TRAN THE SAN - TRAN KHANH THANH
CO DIEN TU
4g Tu Thiét Ké - Lap Rap
Mach Bien Thong Minh
CHUYEN VE NANG LUGNG MAT TROI
DANH MUC VAT TU - LINH KIEN
HUGNG DAN TUNG BUGC - MINH HOA
XAY DUNG THANH MACH DIEN DAC BIET
Fe NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUATTRAN THE SAN - TRAN KHANH THANH
CO BIEN TU
4g Tu Thiét Ké- Lip Rap
Mach Bin Thing Minh
CHUYEN Vit NANG LUGNG MAT TROL
S
NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUATGjidt thidu
Trong tién trinh phat trién eta loai ngudi, viee sit dung lia danh
déu mOt et méc rat quon trong. Ti dé dén nay, loai nguoi su dung
néng luung ngay ving nhiéu, nhat la trong vai thé ks gdn déy. Trong co
edu nang luong hién nay, chiém phdn chil yéu la nang lugng tan du sinh
hoe (than dé, dau md, khi ty nhién..), ké tidp la nang lugng nude (thity
dign), nang luang hat nkan, ndng luong sinh khéi (bio-gas, ...), nong
lugng mat trai, nang luong gio chi chiém mot phan khiem tén, X@ hei
loai nguii khong thé phat trién néu khong co nang Luong.
Ngty nay, nang luong tan dit sinh hoe, nang luong khong tdi sinh,
ngoy cing can kigt, gia déu mé tang ting ngay, inh huing xdu dén su
Phat trién kink té x@ h6i v4 méi trueng song. Tim hiém nguén nang
dugng thay thé la nhiém vy céip bach cia ede nhd khoa hoc, kinh té cde
chink tri gia... va mdi ngudi chting ta. Nguén nang luong thay thé do
phdl sach, than ihién voi moi truong, chi phi thdp, khong can Riat (tdi
sinh), va dé sé dung.
Tit tau, lodi ngudi da mo uée sit dung nang litong mat tréi — nguén
nang luong hau nhu vo tan, dap ting hdu hét cde tieu chi néu tren.
Nhiéu cong trinh nghién euu dé duce thue hién, ndng hiong mat tri
khéng chi lo nang luyng euia tuang lai ma edn la nang lung cia hién
tai.
Ban khong nén nghi rang ung dung nang luong mat troi la. céng viee
cua riéng cua cde nha khoa hoc, day cing chinh la noi ban e6 thé phat
huy 6c sdng tao, su khéo tay, va tink kien nhan cio ban. Con gi thi vi
hon khi ban tu thuc hin vd ting dung nang luong mat troi trong chinh
ngdi nha cua minh?
Cuén sdch nay gidi thiéu chi tiét cde du dn ung dung ning hiong
mat tron trong ngdt nha hode trén manh vudn ciia ban. Cac du dn dé
tuong déi dem gidn, chi phi trong tém tay ctia ban, nhung higu qua coo,
khoug doi héi ly thuyét cao siéu, chi cén ban nhaén ra loi ich cia viée sid
dung ndng hiong mgt tri vd quyét tom thye hien. Ban c6 thé thue hign
tting bude theo hung déu trong ting dy dn, khi dat két qué, ban hoan
toan e6 thé chinh siia, cdé tién dé nang cou hiéu sudt va gid chi phi ty
theo su nang déng v4 tinh sdng tao eta ban. Cac du an nay con ¢6 thé
duoc thue hién trong truémg hoc, truong phé thong va truimg day nghé,
gulp cho théy cb gido e6 ther phuong cach thi nghiém, hoc di dai vi
hank, giup cho hoc sinh tinh sdng tao va hung tha hoc tap.Chuong 7
UU THE CUA NANG LUGNG MAT TRGI
Nang Iuong hién tai
Trong cudc sdng hang ngay, ching
ta sit dung khéi lugng nang luong
khong 16. Cudc séng cua ching ta
xoay quanh sy tiéu thu cde nguén
tai nguyén thién nhién va tiéu thu
nang lugng.
Hinh 1-1 minh hoa ty 1é tiéu
thu nang lugng téng quat ¢ Vuong
Quée Anh.
Cae sé lieu do Anh cung cap,
dai dién cho mite tiéu thy nang
lugng 6 cdc nude phat trién.
Phan Ién trong ty lé tiéu thu
nang luong duge ding cho suéiam
— 58% — mot phan trong s6 nay c6
24% nang lugng Se
dung dé néunude |
58% nang lugag
dung 46 sudi dm
thé duge cung cap tir nang lugng
mat troi.
