nesjeiele ev Hej mete& nesjeiele eneW keer ef< mes

peeleke MegYeesoe ege YeeieJe&ke neslee nw ~
DeHeveer nesjeiele ev Hej ev nesjeiele en ef< mes Yeer peeleke kee
YeefJe<e MegYeesoe eo neslee nw ~ efJeHejerle efmLeefle mes peerJeve MegYeo veneR neslee ~
Fmeer ekeej efpeme-efkemeer s<keeCe veJeebMeeefo iele evcee Hej Gme s<keeCe
veJeebMe kes DeefOeHeefle en kes ef< eesie mes Yeer peeleke kee YeefJe<e GpJeue neslee nw~
Fmeer ekeej jeefMe eoMeebMe, iele ev Hej eoMesMeebefo keer ef< Deeefo mess Yeer
peeleke YeeieJeeved neslee nw ~
ev jeefMeiele en ef<DeeW keer lejn veJeebMeiele ev Hej veJeebMes<e en
ef< mes Yeer peeleke kee YeefJe<e MegYeesoe eo neslee nw ~~ 4 ~~
Deejef#ekees JeOeefe: kegMeuees efveegs
OetHeesLe&Jeevkeuenke=efl#eeflepeebMememLes ~
cetKeexveoejefvejle: megkeefJe: efMeleebMes
melkeeJeke=lmegKeHejesvekeue$eieMe ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eJe=efMekeJe=<elegueebMekemLes evceefme metee&efos Heueb
Jemevleefleuekesveen
Deejef#eke Fefle ~~ ef#eeflepees Yeewce: leVeJeebMekemLes ces<eveJeebMekemLes
Je=efMekeveJeebMekemLes evceefme mete&s Deejef#ekees YeJeefle ~ Deejef#eke:
veiejj#eeefOeke=le: ~ Yeewces JeOeefe: eeefCeIeeleke:, yegOes efveegs kegMeue:,
efveegs yeengegs kegMeue: efMeef#ele eJeerCe:, peerJes YetHe: jepee,
Meg$esLe&JeeveerMJej:, meewjs keuenke=efoefle ~ cetKe& Fleeefo ~ efmeleebMekes
Meg$eveJeebMekes Je=<eveJeebMekes legueeveJeebMekes Jee efmLeles evceefme jefJes cetKeex
YeJeefle~ Yeewcesveoejefvejle: Hejoejmee:, yegOes keeJeke=led keeJe%e:,
kesefeeJeefoefle Heefvle ~ peerJes melkeeJeke=led MeesYevekeeJekeleeb, Meg$es
megKeHej: megKeemee:, meewjs Devekeue$eie: HejoejeefYeieeceer ~~ 5 ~~
kesoejoe:ces<eebMe Je=efMeke veJeebMeiele evcee Hej mete& keer ef< mes
peeleke veiej j#eeefOekeejer neslee nw ~ cebieue ef< mes eeefCeeeW kee Ieeleke, yegOe ef<

390

mes yeeng eg ceW kegMeue, ye=nmHeefle ef< mes jepee, Meg$e Deewj Meefve keer ef< mes
keuen keejke (cetKe&) neslee nw ~
Meg$e veJeebMe DeLee&led Je=<e leguee veJeebMeiele evcee Hej mete& ef< mes cetKe&,
cebieue keer ef< mes Hejm$eer efvejle, yegOe keer ef< mes keeJekeee&, ieg ef< mes
melkeeJekeejke Meg$e ef< mes efJeMes<e megKeer Deewj Meefve ef< mes Hejm$eer ieceve
kejlee nw ~~ 5 ~~
yeewOes efn jejeewjkeJeervcev$eer iese%eefMeuHeefveHegCe: MeefMeefve efmLeleWMes ~
mJeebMesuHeiee$eOeveuegyOeleHeefmJecegKe: m$eerHees<eke=leefvejleMeefvejer#eceeCes ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe efceLegvekeveekekee&MemLes evs Heueb Jemevleefleuekesveen
yeewOes nerefle ~~ MeefMeefve evs yeewOes yegOeveJeebMekemLes efceLegveveJeebMekemLes
keveeveJeebMekemLes Jee efvejer#eceeCes s jbieej: ceuueeefokees YeJeefle ~ Yeewces
eewj: lemkej:, yegOes keJeerv: keefJejepe:, peerJes cev$eer meefeJe:, Meg$es
efMeuHeefveHegCe: ~ mJeebMesefle ~ mJeebMes DeelceereveJeebMekemLes keke&veJeebMekemLes
MeefMeefve evs mete&suHeiee$e: ke=Meosnes YeJeefle ~ Yeewces OeveuegyOe:, ke=HeCe:,
DeuHeOevees Jee, yegOes leHemJeer, peerJes cegKe: eOeeve:, efmeles m$eerJeesOe:
m$eerefYejefYeJeOe&veere:, meewjs ke=leefvejle: keeee&mee: ~~ 6 ~~
kesoejoe:efceLegve kevee keke& veJeebMeiele ev Hej en ef< Heue
yegOe veJeebMe iele evcee Hej mete& ef< mes peeleke ve=lekej ee ceuueeg
keejke neslee nw ~ cebieue ef< mes Ieesj kece& kejlee nw ~ yegOe ef< mes keefJe, ieg
ef< mes jepecev$eer, Meg$e ef< mes mebieerle efee Deewj Meefve ef< mes efMeuHe efJeee ceW
efveHegCelee nesleer nw ~
keke& veJeebMeiele evcee Hej mete& ef< mes peeleke ess keo kee, cebieue
o=ef< mes Oeve ueesuegHelee, yegOe ef< mes leHemJeer, ieg ef< mes meceepe eOeeve, Meg$e
ef< mes m$eerHees<e efm$eeeW eje peerJeve efveJee&n Deewj Meefve ef< mes meJe&oe
keee&kegMeue neslee nw ~~ 6 ~~

391

me$eesOees vejHeeflemeccelees efveOeerMe: efmebneMes eYegjmegleesefleefnbekecee& ~

peerJeebMes eefLeleyeuees jCeesHeose neme%e: meefeJeefJekeeceJe=Meerue: ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe efmebnOeefvJeceerveveJeebMemLes evs metee&efos Heueb
enef<e&Ceen
me$eesOe Fefle ~~ efmeleebMekemLes evcemeke&s me$eesOe: $eesOeegees
YeJeefle~ Yeewces vejHeeflemeccele: jepeyeuueYe:, yegOes efveOeerMe: efveefOevee eeHleeLe&:,
iegs eYegjeeflenlee%e:, Meg$esmegle: Heg$ejefnle:, meewjsefleefnbekecee&
$etjkece&efCe jle: ~ peerJeebMe Fleeefo ~ peerJeebMes yeen&mHeles veJeebMekes OevJebMekes
ceerveebMekeieles Jee efmLeles evceefme mete&s eefLeleyeue: eKeeleJeereex YeJeefle ~
Yeewces jCeesHeose me*deeceosMekeeueJetnjeveeefYe%e:, yegOes neme%e:
GHenemeJesee, peerJes meefeJe: cev$eer, Meg$es efJekeece: keecenerve HegbmlJenerve:,
meewjs Je=Meerue: Oece&ceefleefjefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:mete& Deewj ieg veJeebMeiele ev en ef< Heue
efmebnebMeiele ev Hej mete& ef< mes $eesOeer, cebieue ef< mes jepeceeve, yegOe
ef< mes Keefvepe mes GlHeVe Je kee ceeueefke, ieg ef< mes Heg$e nerve Deewj Meefve ef<
mes Delevle $etj Deewj efnbmeke neslee nw ~
ieg veJeebMeiele ev Hej mete& ef< mes efJeKeele yeueMeeueer, cebieue ef< mes
eg efJeee ceW efMe#eke, yegOe ef< mes neme efee, ieg ef< mes jepecev$eer, Meg$e o=ef<
mes keecew<eCee jefnle veHegbmeke Deewj Meefve ef< mes peeleke Je= mJeYeeJe kee neslee
nw~~7~~
DeuHeeHelees og:efKele: meleefHe mJes ceeveemee: kece&efCe mJesvegje:
ogm$eer: ke=HeCeMeeefke&Yeeies evs Yeeveew leefoveefos ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe cekejveJeebMekemLes kegcYeveJeebMekemLes Jee evs
metee&efos peeleme Heue Meeefueveen
DeuHeeHeve Fefle ~~ Deeefke&: Deke&meeHeleceeefke&: leme Yeeies
MevewMejveJeebMekes cekejveJeebMekemLes kegcYeveJeebMekemLes Jee evs
mete&suHeeHeleesuHeemeJees YeJeefle ~ Yeewces meleefHe mJes og:efKele: meleefHe

392

efJeeceevesefHe mJes Oeves og:efKelees YeJeefle ~ yegOes ceeveemee: ieefJe&le:, peerJes mJes
Deelceeres kece&Cevegje: kegueevegHekece&ke=led Meg$es ogm$eeref<Je: yeuueYe:
meewjs ke=HeCe: Deeoelee ~ SJeb lelkeeueveJeebMekeJeMeeled enee ueivesefHe
JeeJeced ~ efkevleg le$eeefHe keke&veJeebMekeb efJevee evef<jMegYesefle ~ Yeeveew
leefoveefos YeeveeJeeefoles Fveefos eveewe&nwjJeueeskesle leesvewJe ekeejsCe
ef<Heueb e$e le$e jeMeew e$e le$e veJeebMekemLes evcemekee&efos lelHeuecegeb
leled ~ e$e le$e veJeebMekeJeJeefmLeleskex evs leosJe Heueb Jeeeced YeJeefle ~
Sleogeb veJeebMekeJeJeefmLelemeeefoleme evme e leejeenef<Heueb legueced ~
efkevleg eoeefoleee evmeeeb leevee mete&me JeeJeced ~ leeLee
ces<eveJeebMekemLeskex evs Deejef#elees YeJeefle ~ Je=<elegueeveJeebMekemLes cetKe&:,
efceLegvekeveeveJeebMekemLes jej:, efmebnveJeebMekemLes me$eesOe:, OeefvJeceerveveJeebMekemLes
eefLeleyeue:, cekejkegcYeveJeebMekemLesuHeeHele:, keke&veJeebMekemLesuHeiee$e: ~
SJeceeefoleme veJeebMekeeJeefmLeleme eno=ee evsCe Heueb meceeveefceefle ~~ 8 ~~
kesoejoe:cekej ee kegcYe veJeebMeiele evcee Hej mete& keer ef< mes
peeleke Denbkeejer, cebieue ef< mes Oeveer neskej Yeer ogKeer, yegOe ef< mes Denbkeej
HetCe&, ieg ef< mes mJekeee& efvejle, Meg$e ef< mes og m$eer kee Yeee&, Deewj Meefve
ef< mes ke=HeCe (keoe&) neslee nw ~
ces<eeefo veJeebMeiele ev Hej metee&efoke eneW kes ef<Heue keer lejn ces<eeefo
veJeebMeiele mete& Hej eveefo en ef< leejlece mecePe kej HeueeosMe kejvee
eeefnS~ leelHee&le: ces<eeefo jeefMe veJeebMe efmLele mete& evcee Hej cebieueeefo eneW kee
ef< Heue HetJe&keefLele keer lejn mecePevee eeefnS ~ evcee Hej jefJe o=ef<JeMe pewmee
MegYeeMegYe kene ieee nw eneB Hej jeefMe veJeebMeiele mete& Hej ev ef< Heue MeefMe
veJeebMeiele ev Hej mete& ef< Heue mecePevee eeefnS ~~ 8 ~~
JeieexecemJeHejies<eg MegYeb egogeb lelHegceOeueIegleeMegYecegl$ecesCe ~
Jeeree&efvJeleeWMekeHeefleefve&Ceef HetJe& jeMeer#eCeme HeuecebMeHeuebooeefle ~~ 9 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&efJejefeles
ye=nppeelekes ef<HeueeOeee: mecHetCe& : ~~ 19 ~~

393

YeeslHeue:DeLeemewJe veJeebMekeef<Heueme efJeMes<eb Jemevleefleuekesveen

Jeieexecesefle ~~ veJeebMekeJeJeefmLeles evs veJeebMekeef<Heueb efekeejcegeb
MegYeceMegYeb e ~ eLee Deejef#eke FefleMegYeb, JeOeefeefjleMegYeb e ~ le$e
Jeiees&eceebMekeieles evs eodenef<peb Heueb MegYecegeb lelHegceleerJe MegYeb YeJeefle ~
mJeebMekemLes leg egYecegeb levceOececed ~ HejceHeglee ceOelee ueIeglee e ~
DeMegYecegl$ecesCe DeMegYeceefveb elHeueb eogeb leoleerJeeMegYeb YeJeefle ~
mJeveJeebMemLeme ceOececed ~ JeieexeceebMemLeme ueIeglee ~ SJeb ueiveeefoleeesjefHe
ef<Heueb eespeced ~ peelekes meJee&CesJe Heueeefve YeJevleerefle eeHleced ~
emceeeJevesMJej: ~ ``DeveesvejeMebMekemeceeesiewjveesvemeoMevemecewMe ~
DeveesvemebeesieefJekeuHeveeefYeefjob mecegecyegJeoeceseced ~~ Fefle ~ Dele: meowJe
jeefMeef<veJeebMekeef<HeueeesjefHe meowJe HeefebeeHveesefle ~ leJe veJeebMekeHeleew
yeueJeefle jeefMeoMe&veHeueyeeOeveeLe&ceen ~ Jeeree&efvJele Fefle ~ eefmcevveJeebMekes
JeJeefmLeleMeves ueiveb Jee YeJeefle leme veJeebMekeme eesefOeHeefle: ~ me
eseree&efvJelees yeueJeeved YeJeefle leoe efveCeef HetJe eLeceb efveJeejeefle ~ efkeb meJe&cesJe
veefn ~ jeMeer#eCeme Heueb ve nesjes<keeCeeoMeYeeies#eCeme leeflJeebMes#eCeHeuecesJe
ooeefle ~ DeLeebMekes Heefleye&ueJeevve YeJeefle leoe jeMeer#eCeebMekes#eCeHeues GYes DeefHe
Jeees ~ SJeb evueiveeesYeeesjefHe ~ Deeefoleme leg veJeebMekes#eCeHeuecesJeb
JeeJeced ~ emceeeme jeMeerue#eCeHeueefcen veeseefceefle ~~ 9 ~~
Fefle ye=nppeelekes eerYeeslHeueerkeeeeb ef<HeueeOeee: ~~ 19 ~~
kesoejoe:veJeebMeiele evcee Hej ef<efJeMes<e kee Heue
efkemeer Yeer veJeebMeiele evcee Hej en ef<eeW mes pees Heue kens ieS nQ
Gvekes MegYeeMegYe HeefjCeece mecePeves DeeJeMeke nwb ~
DeLee&led Jeieexece iele evcee Hej en ef<Heue HetCe& He mes neslee nw ~
DeHeves veJeebMeiele evcee Hej keer en ef< kee MegYeeMegYe Heue ceOece HesCe neslee
nw ~ leLee Jeieexece ee DeHeves veJeebMe jefnle efkemeer Yeer veJeebMeiele evcee Hej
MegYeef<peve MegYe Heue DeuHe cee$ee ceW nesles nQ ~ erke Fme DeeMee kes efJeHejerle
pewmes Jeieexece veJeebMeiele evcee Hej en ef< peve DeMegYe Heue DeuHe cee$ee ceW,

394

mJe veJeebMeiele evcee Hej en ef< peve DeMegYeHeue ceOece cee$ee ceW Deewj e$e
le$e efkemeer veJeebMeiele evcee ceW DeMegYeHeue HetCe& He mes nesles nQ ~
yeue mecHeVe ev veJeebMe Heefle mes, jeefMe ef< Heue kee keesF& cenlJe veneR
neslee nw ~ veJeebMe ef<Heue ner Gefele mecePevee eeefnS ~ veJeebMe Heefle en keer yeue
Meeueervelee kes yeeJepeto jeefMe mes veJeebMe met#ce nesves mes veJeebMe Heue kee eeOeeve nes
peelee nw ~~ 9 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes ef<HeueeOeee:19 keer HeJe&leere eer
kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~

395

DeLe YeeJeeOeee: ~~ 20 ~~
Metj: mleyOees efJekeueveevees efveIe=&Ceeskex levegmLes
ces<es memJeefmleefcejveeve: efmebnmemLes efveMeevOe: ~
veeresvOeesmJe: MeefMeie=nieles yegodyegoe#e: Helebies
YetefjJees ve=HeleOevees Jeke$ejesieer efleeres ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees YeeJeeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeefoleme ueiveieleme
efleeremLeme e Heueb cevoe$eevleeen
Metj Fefle Metj: mebeeceefee:, mleyOe: efejkeee&ke=led, efJekeueveeve:
nerveef<:, efveIe=&Ce: efveo&e: SJeb efJeOeeskex jJeew levegmLes ueivemLes peelees YeJeefle ~
SleeeJelmeJe&ueives<eg meeceeveHeueb YeJeefle ~ DeLe ces<eefmebnlegueekeke&eveeceveleces
ueiveieleskex leoe HetJeexeb Heueb ve YeJeefle ~ Je#eceeCeb eesejeMeerveeb eeflejeefMeHeueb
YeJeefle ~ leeLee ~ ces<es memJe Fefle ~ ces<eueives le$emLes eekex memJe: meeLe&:,
efleefcejveeve: e#egjesieer YeJeefle ~ efleefcejMe#egjesieer eefme: ~ efmebnueives le$emLes
eekex efveMeebOe: je$evOees YeJeefle ~ Deeefoleme veere: leguee leefmbceuueives le$emLes
eekez metexvOees ves$enervees mJe: oefjMe YeJeefle ~ MeefMeie=ns keke&ueives le$emLes Helebies
eekex yegodyegos#eCe: Hegef<Helee#ees YeJeefle ~ YetefjJe Fefle ~ ueiveeled efleereskex
YetefjJe: eYetleeLe&:, ve=HeleOeve: je%ee lemJees, Jeke$ejesieer cegKeHeeref[leMe
YeJeefle~~1~~
kesoejoe:ueiveeefo eoMe YeeJe efJeeejeOeee ceW, ueive efleere iele
mete& en kee Heue
ueivemLe mete& mes peeleke, egefee, efJeuecye mes keee& kejves Jeeuee, DeeBKeeW
mes efveye&ue, ves$e peesefle ceW ceeefueve Deewj oee jefnle neslee nw ~ ces<emLe jefJe Deewj ces<e
ner ueive mes peeleke ves$e jesieer Deewj Oeveer neslee nw ~
efmebn ueivemLe mete& mes peeleke jeef$e ceW DevOee jnlee nw ~ leguee ueiveiele
mete& mes DevOee Deewj oefjer neslee nw ~ keke& ueiveiele mete& mes yegoyego ves$e (DeeBKe ceW
Heguueer) neslee nw ~

396

efleere YeeJeiele mete& mes peeleke ee peeeflekee efJeMes<e Oeveer nesles nQ ~ mecee
mecee Hej jepeoC[ ceW jepee pees Oeve oC[ osvee He[lee nw DeLee&led jepee mes Oeve kee
oC[ neslee nw Deewj peeleke cegKe mes jesieer Yeer jnlee nw ~~ 1 ~~
ceefleefJe$eceJeebmle=leereieskex efJemegKe: Heeref[leceevemeelegLex ~
Demeglees OeveJeefpe&leefm$ekeesCes yeueJee$egefpelee Me$egeeles ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe ueiveeled le=leereelegLe&Hebece<emLeevemLeeke&Heue
ceewHevoefmekesveen
celeerefle ~~ ceefle: yegef:, efJe$ece: Heje$ece:, Sleew efJeesles eme me
leLeeefJeOemle=leereieskex jJeew YeJeefle ~ efJemegKees og:efKele:, Heeref[leceeveme:
efveleesefiveefele: SJebefJeOeMelegLe&ieskex peelees YeJeefle ~ Demegle: efJeHeg$e:, OeveJeefpe&lees
oefj: SJebefJeOeefm$ekeesCes HeecemLes jJeew peelees YeJeefle ~ yeueJeeved yeueege:,
Me$egefpelee Me$egefYejefjefYe: efpele: SJebefJeOe: Me$egeeles <e<mLeevemLeskex peelees YeJeefle~
kesefeodyeueJeeved veefjHegMe Me$egeele Fefle Hebefle ~ leLee e mele: ~ ``<e<s
efjHegjesieMeeskeIve: ~ DeeeeexCee$e eJevesMJejcelecebieerke=leb ele: <e<mLeeveefmLeleeveeb
HeeHeeveeb eJevesMJejsCeeefveb HeueceefYeefnleced ~ leLee e mHegefpe&OJepe: ~
``<e<eefeleeskeex efJe<eMem$eoen#egesieMe$egJemeveesHeleHleeved ~ keeeMceHeeleee
efJeMeerCe&ovleevetvesJeerobef<^veefKe#eleebMe ~~ kegpees ielemle$e Heefj#eleebiebiJeeefOeleb
efOekeke=eflekeefMe&leb e ~ meewj: efMejesMceeMeefveHeeleJeeleefcegef<IeeleesHenleb e
kegee&led~~ DevesvewJeeefleosMeb HeeHeeveeceeeee&: keefj<eleke&Jeled ~~ 2 ~~
kesoejoe:le=leere-elegLe&-Heece-<e YeeJeiele mete& Heue
le=leeremLe mete& mes yegefmecHeVe Heje$eceer, elegLe&iele mete& mes megKe efJenerve
Gefive oe ege, Heece ceW Heg$e Deewj Oeve mes nerve Deewj <e YeeJeiele mete& mes
peeleke yeueJeeved Me$egpeslee neslee nw ~~ 2 ~~
m$eerefYeie&le: HeefjYeJeb ceoieW Helebies
mJeuHeelcepees efveOeveies efJekeues#eCee ~
Oecex megleeLe&megKeYeeked megKeMeewe&Yeeked Kes
ueeYes eYetleOeveJeeved Heeflelemleg efj:Hes ~~ 3 ~~

397

YeeslHeue:DeLe
ueiveelmeHleceeceveJeceoMecewkeeoMeeoMemLeskex
peeleme mJeHeb Jemebleefleuekesveen
m$eerefYeie&le Fefle ~ Heles Deeefoles ceoies meHlecemLeevemLes peele: m$eerefYe:
eesef<eef: HeefjYeJeb iele: eeHlees YeJeefle ~ kesefevcenles Hele Fefle Heefvle ~ efveOeveies
DecemLes Helebies metex mJeuHeelcepe: DeuHeeHele:, efJekeues#eCeee efJekeues Deef#eCeer
eme, De{e#egYe&Jeefle~ nerveef<Ye&JeleerleLe&: ~ Oecex veJecemLes meglee: Heg$ee:, DeLeex
Oeveb, megKeb megKeYeeJe: S<eeb Yeeieer YeJeefle ~ kesefeceX megleeLe&jefnle Fefle Heefvle ~
leLee e mele: ~ ``meeOJeeeejefJejesOeb pe:eoes owveke=vveJecemebmLe: ~ Kes oMeces
megKeMeewe&Yeeked megefKelees yeueer e YeJeefle ~ ueeYes SkeeoMes eYetleOeveJeeved yengefJeees
YeJeefle ~ efj:Hes eoMes Heeflele: mJekece&HeefjYees YeJeefle ~ Fleeefoleeej: ~~ 3 ~~
kesoejoe:ueive mes meHlece-Dece-veJece-oMece-SkeeoMe Deewj
eoMeiele mete&Heue
meHlecemLe mete& mes peeleke m$eer mes DeHeceeefvele neslee nw ~ Dece YeeJeiele
mete& mes peeleke DeuHeHeg$e, DeuHemevleeveer, ogye&ue ves$e Jeeuee neslee nw ~
veJece YeeJeiele mete& mes peeleke Oeve-Heg$e Deewj megKeer peerJeve mes megKeer jnlee nw ~
oMece YeeJeiele mete& mes Heje$ece mecHeVe megKeer peerJeve neslee nw ~
SkeeoMe YeeJeiele mete& mes peeleke efJeMes<e Oeve mecHeVe neslee nw ~ Deewj
eoMe YeeJeiele mete& efpeme peeleke kee neslee nw Jen DeHeves kecee&ejCe mes egle
(jefnle) neslee nw ~~ 3 ~~
cetkeesvceepe[evOenerveJeefIejes<ee: MeMeeesoes
mJe#ee&peeseieles Oeveer yengmegle: memJe: keggcyeer Oeves ~
efnbees Yeele=ieles megKes melevees leleeseYeeJeeefvJelees
vewkeeefjce=&ogkeeeJeefceovemleer#CeesuemeMeeefjies ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe evs ueiveeodefleerele=leereelegLe&Heece<emLes peeleme
mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
cetke Fefle ~~ cetkees JeeiIeerve:, Gvcee: OeelegJew<eceeeLeskeejer pe[:
DeeefleHeVe:, DevOe: ves$enerve:, nerve: Devegefelekece&ke=led, JeefOej: ees$esefvenerve:, es<ees

398

oeme:, S<eecevelecees peele: MeMeebkeesoes MeMeebkes evs Goeies ueivemLes peelees

YeJeefle ~ Slevces<eJe=<ekeke&Jepe&ced ~ les<eeb efJeMes<eceen ~ mJe#ee&peeseiele Fefle ~
mJe#e&: keke&ke: leefmceved ueives lelmLes evceefme Oeveer efJeeJeeved YeJeefle ~ Depes
ces<eueives lelmLes evceefme yengmegle: eYetleHeg$ees YeJeefle ~ evmeesees Je=<e:
leefmceuueives evs memJe: DeLe&Jeeved YeJeefle ~ Oeves ueiveeled efleeres evs keggcyeer
yengkeggcyees YeJeefle Yeele=ieles le=leeremLeevemLes efne: $etjes YeJeefle eeefCeyeOekees Jee ~
megKes elegLe& melevees leveesve Heecesve mLeevesve eges leleeseYeeJeeefvJelemlesve eesesve
keefLelesve YeeJesveeefvJelees egees YeJeefle ~ lesve megKes megefKelemlevees Heg$eeefvJele Fefle ~
vewkeefjefjleveskeeefj: yengMe$eg:, ce=ogkeee: megkegceejMejerj:, ce=ogJeefvee&efleeoerHleeefive:,
ce=ogceove: cewLegveeMeerIeie:, leer#Ce: GemJeYeeJe:, Deueme: ef$eeemJeHeg:
SJebefJeOeesefjies ueiveeled <emLes evs peelees YeJeefle ~~ 4 ~~
kesoejoe:ueive mes efleere, efleere mes <e YeeJe leke efmLele ev
Heue
pevce ueiveiele evcee mes peeleke ietBiee, Gvcee Gvceeoer efJeJeskenerve
(cetKe&), DevOee, veere-kece& eJe=e Deewj veewkej neslee nw ~
keke& jeefMeiele ueivemLe evcee mes peeleke Oeve mece=, ces<e ueiveiele
ces<emLe evcee mes DeefOeke mevleeve ege, Je=<e ueiveiele evcee mes Oeveer neslee nw ~
efleere YeeJeiele evcee mes HeeefjJeeefjke meome mebKee DeefOeke nesleer nw ~
le=leere YeeJeiele evcee mes peeleke $etj kece& kejlee nw ~
elegLe& YeeJeiele evcee mes ie=n yeee Deewj ceele= megKe HetCe&lee nesleer nw ~
Heece YeeJeiele evcee mes yengle Me$egDeeW mes Heeref[le nesles ngS Mejerj mes
megkegceej, Goj ceW Deefive ceeve, Jeeree&uHevee, mJeYeeJe ceW Gelee Deewj Mejerj mes
Deeuemeer neslee nw ~~ 4 ~~
F&<eg&mleerJeceoes yengceefleJee&Oeefo&leMeeces
meewYeeieelcepeefce$eyevOegOeveYeeied Oece&efmLeles Meerleieew ~
efveHHeefeb mecegHewefle Oece&OeveOeerMeewezeg&le: kece&ies
Keelees YeeJeiegCeeefvJelees YeieJeles #egesnervees Jees ~~ 5 ~~

399

YeeslHeue:DeLe ueiveelmeHleceeceveJeceoMecewkeeoMeeoMemLes evs

peeleme mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
F&<eg&efjefle ~~ F&<eg&: Hejef&celmejer, leerJeceo: Deefleceove: SJebefJeOees ceos
meHlecemLes evs peelees YeJeefle ~ yengceefle: yenge%e: eHeueyegefefjleLe&: ~ JeeOeefo&le:
jesieHeeref[le: SJeb efJeOeescemLes evs peelees YeJeefle , meewYeeieb meJe&peveJeeuueYeb,
Deelcepee: Heg$ee: efce$eeefCe megno: yeevOeJee: mJepevee: Oeveb efJeeced S<eeb Yeeieer YeJeefle ~
Meerleieew evs Oece&mLes veJecemLeeveeefeles peelees YeJeefle ~ efve<Heefe: efve<Heeoveb meJe kece&
mecegHewefle ieefle ~ Oece&OeveOeerMeewezeg&le: OecexCe, Oevesve efJeesve, efOeee yegee, MeewexCe
yeuesve egle: SJebefJeOe: kece&ies oMecemLeevemLes ev peelees YeJeefle ~ Keele Fefle ~
Keele: meJe&$e eefme: YeeJeiegCeeefvJele: YeeJe SkeeoMees ueeYemLeeveb lesveeefvJele:
meueeYe FleLe&: ~ SJebefJeOees YeieJeles SkeeoMemLes evs peelees YeJeefle ~ #eges
efnbemJeYeeJe:, Denerve: DeJeeJejefnle: SJebefJeOees eoMemLes evs peelees YeJeefle ~
Fefle eveej: ~~ 5 ~~
kesoejoe:ueive mes meHlece-Dece-veJece-oMece-SkeeoMe Deewj eoMe
YeeJeiele evcee kee Heue
meHlecemLe evcee mes peeleke ye[e F&<ee&ueg Deewj Delevle keeceer neslee nw ~
Dece YeeJeiele Fvog mes peeleke jesie Heeref[le Deewj yegef mecHeVe neslee nw ~
veJece YeeJeiele efpeme pevce kegC[ueer ceW evcee neslee nw Jen peeleke OeveHeg$e-efce$e-yevOeg Jeie& kes meeLe yengle Des Yeeieesoe kee neslee nw ~
oMecemLe evcee mes keee& efmeef keejke, Oece&-kece& Deewj meodyegef kes
meeLe Heje$eceer neslee nw ~
SkeeoMemLe evcee mes ueeYeJeeved Deewj efJeKeele neslee nw ~
eoMeiele evcee mes peeleke Debienerve #eg Jeefe neslee nw ~~ 5 ~~
ueives kegpes #elelevegOe&veies keovvees
OeceWIeJeeved efovekejeefleceesvemebmLe: ~
efJeeved Oeveer eKeueHeefC[lecev$eMe$eg
Oece&%eefJeegleiegCe: Hejleeske&JepPes ~~ 6 ~~

400

YeeslHeue:DeLe
ueiveeefomLeeesYeezceyegOeeespee&leme
mJeHeb
Jemevleefleuekesveen
ueive Fefle ~~ ueivemLes kegpes enejeefovee #eleleveg: efJe#eleMejerj:, Oeveies
efleeremLes keovve: kegeflmeleevveeMeer YeJeefle ~ Oecex veJeces DeIeJeeved HeeHejlees YeJeefle ~
DevemebmLees
efovekejeeflece:
Deves<eg
HeefjefMemLeeves<eg
efmLelees
efovekejeefleceeske&legueHeue: le=leereelegLe&Heece<emeHleceeceoMecewkeeoMeeoMes<eg
eevesJeeefoleme HeueeveefYeefnleeefve leevesJe Yeewceme Jeeeeefve ~ leeLee ~ le=leeres
ceefleefJe$eceJeebMelegLex efJemegKe: Heeref[leceeveme:, Heeces megleOeveJeefpe&le:, <es yeueJeeved
Me$egefpeleMe, meHleces m$eerefYe: HeefjYeJeb iele:, Deces mJeuHeelcepe: efJekeues#eCeMe,
veJeces megleeLe&megKeYeeked, oMeces megKeMeewe&Jeeved, SkeeoMes eYetleOeveJeeved, eoMes
Heeflele: ~ Fefle Yeewceeeej: ~ DeLe yegOeeej: ~ efJeeved Oeveerleeefo ~ %es yegOes ueiveieles
efJeeved HeefC[lees YeJeefle, efleeres Oeveer OeveJeeved, le=leeres eKeue: eke<exCe Keuees
ogpe&ve:, elegLex HeefC[le:, Heeces cev$eer, <esMe$eg: efJeieleefjHeg: meHleces Oece&%e:
efJeegleiegCe:, HejleesvevlejevemLeeveske&Jeled mete&Jeled ~ veJeceoMecewkeeoMeeoMes<eg
eeveke&me HeueeveefYeefnleeefve leevesJe yegOeme Jeeeeefve ~ leeLee ~ veJeces
megleeLe&megKeYeeked , oMeces megKeMeewe&Yeeked SkeeoMes eYetleOeveJeeved, eoMes Heeflele
Fefle~ Fefle yegOeeej: ~~ 6 ~~
kesoejoe:ueiveeefo eoMe YeeJeiele yegOe-cebieue Heue
ueiveiele cebieue mes Mejerj cesb IeeJe, Oeve YeeJeiele mes kegeflmeleeVe Yeespeer,
veJecemLe mes HeeHeeejCe neslee nw ~ Mes<e eneB pees Devege YeeJe nQ Gve YeeJeeW kee
MegYeeMegYe mete& en kes MegYeeMegYe Heue keer lejn mecePevee eeefnS ~
ueiveiele yegOe mes, peeleke efJeee mecHeVe efJeeved, efleeremLe yegOe mes Oeveer,
le=leere YeeJeiele mes Keue (og), elegLe&mLe yegOe mes HeefC[le, Heeceiele yego mes
jepecev$eer, <emLe yegOe mes Me$eg jefnle neslee nw ~ meHlece yegOe mes Oece&%eeveer, DecemLe
yegOe mes efJeKeele iegCeer Mes<e YeeJeeW ceW mete& Heue keer lejn yegOe en kee Heue neslee
nw~~ 6 ~~

401

efJeevmegJeee: ke=HeCe: megKeer e OeerceeveMe$eg: efHele=leesefOekee ~

veeremleHemJeer meOeve: meueeYe: KeueMe peerJes $eceMees efJeueiveeled ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe ueiveeefomLeme peerJeme HeueefcevJeeeen
efJeeefveefle ~~ peerJes iegjew JeefueiveeleYe=efle efmLeles<eg eoMes<eg mLeeves<eg $eceMe:
HeefjHeeewleeefve Heueeefve ~ leeLee ~ ueivemLes iegjew efJeeved HeefC[lees YeJeefle ~ efleeres
megJeekee: MeesYeveJeeve:, le=leeres ke=HeCe: Deoelee, elegLex megKeer, Heeces Oeerceeved
yegefceeved, <esMe$eg: efJeieleefjHeg:, meHleces efHele=leesefOeke: efHeleg:
mekeeMeeodiegCeefOeke:, Deces veere: mJekegueevegefelekece&ke=led, veJeces leHemJeer
efJeeceeveleHee:, oMeces meOeve: meefJee:, SkeeoMes meueeYe: ueeYeege:, eoMes Keue:
$etjes: ~ Fefle ye=nmHeefleeej: ~~ 7 ~~
kesoejoe:ueiveeefoeoMe YeeJeiele ieg kee MegYeeMegYe Heue
ueivemLe ieg mes peeleke HeefC[le neslee nw ~ efleereiele mes MeesYeve JeeCeer kee
eeesie kejlee nw ~ le=leeremLe ieg mes peeleke ke=HeCe, elegLe&iele mes megKeer peerJeve kee,
Heeceiele ieg mes efJeMes<e yegefceeved, <emLe ieg mes Me$eg Hej efJepee eeHle kejlee nw~
meHleceYeeJe ieg mes peeleke DeHeves efHelee mes DeefOeke iegCe mecHeVe, DecemLe
ieg mes kegueesefele keee& jefnle veere Devegefele kece& kejlee nw ~ veJeceiele ye=nmHeefle mes
efJeMes<e leHemJeer oMecemLe ieg mes efJeMes<e Oeveer, SkeeoMemLe ieg mes efJeMes<e ueeYeJeeved
Deewj eoMemLe ieg mes peeleke $etj es ege DeLee&led og neslee nw ~~ 7 ~~
mcejefveHegCe: megefKeleMe efJeueives efeekeuenesmleieles megjlesHmeg: ~
leveeieles megefKelees Ye=iegHeg$es iegJeoleesveie=ns meOeveesvles ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe ueiveeefomLeme Meg$eme Heueb efe$eleeen
mcejefveHegCe Fefle ~~ mcejefveHegCe: keecekegMeue:, megefKele: meeelemegKe:
SJebefJeOees efJeueivemLes Ye=iegHeg$es Meg$es peelees YeJeefle ~ efeekeuen: keuenJeuueYe:,
megjlesHmeg: megjleeefYeuee<eer SJebefJeOeesmleieles meHlecemLes Meg$es peelees YeJeefle ~ leveeieles
HeecemLes Meg$es megefKelees YeJeefle ~ iegJeoleesveie=ns DeleesmceelmLeeve$eeeoveefmceved
ie=ns mLeeves iegJeled peerJelHeueeefve JeeJeeefve ~ efleerele=leereelegLe&<eeceveJece

402

oMecewkeeoMeeoMes<eg eevesJe iegjes: ye=nmHeles: HeueeveefYeefnleeefve leevesJe Meg$eme

JeeJeeefve ~ leeLee ~ efleeres megJeekeees YeJeefle ~ le=leeres ke=HeCe:, elegLex megKeer,
<e<sMe$eg:, De<ces veere:, veJeces leHemJeer, oMeces meOeve:, SkeeoMes meueeYe:, eoMes
Keue:, meOeveesvles Devles ceerves e$e le$e YeeJemLes meOeve: efJeeJeevYeJeefle ~ mLeeveeseb
lelHeueb ve YeJeefle ~ kesefeodiegJeolemleg Pe<es efJeCeer meeefoefle Heefvle ~
Deleesvevlejb HeefjMes<emLeeves<eg iegJeled ~ Pe<es ceerves efJeCeer meeled YeJesefoefle ~ Fefle
Meg$eeej: ~~ 8 ~~
kesoejoe:ueiveeefo eoMe YeeJeiele Meg$e Heue
ueiveiele Meg$e en kee peeleke, keece kegMeue Deewj megKe eeHle kejlee nw ~
meHlecemLe Meg$e mes m$eer yeuueYe, cewLegve kee Fgke neslee nw ~
HeecemLe Meg$e mes peeleke kee peerJeve megKeer jnlee nw ~
efleere-le=leere-elegLe&-<e-Dece-veJece-oMece Deewj SkeeoMe YeeJeiele
Meg$e en kee Ge mLeeveefmLele ieg en kes MegYeeMegYeHeue kes Devegmeej HeueeosMe
neslee nw ~ leLee ceervemLe Meg$e mes peeleke efJeMes<e Oeveer neslee nw ~~ 8 ~~
DeeLeex jesieer ceoveJeMeieeslevleceefueve:
efMeMeglJes Heer[ee&: meefJele=megleueivesleuemeJeeked ~
iegmJe#eexemLes ve=HeeflemeMees eeceHegjHe:
megefJeebMeeJe&es efovekejmeceesve$e keefLele: ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe ueiveeefomLeme meewjme Heueb efMeKeefjCeen
DeeLeex jesieerefle ~~ DeeLe&: efveleb oefj:, jesieer JeeefOele,
ceoveJeMeie: keeceeOeerve: Delevleceefueve: DeleerJe-ceueesHesle:, efMeMeglJes yeeues Heer[eleex
JeeOeefo&le:, DeuemeJeeked DeJeeYee<eer, SJebefJeOe: meefJele=megles meewjs ueiveefmLeles
peelees YeJeefle ~ eefo legueeOeefvJecekejkegcYeceerveeveecevelecees jeefMe: ueiveielees ve
YeJeefle leoe leosJe leogeb Heueb YeJeefle ~ S<eeceveleces ueiveies leme meewjme
Heueceen ~ iegmJe#eexemLe Fefle ~ ieg#es$es OeefvJeceerveew MevewMejme mJe#ex mJe#es$es
cekejkegcYeew lemewJeewemleguee S<eecevelecees jeefMe: eefo ueiveielees YeJeefle le$e
efmLeles e meewjs ve=HeeflemeMe: jepeleguees YeJeefle ~ eeceHegjHe: eeceeCeeb HegjeCeeb

403

JeeefOeHeefle:, megefJeeved HeefC[le: eeJe&: MeesYeveeJeeJeMe YeJeefle ~ kesefelmeglmJe

#eexemLe Fefle Heefvle leoegeced ~ emceelmeejeJeueecegeced ~
``mJeesesmJepeerJeYeJeves ef#eefleHeeueleguees ueiveske&pes YeJeefle osMevejeefOeveeLe: ~ Mes<es<eg
og:KeieoHeeref[le SJe yeeues oeefjekeeceJeMeiees ceefueveesuemeMe ~~
efovekejmeceesve$e keefLele Fefle ~ Deve$e efleereeefo<eg mLeeves<eg
efovekejmeceeske&legue: keefLele Gees eeveeefoleeme HeueeveefYeefnleeefve leevesJe
meewjme Jeeeeefve ~ leeLee ~ efleeres YetefjJees ve=HeleOevees Jeke$ejesiees e YeJeefle,
le=leeres ceefleefJe$eceJeeved, elegLez efJemegKe: Heeref[leceeveme:, Heeces Demeglees OeveJeefpe&le:,
<es yeueJeeved Me$egefveefpe&le:, meHleces m$eerefYe: HeefjYeJeb iele:, Deces mJeuHeelcepees
efJe$eues#eCeMe, veJeces megleeLe&megKeYeeked, oMeces megKeMeewe&ceeked, SkeeoMes
eYetleOeveJeeved, eoMes Heeflele Fefle MevewMejeej: ~~ 9 ~~
kesoejoe:ueiveeefo eoMe YeeJeiele Meefve Heue
eefo leguee-Oeveg-cekej-kegcYe-ceerveevle jeefMeeeW mes efYeVe jeefMeeeW ceW Meefve
en keer efmLeefle mes peeleke efveOe&ve, jesieer, keeceelegj, Delevle ceefueve, yeeuepeerJeve ceW
og:Keer Deewj DemHe yeesueves Jeeuee neslee nw ~
leguee-Oeveg-cekej-kegcYe Deewj ceerve ceW efkemeer ceW ueiveiele Meefve mes peeleke
jepee kes meMe, eece ee veiej kee ecegKe efJeeved Deewj megvoj Mejerj kee neslee nw ~
Fmemes Deefleefje efleereeefo YeeJeiele mete& en efmLeefle kes MegYeeMegYe Heue keer lejn
Meefve kee MegYeeMegYe Heue mecePevee eeefnS ~~ 9 ~~
megoefjHejkeeremJe#e&egefmLeleeveeb HeuecevegHeefjefevleb ueiveosneefoYeeJew: ~
mecegHeeeefJeHeeer meewceHeeHes<eg mele: keLeeefle efJeHejerleb efj:He<eeces<eg ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe ueiveeoejYe es levJeeoees YeeJeemles<eg YeeJes<eg
JeJeefmLeleeveeb meJex<eecesJe eneCeeb HeueefJeMes<eb ceeefueveen
megoefj ~~ eosleleefleie=nb ueiveeleYe=efle eoMemeg mLeeves<eg
HeuecevegHeefjefevleced ~ YeeJee: levegkeggcyemeneslLeeoe: ~ ueiveosneefoYeeJewefjefle ~
ueiveb osn: Mejerjb HeefjkeuHeced, ueiveeoejYe levegkeggcyemeneslLeeoees YeeJee:
HeefjkeuHee:~ De$e kee Yeeefvle: ? le$eeseles ~ DemlesJe ~ emceeeJevesMJej: ~ ce=efle&

404

e nesjeb MeefMeYeb e efJeeeled Fefle ~ De$e MeefMeYeeVe HeefjkeuHee ueiveelHeefjkeuHee:

les<eg MejerjeefoYeeJes<eg ees enes JeJeefmLele: me leme YeeJeme Hegef< ke=Meleeb Jee
kejesefle~ keLeefceleen ? megoefjHejkeeremJe#e&legefmLeleeveeb HeuecevegHeefjefevleefceefle~ megled #es$eb efce$e#e Deefj#es$eb Me$egYeb HejkeerecegoemeerveYeb mJe#e&ceelceere#es$eb
legcegeYeced Sles<eg mLeeves<eg efmLeleeveeb HeuecevegHeefjefebleb HeefjkeuHeced ~ YeeJemLees
enes eeMes #es$es YeJeefle leeMeb Heueb eeefle ~ vevJele megoeefo#es$eeCeeb HeefjieCevee
ke=lee le$e ve MegYeeMegYeHeueefJeYeeie Ge: ~ Ge: Geles ~ DeLee&osJewleodieceles ~
eLee efce$e#es$emLees YeeJeJe=ef kejesefle Me$eg#es$eeefomLeMe leeefveced ~ le$e e es
MegYeeMegYe#es$es veeses ef$ekeesCeveereYes les DeefHe eees ~ efce$eeefo#es$eeve#es$eesHeue#eCeeefve
%exeeefve ~ ke: HegvejefHe DeefjHejkeereeesefJeMes<e Geles ~ Goemeervees$e HejesefYeesle:,
Deefj: Me$eg:, Hej Goemeerve:, le$ewleogeb YeJeefle ~ HeeHe: meewcees Jee veeremLe:
Me$eg#es$emLees Jee eefmcevYeeJes JeJeefmLele: leme YeeJeme neefveb kejesefle ~
Goemeerve#es$emLes ve neefveb ve e Je=efced ~ efce$e#es$es mJe#es$es cetueef$ekeesCes mJeeses
JeJeefmLelees YeeJeme Je=efefceefle ~ Slelkes<eebefevceles ~ leLee e YeieJeeved ieeefie&:``veere#e&efjHegiesnmLees enes YeeJeefJeveeMeke=led ~
Goemeerveie=ns YeJees efce$e#e&mJeef$ekeesCeie:~~
mJeeseieMe enesJeMe YeeJeJe=efkej: mce=le: ~ Fefle ~
meleeeee&mleg Hegve: mecegHeeeefJeHeeer meewceHeeHes<eg keLeeefle eefmceved YeeJes
meewcee: efmLeleemleme YeeJeme Je=efb kegJe&efvle, eefmceved YeeJes HeeHee: efmLeleemleme
YeeJeme efJeHeefe neefveb kegJe&efvle ~ efkevleg efj:He<eeces<JesleefHejerleb keLeeefvle ~
efj:Hes eoMes mLeeves YeeJeneefve kegJe&efvle HeeHee: Je=efb lesve efj:Hes meewcee: Jeeneefveb
kegJe&efvle HeeHee: JeeJe=efced ~ <es meewcee: Me$egneefveb kegJe&efvle HeeHee: Me$egJe=efced ~
Deces meewcee: ce=legneefveb kegJe&efvle HeeHee: ce=legJe=efefceefle ~ leLee e mele:``meewcee: Hegef< HeeHemleeefveb mebefelee ene: kegeg&: ~
celee&efo<eg efveOevexles <es e efJeHee&eelHeueoe: ~~
veveg HetJe meewceeveeb HeeHeeveeb eesHeeemLeeveeJeefmLeleeveeb MegYeb Heueb JeeKeeleb
lelkeLeb <emLee: HeeHee: Me$egJe=efb kegJe&efvle ~ De$eeseles HetJe ~ meeceevesveeseced ~

405

e$e e Jeeeefvekeer yeeOee YeJeefle le$e meeceeveb YeeJeHeueb lekelJee eLeeWeHeueb

JeeJeced ~ eesJeb keLeb mJeuHepeelekes Geced ~ ``Heg<Cebefle MegYee YeeJeevcetlee&oerve
Iveefvle mebefmLelee: HeeHee: ~ meewcee: <esefjIvee: meJex vese Jeeeceiee: ~~ Fefle ~
De$eeseles ~ ye=nppeelekes DeeeeexCeeseb mJeuHepeelekesveeeee&celesve
eefle%eeleceeeeesCe ~ ``peewefle<eceeieceMeem$eb efJeeefleHeeew ce eesiemceekeced ~
mJeecesJe efJekeuHeefelegb efkevleg yentveeb celeb Je#les ~~ e$eeeeee&Ceeb mecemebKeeveeb
celeYesomecelJeb YeJeefle le$e Jejenefceefnjes celeeceefHe oMe&eefle ~ leLee e
ye=nee$eeeecveeHeeb enkegC[efuekeeb mJeuHeee$eeeeb meeceeveHeeb Heefle ~ SJeb
ye=nouHeeesefJe&JeenHeueeesjefHe ~~ 10 ~~
kesoejoe:ueiveeefo eoMe YeeJeeW ceW JeJeefmLele meYeer eneW kee efJeeej
Heue
ueive mes eejcYe kej leveg-Oeve-menpe-mego-Deefj-m$eer-Deeeg-Oece&-kece&ueeYe Deewj Jee YeeJeeW ceW pees en peneB Yeer efpeme YeeJe keer efpeme jeefMe ceW yewe nw
Jen jeefMe Gme en keer efce$e jeefMe ee mece jeefMe ee Me$eg jeefMe ee DeHeveer jeefMe ee
Gme en keer Jen Ge jeefMe Deeefo ceW pees en peneB yewe nw, Gme jeefMe Deewj Gme
en kes Devegmeej MegYeeMegYe Heue efJeeej kejvee eeefnS ~
pewmes ueive mes peeleke keer Meejerefjke efmLeefle kee efJeeej efkeee peelee nw ~
DeleSJe peeleke ueive kee DeefOeHeefle en keer efce$e jeefMeiele efmLeefle mes peeleke kee
Mejerj megKe Gece mece jeefMeiele efmLeefle mes Meejerefjke megKe ceOece, Me$egiele efmLeefle
mes Meejerefjke keuesMe, leLee mJejeefMe DeHeveer Ge jeefMeiele en efmLeefle mes Yeer
Meejerefjke megKeeefOekee SJeb veereeefoiele efmLeefle mes Mejerj megKe ceOeeOece mecePeves
eeefnS ~
MegYe en efmLeefle YeeJe keer efmLeefle MegYe, DeMegYe eniele YeeJe keer efmLeefle
ogye&ue ee DeMegYe mecePeveer eeefnS ~
<eece eoMe YeeJeiele MegYe eneW mes YeeJe keer neefve, HeeHe en eesie mes
YeeJe keer Hegef< mecePeveer eeefnS ~ DeLe&le: <e jeefMeiele MegYe en mes Me$eg neefve Yeer
kener pee mekeleer nw ~~ 10 ~~

