You are on page 1of 57

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS

GAZALTI KAYNAI

ANKARA 2006
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl
Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim
programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik
gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye
rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,
denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve
Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii
kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve
yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden
ulalabilirler.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak
datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda
satlamaz.
NDEKLER

AIKLAMALAR ...................................................................................................................iv
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. GAZALTI KAYNAI LE SA DZ VE SA HAREKETL DK EKMEK............ 3
1.1. Gazalt Kaynann Tanm Ve nemi.......................................................................... 3
1.2. Gazalt Kaynak eitleri ............................................................................................... 4
1.2.1. MIG ........................................................................................................................ 4
1.2.2. MAG....................................................................................................................... 4
1.2.3. TG ......................................................................................................................... 5
1.3. Gazalt Kaynak Makineleri ........................................................................................... 5
1.4. Gazalt Kaynann zellikleri...................................................................................... 7
1.4.1. alma Prensibi..................................................................................................... 7
1.4.2. Kaynak Deikenleri .............................................................................................. 8
1.4.3. Damla letim Sistemi.............................................................................................. 8
1.5. Donanm ........................................................................................................................ 9
1.5.1. Kaynak Torcu ......................................................................................................... 9
1.5.2. Elektrot Menba...................................................................................................... 9
1.5.3. Gaz Reglatr....................................................................................................... 9
1.5.4. G nitesi........................................................................................................... 10
1.5.5. Elektrod Besleme nitesi ..................................................................................... 10
1.6. Tketilen Malzemeler.................................................................................................. 10
1.6.1. Gazlar ................................................................................................................... 10
1.6.2. Elektrotlar............................................................................................................. 11
1.7. Paralarnn Kaynaa Hazrlanmas ........................................................................ 11
1.8. Kaynak Uygulama Teknikleri ..................................................................................... 12
1.9. Sa Kaynak Hatalar.................................................................................................... 12
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 13
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 14
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 15
2. GAZALTI KAYNAI LE SOL DZ VE SOL HAREKETL DK EKMEK .......... 15
2.1.Gazalt Kaynanda Sol Kaynak Uygulama Teknikleri ............................................... 15
2.2. Gazalt Kaynanda Sol Kaynak Hatalar.................................................................... 15
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 16
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 17
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 18
3. GAZALTI KAYNAI LE KT EK KAYNAK DK EKMEK ............................... 18
3.1. Gazalt Kaynanda Kt Ek Kaynak ........................................................................... 18
3.1.1. Gazalt Kaynanda Kt Ek Kaynak Uygulama Teknikleri ................................. 18
3.1.2. Gazalt Kaynanda Kt Ek Kaynak Hatalar....................................................... 19
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 20
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 21
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 22
4. Gazalt kayna ile deyde yan kt ek kaynak dikii ekmek .......................................... 22
4.1. Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Kaynak ..................................................... 22

i
4.1.1. Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Kaynak Uygulama Teknikleri ........... 22
ekil 6: Deyde yan kt ek kayna ............................................................................ 22
4.1.2. Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Kaynak Hatalar ................................ 22
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 23
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 24
RENME FAALYET5 .................................................................................................. 25
5.1. GAZALTI KAYNAI LE DK KT EK KAYNAK ............................................... 25
5.1.1. Gazalt Kayna le Dik Kt Ek Kaynak Uygulama Teknikleri........................... 25
5.1.2. Gazalt Kayna le Dik Kt Kaynak Hatalar ..................................................... 25
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 26
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 27
RENME FAALYET6 .................................................................................................. 28
6. GAZALTI KAYNAI LE KE KAYNAK DK EKMEK ................................... 28
6.1. Gazalt Kayna Ke Kayna ................................................................................... 28
6.1.1. Gazalt Kayna Ke Kayna Uygulama Teknikleri ......................................... 28
6.1.2. Gazalt Kaynanda Ke Kaynak Hatalar.......................................................... 29
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 30
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 31
RENME FAALYET7 .................................................................................................. 32
7. GAZALTI KAYNAI LE TAVAN KAYNAK DK EKMEK................................ 32
7.1. Gazalt Kayna le Tavanda Kt Ek Kaynak ............................................................. 32
7.1.1. Gazalt Kayna le Tavanda Kt Ek Kaynak Uygulama Teknikleri ................... 32
7.1.2. Gazalt Kayna le Tavanda Kt Kaynak Hatalar.............................................. 32
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 33
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 34
RENME FAALYET-8 ................................................................................................... 35
8. GAZALTI KAYNAI LE KT EK ALMNYUM KAYNAK DK EKMEK ..... 35
8.1. Gazalt Kayna le Alminyum Kayna................................................................... 35
8.1.1. Alminyum Malzemenin Gazalt Kaynana Hazrlanmas................................. 35
8.1.2. Gazalt Kaynanda Kt Ek Alminyum Kaynak Uygulama Teknikleri............. 35
8.1.3. Gazalt Kaynanda Kt Ek Alminyum Kaynak Hatalar ................................. 35
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 36
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 37
RENME FAALYET9 .................................................................................................. 38
9. GAZALTI KAYNAI LE DEYDE YAN KT EK ALMNYUM KAYNAK
DK EKMEK .................................................................................................................. 38
9.1. Alminyum Malzemenin Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Kayna ........... 38
9.1.1. Alminyum Malzemenin Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Kaynana
Hazrlanmas................................................................................................................... 38
9.1.2. Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Alminyum Kaynak Uygulama
Teknikleri ....................................................................................................................... 38
9.1.3. Gazalt Kaynanda Deyde Yan Kt Ek Alminyum Kaynak Hatalar........... 39
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 40
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 41
RENME FAALYET10 ................................................................................................ 42
10. GAZALTI KAYNAI LE KT EK BAKIR KAYNAK DK EKMEK................ 42
10.1. Gazalt Kayna ile Bakr Kayna............................................................................ 42
ii
10.1.1. Bakr Malzemenin Gazalt Kaynana Hazrlanmas ......................................... 42
10.1.2. Gazalt Kaynanda Kt Ek Bakr Kaynak Uygulama Teknikleri ..................... 42
10.1.3. Gazalt Kaynanda Kt Ek Bakr Kaynak Hatalar........................................... 43
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 44
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 45
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 46
PERFORMANS TEST ..................................................................................................... 48
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 49
KAYNAKA ......................................................................................................................... 51

iii
AIKLAMALAR

AIKLAMALAR
KOD 521MI0230
ALAN Motorlu Aralar Teknolojisi
DAL / MESLEK Otomotiv Gvde
MODLN ADI Gazalt Kayna
rencinin otomotiv alannda onarm ve tamirat ile
ilgili karlaaca gazalt kayna ile basit onarmlar
MODLN TANIMI
yapabilmesi iin gazalt kaynak ilemlerin anlatld bir
retim materyalidir.
SRE 40 / 32
NKOUL Elektrik Ark Kayna modln baarm olmak
YETERLLK Kaynak yapmak
Genel Ama
Standart bir sre ierisinde otomotiv gazalt kaynak
ilemlerinin n hazrln, kaynak ve kaynak sonras
ilemleri kaynak standartlarna uyarak yapabileceksiniz.
Amalar
Gazalt kayna ile sa dz ve sa hareketli diki
ekebileceksiniz.
Gazalt kayna ile sol dz ve sol hareketli diki
ekebileceksiniz
MODLN AMACI Gazalt kayna ile kt ek kayna ekebileceksiniz.
Gazalt kayna ile deyde yan kt ek kayna
ekebileceksiniz.
Gazalt kayna ile dik kt ek kayna yapabileceksiniz.
Gazalt kayna ile ke kayna yapabileceksiniz.
Gazalt kayna ile tavan kayna yapabileceksiniz.
Gazalt kayna ile kt ek alminyum kayna
yapabileceksiniz.
Gazalt kayna ile deyde yan kt ek alminyum
kayna yapabileceksiniz.
Gazalt kayna ile kt ek bakr kayna yapabileceksiniz.
Ortam:
ETM RETM
letme, atlye, teknoloji snf, i paralar, markalama
ORTAMLARI VE
takmlar ve temel el aletleri, internet, ktphaneler, sanayide
DONANIMLARI
gazalt kayna yapan iletmeler.
Modl ierisinde yer alan her faaliyetten sonra verilen
lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
LME VE kendi kendinizi deerlendireceksiniz.
DEERLENDRME Kendinize modl sonunda lme aralar ve modl
performans testi uygulayarak kazandnz bilgi ve
becerileri deerlendirebilirsiniz.

iv
GR
GR
Sevgili renci,

Bu modlde gazalt kaynan alma prensibi, kaynak deikenlerinin seim ilkeleri,


kaynak hatalar ve bunlarn nlenmesi iin alnacak tedbirler aklanmtr. Gazalt kaynak
makineleri geleneksel kaynak yntemlerinde kullanlanlara oranla daha karmak olmakla
birlikte, geleneksel yntemleri bilen ve uygulayan bir kaynak iin renilmesi ve
uygulanmas ksa srede mmkn olan bir yntemdir. Daha nce baarm olduunuz Temel
Kaynak-1 ve Temel Kaynak-2 modlleri bu modl kavramanzda etkili olacaktr.