Ké tiép la nau nuéc, chiém 24%
téng nang lugng tiéu thu, hodn
toan c6 thé nau nude bing nang
lugng mat trivi,
Diéu a6 c6 nghia 1a c6 thé dap
(mg 83% nhu cau nang luong bang
cong nghé nang lugng mat trin.
Phan nang lugng, 13%, duge
ding dé tao ra dién nang cung cap
cho chiéu sang va cde thiét bi gia
dung. Trong Chuong 10, “Pin mat
tréi”, sé trinh bay phuong phap
tao ra dién nang sach tif nang
luong mat trdi, hoan toan khong
thai ra khi CO.
«
J
5% nang lugng
ding d@-ndu an
13% n&ing lugng
dang dé chiéu sang
va cung cp cho cdc
thigt'bj gia dung
Hinh 1-1. Ty Ié str dung nang lugng trong gia dinh 6 Vuong Quée Anh.Nang lugng duge ding cho nau
an, 5%, cling co thé dude tao ra tit
nang lugng mat trdi.
Ly do chon
nang lugng mat troi
Nang lugng mat trdi la dang nang
lugng sach, xanh, mién phi, va c6
gia tri sit dung t6t nhat. Mat tri
da xudt hién cach day 5 ty nam va
tiép tuc thém 5 ty nam nita, qua
du cho loai nguti.
Ching ta dang tim cdc cong
nghé sti dung dang nang lugng
nay mt cach hiéu qua nhat, do
day 1a nang lugng sach, rat than
thién véi méi trudng.
Ban hay xem ban do phan bé
nang lugng mat trai 6 Bac My
(Hinh 1-2), day thue su la nguén
tai nguyén khéng 16. Tuy nang
lugng mat troi chii yéu tap trung 6
phia Tay Hoa Ky, nhung cdc ving
khae van c6 dii nang lugng mat
traidé khai thac m6t each kinh té
va hiéu qua.
Tai sii dung va
Khong tai si dung
Hién tai, hau hét nang lugng duce
lay tir nhién liéu tan dit sinh hoc,
khf tu nhién, than da, va déu mé.
Thue chat, day 14 hydrocarbon, vé
thanh phan héa hoe, ching hau
nhu chi g6m cde nguyén ttt carbon
ya hydro. Khi hydrocarbon két hgp
vdi oxy trong khong khi va nhiét,
sé xéy ra phan tmg téda nhiét.
Nhiét nay duge sir dung truc tiép
hoaec duge chuyén sang cdc dang
nang lugng khde dé sit dung.
Hinh 1-2. Phan bé nang lugng mat trdi 6 Bac My.Ngudn géc cua nang ligng
tan du sinh hoc
Nang luong tan du sinh hge, sd di
duge goi nhu vay la do ching duge
tao thanh tir tan du cua dong vat
va thue vat tif rat nhigu nam
truée. Su hinh thanh cde nhién
Hiéu nay xdy ra trong ky dia chat
carbon thude dai Cé sinh, cach nay
khodng 360 dén 286 tri@u nam.
Trai dat thai ky dé c6 1é rat tha vi,
chi mét mau xanh cua rimg duong
xi khéng 14, bién va dai duong phil
day tao luc.
Cay céi chét di, va theo thai
gian, cdc lép da va tram tich ldn
lugt pho lan tan du thye vat giau
carbon. Trai qua nhiéu nam, nhiét
va ap suat tich tu tae dung lén ede
lép carbon, tao thanh dang nhién
8000
22 3
&
3
Triéu tén carbon/nam
8
8
1850 1900
ligu tan du nhu ching ta thay
ngay nay.
Nai lo vé nhién Hiéu
tan du sinh hoc
Tir lau, loai nguei da lo King vé
kha nang can kiét nguén nang
lugng nay. Khi Cach mang Cong
nghiép phat triém manh, nguén
nang lugng chinh 1a than da.
Nhiéu ngutii cho ring than sé can
kit, néu khong cé nguén nang
lugng thay thé kip thai, c& chau
Au sé lam vao khang hodng.
Chat thai tw nang lugng tan dv
Ban hay quan sat Hinh 1-3. Day
qua J& con sée. Khi thai wi ning
Jugng tan du tang manh trong thé
ky vita qua, lugng khi CO, khéng
16 trong khi quyén da va dang gay
PTI
1950 2080
Nam
Hinh 1-3. Khi xa carbon tang hang nam.Ta su mat edn bang sinh thai, cé
thé din dén sy thay déi khi bau
mét cach ré rat.