406

Geef$ekeesCemJemeg$egveereie=neke&iew: ~
MegYeb mecHetCeHeeoesveoueHeeoeuHeefve<Heueced ~~ 11 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes YeeJeeOeee: mecHetCe&:~~ 20~~
YeeslHeue:DeLe enkegC[efuekeeHeueefJeMes<eceveggYeen
Gesefle ~~ enkegC[efuekeeeeb Heueb efefJeOecegeb MegYeceMegYeb e ~ le$e
egYeb Heueb leogeef$ekeesCemJemeg$egveereie=neke&iewe&no&eb eLee$eceb
HeeoesveoueHeeoeuHeefve<Heueb YeJeefle ~ lesveesemLees en: mecHetCe& eeefle ~
cetueef$ekeesCemLe: Heeoesveb, mJe#es$emLees&, efce$e#es$emLe: HeeoHeueb, Me$eg#es$emLe:
HeeoeoHeuHe, veeremLeesmleefceleMe ve efkeefeoefHe ~ SJeb MegYeHeueced ~
MegYeenCeeosJeeMegYeme enme Jegl$ecees JeeKese: ~ le$eemleefcelees veeremLeMeeMegYeb
Heueb meHetCe eeefle ~ Me$eg#es$emLe: Heeoesveb, efce$e#es$emLees, mJe#es$emLe: Heeob,
ef$ekeesCemLe: HeeoeoHeuHeced , GemLeew ve efkebefeoefHe ~ SJeb peelekekeeues
enmeeJemLeeveelHeueb Jeeeced ~ oMeekeJeiee&efoHeueHeefekeeues MegYeceMegYeb Jee
HegHeueb yeueJeevesJe eeefle ~ Slee HetJe&cesJe JeeKeeleced ~ Geb e
``lelkeeueb yeueegees YeJeefle eefo oMeeefOeHemleme ~
MegYeceMegYeb JeeefHe Heueb JeeJeb efvelecesJe HeefjHetCe&ced ~~ 11 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb YeeJeeOeee: ~~ 20 ~~
kesoejoe:en kegC[ueer kee Heue
DeOeeejcYe mes DeOeeeevle leke en efmLeefleJeMe YeeJe Heue efJeeejeW ceW,
eefo en DeHeves Ge ceW nes lees Ge Heue mecHetCe& cee$ee ceW, cetue ef$ekeesCeiele en kee
Heue 3 ejCe (3/4) DeHeves Iej kes en kee Heue DeeOee (1/2) Deewj efce$e
jeefMeiele en kee Heue 1 ejCe (1/4) leke keer MegYe Heue keer eeefHle mecePeveer
eeefnS ~
leLewJe efJeHejerle HeueeosMe kee Yeer en Yeer yeele mJeeb efme nesleer nw efke en
eefo DeHeveer veere jeefMe ceW nw lees mecHetCe& DeMegYe Heue (4/4) Me$eg Iej ceW 3 ejCe
(3/4) efce$e Iej ceW 2 ejCe (1/2) DeHeves Iej ceW nes lees 1 ejCe (1/4)

407

cetue ef$ekeesCeiele nesves mes yengle kece Deewj Ge ceW en nes lees keefLele DeMegYe Heue
kee DeYeeJe mecePe kej MegYe HeueeosMe efkeee peevee eeefnS ~~ 11 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes YeeJeeOeee:20 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~

408

DeLeeeeeesieeOeee: ~~ 21 ~~
keguemecekeguecegKeyevOegHetpee OeefvemegefKeYeesefieve=Hee: mJeYewkeJe=ee ~
HejefJeYeJemeglmJeyevOegHeesHee ieCeHeyeuesMeve=HeeMe efce$eYes<eg ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeele DeeeeeesieeOeeees JeeKeeeles ~ De$eeoeJesJewkeeefo
mebKeesejJe=ee mJeie=nieleeveeb eneCeeb efce$e#es$eieleeveeb e Heueb Hegef<Heleeeeen
keguemecekeguesefle ~~ mJeYes<eg mJejeefMe<JeskeJe=ee efmLelew: enwpee&lee:
keguemecekeguecegKeyevOegHetpee OeefvemegefKeYeesefieve=Hee: Heg<ee: YeJeefvle ~ eefmcemleefmceved
ens mJe#es$elepeele: keguemece: mJekegueleguees YeJeefle ~ SJeb ees: mJe#es$emLeees:
keguecegKe: mJekegueeOeeve: mJekegueeefOeke:, ef$e<eg yevOetveeb Hetpe:, eleg<eg& Oeveer
efJeeJeeved, Hebemeg megKeer, <edmeg Yeesieer ve=Helegue: kesefeYetHe Fefle Heefvle ~ me
eesHeceeveeodYetHeefleefjJe YetHemlelmelJecesJecegeced ~ mJeuHepeelekesHegeced ~
``kegueleguekegueeefOekeyevOegceeveOeefveYeesefieve=HemecevejWe: ~ SJeb <emeg ve=Hemece:,
meHlemeg ve=Hees jepee, SJebiegCe: SkeesejJe=ee mJe#es$eies<eg peelees YeJeefle ~
HejefJeYeJesleeefo ~ SkeJe=ee efmLeles<eg HejefJeYeJemeglmJeyevOegHees<ee
ieCeHeyeuesMeve=HeeMe peelee YeJeefvle ~ lesvewkeefmceved efce$e#es$emLes ens peele:
HejefJeYeJeHees<ees YeJeefle ~ HejepeerJeerleLe&: ~ ees: meglHees<e:, ef$e<eg mJeHees<ees
%eeefleHees<ees YeJeefle ~ eleg<eg& yevOegHees<e: Yeele=Hees<e FleLe&: ~ Heemeg ieCeHe:
ieCemJeeceer, <edmeg yeuesMees mesveeHeefle:, meHlemeg ve=Hees jepee ~~ 1 ~~
kesoejoe:Skeeefo meele Hee&vle eneW ceW DeHeves Iej, efce$e Iej ceW efmLele
nesves mes Heue
peeleke en kegC[ueer ceW eefo Ske en DeHeveer jeefMe ceW neslee nw lees peeleke
DeHeves HetJe&peesb kes meceeve ee efHelee kes meceeve neslee nw ~ eefo oes en DeHeveer jeefMe ceW
nes lees DeHeves kegue cesb efJeMes<e DeLee&led cegKe neslee nw ~
leerve eneW keer efmLeefle eefo DeHeveer jeefMeeeW cesb nesleer nw lees DeHeves yevOegJeie& ceW
Hetpe, eej en DeHeveer jeefMe ceW nesles nQ lees efJeMes<e Oeve mecHeVe, 5 en DeHeveer
jeefMeiele neW lees peerJeve mes megKeer, 6 eneW keer mJejeefMeieie efmLeefle mes keg kece

409

SsMJee& mecHeVe Deewj 7 meele eneW keer DeHeveer jeefMeiele efmLeefle mes peeleke kee
peerJeve megKecee jepee kee peerJeve ee jepemeer peerJeve neslee nw ~
Ske en keer efce$e jeefMeiele en efmLeefle mes peeleke efkemeer Deve kes Oeve mes
DeepeerefJele neslee nw ~
oes eneW keer efce$ejeefMeiele efmLeefle mes megppeveesb eje, leerve eneW keer
efce$ejeefMeiele efmLeefle mes mJepeeleere meceepe mes Deewj eej eneW keer
efce$ejeefMeieleefmLeefle mes peeleke Yeelee mes Heesef<ele neslee nw ~ HeeBe eneW keer
efce$ejeefMemLe efmLeefle ceW, meceepe kee veeeke, eneW keer efce$e jeefMemLe efmLeefle mes
mesveeHeeflelJe Deewj meeleeW eneW keer efce$e jeefMeiele efmLeefle mes megKewMJee& mecHeVe jepee
ee jepeeesie keer lejn megKeer neslee nw ~~ 1 ~~
peveeefle ve=HeceskeesHegeiees efce$e: eegjOevemecesleb efce$eeesieee efmeced
efJeIeveefJemegKecet{JeeefOelees yevOeleHlees JeOeogefjlemecesle: Me$egveere#e&ies<eg ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLeeseielemewkemeeefHe efce$eme HeuesceskeesejJe=ee
veereMe$egmLeeveeveeb e ceeefueveen
peveeleerefle ~~ SkeesHegeielees enes efce$e: megoJeueesefkele: ve=Heb
jepeeveb peveeefle GlHeeoeefle SJeceskeesHegeielees efce$eeesieeefvce$eegelJeeleegjOevemecesleb efmeb e peveeefle eegjOevemecesleb Heee&HleefJeeegeb efmeb e meJe&$eeJeeHleHetpeb
peveeefle ~ efJeOeveefJemegKecet{sleeefo ~ SkeJe=ee Me$egveere#e&ies<eg Me$eg#es$emLes<eg
veereies<eg Jee ens<eg efJeOeveefJemegKecet{JeeefOelee yevOeleHleeb yeOeogefjlemeceslee peelee:
YeJeefvle ~ lesve eme pevceveskees en: Me$eg#es$eiees veereiees Jee YeJeefle me efJeOeve:
efJeieleOevees YeJeefle oefj: ~ eme ew me efJemegKees og:efKele: ~ eme $ee: me cet{:
efJeefee: ~ eme elJeej: me JeeefOele: Heeref[le: ~ eme Hee me yevOeveleHlees
YeJeefle~ eme <ed me leHlees YeJeefle yengog:KemebleHle: eme meHle me JeOeogefjlemeceslees
YeJeefle ~ JeOeJeOees ogefjleb og<ke=leb JeOe SJe ogefjleb lesve meceslees Jee ~ veeres eeefHe
meHle ve mecYeJeefvle leLeeefHe JeeeefoJelHetJe&Meem$eevegmeejsCe lelHeueesHeosMe: ~~ 2 ~~

410

kesoejoe:efce$e en mes Skeeefo Geiele en kee Heue

Geiele en DeHeves efce$e en kes meeLe nes lees peeleke meJe&$e mecceeve
eeefHlekej jepee neslee nw ~ eefo eefoke en DeHeves efce$e eneW mes ege neW leye lees
eKeele jepeeesie nesiee ner ~
SJeb Me$eg veere jeefMeiele en, ee kesJeue veere jeefMe iele en nes lees Oevenerve
eesie neslee nw ~ oes eneW kes Me$eg ee veere jeefMeiele nesves mes peeleke megKe efJenerve,
leerve eneW keer Ge efmLeefle mes Hejce cetKe&, eej eneW mes Mejerj jesieer, HeeBe eneW mes
Oeveeefo nervelee mes ogKeer Deewj 6 eneW keer veere jeefMe iele efmLeefle mes ee ``meeleeW eneW
keer Me$egveereeefo efmLeefle mes peeleke og kece&jle Deewj yeOe kes eesie neslee ns ~ en
keLeve me&Mee jefnle veneR nes mekelee Deewj meeleeW eneW mes meeleeW en keYeer veerebiele Yeer
nes mekeles nQ ? Ssmee mecYeJe veneR nw ~ keeeWefke HetJee&eeeexb kes keLeveevegmeej eneB Yeer
Deeeee& ``HetJe&Meem$eevegmeejsCe ceee Jeeeoe: ke=lee: ~ metee&elegLex YeJeves %eMeg$eew
YeJele: keLeced ? kee DeeMee HetCe&leee mHe nw ~ efpemes mecePevee eeefnS ~~ 2 ~
ve kegcYeueiveb MegYeceen melees ve YeeieYesoeeJevee Jeoefvle ~
kemeebMeYesoes ve leLeeefmle jeMesjefleemeefmlJeefle efJe<CegiegHle: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe kegcYeueivepeelemeeMegYeb HeuecegHepeeefleeen
ve kegcYeueiveefceefle ~~meleeeee&: kegcYeueiveb pevceefve ve MegYeceen ve MeesYeve
cegeJeeved ~ leLee e mele:``pevceefve ev: es: eJeosesjeefjefveOeveJepe&: meeled~
nesje e YeJesefoe efHeosef<Jen kegcYeJepe efn ~~
kegcYeefJeueives peelees YeJeefle vejes og:KeMeeskemevleHle: ~ Fefle ~ ve
YeeieYesoeefoefle ~ HegjeCeeJevee YeeieYesoeodeoMeYeeieYesoeppevceefve kegcYeueiveceMegYeefceefle eme leme ueiveme kegcYeeoMeYeeies pevce ve MegYeefceefle les<eeb celeb ve
kegcYeueives ~ leLee e levceeleevegmeeefjCee eglekeewefle&vee``meJe&efmbceuueiveieles kegcYeefjmeebMekees eoe YeJeefle ~
jeMeew ve leoe megefKele: HejeVeYeespeer YeJeslHeg<e:~~ Fefle ~ De$e
efJe<CegiegHleeeCekeeeJeenleg: ~ kemeebMeYeso Fefle ~ eogeced ~ YeeieYesoelkegcYeueiveb

411

pevceefve ve MegYeced ~ lelkeme jeMesue&iveieleme ~ kegcYeeoMeYeeiees veemleefHe leg

meJe&mewJeeefmle efJeeles ~ lemceeeefo kegcYeme eoMeYeeiees ve MegYemleoe meJee&CesJe
ueiveeseeefve Heueeefve efvejLe&keeefve YeJeefvle ~ lemceeoefle eme: ~ lesve
kegcYeueivecesJeeMegYeb ve leeeieYeso Fefle ~ leLee e leekeeced ~
``kegcYeeoMeYeeiees ueiveielees ve eMemeles eJevew: ~
eesJeb meJex<eeb ueiveieleeveeceefveHeuee meeled ~~
IeeesieeeMeerveeb ve celeb lelmeJe&Meem$ekeejeCeeced ~
lemceelkegcYeefJeueivees pevceveMegYees ve leeie: ~~ Fefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:kegcYe ueive kes pevce mes DeMegYe Heue
meleeeee& peer kes keLeveevegmeej kegcYe ueive kee pevce erke (MegYe) veneR
nw~ eJeveeeeeeX kes cele mes efkemeer Yeer ueive ceW kegcYe jeefMe kee cee$e eoMeebMe mecee
MegYe veneR neslee ~
Deeeee& eer efJe<CegiegHle kes celeevegmeej, kegcYe jeefMe kes eoMeebMe mes
jefnle keesF& Yeer ueive jeefMe veneR nes mekeleer nw lees meeje peeleke pees ces<eeefo ceerve
ueiveeOeej ceW GlHeVe nw Jen JeLe& ner kene peeJesiee ~ keeeWefke eleske ueive ceW
kegcYeeeoMeebMe keer eeefHle DeJeMe nesleer nw ~
Dele: SJe kegcYe ueive kee pevce DeMegYe kenvee mener erke nw, efkevleg kegcYe
ueive kee eoMeebMe kee pevce DeMegYe kenvee meceereerve veneR nw, en lees Deefle emebie
Deewj cee$e DeefleMeeesefe ner kener peeJesieer ~~ 3 ~~
eeles<JemelmJemececes<eg efovesMenesjeb Keelees ceneseceyeueeLeegleeseflelespee: ~
eeveR MegYes<eg egefpe ceeo&JekeeefvlemeewKemeewYeeieOeerceOegjJeekeeegle: epeele: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeOegvee nesjemLeeveeb eneCeeb Heueb Jemebleefleuekesveen
eelesef<Jeefle ~~ Demeodene: HeeHee: les<Jemelmeg HeeHes<eg DemeceYes<eg
efJe<ecejeMeJeefmLeles<eg ve kesJeueb eeJeefvesMenesjeceeefolenesjeb eeles<eg eeHles<eg
efJe<ecejeefMe<eg HeeHee: eLecee&mLee eoe YeJeefvle leoe peele: Keele: meJe&$e eefme:
ceneseceyeueeLe&egle: cenlmeg keeex<etecejlees, yeueJeeved Jeere&Jeeved, DeLe&eglees OeveJeeved,
Deeflelespee DeeflelespemJeer YeJeefle ~ eeveR MegYesef<Jeefle ~ egefpe egeeMeew MegYes<eg

412

meewceens<eg meewceens<eg eeveR nesjeb eeles<eg mecejeefMe<eg eLecee&mLee: meewcee YeJeefvle

leoe peelees ceeo&Jeeglees ce=ogmJeYeeJe:, keeefvleeglees egefleceeved, meewKeegle: megKeeefvJele:
meewYeeieegle: meJe&peveefee:, Oeeregle: ceefleJeeved, ceOegjJeekeeegle: efeebJeo: Slew:
iegCeweg&ees peelees YeJeefle ~~ 4 ~~
kesoejoe:nesje mes MegYeeMegYe efJeeej
HeeHe eneW keer efJe<ecejeefMeiele mete& nesje keer efmLeefle mes peeleke, GeceMeerue
efJeKeeleveecee, Oeve mecHeVe Deewj lespemJeer neslee nw ~
mecejeefMeiele MegYeen keer ev nesje efmLeefle mes, peeleke ce=ogcegKe ceC[ue,
cegKe eer mecHeVe. meewYeeie SJeb yegefceeved Deewj ce=ogYee<eer neslee nw ~~ 4 ~~
leemJesJe nesjemJeHej#e&ies<eg %esee veje: HetJe&iegCes<eg ceOee: ~
JelemlenesjeYeJeveefmLeles<eg celee& YeJevlegeiegCewefJebnervee: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe HegvejefHe nesjeieleHeueefcevJeeeen
leemJesJesefle ~~ leemJesJe HetJeexeemeg nesjemJeHej#e&ies<JevejeMeeefeles<eg peelee
veje: meJex<eg HetJeexeiegCes<eg ceOee: YeJeefvle ~ Sleogeb YeJeefle ~ mecejeefMe<eg
jefJenesjeeeb HeeHeeneCeeceJemLeeveb YeJeefle leoe peeleeveeb HetJeexeiegCee ceOee YeJeefvle ~
SJeb efJe<ecejeefMe<eg evnesjeeeb meewceeneCeeceJemLeeveb YeJeefle leoe peeleeveeb
HetJeexeiegCee ceOee YeJeefvle ~ JelemlenesjeYeJeveefmLelesef<Jeefle Jeelemleemeg
efJeHejerlemLeemeg nesjemeg Jelemles<eg e YeJeves<eg jeefMe<eg efmLeles<eg ens<eg peelee celee&
ceveg<ee GeiegCew: eeiegefw: iegCew: efJenervee Jeefpe&lee YeJeefvle ~ Sleogeb YeJeefle
mecejeefMe<eg evnesjeeeb HeeHeeveeceJemLeeveb YeJeefle leoe peelee ceneseceyeueeLe&nervee
YeJeefvle efJelespemeMe ~ SJeb efJe<ecejeefMe<eg Deeefolenesjeeeb meewceeveeceJemLeeveb YeJeefle
leoe peelee ceeo&JekeeefvlemeewKemeewYeeieOeerceOegjJeekeeefJenervee YeJeefvle ~ De$e e
oefMe&les eneJemLeeves eLee eLee enyenglJeb YeJeefle leLee leLee iegCeyenglJeb
JeeJeced~~5~~
kesoejoe:nesje kes Deewj Heue
mete& nesje efmLele mecejeefMeiele HeeHeen, SJeb ev nesjeiele efJe<ece jeefMemLe
MegYeen mes HetJe& Mueeske 4 ceW keefLele Heefuele ceOece mlej mes Ieefle nesiee ~

413

mecejeefMemLe leLee ev nesje iele HeeHe en leLee efJe<ece jeefMeiele mete&

nesjeiele MegYeen nesves mes peeleke ceW Ge Ieefle veneR nesWies ~~ 5 ~~
keueeCeHeiegCeceelcemegodkeeCees evesveiemleoefOeveeLeiegCeb kejesefle ~
JeeueeseleeegOeelegMejCeeC[pes<eg leer#CeesefleefnbeiegleuHejleesveMe ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe s<keeCeeJemLeeveeevme Heueb Jemevleefleuekesveen
keueeCeHeiegCeefceefle ~ Deelceeres<keeCes eoe ev: efmLelees YeJeefle DeLeJee
megodes<keeCes efmLelemleoe peele: keueeCeHeiegCe: ememleHe: eMemleiegCeMe
YeJeefle~ Deelceers<keeCeefce$es<keeCeeJemLeeveb efJeveeveods<keeCeeJeefmLeles evceefme
efJeeej: ~ emceeogeeveiemleoefOeveeLeiegCeb kejesefle ~ eefmceveds<keeCes evcee
JeJeefmLelemleme eesefOeHeefle: me eefo evme lelkeeueceOemLemleoe peeleme
ceOeceew HeiegCeew YeJele: ~ DeLe s<keeCeeefOeHeefleMevme lelkeeueceefjmleoe peelees
HeiegCenervees YeJeefle ~ JeeueeseleebegOesefle ~ Jeeues<keeCe: meHe&s<keeCemle$emLes evs
peele: leer#Ce Gees YeJeefle ~ GeleeegOes<keeCe: meeegOemlelmLes evs peeleesefleefnbees
ceejCeelcekees YeJeefle ~ eeefCeIeelejle FleLe&: ~ elegMejCe: le$emLes ev
iegleuHejlees iegoejeefYeieeceer YeJeefle ~ DeC[pes<keeCe: Heef#es<keeCemle$emLes
evsve: HeefjYeceCeMeeruees YeJeefle ~ Deelceereeefos<keeCemLes evceefme
Jeeues<keeCemLes evs mebYeJele: HeueeceefHe JeeJeced ~ De$e Jeeues<keeCee:
keke&efleere: keke&le=leere: Je=efMekeee: Je=efMekeefleere: ceervele=leere:
GeleeegOes<keeCee: ~ ces<eee: ces<eele=leere: efceLegveefleere: efceLegvele=leere:,
efmebnle=leere:, keveeefleere: legueele=leere:, Oevegef<e eLece: Oevegef<e le=leere:,
cekejle=leere: ~ DeLe eleg<Heos<keeCee: ces<eefleere: Je=<eefleere: Je=<ele=leere:
keke&eLece: efmebneLece: efmebnefleere: legueele=leere: Je=efMekele=leere: Oevegef<e eLece:
cekejee: ~ DeLe Keies<keeCee: ~ efceLegveefleere: efmebneLece: legueeefleere:
kegcYeeLece: ~ De$eeefHe iegCeeevleYet&les<keeCemLes evs Heueeb JeeJeefceefle~~6~~
kesoejoe:s<keeCe mecyevOe mes evHeue
DeHeves ee efce$e en kes s<keeCe efmLele evcee mes peeleke MegYeesece iegCe
mecHeVe neslee nw ~ Deve eneW kes s<keeCe mes, Deve mJeHe efoiosMe keeue jbie

414

Heevegmeej MegYeeMegYe Heue kenvee eeefnS ~ Me$eg jeefMepe s<keeCeiele ev mes

peeleke kee He iegCeeefo DeOece nesles nQ ~ mete& s<keeCe iele evcee mes peeleke
GemJeYeeJe kee neslee nw ~
GeleeegOe s<keeCe (ces<e jeefMe ceW, 1 Deewj 3, efceLegve efmebn ceW 2, 3,
kevee ceW 2, leguee ceW Deewj cekej ceW le=leere) iele evcee mes Deefleefnmee keejke,
eleg<Heod s<keeCe ceW iegHelveer ceW ieceve kejves Jeeuee, He#eer s<keeCe ceW evcee keer
efmLeefle mes peeleke ee$eeefee neslee nw ~
keke& ceW 2, 3, Je=efMeke ceW 1, 2 Deewj ceerve ceW 3 leermeje s<keeCe meHe&
s<keeCe, eleg<Heod s<keeCeces<e ceW 2, Je=<e kee 2, 3 keke& ceW 1, efmebn kee 1,
2, 3 leguee ceW 3, Deewj cekej ceW 3 leLee efceLegve ceW 2, efmebn ceW 1, leguee ceW 2
Deewj kegcYe kee 1, He#eer s<keeCe neslee nw ~~ 6 ~~
mlesvees Yeesee HeefC[lee{ees vejsv: keueerye: Metjes efJeef<ke=emeJe=efe: ~
HeeHees efnbeesYeerMe JeieexeceebMes<Jes<eeceerMee jeefMeJeodeoMeebMew: ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeOegvee ces<eeefoveJeebMekepeeleme mJeHeb Meeefueveen
mlesve Fefle ~ ces<eJepee&veefmceved jeMeew ueiveieles ces<eveJeebMekes peele:
mlesveMeewjes YeJeefle ~ Je=<eJepe&Je=<eveJeebMekes peelees Yeesee DemeeeMeerue: ~ SJeb
efceLegveJepe efceLegveveJeebMekes peele: HeefC[lees efJeevYeJeefle ~ keke&veJeebMekes peele:
Dee{e: F&MJej: ~ efmenebMekes vejsves jepee ~ keveebMekes keueerye: Heg<eekeejjefnle:~
legueebMekes Metj: mebeeceefee: ~ Je=efMekeebMemLes efJeef<ke=ejpeerJeer ~ OevJebMekes
oemeJe=efe: ~ cekejebMekes HeeHe: ~ kegcYeebMekes efnbe: $etj: ~ ceerveebMekesYeer:
efveYe&e:~ kesefeoOeerefjefle Heefvle ~ DeOeer: yegefjefnle: ~ Deeeee&me
eeYeerjefYeceleced~ leLee e mJeuHepeelekes ~ ``lemkejYeeskele=efJee#eCeOeefveve=HeefleveHegbmekeeYeeoefje: ~ KeueHeeHeeseeslke=e ces<eeeeveeb veJeebMeYeJee: ~~ Fefle ~
JeieexeceebMes<Jes<eeceerMee: ~ S<JesJe jeefMe<eg JeieexeceebMes<eg peelee Ss<eecesJe
HetJeexeeveeceerMee: mJeeefcevees YeJeefvle ~ ces<eueives ces<eveJeebMekes peeleMeewjmJeeceer
YeJeefvle ~ Je=<eueives Je=<eveJeebMekes peelees Yeeskele=Ceeceme_eeMeerueeveeb mJeeceer YeJeefle ~
SJeb efceLegves HeefC[lemJeeceer ~ keke&ueives F&MJejeCeeb mJeeceeR ceneOeefveke: ~ efmebns

415

ve=HemJeeceer cenejepeeefOejepe: ~ keveeeeb keueeryemJeeceer ~ leueeeeb MetjeCeeb mJeeceer ~

Je=efMekes YeejJeeneveeb mJeeceer ~ OeefvJeefve oemeeveeb mJeeceer ~ cekejs HeeHeeveeb mJeeceer ~
kegcYes $etjeCeeb mJeeceer ~ ceerveebMekesYeeeveeb mJeeceer ~ jeefMeJeodeoMeebMewefjefle ~
eoMeebMe: jeefMeJelHeueeefve Jeeeeefve ~ eeefve ces<eeefomLes evceefme
HeueeveefYeefnleeefve Je=eeleeceefielesJeceeoerefve leevesJe ces<eeefoeoMeebMekepeeleme
JeeJeeveerefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:ces<eeefo veJeebMe kes MegYeeMegYe Heue
Jeieexece jefnle ueive ceW ces<e veJeebMe mes peeleke eesj, Je=<e veJeebMe mes Yeesieer,
efceLegve mes HeefC[le, keke& veJeebMe mes Oeveer, efmebneMe ceW jepee, keveebMe ceW Oeveer, leguee
mes MetjJeerj DeefOeHeefle efee, Je=efMekeebMe ceW YeejJeenke DeLee&led yeesPee {esvesJeeuee, Oeveg
veJeebMe mes Ye=lekece& keee&, cekej veJeebMe mes HeeHekecee&, kegcYe veJeebMe mes efnbmeke
Deewj ceerve veJeebMe mes Yee jefnle neslee nw ~ Jeiees&ece veJeebMe mes Ge meYeer HeueeW ceW
meefJeMes<e Heue nesles nQ ~
ces<eeefo eoMe jeefMe kes Heue kes meMe ces<eeefo eoMeebMe iele evcee kes
MegYeeMegYe Heue kenves eeefnS ~~ 7 ~~
peeeeefvJelees yeueefJeYet<eCemeJeegemlespeeseflemeenmeegleMe kegpes mJeYeeies ~
jesieer ce=lemJeegJeefleefJe&<eceesveoejes og:Keer Heefjoeglees ceefueveeske&Heg$es ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe
Yeewcemeewjees:mJeef$eMeebMe$emLeees:
Heueb
Jemevleefleuekesveen
peeeeefvJele Fefle ~~ peeeeefvJelees Yeeee&ege:, yeueb Jeere,
efJeYet<eCeeveveuejCeeefve, meJeceewoee&cesleeg&e: leLeeeflelespee: Deeflemeenmesvee
meceeref#elekeee&kejCesve e ege:, SJeefJeOe: kegpes Yeewces mJeYeeies mJeef$ebMeebMekemLes
peelees YeJeefle ~ jesieer JeeefOele:, celemJeegJeefle: ce=lee mJee Deelceeree egJeefleYee&ee&
eme ~ efJe<ece: $etj:, DeveoejesvemecyeefvOeveer oeje eme Hejoejemee: ~ og:Keer
efve:megKe, Heefjoeglees iegnJem$eHeefjJeejesHesle:, ceefueve: ceueesHesle: SJebefJeOeeske&Heg$es
meewjs mJeef$eMeebMekemLes peelees YeJeefle ~ vevJe$e efJebMeebMekeenCeb veeefmle, lelkeLeb

416

%eeeles ef$ebMebeMekeHeuecesleled ~ Geles Meg$eHeueeefYeOeeves ef$ebMeebMekeenCeb

YeefJe<eefle~~ 8 ~~
kesoejoe:cebieue Meefve kee DeHeves ef$eMeebMe kee Heue
DeHeves ef$eMeebMeiele cebieue mes peeleke Helveer meefnle, yeue-yegef Deewoee&
Yet<eCe mecHeVeeefo iegCeeW mes ege nesles ngS meenme Deewj lespe mecHeVe neslee nw ~
DeHeves ef$ebMeebMe iele Meefve mes peeleke, jesie cege, Yeeee& keer DeuHeeeg,
kegefue, Hejm$eer mes mecyevOe jKeves Jeeuee, peerJeve mes ogKeer nesles ngS ie=nJem$eYet<eCeeefo
mecHeVe neslee nw ~~ 8 ~~
mJeebMes iegjew OeveeMe: megKeyegefegeemlespeefmJeHetpeefveiegeceYeesieJevle: ~
cesOeekeueekeHekeeJeefJeJeeoefMeuHeMeem$eeLe&meenmeeglee: MeefMepesefleceevee: ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe peerJeyegOeees: mJeef$eMeebMekemLeees: peeleme mJeHeb
Jemevleefleuekesveen
mJeebMe Fefle ~~ Oevesve efJeesve, eMemee keerlee&, megKesve efveog&:KelJesve yegee
e%eee e egee:, lespemJeer meeslmeen:, Hetpe: ueeskeJebe:, efveked mJemLeosn:,
GeceJeeved GlLeeveMeerue, Yeesiemebege:, SJebefJeOees iegjew peerJes mJeef$eMeebMekemLes peelee
YeJeefvle ~ cesIee yegef:, keuee ieerleJeeeve=leHegmlekeefe$ekecee&efokee:, keHe:
oeefcYekelJeb, keeJeb keJes: kece& efJeJeeo: JeekeHeglJeb, efMeuHeb le#ekecee&efo, Meem$eeLe&:
meleeceeejeveg<eveb, meenmecemeceeref#elekeee&kejCeMeeruelee, DeefleceeveesefleHetpe:
SJebefJeOee: MeefMepes yegOes mJee|$eMeebMekemLes peelee: YeJeefvle ~ kesefeo$e
meJe&$ewkeJeevecesJesefvle leLeeefHe ve keefMees<e: ~~ 9 ~~
kesoejoe:ieg-yegOe kes ef$eMeebMe Heue
eefo ye=nmHeefle DeHeves ef$eMeebMe ceW nes lees peeleke Oeveer, megKeer, eMemJeer
yegefceeved lespemJeer, peiele ceW ceeveeeefHle, veerjesieer, GeceMeerue Deewj YeesiewMJee& megKe
mece= neslee nw ~
DeHeves ef$ebMeebMeiele yegOe mes peeleke, cesOeeJeeved, keueeMeem$e Jesee, oe kee
keHeer, keeJeMeem$e jeefelee (kegMeue) Meem$eeLe& kejves ceW o#e, meenmeer Deewj
Keeleveece neslee nw ~~ 9 ~~

417

mJes ef$ebMeebMes yengmeglemegKeejesieYeeieeLe&He:

Meg$es leer#Ce: megueefueleJeHeg: megekeerCexefvee ~
MetjmleyOeew efJe<eceJeOekeew meodiegCee{eew megefKe%eew
eeJe&sew jefJeMeefMeegles<JeejHetJee&Mebkes<eg ~~ 10 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
DeeeeeesieeOeee: mecHetCe&: ~~ 21 ~~
YeeslHeue:DeLe Meg$eme mJeef$eMeebMekemLeme Yeewceeefoef$ebMeebMekemLeeesMeveke&eesMe peeleme mJeHeb cevoe$eevleeen
mJes ef$ebMeebMes Fefle ~ yengmegle: eYetleHeg$e:, yengmegKeesHeefjefcelemegKe:
DeejesiesCe efvejesieleee, Yeeiew: peveefeelJesve, DeLexve Oevesve, HesCe megeeleee
mebege: kesefeeee&Le&He Fefle Heefvle ~ Yeee&ee keue$esCe leLee leer#Ce: $etj:,
megueefueleJeHeg: MeesYeveMejerj:, megekeerCexefve: efJeef#eHlesefveeLe&: megekeerCee&efve
efJeef#eHleeveerefveeefCe eme ~ yengm$eerieceveMeerue: SJebefJeOe: Meg$es mJeef$eMebbeMekemLes
peelees YeJeefle ~ MetjmleyOeeefJeleeefo ~ DeejHetJeeMekes<eg YeewceeLeces<eg Yeeies<eg
jefJeMeefMeeges<Jeke&evmebeges<eg eLeemebKeb Heueeefve ~ leeLee ~
Yeewceef$ebMeebMekemLeskex Metj: me*deeceefee:, evs mleyOeefMejkeejer,
meewjef$ebMeebMekemLeskex efJe<ece: $etjes YeJeefle ~ evceefme JeOeke:,
peerJeef$ebMeebMekemLeskex meodiegCees YeJeefle ~ evcemee{e: F&MJej:,
yegOeef$ebMeebMekemLeskeb megKeer YeJeefle ~ evs %e: HeefC[le:, Meg$eef$ebMeebMekemLeskex
eeJe&: MeesYeveMejerj:, evcemeer: meJe&peveefee: SJeceejHetJex<JebMes<eg Deejesejke:
HetJe&: eLecees es<eecebMekeeveeb ef$ebMeeieeveeb lesef<Jeefle ~~ 10 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb DeeeeeesieeOeee: ~~ 21 ~~
kesoejoe:Meg$e ef$ebMeebMe Deewj cebieueeefo He_een ef$ebMeebMe iele mete&
evcee mes peeleke mJeHe efJeeej
DeHeves ef$eMeebMeiele Meg$e mes peeleke, yengHeg$e ege, megKeer veerjesie
Mejerjege, OeveYeeie ege, megvoj mJeHeer, $etj kece&keee& Deewj yengm$eer ieceveMeerue
neslee nw ~

418

cebieue ef$eMeebMe iele mete& mes Mevew-Mevew (Oeerjs-Oeerjs) keee& kejves Jeeuee, yegOe
ef$eMeebMe iele mete& mes kegefue, evcee yegOe ef$eMeebMe ceW nes lees efnbmee kejves Jeeuee neslee
nw ~ ieg ef$eMeebMe iele mete& mes iegCeer evcee mes Oeve mece= neslee nw ~
Meg$e ef$eMeebMe iele mete& mes megKeer, evcee mes efJeeved HeefC[le neslee nw ~
Meefve ef$eMeebMeiele mete& mes peeleke megvoj Mejerj mecHeVe Deewj evcee mes
meJe& peveefeeHee$e neslee nw ~~ 10 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes DeeeeeesieeOeee:21 keer HeJe&leere eer
kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~

419

DeLe ekeerCe&keeOeee: ~~ 22 ~~
mJe#e&legiecetueef$ekeesCeiee: keCkes<eg eeJevle Deeefelee: ~
meJe& SJe lesveesvekeejkee: kece&iemleg les<eeb efJeMes<ele: ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeele: ekeerCe&keeOeeees JeeKeeeles ~ efcee: ekeerCe&ke
Flegeles ~ le$e eneCeeb HejmHejb keejkemeb%eeb Jewleeueeresveen
mJe#exefle ~~ mJe#ex mJe#es$es ees en: efmLele: eMe legs mJeeses eMe
cetueef$ekeesCes efmLele: me e eefo ueivekeCkes<eg kesvsmJeeefele: efmLelees YeJeefle SJeb
efJeOeme enmeeveesHesJebefJeOe: kesviees eefo YeJeefle leoe leew eneJeveesveb HejmHejb
keejkeeKeew YeJele: ~ Devesve ekeejsCe e: kece&ie: ~ ees emceeled eneled
oMecemLeevemLe: me efJeMes<ele: efJeMes<esCe les<eeb eneCeeb ceOeelkeejkemeb%eeb ueYeles ~
Dele Geced ~ kece&iemleg les<eeb efJeMes<ele Fefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:eneW kes HejmHej ceW keejke meb%ee
DeHeveer jeefMe ceW efmLele en, DeHeves Ge ceW efmLele en Deewj DeHeveer
cetueef$ekeesCe jeefMeiele en eefo ueive kesv ceW efmLele nes lees Fmeer ekeej kes Deve
mJejeefMele mJecetueef$ekeesCeiele kesvmLe en Yeer nes lees es oesveeW en HejmHej ceW
keejke meb%eke nes peeles nw ~
pewmes Ge efJeMes<eCe efJeefMe oMecemLeeveiele en mes GeiegCeefJeefMe en Yeer
oMece mes oMece, elegLe& mes oMece DeLee&led ueiveeefo ceW ee meHlece mes elegLe& ceW iele
nesves mes Jes oesveeW en keejke meb%eke nesles nwb ~~ 1 ~~
keke&esoeieles eLees[gHes mJeeseiee: kegpeeceeke&metje: ~
keejkee efveieefolee: HejmHejb ueiveieme mekeueescyejecyegie: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLeemewJeesoenjCeeoMe&veeLe jLeesleeen
keke&sefle ~~ eLee keke&esoes kegueerjueives lelmLes ees[gHes evs
kegpeesejke:, ece: meewj: Deke& Deeefole:, metefjye=&nmHeefle: Sles kegpeeceeke&metje:
mJeeseiee: DeelceerelegmLee eefo YeJeefvle kegpees cekejs, ecemlegueeeeceekeex ces<es,
metefj: keke&s leoe les HejmHejceveesveejkee efveieefolee Gee: Devesve ekeejsCe
eeJevlees YeJeefvle leeJevle: HejmHejb keejkeeKee: DevesveesnjCesvewleleefle Heeefoleb

420

YeJeefle~ eLee Heg<eme pevceueiveeled kesvb efJevee mJe#es$es Geef$ekeesCeiee: DeefHe

HejmHejb keCkeieemleoe keejkemeb%eeceefHe ueYevles ~ ueiveiemesefle ~ ueiveieme
enme eekedueives meceJeefmLeleme mekeue: meJeex enescyejie:
oMecemLeevemLeMeebyegieM elegLe&mLeevemLeMe keejkemeb%ees YeJeefle ~
5
6

7 Meg.

3
eb.ye=.4

met. 1

10 ceb.
9

2
12

11

Devesvewleogeb YeJeefle ueiveiees en: mJe#es$emJeeseef$ekeesCes<eg eeefHe YeJeefle

lemceeees oMecemLe: elegLeex Jee meesHegeef$ekeesCemJe#es$eeCeecevelecemLees YeJeefle
leLeeefHe ueiveieleme me keejkeeKees YeJeefle ve leme ueiveiele Fefle ~ Dele Geced ~
ueiveieme mekeueescyejebyegie Fefle~~2~~
kesoejoe:GoenjCe eje keejke eesie
pewmes GHejese kegb[ueer ceW keke& ueivemLe evcee, cekej iele cebieue, leguee
ceW Meefve, ces<e cesb mete&, keke&iele ieg Yeer, mJejeefMe mJeeseiele kesviele en nesves mes
es eejeW en HejmHej keejke nes jns nQ ~ ueive mes oMece SJeb elegLe& mes ueiveiele ee
meHlece mes elegLe&iele ee oMece mes meHlece iele HejmHej oMecemLe nesves mes efJeMes<e
keejke kens nQ ~ GoenjCe kegC[ueer
pewmesueiveiele ieg evcee mes oMecemLe mete& (1) oMece mes meHleceiele
oMece-cebieue, (2) elegLe&mLe Meefve mes ueiveiele ieg (3) SJeb meHlece mes elegLe&
Meefve (4) es HejmHej keejke nes jns nQ ~~ 2 ~~

421

mJeef$ekeesCeeseiees nslegjveesveb eefo kece&ie: ~

megeodiegCemecHeVe: keejkeMeeefHe me mce=le: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe HegvejefHe Develkeejkeue#eCeceveggYeen
mJeef$ekeesCeeseie Fefle ~~ mJeef$ekeesCeeseiees en: keejkelJes nsleg: keejCeb ve
kesvmLe: leLeeveesveme en ueivekesvb efJeveeHeJeefmLeleme eefo keefMeoden:
kece&iees oMecemLeevemLees YeJeefle me e mJe#es$eesecetueef$ekeesCeeveeceveleces YeJeefle ~
emceee oMecemleme eefo megefvce$eb efvemeie&lees ve kesJeueb eeJeeodiegCemecHeVemlesve
efce$eiegCesve mebegemleelkeeefuekes efce$eeefce$eefJeefOeveeefOeefce$eleeb eeHlemLeeefJeOe: meJe&en:
keejkeeKees YeJeefle ~ eme e oMece: me leme keejkeeKees ve YeJeefle ~
keejkemeb%ee e ee$eeeecegHeegpeles ~ ``egeesHenleoMeeeeb pevceesoeveeLeMe$egHeekes e
mJeoMesMekeejkeoMeemebeeCeerees vejsvHeefle: Fefle ~ leLee memeefKeJesefMeie=nege:
keejke#es&efHe ev: peemegKeOeveoelee lelenlee&veLesefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:keejke kes Deve ue#eCe
DeHeves Ge, DeHeves cetue ef$ekeesCe Deewj DeHeveer jeefMeiele en nesves Hej Yeer
ueiveeefo ielelJe keejke nsleg veneR neslee ~
Fmeefuees e$e keg$eeefHe mLeeve mes pees oMeceYeeJeiele nes le$eefmLele vewmeefie&ke
efce$eeefo Deewj mJeeseeefo mLeeve nesves mes Jen en Yeer keejke neslee nw ~
oMece elegLe& ielelJe keejke efmLeefle kes vewmeefie&ke efce$e en HejmHej
leelkeeefueke DeefOeefce$e nesves mes HejmHej oMeceiele keejke ue#eCe DeefOeke eyeue neslee
nw ~~ 3 ~~
MegYeb Jeieexeces pevce JesefMemLeeves e meodens ~
DeMetves<eg e kesvs<eg keejkeeKeens<eg e ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe keejkemeb%eeeeespeveceveggYeen
MegYeefceefle ~~ eme ueiveJeebMeer JeieexeceeKes pevce YeJeefle evesefHe Jee
JeieexeceebMeielee YeJeefle leme MegYeb pevce ~ eefmcevjeMeew Heg<eme pevcemeceeske&:
efmLelemlemceeeMeseex efleerees jeefMe: me JesefMemeb%e: ~ eme e eeieges JesefMemLeeves
meoden: meewceenes %eiegefmeleeveecevelecees YeJeefle lemeeefHe MegYeb pevce ~ eme

422

pevceueiveb kesveleg<eeoskeceHeMetveb kesvb YeJeefle lemeeefHe MegYeb pevce ~ De$e

meewceeneefOeef<les kesvs efJeMes<esCe MegYeb pevce ~ lemceeogecevesvewJe``SkeefmcevveefHe
kesvs eefo meewces ve enesefmle ee$eeeeced ~ pevceveLeJee kece&efCe ve legYeb
eengjeeeee&: ~~ eme pevceefve keejkeeKee: keejmeb%ee ene YeJeefvle lemeeefHe MegYeb
pevce ~ De$e eLee iegCeeefOekeeb leLee MegYelejcesJe pevce ~~ 4 ~~
kesoejoe:Jeieexece veJeebMeiele ueive Deewj evcee mes MegYe pevce neslee
nw~
(1) leLee mete& mes efleere mLeeve keer JesefMe meb%ee nw Deewj JesefMemLeeve iele
MegYe eneW mes Yeer MegYe pevce neslee nw ~
(2) DeLeJee ueiveeefo eejeW leerveeW oesveeW ee Ske Yeer kesv ceW keesF& en nesves
mes Yeer MegYe pevce eesie neslee nw ~
(3) keejke en efmLeefle mecHeVe peeleke kegC[ueer mes Yeer MegYe pevce neslee
nw ~
(4) MegYe pevce eesie kee veece meMe MegYe Heue neslee nw DeLee&led
Geeesiepe peeleke YeeieJeeved eMemJeer Deewj oerIee&eg<e eeHle kejlee nw ~~ 4 ~~
ceOes Jeeme: megKeeoe: kesvmLee iegpevceueiveHee: ~
He=esYeekeesoe#e&iemlJevlesvle: eLeces<eg Heekeoe: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe esve eesiesve peelees eewJeves megKeer YeJeefle leb
oMeeHeefleHeueHeekeb Jewleeueeresveen
ceOes Jeeme Fefle ~~ iegpeeaJe: pevceefve e$e jeMeew evcee: efmLele:
leoefOeHeefle: pevceHe: eefmceuueives peele: leoefOeHees ueiveHe: S<eecevelecees eme
ueivekesvs YeJeefle leme JeeesceOes megKeeoes YeJeefle, eewJeves megKeer YeJeleerleLe&: ~
De$e e eJevesMJej:``pevceeefOeHees ueiveHeefleMe es<eeb eleges meeueJeeved iegJee& ~
eleg<eg& nesjeefo<eg mebiele: meeelegJe&e: keeueHeueeo: meeled ~~ He=esYeesleeefo ~
oMeeHeefleo&MeeeJesMekeeues He=esoejeefMeiees ces<eJe=<ekeke&OeefvJecekejeCeeceveleceefmLelees
eoe YeJeefle leoe mJeoMeevles Heueeoes YeJeefle ~ DeLeesYeeesoes ceerves YeJeefle
leoevleoMeeceOes Heueeoes YeJeefle ~ DeLeekeexoes Meer<eexoes efceLegveefmebnkeveeleguee

423

Je=efMekekegcYeeveeceveleces Heueeoes YeJeefle ~ DeLeekeexoes Meer<eexoes

efceLegveefmebnkeveelegueeJe=efMekekegcYeeveeceveleces
eoe
YeJeefle
leoe
eLeceoMeeeJesMemecees Heueeoes YeJeefle ~ SJeb MegYemeeHeMegYeme HeefeJee&ee ~
oMeekeeueb ef$eOee HeefjkeuHe eefmcevkeeues leme HeueHebefe%ee&eles Deees ceOesVes Jee
le$e ev: melHeueyeesOeveeefve kegles HeeHeeefve eeleesveLesefle ~ Sleefl$eOee efJeYees
oMeekeeues %eseced ~ HetJeexeb meJe oMeeHeueb eespeced ~ oMeeHeefle: eJesMekeeues
efle<vvesJe lelHeueb ooeleerleslelkeLeb ieceles ~ eJevesMJejeefoefYe: meeceevesve
eeseleced~ Geles ~ YeieJelees ieie&Jeeveeled ~ leLee e YeieJeeved ieeefie&:
``DeeevleceOeHeueo: efMej:He=esYeeesoes ~
oMeeeJesMemecees efleved Jeeees oMeeHeefle: ~~ Fefle ~~ 5 ~~
kesoejoe:eewJeve ceW megKeer peerJeve keejke enefmLeefle keewve meer?
peeleke keer pevceueive jeefMe mJeeceer Deewj pevcejeefMe mJeeceer eneW keer
kesviele efmLeefle mes ceOeeeg ceW DeLee&led HetCee&eg kes DeeOes DeJemLee DeLee&led egJee
DeJemLee ceW peeleke megKeer jnlee nw ~
He=esoe jeefMeeeW (1-2-4-9-10) ceW oMeHeefle en keer oMee kee
eJesMe nesves mes oMee kes DeJemeeve ceW peeleke megKeer jnlee nw ~ GYeeesoe jeefMe ceW
oMeeHeefle oMee eJesMe mes oMee kes ceOe mecee Deewj Meer<eexoe jeefMeeeW (efceLegve,
efmebn, kevee, leguee, Oeveg kee GejeOe&-Je=efMeke Deewj kegcYe) ceW oMeeHeefle eJesMe mes
eejefcYeke peerJeve megKeo neslee nw ~~ 5 ~~
efovekejefOejew eJesMekeeues iegYe=iegpeew YeJeveme ceOeeeleew ~
jefJemegleMeefMeveew efJeefveie&cemLeew MeefMelevee: Heueomleg meJe&keeueced ~~ 6 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
ekeerCe&keeOeee: mecHetCe&: ~~ 22 ~~
YeeslHeue:DeLeekeJeie&Heueme keeueb Hegef<Heleeeeen
efovekejsefle ~~ eejJeMeelHeefekeeues eefmcevjeMeew MegYeceMegYeb
JeekeJeie&Heueb efovekej Deeefole: eeefle leefmceved jeMeew Deees ef$eYeeies eflevvesJe
Heueb eeefle ~ SJecesJe efOejes Yeewce: ~ iegpeeaJe:, Ye=iegpe: Meg$e:, Sleew