Gazalt kayna fikri 1920lerde ortaya km atlm olmakla birlikte, ticar anlamda
ancak 1948 ylnda kullanlmaya balanmtr. Bu yntemin geliiminde en nemli etmeni
rekabet oluturmaktadr. Rekabeti oluturan sebepler olarak sre, ekonomiklik, her
pozisyonda kaynak yapabilme ve her tr metale rahatlkla kaynak yapabilme zellii
gsterilebilir.

Gazalt kayna birok uygulamada, zellikle kendinden gaz korumal elektrotlarn


gelimesiyle, elektrik ark kaynann giderek yerini almaktadr. Yntemin otomatik kaynaa
ve robot kaynana uygun olmas, seri retimde yaygn bir kullanm alan bulmasn
salamtr. Otomotiv endstrisinde birok yerde diren kaynann yerine bu yntem de
kullanlmaktadr.

1
2
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA

Gazalt kaynayla sa diki ekebileceksiniz.

ARATIRMA

En yakn gazalt kayna yaplan iletmeye giderek otomobil paralarna yaplan


gazalt kaynak ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor haline
getiriniz ve sununuz.

1. GAZALTI KAYNAI LE SA DZ VE
SA HAREKETL DK EKMEK
1.1. Gazalt Kaynann Tanm ve nemi
Gazalt kaynanda gerekli scaklk, srekli beslenen ve eriyen bir tel elektrotla
kaynak banyosu arasnda oluturulan ark yoluyla ve elektrotdan geen kaynak akmnn
elektrotta oluturduu, diren snmas yoluyla oluur. Elektrot plak bir tel olup, bir elektrot
besleme tertibatyla kaynak blgesine sabit bir hzla sevk edilir. plak elektrot, kaynak
banyosu, ark ve esas metalin kaynak blgesine komu blgeleri; atmosfer kirlenmesine kar
dardan salanan ve blgeye bir gaz memesinden iletilen uygun bir gaz veya gaz karm
tarafndan korunur.
Eriyen metal elektrot ve soy gaz kullanm nedeniyle ynteme MIG (Metal nert Gas)
kayna ad verilmitir. Yntemde daha sonra, dk akm younlukta ve darbeli akmla
alma, daha deiik metallere uygulama ve koruyucu gaz olarak aktif gazlarn (CO2) ve
gaz karmlarnn kullanlmas gibi ilemler meydana gelmitir. Bu gelimeler, aktif
koruyucu gazn kullanld ynteme MAG (Metal Active Gas) kayna adnn verilmesine
neden olmutur.
Elle yaplan elektrik ark kaynanda meydana gelen aksaklklar, koruyucu gaz kayna
diye adlandrlan yntemin gelimesine sebep olmutur. Elle yaplan ark kaynanda,
kaynaknn bilgi ve becerisinin yeterli olmas gerekir. Kaynak banyosunun oluumu
tamamen kaynaknn becerisine baldr. Kaynak banyosunu d hava artlarndan koruyan
rt gereci ile elektrodun ekirdeini oluturan ana gere arasnda uyumsuzluk olmamaldr.
Kaln gerelerin kaynanda oluan yksek scaklktan tr, elektrot zerinde oluan rt
gereci ekirdek geerken nce snarak zelliklerini yitirir. Bu da kaynak banyosunun
kontroln gletirir.
Gazalt kaynann otomatik kaynaa uygun olmas rekabet edilebilirlii de
beraberinde getirmektedir. Tartmasz stnlyle koruyucu gaz kaynaklar, kaynak
sresine etki etmektedir. Elle ark kaynanda, kaynak dikiinin zerini kaplayan cruf
3
tabakasn temizlenmesi, elektrot deiimleri ve kaynak pensesinde zorunlu olarak braklan
yaklak 25 mm boyundaki gereler, kaynak sresini ve ekonomisini olumsuz etkiler. Bu
durum zellikle seri retimde ve kaynan retim ierisinde ok fazla oranda kullanld
sektrde nem tamaktadr.
Bir gaz yardmyla koruma yaplarak yaplabilen kaynak eitleri aada verilmitir.
TG (Tungusten nert Gaz Kayna) / Plazma
MG / MAG (Metal nert Gaz Kayna Metal Aktif Gaz Kayna)
Koruyucu gaz kaynak yntemlerinden en yaygn olarak kullanlan MG / MAG
kaynadr. Gazalt kayna birok uygulamada, zellikle gaz korumal elektrotlarn
gelimesiyle, elektrik ark kaynann kullanld yerlerde kullanlmaya balanmtr.
Yntemin otomatik kaynaa ve robot kaynana uygun olmas, seri retimde yaygn bir
kullanm alan bulmasn salamtr. Otomotiv endstrisinde birok yerde diren
kaynanda da kullanlmaktadr. Bu da konunun nemini byk lde arttrmaktadr.
Bu modlde uygulamalar MIG-MAG yntemiyle gerekletirileceinden TIG kaynak
yntemi ksaca tantlacaktr.

1.2. Gazalt Kaynak eitleri


1.2.1. MIG
MIG kayna, Metal nert Gas kelimesinin ba harfleri alnarak adlandrlr. Bu
kaynakta kullanlan gazlar asal olduklarndan ark, helyum veya argon gazlar altnda oluur.
Genellikle elik dndaki metallerde uygulanan bir yntemdir.
Kaynak iin gerekli olan ark, kaynak torcundan gelen plak kaynak teli araclyla
oluur.
Tor ierisindeki telin, asinin bal olduu i parasna demesiyle balayan kaynak,
kaynaknn isteine bal olarak devam eder. Kaynaknn, oksijen kaynanda olduu gibi
ayrca tel kullanmasna gerek yoktur. Kaynak iin gerekli olan kaynak teli (elektrot) rtsz
ekilde, otomatik tel verme sisteminden kaynak banyosuna iletilir. Bu ynyle kaynaknn,
fazla oranda becerili olmasn gerektirmeyen bir kaynak yntemidir. Gelitirilen kaynak
donanmlaryla kaynak mesafesi, kaynak hz ve kaynak iddeti otomatik olarak
dzenlenmitir.
Kaynak teli, tel verme sisteminden srekli kaynak banyosuna iletildiinden, rtl
elektrotla yaplan ark kaynanda olduu gibi elektrot deitirme ile zaman kayb ve atlan
elektrot ular ile elektrot kayb sz konusu deildir. rtsz elektrotlarn zeri oksitlenmeyi
nlemek ve telin kaynak akmn iletmesi iin bakr kaplanmtr.

1.2.2. MAG
MAG kayna, Metal Active Gas kelimesinin ba harfleri alnarak adlandrlr. Bu
kaynakta kullanlan gazlar karbondioksit ve karm gazlardr. Genellikle elik, dk

4
karbonlu elik ve alaml eliklerin kaynanda kullanlr. Prensip olarak MIG kaynandan
fark yoktur.