Binh hubhert va dinh dau ma
Nam 1956, nha dia vat lp Hoa Ky,
Marion King Hubbert, dua ra céng
trinh nghién ctu, dy dodn kbai
thée dau mé cba My sé dat dinh
vao cudi thap nién 1960, va sin
lugng dau thé gidi dat dinh khoang
nam 2006. 'Trén thye t@, san lugng
khai thac dau cua Hoa Ky dat gia
tri dinh vao dau thap nién 1970,
dy hao nay khong hoan toan chinh
xac, nhung phan ké tiép cba cong
trinh cé tinh cdnh hdo rat quan
trong.
Hubbert cho rang su khai thae
nhién liéu tan du sinh hoc tuan
theo dugng cong hinh qué chuéng,
trong khi san lugng tang tir tir, thi
cong nghé trdé thanh yéu t@ chinh
lam tang manh san luong khai
thc, tiép theo san luung s6 Lang
cham lai do chi phi tang nhanh,
1971 777,
San wang déu md
Thai glan
Hinh 1-4. Dy bao ola Hubbert vé
san lugng khai thac dau ma.
Khi chi phi khai thac ting nhanh,
san lugng sé gidm tir ti, sau 46
gidm nhanh.
Didu nay ed nghia la néu ching
ta vuot qua san lugng dinh, nguén
cung cAp nhién ligu tan du sinh
hoc sé bat dau giam nhanh, téc
dong manh dén cuéc sdng cia moi
ngubi, Khi dé gid ddu tang nhanh
do cung khong thé dap dng cau.
Nang lugng hian nay
Co quan nang lugng quoe té dt bao
Khai thac nang lugng cia 33 trong
sf 48 nha san xuat déu mé hang
dau thé gidi dang gidm. Piéu do
dang tré thanh hién thu.
Khong chi e6 dinh san lugng
dau mé, hién nay con cé dinh than
dé, dinh khi ty nhién, va dinh
uranium. Tat cd ede nguén tai
nguyén nay déu cé gidi han,
khéng thé khai thie mai mai.
Diéu dé cé nghia 1a nhing
ngu¥i tin tuéng vao nang lugng
hat nhan cé thé bi sée. Nang
lugng hat nhan timg duge eoi la
nguén thay thé hiu hiéu cho
nhién liéu tan du sinh hee, nhung
moi ngudi déu phi doi mat véi
cing mét van dé. Néu tat cd déu
chuyén sang nang lugng hat nhan,
téc dé tigu thy uranium sé tang
nhanh, chua ké cde nguy ed vé an
tean hat nhan.
Cac van da
vd nang lugng hat ahan
N&ng long hat nhan thye sy rat.
nguy hiém, an toa’n hat nhan 1amét trong cde vdn dé khé gidi
quyét tron ven. Cac nha may dién
hat nhan 14 mue tiéu tiém an cba
chi nghia khiing bé. Néu ching ta
muén ¢6 thé gidi an toan va sach,
nang luwng hat nhén khong pha}
Ja Iya chon tér uu
Von dau w cho nang lugng hat
nhan rat Ign. Khi nganh cong
aghiép hat nhan bat dau x4y dung
cdc nha may dién, ho phat chi
nhitg khoan tién rat lén cho cong
nghé, do dé dién hat nhan rat dat.
Mat khac, nang lueng mat trdt la
qua tang cia ty nhién, ban chi can
dat cde tam pin mat trai lén née
oha 14 e6 dién dé sii dung, hau nhu’
khong can phai hao tri trong
nhiéu nam.
Chat. thai tir nang luong hat
nhén cong Ja van dé rat kh gidi
quyét. Chat thai nay Iu6n juan
uém &n nguy co phéng xa, gay ra
cae van dé cho con nguéi va mdi
trubng sinh thai. Chu ky ban ra
cua uranium va polonium khd dai,
Chat thai nay phan hiiy rat cham,
do a6 chi e6 thé chia trong cac
thimg dae hiét, chén sau duéi dat
hoae duéi day hién. Qua trinh xt
ly ching rat phutc tap, chi phi cao,
va chua that su an toan.
Van da moi trudag
Du hanh vao khong gian voi gid rd
vau con Ja ude mo xa cia Joai
nguéi, va ching ta hién chi mot
hanh tinh di diéu kién G: sinh
song. Do dé, ching ta cdn va phai
bao vé trdi dat. Trai dat chi cd
luong tai nguyén gidi han dé Jeai
ngudi khai thae, Khi nguén tai
nguyén nay can ddn, chung ta can
tim nguén khac dé thay thé. Néu
khang ¢6 nguén thay thé, loai
ngu6i sé déi dién véi c4e khé khan
rat Ion.
