Czynnoci operacyjno-rozpoznawcze

Dorota Czerwiska
Katedra Postpowania karnego
 Pojcie czynnoci operacyjno-rozpoznawczych
Czynnoci subowe policji (art. 14 ustawy o policji):
Czynnoci operacyjno-rozpoznawcze definicja A. Tarachy niejawne
czynnoci organw pastwa prowadzone na ustawowej podstawie,
speniajce funkcj informacyjn, wykrywcz, profilaktyczn i dowodow. S
to czynnoci pozaprocesowe. Zaliczamy do nich w szczeglnoci:
kontrola operacyjna
tzw. Zakup kontrolowany
tzw. Prowokacja policyjna
tajny agent Policji
niejawne nadzorowanie
Czynnoci dochodzeniowo-ledcze
Czynnoci administracyjno-porzdkowe
Uprawnione suby

Policja
Suby specjalne: ABW, AW, CBA, SKW, SWW
W, SG, KAS
Kontrola operacyjna

rodzaj szczeglnie wraliwych czynnoci operacyjno-

rozpoznawczych
zgodnie z art. 19 ust. 6 prowadzona jest niejawnie i polega
na uzyskiwaniu i utrwalaniu treci rozmw prowadzonych
przy uyciu rodkw technicznych, obrazu lub dwiku
osb z pomieszcze, rodkw transportu i miejsc innych ni
publiczne, treci korespondencji, w tym elektronicznej, oraz
danych informatycznych
 Kontrola operacyjna
Zasady zarzdzania:
Tylko w sprawach o najpowaniejsze przestpstwa wymienione w art. 19 ust.
1 I w celu tam wskazanym
Subsydiarno - "gdy inne rodki okazay si nieskuteczne lub bd
nieprzydatne"
Tylko przez sd okrgowy na wniosek KGP lub Komendanta CBP po
uzyskaniu pisemnej zgody PG albo na wniosek KWP po uzyskaniu pisemnej
zgody PO
Moliwa rwnie wobec oskaronego
Na okres nie duszy ni 3 miesice z moliwoci jednorazowego
przeduenia na dalsze maksymalnie 3 miesice ALE w uzasadnionych
przypadkach, gdy podczas kontroli pojawi si nowe, istotne okolicznoci,
sd moe nadal przedua o cznie kolejne 12 miesicy
 Kontrola operacyjna wypadek niecierpicy zwoki

Art. 19 ust. 3 - W wypadkach niecierpicych zwoki, jeli mogoby to

spowodowa utrat informacji lub zatarcie albo zniszczenie dowodw
przestpstwa, KGP, KWP, KCBP moe zarzdzi, po uzyskaniu
zgody waciwego dla zatwierdzenia wniosku prokuratora, kontrol,
jednoczenie wystpujc o jej zatwierdzenie przez SO
W razie nieudzielenia zgody w terminie 5 dni od dnia zarzdzenia
kontroli, wstrzymuje si j i dokonuje protokolarnego, komisyjnego
zniszczenia materiaw
 Kontrola operacyjna - postpowanie z materiaami
Jeeli pozwalaj na wszczcie postpowania karnego lub maj znaczenie dla
toczcego si postpowania -> przekazanie prokuratorowi, ktry zatwierdza wniosek
Materiay nieistotne podlegaj niezwocznemu, protokalnemu, komisyjnemu
zniszczeniu art. 19 ust. 17
Mog by wykorzystane tylko w procesie o przestpstwo katalogowe (?) - uchylono
ust. 15a! ale: postanowienie SN z 26 kwietnia 2007 r., I KZP 6/07
problem tzw. zgody nastpczej - jeeli materiay z legalnej kontroli maj by
wykorzystane w sprawie o przestpstwo popenione przez inn osob ni wskazana
w zarzdzeniu kontroli albo inne przestpstwo katalogowe ni w nim wskazane,
potrzebna bya zgoda sdu na ich wykorzystanie w procesie karnym (tzw. zgoda
nastpcza) pocztkowo wymg ten wyinterpretowano w orzecznictwie, nastpnie
znalaz si w on w art. 19 ust. 15c-e (prokurator mia miesic od dnia otrzymania
materiaw na wystpienie z wnioskiem, a sd - 14 dni na wydanie postanowienia).
Przepisy te zostay uchylone z dniem 15 kwietnia 2016 r.
 Kontrola operacyjna a tajemnice w procesie karnym

Jeeli zgromadzone materiay zawieraj tajemnic bezwzgldn (art.