424

iegYe=iegpeew YeJeveme jeMesce&Oeeeleew ceOeef$eYeeieieleew Heueeoew YeJele: ~ jefJemegle:

meewj:, MeMeer ev:, Sleew jefJemegleMeefMeveew efJeefveie&cemLeew jeMevleef$eYeeiemLeew
Heueeoew YeJele: ~ MeefMeleveees yegOe: meJe&keeueb Heueo: meJe&YeeiemLe ~ Heueeoes
YeJeefle ~ meJe&efmcevvesJe jeMeew eeJeefeefle leeJelHeueb MegYeceMegYeb Jee eLeeeeHleb
ooeleerefle ~~ 6 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb ekeerCe&keeOeee: ~~ 22 ~~
kesoejoe:DekeJeie&e$eevegmeej (ieesej mes Yeer efJeeeje efkeee peevee
eeefnS)DeHeves mJeYeeJe ee eej JeMe, en MegYeeMegYe Heue osles nQ ~
ye=nmHeefle Deewj Meg$e jeefMe eJesMe mes jeefMe kes ceOe ceW peye HengBeles nQ leYeer
DeHevee MegYeeMegYe Heue osles nQ ~ Meefve Deewj evcee jeefMe kes Deefvlece ceW HengBekej
DeHevee MegYeeMegYe Heue osles nQ, Deewj yegOe en jeefMe eJesMe, jeefMe ceOe Deewj
jeMevle ieceve mecee ceW DeLee&led meoe DeHevee MegYeeMegYe Heue oslee nw ~ Heuele: 1
jeefMe kes 30 DebMeeW cesb 30/3 100 kee Ske le=leereebMe neslee nw ~ DeleSJe
Metve DebMe mes 100 DebMe leke jeefMe kee Deeefo, 110 DebMe mes 200 DebMe leke
jeefMe kee ceOe Deewj 210 DebMe mes 300 DebMe leke jeefMe kee Devle mecePevee
eeefnS ~~ 6 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes ekeerCe&keeOeee:22 keer HeJe&leere eer
kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~

425

DeLeeefveeOeee: ~~ 23 ~~
ueiveelHeg$ekeue$eYes MegYeHeefleeeHlesLeJeeueesefkeles
evee eefo mecHeoefmle efn leees%exeesveLeemecYeJe: ~
HeeLeesveesoeies jJeew jefJemeglees ceerveefmLelees oejne
Heg$emLeeveieleMe Heg$ecejCeb Heg$eesJevese&efle ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeeleesefveeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoeJesJe
oejmeglenervepevce%eeveb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
ueiveeefoefle ~~ eme pevceefve ueiveeled Heg$eYeb HeecemLeeveb MegYeensCe
mJeHeeflevee e eeHleb mebegeb YeJeleLeJee Deeueesefkeleb b YeJeefle lemeeefHe Heg$emecHeled
Demleerefle JeeJeced ~ evee HeecemLeeveb eme MegYeensCe mJeHeeflevee Jee egleb
YeJeefle lemeeefHe Heg$emecHeoefmle ~ eme ueiveeveesYeeesjefHe HeecemLeeveb MegYeensCe
mJeHeeflevee Jee egleb ve YeJeefle leme Heg$eemecYeJe:, DeHeg$elJeb JeeJeced ~ De$e
kesefeod eoMeekeejb Heg$eb JeCe&eefvleDeewjme:, #es$epe:, oe:, ke=ef$ece:, DeOeceeYeJe:,
iet{eslHeVe:, DeHeefJe:, HeewveYe&Je:, keeveerve:, menes{:, $eerleke:, oemeereYeJe Fefle ~
leLee e meejeJeueeced
``MegYeYeJeveceLe MegYeegleb MegYeb Jee megle#e&efcen es<eeced ~
les<eeb eYeJe: Hegbmeeb YeJeleJeMeb ve efJeHejerleced ~~
Skeleces iegJeiex MegYejeMeeJeewjmeew YeJeslHeg$e: ~
ueiveeeveoLeJee yeueegeeeref#eleesefHe Jee meewcew: ~~
mebKee veJeebMeleguee meewceebMes leeJeleer meoe e ~
MegYe<s leodefiegCee efkeuee HeeHeebMekes leLee e ~~
meewj#ex meewjiegCees yegOees iegkegpeeke&iOeerve: ~
#es$epeHeg$eb peveeefle yeewOeesefHe iegCees jefJepe: ~~
ceevob megle#e&efcevogb efvejer#eles eefo MevewMejsCe egleced ~
oekeHeg$eeslHeefe: $eerleMeyegOeme ewJeb meeled ~~
meHleceYeeies keewpes meewjegles Heeces meoe YeJeves ~
ke=ef$eceHeg$eb efJeees<eenoMe&veevceges ~~

426

Jeiex HeecejeMeew meewjs metex e le$e mebeges ~

ueesefnle<s Jeeees peeleMe megleesOeceeYeJe: ~~
evs YeewceebMeieles OeermLes cevoeJeueesefkeles YeJeefle ~
iet{eslHeefe: Heg$e: Mes<eenoMe&veeeeles ~~
leefmceVesJe e Yeewces MeefveJeie&mLes efvejer#eles jefJeCee ~
Heg<eme YeJeefle Heg$eesHeefJe Fefle ej$ecegefveJeeveeled ~~
MeefveJeie&mLes evs Meefveeges Heeces meoe meewjs ~
Meg$ejefJeYeeb s: Heg$e: HeewveYe&Jees YeJeefle ~~
et[e eoeke&meJeelkeueelemewJe Heeces YeJeves ~
jefJesHeLe meefnles keeveerve: mecYeJeefle Heg$e: ~~
Jeiex jefJeevcemees: megleiesns evmete&mebeges ~
Meg$esCe cee$es Heg$e: keefLele: ~~ menes{Me ~~
HeeHewye&efueefYeeg&es HeeHe#ex Heeces meoe jeMeew ~
peelees Heg$e: Heg<e: meewceenoMe&veeleerles ~~
Meg$eveJeebMes leefmceved Meg$esCe efvejeref#eles lJeHeleeefve ~
oemeereYeJeeefve JeosevsefHe kesefeoeeeee&:~~
efmeleMeefMeJeiex OeermLes leeceeb sLeJeeefHe mebeges ~
eeesCe oeefjkee: megmleeefMeieCeesefHe JeeveLee Heg$ee: ~~ Fefle ~ SJeb
ueiveeevee keue$eYeb meHleceb mLeeveb eme MegYesve mJeHeeflevee Jee egleb YeJeefle
leme keue$emecHeomleerefle JeeJeced ~ SJeb ueiveeevee eme meHlecemLeeveb
MegYeensCe mJeHeeflevee Jee egleb ve YeJeefle leme keue$emecHeVe YeJeleerefle JeeJeced ~
Yeeee& leme ve YeJeleerleLe&: ~ ele Geb %eseesveLeemecYeJe: ~ DeveLee leees:
Heg$ekeue$eeesjmecYeJe: DeYeeJees %esees %eeleJe: ~ De$e Heg$ekeue$eenCecegHeue#eCeLe&ced ~
meJex<eeceefHe levJeeoerveeb ueiveeevee efmLeeflejvJes<ee ~ elees Jesleew cetefle&meb%eew ~ leLee
e eJevesMJej: ~ ``cetefle& e nesjeb MeefMeveb e efJeveeled Fefle ~ De$e keue$emLeevesefHe
kesefeefMes<eb JeCe&eefvle``Meg$esvogpeerJeMeefMepew: mekeuewefm$eefYeMe eYeeb keue$eYeJeves
e leLewkekesve ~ S<eeb ie=nsefHe e ieCesLe efJeueesefkeles Jee meefvle efm$eees

427

YeJeveJeie&KeiemJeYeeJee: ~~ SJeb $etjwvee&Mees ueiveeeveose yeueeesieeled ~

MeefMejefJepeees: keue$es Yeeee& Hegbmeeb HegveYet&: meeled ~~ YeJeveeefOeHeebMeleguee YeJeefvle
veeeex efvejer#eCeeeefHe ~ SkewJe jefJekegpeebMes iegyegOeeesMeeefHe peeefce$es ~~ eeesCe
evefmeleeesye&uemebegesLeJeeefHe peeefce$es ~ s Jee yengHelvees YeJeefvle Meg$es efJeMes<es ~~
iegMeg$eees: mJeJeCee& jefJekegpeMeefMeYeevegpewYeJevletvee: ~ Meg$es JesMeeeeeeMevsefHe
Jeoefvle keslegceeueeKee: ~~ ``HeeLeesvesleeefo ~ HeeLeesve: kevee leefmcevvegoeies ueivemLes
le$e e jJeeJekex efmLeles jefJemegle: meewj: ceervemLees eefo YeJeefle leoe oejne YeJeefle
oejevkeue$eeefCe nefvle Ieeleeefle ~ leme Heg<eme peerJele SJe Yeeee&cejCeb JeeJeced ~
DeefmcevvesJe eesiesHeeLeesveesoeies jJeew DeJeves: Yetces: Heg$ees Yeewce: Heg$emLeeves iele: Heeces
mLeeves ielees cekejs efmLelees YeJeefle leoe Heg$ecejCeb megleefJeHeefeb eefle ooeefle ~ leme
peerJele SJe Heg$ecejCeb JeeJeced ~~ 1 ~~
kesoejoe:ueive DeLeJee evcee mes Heece Deewj meHlece YeeJe DeHeves
mJeeefceeeW mes Deewj MegYe eneW mes egle ee nesles nQ lees Gme peeleke keer Heg$e mecHeefe
kes meeLe-meeLe m$eer mecHeefe Yeer DeYegoeesvcegKeer nesleer nw ~ DeLee&led DeefOeke Heg$e Deewj
yengefm$eeeW mes megKeer jnlee nw ~
Fmekeer efJeHejerle efmLeefle DeLee&led ueive ee evcee mes HeecesMe meHlecesMe
DeMegYe en Deewj Heece Hej DeMegYe en ef< eesie mes peeleke ceveg<e Heg$e Deewj m$eer
mecHeefe mes Jeef_ele neslee nw ~
kevee ueiveiele mete& mes, leLee meHlece ceerve jeefMeiele Meefve mes m$eer kes efueS
ce=leg eesie neslee nw ~
Fmeer kevee ueive ceW mete&, Deewj Heece ceW cekej ceW Meefve nesves mes Heg$ecejCe
eesie neslee nw ~~ 1 ~~
Geenw: efmeleelegemebefmLelewce&OeefmLeles Ye=iegleveesLeJeeseees: ~
meewceenwjmeefnlemebefvejeref#eles peeeeJeOees onveefveHeeleHeeMepe: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe peerJeve SJe Yeeee&cejCeeesie$eeb enef<e&Ceen
Geenwefjefle ~~ Geene: DeeefoleYeewcemeewje: lew: efmeleeg$eeeLeemecYeJeb
elegjemebefmLelew: elegLee&ceielew: eme YeJeefle leme peeeeJeOees Yeeee&efJeHeefe:

428

onvesveeefivevee YeJeefle ~ leme peerJele SJe Yeeee&efiveveelceeveb JeeHeeoeefle ~

DeLeJeeseees: HeeHeees: eesce&Oes Meg$eeoskees eoMesvees efleeres Ye=ieglevees Meg$es
efmLeles peeleme efveHeelesveesef^leHeleveeppeeeeJeOees YeJeefle ~ leme peeleme peerJele SJe
HeleveeefVeHeeflelee Yeeee& efceele Fefle ~ DeLe JewkeefmcevjjeMeeJeskesve Yegeb
mLeeveceefle$eceevesve YegpeceeveceeeHe eefo Meg$emeeJemLeeveb leoeefHe HeeHeeceOemLees
YeJeefle ~ DeLe eme pevceefve meewceeneesjvelecesve meefnle: mebege: Meg$ees ve YeJeefle
ve eeefHe leefvvejeref#elees <mleme HeeMepees peeeeJeOees YeJeefle ~ peerJele SJe
YeeeexvOevesveelceeveb JeeHeeoeefle ~ kewefMeeesieecesleodJeeKeeleced ~ Geenw:
efmeleelegjemebefmLelewjske: ceOeceefmLeles Ye=iegleveesLeJeeseees: efleere:
meewceenwjmeefnle: meefvvejeref#ele Fefle ~ eesieeefJeMes<eerYetlepeeeeJeOees
onveefveHeeleHeeMepe: Fefle eesieesefHe efJekeuHe: ~ leeeegeb emceeieJeeved
ieeefie&:
``elegLee&ceiew: Meg$eelmeewjejekezng&leeMeveeled ~
les<eeb eesmleg ceOemLes leLee Meg$es efveHeelepe: ~~
Meg$es meeesieiOeerves HeeMeeeee&JeOees YeJesled ~ ~~ 2 ~~
kesoejoe:peerefJele Heefle kes Yeeee&cejCe (Helveer ce=leg) kes leerve eesie
(1) Meg$e mess elegLe& DecemLe HeeHeen (mete&-cebieue-Meefve) (2) oes HeeHe
eneW kes ceOeiele Meg$e en nes, (3) MegYeen egleef< nerve Meg$e keer efmLeefle mes
peeleke keer m$eer peueej cejleer nw, ee TBes mLeeve mes efiejkej cejleer nw ee ieues ceW
Hevoe ueieekej ce=leg eeHle kejleer nw ~~ 2 ~~
ueiveeodJeeejesieleees: MeefMeefleicejcees:
Helvee menwkeveeveme Jeoefvle pevce ~
etvemLeeesve&JeceHeecemebmLeeesJee&
Meg$eeke&eesefJe&keueoejcegMeefvle peeleced ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeOegvee efJekeueveeveoejpevceeesie%eeveb Jemevleefleuekesveen
ueiveeefoefle ~~ MeMeer ev:, efleicejefMce: mete&: Sleees:
ueiveeodJeeeefjieleees Skee Jees eoMes mLeeves efleereesefjmLeeves, <es Helvee

429

menwkeveeveme Skee#eme pevce Jeoefvle keLeeefvle ~ peele: keeCees YeJeefle ve kesJeueb,

eeJeled leeee& keeCeer YeJeleerleLe&: ~ etvemLeeesefjefle ~ Meg$emete&eeset&vemLees: ueiveeod
eesjefHe meHlecemLeees: veJeceees: HeeceeesJee& peeleb efJekeueoejcegMeefvle keLeeefvle ~
Yeeee& nerveeer YeJeleerleLe&: ~ De$e etvemLeees: veJeceHeecemebmLeeesJee& Meg$eeke&ees:
kewefMeeLeemecYeJecesJe eesiees JeeKeele: ~ leeeegeced ~ emceeJeeved ieeefie&:
``Heeces veJeces etves mecesleew efmeleYeemkejew ~
eme meeleeb YeJeseee& lemewkeeefJeJeefpe&lee ~~ ~~ 3 ~~
kesoejoe:efJekeueveeve m$eer pevceeesie
ueive mes efleere Deewj <e YeeJeiele mete& Deewj evcee keer efmLeefle mes Ske
DeeBKe (Skee#e) Jeeueer m$eer kee pevce neslee nw ~ leelHee& efke m$eer Yeer Skee#e keer
nesleer nw ~
ueive mes meHlece mLeeveiele, Meg$e DeLeJee HeeceveJece YeeJeiele Meg$e Deewj
cebieue mes peeleke keer m$eer Debienerve nesleer nQ ~~ 3 ~~
keesCeesoes Ye=iegleveesmlee$emevOeew JevOeeHeeflee&efo ve megle#e&efceegeced ~
HeeHeenwJe&eceoueivejeefMemebmLew: #eerCes MeefMevemeglekeue$epevceOeermLes ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLeemeglekeue$eyevOeeHeeflepevce%eeveb Jemevleefleuekesveen
keesCeesoe Fefle ~~ keesCe: MevewMejmleefmcevvegoes ueiveieles Ye=ieglevees Meg$es Demlee$emevOeew
Je=efMekeke&ceerveeveeceveveJeebMekemLes ve kesJeueb eeJeomles ueiveelmeHlecemLeevemLes
SJecemlemLeMe$emevOeew eefo YeJeefle leoe peelees JevOeeHeefleYe&Jeefle JevOee efve<Heueele&Jee ~
SlevcekejJe=<ekeveeueives<eg mecYeJeefle ~ DeHeg$e Fefle JeeJes JevOeeHeefleenCesvewlep%eeHeeefle~ eLee keewceejsYees oejsYe: Heg$eeslHeefeYe&JeleefJekeecesYees YeJeefle ~ HeeHeenwefjefle~
HeeHeenw: JeemLeeveb eoMeb ceomLeeveb meHleceb ueivejeefMeoe: Sles<eg eesjskeefmceved
eesjskeefmceved Jee HeeHeenw: eLeemebcYeJeb efmLelew: MeefMeefve evs #eerCes OeermLes ueiveHeeceies
DemeglemeeHeg$emeekeue$emLe e m$eerJeefpe&leme Heg$eYeeee&Jeefpe&leme pevce YeJeefle ~ peeleme
ve Yeeee&, ve Heg$ees YeJeleerleLe&: ~~ 4 ~~

430

kesoejoe:Heg$e m$eer jeefnle Deewj JevOee m$eer eesie

ueiveiele Meefve Deewj Meg$e en, jeefMe meefvOeeeW ceW DeLee&led keke&-Je=efMeke-ceerve
jeefMeeeW ceW efkemeer Ske jeefMe kes Deefvlece veJeebMeiele neskej meHlece YeeJemLe neW, Deewj es
MegYeen ef<eesie jefnle Heece YeeJe ceW nesles nQ lees ceeveJe peeleke keer m$eer JevOee
(ieYe&OeejCe ceW DemeceLe&) nesleer nw ~
HeeHeen, eoMe, meHlece Deewj ueive ceW Deewj #eerCe evcee Heece YeeJeiele nes lees
Yeer m$eer ee Heg$e mes jefnle neslee nw ~~ 4 ~~
DeefmelekegpeeesJeiexmlemLes efmeles leoJesef#eles
HejegJeefleiemleew eslmesvogefm$eee men HegbMeue: ~
Ye=iegpeMeefMeveesjclesYeeeex vees efJemegleesefHe Jee
HeefjCelelevet ve=m$ees&ew MegYew: eceoeHeleer ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe HejegJeeflepevce%eeveb nefjCeen
Deefmelesefle ~~ Deefmelekegpeees: meewjYeewceees: Develeceme Jeiex efmeles Meg$es efmLeles
leefmceMeemlemLes ueiveelmeHleceieles leoJesef#eles leeesjsJe meewjejeesvelejsCeeJesef#eles s:
peele: HejegJeefleie: Hejoejieeceer YeJeefle ~ leew esefoleeefo ~ leew esefoleeefo ~ leew
meewjejeJemles meHleces mLeeves SkejeefMeefmLeleew mesvot evmeefnleew YeJele: Deefmelekegpeees: Jeie&
lelmLe: efmele: leoJesef#ele: leoe peele: efm$eee men HegbMeuees YeJeefle ~ me Heg<e: Hejoejs<eg
ieefle leeee& HejHeg<es<eg ieefle ~ Ye=iegpeMeefMeveesefjleeefo ~ Ye=iegpe: Meg$e:, MeMeer
ev: leees: Ye=iegpeMeefMevees: SkejeefMeieleees: e$e le$eeJeefmLeleees: leeJesJe efmelekegpeeJemles
meHleces mLeeves YeJele: leoe peelees vej: DeYeeeex YeJeefle efJemeglees Jee ~ JeeMeyoes$e eeLex, ve
efJekeuHeves ~ DeYeeees& YeJeleHeg$eMe ~ HeefjCeleve Fefle ~ vee e m$eer e ve=efm$eeew
vejm$eereneesjskejeefMeieeesjmles meHleces leeJesJeeefmelekegpeew YeJele: ~ leew MegYeew
meewceensCe kesveefeodMeles leoe HeefjCelelevet eceoeHeleer YeJele: HeefjCeles levet eees: ~
Sleogeb YeJeefleleme Je=lJes Je=e YeeeexHeeflele Fefle ~~ 5 ~~
kesoejoe:Hejm$eerieceve eesie
Meefve-cebieue ceW efkemeer Ske kes Jeie&iele Meg$e eefo meHlece YeeJe ceW nes Deewj Meefve
cebieue mes nesves mes peeleke Hejm$eer ieceve kejlee nw ~

431

meHlecemLe Meefve Deewj cebieue, Jeeiele Meefve cebieue, Meg$e nesves mes peeleke
Hejm$eerieceve kejlee nw leLee Ssmes eneesie kes peeleke keer m$eer Yeer HejHeg<e ieeefceveer nesleer
nw~ Ske jeefMeiele Meg$e evcee mes meHlece YeeJeiele Meefve, cebieue nesles nw lees peeleke m$eer
jefnle ee Heg$e jefnle neslee nw ~
Heg<e m$eer meb%eke keesF& oesveeW en Ske jeefMeiele nesles nQ leLee Ssmes eneW mes meHlece
YeeJeiele Meefve-cebieue nesles nQ Ssmes meHlecemLe Meefve, cebieue eneW Hej MegYe eneW keer ef< kes
DeYeeJe mes Gme peeleke kees JeeOe&kee cesb Je= Yeeee& (Helveer) keer eeefHle nesleer nw ~~ 5 ~~
JebMeslee KeceomegKeiewMevowlespeHeeHew:
efMeuHeer $ebMes MeefMemegleegles kesvmebmLeeefke&s ~
oemeeb peelees efoeflemegleiegjew efj:Heies meewjYeeies
veereeskeWvesce&oveieleees&ees: mete&pesve ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieecevoe$eevleeen
JebMesesefle ~~ ev: MeMeer, owlespe: Meg$e:, HeeHee: $etjene:
DeeefoleYeewcemeewje: Slew: KeceomegKeiew: Kemeb%eb oMeceb, ceomLeeveb meHleceb, megKemeb%eb
elegLe&ced Sles<eg mLeeves<eg evowlespeHeeHew: ielew: meceJeefmLelew: peelees JebMeslee YeJeefle ~
Sleogeb YeJeefleeme pevceefve evcee oMece: Meg$e: meHlece:, HeeHeeMelegLe&mLee: ~ me
JebMesee ~ lelke=lees JebMe Gefeles, kegueefJeefefeYe&Jeefle ogeexOeveeee: ~ efMeuHeer $ebMes
Fefle ~ MeefMemeglesve yegOesve egees: e: $ebMees s<keeCe: me eme jeMes: mecyevOeer leefmcevme
jeefMe: ueivekesvmLesveeefke&Cee meewjsCe s peele: efMeuHeer YeJeefle ~ efe$ekecee&efokece&Cee
peerJeleerleLe&: ~ De$e kesefeodyegOeegejeMes: MevewMejef< JeCe&eefvle ~ eLee jeMeew s
s<keeCeesefHe : meeled ~ ees<e He#e Deeeeee&efYeesle: meeeoe yegOes kesvmLesve meewjsCe
s efMeuHeer YeJelesleosJeeeeeexJe#eled ~ $eMeenCeb veekeefj<eled ~
ke=leJeebMeeleesJemeereles vewleoeeee&meeefYeesleefceefle ~ lesve $ebMeenCeb ke=leced ~
lemceeods<keeCejeMes&ef<efJeeej: ve kesJeueb eeJeefueiveebMe mJeveeLesvesle$ewJeesoenee&ced ~
oemleeb peele Fleeefo ~ efoeflemegleiegjew Meg$es efj:Heies ueiveeodeoMemLes ve kesJeueb
eeJelmeewjYeeies MevewMejveJeebMekeJeJeefmLeles oemeeb peele: oemeerHeg$ees peele Fefle
JeeJeced~ veereeskexvesefjefle ~ Dekexves: jefJeMeefMevees: eesjefHe ueiveceoveieleees:

432

meHlecemLeevemLeees: mete&pesve meewjsCe eesjJeueesefkeleees: peelees veerees YeJeefle ~

mJekegueevegefeleeOece&kece&ke=efoleLe&: ~~ 6 ~~
kesoejoe:JebMe#eekeejke eesie
ueive mes oMeceYeeJeiele evcee, meHlecemLe Meg$e Deewj elegLe&iele HeeHe eneesie
mes peeleke JebMe efJeveeMe kejlee nw ~
yegOe s<keeCeeefmLele Hej kesviele Meefve keer ef< mes peeleke efe$ekeej Deeefo
keeeex mes DeepeerefJekee kejlee nw ~
Meefve veJeebMe efmLele eoMemLe Meg$e mes peeleke oemeer mes GlHeVe neslee nw ~
meHleceYeeJeiele mete& evcee efmLele neskej Meefve en mes nesles nQ lees peeleke veerekece&
DeLee&led og kece& mes peerefJele neslee nw ~~ 6 ~~
HeeHeeueesefkeleeesjmlemLeeesJee&Oeked
evs keke&Je=efMekeebMekeieles HeeHeweg&les iegeked ~
efMe$eer efj:HeOevemLeeesjMegYeeesMevesoesmles jJeew
evs KesoJeefvepesmleies e efJekeuees eeke&pees JesefMeie: ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeewiee_eot&ueefJe$eeref[lesveen
HeeHeeueesefkeleeesefjefle ~~ efmele: Meg$e:, DeJeefvepeesejke: Sleeesjjleees:
ueiveelmeHleceieleeesjefHe HeeHeeueesefkeleees: HeeHeeneespee&leme JeeOeiYeJeefle me e
eefme: e$e le$e jeMeew evs MeefMeefve keke&Je=efMekekeebMekeeesjvelecemLes le$e eeves
HeeHesve egles peelees iegekeHe<eJeeefOe: ~ efMJe$eerleeefo ~ DeMegYeees: meewjejeew:
efj:HeOevemLeees: eoMeefleereieleees: evs ueive GoemLes jJeeJeeefolesmles meHlecemLes
peele: efMJe$eer MJeslekegegees YeJeefle ~ evs Kes oMecemLesJeefvepes Yeewcesmleies meHlecemLes
Deefmceveesies eeke&pe: meewjes JesefMemLeevemLees YeJeefle leoe peelees efJekeueesnervees
YeJeefle~~7~~
kesoejoe:Deve ekeej kes Deefveeesie
HeeHe eneW mes DecemLe Meg$e Deewj cebieue eneW mes peeleke ele#e Me
efkemeer jesie mes Heere[f le neslee nw ~

433

keke& ee Je=efMeke veJeebMeiele HeeHeeneW mes ege evcee mes peeleke, Ssmes jesie mes
Heere[f le neslee nw efke Fme jesie kes %eeve ceW efeefkelmeke Yeer mebMeeemle nesles nQ ~ DeLee&led
iegHle jesieer neslee nw ~
ueiveiele jefJe meHlecemLe evcee Deewj efleere eoMeiele HeeHeeneW mes peeleke
MJeslekeg jesie mes Heere[f le neslee nw ~
mete& mes efleeremLe Meefve, ueive mes oMecemLe mete& Deewj meHlecemLe cebieue mes
peeleke efJekeuee (Denerve) neslee nw ~~ 7 ~~
Devle: MeefMeveMegYeeesce=&ieies Heles MJeeme#eeHueernkeefJeefOeieguceYeepe: ~
Mees<eer HejmHejie=nebMeieees jJeervoes: #e$esLeJee egieHeoskeieees: ke=MeesJee ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieevJemevleefleuekesveen
Devleefjefle ~~ e$ele$emLes MeefMeefve evs DeMegYeees: meewj Yeewceeesjvlece&OesefmLeles
Heles metex e ce=ieieles cekejmLes peelee: MJeeme#eeHueernkeefveefOeieguceYeepees YeJeefvle ~
MJeeme: eefme:, #ee: Mejerj#ee:, Hueern: eefme: Jeecekegef#emebmLees ceebmeKeC[:
efJeefOeieguceew jesieew eefmeew S<eecevlecesve jesiesCeeefo&lee YeJevleerleLe&: ~ kesefeokeeeveb
HeefvleMJeeme#eeHueernkeefJeefOeieguceYeeJemeeefoefle ~ Mees<eerefle ~ jJeervesMeveke&ees:
HejmHejceveesveie=nebMeieees: Deeefole: keke&s, efmens evesLeJee e$e le$e jeMeew efmenebMekes
ev:, keke&ebMes mete&: leoe peele: Mees<eer YeJeefle ~ De$e kesefelHejmHejie=nebMeieees
jefJevesefjefle ~ efmebns efmebneMekes efmLeles evs keke&s keke&ebMemLes metex e peele: Mees<eer
#eeer YeJeleerefle JeCe&eefvle ~ leeeegeced ~ emveeieJeevieeefie&: ~ ``HejmHejie=ns eeleew
eefo JeeefHe leobMeieew ~ YeJesleeceke&MeerleebMet leoe Mees<eer e%eeeles ~~ #es$esLeJesefle ~
egieHeeguekeeueb leeesjsJe HejmHej#es$es eoe eJeefHe YeJele: efmebns eoesYeeJeefHe
Deke&evew efmLeleew keke&s Jee YeJelemleoe peele: Mees<eer YeJeefle ke=Mees Jee ~ ke=Mees
ogye&ue: ~~ 8 ~~
kesoejoe:HeeHe en e kes ceOeiele Meefve Deewj cekejiele mete& (eee:
ceeIe ceeme kee pevce) mes peeleke MJeeme-#ee, Jeebes keesKe ceW Me ceebme gke[eefJeoefIe Deewj ieguce jesie mes Heeref[le jnlee nw ~

434

kece&mLe mete&, efmebn jeefMeiele evcee DeLeJee e$ekeg$e mebefmLele keke&

veJeebMeiele mete& Deewj efmebn veJeebMe iele evcee mes DeLeJee mete& evcee oesveeW keke&efmebn ceW efkemeer Ske jeefMeiele neW lees peeleke MeesOe jesieeefo mes meoe ogye&ue neslee
nw~~8~~
evsefMJeceOePe<ekeefke&ce=ieepeYeeies keger mecevoefejs leoJesef#eles Jee ~
eelewefm$ekeesCeceefuekeefke&Je=<ewce=&ies e keger e HeeHemeefnlewjJeueesefkelewJee& ~~9~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieevJemevleefleuekesveen
ev Fefle ~~ DeefMJeceOes OeefvJeHeekeveJeebMekes evs efmLeles le$e e
mecevoefOejs cevosve meewjsCe efOejsCeeejkesCe eges eLeemecYeJecevelecesve leoJesef#eles
Jee leeYeecevlecesve s peele: keger YeJeefle ~ DeLeJee e$e le$e jeMeew
Pe<ekeefke&ce=ieepeYeeies Pe<ees ceerve:, keefke&: kegueerj:, ce=iees cekej:, Depees ces<e:,
S<eeceveleces veJeebMekemLes evs le$e cevoefOejeesjvelecesve egles s Jee peele: keger
YeJeefle ~ De$e eves eoe MegYeenes YeJeefle leoe keC[tefJekeejer YeJeefle, ve keges ~
emceeeJevesMJej: ~ ``ceerveebMekes ces<ece=ieebMekes Jee evefmLeleew$ewJe efn HeeHe: ~
efkeueemekegeefoefJeefveosnefcesef#ele: keC[gefJekeeefjCeb e ~~ eelewefm$eefkeCeefceefle ~
Deefuekeefke&Je=<ew: Je=efMekekegueerjJe=<eYew: ce=ies e kekejs SlewMe ef$ekeesCeeelew: eeHlew:
leLeeefJeOees ueivees YeJeefle ~ emew<eeceveleces Heeces Jee mLeeves YeJeefle me e
HeeHeeveecevelecesve egees es Jee YeJeefle leoe peele: keger YeJeefle ~~ 9 ~~
kesoejoe:DeLe Deveske Deefve eesie
OevegjeefMe kes Heece veJeebMe efmenebMeiele evcee ee efkemeer Yeer jeefMemLe
evcee keer ejjeefMe veJeebMe iele efmLeefle Hej, Meefve cebieue mes egle ee nesves mes
peeleke keg jesie mes Heeref[le neslee nw ~
DeLeJee Je=efMeke-keke&-Je=<e Deewj cekej jeefMeeeW Hej HeeHeeneW keer ef< ee
eesie mes DeLeJee veJece YeeJeiele efmLeefle mes Yeer peeleke kegjesie mes Heeref[le neslee
nw~~9~~

435

efveOeveeefjOeveJeeefmLelee jefJeevejecee eLee leLee ~

yeueJeodenoes<ekeejCewce&vegpeeveeb peveevleves$eleeced ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieevJemevleefleuekesveen
efveOevesefle ~~ jefJejeefole: ev: MeMeer, Deej: Deejke:, ece: meewj: Sles
jefJeevejecee: ~ eLee eLee esve lesve ekeejsCe efveOeveeefjOeveJeeefmLelee:
Dece<eefleereeoMeieemleoe peeleeveeb cevegpeeveeb ceveg<eeCeeceves$eleeceevOeb
peveevleglHeeoeefvle ~ eLeeleLesefle $eceefveJeejCeeLe&: ~ leeb eeves$eleeb
yeueJeodenoes<ekeejCew: les<eeb elegCee& eneCeeb ceOeeees yeueJeemleme ees
JeeleefHeeMues<ceCeeb ceOeees<e Ge: lesve oes<ekeejCesve lelekeesHesve lemeeef#eefJeveeMees
YeJeefle ~~ 10 ~~
kesoejoe:owJeeled eefo mete&-ev-cebieue Deewj Meefveen DeeJes, s,
efleere Deewj yeejnJeW YeeJeiele nes ieS nesles nQ Deewj Fve eejeW eneW ceW pees DeefOeke
yeueer neslee nw Gme en keer eke=efle kes Jeeeg-efHee Deewj keHeeefo oes<e mes peeleke keer
DeeBKe ve nes peeleer nw ~~ 10 ~~
veJeceeele=leereOeereglee ve e meewcewjMegYee efvejeref#elee: ~
efveecee^JeCeesHeIeeleoejoJewke=lekejeMe meHleces ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieevJewleeueeresveen
veJesefle ~~ DeMegYee: HeeHee: veJeceeele=leereefOeeglee: veJeces SkeeoMes le=leeres
OeermLeeves Heeces Sles<eg eLeemecYeJeb eglee: meceJeefmLelee: les e meewcew:
MegYeenwjefvejeref#elee ve emleoe yeueJeodenoes<ekeejCesvewJe Heg<eme
efveeceeefvveMeee^JeCeesHeIeeleoe: ees$eees: keCe&ees: GHeIeeleoe yeefOee&keje: ~
De$eeMegYeenCesveeke&evejmeewje: eeiegee SJe %esee: ~ joJewke=lekejeMe meHleces
Fefle ~ le SJeeke&evejmeewje: ueiveelmeHleces mLeeves efmLelee: meewcesje joeveeb
ovleeveeb Jewke=lekeje: meg: ~~ 11 ~~
kesoejoe:Deewj Deve Deefve eesie
veJece-SkeeoMe-le=leere ee Heece YeeJeiele HeeHee eneW Hej MegYeen ef<
nervelee mes peeleke efveMeesve keCe& jesieer neslee nw ~

436

meHleceYeeJeiele HeeHeeneW Hej MegYeeneW keer ef< veneR nesves mes Yeer peeleke kes
(oeleeW ceW efJekeej) ovle jesieer neslee nw ~~ 11 ~~
Goeleg[gHesmegjemeies meefHeMeeeesMegYeeesefm$ekeesCeees: ~
meesHeHueJeceC[ues jJeeGoemLes veeveeHeJeefpe&le: ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieevJewleeueeresveen
Goseleerefle ~~ G[gHes evs Goeefle ueiveieles leefmceMeemeejemeies jengemles
lemceee ueiveeoMegYeees: meewjYeewceees: ef$ekeesCeMeees: veJeceHeecemLeees: peele:
meefHeMeeees YeJeefle ~ efHeMeeeeefOeef<lees YeJeleerleLe&: ~ SJeb jJeeJeeefoles ceC[ues
meesHeHueJes Demegjemeies Dekex jengemles leefmceMeesoemLes ueiveies ueiveeoMegYeees:
meewjYeewceeesef$ekeesCeieleees: peelees veeveeHeJeefpe&lees YeJeefle ~ DevOe FleLe&: ~~ 12~~
kesoejoe:ueiveiele jengemle evcee, leLee (ev enCe mecee ceW
pevce) ueiveiele mes veJece YeeJe ceW HeeHe en efJeMes<ele: Meefve cebieue nes lees peeleke kes
THej efHeMeee yeeOee nesleer nw ~
leLee jeng emle mete& (mete& enCe mecee) ueive ceW Deewj Fme ekeej kes jeng
emle ueiveiele mete& mes veJece iele HeeHe eneW mes (Meefve-cebieue) peeleke DevOee neslee
nw~~12~~
mebmHe=: HeJevesve cevoieegles etves efJeueives iegjew
meesvceeoesJeefvepes efmLelesmleYeJeves peerJes efJeueiveeefeles ~
lelmete&megleesoesJeefvemegles Oecee&lcepeetveies
peelees Jee memenejefMcelevees #eerCes Jees Meerleieew ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieeved Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
mebmHe= Fefle ~~ eme pevceefie cevoie: meewjes odetves meHleces egle: efmLelees
YeJeefle efJeueives e ieg: ye=nmHeefle: me HeJevesve Jeeegvee mebmHe=es YeJeefle ~ Jeelejesieer
YeJeleerleLe&: ~ DeJeefve: Yet: lemee: peeleesJeefvepe: leefmcevvemleYeJeves meHleces mLeeves
efmLeles efJeueiveeefeles eeiueiveies e peerJes iegjew peele: meesvceeoes YeJeefle, efJeefee Fefle ~
leefoefle ~ mete&megle: meewj: leefmcevvegoes ueives efmLeles DeJeefvemegles Yeewces
Oecee&lcepeetveies veJeHeecemeHlecemLeeveecevelecemLeevevemLes peelemlelmeesvceeo SJe

437

YeJeefle ~ kesefeleeeng: ~ eceesoe Fefle Heefvle ~ DeLeJee #eerCes Meerleieew evs

menejefMceleveesve MevewMejsCe mebeges Jeeb eoMemLeeveb eeles eeHles
JeeenCeelmeesvceeo SJe YeJeefle ~~ 13 ~~
kesoejoe:meHlecemLe, Meefve, ueiveiele ieg mes peeleke JeeleJeeefOe
Heeref[le neslee nw ~ meHlecemLe cebieue Deewj ueiveiele ieg mes peeleke Heeieue neslee nw ~
ueiveiele cebieue, veJece-Heece-meHlece ceW efkemeer Ske ceW cebieue mes Yeer peeleke Gvceeoer
(Heeieue) neslee nw ~ Meefveege #eerCe evcee JeeYeeJeiele nesves mes Yeer peeleke Heeieue
neslee nw ~~ 13 ~~
jeMebHees<CekejMeerlekejecejspewveeaeeefOeHeebMekeielewjefjYeeieiewJee& ~
SYeesuHeceOeyengefYe: $eceMe: emetlee %esee: megjYegHeiece$eeieYe&oemee: ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieevJemevleefleuekesveen
jeMebMeHesefle ~~ eefmcevveJeebMekes eves Jele&les me jeMebMeke: leme e: Heefle:
jeMebMeHe:, G<Cekej: mete&:, MeewlekejMev:, Decejspees peerJe: Slew:
jeMebMeHees<CekejMeerlekejecejspew: DeelceereeogeelmeHlecejeMeefOeHees veereeefOeHemleoeres veereeefOeHeefleveJeebMekes JeJeefmLelew: DeefjYeeieiew: Me$egveJeebMeielewJee& peelee oemee
YeJeefvle ~ SYeesuHeceOeyengefYeefjefle ~ SYees ensYe: SkeesuHe:, ew ceOecee e$e
elJeejes Jee yenJe: SYe: emetlee: $eceMees oemee YeJeefvle ~ lemewkees veereeefOeHeebMekes
Me$egveJeebMekes Jee ielees YeJeefle meesYegHeiecesveelcevee peerefJeleeLeea oemelJecegHeHeeles ~
eme ew meesvesve $eerlees efJe$eerle: esve $eerlemleme oemees YeJeefle eme $eeMelJeejes
Jee mee ieYe&oemees oememe Heg$ees oemee Jee Heg$ees ueeskes ie=noeme Fefle eefme: ~~14~~
kesoejoe:pevce mecee keer jeefMe kes veJeebMe kee DeefOeHeefle en leLee
mete&-ev-ieg Fve leerveeW ceW keesF& Ske en, eefo Me$eg-veere-jeefMe veJeebMeiele nes lees
peeleke efkemeer kes eneB DeYeLe&vee kes meeLe veewkejer kejlee nw ~
peejke kes pevcee ceW eefo oes en Me$eg ee veere jeefMe veJeebMe iele nesles nQ
lees Jen $ee oeme DeLee&led OeefveeeW mes Kejeroe peekej JeneB eeJeppeerJeve veewkej neslee
nw ~

438

leerve ee eej eneW kees Me$eg veere jeefMe veJeebMe ieleefmLeefle mes Jen peeleke
ieYe&mLe keer efmLeefle ceW ner veewkej nes peelee nw ~~ 14 ~~
efJeke=leoMeve HeeHew&s Je=<eepeneesoes
KeueeflejMegYe#es$es ueives nes Je=<eYesefHe Jee ~
veJecemeleies HeeHew&s jJeeJe{s#eCeer
efovekejmegle vewkeJeeefOe: kegpes efJekeue: Hegceeved ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLeeves<eeceefveeesieeveeb %eeveeLe& nefjCeen
efJeke=lesefle ~~ Je=<e: eefme:, Depees ces<e: nees OevJeer S<eecegoesveleces
ueivesHeeHes&sJeueesefkeles efJeke=leoMevees efJeHeovlees YeJeefle ~ DeMegYe#es$eeefCe
HeeHeenjeMee: ces<eefmebnJe=efMekecekejkegcYee: S<eeceveleces ueives nes OeefvJeefve
JeeJe=<eYesefHe Jee ueives HeeHes: peele: Keueefle: KeuJeees YeJeefle ~ jJeeJeeefoles
veJecemegleies ueiveevveJeceHeeceeesjvelejmLeevemLes HeeHeens peele: De{s#eCees
YeJelemeejveeve: ~ SJeb efovekejmegles meewjs ueiveevveJeceHeecemLes HeeHew: s
vewkeJeeefOe: yengjesieew YeJeefle ~ SJecesJe kegpes Yeewces ueiveevveJeceHeecemLes HeeHes
Hegceeved Heg<ees peelees efJekeueesnervees YeJeefle ~~ 15 ~~
kesoejoe:Je=<e-ces<e Deewj Oeveg ueive, HeeHe eneW mes nesves mes oeBleeW keer
Yeeevekelee nesves mes peeleke efJeHe neslee nw ~
ces<e-efmebn-Je=efMeke, kegcYe jeefMeeeW ceW keesF& Yeer ee Je=<e, Oeveg ueiveiele
nesleer nw pees peeleke KeuJee (eeBo efMej) neslee nw ~
veJece Heece YeeJeiele jefJe Hej HeeHe eneW keer ef< mes peeleke keer ef<
kece nesleer nw ~
veJece ee HeecemLe cebieue Hej HeeHeen ef< mes peeleke Deveske ekeej kes
jesieeW mes emle leLee HeeHeen ef<ege Meefve, veJece ee Heece ceW nes lees Yeer peeleke
Debienerve neslee nw ~~ 15 ~~
JeemegleOeveOece&iewjmeewcewYe&JevemeceeveefveyevOeveb efJekeuHeced ~
Yegpeieefveie[HeeMeYe=okeeCewye&ueJeomeewceefvejeref#elewMe leled ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefve<eesieevHegef<Heleeeeen

439

Jeemeglesefle ~~ Demeewcew: HeeHew: JeemegleOeveOece&iew: eoMeHeeceefleereveJecemLeeveeveeb eLeemecYeJecevelecemLeevemLew: peeleme efveyevOeveb YeJeefle ~ me JeOele
FleLe&: ~ lee efveyevOeve YeJevemeceeveb jeefMemeMeb me eeCeer esve ekeejsCe me jeefMe:
yeOeles lesve ekeejsCesleLe&: ~ leeLee ~ ces<eJe=<eOevegOe&jeCeeceveleces ueives efveie[w:
yeOeles ~ keke&cekejceerveeveeceveleces ueives yevOeveb efJevee ogiex efmLelee j#eles ~
Je=efekeueives Yetie=ns yeOeles ~ Yegpeieefveie[HeeMeYe=efoefle ~ eefmceved s<keeCes Heg<ees
peele: me esodYegpeieHeeMeYe=Jeefle meHe&s<keeCees efveie[HeeMeYe=e s<keeCe: me e
eLeceHeeceveJeceeveeefceleveee ieCeveee eme jeMes: mecyevOeer YeJeefle me eseefMe:
yeueJelee Demeewcesve HeeHeensCeevelecesve Meles leLee peeleme leJevemeceeveb efveyevOeveb
leesvewJe ekeejsCe efJekeuHeced ~ Yegpeies<keeCe: keke&efleere: keke&le=leere:
Je=efekeee: Je=efMekeefleere: ceervevleMe ~ efveie[s<keeCees cekejee: ~
Yegpeieefveie[HeeMeYe=efoefle kewefMeod JeeKeeleced ~ le$e HeebMeYe=ovesve s<keeCees ve
Heefle: ~ lemceeledYegpeieHeeMeYe=efvveie[HeeMeYe=efoefle JeeKeseced ~ YegpeieHeeMeYe=efvveie[HeeMeYe=odYegpeeefoYeeiewye&ueJeomeewceefvejeref#elewMe leled ~ Fefle mHe=es
YeJesefoleLe&: ~ Deefmceved Mueeskes Heefle Fefle ~~ 16 ~~
kesoejoe:eoMe-Heece-efleere Deewj veJece YeeJeiele HeeHe eneW ceW efpeme
YeeJe ceW yeue mecHeVe HeeHeen neslee nw, Gme YeeJeiele jeefMe kes meceeve efpeme ekeej
keer Jen jeefMe nw yevOeve keer nesleer nw Jewmee peeleke kee yevOeve mecePevee eeefnS ~
ces<e-Je=<e-Oeveg jeefMe mes jmmeer mes yevOeve, efceLegve leguee kegcYe kevee jeefMe ceW
efveie[ye keke&-cekej-ceerve jeefMeeeW ceW efyevee yevOeve kes ogie& efmLele megjef#ele neslee
nw~
ueive ceW meHe&, ee efveie[ ege s<keeCe Hej yeueJeeved HeeHe en keer ef< mes
meHe& ee efveie[ evLe keer lejn peeleke kee yevOeve neslee nw ~
eleg<Heo jeefMe, 12-5-2, 1 YeeJeeW ceW ee ueiveiele s<keeCe jeefMe
eleg<Heo jeefMe nesves mes peeleke kee jmmeer mes yevOeve, peueej jeefMe mes jmeer Deeefo
kes yevOeve mes jefnle yevo kecejs ceW jKee peelee nw Deewj efHeo jeefMe ueive s<keeCeeefo
mes yes[er mes peeleke yeeOee peeleke nw ~~ 16 ~~