Van do thay déi khi hau
Hién nay, van dé thay déi khi hav
toan edu da va dang tiép tuc xay
ra véi day di cac hing ching khoa
hoc, vi nguyén nhan 1A do cdc
hoat déng cua con ngudi. Su thay
déi khi hau, vdi thién tai ngay
eang tram treng trén pham vi
toan cdu, 1a két qua tir ede hvat
déng cia chang ta trong khoang
200 nam qua. Thay déi khi hau 1a
ydn dé nghiém treng nh&t hi¢n
nay, nghiém trong hon nhiéu so
voi mai nguy co khdc.
Cach thdc sii dang
aang ldgng mat tral
Khi sny nghi nghiém tac vé van
dé nay, that ngac nhién Ja hau hét
cag nguén nang lugag xung quanh
chung ta déu Jién quan chat ché
véi qua trinh hoat déng cia mat
trai (Huh 1-5).
Moi nguén nang luyng, trinh
hay trén Hinh 1-5, déu dén tir mat
troi. Ngay cd nhién ligu tan du
sinh hoe, d4u mé, khi ty nhién,
than dé, .. déucé nguén géc tit mat
trai. Nhién liéu nay 1a tan du cua
dong vat va thue vat d& chét, chiu
nhiét dé va Ap suat rat cao trong
nhiéu trigu nim. Déng vat an cay
co ya cae déng vat khde trong
chuéi thie an, thye vat lon 1én nhor
Ilnang lugng mat trdi chiéu xudng
nay, khi CO, lai tré vé khi quyén,
bé mat trai dat.
khong lam tang téng luong CO,.
Sinh khi Ja két qua ciia nang
lugng mat trdi, thye vat lay CO, tir
khi quyén. Khi dét chay nhién liu
ey
Ban hay tham quan nha may
thy dién, cé thé ban sé ngae
nhién khi biét nude 46 xudng la do
NHIEN LIEU TAN DU SINH HOC.
Nhién ligu tan du sinh noc c6 nguén gde tt dong vat
va thue vat ti nhiéu trigu nam tude, hinh thanh ty.
nang long mas trai chidu xuéng trai dat.
NANG LUQNG MAT TROT
Nang bidng nhan dude ti mat trai mat
cach trie tiép khi anh mang chiéu <- S.
lén cde b6 thu nangiuong,
NANG LUQNG NUdC
(thuy dién}
Nude cung cap cho cae dong
song la W che ky thiy van do
hoat dong cia mat tri, Mot sé
dong s6ng ¢6 enénh iech vé
ta tan dung thé ning nay 08
xay dungeac .
dap thay ~~.
dign. ot
Fe
NANG LUONG SINH HOC |"
Sinh kh: la thuat ngd béu'thi Noe
san Wong sinh vat. Mat trdi cung
_efip nang lugng che qua trinn
quang téng hop cilia thc vat ~~
Thue vat va chat mal tu vat nud
1 ngudn cung cp khisinnnge,
,
NANG LUQNG GIO
Cac turbine gid duoc ding
dé bom nude hodc phat dién
Chuyén dong cila khéng khi
la két qua oda qua trinh hoat
‘dong cha mat trai, tao ra cae
ving cao 4p va na ap trong
ae quyén.
NS -
a f
. a
-— NANG LUONG SONG BIEN
f Nang lugng sdng bién (khac vai
nang long thay triéu phat sinh,
do chu ky quay cba mat tang)
wae dugc tao ra do gid thdi wen 6
mat nude
Hinh 1-8. Cdéc nguén nang lugng chinh
(2hoat déng cua mat trdi, nhung
diéu quan trong can chi y la chu
ky thay van phu thude vao hoat
dong cua mat tréi va khi quy
Nang lung gid duéng nhu
khong cé quan hé voi mat troi,
nhung thie ra gid 1a dong khong
khi chuyén dong tif noi co ap suat
cao dén noi co ap suat thap, su
bién thién Ap sudt khi quyén la
két qua cla nhiét tif mat trdi cung
cap cho khong khi.
Nang luong thuy triéu it chiu
anh hung tir mat trai, thiy triéu
tuan hoan quanh trai dat 1a két
qua cua lye hap dan tif mat trang
tac dung lén cac khéi nuée cua cc
dai duong bao quanh trai dat, Tuy
nhién, nang luong séng, c6 chu ky
ngdin hon nhiéu, 1 két qua cua gid
théi trén bé mat nude, do dé chiu
tac dong cla mat troi.