1.2.3. TG
TG (Tungusten nert Gaz Kayna) kayna da bir gazalt kayna eididir. Yntem
olarak MIG-MAG kaynandan farkllklar gsterir. lave tel, oksijen kaynanda olduu
gibi el ile verilmektedir. Ark oluturan ilave tel ise tungstendir. Tungstenin ergime scakl
yksek olduu iin erimeyen elektrot olarak da snflandrlmaktadr. Seri retime ve robot
teknolojisine uygun olmayan bu yntemde demir d metallerin kaynanda stn nfuziyet
elde edilir.

1.3. Gazalt Kaynak Makineleri


MG ve MAG kaynak makinesi arasnda sadece kullanlan gaz fark vardr. Bunun
haricinde donanm olarak ayndrlar. Inert gazlar, soygazlar olarak da bilinmektedir. Bunlar
ierisinde en yaygn kullanlanlar argon ve helyumdur. Yurdumuzda argon gaz
kullanlmaktadr. Aktif gaz diye adlandrlan gazlar ise karbondioksit ve karm gazlardr.
Bu tr gazlar demir cinsi malzemelerde yaygn bir ekilde kullanlmaktadr.
Kaynak donanm drt temel gruptan oluur:
a. Kaynak torcu ve kablosu,
b. Elektrot besleme nitesi,
c. G nitesi,
d. Koruyucu gaz nitesi.
Bu yntemin dier kaynaklarla kyasladmzda baz stnlkleri de bulunmaktadr.
Bunlar aadaki gibi sralayabiliriz:
nce sac paralarnn kayna kolaylkla yaplabilmektedir.
Her tr metalin kayna yaplabilmektedir.
parasnda fazla snma meydana gelmediinden arplmalar olumamaktadr.
Her tr pozisyonda rahatlkla kaynak yaplabilmektedir.
ekil 1de gazalt kaynak donanm grlmektedir.

5
ekil 1: Gazalt kaynak donanm

1) paras kablosu
2) Torca soutma suyu girii
3) Tortan geri su dn
4) Tor tetii devresi
5) Torca koruyucu gaz girii
6) Kablo gurubu
7) Silindirden gelen koruyucu gaz
8) Kaynak kontaktrnn kontrol
9) G kablosu
10) Primer g girii

nvertr Kaynak Makineleri

Teknolojinin gelimesiyle birlikte yeni kaynak makineleri retilmeye ve kullanlmaya


balanmtr. Klasik kaynak makinelerinden farkl olarak tamamen elektronik olan bu
makineler, kk ebatlarda olup seri kullanma uygundurlar. rtl elektrotla ark,
MG/MAG ve TG kaynana uygun olarak retilmektedir. nvertrn grevi
dntrcdr. Alternatif akm doru akma evirmektedir. Resim 1de nvertr kaynak
makinesi veResim 2de TG kaynann yapl grlmektedir.

6
Resim 1: nvertr kaynak makinesi Resim 2: TG kaynann yapl

1.4. Gazalt Kaynann zellikleri

1.4.1. alma Prensibi


MAG kaynak ynteminde dardan salanan gazla otomatik olarak srekli beslenen
ve eriyen elektrotlar kullanlr. ekil 2de Gazalt kayna ve elemanlar verilmitir.

ekil 2: Gazalt kayna ve elemanlar.


Kaynak makinesine ilk ayarlar yapldktan sonra arkn elektriksel karakteristiinin
kendi kendine ayarn otomatik olarak kaynak makinesi salar. Bu nedenle yar otomatik
kaynakta kaynaknn gerekletirdii elle kontroller; kaynak hz, dorultusu ve torcun
pozisyonundan ibarettir.
7
1.4.2. Kaynak Deikenleri

1.4.3. Damla letim Sistemi

1.4.3.1. Ksa Ark


Ksa devre iletimi, gazalt kaynandaki en dk kaynak akm aralnda ve en
kk elektrod aplarnda gerekletirilir. Bu tip bir iletim ince kesitlerin birletirilmesinde,
pozisyon kayna ve byk kk aklarn birletirmeye uygun olan kk ve hzla katlaan
bir kaynak banyosu oluturmak iin kullanlr.
Metal; elektrottan i parasna, sadece elektrod kaynak banyosu ile temas halinde
olduu srada iletilir. Elektrod i parasna saniyede 20 ila 200 kez temas eder.
1.4.3.2. Sprey Ark
Kaynak metalinin i parasna dulama eklinde geii, spery ark eklinde grlr.
ekil 3te sprey ark ve kaynak elemanlar grlmektedir. Kaynak metalinin i parasna bu
ekilde tanmas elektrodun sivrilmi ularnn koparak i parasna ok kk damlalar
halinde geiiyle gerekleir. Kaln gerelerin kaynana ok uygundur ve sramalar azdr.
Argonca zengin, gaz korumasnda kararl, sramasz bir iletim elde etmek
mmkndr. Bunun iin elektrot pozitif kutupta doru akm kullanlmas ve akm iddetinin
gei akm ad verilen kritik bir deerin zerinde olmas gerekir.

ekil 3: Sprey ark

8
1.4.3.3.Uzun Ark
Ksa arka gre, akm iddeti ve ark gerilimi fazla tutulursa ortaya uzun ark kar. Bu
ark trnde elektrodan, i parasna gei yapan metal damlacklar halindedir. Koruyucu gaz
olarak karbondioksit kullanlan kaynaklarda hemen hemen her konuma uygundur.
1.5. Donanm
1.5.1. Kaynak Torcu
rtl elektrotla yaplan elektrik ark kaynanda pens ad verilen kaynak ekipmanna,
koruyucu gaz kaynanda tor ad verilir. Bu deiikliin temel sebebi zellik
deiikliinden kaynaklanr. Bu nedenle koruyucu gaz kaynanda kullanlan tolarn
zelliini aadaki gibi sralayabiliriz.
a. Koruyucu gaz ark blgesine iletmek,
b. plak elektrotla ark oluumunu salamak,
c. Elektroda elektrik akmn yklemek,
d. Kaynak blgesine ilave telin iletimini salamak.
d maddesinde belirtilen grevin yerine getirilmesinde tel iletme sisteminden
yararlanlr. Tor burada, sadece telin belli noktalara iletilmesi iin gerekli donanma sahip
olarak kaynak ilemine yardmc olur. Elle kontroll gaz kaynaklarnda, kaynak telin
ynlendirilmesi ilemini stlenir.
Kaynaa tor zerinden kumanda eden tetiktir. Tor zerinde ya da altnda
konumlanabilen, ou kez tor zerinde bulunan alter, bu tetik araclyla kaynan
balatlmas, srekli ya da kesik kaynak yapmasna olanak salar.
1.5.2. Elektrot Menba
Elektrot besleme nitesi bir elektrik motoru, elektrot makaralar ve elektrot
dorultusunu ve basnc ayarlayan aksesuarlardan meydana gelmitir. Elektrot besleme
motoru genellikle doru akmla alr. Elektrodu tor yoluyla iparasna doru iletir. Motor
hzn geni bir aralkta deitiren kontrol devresinin mevcut olmas gerekir.
Besleme motoru elektrot besleme makaralarn tahrik eder. Bu makaralar menbandan
elektrodu eker ve kaynak torcu iinde itme yoluyla elektroda kuvvet iletir.
Tel besleme nitelerinde iki makaral veya drt makaral dzenekler kullanlabilir.
Besleme makaralarnn basn ayar elektrot zelliklerine bal olarak deiik kuvvetler
uygulanabilmesine olanak salar.

1.5.3. Gaz Reglatr


Kaynak srasnda sabit gaz ak hz salayan bir sisteme ihtiya vardr. Bir gaz
reglatr, gaz menbandaki basn deiimlerine bal olmakszn, menbadaki gaz basncn
sabit bir alma basncna dntrr. Reglatrler tek veya iki kademeli olabilir ve bir
debimetreye de sahip olabilirler.

9
1.5.4. G nitesi

Kaynak yapm iin gerekli olan akmn dzenlenmesini salayan aygttr.

1.5.5. Elektrod Besleme nitesi

Gazalt kaynanda srekli beslenen elektrot kullanlr ve elektrot olduka yksek bir
hzda tketilir. Bu nedenle maksimum ilem verimi salamak iin elektrot menbann torca
kolayca iletilen yksek hacimde elektrot salamas gerekir. Bu menbalar, genellikle0,45
kgdan 27 kga kadar elektrodun bklme olmadan serbest bir biimde beslemeye imkan
verecek ekilde sarld makaralar eklindedir.