440

He<eJeeveesHemceejele&: #eeer e efveMeeHeleew

mejefJelevees Je$eueeskeb ieles HeefjJes<eies ~
jefJeecekegpew: meewceewve&YemLeueceeefelew
Ye=&lekecevegpe: HetJeexefwJe&jeOececeOecee: ~~ 17 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee& eCeerles ye=nppeelekes
DeefveeOeee: mecHetCe&: ~~ 23 ~~
YeeslHeue:DeeveeveHeefveeesieeved nefjCeen
He<eJeeve Fefle ~~ efveMeeHeleew evsmejefJelevees meewjmeefnles Je$eeueeskeieles
Yeewcesve s HeefjJes<eies lelkeeueb HeefjJes<eeges peele: Heg<e: Heg<eJeeve:
meoeefeeeefYeOeeeer, DeHemceejele&: #eeer e YeJeefle ~ De$e evcemem$ee: ekeeje
JeeKeelee:, $eeMe oes<e: ~ emewkeekeejMevcee YeJeefle lemewkees oes<ees YeJeefle ~
eme ekeejeb lesve evs meewjsCe eges He<eJeeve: meowJeeefeeeefYeOeeeer YeJeefle ~
mejefJelevees Yeewces DeHemceejeleexHemceej: ce=leg: ~ mejefJelevees Yeewces lelkeeueb
HeefjJes<eies #eeer YeJeefle ~ jefJeecekegpewefjefle ~ jefJejeefole:, ece: meewj:,
kegpeesejke: Slew: veYemLeueceeefelew: oMecemLeevemLew:, meewceew: MegYeeneCeeb
ceOeevve kesveefeodw jJeueesefkelew: peelees ceveg<ees Ye=lekeew YeJeefle, lew: HetJeexefwe&nw:
jefJeecekegpew: JejeOececeOecees Ye=lekees YeJeefle ~ les<eeb eneCeecesJebefJeOesvewkesve
Ye=lekeesefHe Jej: eses YeJeefle ~ DepegiegefHmeleeb Ye=efleb kejesefle ~ eYeeb ceOecees
YeJeefle, ceOeceeb Ye=efleb kejesefle ~ ef$eefYejOecees pegiegefHmeleeb Ye=efleb kejesefle ~~ 17 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb DeefveeOeee: ~~ 23 ~~
kesoejoe:Deve Deefve eesie
Meefve kee evcee kes meeLe nes DeLee&led ev Deewj Meefve oesveeW efkemeer Ske
jeefMe ceW efmLele neskej cebieue mes nes lees peeleke efkemeer keefve jesie eneW mes
Heeref[le neslee nw Deewj keg Yee<eCe kejlee nw ~
(1)Meefve ege evcee, (2) cebieue mes Deewj (3) HeefjJes<e meefnle
evcee cebieue Fme ekeej keer leerve efmLeefleeeW ceW mes (1) keg Yee<eCe mJeYeeJe,
(2) ce=ieer kee jesieer Deewj leerveeW eesieeW mes #ee jesieer neslee nw ~

441

mete&-Meefve Deewj cebieue Fve leerveeW ceW keesF& Ske en oMece YeeJeiele nes lees
peeleke Gece mlej kee jepemesJeer (veewkej) neslee nw ~
Ge leerveeW ceW keesF& oes en oMeceYeeJeiele nes lees ceOece mlej ner veewkejer
nesleer nw ~ Ge leerveesb en eefo oMece YeeJeiele nesles nQ lees peeleke efvecve mlej keer
veewkejer kejlee nw ~~ 17 ~~
ye=nppeeleke evLe kes DeefveeOeee:23 keer HeJe&leere eer kesoejoe
peesMeer ke=le efnvoer `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~

442

DeLe m$eerpeelekeeOeee: ~~ 24 ~~
eelHeueb vejYeJes#ececeveeveeb leeoslHeefle<eg Jee mekeueb efJeOeseced ~
leemeeb leg Yele=&cejCeb efveOeves JeHegmleg ueivesvogieb megYeieleemlecees HeefleMe ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeele: m$eerpeelekeeOeeees JeKeeeles ~ le$eeoeJesJe
Heg<epevceeseHeueeefleosMeb leoefOekeb e Jemevleefleuekesveen
eelHeueefceefle ~~ vejYeJes Heg_pevceefve eelHeueceveeveeb m$eerCeece#ecece
mecYeeJeb lelHeefle<eg lele=&<eg Jeosod yeteeled Hegevceeseb Heueb eodJe=eeleeYeefieleeefo ~
le$e elm$eerCeeb #eceb eesieb leeemeecesJe JeeJeb, eee#eceb ve mecYeJeefle jepeeefo
lelHeefle<eg leppeelekeeues dJee JeeJeced ~ ee mecYeJeefle megveHeeefoeesieeveeb Heueb
leoefKeueb mekeuecegYeeesjsJeb JeeJeced ~ leeefve e ef$eefJeOeeefve Heueeefve ~
keeefveefelm$eerCeeb JeeJeeefve, keeefveefelHeefle<eg, keeefveefeodeesjefHe ~
Je=eeleeceefieleekeejeoMe&veeefve m$eerCeecesJe JeeJeeefve, jepeeesieeefoHeueeefve
lelHeefle<eg ~ lelHeleerveeb megveHeeefoeesieHeueeefve megKeog:KeeoMe&keeefve GYeeesjefHe ~
DeLeJee mekeueb meceeb m$eerpeelekeHeueb lelHeefle<eg efJeOeseb JeeJeced ~ leemeeefceleeefo ~
leemeeb m$eerCeeb efveOevesces mLeeves Yele=&cejCeb eLee JeeJeced leLeesHeefje#eefle ~
JeHegmleg Mejerjb ueivesvogieb ueiveeveesie&leb leeeefHe leemeeb eLee Je#eefle ~ leemeeb
megYeielee meewYeeieb eeiedYeeefJeHeefleJee& leeiemlecees meHlecemLeeveeeJeced ~ leoefHe
Je#eefle ~~ 1 ~~
kesoejoe:Heg<e peeleke kes MegYeeMegYe kes Deefleefje m$eer peeleke kes
efJeMes<e Heue
DeYeer eneb 23JeW DeOeee leke kes MegYeeMegYe HeueeosMe ceW GlHeVe peeleke
Meyo mes pevcekegC[efueeeW ceW Heg<e peeleke yeesOeke MeyoeW kee GuuesKe efkeee ieee
nw~ eke=efle Heg<eelceke peerJe kes oes Debie-efJeYeeieeW cesb Heg<e Jeeeke MeyoeW kee eeesie
meYeer Meem$eeW cesb eeOeevesve nesves mes eneb Hej Yeer Deeeeeex kee mHeeMee m$eer
Heg<eelceke eOeeve Heg<e mes DeefYeeee nesles ngS Yeer peeleke ceW Heg<e Meyo kee
JeJenejes ceW GHeeesie nessves mes HeueeosMe ceW pees Heue Heg<e efJeMes<e kes kens ieS nQ Jes
Heue m$eer peeleke efJeMes<e ceW Yeer Ieefle nesles ngS Yeer m$eerHeg<e es oes efYeVe peelekeeW

443

ceW, Fme DeOeee ceW m$eer peeleke efJeMes<e mes mecyeefvOele MegYeeMegYe peerJeve kee YeefJe<e
yeleeles ngS mHe efkeee pee jne nw efke
HetJe& DeOeeeeW ceW peeleke (pevce uesves Jeeues yeeueke) kes pees MegYeeMegYe
Heuekens ieS nQ Gve HeueeosMeeW ceW Heg<e peeleke ceW veneR GHeueyOe nesvesJeeues HeueeosMe
kee GHeeesie Gme peeleke keer m$eer peeleke kegC[ueer ceW efJeMes<elee kejvee eeefnS ~
DeLeJee pees HeueeosMe m$eer peeleke ceW eke=eflele: DemecYeJe ee DeIeefle nesles
nQ Jen HeueeosMe Gme m$eer kes Heefle ceW Ieefle nesles nQ ~ Deewj pees HeueeosMe Heg<e
peeleke ceW DemecYeJe nesles nQ Jen HeueeosMe Gme Heg<e peeleke keer m$eer peeleke ceW
Ieefle nesles nQ ~
m$eer keer ueive kegC[ueer kes HeueeosMe Heg<e ceW Deewj Heg<e keer ueive
kegC[ueer kee HeueeosMe m$eer kegC[ueer ceW Ieefle neslee nw ~ leelHee& ener nw ~
m$eer keer ce=leg kee efJeeej m$eer kegC[ueer kes Dece mLeeve ceW Deewj m$eer kee
He jbieeefo kee efJeeej ueiveYeeJe mes nesvee eeefnS ~ leLee pevcekeeueerve evcee mes
Yeer m$eer kee He ueeJeCe kes meeLe m$eer kegC[ueer kes ueive kes meHleceYeeJe mes m$eer kes
Heefle kee MegYeeMegYe efJeeej nesvee eeefnS ~~ 1 ~~
egices<eg ueiveMeefMevees: eke=efleefmLelee m$eer meerueYet<eCeeglee MegYeo=eesMe ~
Deespe: mLeeesMe cevegpeeke=efleMeerueegee HeeHee e HeeHeegleJeeref#eleeesieg&Ceesvee ~~ 2 ~~
YeeslHeue:eogeb JeHegmleg ueivesvogieb leleoMe&veb Jemevleefleuekesveen
egicesef<Jeefle ~~ ueiveMeefMeveesoeeveesjefHe egices<eg mecejeefMe<eg efmLeleees:
m$eer eesef<eleke=efleefmLelee m$eermJeYeeJee YeJeefle ~ eke=leew mJeYeeJes efleefle ~ leeesjsJe
ueivesves: MegYeees: meewceeneJeueesefkeleees: meerueYet<eCeeglee YeJeefle ~ meerueb
MeesYeveeefj$eb leosJe Yet<eCeceuejCeb lesve eglee DeLeJee MeesYevesve Meeruesve Yet<eCewMe
eglee ~ Deespe:mLeeesefjefle ~ leeesjsJe ueivesvesjespe: mLeeesefJe&<ecejeefMeieleees:
cevegpeeke=efleMeerueegee Heg<eekeeje Heg<eMeeruee YeJeefle ~ leees: ueivesves:
HeeHeegleJeeref#eleees: HeeHemebegleees: DeJeueesefkeleeesJee& HeeHee HeeHeMeeruee iegCeesvee
meJe&iegCejefnlee e YeJeefle ~ DeLee&osJewkeefmcevmecejeefMeies Deveefmceved efJe<ecejeefMeies
Hegbefm$eeesce&OemJeHeekeeje YeJeefle ~ SJeceskeefmceved MegYeenegles DeveefmcevHeeHeegles

444

meeruee YeJeefle, Demeeruee e efceesleLe&: ~ SJeceskeefmceved MegYeens

DeveefmcevHeeHesefHe ~ SJecegYeeesjefHe meewceemeewceegleeesMe ~ Deveee ee
Mes<ekeuHevee keeee& ~~ 2 ~~
kesoejoe:m$eer kee Mejerj keeefvle Deeefo efJeeej
mecejeefMeiele ueive evcee mes m$eer keer eke=efle keesceue, keeefvleege,
ueppee mJeeYeeefJeke Deewj Jen ce=ogYeeef<eCeer nesleer nw ~ ueive evcee Hej MegYe en keer
ef< mes m$eer meodiegCe mecHeVee meeOeg mJeYeeJe keer nesleer ngF& Jem$eeuebkeej mecHeVe nesleer
nw ~
efJe<ece jeefMeiele ueive evcee mes, m$eer keer Deeke=efle Heg<eekeej Deeke=efle kes
meeLe Heg<e mJeYeeJe keer nesleer nw ~ efJe<ece jeefMeiele ueive evcee Hej HeeHe en ef<
ee eesie mes m$eer HeeHeeejCe Deewj iegCe jefnle nesleer nw ~~ 2 ~~
kevewJe oge Jepeleern oemeb meeOJeer meceeee kegeefj$eegee ~
Yetceelcepe#ex $eceMeeWMekes<eg Je$eeefke&peerJesvogpeYeeie&Jeeveeced ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe Yeewce#ex ueiveies Jee Yeewceeefoef$ebMeebMekepeeleeee:
mJeHeefcevJeeeen
kevewJesefle ~~ Yetceelcepe#ex Yeewce#es$es ces<eJe=efMekeeesjvelejs ueiveieles
evieles Jee le$e e Je$eeefke&peerJesvogpeYeeie&Jeeveeb kegpeecepeerJe%eefmeleeveecebMekes<eg
ef$ebMeeies<eg $ecesCe HeueefveoxMees JeeJe: ~ leeLeeYeewceueives Yeewceef$ebMeebMekes
ueiveieles evieles Jee peelee kevewJe og<e YeJelevet{eefHe mee Heg<emeceeesies e Jepeefle
ieleerleLe&: ~ meewjef$eMeebMekepeelee kevewJe oemeb oemeYeeJeb Jepeefle peveeefle ~
Fneefmceved Yeewce#es$es peerJeef$eMeebMekes meeOJeer meeruee YeJeefle ~ yegOeef$eMeebMekes peelee
meceeee ceeeeegee YeJeefle ~ Meg$eef$eMeebMekes peelee kegeefj$eegee YeJeefle ogJe=&ee
Fefle~ SJeb ef$ebMeebMekeHeueb meJe&oe iegCeleee Hejeref#eleJeced ~~ 3 ~~
kesoejoe:ueiveiele ee cebieueeefo ef$eMeebMe ceW GlHeVe kevee kee
Heue

445

ces<e ee Je=efMeke ueive, ee ces<e ee Je=efMeke jeefMeeeW ceW efkemeer Ske Hej
evcee ceW, cebieue ef$eMeebMemLe Yeer nesves mes, kegceej DeJemLee ceW kegceejer ner, meoes<e
neskej HejHeg<e mes mebeesie kejleer nw ~
Ge ces<e Je=efMekemLe ueive ee evcee jeefMe ceW Meefve ef$eMeebMe mes, oemeer
nesleer nwb ~ ieg ef$eMeebMe mes megMeeruee, yegOeef$eMeebMe mes ceeeeefJelees, Deewj Meg$e ef$eMeebMe
mes ogMeefj$ee nesleer nw ~~ 3 ~~
og<e HegveYe&t: meiegCee keuee%ee Keelee iegCewemegjHetefpele#ex ~
meelkeeHeer keueeryemecee meleer e yeewOes iegCee{dee eefJekeerCe&keecee ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe yegOeMeg$e#es$eeesjveleces ueiveies evies Jee
Yeewceeefoef$ebMeebMekepeeleeee: mJeHeefcevJeeeen
ogsefle ~~ DebMekes<eg Je$eeefke&peerJesvogpeYeeie&Jeeveeefceefle meJe&$eevegJele&les ~
DemegjHetefpele Meg$emleme#ex Je=<elegueeesjveleces ueiveies evies Jee Yeewceef$eMeebMekes
peelee oge ogMeeruee YeJeefle, Meefveef$eMeebMekes peelee HegveYet&: HeeefCeenCeeovevlej
ceveme Yeeee& YeJeefle ~ peerJeef$eMeebMekes peelee meiegCee iegCeJeleer YeJeefle ~
yegOeef$eMeebMekes peelee keuee%ee YeJeefle ~ ieerleJeeeve=leefe$eeefo<eg kegMeuee ~
Meg$eef$eMeebMekes peelee iegCew: MeerueeefoefYe: Keelee YeJeefle ~ meelkeeHeerleeefo ~ yeewOes
efceLegvekeveeesjvelejs ueiveies Jee Yeewceef$eMeebMekes peelee keeHeer keHeemeee YeJeefle~
meewjef$eMeebMekes peelee keueeryemecee veHegbmekeleguee YeJeefle ~ ye=nmHeefleef$ebMeebMekepeelee
meeOJeer YeJeefle ~ yegOeef$eMeebMekepeelee iegCee{ee iegCeyenguee YeJeefle ~
Meg$eef$ebMeebMekepeelee eefJekeerCe&keecee efJeef#eHlecevceLee meJe&Heg<eieeefceveer
YeJeleerefle~~4~~
kesoejoe:ueive ceW Je=<e ee leguee jeefMe Deewj ueiveiele evcee Yeer Je=<e
leguee ceW efkemeer Ske ceW nes le$e cebieue ef$eMeebMe mes, peeeflekee kevee ogmJeYeeJe
meefnlee Meefve ef$eMeebMe mes, eLeceHeefle kees leee ee eLece Heefle mes lee neskej
efleere Heefle kees eeHle kejleer nw ~

446

Ge ueive ev ceW ieg ef$eMeebMe keer efmLeefle mes, meodiegCe mecHeVee, yegOe
ef$eMeebMe mes keueeefo efJeeeDeeW keer peeveves Jeeueer, Deewj Meg$e ef$eMeebMe mes iegCeeefo mes
Keele nesleer nw ~
efceLegve kevee jeefMeiele ueive evcee ceW cebieue kes ef$eMeebMe mes, keHe
keeefjCeer, Meefve ef$eMeebMe mes veHegbmeke (efnpe[er), ieg ef$eMeebMe mes meleer meeOJeer, yegOe
ef$eMeebMe mes meodiegCe mebHeVee Deewj Meg$e kes ef$eMeebMe mes keeceelegje nesleer nw ~~ 4 ~~
mJevoe HeefleIeeefleveer yengiegCee efMeefuHevemeeOJeervogYes
veeeeje
kegueeke&Yes
ve=HeJeOet
Hegesef<leeieceiee
~
pewJes vewkeiegCeeuHejleefleiegCee efJe%eeveegee meleer
oemeer veerejleeefke&Yes Heeflejlee ogeepee mJeebMekew: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe eveke&peerJemeewj#es$eeCeeceveleces ueiveies evies Jee
Yeewceeefoef$eMeebMekepeeleeeeb mJeHeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
mJevosefle ~~ FvogYes keke&s ueives leodieles Jee evs Yeewceef$eMeebMekepeelee
mJevoe mJewefjCeer eLesJeJeneefjCeer YeJeefle ~ meewjef$eMeebMekepeelee HeefleIeeefleveer
YeJeefle ~ peerJeef$eMeebMekepeelee yengiegCee YeJeefle ~ yegOeef$eMeebMekepeelee efMeefuHeveer
efMeuHekece&efvejlee YeJeefle ~ Meg$eef$eMeebMekepeelee DemeeOJeer og:Meeruee YeJeefle ~
veeeejsefle ~ Deke&Yes efmebns ueives leodieles Jee evs Yeewceef$eMeebMekes peelee veeeeje
Heg<eeeeje YeJeefle ~ vegefjJeeeejes emee: ~ kesefeeeee Fefle Heefvle, yengYeeef<eCeer ~
meewjef$eMeebMekes peelee keguee DemeeOJeer YeJeefle ~ peerJeef$eMeebMekes peelee ve=HeJeOet:
jepeYeeee& YeJeefle ~ yegOeef$ebMeebMekes peelee Hegbesef<lee Heg<emJeYeeJee YeJeefle ~
Meg$eef$eMeebMekes peelee DeieceieeieceHeg<eieeefceveer YeJeefle ~ peerJe#es$es
OeefvJeceerveeesjvelejs ueiveieles leodieles Jee evs Yeewceef$eMeebMekes peelee vewkeiegCee
yengiegCee YeJeefle ~ meewjef$eMeebMekespeelee DeuHejefle: MeerIeJesiee YeJeefle ~
ye=nmHeefleef$eMeebMekepeelee DeefleiegCee yengiegCeJeleer YeJeefle ~ yegOeef$eMeebMekes peelee
efJe%eeveegee DeeMee&egee YeJeefle ~ Meg$eef$eMeebMekes peelee Demeleer DemeeOJeer
YeJeefle~ oemeerefle ~ Deeefke&Yes meewj#es$es cekejkegcYeeesjvelejs ueiveies evies Jee
Yeewceef$eMeebMekepeelee oemeer YeJeefle ~ meewjef$eMeebMekepeelee veerejlee veereHeg<emeee

447

YeJeefle ~ peerJeef$eMeebMekepeelee Heeflejlee Yele=&Yeee YeJeefle ~ yegOeef$eMeebMekes peelee

oge YeJeefle ~ Meg$eef$eMeebMekes peeleeepee JevOee YeJeefle ~~ 5 ~~
kesoejoe:keke& jeefMemLe ueive evcee ceW, cebieue ef$eMeebMe mes mJelev$e
mJeYeeJe keer, Meefve ef$eMeebMe mes HeefleJeOe keeefjCeer, ieg ef$eMeebMe mes, yengiegCe mecHeVee,
yegOe ef$eMeebMe mes efMeuHekece& ceW efveHegCee, Deewj Meg$e ef$eMeebMe mes kevee JeefYeeeefjCeer
nesleer nw ~
efmebn jeefMeiele ueive evcee ceW cebieue ef$eMeebMe mes, Heg<e kes meMe mJeYeeJe
keer, Meefve ef$eMeebMe mes keguee, ieg ef$eMeebMe mes jepe jeveer, yegOe ef$eMeebMe mes Heg<e kes
meMe JeJenej%ee, Meg$e ef$eMeebMe mes veere Heg<e kes meeLe mebeesie kejves Jeeueer nesleer
nw ~
Oeveg ceerve jeefMeiele ueive ev ceW eefo cebieue kee ef$eMeebMe nes lees Deveske
iegCeeW mes mecHeVee, Meefve ef$eMeebMe mes DeuHecee$ee ceW Heefle mebeesie keeefjCeer, ieg ef$eMeebMe
mes yengiegCe%ee, yegOe ef$eMeebMe mes efJe%eeveefJeMes<e%ee, Meg$e ef$eMeebMe mes JeefYeeeefjCeer,
nesleer nw ~
Meefve keer jeefMe (cekej kegcYeiele) ueiveiele ueive evcee ceW, cebieue kes
ef$eMeebMe mes oemeer, Meefve ef$eMeebMe mes veere Heg<eeW keer meneeefjCeer ieg ef$eMeebMe mes Heefle
mesJeejleeHeefjJelee, yegOe ef$eMeebMe mes mJeYeeJeiele oge Deewj Meg$e ef$eMeebMe mes, Deepee
DeLee&led JevOee (yeebPe) nesleer nw ~~ 5 ~~
MeefMeueivemeceeegew: Heueb ef$ebMeebMekewefjoced ~
yeueeyeueefJekeuHesve leeeseb efJeefevleesled ~~ 6 ~~
YeeslHeue:SleobMekewefjefle leoLe&ceveggYeen
Meleerefle ~~ jeefMeb jeefMeceefOeke=le leosleefEl$eMeebMekes Geb Heueb
leefMeueiveMeceeegewMevueiveegewefm$eMeebMekes eefmcevjeMeew eodenef$eMeebMekes
evcee YeJeefle leled Heueb Jeeeced ~ ee ueiveb YeJeefle leme
eefm$eMeebMemleoMeee ~ keLecegeles ~ yeueeyeueefJekeuHesvesleeefo ~ evueiveees:
ees yeueJeevme: e$e jeMeew e$e ef$eMeebMekes YeJeefle JeJeefmLele: leme eogeb Heueb
leosJeb efJeefevleesled ~ Sleogeb YeJeefleDeveefmcevjeMeeJeveefmceved ef$eMeebbMekes evcee

448

YeJeefle DeveefmcevjeMeew Deveefmceved ef$eMeebMekes ueiveb leoe leeeseex yeueJeeved me

eefmceved ef$eMeebMekes YeJeefle lemewJe Heueb Jeosled ~ ees yeuejefnlemleme Heueb ve
YeJeleerefle ~~ 6 ~~
kesoejoe:Ge Heue efJeeej efkeme mHe mes efkeee peee ?
Ge HeueeosMe ueive Deewj evcee ceW efpeme en kee ef$eMeebMe nes Gmeer mes
mHe kejvee eeefnS ~ Ssmeer efmLeefle ceW Yeer efJekeuHe nesves mes Mebkee nesleer nw efke
ueiveiele ef$eMeebMe ee eviele ef$eMeebMe ~ efpemekee meceeOeeveueive evcee kes
ef$eMeebMeeW ceW yeueJeeved ef$eMeebMe en mes Ge efJeeej kejves eeefnS evLe kee
mecemleeMee nQ ~ oesveeW ef$eMeebMe meceeve yeueer neWies lees oesveeW ef$eMeebMeeW mes mecyeefvOele
MegYeeMegYeHeue m$eer kegC[ueer ceW efJeeej kejvee eeefnS ~~ 6 ~~
kemebmLeeJeefmeleefmeleew HejmHejebMes Meew$es Jee eefo IejeefMemecYeJeesbMe: ~
m$eerefYe: m$eerceoveefJe<eeveueeoerHleb mebMeeefvleb veeefle vejeke=efleefmLeleeefYe: ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe eefmceved eesies peelee m$eerefYe: Heg<eekeejmebmLeefYe: men
ceoveb Meceeefle leeesiee%eeveb enef<e&Ceen
kemebmLeeefJeefle ~~ Deefmele: meewj:, efmele: Meg$e: SleeJeefmeleefmeleew
HejmHejebMes DeveesveebMeieleew meewj: Meg$eebMeiele:, Meg$e:, meewjebMeieleew e HejmHejb
kemebmLeew Deveesveb HeMele: Skees eesie: ~ DeLeJee Meew$es jeMeew Je=<elegueeesjvelejs
ueiveieles lelkeeueb eefo IejeefMemecYeJeeWMe: kegcYeveJebeMekeesoees YeJeefle leoe
efleerees eesie: ~ Deefmceveesiees peelee m$eer DeveeefYejHejeefYe: m$eerefYe: eesef<eef:
vejeke=efleefmLeleeefYe: Heg<emebmLeeveeefYe: Heg<eekeejegleeefYe: ceoveefJe<eeveueb eoerHleb
keeceefJe<eeefiveb epJeefueleb Meeefvleb veeefle Meceeefle~ Sleogeb YeJeefleDeve m$eer
mJepeIeves Heg<eHesCe ece&ceeb efueb yeOJee HegbJeled lemee jefleceefYepeveeefle ~
eleeseflekeeceee&lJeeled Heg<eeesieb ievlegb ve Mekeveesefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:cewLegve ef$eee kee MeceveesHeee
Meefve veJeebMeiele Meg$e Deewj Meg$e veJeebMeiele Meefve en keer efmLeefle kes meeLe
oesveeW ceW HejmHej ef< nesves mes, DeLeJee Je=<e ee legueejeefMe cesb kegcYe veJeebMe nesves mes
Ssmes eesieeW ceW GlHeVe m$eer Delevle keeceelegj nesleer nw ~ keeHeHeer efJe<eeefive kes Meceve

449

kes efuees Jen m$eer efkemeer Deve m$eer keer Heg<eeke=efle DeLee&led efveefce&le Heg<e efe kes
meeLe mecYeesie kej DeHeveer keeceelegjlee kee Meceve kejleer nw ~
YeeslHeue kee keLeve nw efke keesF& Deve m$eer Heg<e He ceW DeHeveer peebIe Hej
ece& (ece[e) Deeefo kee efue kees yeebOekej Heg<e keer lejn Ge keeceelegj m$eer kes
meeLe jefle kejleer ngF& DeHeveer keece Jeemevee keer le=efHle kejleer nw ~~ 7 ~~
Metves keeHeg<eesyeuesmleYeJeves meewceeneJeeref#eles
keueeryeesmles yegOecevoeesMejie=ns efveleb eJeemeeefvJele: ~
Glme=e jefJeCee kegpesve efJeOeJee yeeuesmlejeefMeefmLeles
kevewJeeMegYeJeeref#eleske&levees etves pejeb ieefle ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLeemlecees
HeefleMesefle
eogeb
leef%eeveb
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Metves Fefle ~~ ueiveeevee e: meHlecees jeefMe: me eefo Metve:
meJe&enefJeegees YeJeefle Deyeuees yeuenerveMe leefmcevvemleYeJeves Metves Deyeues e
yeuejefnles leLee meewcew: MegYeenwjefvejeref#eles ve kesveefegYeensCe Meceeves ve
kesveefelmeewceensCe egles peeleeee: Yelee& keeHeg<e: kegeflmeleHeg<ees YeJeefle ~ DeLeJee
ueiveeevee e: meHlecees jeefMemle$e yegOecevoees%e&meewjeesjvelejs efmLeles peeleeee:
Yelee& keueerye: Heg<eekeejnervees YeJeefle ~ emeeMejie=nb ejjeefMe: meHleces YeJeefle
lemee: efveleb meJe&keeueb Yelee& eJeemeeefvJele: eJeemeMeeruees YeJeefle, DeLee&osJeb efmLejs
meHleces efveleb ie=ns efmLelees YeJeefle, efmJeYeeJes efkeef_eleJeemes efkeef_eodie=ns efmLelees
YeJeefle ~ Glke=e jefJeCee kegpesve efJeOeJesefle ~ lejCeew jJeeJemleefmLeles meHleceies peelee
Heefleveeslme=e Ye$ee& leee YeJeefle ~ SJeb kegpes meHleceieles leefmceMeeMegYew: HeeHew:
Jeeref#eles yeeues efJeOeJee jC[e efJeieleYele=&kee YeJeefle ~ Deke&levees meewjs etves meHleceies
leefmceMeeMegYew: HeeHewJeeaef#eles s kevewJe pejecegHeieefle kegceeexJe Je=e YeJeefle
Je=lJeb eeHveesleerefle ~ efJeJeenb ve kejesleerleLe&: ~ De$e evueiveeesye&ueJeMeeosJesleeJeced ~~ 8 ~~

450

kesoejoe:ueive ee evcee mes en jefnle efveye&ue meHlece YeJeve Deewj

MegYe en ef< jeefnle en eesie efpeme kevee kee neslee nw Gme kevee kee Heefle Deefle
veere neslee nw ~
meHlecemLe yegOe Deewj Meefve keer en efmLeefle mes kevee kee Heefle veHegbmeke neslee
nw ~
ej jeefMeiele meHlece YeeJe mes kevee kee Heefle meoe HejosMe ceW jnlee nw ~
mete&iele meHlece YeeJe mes m$eer Heefle leee nesleer nw ~ meHlecemLe cebieue mes yeeue
peerJeve ceW ner efJeOeJee nes peeleer nw ~ meHleceiele Meefve mes Jen kevee kegceej DeJemLee
ceW ner Je=eJemLee kes meceeve nes peeleer nw ~~ 8 ~~
DeeivesewefJe&OeJeemlejeefMemeefnlewefce&ew: HegveYet&Ye&Jesled
$etjs nerveyeuesmleies mJeHeeflevee meewcesef#eles eesef_Pelee ~
DeveesveebMeieees: efmeleeJeefvepeeesjveemeeevee
etves Jee eefo MeerlejefMcemeefnleew Yeleg&mleoeveg%eee ~~ 9 ~~
YeeslHeue:veveg evelmeHlecemLeeveeoHeslelHeueb keLeceJeieceles ?
Geles. mLeeves evceme: HeueoMe&veeYeeJeeled HegvejefHe peelee keerMeer YeefJe<eleerefle
leef%eeveb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Deeivesewefjefle ~~ SkewkeefmcevHeeHeens meHleces Heuecegeced ~ eefo yenJe:
Deeivesee: $etje: meHlecemLee YeJeefvle leoe eefleeneseb Heueb lekelJee
lewjeivesewjmlejeefMemeefnlew: efJeOeJewJe YeJeefle ~ efceew: $etjw: meewcewMe meHlecemLew:
HegveYet&Ye&Jesled ~ mJeHeeefCeeeefnCeb lekelJee Deveme Yeeee& YeJeleerleLe&: ~ efmebmke=lee ~
leLee e evLeevlejs HegveYet&ue#eCecegeced ``mJewefjCeer mJeHeefleb efnlJee meJeCe keecele:
eesled ~ De#eleb e epeeejb HegveYet&mebmke=lee Hegve: ~~ $etj Fefle ~ $etj
DeeefoleeejkeMevewMejeCeecevelecesmleies ueiveelmeHlecemLes leefmceMe nerveyeues
meJe&yeuejefnles leLeeYetles meewcesef#eles MegYeeneCeeb yegOeiegefmeleeveecevelecesve s peelee
mJeHeeflevee DeelceeresvewJe Ye$ee& eesefpPelee leee YeJeefle ~ DeveesveebMeieeesefjefle ~
efmele: Meg$e:, DeJeefvepeesejke: Sleees: efmeleeJeefvepeees: DeveesveebMeieees:
HejmHejveJeebMekeefmLeleees: e$e le$e jeMeew efmeleveJeebMekes Yeewce YeewceveJeebMekew Meg$e:

451

leoe meevee m$eer Deveemeee HejHeg<ejlee YeJeefle ~ DeLeJee etves ueiveelmeHleces

mLeeves
leeJesJe
eeejkeMeg$ee
MeerlejefMcemeefnleew
evmeefnleew
YeJelemleLeeHeveHeg<eemeee YeJeefle ~ efkevleg Yeleg&jveg%eee Helegje%eesefle, ve leg
mJeelev$esCesefle ~~ 9 ~~
kesoejoe:evcee mes meHlece mLeeve mes HeueevegYetefle kewmes nesieer ?
leerve HeeHe eneW keer meHleceYeeJeiele efmLeefle mes peele kevee efJeOeJee nesleer nw ~
HeeHeen Deewj MegYe eneW keer meHleceYeeJeiele mebefmLeefle mes HegveefJe&Jeen eesie
(eLece Heefle kees es[ kej otmejs Heg<e mes efJeJeen) neslee nw ~
meHlece mLeeve efmLele efveye&ueer en Hej MegYeen keer ef< veneR nesves mes Yeer,
Ssmes eneesiepe m$eer Heefle mes lee nesleer nw ~
Meg$e en cebieue en kes veJeebMe ceW, Deewj cebieue en Meg$e en kes veJeebMe ceW
nesves mes m$eer Deve Heg<e ceW Deemee nesleer nw ~
ev Meg$e Deewj cebieue eneW keer meHleceYeeJeiele efmLeefle ceW DeHeves Heefle keer
Fevegmeej Jen m$eer HejHeg<e mes mebiece kejleer nw ~~ 9 ~~
meewjej#ex ueiveies mesvogMeg$es cee$ee mee yevOekeer HeeHes ~
keewpesmleebMes meewefjCee JeeefOeeesefveMeeeesCeer JeuueYee meodenebMes ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe esve eesiesve peelee cee$ee men yevOekeer YeJeefle, esve e
ieefo&leeesefveexve e megYeiee, leeesie$eeb Meeefueveen
meewjej#ex Fefle ~~ meewj: MevewMej: leod$e#es cekejkegcYeew, Deejes
Yeewcemleod$e#es ces<eJe=efMekeew S<eecevelejs ueiveieles leefmceMe mesvogMeg$es Fvogvee
evsCe Meg$esCe e mebeges leLeeYetles HeeHes HeeHeeneJeueesefkeles peelee yevOekeer
HejHeg<eieeefceveer YeJeefle ve kesJeueb eeJevcee$ee mee pevevee men yevOekeer peelee
levceeleeefHe yevOekeer HejHeg<eieeefceveer YeJeefle ~ DemleebMes ueiveelmeHleces mLeeves ees
jeefMemlelkeeueb keewpees YeewceveJeebMekees YeJeefle leefmceMe keewpesmleebMes meewefjCee
jefJepesve s peelee JeeefOeeesefve: mejesieYeiee YeJeefle ~ eogeb megYeieleemlecees
leoLe&ceen ~ eeeesCeer JeuueYee meodenebMe Fefle ~ eoe ueiveelmeHleces mLeeves

452

meodenme MegYeenme veJeebMekeesoees YeJeefle leoe eeeesCeer MeesYeveYeiee JeuueYee

Heleg: efeee e YeJeefle ~~ 10 ~~
kesoejoe:ces<e-Je=efMeke-cekej Deewj kegcYe ceW keesF& ueive ceW HeeHeen
Meg$e Deewj evcee yews nesb lees ceelee Deewj ue[keer oesveeW JeefYeeeefjCeer nesleer nwb ~
cebieue veJeebMe ege meHleceYeeJe Hej Meefve keer ef< mes m$eer keer eesefve ceW
jesie neslee nw ~
MegYe en veJeebMemLe meHleceYeeJe mes m$eer meewYeeieMeeefueveer megvojer Deewj Heefle
efeee Yeer nesleer nw ~~ 10 ~~
Je=es cetKe&: mete&pe#eXMekes Jee m$eerueesue: meel$eesOeveMeeJeveses ~
Meew$es keevleesleerJemeewYeeieegees efJeevYelee& vewHegCe%eMe yeewOes ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe emee: meHleceb mLeeveb Metveb YeJeefle lemee:
MevewMejeejkeMeg$e#es$es leobMes Jee meHleces eeMeer YeJeefle leef%eeveb ceeefueveen
Je= Fefle ~~ emee pevceefve ueiveelmeHleces mLeeves mete&peme meewjme#e
cekejkegcYeeesjvelejb lelmecyevOeer veJeebMekees Jee meHleces YeJeefle lemee: Je=:
cetKe&Me Yelee& YeJeefle ~ emee: DeeJevesemeeejkeme#ex ces<eJe=efMekeeesjveleobMekees Jee meHleces YeJeefle lemee: m$eerueesue: m$eer<eg mHe=neeueg: $eesOeve:
$eesOeMeerueMe Yelee& YeJeefle ~ SJeb Meew$es jeMeew Je=<elegueeesjvelejs leobMekes Jee
meHlecemLes keevleesleerJeoMe&veereesleerJemeewYeeieegees JeuueYeMe Yelee& YeJeefle ~ yeewOes
efceLegvekeveeesjvelejs leobMekes Jee meHlecemLes peeleeee: Yelee& efJeeved HeefC[le:
vewHegCe%eMe meJe&$e met#ceef<Ye&Jeefle ~~ 11 ~~
kesoejoe:enjefnle meHlece mLeeve kee Heue
cekej ee kegcYe jeefMe ee cekej kegcYe kee veJeebMe meHleceYeeJe ceW nesves mes
kevee kee Heefle cetKe& Deewj Je= Yeer neslee nw ~
ces<e ee Je=efMeke jeefMe ee ces<e Je=efMeke veJeebMe efmLele meHleceYeeJe mes m$eer
kees uecHe Deewj $eesOeer Heefle keer eeefHle nesleer nw ~
meHleceYeeJe iele, Je=<e leguee jeefMe ee veJeebMe nesves mes m$eer kees megvoj
YeeieJeeved Heefle mes meewYeeie eeHle neslee nw ~

453

efceLegve-kevee jeefMe ee veJeebMeiele meHleceYeeJe mes m$eer kees eelege& mecHeVe

efJeeved Heefle keer eeefHle nesleer nw ~~ 11 ~~
ceoveJeMeielees ce=ogMe eevs ef$eoMeiegjew iegCeJeeved efpelesefveMe ~
Deeflece=ogjeflekece&ke=e meewex YeJeefle ie=nsmleceeefmLeleWMekes Jee ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe evjeMeew meHleces leVeJeebMekes peerJejeMeew JeeefolejeMeew
e leVeJeebMekes Jee leef%eeveb Hegef<Heleeeeen
ceovesefle ~~ emee: peeleeee: meHleces mLeeves eeves jeefMe:
keke&mleobMekees Jee YeJeefle lemee: Yelee& ceoveJeMeiele: keeceelegjes
ce=ogMeekeefveMe YeJeefle ~ ef$eoMeiegjes: peerJeme jeMeew OeefvJeceerveeesjvelejs
meHlecemLes leobMekes Jee peeleeee: Yelee& iegCeJeeved Meewee&efoefYeieg&Ceweg&ees efpelesefvees
oevleMe YeJeefle ~ meewex jeMeew efmebns leobMekes Jee meHlecemLes peeleeee:
Yelee&eflece=ogjleerJeekeefve:, Deeflekece&ke=oleerJeJeeHeejke=Jeefle JeeHeejkejCeMeerue:~
kesefeeflekece&ke=oeflekeeceelegj: keeceemeees YeJeefle ~ SJecemleceeefmLeles
meHlecemLeevevemLes ie=ns jeMeeJebMekes Jee HeueceefYeefnleb e$eevemecyevOeer jeefMe: meHleces
YeJeefle DevemecyevOeer veJeebMeMe le$e jeMebMeHeees: ees yeueJeebmleoereb Heueb
Jeeeefceefle ~~ 12 ~~
kesoejoe:keke& ceerve jeefMeiele meHlece YeeJe Heue
keke& jeefMe ee keke& kee veJeebMe meHleceYeeJe ceW nesves mes, m$eer kee Heefle
megvoj keesceue oe Deewj keeceelegj neslee nw ~
Oeveg-ceerve jeefMe ee veJebeMe jeefMeeeb meHlecemLe nesves mes efpelesefve Deewj iegCe
mebHeVe Heefle ueeYe neslee nw ~
efmebn jeefMe ee efmebn veJeebMe iele meHlece YeeJe mes megkeesceue mJeYeeJe mecHeVe,
Deesj yeng keee& kejves Jeeues kee Heefle megKe neslee nw ~~ 12 ~~

454

F&<ee&efvJelee megKeHeje MeefMeMeg$eueives

%esves: keueemeg efveHegCee megefKelee iegCee{ee ~
Meg$e%eeesmleg efeje megYeiee keuee%ee
ef$e<JeHeveskeJemegmeewKeiegCee MegYes<eg ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe evMeg$eyegOeeveeb ew $eees Jee ueiveielee emee YeJeefvle
lemee: mJeHeb Jemevleefleuekesveen
F&<exefle ~~ emee: pevceueives MeefMeMeg$eew evefmeleew mecesleew YeJele: mee
F&<ee&efvJelee ceelmee&egee megKeHeje megKeemeee e YeJeefle ~ %esves: yegOeevees:
ueiveieleees: keueemeg efveHegCee lep%ee megefKelee me_peelemegKee YeJeefle, iegCee{ee
iegCeyenguee e ~ Meg$e%eees: efmeleyegOeeesue&iveieees: efeje oMe&veeree megkeevlee megYeiee
Yele=&JeuueYee keuee%ee e YeJeefle ~ ef$e<JeHeerefle ~ emeem$eeesefHe evyegOeMeg$ee
ueiveielee YeJeefvle meeveskeJemegmeewKeiegCee DeveskewJe&megefYe: Oevew:
meewKewjveskewyengefYeMe iegCeweg&ee YeJeefle ~ DeefHeMeyoeled ef$e<eg MegYes<eg yegOeiegefmeles<eg
ueiveieles<eg peelee DeveskeJemegmeewKeiegCee YeJeefle ~~ 13 ~~
kesoejoe:ev-Meg$e Deewj yegOe eneW kee ueiveiele Heue
m$eer kes pevce ueiveiele ev Deewj Meg$e F&<ee&ueg nesleer ngF& megKeer nesleer nw ~
ueiveiele yegOe ev keer efmLeefle efpeme m$eer keer nesleer nw Jen keueeefJeod megKeer Deewj iegCe
mecHeVe nesleer nw ~
ueiveiele yegOe Meg$e mes, m$eer-megvojer, meewYeeieMeeefueveer Deewj Deveske
keueeefo %eeve mecHeVelee nesleer nw ~
yegOe-ieg Deewj Meg$e ueiveiele efpeme m$eer kegC[ueer ceW nesles nQ Jen m$eer Oeveer,
megKeer Deewj iegCee%ee nesleer nw ~~ 13 ~~

455

$etjsces efJeOeJelee efveOevesMJejeWMes

eme efmLelees Jeeefme leme meces eefoe ~
melmJeLe&ies<eg cejCeb mJeecesJe lemee:
keveeefueieesnefj<eg eeuHemeglelJeefcevoew ~~ 14 ~~
YeeslHeue:De$e HetJe leemeeb Yele&=cejCeefceefle eogeb leef%eeveb
Jemevleefleuekesveen
$etjsce Fefle ~ emee: $etjenesces mLeeves YeJeefle lemee efJeOeJelee YeJeefle~
keefmcevkeeue Fleen ~ efveOevesMJejes emesefle ~ efveOevesMJejeskemLeeveeefOeHeeflee&me
enme veJeebMekes YeJeefle leme eemleefmcevJeeefme efJeJeenelHejlemlemee JewOeJeb
JeeJeced ~ Skeb ew veJe efJebMeefleefjleeefo enJee: ~ SJeb kesefeoefvle ~ Jeeb Hegve:
oMeevleo&Meekeeueb Jee:Meyosve yetce: ~ e$e efveOevesMJejMevYeewceeesjvelejWMes
YeJeefle le$e evYeewceeesJe&e:eceeCeb Je<e&ef$eleeced ~ le$e eee: kegceejerCeeb
efJeJeenemebYeJemlemceeocemLeeveeefOeHeeflee&meebMekes JeJeefmLelememeevleo&MeeefOeHeefle
mlemee efJeJeenelHejb efJeOeJelee eefoesee ~ meeflmJeefle ~ emee pevceefve
$etjenesceiees YeJeefle meoden: MegYeen: ~ keefMeoLe&iees efleeremLeeveielees YeJeefle
lemee: Yeleg&: Hegjmleeled mJemewJe cejCeb YeJeefle ~ emee pevceefve keveeeeceefueefve
Je=efMekes ieefJe Je=<es njew efmebns Jee Fvog: efmLelees YeJeefle lemee DeuHemeglelJeb
mJeuHeHeg$elJeb JeeJeced ~ keveeefueieesnjerCeeceveleceMevjeefMee&meemlemee:
DeuHee: Heg$ee YeJevleerefle ~~ 14 ~~
kesoejoe:HeeflecejCe eesie
m$eer kegC[ueer ceW ueive mes DeceYeeJe iele cebieue en mes JewOeJe (efJeOeJee)
eesie neslee nw ~
DecesMe en jeefMe veJeebMe keer oMee ceW efJeOeJee nesves keer DeeMee jnleer
nw~
efpeme m$eer kes efleereYeeie ceW, cebieueen neslee nw Jen m$eer Heefle keer peerefJele
DeJemLee ceW DeHeveer ce=leg eeHle kejleer nw ~

456

Je=<e-kevee-Je=efMeke Deewj efmebn jeefMeiele evcee mes DeLee&led Je=<e, kevee,

Je=efMeke Deewj efmebn jeefMeeeW keer efm$eeeW keer efm$eeeb DeuHe mevleeve keer nesleer nwb ~~
14 ~~
meewjs ceOeyeues yeuesve jefnlew: MeerleebMegMeg$esvogpew:
Mes<ewJeeae&meceefvJelew: Hegef<eCeer eeespejeMegodiece: ~
PeerJeejemHegefpeowvoJes<eg yeefue<eg eeiueivejeMeew meces
efJeKeelee YegefJe vewkeMeem$eefveHegCee m$eer yeeJeeefoveefHe ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLe eefmceveesies peelee Hegef<eCeer YeJeefle, eefmceMe
yeeJeeefoveer YeJeefle, leeesieeb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
meewjs Fefle ~~ meewjs MevewMejs ceOeyeues veeefleyeueJeefle ve eeefleyeuenerves leLee
MeerleebMegMeg$esvogpew: MeefMeefmeleyegOew: yeuesve JeerexCe jefnlew: efJeJeefpe&lew:
Mes<ewjeefoleYeewcepeerJewJeeae&meceefvJelew:
meyeuewe&$e
le$eeJeefmLelewe&eespejeefMe:
efJe<ecejeefMeodiece: Godiece Goes ueives YeJeefle ~ efJe<ecejeefMe: ueives peelee
YeJeleerleLe&: ~ leoe peelee ces<eefceLegveefmebnlegueeOeefvJekegcYeeveeceveleces mee Hegef<eCeer
YeJeefle ~ yengHeg<esleLe&: ~ peerJeejemHegefpeowvoJesef<Jeefle ~ peerJees ye=nmHeefle:, Deejes
Yeewce:, DeemHegefpeg$e:, SsvoJees yegOe: Sles<eg e$e le$eeJeefmLeles<eg yeefue<eg Jeere&Jelmeg
leLee eeiueives eefo mecejeefMeYe&Jeefle leoe peelee m$eer YegefJe Yetceew efJeKeelee meJe&$e
eefLelee DeveskeMeem$ekegMeuee Deveskes<eg yeng<eg Meem$es<eg kegMeuee lep%ee yeeJeeefoveefHe
cees#eMeem$es kegMeuee YeJeefle ~~ 15 ~~
kesoejoe:yengHeg<e ieeefceveer m$eer
efpeme m$eer peeleke ceW ceOeyeue mecHeVe Meefve, ev-yegOe Deewj Meg$e en
DeLee&led Ske ekeej mes yeuenerve nesles nQ leLee mete&-cebieue Deewj ye=nmHeefle efJe<ece
jeefMeiele ueive ceW yeueer nesles nQ lees Jen m$eer yengHeg<eieeefceveer nesleer nw ~
ueive mecejeefMeiele, cebieue-yegOe-ieg Deewj Meg$e efpeme m$eer peeleke kegC[ueer
ceW yeueer nesles nQ Jen m$eer, efJeMJe efJeKeele, Deveske efJeeeDeeW kes Jewog<e mes mecHeVe
Deewj yee efJeee efJeog<eer (JesoevleMeem$e%ee) Yeer nesleer nw ~~ 15 ~~

457

HeeHesmles veJeceieleenme legueeb eJepeeb egJeefleHewlemebMeesve ~

Gens JejCeefJeOeew eoevekeeues efevleeeeceefHe mekeueb efJeOesecesleled ~~ 16 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
m$eerpeelekeeOeee: mecHetCe&: ~~ 24 ~~
YeeslHeue:DeLe eeesiepeelee eJepeeceeeeefle leef%eeveb enef<e&Ceen
HeeHes Fefle ~~ HetJe meHlecemLeme enme He=Leked He=Leked Heuecegeb le$e
ueiveelHeeHes $etjensmles meHlecemLes eeve: keefMeod enes ueiveeVeJeceielees YeJeefle
leoe mee m$eer eeiegeb Heueb ve eeHveesefle ~ veJeceieleme enme legueeb lelkeefLeleeb
eJepeeb egJeefle: m$eer DemebMeesve efve:mebMeesveesHewefle eeHveesefle ~ SJeb m$eer peelekeb
JeeKeeleced ~ Gens Fefle ~ De$e es eesiee JeeKeeleemles esogens efJeJeenkeeues
YeJeefvle leoe eesieeseHeueb Jeeeced ~ leLee lemee: JejCeefJeOeew keveeceeie&Cekeeues
eoevekeeues keveeoevekeeues e efevleeeeb eMvekeeuesHesJeb mekeueb meJe efJeOeseb
JeeJeced ~ m$eerpeelekes<eg es MegYeeMegYeeesiee Geemles$eeefHe MegYeeMegYee JeeJee:, ve
mekeuepeelekeesee: ~ les e eLeeeoefMe&lekeeuesvewJe %esee: es<eeb e
Je#eceeCeefJeJeenHeueeseeesiewyee&Oees YeefJe<eefle les$e ve JeeJee: ~ egkelewleefJeenHeuecegeefceefle ~~ 16 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb m$eerpeelekeeOeee: ~~ 24 ~~
kesoejoe:m$eer kee eJepee eesie
efpeme m$eer peeleke kegC[ueer ceW meHlecemLe HeeHeen Deewj veJeceYeeJe ceW keesF&
Yeer en neslee nw, Gme veJeceYeeJeiele en iegCeOece& kes meceeve Jen m$eer eJepee eeHle
kejleer nw ~
eneYeeJe veJece YeeJe mes eJepee eesie veneR neslee ~ m$eer peeleke DeOeee ceW
efJeJeseve kes meeLe pees en Heue kens ieS nQ Fme mecyevOe ceW, JewJeeefnke MegYeeMegYe
ueive, kevee JejCeeefo, (Jej Je=efeceer) keveeoeve kee MegYe cegnte& (ueive) leLee
JewJeeefnke efpe%eemee kes He=ke mecee kes eMvekeeueerve ueive keer MegYeeMegYe en
efmLeefle kees mecePe kej HeueeosMe kejvee eeefnS ~~ 16 ~~