178a k.p.k.), Komendant policji zarzdza ich niezwoczne zniszczenie
Jeeli zgromadzone materiay mog zawiera tajemnice wzgldn,
komendant policji przekazuje je prokuratorowi, a ten wystpuje do
sdu okrgowego o stwierdzenie, ktre materiay zawieraj tajemnic i
dopuszczenie ich do wykorzystania w procesie karnym
Sd wyraa zgod, jeeli wykorzystanie jest niezbdne dla dobra
wymiaru sprawiedliwoci, a okoliczno nie moe by ustalona na
podstawie innego dowodu; w pozostaym zakresie zarzdza
zniszczenie materiaw
Na postanowienie sdu prokuratorowi suy zaalenie
Uprawnienia osoby kontrolowanej

Osoba kontrolowana rzecz jasna nie wie o prowadzonej

kontroli
Art.. 19 ust. 16 osobie tej nie udostpnia si materiaw
z kontroli, z wyjtkiem w ramach instytucji kocowego
zaznajomienia z materiaami postpowania
przygotowawczego pytanie o relacj tego przepisu do art.
156 k.p.k.?
 Wymogi wynikajce z wyroku TK K 23/11
Przesanki zarzdzenia czynnoci operacyjno-rozpoznawczych maj by
zdefiniowane ustawowo, precyzyjnie i moliwie restrykcyjnie
Ustawa ma rodzajowo okrela katalog technicznych sposobw ingerencji w
prywatno jednostki
Ustawa ma precyzowa maksymalny czas prowadzenia czynnoci
Ustawa ma regulowa procedur zarzdzania czynnoci, przy czym
kompetencj do zarzdzania i badania legalnoci ma mie organ niezaleny,
najlepiej sd
Ustawa ma precyzowa zakres wykorzystania zebranych danych, zwaszcza
w procesie karnym jako dowodw
 Transakcja pozorna
Czsto zwana rwnie zakupem kontrolowanym
Uregulowana w art. 19a ustawy o Policji
Polega na niejawnym nabyciu, zbyciu, przejciu przedmiotw
podlegajcych przepadkowi, pochodzcych z przestpstwa lub
zabronionych, a take na zoeniu tego propozycji
Dopuszczalna jedynie wwczas, gdy organy wczeniej ju uzyskay
wiarygodn informacj o popenionym przestpstwie, a zmierzaj
jedynie do jej sprawdzenia, ustalenia sprawcw i uzyskania dowodw
zob. fundamentalne postanowienie SN z dnia 19 marca 2014 r., II KK
265/13
 Prowokacja policyjna
Poza transakcj pozorn obejmuje take - rwnie uregulowane w art. 19a -
wrczenie lub przyjcie albo zoenie propozycji korzyci majtkowej lub
osobistej
Przesanki identyczne jak w przypadku zakupu kontrolowanego
Kontrowersje zwizane z art. 24 k.k. - czy spenione s znamiona prowokacji
w rozumieniu tego przepisu?
Postanowienie SN z 30.11.2010 r., III KK 152/10 - Niezachowanie
okrelonych w art. 19a ustawowych warunkw przeprowadzenia czynnoci
operacyjno-rozpoznawczych uniemoliwia w procesie karnym wykorzystanie
uzyskanego w ich trakcie materiau dowodowego
 Tajny agent policji