1.6. Tketilen Malzemeler


1.6.1. Gazlar

Koruyucu gazlarn kullanm amac rtl elektrotla ark kayna veya tozalt
kaynandaki rt ve kaynak tozlarnn grd ilevleri yerine getirmektir. Koruyucu
gazlar;
a. Elektrodun oksidasyonunu engeller,
b. Arkn iyonizasyonunu kolaylatrr,
c. Atmosferik havann ark ve kaynak banyosuna girmesini nler
1.6.1.1.Helyum

Boucu bir gazdr. Kimyada He harfleri ile gsterilir. Havadan yaklak % 13,8
daha hafiftir. Hidrojenden sonra bilinen en hafif elementtir. Kimyasal olarak inert bir
soygazdr. Sv halde scakl ok dktr Kaynama noktas, bilinen en dk gazdr.
Yurdumuzda retimi fazla olmadndan yaygn kullanm alanna sahip deildir. Helyum
gaz genellikle doal gaz kuyularndan elde edilmektedir. Sv ve / veya gaz fazlarnda ticari
olarak bulunur.

1.6.1.2.Argon
Havadan ar bir gazdr. Kimyada Ar harfleri ile gsterilir. Argon arknn gerilimi
ve argonun scaklk iletme kabiliyeti dier koruyucu gazlara gre daha dktr. Sonuta,
argon ortamnda oluan ark stunu daha genitir. Merkezde yksek olan scaklk d
scaklklarda dktr. Bunun bir sonucu olarak da nfuziyet dikiin ortasnda yksek,
kenarlarnda dktr.

1.6.1.3.Karm
Ark atmosferinin karakteri, kullanlan gaz ve gaz karmlarna gre deiir. Pratikte
saf koruyucu gazlardan ziyade, karm gazlar kullanlmaktadr. Kaynak yntemine,
kaynaklanacak parann cinsine, kalnlna ve ekline gre eitli karm gazlar mevcuttur.
10
Ar + He eitli oranlarda kartrlarak TIG ve MIG yntemlerinde kullanlmaktadr.
Ar + CO2 + O2 karm kullanlrsa oluan egzotermik bir reaksiyon sebebiyle kaynak
banyosunun scakl ykselir ve yzey gerilimi zayflar, bylece akcl ykselmi olan
kaynak banyosunun gaz da giderilmi olur.
1.6.1.4. Karbondioksit
Renksiz, kokusuz, havadan ar, ok atomlu bir gazdr. Kimyada CO2 harfleri ile
gsterilir. Dier koruyucu gazlardan farkl olarak, tp iindeki CO2 in byk ounluu sv
haldedir. Tpn st ksmnda (svnn zerinde) gaz halinde CO2 bulunur. Kullanm
srasnda gazn basnc dtke sv da buharlaarak basn normale dner. CO2 gaz haline
geerken evreden scaklk alr, scaklk der. Bir tpten srekli olarak 12 litre/dk dan daha
fazla gaz ekilmemelidir. Aksi takdirde alnan buharlama ss ile scakln dmesi
sonucunda CO2 kar oluur. k borusu ve manometrede ak tkanabilir. Fazla debide gaz
gerektiinde birka tane tp bir manifolt ile birletirilerek kullanlabilir veya tek tpn
kna buharlama ssn karlamak zere bir stc yerletirilir. Bu tpler, iinde sv CO2
bulunduundan hibir zaman eik veya yatk olarak kullanlmamaldr.
1.6.2. Elektrotlar
Gazalt kaynanda kullanlan elektrotlar tel halindedir ve bir kangala sarlm halde
makineye taklr. Kangal byklkleri ve tel aplar standartlarla saptanmtr. Elektrot
tketiminin ok olduu iletmeler iin gelitirilmi byk paket olarak adlandrlan
kangallar da bulunmaktadr. Kk kangallar makine zerindeki tel verme sistemine
balanrken, byk paketler silindir eklindeki koruyucular iinden tel verme sistemine sevk
edilir.
Elektrot seilirken dikkat edilecek hususlar aada belirtilmitir,

Esas metalin mekanik zellikleri,


Esas metalin kimyasal zellikleri,
Koruyucu gaz tr

1.7. Paralarnn Kaynaa Hazrlanmas

Uygun llerde paray hazrladktan sonra yzeyde bulunan ya, kir ve pas
temizleyiniz.
. Kenarlarndaki apaklar alnz. Kesme esnasnda parada yamulmalar
meydana gelmise rs zerinde dzeltiniz.
ekil 4 deki gibi para zerine gnye ve izecek yardmyla tane 20 mm
aralklarla izgi iziniz.
izgileri, kaynak esnasnda takibini kolaylatrmak iin renkli tebeir ile iziniz.

11
1.8. Kaynak Uygulama Teknikleri
Kaynak ilemine balamadan nce deneme yanlma yntemiyle amper ayarn
ve gaz ayarn uygun alma artlarna getiriniz.
3 mm ykseklikte ve 8-10 mm geniliinde bir diki iin ortalama olarak tel
hzn 3-4 birim arasnda ayarlaynz.
Torcun para zerine doksan derece ayla tutunuz. (Fazla a verdiinizde gaz
dikii koruma grevini yapamaz, dolaysyla dikilerinizde gzenekler oluur).
Kaynak yaparken torcun kaynak banyosu ierisine gerekli olan mesafeden fazla
yaklatrmaynz. (Yaklatrdnzda torcun snmasna ve kaynak
damlacklarnn tor memesi ucuna girerek tkanmasna sebep olacaktr).

ekil 4: Sa kaynak

1.9. Sa Kaynak Hatalar

Tel hznn fazla olmasndan dolay ylma,


Yksek akmdan dolay diki kenarlarnda kmeler,
Diki zerinde kprmeler.

12
UYGULAMAFAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 1,2 mm kalnlnda ve 75x100 ebadnda


hale getirmek temrinlik elik malzemeyi temin ediniz.
Uygun elektrodu semek 1 mm apnda ilave tel kullannz.

Kaynak yntemi ve i parasnn Karm gaz kullannz.


zelliine uygun gaz semek
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaba amperi 1e ince amperi 4e
semek ayarlaynz.
Elektroda uygun a ve hz vermek Kaynak diki yksekliinin olumasna
dikkat ediniz.
Elektrodun ucunu kaynak ynnn aksi Torca ortalama 80 a veriniz.
ynne doru yneltmek
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletiriniz.

13
LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak
belirleyiniz.

1. Aadaki kaynaklardan hangisi gazalt kayna deildir?


A) rtl elektrotla ark kayna
B) MG Kayna
C) MAG Kayna
D) TG Kayna

2. Aadakilerden hangisi gazalt kaynanda kullanlan gazlardan deildir?


A) Argon
B) Helyum
C) Asetilen
D) Karbondioksit

3. Gazalt kaynanda kaynak yapmamz salayan ara aadakilerden hangisidir?


A) fle
B) Tor
C) Kaynak pensi
D) Hibiri

4. MIG kaynanda kullanlan rtsz elektrotlarn zeri hangi metalle kapldr.


A)Alminyum
B) inko
C) Bakr
D) Titanyum

5. TIG kaynanda ark oluturmak iin kullanlan ilave telin malzemesi nedir?
A)Zirkonyum
B)Magnezyum
C)Brons
D) Tungsten

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.
TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE
GEINIZ

14
RENME FAALYET2

AMA
RENME FAALYET2

Gazalt kayna ile yatayda sa diki ekebileceksiniz.

ARATIRMA

Otomobil alanyla ilgili gazalt kayna yaplan iletmeye giderek, yatayda sa


kaynak diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor haline getiriniz ve
sununuz

2. GAZALTI KAYNAI LE SOL DZ VE


SOL HAREKETL DK EKMEK
2.1.Gazalt Kaynanda Sol Kaynak Uygulama Teknikleri
Torcu saa doru 80 eik tutarak sa dikite olduu gibi uygun kaynak hzyla srekli
diki olarak tek pasoda tamamlaynz.