458

Fefle ye=nppeeleke evLe kes m$eerpeelekeeOeee:24 keer HeJe&leere eer

kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer ceW `kesoejoe:' JeeKee mecHetCe& ~

459

DeLe vewee&efCekeeOeee: ~~ 25 ~~
ce=legce=&legie=ns #eCesve yeefueefYemleelegkeesHeesJemlelmebegeYeiee$epees yengYeJees Jeeree&efvJelewYet&efjefYe: ~
DeivecyJeeegOepees pJejeceeke=lemle=d#eglke=leMeeces
metee&ewefve&Oeves ejeefo<eg HejmJeeOJeeosMesef<Jeefle ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeelees vewee&efCekeeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoeJesJee<ces
mLeeves ens efJeeges egles Jee eLee efceeles leef%eeveb Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
ce=legefjefle ~~ yeefueefYee&nwce&=legie=ns #eCesve ce=legYe&Jeefle ~ eme
pevceueiveevce=legie=nce<ceb mLeeveb Metveb ees enes yeueJeeved HeMeefle leme enme ees
OeelegemleelegkeesHeesJemlesve Oeelegvee ekegefHelesve me efceeles ~ leeLeeke&me efHeeb,
evme JeelekeHeew, Yeewceme efHeeb, yegOeme $eeesefHe JeeleefHeeMues<ceeCe:, ye=nmHeles:
keHe:, Meg$eme JeelekeHeew, meewjme Jeele Fefle ~ lelmebegeYeiee$epe Fefle ~
leefolevesve ueiveeocemLeevemLe HejeceMe&: ~ lesveecesve egeb eiee$eb
lelmebegeYeiee$eb leppeelemlelmecYetle: ueiveeocees jeefMe: eefmcevves
keeueeKeHeg<eme Jele&les leefmceVes eneseoes<ekeesHeeefvceeles ~ YetefjefYeye&ngefYe:
Jeeree&efvJelew: meyeuew: yengYeJees ce=leg: eoeyenJeesefHe Jeeree&efvJeleemletvececemLeeveb
HeMeefvle leoe eeJevle: HeMeefvle leeJeleeb eneCeecegeoes<eekeesHesve les e yenJees oes<ee
eefmcevkeeueHeg<ees ueiveeocejeefMeJele&les leefmceVes ekegHeb efveOeveb kegJe&vleerefle ~
DeivecyJeeegOepe Fefle ~ metee&efoefYejces mLeeves efmLelewjiveeefoefYece=&legYe&Jeefle ~
leeLeeeme ueiveeoces mLeeveskeex YeJeefle lemeeefivenslegkees ce=legYe&Jeefle ~ SJeb
evscescyegnslegke:, Yeewces DeeegOenslegke:, yegOes pJejnslegke:, peerJes Deeceeke=le:
DeefJe%eeleJeeefOenslegke:, Meg$es le=[d{slegke:, meewjs #egslegke Fefle ~
Slewe&nwye&efueefYee&Leese SJe ce=leg: MegYesve kece&Cee YeJeefle ~ yeuenervewjMegYesve
ceOeyeuewce&Oecesveefn ~ efJe%eelecejCeekeejme cejCeosMe%eeveeLe&ceenefveOeves
ejeefoef<Jeefle~ eme efveOevesces mLeeves ejjeefMeYe&Jeefle me HejosMes efceeles ~ eme
efmLej: me mJeosMes, eme efmJeYeeJe: meesOJeeosMes HeefLe efceele Fefle ~~ 1 ~~

460

kesoejoe:en Deewj en jefnle, meefnle Dece mLeeve mes ce=leg

efJeeej
enjefnle Dece mLeeve Hej pees keesF& yeueer en DeceYeeJe kees osKelee nw
Gme en kes Oeeleg mes ee Gme en kes JeeleefHee keHeeefo oes<e ekeesHe mes peeleke keer
ce=leg nesleer nw ~ eneW ceW jefJe efHeeeOeeve, evceeJeele-keHe, cebieue efHeeeOeeve,
yegOe-keHeJeele efHee, ieg-keHe-Jeele, Deewj Meefve en Jeele eOeeve nw ~
keeueHeg<e ceW Dece mLeeve efmLele ces<eeefo jeefMe kee keefLele pees Debie mLeeve
nw , Mejerj kes Gme Debie ceW Gme jeefMe kes ee jeefMe DeefOeHeefle en kes keefLele Oeelegleece Deewj ueesneefo mes ees Deeefo ueieves mes peeleke keer ce=leg nesleer nw ~
DeefOeke mebKeke yeueMeeueer eneW keer DeceYeeJe Hej ef< mes Gve meYeer
eneW kes keefLele Oeelegoes<e efJeMes<e mes peeleke keer ce=leg nesleer nw ~
DecemLe mete& mes Deefive keesHeeefo mes, evcee mes peue ceW, cebieue nes lees
Dem$e Mem$e mes, yegOe en DecemLe nes lees, JeeleefHeleekeHeeefo oes<eeslHeVe pJej jesie
mes, DecemLe ieg mes Ssmes jesie mes ce=leg nesleer nw efke jesie kee %eeve ner veneR nes Heelee,
Meg$e en keer DecemLe efmLeefle mes le=<ee (efHeHeemee) mes, Deewj DecemLe Meefve en mes
#egOee (yegYeg#ee) Heeref[le neskej peeleke (eeCeer) keer ce=leg nesleer nw ~
ce=legmLeeve keneb ? DecemLe ej jeefMe mes, efJeosMe cejCe, efmLej jeefMe mes
mJeosMe mJepeve Yetefce, (veJeebMe Yeer efmLej) Deewj efmJeYeeJe jeefMeiele Dece YeJeve
mes peeleke keer ee$ee ceeie& ceW ce=leg nesleer nw ~ DecemLe jeefMe-veJeebMe Deeefo mes met#ce
efJeeej DeeJeMeke neslee nw ~~ 1 ~~
MewueeeeefYenleme mete&kegpeeesce=&leg: KeyevOegmLeees:
ketHes cevoMeMeeYetefceleveewye&vOJemlekece&efmLelew: ~
keveeeeb mJepeveeefcees<Cekejees: HeeHeenw&ees:
meeleeb eegYeeesoeske&MeefMeveew leeses leoe ceefppele: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe
MewueeeeefYeIeeles<eg
eweexiewefce&eles
leeved
Meeot&ueefJe$eeref[lesveen

461

MewueeeeefYenlemesefle ~~ mete&kegpeees: jefJeYeewceees: egieHeeguekeeueb

KeyevOegmLeeesoMeceeesMelegLe&eesJee& peeleme MewueeeeefYenleme efMeueeenejsCe nleme
ce=legYe&Jeefle ~ ketHe Fefle ~ cevoMeMeeYetefceleveew: meewjsvogYeewcewe&LeemebKew
yevOJemlekece&efmLelewMelegLe&meHleceoMecemLew: ~ leeLeemeewjs elegLe&ies evs meHleceies
Yeewces oMeceies peele: ketHes Heeflelees efceeles ~ keveeeeefceefle ~
efncees<CekejeesMeveke&ees: keveeeeb efmLeleeesMe HeeHeeneespee&le: mJepevesve
efceeles mJepevesve JeeHeeeles ~ GYeeesoes efmJeYeeJejeMeeJegoes ueiveieles le$e
eeke&MeefMeveew jefJeevew eoe meeleeb YeJesleeb leoe leeses peues ceefppelees ceivees
efceeles~~ 2 ~~
kesoejoe:oMece ee elegLe&mLe jefJe cebieue eneW mes Hee<eeCe (HelLej) mes
ees ueieves mes ce=leg nesleer nw ~
elegLe&-meHlece-Deewj oMece YeeJeeW ceW $eceMe: Meefve-evcee Deewj cebieue eneW
keer efmLeefle mes eeCeer ketHe (kegBDee) ceW efiej kej ce=leg kee cegKeieeceer neslee nw ~
HeeHeen ef< ege kevee jeefMeiele mete& ev mes DeHeves ner meefHeC[eW
DeLee&led YeeF& efJejeojer kes peveeW eje peeleke ce=le nes peelee nw ~ leLee ceerve jeefMeiele
mete& evcee mes peue ceW [tyeves mes cejCe neslee nw ~~ 2 ~~
cevos keke&ies peueesojke=lees ce=legce=&iees ce=ies
Mem$eeefiveeYeJe: MeefMeveMegYeeesce&Oes kegpe#ex efmLeles ~
keveeeeb efOejeslLeMees<epeefvelemleeflmLeles Meerleieew
meewj#ex eefo leosJe efnceieew jppJeefiveHeelew: ke=le: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefHe ce=legeesieeved Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
cevos Fefle~~ cevos MevewMejs keke&ies kegueerjmLes ce=iees evs ce=ies cekej
efmLeles peeleme peueesojke=lees peueesojsCe ce=legYe&Jeefle ~ Mem$eeefiveeYeJe Fefle ~
MeefMeefve evs kegpe#ex ces<eJe=efMekeeesjvelecemLes le$e eeMegYeees&ees: HeeHeeesce&OemLes
peeleme Mem$eeefiveeYeJe: Mem$esCeeefivevee Jee eYeJeefle lelke=lees ce=leg: ~
keveeeeefceefle~ Meerleieew evs keveeeeb leled efmLeles HeeHeeceOeieles peeleme
efOejeslLeMees<epeefvelees ce=legce&jCeb YeJeefle ~ ogsve jesve Mees<esCe Jee GeflLelees peefvele

462

GlHeVe: ~ meewj#ex Fefle ~ efnceieew evs meewj#ex cekejkegcYeeesjvelecemLes leeefmcebMe

HeeHeeceOeieles eefo esppeelemleoe jppJeefiveHeelew: jppJeeefivevee Heeleee efceele
Fefle ~~ 3 ~~
kesoejoe:Deve cejCe keejke en efmLeefle
keke& ceW Meefve Deewj cekejmLe evcee mes peueesoj jesie mes peeleke keer ce=leg
nesleer nw ~
ces<e ee Je=efMeke jeefMeiele, leLee oes HeeHeeneW kee ceOeJeleea evcee mes
Mem$e DeLeJee Deefive mes peeleke kee cejCe neslee nw ~
leLee HeeHeen ceOeJeleea kevee jeefMeiele evcee mes, je efJekeejeefo oes<e
mes DeLeJee MeesLe jesie mes ce=leg nesleer nw ~
oes HeeHe eneW kes ceOe ceW, cekej ee kegcYe jeefMeiele evcee mes Heebmeer mes
ee Deefive mes ee Tbes mes efiejves mes cejCe neslee nw ~~ 3 ~~
yevOeeerveJecemLeeesjMegYeees: meewceeneees
x<keeCewMe meHeeMemeHe&efveie[wefMefmLelewye&vOele: ~
keveeeeceMegYeeefvJelesmleceeies evs efmeles ces<eies
metex ueiveieles e efJeef cejCeb m$eernslegkeb ceefvojs ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefHe ce=legeesieeved Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
yevOeeerveJecemLeeesefjefle ~~ DeMegYeees&ees: HeeHeeeseaveJecemLeees:
HeeceveJecemLeevemLeeesMe meewceenwjeesjveJeueesefkeleeespee&le: yevOeeod yevOevesve
efceeles ~ s<keeCesefjefle ~ esve ueivesve Hegceeved peelemlemceeo<ces mLeeves ees
jeefMemlelkeeuebb Jele&les le$e eefo meHeeMemeHeex s<keeCees YeJeefle meefveie[es Jee leoe peele:
yevOevesve efceeles ~ le$e YegpeieHeeMeYe=ods<keeCe: keke&efleere: keke&le=leere:
Je=efekeeLece: Je=efMekeefleere: ceerveevleMe ~ efveie[s<keeCe: cekejee: ~
keveeeeefceefle ~ ceerveueivepeele: keveeeecemleies meHlecemLes evs
leefmcebMeeMegYeeefvJeles kesveefelHeeHesve meefnles efmeles Meg$es ces<eies metex jJeew ueiveieles
peeleme cejCeb ceefvojs ie=ns m$eernslegkeb m$eerefveefceeb efJeef peeveerefn ~~ 4 ~~

463

kesoejoe:HeeceveJece-YeeJeiele oes HeeHe eneW Hej MegYe eneW keer ef< kes
DeYeeJe mes yevOeve mes peeleke kee cejCe neslee nw ~
leLee DeceYeeJe ceW HeeMe, meHe& Deewj efveie[ meb%eke s<keeCeeW mes Yeer yevOeve
mes peeleke keer ce=leg nesleer nw ~
HeeHeege kevee jeefMe kee evcee meHlece YeeJeiele nes Deewj HeeHeen mes
ege Meg$e ces<ejeefMe mes, leLee mete& en ueive ceW yewe nes lees m$eer kes keejCe DeHeves ner
DeeJeeme ceW m$eer kee cejCe neslee nw ~~ 4 ~~
Metuesefvveleveg: megKesJeefvemegles metexefHe Jee Kes eces
mee#eerCeefnceebMegefYeMe egieHeled HeeHewefm$ekeesCeeeiew: ~
yevOegmLes e jJeew efJeeleJeefvepes #eerCesvogmebJeeref#eles
keesveeefYenle: eeeefle cejCeb metee&lcepesvesef#eles ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefHe ce=legeesieeved Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
Metueesefvvelevegefjefle ~~ megKes elegLex mLeevesJeefvemegles Yeewces efmLeles ~ metexefHe
Jee Fefle ~ jJeew elegLe&mLes Kes oMeces mLeeves eefo ece: meewjes YeJeefle leoe peele:
Metueesefvvelevegefce&eles Metuesveesefvvee levege&me Metueeesleme leme cejCeb YeJeefle ~
mee#eerCesefle ~ HeeHew: jefJeYeewcemeewjw: mee#eerCeefnceebMegefYejefle#eerCeevmebegewMe
egieHeeguekeeueb ef$ekeesCeeeiew: He_eceveJeceueivemLew: ~ Sleogeb YeJeefle
me#eerCeeveCeeb HeeHeeveeceslelmLeeve$eecegkelJeeve$eeJeefmLeefleve& YeJeefle leoe
ekeejetueesefvvelevegefce&eles ~ yevOegmLes esefle ~ jJeew metex yevOegmLes ueiveeelegLe&ies,
efJeeefle oMecesJeefvemegles Yeewces efmLeles leefmceMe #eerCesvogvee #eerCeevsCe mebJeeref#eles leoe
peeleMekeejetueesefvvelevegefce&eles ~ DeefmcevvesJe eesies elegLe&ies jJeew oMecemLes Yeewces
leefmceMe metee&lcepesve MevewMejsCesef#eles s peele: keesveeefYenle: keeIeelesve
leeef[lees cejCeb eeeefle eeHveesleerleLe&: ~~ 5 ~~
kesoejoe:Metue kes DeeIeele mes cejCe
cebieue ee mete& eewLes, oMecemLe Meefve mes, peeleke keer Metue keer ees mes ee
Metue mes sefole neskej ce=leg nesleer nw ~

464

Meefve Deewj #eerCe evcee mete& Deewj cebieue ueive Heece ueive ceW ner neW lees
Yeer peeleke Metue kes DeeIeele ee ees mes keeuekeJeefuele neslee nw ~
elegLe&mLe mete& Deewj oMeceiele cebieue Hej Meefve ef< mes Yeer Metue kes
DeeIeele mes peeleke keer ce=leg nesleer nw ~ DeLeJee ke mes peeleke keer ce=leg nesleer
nw~~5~~
jvOeemHeoeefnyegkewue&ieg[enlee e#eerCeevefOejeefpe&efovesMeegew: ~
lewjsJe kece&veJeceesoeHeg$emebmLewOet&ceeefiveyevOeveMejerjefvekegveevle: ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefHe ce=legeesieevJemevleefleuekesveen
jvOeemHeosefle ~~ jvOececeb mLeeveced, DeemHeob oMececed, Deb ueiveb,
efnyegkemLeeveb, elegLe&ced Slew jvOeemHeoeefnyegkewe&LeeKeb e#eerCeevefOejeefke&efovesMeegew: ~ Sleogeb YeJeefleDeefle#eerCeevesces, efOejes Yeewce: oMeces, Deeefke&:
meewjess ueives, efovesMees jefJeMelegLex SJebefJeOees eesie peelees ueieg[nleees
ueieg[leeef[leeJeeJees efceeles ~ kesefelHeefvleueieg[enleevle Fefle ~ ueieg[enlemeevlees
YeJeefle ~ lewjsJesefle ~ lewjsJe enw: e#eerCeevefOejeefke&efovesMew: eLeeme*dKeb
kece&veJeceesoeHeg$emebmLew: oMeceveJeceueiveHeecemLew: #eerCeevcee oMeces, Yeewceew veJeces,
meewjes ueives, Deke&: Heeces eefo YeJeefle leoe peeleme Oetcesveeefivevee yevOevesve
Mejerjefvekegvesve keeeefovee enjCesve Jee leme ce=legYe&Jeefle ~~ 6 ~~
kesoejoe:ce=legkeejke Deve eesie
Dece, oMece-ueive Deewj egleLe& YeeJeeW ceW $eceMe: #eerCeev, cebieue-Meefve
Deewj mete& yews neW lees ueeer kes enej mes peeleke keer ce=leg nesleer nw ~ Ge en eefo
$ece mes oMeceveJeceueive Deewj Heece YeeJemLe nesles nwb lees peeleke keer ce=leg kee
keejCe Oetce (OegJeeb) Deefive, yevOeve DeLeJee keeeefo DeeIeele (ueeer JeuueYeeefo) mes
ce=leg nesleer nw ~~ 6 ~~
yevOJemlekece&meefnlew: kegpemete&cevowefve&ee&CeceeegOeefMeefKeef#eleHeeuekeesHew: ~
meewjsvogYetefceleveew: mJemegKeemHeomLew%exe: #eleke=efceke=leeMejerjIeele: ~~ 7~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefHe ce=legeesieeveJemevleefleuekesveen

465

yevOJemlekece&meefnlewefjefle ~ kegpeesejke: meteex jefJe:, cevo: meewj:

Slewe&Leeme*dKeb yevOJemlekece&meefnlew: elegLe&meHleceoMecemLew: elegLex Yeewce:, meHleces
mete&:, oMeces meewj: eme pevceefve YeJeefvle lemeeegOesve Ke[dieeefovee efMeefKeveeefivevee
ef#eefleHeeuekeesHesve ve=He$eesOesve Jee S<eecevelecesve efveee&Ceb ce=legYe&Jeefle ~
meewjsvogYetefceleveew: MeefveMeefMeYeewcew: eLeeme*dKeb mJemegKeemHeomLewef&leereelegLe&
oMecemLew: efleeres meewj: elegLex ev:, oMeces Yeewce: eme pevceefve YeJeefvle leme
#eleke=efceke=le: #eles efs ke=cee: keere GlHeevles lelke=leMe MejerjHeelees YeJeefle
#eleke=efceefYe: Heeflelewce=&legYe&Jeefle ~~ 7 ~~
kesoejoe:ce=legkeejke Deve enefmLeefle
cebieue-mete& Deewj Meefve $eceMe: elegLe&-meHlece oMece iele neW lees $eceMe:
Mem$e Deefive Deewj jepee keesHe mes peeleke kee cejCe neslee nw ~
leLee $eceMe: efleere-elegLe& Deewj oMeceiele Meefve-ev Deewj cebieue mes
peeleke kes Mejerj kes JeCe (IeeJe) ceW keer[s GlHeVe nesles nQ pees peeleke efke ce=leg kes
keejCe nesles nQ ~~ 7 ~~
KemLeskexJeefvepes jmeeleueieles eeveeHeeleeOees
ev$eeslHeer[vepe: kegpesmleceeies meewjsefvveeYegodieces ~
efJeCceOes efOejeefke&MeerleefkejCewpet&keepemeewj#e&iew
ee&lewJee& ieefuelesvogmete&efOejwJeexceemleyevOJeeeeved ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefHe ce=legeesieeved Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
KemLe Fefle ~~ Dekex jJeew KemLes oMecemLeeveieles kegpes jmeeleueieles
elegLe&mLes peeleme eeveeHeeleeled JeenveelHeefleleme JeOees ce=legYe&Jeefle ~ ev$eeslHeer[vepe
Fefle ~ kegpesejkesmleceeies meHlecemLes meewjsefvveeYegodieces meewjsMesvogMesveMe les
meewjsefvvee:, MeefveevjefJeefYejYegodieces ueives efmLelew: peeleme ev$eeslHeer[vepees JeOe:
ev$eHeeref[lees efceeles ~ kesefel#eerCesefvveekeeg&odieces Fefle Heefvle ~ #eerCesvog:
#eerCeevcee:, Fve Deeefole:, Deeefke&: meewj: Slew: ueives efmLelew: peeleme
ev$eeslHeer[vepees JeOe: ~ efJeCceOe Fefle ~ efOejesejke: Deeefke&: meewj:
MeerleefkejCeMev: Slew: eLeeme*dKeb petkeepemeewj#e&iew: petkemlegue:, Depees ces<e:,

466

meewj#ex cekejkegcYeew lesve legues kegpees Yeewce:, ces<es meewj; cekejkegcYeeesjvelejs ev:
SJeb eme pevceefve YeJeefvle me efJeCceOescesOeceOes efceeles ~ eelewJexefle ~ ieefuelesvog:
#eerCeev:,
mete&
Deeefole:
efOejesejke:
Slewe&Leeme*dKeced
JeesceemleyevOJeeeeved eelew: eeHlew: ~ Jeesefcve oMeces #eerCeev:, Demlecees meHleces
mete&:, yevOJeees yevOegme_%ekes elegLex Yeewce: yeefvOJeleee me_%ee eme SJeb eme
pevceefve YeJeefle me JeeenCeeled efJeCceOes efceeles ~~ 8 ~~
kesoejoe:meJeejer Deeefo mes Deve cejCe eesie
mete& oMecemLe, elegLe&mLe cebieue mes peeleke meJeejer mes efiejkej ce=leg eeHle
kejlee nw ~ cebieue meHlece ceW, ueiveiele Meefve evcee mes peeleke ev$e DeLee&led ceMeerve
Deeefo mes efHemekej ce=leg eeHle kejlee nw ~
leguee-ces<e-cekej Deewj kegcYe jeefMemLe cebieue-Meefve Deewj #eerCe evcee mes,
DeLeJee #eerCe evcee-mete& Deewj cebieue $eceMe: oMece-meHlece Deewj elegLe&iele nesles nQ
lees peeleke efJee (ceuecet$e meef_elemLeue cesvenesue) ceW efiejkej ce=leg eeHle kejlee
nw ~~ 8 ~~
Jeeree&efvJeleJe$eJeeref#eles #eerCesvoew efveOeveefmLeleske&pes ~
iegeesJejesieHeer[ee ce=leg: meelke=efceMem$eoenpe: ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveHeefveeesieevJewleeueeresveen
Jeeree&efvJelesefle ~~ #eerCesvoew #eerCeevs Jeeree&efvJelesve meyeuesve Je$esCe Yeewcesve
s Jeeref#eleske&pes meewjs efveOeveefmLelescemLeeveieles peeleme iegeesJejesieHeer[ee ieges
e GodYetle GlHeVe: jesiees ieomlelHeer[eeMeexYeievojelee& ke=efceMem$eoenpe: ke=efcepe:
Mem$epe: oenpe: DeMeexYe=ievojeefojesieoes<eeled ke=efceHeelesve Mem$ekece&Cee Jee oensve Jee
ef$eeceeCesve leme ce=legYe&Jeefle ~~ 9 ~~
kesoejoe:ce=leg keejke Deve en eesie
DecemLe #eerCe ev Hej yeueer en cebieue keer ef< mes yeJeemeerj Deeefo jesie
mes jesieer keer ce=leg nesleer nw ~ yeueJeeve cebieue mes < DecemLe Meefve mes peeleke kee
keer[s, cekees[s, Deefive ee Mem$eIeele mes ce=leg nesleer nw ~

467

Demles jJeew meefOejs efveOeveske&Heg$es

#eerCes jmeeleueieles nefceieew Keieevle: ~
ueiveelcepeeceleHeefmmJeveYeewcecevo
evwmleg MewueefMeKejeMeefvekeg[deHeelew: ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLeeveeveefHe ce=legeesieeveJemevleefleuekesveen
Demles jJeeefJeefle ~~ Demles meHleces jJeeJeeefoles meefOejs Yeewcesve mebeges
efmLeleske&Heg$es meewjs efveOevesces #eerCes efnceieew evs jmeeleueieles elegLe&mLeevemLes peele:
Yeieevlees YeJeefle Keie: He#eer lelke=lees ce=legYe&Jeefle ~ leme ce=lemeeefivemebmkeejes ve
YeJeleerleLe&: ~ ueiveelcepeecesefle ~ Fve: mete&, Yeewce: kegpe:, cevo: meewj:, ev:
MeMee:, Slewe&Leeme*dKeb ueiveelcepeeceleHemmeg efmLelew: ueiveHeeceeceveJecemLew:
lesve ueiveske&:, Heeces Yeewce:, De<ces meewj:, veJeces eves eme pevceefve YeJeefle leme
MewueefMeKejeled HeJe&lecemlekeeled HeeflelemeeMeefveHeelesve eesukeee JeeHeelesve
keg[eHeelesve efYeefeHeelesve Jee ce=legYe&Jeefle ~~ 10 ~~
kesoejoe:ce=leg keer Deve en efmLeefleeeb
meHleceYeeJeiele mete&-cebieue. DecemLe Meefve Deewj #eerCe evcee, elegLe&
YeeJeiele nesves mes He#eer efJeMes<e mes ce=leg nesleer nw ~
ueive-Heece-Dece Deewj veJeceYeeJeiele $eceMe: mete& cebieue Meefve Deewj
evcee mes $eceMe:, HeJe&le kes efMeKej mes efiejkej, JeeHeele mes. Tbes keess ee
oerJeej mes efiejkej ce=leg nesleer nw ~~ 10 ~~
eefJebMe: keefLelemleg keejCeb s<keeCees efveOeveme metefjefYe: ~
lemeeefOeHeefleYe&JeesefHe Jee efveee&Ceb mJeiegCew: eeefle ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe eme pevcevesles<eeb eesieeveeb ceOeeovelecees eesiees ve
YeJeefle ve eeces mLeeves keefMeod enes YeJeefle ve eeceb mLeeveb keefMeoden: HeMeefle
levce=legkeejCeb Jewleeueeresveen
eefJebMe Fefle ~~ esve s<keeCesve Hegceeved peelemlemceeees eefJebMees s<keeCees
YeJeefle me metefjefYe: HeefC[lew: efveOeveme ce=lees: keejCeb efveefceeb keefLele: ~
keLeefceleenlemeeefOeHeefleefjleeefo ~ leme eefJebMeme s<keeCeme

468

eesefOeHeefleenmlemeeivecyeeegOepe FleeefomJeiegCeweex nsleg: Heeflemlesve efveee&Ceb cejCeb

eeefle ooeefle ~ DeLeJee eefmceved jeMeew me eefJebMees s<keeCees YeJeefle leme jeMese&:
mJeeceer lelmecYeJees YeJeefle me mJeiegCewjelceerenslegefYe: efveCee&Ceb cejCeb eeefle ooeefle~
me e eefJebMees s<keeCees ueiveeocejeMeew YeJeefle me keLeb %eeeles ? Geles, eefo
ueiveme eLecees s<keeCemleoecemeeefHe eLeceesLe ueiveme efleeremleoecemeeefHe
efleereesLe ueiveme le=leeremleoecemeeefHe le=leere: ve kesJeueb
eeJelmeJe&jeMeerveeces<ewJe JeJemLee ~ Devesve $ecesCe ekeejsCe eescejeMes: s<keeCe: me
SJe eefJebMees s<keeCe Fefle ~ le$ewleppeelecedemeeseeesieeveecevelecees eesiees ve
YeJeefle ve eeceb mLeeveb enegleJeeref#eleb leme eefJebMes<keeCeeefOeHeecejeMeefOeHeeeseex
yeueJeebmleogeoes<esCe ce=legefjefle ~~ 11 ~~
kesoejoe: pevce ueive mes eneesie Deewj ef<nerve Dece YeeJe nes lees
cejCe keejke Deewj keejke en eesie kewmes efJeeeje peee ?
pevce ueive mes Dece YeeJemLe en jeefnle Deewj en ef<nerve eefo Dece
YeeJe nes lees ueive iele s<keeCe mes 22 Jeeb s<keeCe cejCe kee keejCe neslee nw ~
22 JeW s<keeCe kes DeLeJee Dece YeeJeiele jeefMe kee mJeeceer kes en kes (Ge
peue-Deefive Mem$eDeeegOe eeleg Deeefo) iegCe Oeceex ceW peeleke keer ce=leg nesleer nw ~
ueiveeled-Dece leke 7 jeefMeeeW ceW eleske jeefMe ceW 3 leerve s<keeCe mes 7
3 21 s<keeCe ceW meHlece jeefMe kee meceeHeve neslee nw Dele: 22 JeeB s<keeCe
Dece s<keeCe neslee nw ~~ 11 ~~
nesjeveJeebMekeeegemeceeveYetceew
eesies#eCeeefoefYejle: HeefjkeuHecesleled ~
ceesnmleg ce=legmeceesvegefoleebMelegue:
mJesMesef#eles efiegefCeleefm$eiegCe: MegYewMe ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe eeiYetceew efceeles leef%eeveb Jemevleefleuekesveen
nesjeveJeebMesefle ~ Heg<eme pevcemecees nesjeeeb ueives ees veJeebMekees YeJeefle
leme eesefOeHeefle: enmlesve ees egees jeefMe: me jeefMee&$e efmLele FleLe&: ~ leme
jeMesee& eesiee Yetefcemlemeeb Yetceew me efceeles ~ leeLee ~ me eseefMees YeJeefle leoe

469

DeefOekemeeejYetceew ~ me eseefMe: ces<ees YeJeefle leoepeeefJekemeb%eYetceew ~ Je=<eYeMeseoe

Je=<eYeeeejYetceew ~ efceLegveMeseoe ie=ns, keke&Meseoe ketHes, efmebnMeseoejCes,
kevee eseoe ketHes, leguee eseoe HeCeie=ns, Je=efMekeMeseoeMJeYes, OevJeer
eseoeMJeeeejYetceew, cekejMeseoeketHes, kegcYeMeseoe ie=ns, ceerveMeseoevetHe Fefle~
es<eeb leg Hegvece=&legeesies peueeoew cejCecegeb les<eeb le$ewJe ~ ve kesJeueb oefMe&lejeefMeJeMesve
YeteosMees JeeJe:, DeefHe leg eesies#eCeeefoefYeefjefle ~ me ueiveveJeebMekeeefOeHeeflee&efmceved
jeMeew JeJeefmLele: le$e eevesve ensCe leme eesiees YeJeefle leoe leme e ee Yetefce:
F&#eCeeefoeex Jee lelmLeb HeMeefle DeeefoenCeeeme veJeebMekes efmLelemeeefHe ee
Yetefceee lemeeb me efceeles Fefle ~ De$e e yengYetefcemecYeJes enyeueeeJee ~ veveg e
enme kee Yetefce: ? Geles, enmeelceerejeMesee& Yetefce: mewJesefle ~ veveg eme
jeefMeeb leme kee Yetefceefjefle ? Geles, le$e ef$ekeesCejeMes: mecyeefvOeveer Yetefce: ~
leeLee ~ Deeefoleme efmebnYetefce: DejCeced ~ evceme: keke&YetefcejvetHeced ~ Yeewceme
ces<eYetefcejpeeefJekemebeejeosMe: ~ yegOeme keveeYetefcejvetHeced ~ peerJeme
OevegYet&efcejMJeeeej: ~ Meg$eme legueeYetefce: efJeHeefCe: ~ MevewMejme kegcYeYetefce:
ie=nefceefle ~ kesefeo$e osJeeuees DeefiveefJenejkeesMeMeeveef#eleglkeje: megefjleeefokeb
mLeeveefceefvle ~ Slee MeesYeveced ~ ele: Sles<eg mLeeves<eg efceeceeCee Mevle Fefle ~
SJecesleemceeoveled HeefjkeuHeb efevleced ~ ceesnefmlJeefle ~ eeJevlees ueiveme
veJeebMekee Devegefolee: Mes<eemles<eecebMeeveeb mebHeeref[leeveeb eeJelkeeuees YeJeefle leegue:
lelmecees ce=legmecees cejCekeeues keeuees YeJeefle ~ Sleogeb YeJeefleeeJelkeeuees
ueiveeoJeefMe: Heg<eme pevceefJe<ees YeJeefle leeJelkeeueefceefle ~ me esuueivejeefMe:
eefo mJeebMesve mJeHeeflevesef#elees mleoe me SJe keeuees efiegCees JeeJe: DeLee&osJe
mJeeefcevee meewceensCe e mleoe <e[diegCekeeuees JeeJe: ~ mJeeefcevee meewceensCe e
mleoe <e[diegCekeeuees JeeJe: ~~ 12 ~~
kesoejoe:efkeme ekeej keer peceerve ceW ce=leg nesieer ?
ueive mHe kes veJeebMe Heefle en keer pees jeefMe Gmeer jeefMe keer Meem$eese
keefLele pewmeer Yetefce, Gmeer ceW cejCe neslee nw ~

470

ueive veJeebMeHeefle en kes meeLe eesie keejke en ee e en keer Yetefce kes

meceeve Yetefce ceW cejCe mLeeve mecePee pee mekelee nw ~
pevces JeMeeled meeefOele ueive kes Yeesie DebMeeW kee ieefCeleeiele GHeueyOe
mecee leke ce=legMeeeiele eeCeer ceesn ceW Deemee jnlee nw ~
DeHeves mJeeceer en mes ueive mes Ge YeesieebMe keeue mes meceglHeVe
efiegefCele Ieer Heue leke, MegYeen ueive mes YeesieebMeeslHeVe ef$eiegefCele keeue leke
cejCe Meeeiele eeCeer kees ceesn neslee jnlee nw ~ mJeeceer Deewj MegYeen ueive ceW
6 <e[iegefCele Yeesieeb MeeslHeVe keeue leke cejCeemeVe peerJe ceesnpeeue ceW jnlee
nw~~12~~
onvepeueefJeefceewYe&mcemebkeuesoMees<ew:
efveOeveYeJevemebmLewJee&ueJeiezefJe&[cye: ~
Fefle MeJeHeefjCeeceefMevleveerees eLeese:
He=LegefJejefeleMeem$eeodielevetkeeefoefevleced ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe ce=leme MejerjHeefjCeece%eeveb ceeefueveen
onvesefle ~ efveOeveYeJevesces mLeeves ees s<keeCees JeJeefmLele:
leMeeJeHeefjCeeceefMevleveere: ~ me e eefo onves<keeCeesefives<keeCees YeJeefle
leoe YemcelJesve HeefjCeeceleefivevee oeles ~ HeeHes<keeCeesefivess<keeCe: ~ DeLe
peues<keeCees YeJeefle leoe mebefkeueeles peueceOes ef#eHeles ~ meewceens<keeCees
peues<keeCe: DeLe efcees<keeCees YeJeefle leoe Meg<eles ~ meewceens<keeCe: HeeHeegees
YeJeefle, HeeHeens<keeCees Jee meewceegemleoe efcees<keeCe: ~ leLee
efveOeveYeJevemebmLewjcejeMeeefelew: JeeueJeiez: meHe&s<keeCew: efJe[efcyelees YeJeefle leoe
MJee=ieeuekeekeeefoefYeYeg&peles ~ Ye#eles FleLe&: ~ De$e Jeeues<keeCe: keke&ee:
Je=efMekeee: Je=efekeee: Je=efMekeefleere: ceerveevleMe ~ Geb
e``MeefMeie=nHetJee&Hejie: keerme e ceerveHeefeceesHeiele: ~ efveOeves eme YeJeefvle
s<keeCeemleme e ce=leme ~ Yegeefvle Jeeemeeee: eeefCemecetne ve eeefvle mebosn: ~
HeeHeens<keeCees emeecejeefMemebefmLelees YeJeefle ~ onveb eeHveesefle vejes ce=lecee$ees
efveeeeleJeosled ~ SJeb meewces<keeCees peueceOes ef#eHeles vejes$e ce=le: ~

471

meewces<keeCe: HeeHew: HeeHes<keeCeesefHe meewcege: ~ emeeceYeJeveiele: Mees<eb

eeHveesefle meesefHe ce=le Fefle ~ SJeb ekeej: MeJeeveeb ce=leeveeb HeefjceeCees efJeHeefeefevleveerees
efJeeee&: ~ He=LegefJejefeleMeem$eeefmleerCee&em$eeodieleLe&keeefo cejCeeefo efevleced ~
ce=leme kee ieefleYe&efJe<eefle ? kemceee ueeskeeoeceeiele: ? DeeefoenCeee$e
keero=ieemeerefoefle ~ DevetkeMeyosvesneleerlepevceeseles ~~ 13 ~~
keseojoe:ce=le Mejerj keer YeefJe<e efmLeefle
Dece YeeJemLe s<keeCeeOeerMe kee Deefive mecyevOe mes ce=leke kee Deefive oen
neslee nw ~
meewce s<keeCeeOeerMe meewce peue leJe nes lees ce=leke kee peue eJeen neslee
nw ~
MegYeen s<keeCe Hej HeeHeen keer ef< leLee HeeHeen s<keeCe Hej MegYeen
keer ef< mes ce=le Mejerj keges-He#eer DeeefokeeW kee Deenej neslee nw ~
He=LegeMe jefele Meem$e%eeve mes, ce=leg kes HeMeeled keer meodieefle Demeodieefle
Hegvepe&vce cees#eeefo efJeeej mecePeves eeefnS ~
``Fme ye=nppeeleke kes jeefelee Deeeee& Jejen kes Heg$e kee veece He=LegeMee
nw pees ``Heg$eeefoslHejepee: efJeee ceW efHelee kees Hejeefpele efkeS Les, efkebJeovleer
nw~ ~~ 13 ~~
ieg[gHeefleMeg$eew mete&Yeewceew ece%eew
efJeyegOeefHele=eflejees veejkeereebMe kegeg&: ~
efovekejMeefMeJeeree&efOeeved $ebMeveeLeeled
eJejmeceefveke=emlegemeeovetkes ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeLe eeseb peelees pevleg: me kemceeuueeskeeoeiele Fefle eogeb
leef%eeveb ceeefueveen
iegefjefle ~~ iegpeeaJe:, G[gHeefleMeg$eew evefmeleew, mete&Yeewceew jefJekegpeew,
ece%eew meewjyegOeew Sles efJeyegOeefHele=efjjMees veejkeereebMe peeleeve kegeg&: ~ efJeyegOeueeskees
osJeueeske:, efHele=ueeske: eefme:, eflejMeefmlee&*dueueeske: eefme:, Sce: Deeieleeved
Jeosled ~ keLeefceefle leoLe&ceen ~ efovekejMeefMeJeeree&efOeef<leeled $ebMeveeLeeefoefle ~

472

efovekej: mete&:, MeMeer ev: Deveees: efovekejMeefMevees: ceOeeees yeueer Jeere&Jeeved

lesveeefOeef<lees egees em$ebMees s<keeCe: leme ees veeLe: mJeeceer leme ees
ueeskemlemceeoeiele Fefle JeeJeced ~ le$e me eefo s<keeCees iegjes: peerJeme mecyevOeer
YeJeefle leoe efJeyegOeueeskeeeeiele Fefle JeeJeced ~ DeLe evMeg$eeesjvelejmecyevOeer
YeJeefle leoe vejkeueeskeeoeiele Fefle JeeJeced ~ emceeuueeskeeoeielemle$eeefHe
esceOecenerveme %eeveceeneJejsleeefo ~ eme enme eoefMe&leueeskeeeme
pevce%eeveceenenmlegmLe: mJeesejeefMeielees YeJeefle leoe le$e eJej: eOeeve
Deemeerefoefle efJe%eseced ~ DeLeesejeefMeegles veereceeeHe leoe le$eemeew ceOece
Deemeerefoefle efJe%eseced ~ veeremLe: efveke=: nerve: Sleovetkes eeipevceefve
%eseced~~14~~
kesoejoe:peeleke efpemeves pevce efueee nw Jen Fme eeHeefeke peiele ceW
keneb mes Deeee ?
mete& Deewj evcee kes <e[Jeiee&efo efJeeej mes pees DeefOeke yeueJeeved Deewj
efpeme efkemeer s<keeCeiele nes Jen s<keeCeOeerMe en eefo Deeeee& ieg (ye=nmHeefle) nes
lees en ``peeleke osJeueeske mes Fme YetceC[ue ceW Deeee nw Ssmee en efJeeej kenlee
nw ~
ev ee Meg$e keer s<keeCeeOeerMelee mes efHele=ueeske mes Deekej peerJe kee
Oejleer ceW pevce neslee nw ~ s<keeCeOeerMe cebieue ee mete& nes lees eflee&ke ueeske mes,
Meefve-cebieue efpeme efkemeer Yeer Ske kes s<keeCeiele nesves mes vejueeske mes Deekej
peeleke YetceC[ue ceW pevce ueslee nw ~ s<keeCeeOeerMe en keer Geveere Me$eg jeefMeiele
efmLeefle mes Gme eeCeer keer Gme Gme ueeske cesb eOeeve, ceOece ee DeOeceeefo mLeeve
efmLeefle kee efJeeej kejvee eeefnS ~~ 14 ~~

473

ieeflejefHe efjHegjvOe$ebMeHeesmleefmLelees Jee

iegjLe efjHegkesvefie: mJeesemebmLe: ~
Goeefle YeJevesvles meewceYeeies e efce#ees
YeJeefle eefo yeuesve eesefpPeleemle$e Mes<ee: ~~ 15 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
vewee&efCekeeOeee: mecHetCe&: ~~ 25 ~~
YeeslHeue:DeLe ce=leme kee ieefleYe&efJe<eefle leef%eeveb ceeefueveen
ieefleefjefle ~~ eme pevceefve ueiveel<e<meHleceecemLeeveeefve Metveeefve YeJeefvle leme
lelkeeueb efjHegmLeeves <es ees s<keeCees eMe jvOemLeevesces $ebMees s<keeCees Jele&les
leeesee&JeefOeHeleer leeesce&Oes ees yeueJeeved eme ees ueeskeesefYeefnle: me SJe ieefle: ~
SJeb efjHegjvOe$ebMeHe Fefle ~ le$e lesve ce=lesve ievleJeefceefle ~ DemleefmLelees Jee ~ DeLe
ueiveel<emeHleceecemLeeveeveeceveleces mLeeves keefMeodenes YeJeefle leoe leme
oefMe&leueeskes lesve ievleJeced ~ DeLe ueiveel<emeHleceecemLeeveeveeb s mLeeves $eerefCe Jee
meeneefCe YeJeefvle ~ DeLewkeefmcevveefHe eeoees ene YeJeefvle less<eeb eneCeeb ees
yeueJeebmleme: e: eoefMe&lees ueeskemlesve ievleJeefceefle ~ vevJemleefmLelees Jesleskeb
mLeevecegeb le$e meHleenCeb ke=leb lel<ee<cemLeesefHe mJeeb ieefleb veeleerefle efkeb
JeeKeeleced ? Geles, DemleefmLelees Jesefle JeeMeyoMeMeyoeLex %ese: ve
kesJeuecemleefmLeleMekeejeef<egjvOeHeMesefle kesefeomleefmLeleMesefle Heefvle ~ leLee e
mJeuHepeelekes Geced`megjefHele=eflee&*dveejkeeved ieg[HeefmeleeJeme=eJeer%eeceew ~
efjHegjvOe$ebMekeHee veeefvle eemleeefjefveOevemLee: ~~ iegjLesefle ~ DeLeMeyo:
HeeoHetjCeeLex ~ eme pevceefve iegye=&nmHeefleue&iveeefHegmLeeves <es YeJeefle kesvs<eg Jee
ersces Jee me e mJeesemLe keke&s YeJeefle leowkees eesie: ~ DeLeJeevles YeJeves
ceervejeMeeJegoeefle efJeueiveieles le$e e iegJepe Mes<ee ene Deves ene yeuesve JeerexCe
eesefpPelee Jeefpe&lee YeJeefvle leoe efleerees eesie: ~ Deefmceveesiees peeleme cees#ees
YeefJe<eleerefle JeeJeced ~ Goeefle YeJevesvles meewceYeeies e cees#e Fle$e ekeejes
JeeMeyomeeLex ~ eLee Heg<eme pevcekeeueenJeMeeodieefleee leLee
cejCekeeueueiveJeMeeoefHe ieefleJe&eJee ~ emceelmJeuHepeelekes Geced

474

``<eecekeCkeiees iegMesJeefle ceerveueives Jee ~

Mes<ew: Keiewpe&vceefve cejCe Jee cees#eieefleceeng ~~ Fefle ~~ 15 ~~
Fefle ye=nppeelekes eerYeeslHeueerkeeeeb vewee&efCekeeOeee: ~~ 25 ~~
kesoejoe:ce=leg eeHle peerJe keer ieefle keee Deewj kewmeer ? Hegve: keneb
peeesiee ?
<e-Dece-meHlece mLeeve efmLele eneW ceW efJeMes<e yeueer en kee, osJe efHele=eflee&ke-vejke Deeefo ueeske kee GuuesKe HetJe& Mueeske ceW pees ngDee nw Ge Devegmeej
Jen ce=le eeCeer Hegve: en mecyevOe mes Gve Gve ueeskeeW cesb ee$ee kejlee nw ~ DeLeJee Gve
ueeskeeW ceW pevce neslee nesiee pees pevce ueslee ~
eefo <eece meHlece mLeeveeW ceW eneYeeJe nes lees <eYeeJeiele s<keeCe
jeefMe kee DeOeerMeeefo ceW ce=le eeCeer yeueJeeved en kes ueeske ceW peelee nw ~
ueive mes 6~1~4~7~10~8 ceW efkemeer Ske mLeeve efmLele ye=nmHeefle nes,
DeLeJee MegYe en veJeebMe ege ceerve ueive Fve oesveeW eesieeW ceW Deve eneW keer yeue
nervelee mes peeleke cees#eeefOekeej eeHle kejlee nw DeLee&led ce=leke cees#e Heo eeHle
kejlee nw ~
pevce mes ce=le mecee ceW ceeee ceesneefo keeue efJeeej keer lejn cejCe
keeefueke ueive mes ceesneefo mecee efJeeejvee eeefnS ~~ 15 ~~
Fefle ye=nppeeleke evLe kes vewee&efCekeeOeee:25 keer HeJe&leere eer
kesoejoe peesMeer ke=le efnvoer ceW `kesoejoe:' JeeKeeve mecHetCe& ~~ 25 ~~

475

DeLe vepeelekeeOeee: ~~ 26 ~~
DeeOeevepevceeHeefjyeesOekeeues mecHe=lees pevce Jeosefueiveeled ~
HetJee&HejeOex YeJeveme efJeveeeveeJegoioeq#eCeies emetefleced ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLe vepeelekeeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoeJesJe
emeteflekeeue%eeveefcevJeeeen
DeeOeevesefle ~~ emeeOeevekeeuees %eeeles lemeeOeevekeeueeled HetJe&cesJe pevce
JeeKeeleb lelkeeueefcevogmeefnle Fleeefovee pevcekeeueMe JeeKeele SJe ~
SJeceeOeevepevcekeeueeesjHeefjyeesOes De%eeves meefle mebHe=le: eg:
efJeueiveeleMveueiveeppevceJeosled yeteeled ~ esve ueivesve ee He=efle leme eefo
HetJee& eLecenesje YeJeefle leoe eg: YeeveeJeeefoles Goeieles GejeeCemLes pevce
JeeJeced ~ cekejeefojeefMedkemLes peele: FleLe&: ~ DeLe ueivemeeHejeOe& efleeree
nesje YeJeefle leoe Yeeveew oef#eCeieles oef#eCeeevemLes pevce JeeJeced ~
keke&eefojeefMe<edkemLes peele FleLe&: ~ leLee e DeeOeevepevceefve emeeefJe%eeles leme
osefnve: pevce memHe=lemleme eMveueiveeefefveefo&Mesled ~~ 1 ~~
kesoejoe:pevce Heef$ekee kes DeYeeJe cesb YeefJe<e HeueeosMe kewmes ?
DeLeJee-YeefJe<e %eeve eefo pevcekegC[ueer kes DeeOeej mes ner efveele Deewj
efveefMele nw lees meejs mebmeej cesb mebYeJele: pees 10 (oMe) eefleMele pevelee keer ner
pevceHe$eer nesleer nwb, 90 eefleMele pevelee keer pevceHeef$ekee ner veneR yeve Heeleer nw lees
Fvekeer yeng mebKee keer pevelee ceW peewefle<e kes Gheeesie keer DeeJeMekelee ner veneR
nesleer nw ~ eefo peewefle<e kes GHeeesie keer DeeJeMekelee nes lees GvnW kewmes mevlees<e
efoee peee ?
ieYee&Oeeve mecee %eeve mes emeJe mecee kee %eeve HetJe& kes efve<eskeeOeee
Mueeske 21 ceW efkeee ieee nw ~
DeeOeeve mecee Deewj pevces mecee oesveeW kee De%eeve nes lees peeleke keer
pevceHe$eer yeveeves kee Deve keesF& meeOeve veneR nw lees peeleke YeefJe<e %eeve kes efueS
Ske ner Gheee nw efke peeleke keer efpe%eemee kes Devegmeej owJe%e mes HeueeosMe %eeve kes