Tzw. konfident, tajny wsppracownik - T. Grzegorczyk, J. Tylman

"osoba, ktra, ukrywajc swoj tosamo i zwizki z Policj - wchodzi w
kontrakt z grup przestpcz celem ujawnienia przestpstwa i wykrycia
jego sprawcw"; nie musi to by funkcjonariusz Policji.
Art. 20a pozwala wyda takim osobom dokumenty na inne dane ni ich
tosamo
Tajny agent sam nie powinien popeni przestpstwa
 Zmiany z 2016 roku
Ostatnie zmiany najbardziej ingeruj w prawo do prywatnoci nie w
obszarze czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, lecz w nowych art.
20c i nastpnych, zezwalajcych policji na uzyskiwanie w celu
zapobiegania lub wykrywania przestpstw albo w celu ratowania ycia
lub zdrowia ludzkiego bd wsparcia dziaa poszukiwawczych
ratowniczych bez zgody sdu (choby nastpczej) danych
pocztowych, telekomunikacyjne i internetowe nieobejmujce treci
korespondencji tj. kto do kogo pisze. Odbywa si to rwnie bez
wiedzy, choby nastpczej, obywatela, a jeeli uzyskane dane nie bd
mie znaczenia dla postpowania karnego, podlegaj niezwocznemu
zniszczeniu. Dane s pobierane bezporednio z serwerw operatorw
telekomunikacyjnych.
Zmiany z 2016 roku
dodatkowo ustawodawca zdecydowa si na wprowadzenie art. 168b
k.p.k. - Jeeli w wyniku kontroli operacyjnej zarzdzonej na wniosek
uprawnionego organu na podstawie przepisw szczeglnych
uzyskano dowd popenienia przez osob, wobec ktrej kontrola
operacyjna bya stosowana, innego przestpstwa ciganego z urzdu
lub przestpstwa skarbowego ni przestpstwo objte zarzdzeniem
kontroli operacyjnej lub przestpstwa ciganego z urzdu lub
przestpstwa skarbowego popenionego przez inn osob ni objt
zarzdzeniem kontroli operacyjnej, prokurator podejmuje decyzj w
przedmiocie wykorzystania tego dowodu w postpowaniu karnym.
Wyrok SA w Warszawie z 13.06.2016 r., II AKa 133/16
1. Za niedopuszczalne uzna naley korzystanie z materiaw uzyskanych w wyniku
kontroli operacyjnej w sprawie o przestpstwa, ktre nie nale do tych wymienionych w
art. 19 ust. 1 ustawy z 1990 r. o Policji. Z uwagi na szczeglny charakter omawianej
regulacji, przepisy te nie mog by interpretowane rozszerzajco.
2. Literalna wykadania treci art. 168b k.p.k., w powizaniu z przepisem art. 19 ustawy z
1990 r. o Policji (w szczeglnoci art. 19 ust. 1, ust. 14, ust. 15) wskazuje, e przepis ten
reguluje sytuacj pozyskania ujtych tam materiaw na etapie postpowania
przygotowawczego, przed skierowaniem aktu oskarenia do sdu. Tylko bowiem na tym
etapie postpowania istnieje moliwo selekcji wynikw kontroli operacyjnej, w aspekcie
moliwoci ich wykorzystania jako dowd popenienia przez osob, wobec ktrej bya
stosowana, innego przestpstwa ciganego z urzdu lub przestpstwa skarbowego ni
przestpstwo objte zarzdzeniem kontroli operacyjnej lub przestpstwa ciganego z
urzdu lub przestpstwa skarbowego popenionego przez inna osob ni objta
zarzdzeniem kontroli operacyjnej. Decyzj "w przedmiocie wykorzystania tego dowodu w
postpowaniu karnym" ustawodawca zastrzeg dla prokuratora z tego powodu, e to
wycznie prokurator na etapie formuowania oskarenia decyduje, jakie dowody na jego
poparcie przedstawi sdowi. "Wykorzystanie" dowodu w rozumieniu analizowanego
przepisu jest rwnoznaczne z jego zgoszeniem do przeprowadzenia przed sdem.
 Wprowadzenie do procesu informacji z czynnoci
operacyjno-rozpoznawczych

Obecnie ustawodawca zdecydowa si na bezporednie wprowadzanie

do procesu informacji pochodzcych z czynnoci operacyjno-
rozpoznawczych
Zgodnie bowiem z art. 19 ust. 15 i art. 19a ust. 7 ustawy o Policji
materiay z czynnoci rozpoznawczych mog by na rozprawie
odczytywane na podstawie art. 393 k.p.k. i sta si podstaw ustale
faktycznych
Rozwizanie to jest zbyt daleko idce, stawia bowiem na rwni podsuch
procesowy i pozaprocesowy po co zatem organ miaby spenia rygory
procesowe?