6B% nang lugng tiéu thy
fa tu nhien lieu tan du
sinh hoo, ddu md, khi tu
nhién, than da.
20% la tik nang lugng
hat nhan,
Cac ngudn nang luong duge
sif dung @ My
Cae nguén nang lugng duge sif
dung & Mj cé thé dai dién cho cac
nude cong nghiép phat trién.
Néu xét su tiéu thu nang lugng
¢ My, ban ¢6 thé thay (Hinh 1-6),
vao thoi diém hién tai hau hét
nang luong duoe lay tir nhién liéu
tan du sinh hoe. Day la nén kinh
s carbon, dya trén
nhap khau nhién liéu tan du sinh
hoe tir cae nuée khae, chi yéu la
Trung Dong. Diéu nay khién cho
My 1é thude vao ddu mé nhap
khau tit nude ngoai va 1a nude thai
ra khi CO, nhiéu nhat thé gigi. Ké
tiép la thiy dién, nhumg chi chim
7% téng san lugng dién ciia My.
Cac dang nang lugng con Iai chi
chiém khoang 5%.
5% la tw cae nguén nang
luong khae, ké ca gio
va mat tréi.
7% la ti! thy dién.
Hinh 1-6. Cac nguén nang lugng duge st dung 6 My.Cae dang nang lugng nay bao
gém nang luong ma&t troi, gid,
song bién va thay trigu, Day chinh
Ja phan can phat trién dé bao dim
nguén cung cip nang lugng én
dinh hon va than thién voi moi
trudng hon.
Thuy dién c6 cdc han ché nhat
dinh. Téng cong suat thiy dién co
thé khai thac phu thuge chu yéu
vao diéu kién dia ly, e6 thé gay ra
cdc véin dé cho hé sinh thdi trong
khu vue xung quanh dap thuy dién.
Cée nha may thuy dién nho la giai
phap tét cho van dé sinh thdi,
nhung cong suit thap khong du
cung cap cho céng nghiép.
Giai phép duge chi ¥ nhat hién
nay la nang lugng mat trvi.Chuong 2
NGUON TAI NGUYEN TU MAT TRGI
Mat troi
Mat tréi 6 cach ching ta khoang
150 triéu km (Hinh 2-1), Anh sang,
c6 van toe 300.000 km/s, truyén tit
mat troi dén trai dat efin khodng
8,31 phat. Mat troi tuy cach xa
chung ta, nhung cé kich thudc rat
ldn, dutmg kinh khodng 1,392 triéu
t
km. Nang luong tiv mz dén
trai dat tong doi it, néu so véi
nang lugng khong 16 cua mat trdi,
nhung lugng bic xa mat troi dén
trai dat bang khodng 10.000 lan
t6ng nang lugng tiéu thy hang nam
euia chting ta, trung binh khoang
1.700 kWh/m* mi nam.
Ngay nay, ¥ tuéng dao hode
khoan sau xuéng long dat hang
ngan mét dé khai thac than da
hoac dau mé dung lam nhién lieu
Hinh 2-1. Mat trai
duéng nhu dang dan dan nhuding
ché cho ¥ tuéng tim cach tan dung
nguén nang lugng khéng 16 dén tir
mat trai.
Trong hanh trinh dén trai dat,
khoang 19% nang lugng mat tréfi
bi khi quyén bao quanh trai dat
hap thy, 35% bi cic dam may hap
thu.
Khi xudng dén trai dat, mot
phan nang ludng mat tréi bi tén
that do cong nghé chuyén déi nang
lugng nay thanh ede dang da sit
dung hon,
Co ché hoat déng
cia mat trdi
Mat trai thue syla ld phan ting hat
nhan khéng 16. Khi cé ld nay, tai
sao ching ta khéng tan dung ma
phai xay dung cac ld khac, nhé hon
nhiéu, ton kém va khong an toan?
Mat trdi thugng xuyén chuyén
doi hydro thanh heli, tig phut,
timg giay.
Nhung diéu gi ngan can mat
troi tré thanh vu né nhiét hach
khéng 16? D6 chinh la luc hap dan!
Mat trai lién tuc bi tranh gianh
gitia hai trang thai, dan né do
nang lugng cla céc phan ting phiie
tap xay ‘ra trong long mat trai, va
co lai duéi tac dung ciia luc hap
i}dan do khéi lugng vat chat khong
8 gay ra
Mei nguyén tif bén trong mat
iréi déu hut lan nhau, diéu nay gay
ra lue nén rat lén khién cho mat
trdi_co lai. Trong khi do, nang
luong phat sinh do céc phan ting
hat nhan cé xu huéng lam cho mat
troi dan né. That may man, hai
tap hop lve nay can bing véi
nhau, do d6 mat trai van 6n dinh.