476

efueS peeleke owJe%e mes eMve kejlee nw, cesje Yetlekeeue kewmee Lee ? Jee&ceeve kewmee
eue jne nw ? Deewj YeefJe<e efkeOej pee jne nw ? Fleeefo ~
Ssmeer HeefjefmLeefle ceW eMvekeee& kes mecee kes Devegmeej lelkeeue ceW pees
jeMeeefoke ueive neslee nw Gme ueive keer Henueer nesje nes lees peeleke kee pevce
GejeeCe ceW DeLee&led F&meJeere ceeme kes 14 peveJejer mes 16 pegueeF& kes Yeerlej kes
efkemeer ceeme kes efkemeer efleefLe kes efkemeer Jeej kee pevce efme neslee nw ~
leLee, eMve mecee keer ueive keer otmejer nesje kes eeueve mecee ceW eMve
ngDee nw lees eMvekeee& kee pevce, kekee&efo mes Oeveg Devle leke kes mete& cesb DeLee&led
efkemeer Je<e& kes efkemeer ceeme keer efkemeer efleefLe ve#e$eeefo ceW efkemeer Yeer F&meJeer meved kes
16 pegueeF& mes 14 peveJejer kes Yeerlej ceW pevce neslee nw ~~ 1 ~~
ueiveef$ekeesCes<eg iegefm$eYeeiewefJe&keuHe Je<ee&efCe Jeeesvegceeveeled ~
eer<ceeske&ueives keefLeleemleg Mes<ewjveeevelee&Je=legjke&eejeled ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe Je<e&leg&%eevecegHepeeeflekeeen
ueiveef$ekeesCesef<Jeefle ~~ ef$eYeeiews&<keeCewue&iveef$ekeesCes<eg eLeceHeeceveJecemLeeves<eg iegpeeaJees %ese: ~ leeLee ~ eMveueiveme eefo eLeces<keeCees YeJeefle leoe ee
SJe ueivejeefMemle$emLes iegjew pevce JeeJeced ~ DeLe ueiveme efleerees s<keeCemleoe
ueiveee: Heecees jeefMemle$emLes iegjew pevce JeeJeced ~ DeLe ueiveme le=leerees
s<keeCemleoe ueiveeees veJecees jeefMemle$emLes iegjew pevce JeeJeced ~ SJeb
kes<eeefevceleced ~ leLeeves<eeb cele leLee ~ eMveueiveme eoe eLecees s<keeCeeoees
YeJeefle leoe ueivejeefMelees eeJelmebKes jeMeew ye=nmHeefleefmleefle leeJelmebKeeefve
egJe&<ee&efCe JeeJeeefve ~ DeLe ueives efleerees s<keeCemleoe ueiveelHeecejeefMelees
eeJelme*dKes jeMeew ye=nmHeefleYe&Jeefle leeJelmebKeeefve egJe&<ee&efCe JeeJeeefve ~ eoe
ueiveme le=leerees s<keeCees YeJeefle leoe ueiveeVeJecejeefMelees eeJelmebKes jeMeew
ye=nmHeefleYe&Jeefle leeJelmebKeeefve egJe&<ee&efCe JeeJeeefve ~ leodJeeKeeveb ve MeesYeveb,
HetJe&JeKeevecesJe ese: ~ emceeeJevesMJej:``s<keeCeueive$ecemleg jeMeew
iegefJe&ueiveeefoef$ekeesCeieesYetled ~ mecegodieles leJeve$ecesCe mJeeeejYeeovoieefleb
eieCeeled ~~ eeHe$e meeceevesveeseb ye=nmHelesjJemLeeveced ~ leLee e

477

eoMeYeeie$ecesCe eeflejeMeew meeee&: ~ leeLee ~ eefo eMveueiveme

eLeceeoMeYeeieesoees YeJeefle leoe ueivemLes peerJes peele: ~ efleereeoMeYeeieMeseoe
ueiveeodefleerees iegjew peele: ~ SJeb le=leereeefoeoMeYeeieesoes le=leereeefo<eg mLeeves<eg
Teced ~ ``efJekeuHe Je<ee&efCe Jeeesvegceeveeled SJeb ye=nmHelessjJemLeeveeb %eelJee leme
SJe Jeeesvegceeveeemeeke=efleb MejerjceJes#e Je<ee&efCe efJekeuHe Jee:eceeCeb yegJee
eoMemeg eoMemeg Je<ex<eg efJekeuHvee keeee& ~ efkeceefmcevvesJe YeieCeHeefjJele&%eelejeMes:
ye=nmHelesjJemLeeveceYetogle efleere Gle le=leereeefo<eg ~ SJeb lemLeeke=efleceJes#e
Jeeesvegceeveb JeeJeced ~ e$e eoMemeg Je<ex<eg YeeefvleYe&Jeefle le$e Heg<eue#eCeesesve
oMeeefJeYeeiesve eoMeJeeef<e&keeR oMeeb #es$es<eg HeefjkeuHe eeled
#es$eemebmHeMee&<e&%eeveced~ leLee e Heg<eue#eCes Heeles``Heeoew meieguHeew eLeceb
eefo<b pes efleereb leg me peevegJeke$es ~ ces{^esceg<keeMe lelemle=leereb veeefYeb keefb esefle
elegLe&ceeng: ~ Gojb keLeeefvle Heeceb oeb <ecemLe mleveeefvJeleced ~ DeLe
mellececebMepe$egCeer keLeevlececeeskevOejs ~~ veJeceb veeves e megYegCeer meueueeb
oMeceb efMejmleLee ~ DeMegYes<JeMegYeb oMeeHeueb ejCeees<eg MegYes<eg MeesYeveced ~~ Fefle ~
efkeb lJe$e efJebMeleefOekeb Je<e&Meleb eme pevceveesleesleb leme vepeelekeJe<e&%eeveesHeee
SJe veeefmle ~ SJeb Je<ex<eg %eeles<eg $eleg%eeveceen ~ ees<ceeske&ueive Fefle ~ esve ueivesve
ee He=efle le$e esoke&: mete: efmLelemleods<keeCees Jee ueives leoe eer<ces peele Fefle
JeeJeced ~ keefLeleemleg Mes<ewefjefle ~ Mes<ewjvewMeveefoefYee&nwue&ivemLew: $eleg: HetJe&cesJe
keefLele Ge: s<keeCew: efMeefMejeoe Fleeefovee evLesveese: ~ le$e eoe MevewMejes
ueives YeJeefle leods<keeCees Jee leoe efMeefMejs peele Fefle JeeJeced ~ SJeb Meg$es
ueiveieles Jee leods<keeCees leoe Jemevles peele: ~ SJeb Yeewces eer<ces ~ SJecesJe jJeeJeefHe ~
evs ueiveieles leods<keeCes Jee Je<ee&meg ~ yegOes Mejefo ~ peerJes nscevle Fefle ~ eoe
yenJees ueiveielee: YeJeefvle leoe les<eeb ceOes ee yeueJeeved leogeleez peele Fefle
JeeJeced~ DeLe ve keefMeeefo ueiveielees YeJeefle leoe eme mecyevOeer s<keeCeesoees
YeJeefle leoe leogeleez peele FlesJeb JeeJeced ~ Deveeevelee&Je=legjke&eejeefoefle ~
Deveefmcevveeves Jeeveefmcevve=leeJeke&eejeleg: Deveefmcevveeves leoeveemecYeJeMeslegjvees YeJeefle leoleg&jke&eejJeMesve JeeJe: ~ Sleogeb YeJeefle ~ meewjsCe ceevesve

478

$elegJe&eJe: ve leg eevsCe ~ eLee efMeefMejs %eeles cekejkegcYeeesjvelejs jeMeew

mete&meeJemLeeveb %eseced ~ SJeb Mes<ejeefMe<JeHeteced ~ Devesve ueewefkekeMeevceemees
efvejeke=lees YeJeleerefle ~~2~~
kesoejoe:ve pevce kee Meke-mebJeled-FmeJeer meved %eeve kes meeLe ve
pevce $eleg %eeveeMveueive kes leerve s<keeCeeW ceW eefo eMveueive kes (1) s<keeCe mes
He=ke peeleke kee ye=nmHeefle, pevce ueive ceW, (2) s<keeCe mes He=ke peeleke kee
ye=nmHeefle pevce ueive mes, Heeke ceW (3) He=ke peeleke kes ye=nmHeefle en keer
jeefMe, eMve ueive mes veJeceYeeJeiele nesleer nw ~
eLece s<keeCeiele eMve ueive mes efpeleveer Deefece mebKeke jeefMeeeW ceW
Jee&ceeve ye=nmHeefle neslee nw Gleveer Je<e& mebKee, efleere s<keeCe mes, HeeceYeeJe mes
Skeeefo efpeleveer jeefMe mebKee Deeies Leer SJeb eMve ueive kes le=leere s<keeCeiele eMve
ueive mes veJece YeeJe leke keer mebKee legue peeleke keer Je<e& mebKee kener peeesieer ~
keg DeeeeeeX kee en cele nw efpeme Hej YeeslHeue mJeeb mencele veneR nwb ~
ve peeleke keer Jee&ceeve DeJemLee kee %eeve Gmekeer Deeke=efle osKe kej,
yeeue, Mejerj, egJee Mejerj, Je= Mejerj kes leejlece kees mecePe kej eMvekeee& keer
Jee&ceeve Deeeg yeleeveer eeefnS ~
DeLeJee eMve ueive mes eLece s<keeCe kes pevce %eeve nesves mes eLece ueive mes
keuHevee keerefpeS Je=efMeke ueive kes eLece s<keeCe keer eMve ueive mes Oeveg&j jeefMe
ueive ceW nesves mes ener pevce keeefueke ye=nmHeefle neslee nw ~
Fmemes Jee&ceeve Meke-mebJeled-1906, 2041, Dee<ee{ Megkeue efleeree
jefJeJeej lee.1-7-84 kees ye=nmHeefle Oeveg jeefMe ceW ner nw ~ lees DeJemLee %eeve kes
efueS, eMvekeee& peeleke keer Deeeg 1 Je<e& ee 1 1, 2, 3, 4, 8, 9
iegefCele ye=nmHeefle ceW ueive mebKee pees 9 ner nw lees 12  1 13 Je<e&, ee (12
2)  1 25 ee (12 3)  1 37, 49, 61, 73, 85 Je<e&
keer Deeeg Jee&ceeve Deeeg efme nesleer nw ~
Fme ekeej ve peeleke keer DeJemLee %eele kejveer eeefnS ~

479

ueiveiele nesje mes GejeeCe ee oef#eCeeeve kee pevce efkeee ieee nw ~

GejeeCe mete& ceW nscevle efMeefMej Deewj eer<ce $eleg keg Dee<ee{ ceW keg eeJeCe leke
Yeer eueer peeleer nw ~ SJeb oef#eCeeeve mete& cesb keg eer<ce-Mejo nscevle Deewj keg
Jemevle Mejo $elegSb eeefuele nesleer nw ~
eMve ueive ceW mete& yewe nes lees He=ke peeleke kee eer<ce $eleg kee pevce
neslee nw ~ Meefve keer ueiveiele efmLeefle ceW efMeefMej $eleg, Meg$e keer ueiveiele efmLeefle mes,
Jemevle $eleg, cebieue mes eer<ce ceW, Fmeer ekeej cebieue mes eer<ce, evcee mes Je<ee&$eleg
ceW, yegOe mes Mejo $eleg Deewj ye=nmHeefle keer ueiveiele efmLeefle mes nscevle $eleg ceW peeleke
kes pevce kee eMveueive kesviele, Ge eneW ceW meJee&efOeke yeueer en keer $eleg ceW
pevce keneesiee ~~ 2 ~~
ev%epeerJee: HeefjJele&veeree: Meg$eejcevowjeves efJeueesces ~
s<keeCeYeeies eLeces leg HetJeex ceemeesvegHeeleee efleefLeefJe&keuHe: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLeeeves efJeueesces enHeefj%eeveelegHeefj%eeveb ceemeHeefj%eeveb
esvJeeeen
ev%esefle ~~ Deeves efJeueesces meefle ev%epeerJee: Meg$eejcevow:
HeefjJele&veeree:~ MeefMeyegOeiegjJe: efmeleYeewceMevewMejw: DeeveJelees eeHles meefle
HeefjJele&veeree:, JeJemLeeHee: ~ Sleogeb YeJeefle ~ eegejeeCes eJe=dkeeues %eeles leoe
Jemevles peele Fefle JeeJeced ~ ev: Meg$esCee$e HeefjJeefle&le: ~ DeLeesejeeCes Mejefo
eeHleeeeb eer<ces peele: ~ oef#eCeeeves eer<ces %eeles Mejefo peele: ~ DeLe yegOees:
jefJeYeewceeesjHeJeefle&leew jefJeYeewcees yegOesve e GejeeCes cesnvles %eeles efMeefMejs peele: ~
oef#eCeeeves efMeefMejs eeHles nscevles peele Fefle JeeJeced ~ De$e peerJecevoew
HejmHejceHeJeefle&leew ~ SJece=leew %eeles ceeme%eeveceen ~ s<keeCeYeeiees Jele&les leoe %eeleleez
eLeces ceeefme pevce Fefle JeeJeced ~ DeLe ueives s<keeCeme efleerees Yeeiees Jele&les leoe
%eeleleez efleeres ceeefme peele: ~ De$eeefHe Dekee&JemLeevele SJe ceeme%eeveced ~ DeLe SJeb
ceemeb %eelJee efleefLe%eeveeLe&ceen ~ DevegHeeleee efleefLeefJe&keuHe: ~
DevegHeeleel$ewjeefMekeeefeefLeefJe&keuHees ueiveme <e[defueHleeMeleeefve s<keeCe: ~
s<keeCesve $eleg%eeveb leoIe&efueHleeMele$eeced ~ efueHleeMele$eesCe ceeme%eeveced ~

480

De$eevegHeeleeefeefLeefue&Hlee oMekesvewkees %ese: ~ S<e efleefLejeefoleYeeie: ~ SJeceeefoleme

jeMeees Yeeiee %esee: ~ ceemee jeMeeefmleLeees Yeeiee: ~ eefmcee efleLeew %eeleJe<ex eLee
eoefMe&leeefolees YeJeefle leefmceved efleLeew leme pevce Fefle JeeJeced ~~ 3 ~~
kesoejoe:Deeveevegmeej $eleg keer DevegHeueefyOe mes, ee ve peeleke kee
Deeve kes efJeHejerle $eleg %eeve kee keee mecevJee efkeee peeS ?
Deeve kes efJeHejerle $elegDeeW Deewj $elegDeeW kes efJeHejerle Deeve keer efmLeefle
ceW, ev-yegOe Deewj ye=nmHeefle eneW kees $eceMe: Meg$e-cebieue Deewj MevewMej eneW kes
meeLe HeefleJee&ve kej osvee eeefnS ~
leelHee&le: Je<ee&-Mejo-nscevle $elegDeeW kees Jemevle efMeefMej-Jemevle Deewj
eer<ce $elegDeeW kees mecePevee eeefnS ~
Deewj Jemevle-eer<ce-Deewj efMeefMej kes mLeeve Hej Je<ee&-Mejo leLee nscevle
$eleg kees mecePevee eeefnS ~
Heuele: ve peeleke kes eMve ueive mes GejeeCe kes pevce%eeve ceW $eleg
eefo Je<ee& keer %eele nesleer nw lees Je<ee& $eleg keer peien Hej Ssmeer efmLeefle ceW Jemevle$eleg
mecePeer peeveer eeefnS ~
leLee eefo oef#eCeeeve ceW eer<ce $eleg kes %eeve keer peien oef#eCeeeve eOeeve
Mejo $eleg mecePeer peeveer eeefnS Fmeer ekeej meJe&$e $eleg Yeso kee Deeve kes meeLe mes
mecevJee kejvee eeefnS ~
ceeme %eevepewmes eMve keeefueke ueive ceW Jee&ceeve s<keeCe kes HetJee&& mes
%eele $eleg kee eLece ceeme SJeb %eele s<keeCe GejeOe& mes eeHle $eleg kee efleere ceeme
kee pevce mecePevee eeefnS ~
(1) efMeefMej $eleg cekej kegcYe kes mete& (meewj ceeme) eee: 14
peveJejer HejJejer mes lee. 13 Deewue leke
(2) Jemevle $eleg ceerve ces<e kes mete& (meewj ceeme) eee: 15 Deewue mes
15 petve leke
(3) eer<ce $eleg Je=<e-efceLegve kes mete& (meewj ceeme) eee: 16 petve mes
16 pegueeF& leke

481

(4) Je<ee& $eleg keke&-efmebn kes mete& (meewj ceeme) eee: 16 Deiemle mes
16 Deketyej leke
(5) Mejod $eleg kevee leguee kes mete& (meewj ceeme) eee: 16 Deketyej
mes 16 efomecyej leke
(6) nscevle $eleg Je=efMeke Oeveg kes mete& (meewj ceeme) eee: 16-17
efomecyej mes 13-14 HejJejer leke ~
ueive s<keeCe mes ceeme %eeve kes Devevlej efleefLe %eeve
Ske s<keeCe kee ceeve 10 DebMe DeLee&led 10 60 keuee, 600
keuee neslee nw ~
600 2 300 keueeDeeW ceW Ske ceeme kee %eeve HetJe& ceW kene ieee
nw ~ (s<keeCe kes HetJee&& 5 DebMe ceW $eleg kee HetJe& 6-100 ceW $eleg kee Gej
ceeme~)
Dele: DevegHeele mes 300 keueeDeeW ceW Ske ceeme keer eeefHle nesleer nw lees
ueive s<keeCe kes eeHle DebMeeW keer efove mebKee keee nesieer ?
efove 30 F s<keeCeebMe ceW/300 iele efove
Mes<e F keueeDeesb ceW 30 mes iegCee kej 300 kee Yeeie osves mes
ueyOeebMeeefo mete& kes DebMeeefo kee %eeve nes peelee nw ~
Fme ekeej kes %eele mHe mete& kee ceeve ve peeleke kes eMve ueive Deeefo
mes %eele Je<e& mes %eele Deeve kes %eele efpeme ceeme ceW neslee nw Gme ceeme keer Gme
GefuueefKele Heee efleefLe ceW ve pevce peeleke kee pevces neslee nw ~~ 3 ~~
De$eeefHe& nesjeHeoes efpesve: meteeMelegueeb efleefLecegefMeefvle ~
jeef$eegme_pes<eg efJeueescepevce YeeiewMe Jesuee: $eceMees efJekeuHee: ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe evceeveefleefLe%eeveesHeeeefcevJeeeen
De$eeHeerefle ~~ De$eeefmceefleefLe%eeves efpesvecegveees nesjeMeem$e%ee:
meteeMelegueecebMemLeeves mHegeke&Yeeiemeceeb efleefLecegefMeefvle keLeeefvle ~ eMvekeeues
leelkeeefuekesveeefolesve eeJevlees Yeeiee YegeemleeJevle: MegkeueeefleHeleYe=efle
%eeleceememe efleLeees Jeleerlee: ~ De$e eevceeves cekejceeves peeles ceeIeceemees %ese: ~

482

SJeceves<JeefHe ceemekeuHevee keeee& ~ leLee e ceefCelLe: ~ ``He=ekeeues jefJeCee

eeJevleeWMee: mHegsve mebYegee: ~ jeMesmleeefmleLee: meg: MegkeueeoeJeke&ceememe ~~
SJeb efoves %eeles efkeceeb je$eew peelees efoJee Jesefle leoLe&ceen ~ jeef$eegmeb%esef<Jeefle ~
jeef$eegmeb%ee: HetJe JeeKeelee: ieespeeefMJekeefke&efceLegvee Fleeefovee~ le$e eMvekeeues
eefo jeef$emeb%ee ueivees YeJeefle leoe leme efJeueescelee efoJee pevce JeeJeced ~ DeLe
egmeb%ee ueivees YeJeefle leoe je$eew pevce JeeJeced ~ (ces<eeefojeMeerveeb e<ekee: ~ ces.
200 ceer. ye=. 240 kegb. efce. 280 ceb. ke. 320 Oe. efmeb. 360 Je=. ke.
400 leg.) SJeb efovejeef$eefJeYeeies %eeles Jesuee%eeveceen ~ YeeiewMe Jesuee: $eceMees
efJekeuHee: ~ eefmceefvoves Heg<eme pevce%eeveb leefmceefvoves Deeefolees efJe%eele:
lelemleeme Heg<eme eefo efoJee pevce leoe lemceeoeefoleeefodoveeceeCeb keee&ced ~
DeLe je$eew pevce leoe jeef$eeceeCeced ~ le$e eMveueiveme leefmcevkeeues eeJevleMe<ekee
YegeemlewjvegHeele: keee&: eefo Heg<eme efoJee pevce leoe efoveeceeCesve ~ eoe je$eew
leoe jeef$eeceeCesve lelkeeueueiveYegee<ekeeCeeb ieCeveeb ke=lJee lemewJe ueiveme
mJeosMejeMegoeeceeCesve YeeieceHeleeJeeHleeb yesueeb leeJelee keeuesve ielesve efoveme
je$esJee& pevce JeeJeced ~ SJeb ueiveYeeiew: $eceMe: HeefjHeeee Jesuee mecee:
efJekeuHee efJekeuHeveeree ~~ 4 ~~
kesoejoe:ve pevce peeleke kee evceeveere efleefLe %eeve kee Gheee
keg nesje Meem$ee%e DeeeeeeX kes cele mes Mueeske ceW ieefCeleeiele mete& mHe
kee %eeve nes egkee nw ~ Dele: mete& mHe keer Jee jeefMe DebMe mebKee kes legue
(Skeeefo 30 DebMe Hee&vle efleefLeDeeW) iele efleefLe kees ve peeleke keer ieleebMe legue
pevce efleefLe mecePeveer eeefnS ~
mete& mHe kes DebMeeW legue iele efleefLe mebKee mecePekej mete& mHe keer
keueeefJekeueeDeeW kes DebkeeW keer Jee&ceeve efleefLe kes Ieer Heue Deeefoke mecePeves
eeefnS~
leogHeefj ve pevce peeleke kee pevces %eeve kejvee eeefnS ~ ve pevce
peeleke keer eMve ueive jeefMe eefo efove ceW yeueer nes lees jeef$e kee pevce, Deewj eefo
eMvekeeue jeef$e yeueer nes lees efove kee pevce mecePevee eeefnS ~

483

ueive %eeve Deewj mete& %eeve mes Meem$eese ieefCele efJeefOe mes (``Deke&
YeesiemleveesYeg&ekeeueegeceOeesoee{e:) F keeue kee %eeve kejles ngS ve pevce
peeleke kee pevces %eeve nes peelee nw ~ eneB Hej peesefleefJe&o kees ueive Je mete& %eeve
mes Fkeeue ieefCele %eeve kejles mecee ve peeleke pevce keer pevceYetefce kes %eeve mes
pevcemLeeve kes ces<eeefo eoMe jeefMeeeW kes ner Goe ceeve HeueeW kee GHeeesie kejvee
eeefnS ~~ 4 ~~
kesefeMeeeOegef<eleevveJeebMeegkeueevleme_%ebb keLeeefvle ceemeced ~
ueiveeq$ekeesCeeseceJeere&egeb meceeseleseueYeveeefoefYeJee& ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLee&vlejsCe ceeme%eeveefcevJeeeen
kesefeefoefle ~~ kesefeoeeeee&: MeMeeeOeg<eerleeevegeevveJeebMeegkeueevlemeb%eb ceemeb keLeeefvle eMvekeeues eefmcevveJeebMekes veJeceWMes evcee YeJeefle leceefHe
veJeebMekeb ef$eOee HeefjkeuHe leefmceVeJeebMekes veJeceWMes evcee JeJeefmLele Fefle
evveJeebMekeiele ve#e$ecevJes<eced ~ leVe#e$eMegkeueevlemeb%ekesve efmeleme pevce
JeeJeced ~ De$e eme ve#e$eme Megkeueevlemeb%ees ceemees veeefmle leme
ye=nmHeefleeejeseefJeefOevee Megkeueevlemeb%ee ceeme: HeefjkeuHe: ~ le$eeseced ~ `ve#e$esCe
menesoecemleb Jee esve eeefle megjcev$eer ~ lelmeb%eb JeeJeb Je<e& ceeme$ecesCewJe ~~ Je<ee&efCe
keeefle&keeoerveeiveseeeeefve eespeeefve ~ $eceMeefm$eYeb leg HeececegHeevlecevleb e
e<e&ced ~~ Fefle ~ le$e evcee eefo Je=<eveJeebMekes leVeJeebMekemeHlecekemeeJee&ied
YeJeefle leoe keeefle&kes ceeefme peele Fefle JeeJeced ~ DeLe Je=<eveJeebMekes
levveJeebMemeHlekemeesOJe& YeJeefle efceLegveveJeebMekes leVeJeebMeke<edkemeeJee&ie eoe
evcee YeJeefle leoe ceeie&Meer<ex ceeefme peele Fefle JeeJeced ~ DeLe efceLegveveJeebMekes
vevveJeebMeke<edkemeesOJe keke&veJeebMekes levveJeebMekeHeekemeeJee&ieoe evcee
YeJeefle leoe Heew<es ceeefme peele Fefle JeeJeced ~ DeLe keke&s
leeVeJeebMekeHeekemeesOJe efmebnveJeebMekes leVeJeebMeeleg<eemeeJee&ieoe evcee:
leoe ceeIes pevce Fefle JeeJeced ~ DeLe efmebnveJeebMekes levveJeebMekeelegemeesOJe
keveeveJeebMekes leVeJeebMekemeHlekemeeJee&ieoe evcee YeJeefle leoe Heeuiegves ceeefme
peele Fefle JeeJeced ~ DeLe keveeveJeebMekemeHlekemeesOJe legueeveJeebMekes

484

leVeJeebMeke<edkemeeJee&ieoe evcee YeJeefle leoe ew$es ceeefme peele Fefle JeeJeced ~

DeLe
legueeveJeebMekes
leVeJeebMe<edkemeesOJe
Je=efMeveJeebMekes
leVeJeebMekeHeecemeeJee&ieoe evcee YeJeefle leoe JewMeeKes ceeefme peele Fefle
JeeJeced~ DeLe Je=efMekes levveJeebMekeHeekemeesOJe& OeefvJeveJeebMekes leVeJeebMekeelegemeeJee&ieoe evcee YeJeefle leoe pess ceeefme peele FleJeievleJeced ~ DeLe
OeefvJeveJeebMekes leVeJeebMekeelegemeesOJe cekejveJeebMeke$eemeeJee&ieoe evcee
YeJeefle leoe Dee<ee{s ceeefme peele Fefle ~ JeeJeced ~ DeLe kecejveJeebMekes
leVeJeebMeke$eemeesOJe kegcYeveJeebMekes leVeJeebMekeemeeJee&ieoe evcee YeJeefle leoe
eeJeCes ceeefme peele Fefle JeeJeced ~ DeLe kegcYeveJeebMekes leVeJeebMekeemeesOJe
ceerveveJeebMes leVeJeebMekeHeekemeeJee&ieoe evcee YeJeefle leoe YeeHeos ceeefme peele
Fefle JeeJeced ~ DeLe ceerveveJeebMekes leVeJeebMekeHeekemeesOJe& ces<eveJeebMes
leVeJeebMeekemeeJee&ieoe evcee YeJeefle leoeMJeegefpe ceeefme peele Fefle JeeJeced~
DeLe ces<eveJeebMekes leVeJeebMeekemeesOJe& eefo evcee YeJeefle leoe keeefle&kes ceeefme
peele FleJeievleJeced ~ eefmcevke=eflekee jesefnCeer e me keeefle&ke: ~ ce=ieefMejee& e
ceeie&Meer<e&: ~ HegveJe&meg: Heg<eMe Heew<e: ~ DeeMues<ee ceIee e ceeIe: ~
HetJee&HeeuiegvegejeHeeuiegveer nmleMe Heeuiegve: efe$ee mJeeleer e ew$e: ~
efJeMeeKeevegjeOee e JewMeeKe: ~ pesecetues pes: ~ HetJee&<ee{eseje<ee{Mee<ee{: ~
eJeCeOeefves e eeJeCe: ~ MeleefYe<eked HetJee&YeeHeoesejeYeeHeoeMe YeeHeo: ~
jsJeleefMJeveerYejCeMeeMJeegpe: emceeogeced``ef$eYeb leg HeececegHeevlecevleb e
e<e&ced Fefle ~ SJeb Megkeueevleme ceememe efveMee: MegkeueevleenCesvewleleefleHeeoeefle ~ eeLee ~ MegkeueHe#eevles esve ve#e$esCe egelemleogHeueef#elees ceemees
JeeJe: ~ eLee keeefle&keMegkeueHe#eevles ke=efekeejesefnCeerYeecevelejsve eMevcee
YeJeefle lesve keeefle&kees ceeme Geles ~ SJeceves<eeceefHe egpeles ~ leowleled yegJeles ~
Sleogeb YeJeefle ~ ve Megkeueevlees ceeme Flelees ceeme: ke=<Ceevle SJe ~ leLee e
eJevesMJej: ~ ``ceemes leg MegkeueeefleHeleJe=es HetJex MeMeer ceOeyeuees oMeens ~ leLee
e~ ``eeefMemeb%e: MeerleebMeg: eMvekeeues veJeebMekes ~ efmLelemleeefMeie: HetCeex
eefmcevYeJeefle evcee: ~~ pevceceeme: me efveefo&: Heg<eme leg He=le: ~

485

ke=<CeHe#eeefvlekees ceemees %esees$e leg efJeHeefMelee ~~ ueiveef$ekeesCesleeefo ~ ueiveme

eMveueiveme ef$ekeesCeeesMe veJeceHeeceeesce&Oeeemlelkeeuecegecesve eOeeveJeerexCe
yeuesve egemleb jeefMe: eeseles keLeles ~ leefmcevjeMeew ieles evceefme peele Fefle
JeeJeced ~ leLee e eJevesMJej: ~ ``nesjeefoJeeree&efOekeueiveYeeefpe mLeeveb ef$ekeesCes
MeefMeveesJeOeee&ced ~ DeeueYeveeefoefYeJee& ~ keeueebieeveerlevesve eoefMe&lees e:
keeueHeg<emeeefJeYeeiemleoeueYeveeevesve efJeefOevee meg: mHe=Mele: eosJe
keeueHeg<emeeb mHe=Meefle lelmLes evceefme peele Fefle JeeJeced ~
DeeefoenCeeleeCegemeJeoMe&veeJeCeb ie=eles ~~ 5 ~~
kesoejoe:DeLee&vlej mes ceeme %eeve
keg DeeeeeeX kes cele mes eMvekeeefueke ev jeefMe veJeebMe keeue ceW ve#e$e
kes veece mes mecYeeefJele ew$eeefo ceemeeW ceW keesF& cenervee ve pevce peeleke kee pevce
ceeme neslee nw ~
eLeeGoenjCele:, ke=eflekee ve#e$e mecyevOe mes keeefle&ke ceeme keer HetefCe&cee
efleefLe, leLee ce=ieMeer<e& meee mecyevOe keer 15 JeeR efleefLe Meer<e& Megkeue HetefCe&cee, HegveJe&meg
Heg<e mes Heew<eceIee ee HetJee&Heeuiegveer mes ceeIe, GejeHeeuiegveer nmle mes Heeuiegve, efe$ee
mes ew$e, efJeMeeKee mes JewMeeKe, HetJee&<ee{eefo mes Dee<ee{, HetJeexejeYeeHeo mes Yee,
Deewj jsJeleer-DeefMJeveer ve#e$e ege HetefCe&cee mes DeeefMJeve ceeme keer meee eee: DeefOeke
osKeer peeleer nw ~ Fmeer DeeOeej mes eefo Je=<ejeefMe iele evcee Je=<e kes meeleJeW veJeebMe
Hee&vle efkemeer Yeer veJeebMe ceW nes lees eMve keee& kee pevce ceeme keeefle&ke, Je=<e kes
THej efceLegve jeefMe kes DeeJeW veJeebMe kes Hee&vle e$e keg$eeefHe evcee keer efmLeefle mes
ceeie&Meer<e& ceeme, efceLegve jeefMe s veJeebMe mes THej keke& kes HeeeJeeR mes Heew<e, keke&
Heece mes THej efmebn kes elegLe& leke mes ceeIe, efmebn kes eewLes mes THej kevee kes
meHlece veJeebMe leke ceW Heeuiegve kevee kes meHlece mes THej leguee kes W leke mes
ew$e, leguee kes s mes THej Je=efMeke kes Heece leke mes JewMeeKe, Je=efMeke kes
Heece mes THej Oeveg kes elegLe& leke ceW pes, Oeveg kes eewLes mes cekej kes leermejs leke
ceW Dee<ee{, cekej le=leere kes THej kegcYe kes otmejs leke eeJeCe, kegcYe kes efleere mes
Deeies ceerve kes Heece leke YeeHeo Deewj ceerve jeefMe kes Heece veJeebMe mes THej ces<e

486

jeefMe kes Dece veJeebMe Hee&vle efkemeer Yeer veJeebMe iele evcee mes DeeefMJeve ceeme
leLee ces<e jeefMe kes De<ce veJeebMe mes Deeies Deewj ev veJeebMe efmLeefle mes ve peeleke
pevce ceeme keeefle&ke neslee nw ~
ueive Heece Deewj veJece Fve leerveeW mLeeve efmLele pees pees jeefMeeeb nQ, FveceW
yeueJeeved jeefMe ceW ve pevce peeleke kee evcee neslee nw ~
ve pevce peeleke kes eMve keeue ceW, Jen efpeme efkemeer Debie kees mHeMe& kej
jne nw Deewj keeueHeg<e ceW Jen Debie efpeme jeefMe ceW yewleer nw, Jen jeefMe Yeer ve
pevce peeleke keer pevce jeefMe nesleer nw ~~ 5 ~~
eeJeeved iele: Meerlekejes efJeueiveeeeveoseeJeefle pevcejeefMe: ~
ceerveesoes ceerveegieb eefob Ye#eeleekeejlewMe efevleced ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe ekeejevlejsCe pevcesMejeefMe%eeveefcevJeeeen
eeJeeefveefle ~~ efJeueiveelHe=eueiveeerlekejMeves eeJeeved ielees eeJeefle
jeMeew JeJeefmLelemlemceeemleeJeefle jeefMe: le$emLes evceefme peele Fefle JeeJeced ~
ceerveesoes eefo ceerveueiveielees YeJeefle leoe ceerveegiecesJe eefocegeced ~ ceervemLeevcee
Fefle JeeJeced ~ veveg oefMe&leefJeefOevee jeefMejveskeekeejes e$e eeHlees efYeVeHemle$e kees
JeeJe FleeMebkeeen ~ Ye#eemeekeejlewefjefle ~~ eme jeMes mecyeefvOeYe#eJeb
leefmcevkeeues ke=ef$ececeeveereles leoekeejMe keefMeod Meles ~ eLee ceepee&jeefooMe&ves
efmebnes ceefn<eeefooMe&ves Je=<e Fleeefo ~ DeLeJee jeMegeHeb Heg<eme eeLeJee lesve
eme jeefMemeMeeefCevees leb Meyo: ef$eeles le$emLes evceefme peele Fefle
JeeJeced~~6~~
kesoejoe:ekeejevlej mes pevcejeMeerMe %eeve
DeLeJee, eMve ueive mes ev mLeeve efmLele jeefMe mes, Gme mLeeve jeefMe mes
Gleveer ner Deeies keer jeefMe peeleke keer jeefMe nesleer nw ~ ceerve jeefMe kes efueS efJeMes<e
keLeve nw efke eefo ve pevce eMve mecee ceW ceerve jeefMe ueive ceW nes lees peeleke keer
pevce jeefMe Yeer ceerve ner nesleer nw ~
DeLeJee eMve mecee ceW owJe%e Je eMvekeee& kes Oejeleueere Ske Yetefce ceW,
pees peerJe, Jemleg efoKeeF& os Deewj Gme Jemleg ee peerJe ceW efpemekee pees Ye#e Yeespe

487

eLee ieew-yewue-ee Ieeme Yetmee Deeefo mes ee Dekemceeled keesF& Ssmee Meyo megveeF& os pees
ces<eeefo jeefMeeeW ceW efkemeer mes mecyeefvOele nw lees Gmeer jeefMe kees pevce jeefMe mecePevee
eeefnS ~
jeefMe %eeve ceW Deveske efJekeuHeeW keer mecemee nes peeves mes lelkeeueerve le$ele
eMvekeee& Je peewefle<eer kes meeceves kes Me peiele DeJeeJe kes Devegmeej ces<eeefo
jeefMeeeW kee efveCe&e efkeee ieee nw ~~ 6 ~~
nesjeveJeebMeeefleceb efJeueiveb ueiveeefJeee&Jeefle e keeCes ~
lemceeoseeJeefle Jee efJeueiveb eg: emetleeefJeefle Meem$eceen ~~ 7 ~~
YeeslHeue:SJeb pevcejeMeew %eeles ueive%eeveefcevJeeeen
nesjsefle ~ nesjeeeb eMveueives eme jesMesve&JeebMekemlelkeeueb Jele&les leleefleceb
lecesJeebMekejeefMeb leme pevceueiveb JeeJeced ~ DeLeJee ueiveeuueives<keeCeeoejYe
jefJe: meteex eeJeefle eeJelmebKes s<keeCes JeJeefmLelemlemceeuueiveeoejYe leeJeefle
jeMeew ueiveieles leme pevce JeeJeced ~ De$e e eoMeYeesefOekes s<keeCes
eoMekeceHeeme me*dKeeefveoxMe: elegefJeMelesjefOekes elegefJebMeefleceHeeme Mes<eb Jeosled ~
SJeb Meem$eceen Meem$eb keLeeefle~ ve mJeceveeref<ekeeeseefceefle
Meem$eenCesvewleleefleHeeeles ~ Geb e
``He=eueiveveJeebMeme ees jeefMe: meb%eee mece: ~
leefmceBuueiveieles jeMeew JeeJeb pevce He=le: ~~
eeJelmebKees ielees ueiveeods<keeCees efoveke=led lele: ~
leeJelmebKes ueivejeMeew gpe&vce efJeefveefo&Mesled ~~ 7 ~~
kesoejoe:pevce jeefMe %eeve kes Devevlej ve peeleke kee ueive %eeve
eMve ueive keeueerve ueive veJeebMe jeefMe kees Yeer pevce ueive mecePevee
eeefnS ~ DeLeJee eMve ueive s<keeCe jeefMe mes mete& mHe jeefMe keer s<keeCe jeefMe
efpeleveer mebKee cesb nes Gmemes Gleveer Deeies keer jeefMe mebKee keer pees jeefMe Jener ueive
nesleer nw ~
Ge mebKee 12 mes DeefOeke nes lees Gmes 12 mes leef<le kej Mes<e mebKee
legue jeefMe kees ueive jeefMe mecePevee eeefnS ~

488

pevceeefoMesuueiveJeere&ies Jee eeeueIveeske&nlesJeefMeced ~

DeemeervemegHleeseflLeleefleleeYeb peeeemegKee%eesoeieb eefoced ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe ekeejevlesCe ueiveeveeveefcevJeeeen
pevceeefoMesefoefle ~~ ueiveies ens pevceeefoMesled ~ eMveueives ees enes
JeJeefmLelemleb leelkeeefuekeb ke=lJee efueHleeefHeC[erkeee&ced ~ DeLe yenJees ueiveielee
YeJeefvle leoe les<eeb ees yeueJeeved leb leelkeeefuekeb ke=lJee efueHleeefHeC[erkeee&ced ~ lele:
meefueuemeceerke=leeeeceJeveew eoMeeuesve Mevee leelkeeefuekeeefve eeeueeefve
ie=nerlJee lewjbieguewjskeQkeb enb eefMe&lekeeues efueHleeefHeb[erke=leb iegCeesle ~ DeLeJee
meJe&ensYees ees yeueJeeved enmleb lelkeeefuekeb ke=lJee efueHleeefHeC[b ke=lJee eeebieguenleb
eeke&Megb keejesled eoMeefYeefJe&Yepesle$e eeJemebKeceJeefMeb leeJelmebKees
ces<eeosjejYe ees jeefMeYe&Jeefle leefmceved jeMeew ueiveieles leme pevce JeeJeced ~ DeLe
ekeejevlejsCeen ~ Deemeervesleeefo ~ Deemeerve GHeefJees eoe ee He=efle leoe
ueiveeeppeeeemLeeveb meHlecejeefMemleefmceBuueiveieles leme pevce JeeJeced ~ DeLe
megHle: ~ megHlees$e Meeve Heeflelees efJeefnle: ueyOeefveme eMveeYeeJeeled ~ le$e Heeflelees
eoe He=efle leoe ueiveeelmegKemLeeveb elegLe&jeefMemleefmceBuueiveieles leme pevce
JeeJeced ~ DeLeeseflLele: He=efle leoe lemceeuueiveeeoe%eemLeeveb oMecees
jeefMemleefmceved ueiveieles leme pevce JeeJeced ~ DeLe MeeveeoemeveeeesefmLele:
Gefeved He=efle leoesoeueivejeMeew leefmcevvesJe pevce JeeJeced Geb e
``Gefelees
efJeueiveeleg:
megHleme
yevOegueiveee
~
GHeefJemeemlecees Jepelees ces<etjCemLeeveeled ~~ Fefle ~~ 8 ~~
kesjoejoe:ekeeleevlej mes ueive %eeve
eefo eMveueive ceW oes-leerve-Deeefoke en yews neW, Fve eneW ceW pees meJee&efOeke
yeueer en Gme en keer mHe jeMeeefOeke keueelceke Debke mebKee kees, lelkeeue ceW
meceleue Yetefce iele 12 Debiegue eceeCe kes Me keer Debiegueelceke eee mes iegCee kej
GlHeVe iegCeveHeue pees keueeefo nw, Gmekeer jeMeefoke mebKee Yeer ve pevce peeleke
keer ueive nesleer nw ~ iegCeveHeue keer jeMeeefo 12 mes DeefOeke nesves Hej 12 mes
leef<le kej Mes<e jeefMe legue eMve ueive nesleer nw ~

489

DeLeJee, ve pevce peeleke Hej kes eMvekeee& mes yewer DeJemLee kes eMve mes
ueive pees meHlece jeefMe nesleer nw Jener pevcekeeueerve ueive mecePeveer eeefnS ~
eMvekeee& YetefceMeeeer eMve Hetlee nw lees eMve keeefueke ueive mes elegLe&
jeefMe, leLee HetJe& mes yewe nw peewefle<eer kes mecee efceueves Hej G kej Hetlee nw lees
eMve ueive keer oMece jeefMe, Deewj eueles eueles Deekej peewefle<eer kes Heeme eMve
kejlee nw lees eMve mecee keer ner ueive, pevce ueive nesleer nw ~~ 8 ~~
ieesefmebnew efpelegceeceew ef$eelegues keveece=ieew e $eceeled
mebJeieex oMekeemeHleefJe<eew: Mes<ee: mJemebKeeiegCee: ~
peerJeejemHegefpeowvoJee: eLeceJekes<ee ene: meewceJe
eMeerveeb efveelees efJeefOee&neglew: keeee& e leie&Cee ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe ekeejevlejsCe meJe&cesJe vepeelekeb Jeefe ~ lele:
eMvekeeues leelkeeefuekeb ueiveb ke=lJee efueHleeefHeC[erkeee&ced ~ lelemleme
efueHleeefHeC[erke=leme iegCekeejefJe%eeveeLe Meeot&ueefJe$eeref[lesveen
ieesefmebneefJeefle ~~ ieesefmebneoees jeMeees eLee$eceb oMeeefoefYeieg&Cekeejw:
mebJeiee& iegCeveeree: ~ leeLee ~ ieesefmebnew Je=<eefmebnew oMeefYe (10) iegCeesled ~ Je=<eueiveb
efueHleeefHeC[erke=leb oMeefYeieg&Ceesled ~ SJeb efmebn oMeefYejsJe ~ efpelegceeceew
efceLegveJe=efMekeew ueiveieleeJeefYe (8) ieg&Ceesled ~ ef$eelegues Sleew meHleefYe (7)
ieg&Ceesled ~ keveece=ieew keveecekejew Sleew ueiveieleew efJe<eew: HeeefYe (5) ieg&Ceesled ~
SJecesles eLee$eceb meJebiee& iegCeveeree: ~ Mes<ee Deve=ee jeMee:
mJeme*dKeeiegCeeDeelceereme*dKeee iegCeveeree: ~ le$e ieCeveee keke&
elegefYe&iegCeesled~ SJeb OevJeerveJeefYe: (9) ~ kegcYeceskeeoMeefYe: (11) SJeb ceervees
eoMeefYe: (12) ~ SJeb leeJeuueiveb mJeiegCekeejsCeeJeMecesJe iegCeesled ~
oMekeemeHleefJe<eew: ~ lelemle$e eefo enes YeJeefle (ces. 7 ye=. 10 efce. 8 keb. 4
efmeb. 10 ke. 5 leg. 7 Je=. 8 Oe. 9 ce. 5 kegb. 11 ceer. 12) leoe
eniegCekeejsCeeJeMecesJe iegCeesled ~ le$e eniegCekeejefJeefOe: peerJeejemHegefpeowvoJee: ~
eLeceJeodoMekeemeHleefJe<eewefjefle ~ peerJes iegjew ueiveieles leosJe ueiveb
mJeiegCeekeejwjenleb oMeefYeieg&Ceesled ~ Deejs Yeewces ueiveieles DeefYe:, DeemHegefpeg$e:

490

leefmceBuueiveieles meHleefYe:, SsvoJes yegOes HeeefYe:, Mes<ee jefJeMeefMemeewjemles e

meewceJeled yegOeJeled, HeeefYeieg&Ceveeree (met. 5 e. 5 ceb. 8 yeg. 5 ye=. 10 Meg. 7
Me. 5) FleLe&: ~ SJeb leelkeeefuekeb ueiveceJeMeb jeefMeiegCekeejsCe iegCeesled ~ lele:
meeneseiegCekeejwjefHe le$e e eoe enes YeJeefle leoe eniegCekeejsCe iegCeesled ~ eoe
yenJees ene YeJeefvle leoe meJes&<eeb iegCekeejwieg&Ceesled ~ SJeb e leodiegefCeleceskeevles
mLeeHeesled ~~ 9 ~~
kesoejoe:ekeejevlej mes mecee ve peeleke %eeve
jeefMeeeW kes iegCeke Debke
jeefMeeeW ceW Je=<e Deewj efmebn jeefMeeeW kee iegCeke kee Debke 10, efceLegveefmebn kee iegCekeeb 8, ces<e leguee kee iegCekee 7, kevee-cekej kee iegCekeeb
5, Devege Mes<e jeefMeeeW kee iegCekeebb jeefMe mebKee legue Debke mecePevee
eeefnS ~ DeLee&led keke& jeefMe kee Oeveg, kegcYe Deewj ceerve jeefMeeeW kes $eceMe:
iegCekeeb-4, 9, 11 Deewj 12 nesles nQ ~
eneW kes iegCeke De
ye=nmHeefle en kee iegCekee 10, cebieue kee 8, Meg$e kee 7, yegOe
kee 5, Mes<e eneW ceW mete& yegOe kes iegCekee kes legue DeLee&led mete& 5, ev
5 Deewj Meefve kee iegCekee 5 neslee nw ~
iegCeke DebkeeW kee eeespeve
eMve keeueerve ueive jeMeeefo kee keueeefHeC[ yeveekej Gmes ueiveiele jeefMe
kes iegCeke Debke mess iegefCele kej, Deewj eefo ueivemLe Ske en ee DeefOeke en nes lees
Gve eneW kes iegCeees b mes Yeer Ge iegCeveHeue kees iegefCele kej Deeiele iegCeveHeue kees
Ske mLeeve cesb efueKekej Deefece Mueeske mecyevOeer ef$eee kes efueS megjef#ele kejvee
eeefnS ~~ 9 ~~

491

meHleenleb ef$eIeveYeeefpeleMes<ece=#eb olJeeLeJee veJeefJeMeesOe ve JeeLeJeemceeled ~