2.2. Gazalt Kaynanda Sol Kaynak Hatalar


Genellikle sol diki kullanldndan kaynak hatalarnn da en az meydana geldii
diki yntemidir.
Gazalt sol kaynanda oluabilen hatalar unlardr:
Tel hznn fazla olmasndan dolay ylma,
Yksek akmdan dolay diki kenarlarnda kmeler,
Diki zerinde kprmeler.

15
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 1,2 mm kalnlnda ve 75x100 ebadnda


hale getirmek temrinlik elik malzemeyi temin ediniz.
Uygun elektrodu semek 1 mm apnda ilave tel kullannz.
Kaynak yntemi ve i parasnn Karm gaz kullannz.
zelliine uygun gaz semek Karbondioksit-%20 argon 0,7-0,8
m/saat
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaba amperi 1e, ince amper 4e
semek ayarlaynz.
Elektroda uygun a ve hz vermek Kaynak diki yksekliinin olumasna
dikkat ediniz.
Elektrodun ucu kaynak dorultusuna Torca ortalama (75-80) a veriniz. Torc
doru yneltmek ile kaynak dikii arasndaki a (75-88),
yatayla yapaca a ise 90 olmaldr.
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletiriniz.

16
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1. Aadaki kaynak eitlerinden hangisiyle koruyucu gaz kullanlr?
A) rtl elektrotla ark kayna
B) MG- MAG
C) Oksi-Gaz
D) Hibiri

2. Aadakilerin hangisiyle her pozisyonda en iyi kaynak dikii elde edilir?


A) rtl elektrotla ark kayna
B) Oksi-gaz kayna
C) Kmr elektrotla ark kayna
D) MG-MAG kayna

3. Aadakilerden hangisi MAG kaynann zelliklerinden deildir?


A) Ark oluumu kolaydr.
B) Kaynak dikii hzl sour.
C) Kaynak dikiinde ruf olumaz.
D) Hibiri

4. Sol kaynak yapmak iin tor saa ka derece eik tutulur?


A)60
B)55
C) 90
D) 80

5. Gazalt kaynanda oluabilecek hatalar hangileridir)?


A) Kprmeler
B) Diki kenarnda kmeler
C) Ylmalar
D) Hepsi

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE


GEINIZ

17
RENME FAALYET3

RENME FAALYET3
AMA

Gazalt kayna ile yatayda kt ek kaynak dikii ekebileceksiniz.

ARATIRMA
Otomobil alanyla ilgili gazalt kayna yaplan iletmeye giderek yatayda kt
ek kaynak diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor haline
getirerek sununuz

3. GAZALTI KAYNAI LE KT EK
KAYNAK DK EKMEK
3.1. Gazalt Kaynanda Kt Ek Kaynak
3.1.1. Gazalt Kaynanda Kt Ek Kaynak Uygulama Teknikleri

Gaz alt kaynanda elektirik ark ve dier kaynaklara gre birletirme yapmak ve
paralar arasnda boluun doldurulmas ok kolaydr. Kt Ek Kayna ekil 5te
gsterilmitir.

Uygulama iin belirtilen llerde malzemeyi aralarnda 1 mm boluk brakarak


iki ucundan puntalaynz.
Kaynak ilemine parann sfr noktasndan balayarak torcun asna dikkat
ederek uygun hzla ara vermeden iki para zerine de dikiin ayn arlkta
olmasna dikkat ediniz.

18
ekil 5: Kt Ek Kayna

3.1.2. Gazalt Kaynanda Kt Ek Kaynak Hatalar

Kaynak dikiinin her yerde ayn kalnlkta olmamas,


Kaynak nufuziyetinin salanmamas,
Dikiin yksekliginin yetersiz olmas,

19
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 1,2 mm kalnlnda ve 25x100 ebadnda


hale getirmek 2 adet temrinlik elik malzemeyi temin
ediniz.
Uygun elektrodu semek 1 mm apnda ilave tel kullannz.
Kaynak yntemi ve i parasnn Karm gaz kullannz. Karbondioksit-
zelliine uygun gaz semek %20 argon 0,7-0,8 m/saat
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaba amperi 1e, ince amperi 4e
semek ayarlaynz.
Elektroda uygun a ve hz vermek ki para arasnda 1 mm boluk
brakarak puntalaynz.
Elektrodun ucunu kaynak ynne doru Sol kaynak dikii ekiniz. Torca
yneltmek ortalama (75-80) a veriniz. Tor ile
kaynak dikii arasndaki a (75-88),
yatayla yapaca a ise 90 olmaldr.
Kt ek kayna ekmek Torcu gereinden hzl ilerletmeyiniz.
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletiriniz..

20
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1. Argon gaz hangi kaynakta kullanlr?

A) rtl elektrotla ark kaynanda


B) Kmr elektrotla ark kaynanda
C) Oksi-gaz kaynanda
D) MG-MAG kaynanda

2. Aadaki kaynaklardan hangisi robot teknolojisine uygundur?

A) rtl elektrotla ark kayna


B) Kmr elektrotla ark kayna
C) Punta kayna
D) MG-MAG kayna

3. Torda aadakilerden hangisi olmaz?

A) Gaz
B) Akm
C) Tel
D) rt maddesi

4. Kt ek kaynanda oluabilecek hatalar nelerdir?

A) Nfuziyet azl
B)Ylma
C) Kenarlarda kme
D)Hepsi

5. Kt ek kaynak uygulamasnda kullanlan koruyucu gaz hangisidir?

A)Helyum
B)Argon
C) Karbondioksit
D) Karbondioksit + Argon

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.
TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE
GEINIZ
21
RENME FAALYET4

AMA RENME FAALYET4


Gazalt kayna ile deyde yan kt ek kaynak dikii ekebileceksiniz.

ARATIRMA
Otomobil alanyla ilgili gazalt kayna yaplan iletmeye giderek, deyde yan
kaynak diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor haline getirerek
sununuz.

4. GAZALTI KAYNAI LE DEYDE YAN


KT EK KAYNAK DK EKMEK
4.1. Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Kaynak
4.1.1. Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Kaynak Uygulama Teknikleri

Deyde yan kt ek kayna ekil 6da verilmitir. Uygun llerdeki parann temizliini
yaptktan sonra yatayda puntalama ilemini yapnz. Puntalanan i parasn dey kaynak
aparatna sabitleyiniz. Kaynak yaparken paralar zerinde dikiin eit arlkta olmas iin
steki para zerine daha fazla arlk verilmelidir. Kaynak dikiinin alt tarafnda
ylmamas iin yataydaki kaynak akmndan bir iki kademe dk akm kullannz.

ekil 6: Deyde yan kt ek kayna

4.1.2. Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Kaynak Hatalar


Kaynak dikiinin alt ksmlarda ylmas
Dikiin altta kalan para zerinde daha fazla olmas
Yeterli nufuziyetin olumamas
Kaynak balang ve biti noktalarnda boluk olumas
22
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 1,2 mm kalnlnda ve 25x100 ebadnda


hale getirmek 2 adet temrinlik elik malzemeyi temin
ediniz.
Kaynak yntemi ve i parasnn 1 mm apnda ilave tel kullannz.
zelliine uygun gaz ve elektrot semek Karbondioksit kullannz. 0,7-0,8 m/saat
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaba amperi 1e ince amper 3e
semek ayarlaynz.
paralarn puntalayarak uygun ki para arasnda 1 mm boluk
pozisyonda sabitlemek brakarak puntalaynz
Elektroda uygun a ve hz vermek Kaynak diki yksekliinin olumasna
dikkat ediniz.
Elektrodun ucunu kaynak ynnn aksi Sol kaynak dikii ekiniz. Torca
ynne doru yneltmek ortalama (75-80) a veriniz. Tor ile
kaynak dikii arasndaki a (75-88),
yatayla yapaca a ise 80 olmaldr.
Deyde yan kt ek kayna ekmek Torcun yksekliini ve hzn sabit
tutun.
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletiriniz.