Cau tric cda mat trdi
Hinh 2-2 minh hoa cau trie cua
mat trai, ching ta hay bat dau tit
tam cia mat trdi ra ngoai, dau
tién 1a Joi mat trdi, ké tiép 1a vung
bie xa, vung déi luu, ving quang
cau, ving sac cau, va ngoai cing la
nhat hoa.
Loi mat trai
Lai mat tréi cé hai tinh chat, tao
diéu kién cho phan ting hop hat
nhan — thif nhat 1a nhiét dd cao
dén 15 triéu dé Celsius, thi hai la
ap suat rat cao. Két qua cia diéu
nay la phan ting hgp hat nhan xay
ra.
Trong phan tmg hgp hat nhan,
bén nhan hydro hgp lai véi nhau
tao thanh m@t nhan heli.
Qua trinh nay ¢é hai san pham
— tia gamma, d6 la cac photon
nang lugng cao; va cae hat
neutrino, mt trong cac loai hat co
ban con it duge biét dén trong va
tru, loai hat nay khong cé dién
tich va hau nhu khong cé khéi
luong.
Hinh 2-2. Cau tric cla mat trdi.
16Ving bite xa
Ké tiép loi mat trai la ving biic xa.
Day chinh la ving phat ra cae tia
bie xa. Trong ving nay nhiét do
giam dan, tit 15 triéu dO xuéng
dén 1 triéu dé Celsius.
Diéu tha vi nhat cua ving bite
xa la, cin hang triéu nam dé mot.
hat photon di qua ving nay va
én sang vung ké can, ving
déi Luu.
Ving doi lu
Day la ving hoan toan khae, cde
photon hanh trinh theo phuong
thee déi lu. Déi luu 1a qua trinh
chuyén déng cia cac hat tif noi cé
nhiét d6 cao (va ap sudt cao) dén
noi cé nhiét do thap (va ap sudt
thiip). Bién gitta ving nay va vung
bie xa chénh léch hang triéu do;
tuy nhién khi hudng ra phia ngoai,
nhiét do chi cbn khong 6.000°C.
Quang cau
Ké tiép l& ving quang cau. Day la
ving ching ta c6 thé thay duge doi
chut, do vung nay phat ra séng
dién tir trong dé c6 dai tan sé thay
duge (anh sang). Nhiét do ving
nay khodng 5.500°C. Néu so véi
toan bo mat trai, Iép nay tuong
di méng, nhung cing day khoang
500 km.
Sac cau
Lép sae cau day khodng vai ngan
km, nhiét d6 trung binh 1a 6.000
dO, c6 vai ché len dén 50.000 dé,
hoi cao hon quang cau. Ving nay
chtta day cic nguyén tit hydro bi
kich thich, phat ra anh sang
huéng vé buée séng dé trong phd
anh sang thay duge.
Nhat hoa
Nhat hoa c6 thé vuon ra khong
gian dén hang triéu km, day la lép
ngoai cia khi quyén mat trai.
Nhiét do kha cao, dén hang triéu
do Celsius. Cac Hinh 2-2 va 2-3
trinh bay vai tinh nang tren bé
mat cla mat trai.
Cac tinh nang cia mat trdi
Cac 16 nhat hoa (vét den) hinh
thanh phia trén cdc ving tap
trung tif trudng. Cac tai lita, 1A suv
phun trao vat chat tit mat trdi yao
khong gian. Cac vong tir truéng
duy tri vat chat nay treo lo ling
phia trén mat troi. Nhat quang 6
cdc ving cuc trén trai dat la két
qua tuong tac ctia cae dong hat dén
tir mat troi va tir trudng trai dat.
Trai dat va mat troi
Sau khi xem xét cau tric cia mat
tréi, ban can nghién ettu nang
Hinh 2-3. Cac tinh nang trén
bé mat cua mat trdi.lugng mat tri di qua khéng gian
dén quy dao trai dat.
Phia ngoai khi quyén trai dat,
tai diém bat ky trong khong gian,
nang lugng nhan duoc tit mat tri
hau nhu khéng doi. Tuy nhién,
trén mat dat, diéu nay thay déi ro
rét do:
« Trai dat thay déi vi tri trong
khong gian
+ Su quay cua trai dat
¢ Khi quyén trai dat (khong khi,
may, bui).