SJeb keue$emenpeelcepeMe$egYesYe: egJe&osogoejeefMeJeMesve les<eeced ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe ve#e$eeveeveb Jemevleefleuekesveen
meHleenleefceefle ~~ meHleenleb meHleefYeieg&Ceesled ~ olJeeLeJesefle ~ lelem$e veJe
osee: MeesOee Jee ve efkeef_ee keLeefcelegeles ~ eefo me ejjeefMeue&iveielees YeJeefle
leoe veJe osee: ~ efmLejs ve osee veeefHe MeesOee: ~ efmJeYeeJes efJeueives veJe MeesOee:
SJeb kesefeodJeee#eles ~ Jeeb Hegveyet&ce:eefo eMveueives eLecees s<keeCees YeJeefle leoe
veJe osee: ~ efleeres ve osee veeefHe MeesOee: ~ le=leeres veJe MeesOee: ~ SJeb ke=lJee
leme jeMesefm$eIevesve meHleefJebMelee YeeieceHeleeJeeHleb leepeced ~ le$e
eeJelmebKeesesJeMes<ees YeJeefle leeJelme*dKeceefMJeveeefolees eVe#e$eb leVe#e$eb leme
egJe&eJeced ~ kesefeoefvleeLeeefmLeleme jeMes: meHleefJebMelee
YeeieceHeleeJeMes<eeveJekeoevesve efJeMeesOevesve Jee eLeeefmLelesveesve mebJeeo GlHeeles
leLee ve#e$eb JeeJeced ~ SJeefceleeefokeue$emenpeelcepeMe$egYesYe Fefle ~
Yeeee&Yele=&Heg$eefjHeg<eg vepeelekeb eoe He=efle leoe lesYemleeJesYe: SJeb e<g:
He=keme Jeosled yeteeled ~ lecesJeesoejeefMeb HeefjkeuHeesefoleLe&: ~ Sleogeb
YeJeefleeefo Heg<e: mJeHelvee ve#e$eb He=efle leoe leelkeeefuekes ueives jeefMe<edkeb
oseced ~ DeLe Yeeleg: He=efle leoe jeefMeeb oseceLe Heg$eme He=efle leoe
jeefMeeleg<keb oseceLe Me$ees: He=efle leoe jeefMeHeekeb oseced ~ SJeb ke=lJee eJeefle
leosJeesoejeefMeb ekeuHe leodiegCekeejsCe iegCeesled ~ lelmLeeniegCekeejsCe e lelemle$e
eeiJeVeJekeoeveefJeMeesOeves ke=lJee meHleefJebMelee YeeieceHeleeJeMes<eemeceb eme ee
He=efle leme ve#e$eb JeeJeced ~ SleoHegHeue#eCeeLe&cesJe ef$ejeefMemeefnleeleelkeeefuekeeuueiveeefvce$eme JeeJecesleVe#e$eeveeveceHegHeue#eCecesJe mekeueceefHe vepeelekeb
JeeJeced ~~ 10 ~~
kesoejoe:Mueeske 9 kes Deeies kee ieefCele
Mueeske 9 mes meeefOele ieefCele mes eeHle keuee mecetn kees 7 mes iegCee kej
27 kes Yeeie osves mes Skeeefoke 27 mebKee Mes<e mes DeefMJeveer YejCeer jsJeleer ve#e$e
mebKee nesleer nw ~

492

keoeefeled ve#e$eeefoke Skeeefo mes 27 leke keer Mes<e eeefHle ceW mevosn nes
lees keueeefHeC[ ceW 9 pees[ves ee 9 Ieeves mes ieefCele ef$eee kejveer eeefnS ~
keg DeeeeeeX kes cele mes ej ueive mes keuee efHeC[eW ceW 8 pees[ves, efmLej
ueive ceW 9 Ieeves Deewj efmJeYeeJe ueive ceW pees[vee Ieevee keg veneR eLeeJeled
keueeefHeC[ ceW 27 mes Yeeie oskej DeefMJeveer Deeefoke ve#e$eeW kee %eeve neslee nw ~
Ge ieefCele mes ve pevce peeleke kee ve#e$e %eele efkeee ieee nw ~
eMve keee& keer m$eer keer ve pevce Heef$ekee kes %eeve kes efueS efkeS ieS
eMve keee& kes ueive mes meHlece YeeJe mecyevOeer keueeefHeC[ mes, le=leere YeeJe kes
keueeefHeC[eW mes YeeF& kee SJeb Heece YeeJe kes keuee efHeC[eW mes Heg$e kee, Deewj
<eYeeJe kes keuee efHeC[esb mes Me$eg kes ve pevce peelekeeW kee efJeeej kejvee
eeefnS~~ 10 ~~
Je<e&leg&ceemeefleLeees egefveMeb neg[tefve
Jesueesoe#e&veJeYeeieefJekeuHevee meg: ~
Yetees oMeeefoiegefCelee: mJeefJekeuHeYeee
Je<ee&oees veJekeoeveefJeMeesOeveeYeeced ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe Je<ee&eeveeveb Jemevleefleuekesveen
Je<e&leg&ceemesefle ~~ Je<ee&oerefve meJee&efCe mJeefJekeuHesve Yeeies les
eLeeHee$ecesCeeveefeleJeeefve ~ leelkeeefuekeb ueiveb efueHleeefHeC[erke=leb
jeefMeiegCekeejnleb enmebegeb esodeniegCekeejenleceefHe eoskeevles mLeeefHeleb lelHegvejefHe
oMeeefoiegCeb keee&ced ~ Sleogeb YeJeefle ~ me jeefMe: mLeeveeleges Oeee&: ~ Ske$e
oMeiegCeesve$e efleeresiegCeesve$e le=leeres meHleiegCe:, elegLex HeeiegCe: keee&: ~ ele
Geced ~ Yetees oMeeefoiegefCelee: Yete: HegvejefHe oMekeemeHleefJe<eewie&Ceveeree:
lelemleefmceved jeefMeeleges eeiJevveJekeoeveefJeMeesOeves ke=lJee mJeefJekeuHewYee&ieceHeleeJeeHleb lesve Je<ee&oees %esee: ~~ 11 ~~
kesoejoe:ve pevce peeleke kee Je<ee&efo %eeve
HetJe& ceW He=Leked mLeeefHele jeefMe efHeC[ kees, eej mLeeveeW ceW jKekej eleske
mLeeve ceW $eceMe: 10, 8, 7, Deewj 10 mes iegCee kej, Deewj iegCeveHeue ceW 9

493

Ieeves ee pees[ves mes (Heefnues keer kener eef$eeevegmeej) DeHeves DeHeves YeepekeeW mes Yeeie
oskej Je<e& ceeme Deewj efleefLe Deeefo kee %eeve neslee nw ~~ 11 ~~
efJe%esee oMekes<Jeyoe $elegceemeemleewJe e ~
Dekes<JeefHe ceemeee&efmleLeeMe leLee mce=lee: ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe ve %eeeles kemceeeMes: kemeeveeveb keee
leodveggH$eesCeen
efJe%esee oMekes<Jeyoe Fefle ~~ De$e yengJeeveb yengOeesHeeesefielJeelke=leced ~
eogeced ~ mJeefJekeuHeYeee<ee&oemleodJeeKeeeles ~ Sles elJeejes jeMee:
mLeeefHeleemles<eeb veJekeoeveefJeMeesOeveb ke=lJee kece&eesiee: meJex YeJeefvle ~ lelees
oMeiegCeme He=LekemLeme Hejceeeg<ee efJebMeleeefOekesve Je<e&Melesve YeeieceHele
eesesJeefMe<eles leomeceb leme Jele&les ~ lemewJe <e[defYeYee&ieceHele $elegmebKeee
le$e eesJeefMe<eles leomeces efMeefMejeoeYeleez peele Fefle JeeJeced ~ lemewJe leg
ceememebKeee eYeeb YeeieceHele eeskeesJeefMe<eles leoe %eeleleez eLeces ceeefme peele
Fefle JeeJeced ~ DeLe MetveceJeefMe<eles leoe efleeres ceeefme peele: ~ SJeb ke=lJee
oMeiegCe: kece&eesiees jeefMejHeeme: ~ eme efJebMeleefOekee<e&MeleeoHeefOekeb
pevceveesleerleb leme vepeeleke%eeveesHeee SJe veeefmle ~ Dekesef<Jeleeefo ~ ees
eesmeeJenlees jeefMemleme He=LekemLeme kece&eesieme He#emebKeee eYeeb
YeeieceHele eeskeesJeefMe<eles leoe MegkeueHe#es peele Fefle JeeJeced ~ ve
efkeef_eoJeefMe<eles leoe ke=<CeHe#es lemewJe efleefLemebKeee HeeoMeefYeYee&ieceHele
eesesJeefMe<eles leomeceeves efleLeew peele Fefle JeeJeced ~ SJeb ke=lJeeiegCe:
kece&eesiees jeefMejHeeme: ~~ 12 ~~
kesoejoe:efkeme jeefMe mes efkeme HeoeLe& kee %eeve
Ske$e mLeeefHele Gme jeefMe keueeefHeb[ ceW 120 mes Yeeie osves mes Mes<e Je<e&
legue ve pevce-peeleke keer Je<e& mebKee nesleer nw ~ Je<e& mebKee kes %eeve mes, Gme
mebKee kees Jee&ceeve Meke Je<e& ee mebJeled Je<e& ee F&meJeer meved Je<e& ceW kece kej osves mes
ve-pevce-peeleke kee pevcekeeueerve, Meke ee mebJeled ee F&meJeer meved nes peele nw ~
keuHeveee pewmeseefo iele Je<e& 75 GHeueyOe nesles nQ lees Jee&ceeve Meke 1906

494

meb. 2041, F&meJeer meved 1984 ceW kece kej osves mes ve pevce peeleke kee Meke
Je<e& 1831, mebJelmej 1966 Deewj F&meJeer meve Je<e& 1909 nes peelee nw ~
Hegve: He=Leked mLeeefHele jeefMe keueeefHeC[ ceW 6 kee Yeeie osves mes Mes<e mebKee
legue efMeefMejeefo $eleg %eele nes peeleer nw ~
leLee Ge jeefMe keueeefHeC[ ceW oes mes Yeeie osves mes 1 Mes<e ceW Deeiele $eleg
kee eLece ceeme 2 ee 0 Mes<e ceW Deeiele $eleg kee efleere ceeme neslee nw ~
Dee iegefCele Ge jeefMe keueeefHeC[ ceW oes kee Yeeie osves mes 1 Mes<e ceW
Megkeue Deewj 0, Mes<e ceW ke=<Ce He#e kee pevce neslee nw ~
leLee Dee iegefCele Ge jeefMe keuee efHeb[ ceW 15 mes Yeeie osves mes 1 Mes<e
ceW eefleHeoe, 2 Mes<e ceW efleeree SJeb 15 ee 0 Metve Mes<e ceW Megkeue He#e ceW
HetefCe&cee Deewj ke=<Ce He#e ceW DeceeJemee efleefLe Gme ve-pevce-peeleke keer nesleer
nw~~12 ~~
efodJeejeef$eemetefleb e ve#e$eeveeveb leLee ~
meHlekes<JeefHe Jeiex<eg efvelecesJeesHeue#eesled ~~ 13 ~~
YeeslHeue:efoJesleeefo ~~ eesmeew meHlenlees jeefMemle$e eeiJeosJe
veJekeoeveefJeMeesOeves ke=lJee lelkece&eesieb jeefMeb mLeeHeesled ~ eme efoJeejeef$emebKeee
eYeeb YeeieceHele eeskeesJeefMe<eles leoe efoJemes peeleesLe ve efkeef_eoJeefMe<eles
leoe je$eew peele Fefle JeeJeced ~ eesmeew meHlenlees jeefMemleme ve#e$emebeee
meHleefJebMelee YeeieceHele eesesJeefMe<eles leomebKes ve#e$esefMJeveeefole
DeejYe peeleve#e$eefceefle JeeJeced ~ Deme kece&Ce: HegvejefYeOeeveb ve#e$eeveeveme
yeengueesHeeesefielJeeled ~~ 13 ~~
kesoejoe:efove ee jeef$e kee pevce ?
meHleiegefCele Ge jeefMe keueeefHeb[ ceW oes mes Yeeie osves mes 1 Mes<e ceW efove kee
Deewj Metve Mes<e ceW jeef$e kee pevce kenvee eeefnS ~~ 13 ~~

495

JesueeceLe efJeueiveb e nesjecebMekecesJe e ~

Heekes<eg efJepeeveereevvepeelekeefmees ~~ 14 ~~
YeeslHeue:Jesuesleeefo ~~ eefmceefvoves Heg<eme pevce%eeveb leodefoveeceeCeb
Ieefkeeefokeb kele&Jeced ~ je$eew eseoe jeef$eeceeCeced ~ lele: HeeiegCeme jeMesmlesve
efoveeceeCesve jeef$eeceeCesve Jee YeeieceHele eesesJeefMe<eles leefmcevkeeues efoveieles
jeef$eieles Jee leme pevce JeeJeced ~ DeLe efJeueiveefceleeefo ~ DeLeMeyo:
HeeoHetjCeeLe&ced ~ keeues %eeles jeMeeefo ueiveb kele&Jeced ~ lelemleme
nesjes<keeCeveJeebMeeoMeebMeef$ebMeebMeYeeiee: kele&Jee: ~ lelkeeefuekeeneMe
kee&Jee:~ lelees eLeeefYeefnlesve efJeefOevee oMeevleo&MeekeJeiee&osjefYeefnleme Heueme
efveoxMe: keee&: ~ SJeb vepeelekeb meeOeesled ~~ 14 ~~
kesoejoe:efove ee jeef$e ceW efkeme mecee kee pevce ?
HeeiegefCele He=Leked mLeeefHele Ge jeefMe keueeefHeb[ ceW, eefo Ge ekeej mes
efove ceW pevce GHeueyOe ngDee nw lees Gme efove kes efoveceeve mes, eefo jeef$e kee pevce
%eele ngDee nw lees Gme jeef$e kes jeef$eceeve mes Yeeie osves mes eeHle Mes<e legue Debke kee
Debke mebKee kes legue Jeleerle meceeeW ceW ve-pevce-peeleke efme neslee nw ~ ener
meteexoeeefokeeue neslee nw ~
Fme ekeej pevce kegC[ueer yeveeves kes meYeer GHekejCeeW keer peevekeejer kes
eje mebJelmejeefo-Heee, eve-nesje-veJeebMe eoMeeefo pevce kegC[efueeeb
yeveekej ve-pevce-peeleke kes eMveevegmeej Gmekes cetue pevcemeceeeefo %eeve meeefOele
pevce kegC[ueer ceeOece mes oMeeefooMeevlej leLee ueive mes owJe%e kees MegYeeMegYe
YeefJe<e yeleevee eeefnS ~~ 14 ~~
mebmkeejveececee$ee efiegCee eeebieguew: meceeegee: ~
Mes<eb ef$eveJekeYeeevve#e$eb leefveeefo ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLe ekeejevlejsCe ve#e$eeveeveceee&een
mebmkeejcesefle ~~ mebmkeejsCe veece mebmkeejveece leme cee$ee:
mebmkeejsCeeieleme veecvees cee$ee: mebmkeejveececee$ee: ~ mebmkeejenCesvewleleefleHeeefoleb
YeJeefle ~ mebmkeejsCe elHeg<eme veece ke=leb leme cee$ee eeee:, veeveme

496

kemeefelkegveeceeos: ~ cee$eeMesn ie=evles nued De&ceeef$eke: De$e ceeef$eke: Fleveee

efmLelee
lee:
mebmkeejveeceecee$ee:
mebie=e
efiegCeerkeeee&:
~
lelemleelkeeefuekeeefveMeeeeueeefve ie=nerlJee efiegCecee$eemlewjuew: mebegee:
keeee&: ~ SJeb ke=les eJeefle leme ef$eveJekesve meHleefJebMelee YeeieceHele e: Mes<ees
YeJeefle leomece leme Oeefveeefole DeejYe ve#e$e JeeJeced ~~ 15 ~~
kesoejoe:ekeejevlej mes Yeer ve#e$e %eeve
ve-peeleke mes ceeleeefHelee-ieg Hegjesefnle Jeie& mes veecekejCe mebmkeej ceW
efpeme veece mes veecekejCe efkeee ieee nw, DeLee&led veece kes De#ejeW ceW veece JeCeeX keer
cee$eeDeeW ceW mJe De#ej keer 1 Deewj oerIee&#ej keer 2 Deewj nued De#ej Deewj
Je_peve De#ej keer cee$ee 1/2 ceevekej veecee#ej JeCeex keer cee$eeDeeW kes eesie kes
efiegefCele iegCeveHeue mes leelkeeefueke eoMe Debiegue Me keer eee keer Debke mebKee
pees[ kej 27 mes Yeeie osves mes Skeeefo 27 leke Mes<e mebKee mes Oeefveeefo ve#e$e
mecePevee eeefnS ~ 1 Mes<e ceW Oeefvee, 2 Mes<e ceW MeleefYe<eked, 3 Mes<e ceW
HetJee&Yee....Deewj 27 Mes<e ceW eJeCe ve#e$e mecePevee eeefnS ~ Deeeee& ves Oeefvee
ve#e$e keer mebKee pees Jele&ceeve ceW DeefMJeveer mes 23 nw, Gmes 1 ceevee nw ~~ 15 ~~
efef$eelego&MeoMeefleefLemeHleef$eiegCee veJee ewveee: ~
HeeoMeIveemleef*dcegKeeefvJelee Yeb Oeefveeefo ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeLe ve#e$eeveeveb ekeejevlejsCeee&een
efef$eelego&Mesefle ~~ HetJee&efYecegKee eoe ee He=efle leoe eesje:
mLeeHee: ~ DeLeeiveseeefYecegKemleoe $eeeCeeced ~ DeLe oef#eCeeefYecegKemleoe
elego&Meeveeced ~ DeLe vew$e&leefYecegKemleoe oMeeveeced ~ DeLe HeefMeceeefYecegKemleoe
efleefLeme*dKeeveeb HeeoMeeveeced ~ DeLe JeeeJeeefYecegKemleoe meHleef$eiegCee
SkeefJebMeefle:~ GejeefYecegKemleoe veJeeveeced ~ SsMeeveeefYecegKemleoeeveeced ~
leeLee~ SJeb efoieefYecegKeeJesJeMesvee*dkeb ie=nerlJee lele: HeeoMeiegCe: keee&: ~
lelemleefmceved eosMes eeJevle: Heg<eemleoefYecegKee: efmLeleemlelmebKeeefvJelees ege:
keee&: ~ SJeb ke=les eJeefle leme meHleefJebMelee YeeieceHele eesesJeefMe<eles
leomeceb leme OeefveeeejYe ve#e$eb JeeJeced ~~ 16 ~~

497

kesoejoe:Deewj Yeer ekeejevlej mes ve#e$e %eeve

(1) HetJe&, (2) Deefive (3) oef#eCe (4) vew$ele, (5) Heefece, (6)
JeeeJe, (7) Gej, (8) F&Meeve, (9) TOJe& DeekeeMe, Deewj (10) Heeleeue SJeb
es oMe eefme efoMeeSB nQ ~
Deeeee& ves Ge efoMeeDeeW ceW eleske efoMee kes Debke He{ efoS nQ pees efvecve
e$e osKeves mes mHe nesles nQ ~
(efoMeeDeeW kes Debke yeesOeke e$e HetJe& 2, Deeivese 3, oef#eCe 14,
vew$ele 10, HeefMece 15, Jeeeg 21, Gej 9 F&Meeve 8 efoMeeSB efoMee kes
Debke) eMvekeee& efpeme efoMee keer lejHe cegKe kej eMve kejlee nw Gme efoMee kes
keefLele Ge De kees 15 mes iegCee kej leLee eMvekeee& Je owJe%e efmLele ceC[He ceW
eMvekeee& kes cegKe keer efoMeeefYecegKeerYetle efpeleves Jeefe yews nQ, Gve JeefeeeW keer
mebKee legue Debke mebKee GHejese iegCeveHeue ceW efceuee kej iegCeveHeue ceW 27 kee
Yeeie osves mes Skeeefo 27 Hee&vle Mes<e mes Oeefveeefo ieCeveee ve#e$e %eele neslee
nw~~16 ~~
Fefle vepeelekeefceob yengekeejb ceee efJeefveefo&ced ~
eeecele: meef<ew: Hejer#e elveeeLee YeJeefle ~~ 17 ~~
Fefle eerJejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes
vepeelekeeOeee: mecHetCe&: ~~ 26 ~~
YeeslHeue:DeLe vepeelekeesHemebnejceee&een
Fefle vepeelekeefceefle ~~ Fefle Meyo: GHemebnejs ~ ceee Jejenefceefnjeeees&Ce
vepeelekeb yengekeejb yengYesob efJeefveefo&cegeefceoced ~ Deleesmceeslees: meef<ew:
MeesYevemee$ew: eeeced ~ elveelHejer#e efJeeee& eLee esve ekeejsCe mecYeJeefle
meleHeb leLee eeeefceefle ~ esve ekeejsCe mecYeJeefle leLee enerleJeefceleLe&: ~
yengefYejeiecewce&ee efJeeee& HejeMej-JeefMe eJeve-mele-ceefCelLeeoerveeb celeeefve
Deeueeskee ke=leced ~ leosJe Yetees efvece&ueiegCeefveHegCeyegee efJeeee& meceeee keee& esve
mHegefmeesmeew mecHeeles ~~ 17 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb vepeelekeeOeee: ~~ 26 ~~

498

kesoejoe:ve peelekeeOeee kee GHemebnej

Deeeee& Jejen mJeeb kenles nQ efke Deveske DeeeeeeX kes yengcele mes Deveske
ekeej keer ieefCele ef$eee eoMe&ve HetJe&ke en ve peelekeeOeee ceQves meefJeJeseve ken
efoee nw ~
MeesOe keee& jle eesie efMe<eeW, peeleke Meem$ecece&%e peesefleefJe&oeW ves
DeOeeeese efJe<eeeW kes Devegmeej ve peeleke pevce kee mener mecee kee Hejer#eCe
efpeme efJeefOe mes mener Gej jne nw Gme ve-pevce peeleke efvecee&Ce efJeefOe kees DeHevee
kej leovegmeej HeueeosMe kejvee eeefnS ~
DeOeeeese mener pevce mecee %eeve kes DeveskeeW efJekeuHeeW cesb pees efJeefOe
meerke mener Glejleer nw Gmeer kees ceevelee osveer eeefnS ~ Ssmee efJevee HetJe&ke
Deeeee&efMe<e Jeie& kees GodyeesefOele kej jne nw ~~ 17 ~~
Fefle Jejenefceefnj ke=le ye=nppeeleke ebLe kes vepeelekeeOeee26 keer
HeJe&leere eer kesoejoe peesMeer ke=le ``kesoejoe:' efnvoer JeeKeeve mecHetCe& ~

499

DeLe s<keeCeeOeee: ~~ 27 ~~
kedeeb efmeleJem$eJesef<le: ke=<Ce: Mee FJeeefYejef#elegced ~
jew: HejMegb mecegeleb Oees jeefJeueeseve: Hegceeved ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLe s<keeCeeOeeees JeeKeeeles ~ le$eeoew ces<eees<keeCeme
mJeHe%eeveb Jewleeueeresveen
keeeefceefle ~ keeeb peIeves efmeleb MJesleb Jem$ececyejb Jesef<leb esve ~ ke=<Ce:
DeefmeleJeCe&:, Mee FJe DeefYejef#elegceeefYecegKesve j#eeb keleg&Mee: meceLe& FJe ~ jewes
Yeer<eCe: e: HejMegb kegejb mecegeleb Oees Oeejeefle ~ jeefJeueesevees ueesefnlee#e: me e
HegceevHeg<e: S<e Heg<es<keeCe: meeegOees Yeewceemeee ~~ 1~~
kesoejoe:s<keeCeeOeee ceW 36 s<keeCeeW kes MegYeeMegYe Heue
eleske jeefMe ceW oMe-oMe DebMe kes, 30 DebMeeW ceW 3 s<keeCe nesles nQ ~
Fme ekeej 12 jeefMeeeW cesb 12 3 36 s<keeCeeW kes MegYeeMegYe Heue Fme
DeOeee ceW kens pee jns nQ ~
ces<e jeefMe pees Heg<e meb%eke jeefMe nw Gme jeefMe ceW eLece s<keeCe ces<e kee
neslee nw ~
ces<e kes s<keeCe ceW efpeme peeleke kee pevce neslee nw Gme peeleke kee kecej
ceW ueHese ngDee MJesle Jem$e, Oeejer, JeCe& mes Meece, j#ee kejves ceW Meefe mecHeVe, He
mes Yeeeveke, DeeBKeeW mes ueeue, HejmeeOeejer, neslee nw ~~ 1 ~~
jeecyeje Yet<eCeYe#eefeee kegcYeeke=efleJee&efpecegKeer le=<eeee& ~
Skesve Heeosve e ces<eceOes s<keeCeHeb eJeveesHeefoced ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<eefleeres<keeCeme mJeHeefcevJeeeen
jeecyejsefle ~~ jeecyeje ueesefnleJem$ee, Yet<eCeceuebkejCeb Ye#eb Yeespeb le$e
efeeb emee: ~ kegcYeeke=efle: Ieesojer JeeefpecegKeer DeMJeJeke$ee, le=<eeee& efHeHeemeeee&
Skesve Heeosve ejCesveesHeueef#elee Fob s<keeCeHeb ces<eceOes ces<eefleereb eJeveesHeefob
eJeveeeeez: keefLeleced ~ S<e eleg<Heos<keeCe: m$eers<keeCeeke&meeMe ~
emceeoeeeezMeleg<HeevcegKeeeleg<Heos<keeCe Fefle JeKeelemleLee KeiecegKees
s<keeCeMe ~~ 2 ~~

500

kesoejoe:ces<ejeefMe kes efleere s<keeCe kee Heue

ces<e kes otmejs s<keeCepe peeleke ee peelekee (m$eer) je Jem$e OeejCe keer
ngF& DeeYet<eCeeefo Yeespeveeefo Fe jle, Ie[s keer meMeekeej keer, Dee meMe cegKe
keer (DeMJecegKeer) Deewj Ske Hewj mes Ke[er jnves Jeeueer m$eer nesleer nw ee Heg<e neslee
nw~ Deeeee& Jejen eneB Hej eJeveeeeeeX kes keLeveevegmeej DeHeves evLe ceW eJeveeW kee
cele mHe kej jns nQ ~~ 2 ~~
$etj: keuee%e: keefHeue: ef$eeeLeea YeiveyeleesYegeleoC[nmle: ~
jeeefve Jem$eeefCe efyeYeefle& eC[es ces<es le=leere keefLeleefm$eYeeie: ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe ces<ele=leeres<keeCeme mJeHeefcevJeeeen
$etj Fefle ~ $etjes efJe<ecemJeYeeJe:, keuee%e:, keueeefJeled, keefHeue: efHeue:,
ef$eeeLeea kece&mJeefYeuee<egke:, YeiveJele: mKeefueleefveece:, DeeefYecegKesveeselees oC[:
nmles HeeCeew eme ~ jeeefve ueesefnleeefve Jem$eeCecyejeefCe efyeYeefle& Oeejeefle ~ eC[:
$eesOeMeerue: ~ Deeb ces<ele=leereefm$eYeeies s<keeCe: keefLele Ge: ~ S<e vejs<keeCe:
meeegOees peerJemeeMe ~~ 3 ~~
kesoejoe:ces<e le=leere s<keeCe kee Heue
keueeefJeod, mJeYeeJe mes $etj, JeCe& mes keefHeue, ef$eeeMeerue, efveece
Yebiekeee&, oC[ nmle jeJem$e Jesef<le, Deewj mJeYeeJe mes $eesOeer Yeer neslee nw ~~3~~
kegef_eleuetvekeee Ieosne oiOeHee le=ef<eleeMeveefeee ~
DeeYejCeeveefYeJee_efle veejer Heefceob Je=<eYes eLeceme ~~ 4 ~~
YeeslHeue:DeLe Je=<eeLeces<keeCepeeleme mJeHeb oesOekesveen
kegefelesefle ~~ kegefelee: kegefuee: uetvee: keee: kesMee: emee: mee
kegefueefvvekesMee, Ieosne kegcYemeMeesojer, oiOeHee oiOeJem$ee, le=ef<elee
efHeHeemeeee&, DeMeves Yeespeves efeeb emee: ~ DeeYejCeeefve Yet<eCeeefve DeefYeJee_efle mee
e veejer m$eer Fob Je=<eYeeLeceme s<keeCeme mJeHeced ~ S<e: m$eers<keeCe: meeefiveke:
Meg$emeeMe ~~ 4 ~~

501

kesoejoe:Je=<e jeefMe kes eLece s<keeCe kee Heue

s{s Deewj kelejs nges yeeueeW mes MeesefYele, Ie[s mes meceeve osnefHeCeer,
oiOeJem$e OeeefjCeer, efHeHeemee mes Heeref[lee, Yeespeve efe eyeuee, DeYet<eCeeefokeeW keer
Deekeeb#ee jlee ceW m$eer kes meceeve Je=<e jeefMe kes eLece s<keeCepe peeleke ee peelekee
kee Heue neslee nw ~~ 4 ~~
#es$eOeeveie=nOesvegkeuee%ees ueeues meMekes kegMeueMe ~
mkevOecegnefle ieesHeeflelegueb #eglHejespeJeovees ceueJeemee: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:DeLe Je=<eefleeres<keeCeme mJeHeb mJeeieleeen
#es$eOeevesefle ~~ #es$eb kesoej:, Oeeveeefve Meeuee:, ie=nb JesMce, Oesveg: ieew:
keuee: ieerleJeeeve=leuesKeefe$ekecee&efo Sleemeeb %e: HeefC[le: ueeues nues, meMekes
Mekemeefnles, kegMeue: efMeef#ele:, ieesHeeflelegueb Je=<eYemeMeb, mkevOeb kekegocegnefle
Oeejeefle ~ #eglHej: #egOeeele&:, DepeJeove: eieJeke$e:, ceueJeemee ceefueveecyej: ~
S<e vejs<keeCe: eleg<Heeos<keeCees yegOemeeMe ~~ 5 ~~
kesoejoe:Je=<e kes otmejs s<keeCe mes
ie=n-Yetefce-Devve-ke=ef<e ieee Deeefo HeMeg Heeueve efee keueeDeeW kee %eelee,
nue Deewj iee[er eeueve kegMeue Je=<e kes ieo&ve kes meceeve keer ieo&ve, #egOeeHeeref[le,
yekejs keer meer Deeke=efle Deewj ceefueve Jem$eOeejer Heg<e, Je=<e kes otmejs s<keeCe ceW
GlHeVe neslee nw ~~ 5 ~~
efHemecekeee: HeeC[gjob^: MejYemecee*defIe efHeuecetefle&: ~
DeefJece=ieueesYeJeekegueefeees Je=<eYeJeveme eevleieleeseced ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe Je=<ele=leeres<keeCeme mJeHeb oesOekesveen
efHemecekeee Fefle ~~ efHemecekeeees ceneMejerjes nefmlelegueosn: ve Hegve:
nefmleMejerj:, HeeC[gjob^: MJesleovle:, MejYemeceeef*dIe:, ye=nlHeeoes ve Hegve:
MejYemeMeHeeo:, efHeuecetefle&: keefHeueosn:, DeefJe: eefme:, ce=ie DeejCeHeMeg:
DeefJece=ieueesYeeLe Jeekegueb efeeb eme ~ Deeb Je=<eYeJeveme Je=<ejeMes:
eevleielemle=leeres<keeCe: ~ eleg<Heeo: meewjmeeMe ~~ 6 ~~

502

kesoejoe:Je=<ejeefMe kes le=leere s<keeCe kee Heue

neLeer kes meMe efJeMeeue Mejerj, oeBle meHeso, HewjeW mes Tb keer lejn, Heerues
jbie kee Mejerj, nefjCe Deewj yekejs kes ueesYe ceW Jeekegue efee kee Heg<e Je=<e kes
le=leere s<keeCe ceW neslee nw ~~ 6 ~~
meteeeeb meceefYeJee_efle kece& veejer HeeefvJeleeYejCekeee&ke=leeoje e ~
nerveepeesef^leYegpeleg&celeer ef$eYeeieceeeb le=leereYeJeveme Jeoefvle lep%ee: ~~ 7 ~~
YeeslHeue:DeLe
efceLegveme
eLeces<keeCeme
mJeHe%eeveb
Jemevleefleuekesveen
meteeeeefceefle ~~ veejer m$eer meteeeeb kece& meerJeveef$eeeb
meceieefYeJee_efle Fefle ~ HeeefvJelee megHee DeeYejCekeeez Yet<eCekece&efCe ke=le
Deeojes DeefYeuee<e: ee eee nerveepee DeHelejefnlee Gef^leYegpeesOJeyeengkeew
$elegceleer meele&Jee keeceeee& Jee ~ le=leereYeJeveme efceLegvemeeeb eLeceb ef$eYeeieb s<keeCeb
lep%ee: HeefC[lee: eJeoefvle keLeeefvle ~ S<e m$eers<keeCees yegOemeeMe ~~ 7 ~~
kesoejoe:efceLegve jeefMe kes eLece s<keeCe kee Heue
opeea kee keee& kejves Jeeueer ceefnuee, He mes ceveesnje, DeeYet<eCeeW ceW ee
kejves Jeeueer, mevleeve jefnlee, oesveeW neLeeW kees Gees ngS Deewj $elegceleer (efm$eeeW kee
ceeefmeke jpe) m$eer, efceLegve kes eLece s<keeCe GlHeVee (peelee) nesleer nw ~~ 7 ~~
GeevemebmLe: keJeeer Oeveg<cee_tjesm$eOeejer ie[eveveMe ~
$eer[elcepeeuejCeeLe&efevleeb kejesefle ceOes efceLegveme jeMes: ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe efceLegveefleeres<keeCeme mJeHecegHepeeeflekeeen
GeevemebmLe Fefle ~ GeevemebmLe GHeJeves efleefle ~ keJeeer
mevveeneeJe=leMejerj:, Oeveg<ceeved eeHenmle, Metjes jCeefee: ~ Mejem$eOeejer Jee Hee: ~
Meje: keeC[eefve leevesJee<$eeefCe lejCes Meerueb emlesefle ~ ie[eveve: Heef#emeMeJeke$eb,
$eer[veb $eer[e, Deelcepee: Heg$ee:, DeuebkejCeceeYejCeced, DeLeex efJeeced S<eeb mecyeefvOeveerb
efevleeb kejesefle ~ Deeb efceLegveme jeMesce&Oes efleeres<keeCe FleLe&: ~ S<e
vejs<keeCe: meeegOe: Keies<keeCe: Meg$emeee ~~ 8 ~~

503

kesoejoe:yeeie yeieeree ceW DeeJeeme, keJee-Oeveg<e Deewj Dem$eOeejer,

MetjJeerj, ie[ekeej keer cegKeeke=efle, $eer[e, mevleeve, Deewj DeeYet<eCeeW kee efevleke,
efceLegve jeefMe kes efleere s<keeCe peele pevcee neslee nw ~ Fme vej s<keeCe Ke
DeeegOe leLee Meg$emee Yeer kene peelee nw ~~ 8 ~~
Yetef<elees JeCeJengjlvees yeletCekeJee: meOeveg<ke: ~
ve=leJeeefolekeueemeg e efJeeved keeJeke=efvceLegvejeMeJemeeves ~~ 9 ~~
YeeslHeue:DeLe efceLegveme le=leeres<keeCemJeHeb mJeeieleeen
Yetef<ele Fefle ~~ Yetef<eleesuebke=le:, JeCeJelmecegJeled yengjlve: eYetleceefCe:,
letCeb MejeOeeveb, keJeeb mevveen: Sleew yeew eefLeleew esve, meOeveg<ke: eeHeege:, ve=les
Jeeefoles JeeeefJe<ees keueemeg e efve:Mes<eemeg efJeebmlep%e: keeJeke=lHeefC[le: keJes:
kece& keeJeb lelkejesefle ~ S<e: efceLegveme jeMesjJemeeves le=leeres<keeCe FleLe&: ~ S<e:
vejs<keeCemeeegOe: meewjmeee ~~ 9 ~~
kesoejoe:efceLegve kes le=leere s<keeCe mes
Yet<eCeeW mes Deuebke=le, JeCe (meceg Yeer) keer lejn yeng jlve ieYee&, letCe Deewj
keJeeOeejer, ve=leJeeeeefo keuee ceW vewHegCe, Deewj keeJejevee efeelee efceLegve kes
leermejs s<keeCe ceW peeleke neslee nw ~~ 9 ~~
He$ecetueHeueYe=odefHekeee: keeveves ceueeie: MejYee*defIe: ~
$ees[legueJeovees nekeC: keke&s eLeceHecegMeefvle ~~ 10 ~~
YeeslHeue:DeLe keke&HetJe&me mJeHeb mJeeieleeen
He$esefle ~~ He$eeefCe cetueeefve Heueeefve e efyeYeefle& Oeejeefle ~ efHekeeees
nefmlemeMeMejerj: ~ keeveves Jeves ceueeie: ceueeevoveJe=#e: le$eesHeiele: efmLele: ~
MejYeeef*dIe: MejYemeMeHeeo:, $ees[: metkejmleegueJeove: lelmeMeJeke$e:,
nekeCesMJeeerJe:, keke&s keke&jeMeew eLeces<keeCeme mJeHecegMeefvle
keLeeefvle~ S<e s<keeCeMeleg<HeeevmeeMe ~~ 10 ~~
kesoejoe:even kes keke& jeefMe kes eLece s<keeCe kee Heue
Je=#eeW kes Hees, pe[ Deewj HeueeW kee OeejCe kejvesJeeuee, iepe (neLeer) kes
meMe Mejerjer, ceuee HeJe&le kes pebieue ceW efJeejCe Meerue, TB kes Hewj kes meMe

504

Hewj, metkejeke=efleke kee cegKe Deewj Iees[e cegKe kes meMe ieueskee, keke&jeefMe eLece
s<keeCeiele peeleke kee Heeefo neslee nw ~~ 10 ~~
Heeeefe&lee cetOe&efve Yeesefieegee m$eer keke&MeejCeielee efJejewefle ~
MeeKeeb HeueeMeme meceeefelee e ceOes efmLelee keke&keme jeMes: ~~ 11 ~~
YeeslHeue:DeLe keke&efleeres<keeCeme mJeHeefcevJeeeen
Heeeefe&lesefle ~~ m$eer eesef<evcetOe&efve efMejefme Heew: keceuewjefe&lee Hetefpelee ~
Yeesefieegee memeHee&, keke&Mee keefveeewJeveesHeslee, DejCeielee SkeevleefmLelee, efJejewefle
Dee$eesMeefle ~ HeueeMeJe=#eme MeeKeeb ueleeb meceeefelee le$eemeee efmLelee ~ keke&me
jeMesce&Oes efmLelee efleeres<keeCes meceJeefmLelee ~ S<e m$eers<keeCees Jeeues<keeCees
YeewcemeeMe ~~ 11 ~~
kesoejoe:keke&mLe otmejs s<keeCe ceW s<keeCeeOeerMe cebieue kee Heue
keceue Heg<HeeW mes megMeesefYele efMejmke, meHe&Oeejer, { eewJeve ege, {eke Je=#e
keer MeeKee Oeejer, Jeve ceW jesove kejleer ngF& m$eer kes meMe, keke& jeefMe kes efleere
s<keeCe pevce peeleke kee mJeHe, neslee nw ~ Fmes ceeueemee keeue s<keeCe Yeer
kene peelee nw ~~ 11 ~~
Yeeee&YejCeeLe&ceCe&Jeb veewmLees ieefle meHe&Jesef<le: ~
nscewe eglees efJeYet<eCewefeefHeemeesvleielee ceke&s ~~ 12 ~~
YeeslHeue:DeLe keke&me le=leeres<keeCeme mJeHeb Jewleeueeresveen
Yeeexefle ~~ Yeeee& peeee lemee DeeYejCeeLe&cebuekejCeefveefceeceCe&Jeb mecegb
veewmLees veeJecee{: ~ meHe&Jesef<leees ieefle eeefle, nscew: megJeCe&efveefce&lew:
efJeYet<eCewjuebkejCeweg&le: ~ efeefHeeme: keke&svleie: ~ le=leeress<keeCes FleLe&: ~
S<e vejs<keeCees Jeeues<keeCees peerJemeeMe ~~ 12 ~~
kesoejoe:vej ee Jeeue veeceke ieg s<keeCe en kee s<keeCe-keke&
kee le=leere Heue
veeJe Hej Ke[e, m$eer kes DeeYet<eCeeW kes efueS meceg ee$ee keejke, meHe&
Jesef<le Mejerjer, meesves kes DeeYet<eCeeW mes megJesef<le, eHes ngS ceveg<e cegKe kes meMe
keke&jeefMe kes le=leere s<keeCe kee Heue neslee nw ~~ 12 ~~

505

MeeuceuesHeefj ie=Oepecyegkeew ee veje ceefueveecyejeefvJele: ~

jewefle ceele=efHele=efJeeeesefpele: efmebnHeefceoceeecegeles ~~ 13 ~~
YeeslHeue:DeLe efmebnHetJe&me s<keeCeme mJeHe%eeveb jLeesleeen
Meeuceuesefjefle ~~ MeeuceefueJe=#emeesHee&es ie=Oe: He#eer, pecyegke: e=ieeue:,
Sleew efmLeleew leLee meejcese:, vejes ceveg<e: me e ceefuevew: ceueesHeslewjcyejwJe&m$ewjefvJelees
ege:, ceele=efHele=efJeeeesefpelees peveveerpevekeefJejefnlees jewlee$eesMeefle ~ Foceeeb ececeb
Heb efmebnmeeseles keLeles ~ efmebneLeces<keeCe FleLe&: ~ S<e vejs<keeCe:
eleg<Heos<keeCe: Yeies<keeCeeske&meeMe ~~ 13 ~~
kesoejoe:efmebn jeefMe kes eLece s<keeCevejeleg<Heo Deewj Keie veece
kee mete& kee neslee nw ~
mescej Je=#e ceW, THej ceW ie= Deewj veeres e=ieeue Deewj ke=ee, ceefueve
Jem$eOeejer, ceele=-efHele=jefnle jesove kejles ngS yewe ngDee pewmee efmebn jeefMeiele eLece
s<keeCe kes peeleke kee Heue neslee nw ~~ 13 ~~
neeke=efle: HeeC[gjceeueMesKejes efyeYeefle& ke=<Ceeefpevekecyeueb vej: ~
ogjemeo: efmebn FJeeekeeceg&kees veleeeveemees ce=iejepeceOece: ~~ 14 ~~
YeeslHeue:DeLe efmebnefleereme mJeHeb JebMemLesveen
neeke=efleefjefle ~~ neeke=efle: DeMJeekeej:, HeeC[gjceer<egukeegeb ceeueb
Heg<Heefveeeb MesKejs efMejefme eme ~ ke=<Ceeefpeveb ke=<Cece=ieece& kecyeueceewefCe&keb efyeYeefle&
Oeejeefle ~ kesefelke=<CeeefpeveeerJejefceefle Heefvle ~ eerJejb peerCe&Jeeme:, vejes ceveg<ees
ogjemeo: og%exe:, og:meeOe:, efmebn FJe Deeekeeceg&ke: ie=nerleeeHe:, veleeeveeme:
veleeee veemee eme ~ ce=iejepeme efmebnme ceOecees efleerees s<keeCe: neeke=efle: ~
Heg<e SJeeeb vejMeleg<Heos<keeCe: meeegOees peerJemeeMe ~~ 14 ~~
kesoejoe:vej-eleg<Heo-meeegOe efmebn jeefMe kes otmejs s<keeCe ye=nmHeefle
kee Heue
DeMJeeke=efleke, Heerle-MJesle efceefele jbie Heg<HeeW keer ceeuee OeejCe kejves
Jeeuee, keeuee ce=ieece& Deewj kecyeueOeejer, efmebn kes meceeve efveYe&e, Oeveg<eOeejer, Deeies
keer lejHe veeke Pegkeer ngF&, ceeveJekeej efmebn kee otmeje s<keeCe neslee nw ~~ 14 ~~

506

$e#eevevees Jeevejlegueeses efyeYeefle& oC[b Heueceeefce<eb e ~

keteea ceveg<e: kegefuewMe kesMewce=&iesMJejmeevleieleefm$eYeeie: ~~ 15 ~~
YeeslHeue:DeLe efmebnle=leereme mJeHepeeeflekeeen
$e#eeveve Fefle ~~ $e#e: eeCeer $e#eeveve: $e#emeMeJeke$e:,
Jeevejleguees: JeevejsCe keefHevee leguee meMee ese mJeYeeJees eme ~ oC[ceeegOeb
Heueceeceeefo, Deeefce<eb ceebmeb e efyeYeefle& Oeejeefle ~ keteea oerIe&Mceeg:, ceveg<e: Heg<e:,
kegefuew:: kesMewcet&&peweg&e: ~ ce=iesMJejme efmebnmeevleieleefm$eYeeie: ~ S<e
vejs<keeCe: eleg<Heos<keeCe: meeegOees YeewcemeeMe ~~ 15 ~~
kesoejoe:vej Deewj eleg<Heo-meeegOe-Yeewce s<keeCe, efmebn kes leermejs
s<keeCe kee Heue
Yeeuet kes cegKe meMe cegKe kee, Jeevej keer ese meMe esJeeved ueieg[Heue Deewj ceebme kees OeejCe kejvesJeeuee, efMej ces s{s yeeue Deewj oe{er uecyeer Ssmee
efmebn jeefMe kes leermejs s<keeCe kee Heue neslee nw ~~ 15 ~~
Heg<HeeHetCexe Iesve kevee ceueeefoiOeecyejmebJe=leeer ~
Jem$eeLe&meBeesieceYeerceevee iegjes: kegueb Jee_efle kevekeee: ~~ 16 ~~
YeeslHeue:DeLe keveeHetJe&me mJeHecegHepeeeflekeeen
Heg<HeeHetCexvesefle ~~ kevee kegceejer, Heg<HeeHeCexve kegmegceHeefjHetefjlesve kegcYesve
GHeueef#elee, ceueeefoiOewjefleceueesHeslew: DecyejwJe&m$ew: mebJe=leeJeeJee ~ Jem$eeCecyejeefCe
DeLeex Oeveb S<eeb mebeesieYeerceevee Jee_ceevee iegjes: kegueb Jepeefle ieefle ~
keveekeee: eLeces<keeCe: ~ S<em$eers<keeCees yegOemeeMe ~~ 16 ~~
kesoejoe:kevee kes eLece s<keeCe kee Heue
Heg<HeeW mes HeefjHetCe& Ie[e efueS ngF& kevee, Jem$eeW mes ceefueve, Oeve Deewj Jem$eeW
keer meben keer Fgke Deewj ieg kes kegue ces peeleer ngF& keLee meMe keLeejeefMe kee
eLece s<keeCe neslee nw ~~ 16 ~~

507

Heg<e: eie=nerleuesKeefve: Meecees Jem$eefMeje Jeeeeke=led ~

efJeHegueb e efyeYeefle& keeceg&keb jesceJeeHlelevegMe ceOece: ~~ 17 ~~
YeeslHeue:DeLe keveeefleereme mJeHeb Jewleeueeresveen
Heg<e Fefle ~~ Heg<ees vej:, eie=nerleuesKeefve: eee#ejeefCe efueKevles mee
uesKeefve:, Meecees MeeceJeCe&:, Jem$eefMeje: keHe&mebeefcelecete& kesefeodyeefMeje Fefle
Heefvle ~ mebeefceleefMeje: ~ Jeeb Jeeb Jeeke=led Deeeb eJesMeb e kejesefle ieCeeefle ~
efJeHegueb efJemleerCe keeceg&keb Oevegefye&Yeefle& Oeejeefle ~ jesceJeeHleleveg: jesceMejerj: S<e
ceOecees efleeres<keeCe: ~ S<e vejs<keeCe: meeegOe: meewjmeeMe ~~ 17 ~~
kesoejoe:kevee kee meeegOe-vej-Meefve en mee efleere s<keeCe kee
Heue
JeCe& mes Meece, efMej ceW Heie[er, neLe ceW keuece, ueeYe kes meeLe Jee kejves
Jeeuee, ye=nled Oeveg<eOeejer, Mejerj ceW JeeHle DeleefOeke jesce kes meMe, kevee jeefMe
kee efleere (Meefve kee) s<keeCe neslee nw ~~ 17 ~~
ieewjer megOeewleeeogketueiegHlee mecegef^lee kegcYekegnmlee ~
osJeeueeb m$eer eelee eJe=ee Jeoefvle keveevleieleefm$eYeeie: ~~ 18 ~~
YeeslHeue:DeLe keveele=leereme %eevecegHepeeeflekeeen
ieewjerefle ~~ ieewjer ieewjJeCee&, megOeewleeveeeefCe eefmceved ogketues HeefJeMes<es lesve
iegHleeeefolee ~ kesefeeg ogkeuenmlee Fefle Heefvle ~ mecegef^lee Delegee kegcYees
Ie: kego&Jeea eefmee ie=nesHeeesefiekeb ueesnYeeC[b lelkejs nmles emee: ~ osJeeueeb
megjie=nb m$eer eggJeefle: eelee meceeefnlee eJe=ee ievlegcegelee, Jeoefvle keLeeefvle cegvee:~
keveevleieefm$eYeeie: le=leeres<keeCe: ~ S<e m$eers<keeCe: Meg$emeeMe ~~ 18 ~~
kesoejoe:kevee kes leermejs Meg$eemee m$eer s<keeCe kee Heue
megvoj megHe ieewj JeCee&, Oeeses ngS keHe[es keer OeejCe Meeruee, TBeer
Deeke=efle keer, neLe ceW kejgue SJeb Ie[e ueer ngF&, Delevle Mege, osJeeuee ieceve
eJe=ee m$eer-kevee jeefMe kes le=leere s<keeCe ceW GlHeVe nesves mes nesleer nw ~~ 18 ~~