23
LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
1. Aadaki kaynaklardan hangisi ergitme kayna deildir?
A) Aln kayna
B) MIG
C) MAG
D) TG

2. Gazalt kaynanda amper ayar nerEden yaplr?


A) Makineden
B) Tortan
C) Tel kumanda mekanizmasndan
D) Hibiri

3. Deyde kaynak en uygun aadaki yntemlerden hangisi ile yaplr?


A) Oksi-Gaz kayna
B) Elektrik ark kayna
C) Gazalt kayna
D) Tozalt kayna

4. Deyde kaynak yaparken braklacak boluk ne kadar olmaldr?


A) Hi
B) 1 mm
C)3 mm
D) 0.5 mm

5. Torcun hz dzeyde yan kt ek kaynanda nasl olmaldr?


A) Sabit
B) Hzl
C) Kesik-Kesik
D) Hibiri

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE


GEINIZ

24
RENME FAALYET5

AMA
RENME FAALYET5
Gazalt kayna ile dik kt ek kaynak dikii ekebileceksiniz.

ARATIRMA
Otomobil alanyla ilgili gazat kayna yaplan iletmeye giderek, dik kt ek
kaynak diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor haline getirerek
sununuz.

5. GAZALTI KAYNAI LE DK KT EK
KAYNAK DK EKMEK
5.1. Gazalt Kayna le Dik Kt Ek Kaynak
5.1.1. Gazalt Kayna le Dik Kt Ek Kaynak Uygulama Teknikleri

Dik Kt Ek Kayna ekil 6da verilmitir Uygun llerdeki parann temizliini


yaptktan sonra yatayda puntalama ilemini yapnz. Puntalanan i parasn dik kaynak
aparatna sabitleyiniz. Para kalnlnn ince olmasndan dolay en iyi sonu yukardan aa
doru kaynak yntemiyle alnr.

ekil 7: Dik kt ek kayna

5.1.2. Gazalt Kayna le Dik Kt Kaynak Hatalar


Yetersiz nufuziyet,
Diki kalnlnn yetersiz olmas,
Dikiin baz yerlerinde ukurluklar olumas,
Kaynan biti noktasnda oluan hata.

25
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 1,2 mm kalnlnda ve 25x100 ebadnda


hale getirmek 2 adet temrinlik elik malzemeyi temin
ediniz.
Kaynak yntemi ve i parasnn 1 mm apnda ilave tel kullannz.
zelliine uygun gaz ve elektrod semek Karm gaz kullannz.
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaba amper 1e ince amper 4e
semek ayarlaynz.
paralarn puntalayarak uygun ki para arasnda 1 mm boluk
pozisyonda sabitlemek brakarak puntalaynz. Resim ekle
Elektroda uygun a ve hz vermek Torc ile yatay arasnda yaklak 70, torc
ile kaynak dikii arasnda ise 110 a
salaynz.
Elektrodun ucunu kaynak ynne doru Yukardan aaya kaynak dikii
yneltmek ekiniz.
Yukardan aaya kt ek kayna Torcun yksekliini ve hzn sabit
yapmak tutun.
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletirin.

26
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1. Kt ek gaz alt kaynanda hangi yntem uygulanr?
A) Sol diki
B) Sa diki
C) Dik diki
D) Hibiri

2. Aadaki kaynaklardan hangisi otomobil imalatnda uygulanmaktadr?


A) Oksi-Gaz kayna
B) rtl elektrotla metal ark kayna
C) Nokta kayna
D) TG kayna

3. Arkn en banda meydana gelen ergiye ne ad verilir?


A) Metal
B) lave tel
C) Kaynak banyosu
D) Cruf

4. Dik kt ek birletirme kaynanda hangi hatalar oluur?


A) ukurluklar olumas
B) Diki kalnlnn yetersizlii
C) Yetersiz nfuziyet
D) Hepsi)

5. Dik kt ek kaynanda torcun yatay ile yapt a ka derece olmaldr?


A) 70
B) 90
C) 45
D) Hibiri.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE GEIN

27
RENME FAALYET-6

RENME FAALYET6
AMA

Gazalt kayna ile ke kaynak dikii ekebileceksiniz.

ARATIRMA

Otomobil alanyla ilgili gazalt kayna yaplan iletmeye giderek, ke kaynak


diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor haline getirerek
sununuz.

6. GAZALTI KAYNAI LE KE KAYNAK


DK EKMEK
6.1. Gazalt Kayna Ke Kayna
6.1.1. Gazalt Kayna Ke Kayna Uygulama Teknikleri
Ke kayna ekil 8de verilmitir.

28
ekil 8: Ke kayna

6.1.2. Gazalt Kaynanda Ke Kaynak Hatalar

Tel hznn fazla olmasndan dolay ylma,


Yksek akmdan dolay diki kenarlarnda kmeler,
Diki zerinde kprmeler.

29
UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
parasn ve gereleri kaynaa hazr 1,2 mm kalnlnda ve 25x100 ebadnda
hale getirmek 2 adet temrinlik elik malzemeyi temin
ediniz.
Kaynak yntemi ve i parasnn 1 mm apnda ilave tel kullannz.
zelliine uygun gaz ve elektrot semek Karm gaz kullannz.
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaba amperi 1e ince amperi 4e
semek ayarlaynz.
paralarn puntalayarak uygun Kayna yatayda yapnz.
pozisyonda sabitlemek
Elektroda uygun a ve hz vermek Tor ile yatay arasnda yaklak 70
salaynz.
Elektrodun ucunu kaynak ynne doru Sol diki ekiniz.
yneltmek
Ke kayna yapmak Torcun yksekliini ve hzn sabit tutun.
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletiriniz.

30
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1. Gazalt kaynanda dikiin gzenekli (kprmesi) olmasnn sebebi nedir?
A) Kaynak blgesine gazn yetersiz gelmesi
B) Yanl tel seimi
C) Kaynak ascaklknn yanl olmas
D) Hepsi

2. Aadakilerden hangisi gazalt kayna iin sylenemez?


A) Otomatik kaynaa uygundur
B) Seri kaynak yaplabilir
C) Elektrot art oluur
D) Koruyucu gaz sarfiyat vardr

3. Aadaki kaynaklarn hangisinde cruf oluur?


A) rtl elektrotla ark kayna
B) MG
C) TG
D) MAG

4. Ke kaynanda meydana gelen hatalardan ylma neden oluur?


A)Hzn fazla
B) Hzn az
C) Hzn aralkl
D) Hepsi

5. kmeler niin meydana gelir?


A) Yksek akm
B) Hz ayar
C) Ann yanl tutulmas
D) Hepsi

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE


GEINIZ

31
RENME FAALYET7

AMA RENME FAALYET7


Gazalt kayna ile tavan kaynak dikii ekebileceksiniz.

ARATIRMA

Otomobil alanyla ilgili gazalt kayna yaplan iletmeye giderek, tavan kaynak
diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor haline getirerek
sununuz.

7. GAZALTI KAYNAI LE TAVAN


KAYNAK DK EKMEK
7.1. Gazalt Kayna le Tavanda Kt Ek Kaynak
7.1.1. Gazalt Kayna le Tavanda Kt Ek Kaynak Uygulama Teknikleri

Tavan kayna ekil 9da verilmitir. Tavan kaynanda diki yn sa veya sola
olabilir. Bu kaynak ileminde gvenlik asndan eldiven ve ba maskesi kullannz. Karm
halinde gaz kullannz.

ekil 9: Tavan Kayna


7.1.2. Gazalt Kayna le Tavanda Kt Kaynak Hatalar

Tel hznn fazla olmasndan dolay ylma,


Yksek akmdan dolay diki kenarlarnda kmeler,
Diki zerinde kprmeler.

32
UYGULAMAFAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 1,2 mm kalnlnda ve 25x100 ebadnda


hale getirmek 2 adet temrinlik elik malzemeyi temin
ediniz.
Kaynak yntemi ve i parasnn 1 mm apnda ilave tel kullannz.
zelliine uygun gaz ve elektrot semek Karm gaz kullannz.
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaba amperi 1e ince amperi 4e
semek ayarlaynz.
paralarn puntalayarak uygun paralarn yatayda puntalayp, tavan
pozisyonda sabitlemek konumunda sabitleyiniz.
Elektroda uygun a ve hz vermek Tor ile kaynak dikii arasnda yaklak
100 salaynz.
Elektrodun ucunu kaynak ynnn aksi Sol diki ekiniz.
ynne doru yneltmek
Tavan kayna yapmak Torcun yksekliini ve hzn sabit
tutun.
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletiriniz.