Cae khi trong khi quyén duy
tri tuong déi én dinh. Trong nhimg
nam gan day, voi lugng 6 nhiém
ngay cang tang trong khong khi,
cde nha khoa hoe da nhan thay
hién tugng anh sang suy giam, do
ede hat lo ling trong khong khi
xuat phat tif nhién lieu tan du sinh
hoe, ngan can mot phan nang
lugng mat trai di dén trai dat.
May khong that su trong sudt,
lién tuc di chuyén trong khi quyén,
che béng trén mat dat.
Hinh 2-4,
Mat trai
va cdc mua
trong nam
Thang 6
(Mua he)
Khi suy nghi vé trai dat trén
quy dao, ban cé thé thay trai dat
quay xung quanh truc, nghiéng 66
dO so vai mat tréi. Khi trai dat
quay vdi toc do khéng déi, sé co
cae diém trén quy dao trai dat noi
mat tréi chiéu sang lau hon trén
mot phan cia mat dat — hon nia,
do vi tri cha trai dat trong khong
gian, phan nay sé co xu huéng gan
mat trai hon theo gid tri trung
binh trong ngay. Diéu nay dan
dén chu ky 4 mia trong nam
(Hinh 2-4),
Két qua la mat trai duéing nhu
xuat hién 6 vi tri khae trén bau
trai, ban c6 thé phai dich chuyén
thiét bj thu nang lugng mat tri
theo vi tri ctia mat troi, Hinh 2-5
minh hoa tam thu nang luong
dich chuyén theo cdc khoang thoi
gian khae nhau trong nam tiy
thude su thay adi vi tri mat trai
nham dat duge hiéu qua thu nang
lugng cao nhat c6 thé.
Thang 3
(Mia xuan)
Thang 12
4 (Mua dong)
Thang 9
(Mua thu)Hinh 2-5. a
Mat trai
thay déi vi
tr tay theo
thai gian
trong nam.
Cac dang nang lugng
tif mat tri
Noi chung hau nhv toan bé nang
lugng cua chung ta déu ¢6 nguén
gc tir mat tréi di truc tiép hay
gidn tiép.
Nang luong mat trdi
Cae thiét bi duge c&p nang lugng
mat trai lA cach thie true tiép thu
nang lugng mat trdi, luu gil, va
chuyén sang dang hitu dung. Cac
thiét bi nay thu nang lugng mat
trdi va chuyén déi mot cdch truce
tiép thanh nguén nang lugng hitu
dung.
Nang luoeg gid
Nhiét tiv mat trdi tao ra cde dong
46i kuu trong khi quyén, lam xuat
hién cde ving cao dp va dp thap,
cing vdi sy chénh 4p gitfa cdc
vung dé. Khong khi chuyén dong
gitfa cdc ving dé tao ra gid, sit
dung cae turbine gié ching ta cé
thé thu néng lugng mat trdi va
chuyén thanh dién nang.
aa Mira xudin & mua thu
Sas
Mua he
a
Mua dong
Thay dign
Mat troi diéu khién cde chu ky
thiy van, nude bée hoi vao bau
tréi, tich ty thanh may va roi
xudng trai dat qua cde eon mua
hode tuyét. Nuée tich tu trén cao
va dé xuéng qua cde dong song.
Con nguéi thu gom nude nay trong
cdc hé lén c6 dap ch&n, nude chay
xuéng lam quay turbine tao ra
dién nang.
Thay vi dét nhién liéu tan du sinh
hoc, mét sé loai thue vat duoc
tréng dé lay nang lueng thay cho
nhién liéu tan du hau co. Phue vat
1a sinh khéi, tao ra gé c6 thé dot
chay. Mia duge tring dé Idy duong,-
lén men va chung cdét dé 6
ethanol-sinh hoc, ding thay cho
xang trong cdc dong co dét trong.
Dau thye vat, trong nhiéu trugng
hop cé thé duge ding tryc tiép
trong ede dong co diesel hodc
chung cat thanh dau diesel sinh
hoe. Su phat trign ett ede thue vat
nay chil yéu do téc déng cia mat
trai.
19Hinh 2-7. Nang lugng mat trdi duge chuyén déi thanh dién nang thong qua
cac tam pin mat tréi.Wang long song bien
Séng bién phat sinh do gié thdi
trén bé mat céc dai duong. Ban 43
biét gid duge tao ra tit nang lugng
mat tri; tuy nhién, ban c4n chi ¥
phan biét gitta nang lugng song
bién va nang luong thiy triéu.
Thiy triéu phat sinh tir luc hap
dan cia mat trang trén dai duong.