508

JeerLevlejeHeCeiele: Heg<emlegueeJeevegvceeveceevekegMeue: eefleceevenmle: ~

YeeC[b efJeefevleeefle leme e cetuecesletHeb Jeoefvle eJevee: eLeceb legueeee:~~19~~
YeeslHeue:DeLe legueeemJeHeb Jemevleefleuekesveen
JeerLevlejsefle ~~ JeerLevlejs ceeie&ceOes eoe HeCeb emeejke: meceJeefmLelemle$e
iele: ~ Heg<ees vejmlegueeJeeved legueenmle: efJeeceevelegue: Gvceeves TOJe&ceeves legueeefokes
ceeves ceeveMeyosve keg[Jeeoew e leefmcevkegMeue: lep%e: eefleceeveb esve Jeeefo
megJeCe&jlveeoerefve Heefjefevles leled nmles eme YeeC[s $eeJeb efJeefevleeefle Oeeeefle
leme YeeC[mewlevcetueefceefle leme e YeeC[me e cetueb efJeefevleeefle ~
SleeJeveemlegueeee: eLeces<keeCeme Heb Jeoefvle keLeeefvle ~ S<e vejs<keeCe
Meg$emeeMe ~~ 19 ~~
kesoejoe:vej meb%eke Meg$e en mee, leguee mes eLece s<keeCe kee
Heue
veiej keer ieefueeeW ceW ogkeeve kee keee&keee&, yeeb kes meeLe neLe ceW lejepet
efueS nges, veeHe leewue ceW Deefle elegj, $ee efJe$ee kes HeoeLeeX kee cetue Deebkeve
kejves Jeeuee megJeCe& Hejer#eCe elegj Deewj HelLejOeejer, leguee kes eLece s<keeCe pevcee
peeleke neslee nw ~~ 19 ~~
keueMeb Heefjie=e efJeefve<Heeflelegb meceYeerHmeefle ie=OecegKe: Heg<e: ~
#egefOelemle=ef<eleMe keue$emegleeled cevemewefle legueeOejceOeiele: ~~ 20 ~~
YeeslHeue:DeLe legueeefleereme mJeHeb $eeskesveen
keueMeefceefle ~~ ie=Oe: He#eer ie=OecegKees ie=Oeeveve: keueMeb kegcYeb ie=nerlJee
efJeefve<Heeflelegb efveefJe&Mes<eb HeeflelegceYeerHmeefle Jee_efle ~ ele: #egefOelees, yegYegef#ele: le=ef<ele:
efHeHeeefmeleesle: keue$eb Yeeee megleeved Heg$eeved cevemee efeesvewefle ieefle ~ DeYeerHmeefle
DeefYeue<eefle mcejleerleLe&: ~ FlesJeekeej: legueeOejceOeie: legueeefleeres<keeCe: S<e
vejs<keeCe: Keies<keeCe: MevewMejmeeMe ~~ 20 ~~

509

kesoejoe:legueejeefMeiele vej-Keie-Meefve en kee efleere s<keeCe kee

Heue
#egOee-yegYeg#ee mes Deelegj, neLe ceW Ie[e Oeejer, Heleve kee Fgke, efie meMe
cegKe, m$eer Deewj Heg$e kee ceeveefmeke mcejCe kejves Jeeuee leguee kes otmejs s<keeCe kee
peeleke pevce neslee nw ~~ 20 ~~
efJeYeer<eeBefmleefle jlveefeef$elees Jeves ce=ieeeeveletCeJece&Ye=led ~
Heueeefce<eb JeevejHeYe=VejmlegueeJemeeves eJevewoele: ~~ 21 ~~
YeeslHeue:DeLe legueele=leereme mJeHeb JebMemLesveen
efJeYeer<eeefvveefle ~~ jlveefeef$elees ceefCeefYeefJe&Yetef<ele: JevesjCes
ce=ieevnefjCeeefvJeYeer<eeved Yeer<eeb kegJe&ved efleefle ~ keerMe: ? keeeveb meewJeCe le=Ceb
MejeOeeveb Jece& mevveen les e efyeYeefle& Oeejeefle ~ Heueeveeefce<eb e ceebmeb efyeYeefle& vejes
ceveg<ees JeevejHeYe=led Jeevejme keHesefjJe Heb efyeYeefle& Oeejeefle ~ Heueeveeceeoerefve ~
kesefeveg&j: efkevvejHeYe=vvej Fefle Heefvle ~ Oeveg&j: emnmle: efkevvejes
osJeeesefvejMJecegKe: Heg<e: legueeJemeeves legueeeemle=leeres<keeCes eJevew:
HegjeCeJevewoele: keefLele: ~ veje ceveg<ees Jeevejekeejeseb eleg<Heos<keeCees
yegOemeeMe ~~ 21 ~~
kesoejoe:leguee kee le=leere yegOe en mebmee eleg<Heo s<keeCe kee
Heue
ceefCeYetef<ele Jeevejeke=efleke ceeveJe, megJeCe& kee keJee SJeb efve<eOeejer,
Jevece=ieeW kes efueS YeeYeerle keejke, Heue Deewj ceebme kee Fgke leguee kes le=leere
s<keeCeiele peeleke kee Heue neslee nw ~~ 21 ~~
Jem$ewefJe&nerveeYejCewMe veejer cenemecegelmecegHewefleketueced ~
mLeeveeglee meHe&efveyeHeeoe ceveesjcee Je=efMekejeefMeHetJe&: ~~ 22 ~~
YeeslHeue:DeLe Je=efMekeeLeceme mJeHecegHepeeeflekeeen
Jem$ewefjefle ~~ m$eer Jem$ewjcyejwmleLeeYejCewjuejCewMe efJenervee Jeefpe&lee
cenemecegevcenemeeiejeled ketueb mecegHewleeieefle ~ mLeeveeglee mJemLeeveeled Yee
meHe&efveyeHeeoe cegpeieefveeefceleejCee ~ ceveesjcee efeeevevoefJeOeeefeveer efeeeeokejer

510

Je=efMekejeMes: HetJe&: eLeces<keeCe: ~ S<e m$eers<keeCees Jeeues<keeCees

YeewcemeeMe~~ 22 ~~
kesoejoe:Je=efMeke kes leermejs s<keeCe m$eer-meHe&-cebieue s<keeCe kee
Heue
DeeYet<eCe Jem$eeefo mes efJenerve, cene meeiej mes leefYecegKeieeefceveer, mLeeve
Ye<e, meHe&ye HeeoJeeueer, He cesb ceveesnje m$eer, Je=efMeke kes eLece s<keeCe ceW nesleer
nw ~~ 22 ~~
mLeevemegKeeveefYeJee_efle veejer Yele=&ke=les YegpeieeJe=leosne ~
keHekegcYemeceeveMejerje Je=efMekeceOeceHecegMeefvle ~~ 23 ~~
YeeslHeue:DeLe Je=efMekeefleereme mJeHeb oesOekesveen
mLeevesefle ~~ veejer m$eer mLeevemegKeeveefYeJee_efle Yele=&ke=les Heefleefveefceeb
YegpeieeJe=leosne meHe&JeeHleMejerje ~ keHe: ketce&: kegcYees Ie: lelmeceeveMejerje
leegueosne ~ Je=efMekeb ceOeHeb efleereb s<keeCecegMeefvle keLeeefvle ~ S<e
m$eers<keeCees Jeeues<keeCe: peerJeemeeMe ~~ 23 ~~
kesoejoe:meHe& Deewj m$eer s<keeCe-Je=efMeke kes efleere ye=nmHeefle
s<keeCe kee Heue
Heefle kes efueS mLeeve megKe keer Deekeebef#ekee m$eer, meJe&Jesef<le kegDee Deewj
Ieekej keer Ssmee Je=efMeke jeefMe ceW efleere s<keeCe kee Heue neslee nw ~
He=LegueefeefHeketce&legueJeke$e: MJece=ieJejene=ieeueYeer<ekeejer ~
DeJeefle e ceueeekejeosMeb ce=ieHeeflejvleieleme Je=efMekeme ~~ 24 ~~
YeeslHeue:DeLe Je=efMekele=leeremJeHe%eeveb Hegef<Heleeeeen
He=LegueefeefHeefceefle ~ He=Legueb efJemleerCe efeefHeb eHe&b ketce&legue& keHemeMeb
Jeke$eb cegKeb eme ~ MJee meejcese:, ce=iees nefjCe:, e=ieeue: $eese, Jejen: metkej:
S<eeb Yeer<ekeejer Yeekeejer ceueeme evovemeekejme eosMeceglHeefemLeeveb YeJeefle
j#eefle me e ce=ieHeefle: efmebn: Devleielees Je=efMekeMe le=leeres<keeCe: ~ S<e
ketcee&veve: efmebns<keeCe: eleg<Heos<keeCe: evmeeMe ~~ 24 ~~

511

kesoejoe:ketcee&keej cegKe kes meceeve eleg<Heo-efmebn jeefMeiele even

kee Je=efMeke ceW leermejs s<keeCe kee Heue
Je=efMeke jeefMe kee leermeje s<keeCe efeHee ngDee kegDee kes meMe
efJeMeeue cegKe, pebieue ceW, nefjCe metkej, efmeeej Deewj kegeeW kees Yeeeo, evove yeve
kee mebj#eke, neslee nw ~~ 24 ~~
ceveg<eJeke$eesMJemeceevekeeees OevegefJe&ie=eeeleceeecemLe: ~
$eletHeeespeeefve leHeefmJeveMe jj#e Deeees Oeveg<eefm$eYeeie: ~~ 25 ~~
YeeslHeue:DeLe OeefvJeHetJe&me mJeHe%eeveefcevJeeeen
ceveg<eJeke$e Fefle ~~ ceveg<eJeke$ees vejJeove: DeMJemeceevekeee:
legjiemeMeosn:, Deeeleb oerIe& OevegMeeeHeb ie=nerlJee DeeecemLe: le$eeeces efleefle ~
$eletHeeespeeefve e%eesHekejCeeoerefve e%eYeeC[eefve egkeegJeeoerefve leHeefmJeve: leeHemeeved
jj#e jef#eleJeeved ~ Deee: eLecees Oeveg<eefm$eYeeiees OeefvJes<keeCe: ~ kesefee jj#e
HetJe& Fefle Heefvle ~ Oeveg<e: HetJe&efm$eYeeie: eLeces<keeCe: ~ S<eesMJemeceevekeee:
vejs<keeCe: eleg<HeelmeeegOes<keeCe: peerJemeeMe ~~ 25 ~~
kesoejoe:vej-eleg<Heo meeegOe OevegjeefMe kee eLece s<keeCe ye=nmHeefle
kee Heue
ceeveJeeke=efle, Iees[s keer meMe osn, ye[s Oeveg<e kees OeejCe kejves Jeeuee,
DeHeves mLeeve ceW, e%eeW kes HeoeLeeX Deewj leHeefmJe peveeW kee j#eke OevejeefMe kes eLece
s<keeCe ceW GlHeVe peeleke kee Heue neslee nw ~~ 25 ~~
ceveesjcee ecHekensceJeCee& Yeemeves efleefle ceOeHee ~
mecegjlveeefve efJeIeevleer ceOeeq$eYeeiees Oeveg<e: eefo: ~~ 26 ~~
YeeslHeue:DeLe OeefvJeefleereme mJeHe%eevecegHepeeeflekeeen
ceveesjcesefle ~~ ceveesjcee efeeeeokeeefjCeer, ecHekeb Heg<HeefJeMes<e: nsce megJeCe
lelmeMeJeCee& lelmecekeeefvle: Yeemeves DeemeveefJeMes<es efleefle le$e GHeefJee
ceOeceHee ve eeefleMeesYevee veeHeleMeesYevee mecegjlveeefve meeiejceCeerved efJeIeevleer
m$eer efleefle ~ Oeveg<ees ceOeeq$eYeeiees efleeres<keeCees cegefveefYe: eefo: Ge: ~ S<e
m$eers<keeCees YeewcemeeMe ~~ 26 ~~

512

kesoejoe:Oeveg kes efleere s<keeCe m$eer s<keeCecebieue en kee,

Heue
ecHee Deewj mJeCe& JeCe& meMe JeCe& keer m$eer He mes ceveesnj, meecegefke jlve
meee ceW mebuueive, Yeemeveemeervee m$eer keer lejn OevegjeefMe kes efleere s<keeCe ceW
peeleke kee Heue neslee nw ~~ 26 ~~
keteea vejes nekeecHekeeYees Jejemeves oC[Oejes efve<e<Ce: ~
keewMesekeeJegnlesefpeveb e le=leereHeb veJeceme jeMes: ~~ 27 ~~
YeeslHeue:DeLe OeefvJele=leeremLe mJeHecegHepeeeflekeeen
keteea vej Fefle ~~ vejes ceveg<e: keteea oerIe&Mceeg:, nekeb megJeCe ecHeke:
Heg<HeefJeMes<e: leoeYe: lelmeMekeeefvle: lelmeceeveegefle: Jejemeves eOeeveemeves efve<e<Ce:
GHeefJe: oC[Oejes oC[nmle:, keewMesekeeefve HeefJeMes<eeefCe Gnles Oeejeefle ~
Deefpeveb ce=ieece& veJeceme jeMesOe&veg<e: le=leeres<keeCeme mJeHeced ~ S<e vejs<keeCe:
meeegOe: Deke&meeMe ~~ 27 ~~
kesoejoe:vej-meeegOe-He mete& en kes Oeve jeefMe kes le=leere s<keeCe
kee Heue
oe{er cetB mes megvoj, megJeCe& ecHee meMe keeefvle kee, Gece
Megemeveemeerve, oC[Oeejer, jsMeceer Jem$eeW kes HeefnjeJe mes MeesefYele ce=ie ece&Oeejer ceeveJe
kes meceeve Oeveg jeefMe kee le=leere s<keeCe pevcee peeleke neslee nw ~~ 27 ~~
jesceefelees cekejesHeceob^: metkejkeeemeceeveMejerj: ~
eeske$ekepeeuekeyevOeveOeejer jewcegKees cekejeLecemleg ~~ 28 ~~
YeeslHeue:DeLe cekejeLeceme mJeHeb oesOekesveen
jescesefle ~~ jesceefelees jesceMe:, cekejesHeceob^: cekejlegueob^: cekejes
peueejeeCeer metkejme Jejenme keeees osn: lelmeceeveMejerj: leegueleveg: ~
eeske$ekeb esve yeueerJeoe& eespevles, peeueke: eefme: esve Heef#eCees yeOevles yevOeveb
efveie[eefo Sleeefve Oeejeefle leerue: ~ jewcegKees Jeef$eleeveve: cekejeLece:
eLeces<keeCe: ~ S<e Heg<es<keeCe: yevOeveOeeefjlJeelmeefveie[: metkejmeceeveMejerj: ve
metkej: lemceeVe eleg<Heeled MevewMejmeeMe ~~ 28 ~~

513

kesoejoe:Heg<e-efveie[-eleg<Heo MevewMejemee cekej kes eLece

s<keeCe Meefveen kee Heue
Mejerj ceW JeeHele yengle jesce, cekej kes oeBlees keer lejn oeBle, metkej meMe
Mejerj, HeMegDeeW kees pees[ves keer jmmeer, Heef#eeeW kees Heebmeves kee peeue leLee ceveg<e
yevOeve keer yes[er Deewj Yeeeveke cegKeeke=efle kee cekej kes eLece s<keeCe ceW peeleke
neslee nw ~~ 28 ~~
keueemJeefYe%eeypeoueeelee#eer Meecee efJeefe$eeefCe e ceeie&ceeCee ~
efJeYet<eCeeue*dke=leueesnkeCee& ees<ee eefoe cekejme ceOes ~~ 29 ~~
YeeslHeue:DeLe cekejefleereme mJeHecegHepeeeflekeeen
keueemJeefYe%eeypeoueeelee#eerefle ~~ keueemJeefYe%ee DeeefYecegKesve peeveeefle
Deypeoueeelee#eer Deypeoueb HeodceHe$eb leeoeeles oerIex Deef#eCeer emee: mee oerIe&ves$ee
e Meecee MeeceJeCee& efJeefe$eeefCe veeveeekeejeefCe Jemletefve e ceeie&ceeCee DeYeerHmeceevee
efJeYet<eCewjuebke=lee ueesnkeCee& ueesnegeeeslee ueesneYejCeb keCe&eese&mee: mee ees<ee m$eer
cekejme ceOes efleeres<keeCes eefoe Gee ~ S<e: m$eers<keeCe:
Meg$emeeMe~~29 ~~
kesoejoe:cekej kes efleere Meg$e mee m$eer s<keeCe kee Heue
keuee efJeee ceW elegj, keceueoue keer lejn ves$e mecHevvee MeeceJeCee&,
yengHeoeLe& ieJes<eCee ceW Devegjee, keeve ceW ueewneYet<eCe kes meeLe Deveske DeeYet<eCeeW mes
Yetef<elee m$eer kes meceeve, cekej jeefMe kes efleere s<keeCe cesb GlHeVe peeleke neslee
nw~~29~~
efkevvejesHeceleveg: mekecyeuemletCeeeHekeJeew: meceefvJele: ~
kegcYecegnefle jlveefeef$eleb mkevOeieb cekejjeefMeHeefMece: ~~ 30 ~~
YeeslHeue:DeLe cekejle=leereme mJeHeb jLeesleeen
efkeVejesHecesefle ~~ efkeVejesHeceleveg: efkevveje osJeeesvee: DeMJecegKee:
Heg<eemlelmeMeer leveg, mekecyeue: kecyeuesve meefnle:, letCeb MejeOeejb, eeHeb Oeveg:
keJeeb mevveen: SlewmletCeeeHekeJeew: MejeOeejOeveg: mevveenw: meceefvJelees ege: kegcYeb

514

Ieb jlveefeef$eleb ceefCeefJejefeleb mkevOeieceb meemeecegefle Oeejeefle ~ cekejeMes:

HeefMecemle=leeres<keeCe: ~ S<e Heg<es<keeCe: meeegOe: yegOemeeMe ~~ 30 ~~
kesoejoe:cekej le=leere meeegOe-Heg<e s<keeCe yegOeenemee kee
Heue
DeMJe keer cegKeeke=efleke ceeveJe Mejerjer, efkeVej osn meMe osner, kecyeueletCeerj-Oeveg<e Deewj keJeeOeejer, jlveYet<eCeeW mes Yetef<ele, kevOes cesb Ie[e OeejCe efkees
ngS eeCeer kes meMe cekej jeefMe kee le=leere s<keeCe kee Heue neslee nw ~~ 30 ~~
mvesnceepeueYeespeveeieceJeekegueeke=lecevee: mekecyeue: ~
keesMekeejJemeveesefpeveeefvJelees ie=OelegueJeovees Ieeefoie: ~~ 31 ~~
YeeslHeue:DeLe kegcYeeLeces<keeCeme mJeHeb oesOekesveen
mvesnceepeueYeespevesefle ~~ mvesnmlewueeefob ceeb HeeveefJeMes<e: peuecegokeb,
YeespeveceMeveced Sles<eeb e Deeiece: lesve Jeekegefueleb ceve: efeeb eme ~ mekecyeue:
kecyeuemeefnle: kees<ekeejsJemeve: HeJeemee:, DeefpeveeefvJele: ke=<Cece=ieece&ege:, ie=Oe:
He#eer leegueJeove: lelmeceJeke$e:, Ieeefoie: kegcYeeLeces<keeCe: S<e vejs<keeCe:
KeieMe meewjmeeMe ~~ 31 ~~
kesoejoe:vej-Keie-MevewMejemee kegcYe kes eLece s<keeCe kee
Heue
lesue-Ieer-cee-peue Deewj Yeespeve meeceeer kes ueeYe mes efJekeue efee,
kecyeue-jsMece Deewj ce=ieece&OeejCe kejves Jeeuee, efie kes meceeve cegKeeke=efle kee
kegcYe eLece s<keeCe ceW peeleke neslee nw ~~ 31 ~~
oiOes Mekes meMeeuceues ueesneveenjlesvee Jeves ~
ceefuevesve Hesve mebJJe=lee YeeC[scet&efOve& ielewMe ceOece: ~~ 32 ~~
YeeslHeue:DeLe kegcYeefleeremJeHeb Jewleeueeresveen
oiOes Mekes Fefle ~ Mekes iecveeeeb oiOes Deefivevee Yemceerke=les meMeeuceues
MeeuceueJe=#ew: meefnles Devee m$eer ueesneveenjles ie=ndCeeefle Jeves DejCes ceefuevesve Hesve
meceuesve Jeememee mebJe=lee YeeC[w: YeeC[ekeejw: cetefI&ve ielew: cemlekeejesefHelew:

515

GHeueef#elee ~ kesefeeC[wjejesefHelew: HeefjHetCe& Fefle Heefvle ~ ceOecees

efleeres<keeCe:~ S<e m$eers<keeCe: meeefivekees yegOemeeMe ~~ 32 ~~
kesoejoe:kegcYe le=leere s<keeCeiele meeefiveke m$eer yegOeemee peeleke
kee Heue
Deefive mes oiOe iee[er keer meJeejer, mescejJe=#e OeejCe efkees, Jeve ceW ueewnKeC[eW kee eeve kejves Jeeueer, ceefueveJes<eJem$ee, efMej ceW Jee&ve jKe kej YeceCe
kejleer ngF& m$eer keer lejn kegcYe jeefMe kes efleere s<keeCe kee Heue neslee
nw~~32~~
Meece: mejesceeJeCe: efkejerer lJekeHe$eefveee&meHeuewefyeYeefle& ~
YeeC[eefve ueesnJeefleefceefeleeefve meeejelevleielees Ieme ~~ 33 ~~
YeeslHeue:DeLe kegcYele=leereme mJeHe%eeveefcevsJeeeen
Meece Fefle ~~ Meece: MeeceJeCe&:, mejesceeJeCe: ueesceMekeCe&:, efkejerer
keewefue ege:, lJeked ece&, He$eb HeCe&, efveee&me: Je=#eefveee&me: eLee iegiiegueg: mvesn: Heueb
e megeefmecesJeeceeefo Slew: men YeeC[eefve ueewnJeefleefceefeleeefve ueesnmebegeeefve
efyeYeefle& Oeejeefle leeefve e mebeejeefle mLeeveeled mLeeveevlejb veeefle ~ Ieme
kegcYemeevleie&le: le=leeres<keeCe: ~ S<e vejs<keeCe: Meg$emeeMe ~~ 33 ~~
kesoejoe:kegcYe kes le=leere Meg$eenemee vej s<keeCe ceW GlHeVe
peeleke kee Heue
JeCe& mes Meece, keeveeW ceW jesce, cemleke ceW cegkeg Oeejer, eue-Hees-ieeWo
Deewj Heue ege ueesn efveefce&le Jejleve kees OeejCe kejles ngS e$e-le$e jKeves Geves
Deeefo keee& ceW jle eeCeer kes meMe kegcYe jeefMe kes le=leere s<keeCe ceW peeleke kee
Heue neslee nw ~~ 33 ~~
egiYeeC[cegeeceefCeMeefceewJee&ef#eHlenmle: meefJeYet<eCeMe ~
Yeeee&efJeYet<eeLe&ceHeeb efveOeeveb veeJee HueJeleeefoielees Pe<eme ~~ 34 ~~
YeeslHeue:DeLe ceerveeeme mJeHeefcevsJeeeen
egiYeeC[sefle ~~ egiYeeC[eefve e%eesHekejCeYeeC[eefve, cegee ceewefekeb,
ceCee: eefmee:, Me: eefme SJe Slewefce&ewjskeerke=lew: Jeeef#eHlees nmlees eme

516

Deekeguekej: meefJeYet<eCe: meeYejCe: Yeeee& peeee leefYet<eeLe&ceuejCeeLe&ceHeeb efveOeeveb

mecegs veeJee HueJeefle veewmLees ieefle ~ kesefevceneCe&Jeb e veeJee HueJeleerefle Heefvle ~
Pe<eme ceervemeeefoiele: eLeces<keeCe: ~ S<e vejs<keeCees peerJemeeMe ~~ 34 ~~
kesoejoe:ye=nmHeefle en kee ceerve kee eLece vej s<keeCe kee Heue
egJee, ees#eCeer Deeefo e%e Hee$eeW mes mecyevOe, ceesleer-MebKe-jlve-ceefCe Deeefo
keer DeefOeke mebKeeDeeW mes MeesefYele neLe, m$eer kes DeeYet<eCeeW kes efuees veeJe mes meceg
keer lewjekeer Jeeuee Heg<e, ceerve kes eLece s<keeCe ceW neslee nw ~~ 34 ~~
Delegef^leOJepeHeleekecegHewefle Heesleb
ketueb eeeefle peueOes: HeefjJeejegee ~
JeCexve ecHekecegKee eceoe ef$eYeeiees
ceervemLe ew<e keefLelees cegefveefYeef&leere: ~~ 35 ~~
YeeslHeue:DeLe ceerveefleereme mJeHe%eeveb Jemevleefleuekesveen
Delegef^lesefle ~ Delegef^lee DeleerJeeseOJepee: Heleekee eefmcevHeesles
lecegHewefle Deejesnefle ~ peueOes: mecegme ketueb leb eeeefle ~ eceoe m$eer, keerMeer ?
HeefjJeejegee meKeerpevesveeJe=lee ~ ecHekeb Heg<HeefJeMes<e: ecHekekeeefvle: cegKeJeCexve
ecHekekeeefvle ceg<CeeeerleLe&: S<e ceerveme efleereefJeYeeiees cegefveefYeie&efole Ge: ~ S<e
m$eers<keeCeMevmeeMe ~~ 35 ~~
kesoejoe:ceerve kes efleere even kes m$eer s<keeCe ceW pevce kee
Heue
ecHee Heg<He kes meceeve cegKeeke=efle mecHevvee, HeefjJeej egee, Delevle TBes
Heleekee keer penepe ceW yewer ngF&, mecegleieeefceveer m$eer keer lejn kes, peeleke kee
ceerve jeefMe kes efleere s<keeCe kee Heue nw ~~ 35 ~~
MJeYeeefvlekes meHe&efveJesef<leees Jem$ewefJe&nerve: Heg<emlJeJeeced ~
eewjeveueJeekegefueleevlejelcee efJe$eesMelesvleHeielees Pe<eme ~~ 36 ~~
Fefle eer Jejenefceefnjeeee&eCeerles ye=nppeelekes s<keeCe
mJeHeeOeee: mecHetCe&: ~~ 27 ~~

517

YeeslHeue:DeLe ceerveme le=leeres<keeCemJeHe%eeveefcevJeeeen

MJeYeeefvlekes Fefle ~~ MJeYeeefvlekes iele&meceerHes meHe&Jesef<leees
YegpeieeJe=leeJeeJe: Jem$ewjcyejwefJe&nervees jefnle: Heg<ees: vej: DeJeecejCes
eewjwmlemkejw: Deveuesveeefivevee Jeekegefuele: #egefYeleesvlejelcee emee efJe$eesMeles
jesefoefle ~ Pe<eme ceervemeevleesHeiele: le=leeres<keeCe: ~ S<e Jeeues<keeCees
YeewcemeeMe ~ s<keeCemJeHeme eeespeveb eosMes<eg JeeKeeleced ~ leLee e ee$eeeeb
Je#eefle ~ ``s<keeCeekeejeseb iegCemeMeHeueb eespeesodJe=efnsleesx<keeCes meewcesHes
kegmegceHeueegles jlveYeeC[eefvJeles e ~ meewcew&s pee: meelenjCemeMes HeeHes e
Ye: mecceesnes JeeLe yevOe: meYegpeieefveie[s HeeHeeges efHeHeemeg: ~~ Fefle ~
Deveeeme eeespeveb eewjHemLeeveeefo%eeveced ~ Geb e <edHeeeefMekeeeeb
He=LegeMemee``DebMekeep%eeeles Jeb s<keeCewmlemkeje: mce=lee: ~ jeefMeYe:
keeueefoiosMee Jeees %eeefleMe ueiveHeeled ~~ SJeb Je=eeefve ~~ 36 ~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb s<keeCeeOeee: ~~ 27 ~~
kesoejoe:ceerve jeefMe ceW le=leere s<keeCe cebieue en kes meHe& s<keeCe
kee Heue
efkemeer Keele ee ie[d{s kes meceerHe ceW Jem$e efJenerve, meHe& efueHle osn, eesj
Deewj Deefive mes YeeYeerle, jesove kejlee ngDee Heg<e kes meceeve ceeveJe kee ceerve jeefMe
kes leermejs cebieue en kes s<keeCe kee Heue neslee nw ~~ 36 ~~
s<keeCe HeueeW kes eeespeve
ee$ee keeueerve (mecee) ueive kes <e[dJeiee&efo ceW efpeme efpeme s<keeCe kee
Goe neslee nw Gme s<keeCe kes MegYeeMegYe Heue keer lejn (ee$ee efJeefveie&ce mes
HejeJeefle&le neskej Hegve: mJe pevceYetefce leke HengBeves ceW) ee$ee MegYeeMegYe Heue efJeeej
ceW, leLee Yetue mes uegHle ngF& Jemleg ee eesj mes DeHele Oeve mecHeefe kes efJeeej ceW
eMvekeee& kes mecee kes Devegmeej eMve ueiveeefo ceW Ge 36 s<keeCeeW kes Devegmeej
eesj Deeefo kes %eeve kes mecee Yeer Ge s<keeCeeW kee efJeeved owJe%e mes meogHeeesie
nesvee eeefnS ~~ 36 ~~

518

Fefle eer Jejenefceefnjke=le ye=nppeeleke ebLe kes s<keeCeeOeee:27 keer

HeJe&leere eer kesoejoe peesMeer ke=le `kesoejoe:' efnvoer JeeKeeve mecHetCe&~

519

DeLe GHemebnejeOeee: ~~ 28 ~~
jeefMeeYesoes eneesefveYesoes efJeeesefvepevceeLe efve<eskekeeue: ~
pevceeLe meees cejCeb leLeeego&MeeefJeHeekeeskeJeie&me_%e: ~~ 1 ~~
YeeslHeue:DeLeele GHemebnejeOeesees JeeKeeeles ~ DeLeeOeeemebencegHepeeeflekeeen
jeefMeeYeso Fefle ~~ jeefMeeYeso: eLeceesOeee:, eneesefveYesoes efleere,
efJeeesefvepevcee le=leere:, DeLe Meyo: Deevevleex ~ efve<eskekeeueMelegLe&:, pevceefJeefOe:
Heece:, DeLe meeescejCeceefjeOeee: <e:, DeeegefJe&Yeeie: meHlece:,
oMeeefJeYeeieesce:, DekeJeie&meb%ees veJece: ~~ 1 ~~
kesoejoe:mJejefele Fme ye=nppeeleke evLe ceW mJeeb YeieJeeved
Jejeneeee& evLe kes DeOeeeex kes veece meefnle DeOeeeeW keer mebKee yelee jns nwb ~
1.jeefMeeYesoeOeee, 2. eneesefve YesoeOeee, 3. efJeeesefve pevceeOeee,
4. efve<eskeeOeee, 5. pevceeOeee, 6. DeefjeOeee, 7. Deeegoe&eeOeee, 8.
oMeeOeee, 9. DeJeiee&Oeee ~~ 1 ~~
kecee&peerJees jepeeesiee: KeeesieeMeeve eesiee efeneeeMe eesiee: ~
eJepeeLees jeefMeMeerueeefve ef<Yee&JemlemceeoeeeesLe ekeerCe&: ~~ 2 ~~
YeeslHeue:DeLe Mes<eeOeeeme*denb Meeefueveen
kecee&peerJe Fefle ~~ kecee&peerJees oMece: 10, jepeeesieeOeee SkeeoMe:
11, Keeesiee: veeYemeeesieeOeee: eoMe 12, eeveesiee: megveHeeeeMev
eesieeOeeem$eeesoMe: 13, efenef$eeneesieeOeeeMelego&Me: 14, eJepeeeesiee
Oeee: HeeoMe: 15, DeLeesvevlejb jeefMeMeerueeOeee: <ees[Me: 16,
ef<HeueeOeee: meHleoMe: 17, lemceelHejesYeeJeeOeeeeseoMe: 18, DeLeele:
HejceeeeeOeee SkeesveefJebMeeflelece: 19, ekeerCee&Oeeees efJebMe: 20 ~~ 2 ~~
kesoejoe:10 kece&peerJeeOeee, 11. jepeeesieeOeee, 12. veeYeme
eesieeOeee, 13. eveesieeOeee, 14. efenef$een eesieeOeee, 15.
eJepeeOeee, 16. jeefMeMeerueeOeee, 17. ef<HeueeOeee, 18. YeeJeeOeee,
19. DeeeeeesieeOeee, 20. ekeerCee&Oeee ~~ 2 ~~

520

vese eesiee peelekeb keeefceveerveeb efveee&Ceb meevvepevcee keeCe: ~

DeOeeeeveeb efJebMeefle: Heeegee pevcevesleeeef$ekeb eeefYeyeeues ~~ 3 ~~
YeeslHeue:DeLe Mes<eeOeeemebenb Meeefueveen
vese eesiee Fefle ~~ DeefveeesieeOeee SkeefJebMeefle: 21, keeefceveerveeb
m$eerCeeb peelekeeOeeees eefJebMeefle: 22, efveee&Ceb cejCe%eeveeOeem$eeesefJebMeefle: 23,
vepeelekeeOeeeMelegefJeMeefle: 24, s<keeCemJeHeeOeee: HeeefJebMeefle: 25 ~
SJeb HeeegeeOeeeeveeb efJebMeefle: pevceefve peelekes Gee keefLeleesee
Sleppeelekes~~3 ~~
kesoejoe:21. Deefve eesieeOeee, 22. m$eer peelekeeOeee, 23.
efveee&CeeOeee, 24. vepevceeOeee, 25. s<keeCeeOeee ~ Fme ekeej Deeeee& ves
mecee evLe ceW DeOeee mebKee 25 kener nw ~
1. ve#e$e MeerueeOeee, 2. evevejeefMeMeerueeOeee, Deewj Deefvlece, 3.
GHemebnejeOeee mes Ge Heeerme DeOeeeeW ceW Fve leerveeW DeOeeeesb kes meceeJesMe mes
mecee evLe ceW 25  3 28 DeOeee nesles nQ ~~ 3 ~~
eMveeefmleefLeYe efoJeme: #eCeMe eves efJeueiveb lJeLe ueiveYeso: ~
Megefe&neCeeceLe eeHeJeeoes efJeefceekeeKeb levegJesHeveb e ~~ 4 ~~
YeeslHeue:SJeefceoeveeR eeef$ekes ee$eeeeb efveyeceOeeeme*denceefYeOeemes
keLeefe<es ~ leeesHepeeeflekeeen
eMveeefmleefLeefjefle ~~ eMvee: eMveYesoeOeee:, efleefLeefmLeefleyeueeOeee:, Yeb
ve#e$eeefYeOeeveb efoJemees efoJemeeefYeOeeveb JeejHeueue#eCeb, #eCees cegnte&efveos&Me:
evMevyeueeOeee:, ueiveb e ueiveefJeefveMee:, DeLeevevlejb ueiveYesoes
nesjes<keeCeveJeebMekeeoMeYeeieef$ebMeeieeveeb ue#eCeb meHeueb eneCeeb Megef: meHeuee
mecemleeneCeeb kegC[efuekeeHeueced ~ DeLeevlejb DeHeJeeoeOeee: efJeefceekeeKeb
efJeefceekeeOeee: levegJesHeveb osnmHevoveced ~~ 4 ~~
kesoejoe:ye=nppeeleke evLe kes meeLe ee ye=nppeeleke evLe kes
DeefleefjeDeeeee& keer Deve ke=efleeeB

521

1eMveeOeee,
2efleefLeyeueeOeee,
3ve#e$eyeueeOeee,
4efoveyeueeOeee, 5cegnte&, 6evyeue, 7ueive-meeOeve, 8ueiveYeso,
9en Megef, 10DeHeJeeoeOeee, 11-efceekeeOeee Deewj 12Debie
mHegjCeeOeee ~~ 4 ~~
Dele: Hejb iegekeHetpeveb meelmJeHveb lele: mveeveefJeefOe: eefo: ~
e%ees eneCeeceLe efveie&ceMe $eceee efo: MekegveesHeosMe: ~~ 5 ~~
YeeslHeue:Mes<eeOeeeme keerle&vecegHepeeeflekeeen
Dele: Hejefceefle ~~ DeleesmceelHejb iegekeHetpeveb meeJesled mJeHveb
mJeHveeOeee: leleesvevlejb mveeveefJeefOe: eefo: Ge:, eneCeeb e%ees ene%e:
DeLeevevlej efveie&ce: eemLeeefvekeb $eceelHeefjHeeee oef Ge: MekegveesHeosMe:
Mekegvele%eeveced ~ S<e ee$eeeeb me*den: ~~ 5 ~~
kesoejoe:Mes<e DeOeeeeW ceW-ee$eeefo cegnte& efJe<eeeW keer DeOeee
mebKee
13Hetpeve efJeefOe, 14mJeHveeOeee, 15mveeve efJeefOe, 16en
e%e, 17ee$ee efveCe&e (efveie&ce), 18MekegveeOeee, 19efJeJeen Heue,
eYe=efle efJe<eeeW ceW Deeeee& keer jeveeSB Delevle ienve nQ, iet{ nQ Deewj meJe&leesYeeJesve
ueeskeefnleee Yeer nQ ~
Meke 378 mes Deepe kes Jee&ceeve Meke 1906 leke kes ceOeJeeea
keeue ceW ef$emkevOe peesefle<eMeem$e cesb Deeeee& Jejen kes efJejefele (1) efmeevle
efJeYeeie ceW Hee efmeeefvlekee, (2) mebefnlee efJeYeeie ceW ye=nlmebefnlee Deewj peeleke
efJeYeeie ceW (3) ye=nppeeleke evLeeW kes Fme ekeej keer leerveeW mkevOeeW keer DevegHece
%eeve He pees osve nw Jen Deepe leke FkeeF& keer ner peien Hej efmLej He ceW efoKeleer
nw~~ 5 ~~

522

efJeJeenkeeue: kejCeb eneCeeb eeseb He=LekedleefHegueeLe MeeKee ~

mkevOewefm$eefYepees&efle<eme*deneseb ceee ke=lees owJeefJeoeb efnleee ~~ 6 ~~
YeeslHeue:DeLe Mes<eJemlegme*dencegHepeeeflekeeen
efJeJeenkeeue Fefle ~~ efJeJeenkeeuees efJeJeenHeueb eneCeeb kejCeb
Heeefmeeefvlekeeeeb eeseb keefLeleb He=LeefiJeYepe leefHeguee leme kejCeme
MegYeeMegYe%eeveee efJeHeguee efJemleerCee& MeeKee keefLelee ~ ef$eefYe:
mkevOewjslewie&efCelenesjemebefnleeKewjeb peesefle: Meem$eme*denes ceee JejenefceefnjeeeexCe
owJeefJeoeb meebJelmeefjkeeCeeb efnleeLe ke=lees efJejefele: ~ efJemleerCe&Meem$eeCeeueese
meb#esHelees ceee ke=le: ~~ 6 ~~
kesoejoe:Deeeee& DeHeveer ke=efleeeW kee GuuesKe kej jns nQ
1efJeJeen Heue, (2) eneW keer meeOeefvekee kes efueS Heeefmeeefvlekee keer
Deveske egefeeeW mes en meeOeefvekee kee enieefCele Deewj (3) nesjemkevOe ceW
ye=nppeeleke Fve leerveeW mkevOeeW mes peewefle<e Meem$e kee meben Deeeee& ves mJeeb efkeee
nw ~~ 6 ~~
He=LegefJejefelecevew: Meem$eceslelmecemleb
leoveg ueIeg ceesob leleosMeeLe&cesJe ~
ke=leefcen efn meceLe OeerefJe<eeCeeceuelJes
cece eefon eogeb meppevew: #eceleeb leled ~~ 7 ~~
YeeslHeue:Slevceeefueveen
He=LegefJejefelecevewefjefle ~~ Slelmecemleb mekeueMeem$ecevewjeeeeze&JevesMJejeefoefYe: He=Leg efJemleerCe keefLeleb leoveg leosJe MeesYevelejb ceee leleosMeeLe leogHeefoeLe
ueIeg mJeuHeb ke=leb leleosMesefHe eesLe&: meesefmcebmleelHeee&Le&: ~ efn emceeoLex Fneefmceved
Meem$es ke=leb OeerefJe<eeCeeceuelJes yegefe=efvece&ueerkejCeefJe<ees meceLe&cegecesleled ke=leced ~
ceee esn me*dens eogeceMeesYeveegeb keefLeleb lelmeppevew: HeefC[lewce&ce #eceleeb,
#evleJeefceleLe&: ~~ 7 ~~
kesoejoe:Denb jefnle Delevle efJeveeer mJeYeeJe kes efoioMe&ve kes meeLe
oe mes eJeveeeeeeX keer Deeeee& mes Hegve: mebmlegefle

523

Deve DeveskeeW DeeeeeeX (eJeveeeeee&efokeeW ves) mes Fme Meem$e Hej ye[s
efJemleej HetJe&ke efJeeej efkeS iees nQ, leogHeefj ceQves (Deeeee& Jejen ves) DeeeeeeX mes
keefLele Meem$eefJemleej kes Deveske efJe<eeeW kees meb#esHe mes eneB ken efoee nw ~
Deeeee& ves yegef keer GHecee e=bie mes keer nw ~ e=bie kee GHeeesie nesles jnves mes
Gmecesb mJelee kes meeLe met#celee Yeer yeveer jnleer nw ~ Dele SJe yegef Heer e= keer
leer#Celee keer ieF& nw DeLee&led yegef keer ceefuevelee kees mJe Deewj met#ce kej Fme evLe
ceW Deeeee& Jejen mes met#ce efJe<eeeW keer ieJes<eCee ngF& nw ~ efpeme Hej Yeer eefo efkemeer
efJe<ee ceW DeefleMeeesefe nes ee egefe Metvelee jn ieF& nes lees Fmekes efueS Deeeee&
evLe kes DeOeeve ceveve Meerue kejves Jeeues efJeeveeW mes #ecee eeevee kej jns
nwb~~7~~
evLeme eleejleesme efJeveeMecesefle
uesKeeodyengeglecegKeeefOeiece$ecesCe ~
ee ceee kegke=leceuHeefceneke=leb Jee
keee leo$e efJeog<ee Heefjle jeieced ~~ 8 ~~
YeeslHeue:DeLe keeueefJeMes<esCe kegke=leeuHeke=leeesMe Hegve: kejCes meleeb
eeLe&veee Jemevleefleuekesveen
evLemesefle ~~ Deme evLeme eleejlees efJeejceeCeme eefveeMecesefle
eeefle uesKeeuuesKekeoes<eeled leled yengeglecegKeeefOeiece$ecesCe yengegleeveeb HeefC[leeveeb
cegKeeoefOeiece %eelJee $ecesCe HeefjHeeee efJeog<ee HeefC[lesve jeieb ceelmee&ceHele
efJenee kele&Jeced ~ les e Meem$eeLee&Hes#eee mebmkeejsCe meceLee&: ~ ee ceee kegke=leb
kegeflmele ke=leb leLeeuHeceHeefjHetCe leefeee efJeeejsCe kele&JeefceleLe&: ~~ 8 ~~
kesoejoe:ceneved evLeeW keer evLe jevee ceW yegefYece nesvee mJeeYeeefJeke
neslee nBt Dele: Yece mes Yeer, keg efJe<ee t Yeer peeles nQ lees mecee-mecee Hej
Meem$eeefevlekeeW mes Gvekeer Hetefle& nesleer jnsieer
uesKeke, DeOeslee, DeOeeHeke yengegle efJeeved HeefC[leeW kes cegKe mes eeHle
%eeve kees Ske$e Deeye kejles mecee efJeeveeW mes jeies<eeefo YeeJeeW kee leeie nesvee
eeefnS, DeleSJe cesjs eje evLe cesb eceeo JeMe efpeve efJe<eeeW kee GuuesKe veneR nes

524

mekee ee pees efJe<ee Yetue mes t ieS Jen efJe<ee mecee-mecee Hej ceelmee& jefnle
neskej efJeeveeW mes Heefjceeefpe&le SJeb HeefjJeef&le nesles jnWies ~~ 8 ~~
DeeefoleoemeleveemleoJeeHleyeesOe:
keeefHelLekes meefJele=ueyOeJejemeeo: ~
DeeJeefvlekees cegefveceleeveJeueeskee mece
iIeesjeb Jejenefceefnjes efejeb ekeej ~~ 9 ~~
YeeslHeue:le$eeefoleoemeeKeme keeefHelLeeKes eeces Jejoveeceeefole
oemeee efJe%eeveeieceb mJeefveJeemecegppeefeveeR e veece nesjeMeem$eveece e
Jemevleefleuekesveen
Deeefoleoemesefle ~~ DeeefoleoemeeKees yeeeCe: leme levee: Heg$e:
lemceeosJe efHelegjeefoleoemeeoJeeHle: yeesOe: %eeveb esve ~ keeefHelLeeKes eeces eesmeew
YeieJeeved meefJelee mete&mlemceeuueyOe: eeHlees Jejemeeoes esve ~ DeeJeefvleke:
DeeJeefvlekes osMes Gppeefeveeb JeemleJe: ~ keesmeew Jejenefceefnj: ? Deeb cegefveceleeefve
$eef<eeCeerleeefve Meem$eeCeJeueeskee efJeeee& meceieLeeJemleg ke=lJee nesje peelekeMeem$eb
efejeb MeesYeveeb megieceeb ekeej ke=leJeeefveefle ~~ 9 ~~
kesoejoe:DeJevleer veece keer Jele&ceeve Gppeefeveer ceneveiejer kes eer
Deeefoleoeme yeeeCe kes Heg$e Jejenefceefnj veeceke ves, keefHelLe veeceke eece efmLele
mete& ceefvoj ceW YeieJeeved Deeefole keer DejeOevee HetJe&ke Gece DeeMeerJee&o eeHlekej
Ge DeHeves ner efHelee peer mes peewefle<e Meem$e kee DeMes<e %eeve eeHle kej, DeveskeeW
efJeeveeW, cegefveeeW kes celeeW kes DeeOeej mes peeleke Meem$eeW ceW Deefle ceveesnj Fme
ye=nppeeleke evLe keer jevee keer nw ~~ 9 ~~
efovekejcegefveiegejCeeefCeHeeleke=leemeeoceeflevesoced ~
Meem$ecegHeme*die=nerleb veceesmleg HetJe&eCesle=Ye: ~~ 10 ~~
Fefle eer Jejenefceefnjeeee&eCeerlesye=nppeelekes
GHemebnejeOeee: mecHetCe&: ~~ 28 ~~
YeeslHeue:DeLe meleeb eCeeceHetJe&keeefCe Meem$eeefCe eCeeceevleeefve ke=lJee
lele: Meem$eeJemeeves HetJe&eCesle=Ceeb vecemkeejceee&een

525

efovekejsefle ~~ efovekejeske&mleoeefokee: meJe& SJe ene: cegveees Jeefmeeee:

iegjeefoleoeme: les<eeb ejCeeefCeHeelesve HeeovecemkeejkejCesve ke=lees e:
emeeoesvegkecHee lesveevegveesve ceefleyeg&efe&me lesve efovekejcegefveiegejCeeefCeHeeleke=le
emeeoceeflevee ceesob Meem$ecegHeme*die=nerleb mJeerke=leceefmle ~ lemceelHetJe&eCesle=Ye:
HetJe&Meem$ekeejsYees veceesmleg vecemkejCesve e: ke=leemeeo: vece Fefle Yeced ~~10~~
Fefle ye=nppeelekes YeeslHeueerkeeeeb GHemebnejeOeee: ~~ 28 ~~
kesoejoe:Meem$ecece&%e Deeeee& mes evLeejcYe, evLeceOe Deewj evLe
meceeHeve kes MegYe DeJemej Hej vecemkeejelceke ceueeejCe kee GHeeesie kes meeLe
Meem$e jeefelee HetJe&peeW kee oe mes DeeMeerJee&o Deewj Gvekeer ke=Hee kee MegYeHeue
$ewueeskee oerHeke YeieJeeved Deeefole, Meem$e kes cete&He Deeeee& ieg
Jeefmeeefo Deveske cegefve, De%eeveefleefcejevOekeej kee mecetueesso HetJe&ke, %eeveJe=#e kes
DeejesHeCe ceW meceLe& Hetpe DeeHe ieg ejCeeW (Deeeee& kes efHelee eer Deeefoleoeme) ceW
meeebie veceve mes eeHle %eeve mes ceQves (Jejeneeee& ves) DeveskeeW Meem$eeW kes meben mes
Fme ye=nppeeleke veeceke evLe keer jevee keer nw DeleSJe Meem$e efvecee&le=Jeie& HetJee&eeeeX
kees cesje veceve nw ~
ketcee&eueere pegveeeueeecepe
eer Jejenefceefnleke=le ye=nppeeleke evLe cece&%e $eef<ekeuHe eer Heb. nefjoe
peewefle<eefJe&oelcepe eer kesoejoe peesMeer ke=le ye=nppeeleke evLe kes 28 JeW DeOeee
kee je<^Yee<ee efnvoer ceW `kesoejoe:' JeeKeeve megmecHevve ~
(meJeled 2041 ceeIe Megkeue Jemevle Heeceer MeefveJeej lee. 26-1-1985)