33
LMEVE
LME VEDEERLENDRME
DEERLENDRME

1. eliin gazalt kaynanda aadaki gazlardan hangisi kullanlr?


A) Argon
B) Helyum
C) Karbondioksit
D) Karm

2. Aadakilerden hangisi gazalt kayna iin sylenemez?


A) Otomatik kaynaa uygundur.
B) Seri kaynak yaplabilir.
C) Elektrot art oluur.
D) Koruyucu gaz sarfiyat vardr.

3. Aadaki kaynaklarn hangisinde cruf oluur?


A) rtl elektrotla ark kayna
B) MG
C) TG
D) MAG

4. Tavan kaynanda diki kenarnda oluan kmeler neden oluur.?


A) Yksek akmdan
B)Dk akmda
C)Hzn kesik olmas
D) Hepsi

5. Tavan kaynanda tel ile ergiyik arasndaki uzaklk ne kadar olmaldr?


A) 2 mm
B) 1 mm
C) Ergiyik iine girmeli
D) Hibiri

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE


GEINIZ

34
RENME FAALYET8

AMA
RENME FAALYET8
Gazalt kayna ile kt ek alminyum kaynak dikii ekebileceksiniz.

ARATIRMA

Otomobil alanyla ilgili gazalt kayna yaplan iletmeye giderek, kt ek


alminyum kaynak diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor
haline getirerek sununuz.

8. GAZALTI KAYNAI LE KT EK
ALMNYUM KAYNAK DK EKMEK
8.1. Gazalt Kayna le Alminyum Kayna
8.1.1. Alminyum Malzemenin Gazalt Kaynana Hazrlanmas

Uygulamay kaln malzeme zeride yapnz. 5 mm kalnlnda ve 100 mm x 40 mm


ebadnda iki adet alminyum malzeme tedarik ediniz

8.1.2. Gazalt Kaynanda Kt Ek Alminyum Kaynak Uygulama Teknikleri

Kt ek alminyum kayna ekil 10da verilmitir. Kaynak makinesini ve elektrodu


alimnyum kaynana hazrlaynz. Bakr elektrot kullannz. Gaz olarak argon
kullanlmaldr. Puntalayarak yatay konumda kaynatnz.

ekil 10: Kt Ek Alminyum Kayna

8.1.3. Gazalt Kaynanda Kt Ek Alminyum Kaynak Hatalar


Tel hznn fazla olmasndan dolay ylma
Yksek akmdan dolay diki kenarlarnda kmeler
Diki zerinde kprmeler.
35
UYGULAMAFAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 5 mm kalnlnda ve 100 mm x 40 mm


hale getirmek ebadnda iki adet alminyum malzeme
tedarik ediniz.
Kaynak yntemi ve i parasnn Argon gaz kullannz. Tel apn 1,6
zelliine uygun gaz ve elektrot semek mm olarak belirleyiniz.
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaynak akm: 200-235 A 25-26 Volt
semek
paralarn puntalayarak uygun ki para arasnda 1 mm boluk
pozisyonda sabitlemek brakarak puntalaynz.
Elektroda uygun a ve hz vermek Torca ortalama (75-85) a veriniz.
Tor ile kaynak dikii arasndaki a (75-
85), yatayla yapaca a ise 90
olmaldr.
Elektrodun ucunu kaynak ynne doru Sol kaynak dikii ekiniz.
yneltmek
Kt ek alminyum kayna yapmak Torcu gereinden hzl ilerletmeyiniz.
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletiriniz.

36
LMEVE
LME VEDEERLENDRME
DEERLENDRME

1. Aliminyumun gazalt kaynanda aadaki gazlardan hangisi kullanlr?


A) Argon
B) Helyum
C) Karbondioksit
D) Karm

2. Aliminyum kaynanda hangi yntem uygulanr?


A) Sol kaynak
B) Sa kaynak
C) Dik kaynak
D) Hibiri

3. Alminyum kaynanda hangi yntem kullanlr?


A) MIG
B) MAG
C) TG
D) Hibiri

4. Alminyumun ergime derecesi ka derecedir?


A) 900
B) 1100
C) 660
D)400

5. Alminyumun younluu katr?


A) 2.7
B) 5.7
C) 7.8
D) Hibiri

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE


GEINIZ

37
RENME FAALYET9

RENME FAALYET9
AMA

Gazalt kayna ile deyde yan kt ek alminyum kaynak dikii ekebileceksiniz.

ARATIRMA

Otomobil alanyla ilgili gazalt kayna yaplan iletmeye giderek, deyde yan
kt ek alminyum kaynak diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn
rapor haline getirerek sununuz.

9. GAZALTI KAYNAI LE DEYDE YAN


KT EK ALMNYUM KAYNAK DK
EKMEK
9.1. Alminyum Malzemenin Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt
Ek Kayna

9.1.1. Alminyum Malzemenin Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek


Kaynana Hazrlanmas

40x100 mm ebatnda iki adet i paras hazrlayarak apaklarn temizleyiniz

9.1.2. Gazalt Kayna le Deyde Yan Kt Ek Alminyum Kaynak Uygulama


Teknikleri
ekil 11. Deyde alminyum kayna Kaynak makinesini ve elektrodu alimnyum
kaynana hazrlaynz. Bakr elektrot kullannz. Gaz olarak argon kullanlmaldr.
Puntalayarak yatay konumda kaynatnz.

38
ekil 11. Deyde alminyum kayna

9.1.3. Gazalt Kaynanda Deyde Yan Kt Ek Alminyum Kaynak Hatalar

Tel hznn fazla olmasndan dolay ylma


Yksek akmdan dolay diki kenarlarnda kmeler,
Diki zerinde kprmeler.

39
UYGULAMAFAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 5 mm kalnlnda ve 100 mm x 40 mm


hale getirmek ebadnda iki adet alminyum malzeme
tedarik ediniz.
Kaynak yntemi ve i parasnn Argon gaz kullannz. Tel ap 1,6 mm
zelliine uygun gaz ve elektrod semek belirleyiniz.
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaynak akm: 200-235 A 25-26 Volt
semek
paralarn puntalayarak uygun ki para arasnda 1 mm boluk
pozisyonda sabitlemek brakarak puntalaynz.
Elektroda uygun a ve hz vermek Torca ortalama (75-85) a veriniz.
Tor ile kaynak dikii arasndaki a
(75-85), yatayla yapaca a ise 90
olmaldr.
Elektrodun ucunu kaynak ynnn aksi Sol kaynak dikii ekiniz.
ynne doru yneltmek
Deyde yan kt ek alminyum kayna Torcu gereinden fazla hzl
yapmak ilerletmeyiniz.
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletirin

40
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1. Alminyum kaynanda aadaki ilave tellerden hangisi kullanlr?
A) Bakr
B) Alminyum
C) elik
D) Hibiri

2. Alminyum kaynanda scaklk nasl takip edilir?


A) Elle kontrol
B) Tebeirle izmek
C) Termometreyle
D) Hepsi

3. Alminyum kaynanda kmeyi nlemek iin yaplan n tavlama ka dereceyi


gememelidir?
A) 250 gememelidir.
B) 500 gememelidir.
C)1000 gememelidir.
D) 1500 gememelidir.

4. Aadakilerden hangisi alminyumun zelliidir?


A)660 ergir
B)Younluu 2.7
C)I ok iyi yanstr.
D) Hepsi

5. Alminyumun gazalt kaynanda hangi koruyucu gaz kullanlr?


A) Helyum
B) Argon
C) Karbondioksit
D) Hepsi

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE


GEINIZ

41
RENME FAALYET10

RENME FAALYET10
AMA

Gazalt kayna kt ek bakr kaynak dikii ekebileceksiniz.