Nhién liéu tan dw sinh hoc
Cac nha khoa hoe khdng dinh
nhién ligu tan dy sinh hoc cé
nguén gic tif nang lugng mat tri.
Loai nhién liéu nay duge tao ra tir
nang ludng sach cia mat trvi, dé
1a -thuc vat bi nén véi Ap suat cao
qua nhiéu trigu nam chuyén thanh
than da, dau mé, khi ty nhién. Va
day chinh la van dé. Cdn nhiéu
trigu nam dé hinh thanh loai
nhién ligu nay, ching sé nhanh
chéng can kiét néu ching ta tiéu
thy véi tée do nhu hién nay. Tuy
c6 nguén géc tir nang luong mat
tréi, nhung ching ta phai sit dung
chang mét cach thang minh va
cén trong.
Nhu ban da biét, e6 nhiéu each
dé sit dung nang lugng mat tréi
mét cach hiéu qua. Hinh 2-6 minh
hoa té hgp nang lugng gid va pin
m&t trdi. Hinh 2-7 minh hoa cdc
tam pin mat tri lap trén néc nha.
Trong cdc chuong sau sé trinh bay
nhiéu dy an thu nang lugng trie
tiép tir mat trai
aChuong 3
BINH VI THIET B] THU
NANG LUQNG MAT TROI
Diéu quan trong cén chi ¥ la mat
trdi lién tue thay déi vi tri trén
bau tri, hang gid, hang ngay, va
hang nam. Tuy day la diéu thi vi,
nhung kha bat loi doi yéi nhing
ngubsi sl dung nang luong mat troi,
can phai dinh vichinh xac thiét
thu nang luong mat trdi dé dat
duge két qua tdi uu. Chuyén dong
cua mat troi trén bau troi, thuc
chat la chuyén dong cia trai dat
trén quy dao xoay quanh mat troi
Trong chuong nay, ban sé xét
hai khai niém eo ban — vi tri cla
mat tréi thay déi theo thoi gian
trong ngay, va vi tri d6 bi tac dong 7
theo thdi gian trong nam. Hinh 3-1. Thap
Cleopatra —
Vi tri mat tréi thay déi thea cénghé mat
thdi gian trong ngay meow
Ngudi xua da nhan thdy hién
tuong vi tri mat troi thay déi tiy
thude thai gian trong ngay. Cé gia
thiét cho rang cdc cong trinh cé,
chang han Stonehenge, duge xay
dung dé chinh thang hang véi vi
tri cla m&t tréi vao nhiing théi
diém xac dinh trong nam,
Vi tri mat trdi la chudn tuong
ddi tin cay dé xdc dinh thoi gian.
Neguti Ai-Cap cé dai da biét diéu
dé, ba ngon thap Cleopatra &
London, Paris, va New York vén
22Hinh 3-2. Bong coc thay déi theo thdi gian trong ngay.
6 nguén géc ti’ thanh phé Ai-Cap
cé dai “Heliopolis”, cé nghia 1a
“thanh pho cia mat troi’.
Chung ta hau nhu ¢6 thé khang
dinh rang cac thap nay, chang
han thép Cleopatra (Hinh 3-1),
due dimg nhu mét dang thiét bi
chi thi gian hang ngay dua trén
vi tri cla mat troi.
Néu déng mot cay coc xuéng
dat ban sé thdy khi mat trdi di
chuyén trén bau tréi, bong coe sé
chuyén dong theo (Hinh 3-2). Buéi
sang, bong coc dai va manh; dén
trua, vi tri cla bong thay déi va
trd nén ngan hon, Vao cuéi ngay,
bong coe dan dan dai ra.
Hiéu ting nay la do trai dat tu
Hinh 3-3. Anh
huéng cua
vi tri trai dat
dén cac mua.
Thang 6 )
(Mua ne)'
quay quanh true cilia minh, vi tri
cia m&t trdi trén bau troi thay déi
so vi vi tri ca ban trén mat dat.
Hién tugng nay duge ap dung
dé ché tao dong hé mat trai.
Vj tri mat tréi thay déi theo
théi gian trong nam
Van dé nay tuong doi kho hiéu,
nhung rat can thiét. Trai dat hoi
nghiéng trén truc cia minh; khi
trai dat quay xung quanh mat tri
theo chu ky 365,25 ngay, cae phan
gkhac nhau cia trai dit sé hudng
vé phia mat tri theo cde khoang
thdi gian khdc nhau. Dé 1a ly do
ngay mua déng luén luén ngdn
hon ngay mia he.
Thang 3
(Mua xuan)
Thang 12
(Mia dong)
@
Thang 9
(Mua thu)
23