ARATIRMA

Otomobil alanyla ilgili gazalt kayna yaplan iletmeye giderek, bakr kaynak
diki ilemlerini inceleyiniz. nceleme sonularn rapor haline getirerek
sununuz.

10. GAZALTI KAYNAI LE KT EK


BAKIR KAYNAK DK EKMEK
10.1. Gazalt Kayna ile Bakr Kayna
10.1.1. Bakr Malzemenin Gazalt Kaynana Hazrlanmas

40x100 mm ebadnda iki adet i paras hazrlaynz. parasnn kenarlarnda oluan


apaklar, kir, ya ve paslar temizleyiniz.

10.1.2. Gazalt Kaynanda Kt Ek Bakr Kaynak Uygulama Teknikleri

Bakr kayna ekil 12de verilmitir. Kaynak makinesini ve elektrodu bakr


kaynana hazrlaynz. Bakr elektrod kullannz. Gaz olarak argon kullanlmaldr.
Puntalayarak yatay konumda kaynatnz.

ekil 12: Bakr kayna


42
10.1.3. Gazalt Kaynanda Kt Ek Bakr Kaynak Hatalar

Tel hznn fazla olmasndan dolay ylma


Yksek akmdan dolay diki kenarlarnda kmeler
Diki zerinde kprmeler.

43
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

parasn ve gereleri kaynaa hazr 3 mm kalnlnda ve 100 mm x 40 mm


hale getirmek ebadnda iki adet bakr malzeme tedarik
ediniz.
Kaynak yntemi ve i parasnn Argon gaz kullannz. Tel apn 1,6
zelliine uygun gaz ve elektrot semek mm olarak belirleyiniz.
Makineyi altrmak ve uygun amperi Kaynak akm: 310-330 A 29-30 Volt
semek Kaynak teli hz: 5,8-6,3 m/dakika
paralarn puntalayarak uygun Kaynan balang noktasnda boluk
pozisyonda sabitlemek braklmaz. Biti noktasnda ise 0,5 mm
boluk braklarak puntalanmaldr.
Elektroda uygun a ve hz vermek Torca ortalama (75-85) a veriniz. Torc
ile kaynak dikii arasndaki a (75-85),
yatayla yapaca a ise 90 olmaldr.
Elektrodun ucunu kaynak ynne doru Sol kaynak dikii ekiniz.
yneltmek
Deyde yan kt ek alminyum kayna Torcu gereinden hzl ilerletmeyiniz.
yapmak
Kaynak sonras parada arplma eilme paras deforme olmadan dzeltme
varsa dzeltmek ilemini gerekletiriniz.

44
LMEVE
LME VEDEERLENDRME
DEERLENDRME

1. Bakrn gazalt kaynanda aadaki gazlardan hangisi kullanlr?


A) Argon
B) Helyum
C) Karbondioksit
D) Karm

2. Bakr kaynanda hangi yntem uygulanr?


A) Sol kaynak
B) Sa kaynak
C) Dik kaynak
D) Hibiri

3. Bakr kaynanda hangi yntem kullanlr?


A) MIG
B) MAG
C) TG
D) Hibiri

4. Bakrn rengi aadakilerden hangisidir?


A) Krmzms
B)Yeil
C) Sar
D) Hibiri

5. Bakrn inko ile yapt alama ne ad verilir?


A) Bronz
B) Monel
C) Pirin
D) Hibiri

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

TM SORULARA DORU CEVAP VERDIYSENIZ DIER FAALIYETE


GEINIZ

45
MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
Bu modl ile birlikte hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak
belirleyiniz.
1. Gazalt kaynanda kaynak yapmamz salayan ara aadakilerden hangisidir?
A) fle
B) Tor
C). Kaynak pensi
D) Hibiri

2. TIG kaynanda ark oluturmak iin kullanlan ilave telin malzemesi nedir?
A) Zirkonyum
B) Magnezyum
C) Bronz
D) Tungsten

3. Aadaki kaynaklardan hangisi ergitme kayna deildir?


A) Aln kayna
B) MIG
C) MAG
D) TG

4. Aadaki kaynak eitlerinden hangisiyle koruyucu gaz kullanlr?


A. rtl elektrotla ark kayna
B) MG- MAG
C) Oksi-Gaz
D) Hibiri

5. Gazalt kaynanda oluabilecek hatalar hangileridir.?


A) Kprmeler
B) Diki kenarnda kmeler
C) Ylmalar
D) Hepsi

6. Aadaki kaynaklardan hangisi robot teknolojisine uygundur?

A)rtl elektrotla ark kayna


B)Kmr elektrotla ark kayna
C)Punta kayna
D)MG-MAG kayna

46
7. Gazalt kaynanda amper ayar nereden yaplr?
A) Makineden
B) Tortan
C) Tel kumanda mekanizmasndan
D) Hibiri

8. Arkn en banda meydana gelen ergiyie ne ad verilir?


A) Metal
B) lave tel
C) Kaynak banyosu
D) Cruf

9. Aadakilerden hangisi Alminyumun zelliidir?


A) 660 ergir
B) Younluu 2. 7
C) I ok iyi yanstr.
D) Hepsi

10. Bakrn inko ile yapt alama ne ad verilir?


A) Bronz
B) Monel
C) Pirin
D) Hibiri

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri)


karlatrnz, cevaplarnz doru ise bir sonraki modle gemek iin ilgili kiiler ile iletiim
kurunuz. Yanl cevap verdiyseniz modln ilgili faaliyetine dnerek konuyu tekrar ediniz.

47
PERFORMANS TEST
PERFORMANS TEST

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

DERECELENDRME
GEREKLEMES GEREKEN DAVRANILAR
EVET HAYIR

Gazalt kaynak makinesinin elemanlarn tandnz m?

Yeterli dayanmda sol kaynak dikii ekebiliyor musunuz?

Yatayda birletirme yapabiliyor musunuz?


Gazalt kaynak ileminden nce amper ayarn
uygulayabiliyor musunuz?
Yeterli derecede gvenli alyor musunuz ?

Deyde birletirme yapabiliyormusun?

Tavan kaynak ilemini uygulayabiliyor musunuz?


Alminyum ve bakr birletirme kaynaklarn uygulayabiliyor
musunuz?
Kaynak sonunda kontrol yapabiliyormusun?

DEERLENDRME

Modl faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin


llmesi iin size lme aralar uygulanacaktr. lme sonularna gre sizin modl ile
ilgili durumunuz deerlendirilecektir. Bu deerlendirme iin retmeninize bavurunuz.

Yeterliklerinizi ltnzde sonularn ou EVET karsa modl baarmsnzdr.


HAYIR kan sonular iin ilgili faaliyete geri dnnz.

48
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET 1 RENME FAALYET 6

1. A 1. A
2. C 2. C
3. B 3. A
4. C 4. A
5. D 5. A
RENME FAALYET 2 RENME FAALYET 7

1. B 1. C
2. D 2. C
3. D 3. A
4. D 4. A
5. D 5. B
RENME FAALYET 3 RENME FAALYET 8

1. B 1. A
2. A 2. A
3. C 3. C
4. D 4. A
5. D 5. A
RENME FAALYET 4 RENME FAALYET 9

1. A 1. B
2. A 2. B
3. C 3. A
4. B 4. D
5. A 5. B
RENME FAALYET 5 RENME FAALYET 10
1. A 1. A
2. C 2. A
3. C 3. C
4. A 4. A
5. D 5. C

49
MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 B
2 D
3 B
4 B
5 D
6 D
7 A
8 C
9 D
10 C

50
KAYNAKA
KAYNAKA
SERFEL Saip, Kaynak Teknolojisi, Form Ofset Yaynevi, Ankara, 2003
ECZACIBAI, nvertrl rtl Elektrot ve TG Kaynak Makineleri, stanbul,
2003
ANIK Selehaddin, Sabri ANIK, Murat VURAL, 1000 Soruda Kaynak
Teknolojisi El Kitab, Birsen Yaynevi, stanbul, 2000
www.google.com.tr (grafik-ara-metal gas welding-acetylene-oxygen-welding )
www.google.com (grafik-ara-Gas Metal Arc Welding-TIG-MIG)

51

You might also like