Celik Yapilar Yonetmeligi 7-5-22822-Ek

ELK YAPILARIN
TASARIM, HESAP VE
YAPIM ESASLARI
1
NDEKLER
BLM 1 GENEL ESASLAR

1.1 Kapsam
1.2 lkeler
1.3 lgili Standart ve Ynetmelikler
1.3.1 Genel
1.3.2 Scak Haddelenmi Kaynaklanabilir Yapsal elik
1.3.3 Yapsal elik Boru ve Kutu Profiller
1.3.4 Yapsal elik Elemanlarn ekil ve Boyutlar
1.3.5 Bulonlar, Somunlar ve Pullar
1.3.6 Kaynak Malzemesi ve Kaynak
1.3.7 Balkl elik Ankrajlar ve Kaynak
1.3.8 Yangna Kar Koruma
BLM 2 MALZEME
2.1 Yapsal elik
2.1.1 Malzeme zellikleri
2.1.2 Tokluk
2.2 Bulonlar, Somunlar, Pullar ve Perinler
2.3 Ankraj ubuklar
2.4 Kaynak Malzemesi
2.5 Balkl elik Ankrajlar
BLM 3 MALAT VE MONTAJ
3.1 Genel
3.2 Hesap Raporu ve Uygulama Projelerine likin Kurallar
3.2.1 Proje Hesap Raporu
3.2.2 Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar
3.3 malat
3.3.1 Kaynakl Yapm
3.3.2 Bulonlu Yapm
2
3.3.3 Basn Etkisindeki Dm Noktalar
3.3.4 Kolon Ayaklarnn Hazrl
3.3.5 Ankraj Bulonlar in Delik Hazrl
3.3.6 Tahliye Delikleri
3.3.7 malat Srasnda Korozyona Kar Koruma
3.4 Montaj
3.4.1 Yerleimin (Uygulamann) Dorulanmas
3.4.2 antiyede (Sahada) Kaynak lemi
3.4.3 antiyede Boya lemi
BLM 4 KALTE KONTROL
4.1 Genel
4.2 malat ve Yklenici Kalite Kontrol Program
4.3 elik Yapya Ait Belgeler
BLM 5 TASARIMDA TEMEL LKELER
5.1 Genel Esaslar
5.2 Tasarm Prensipleri
5.2.1 Snr Durumlar
5.2.2 Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT)
5.2.3 Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT)
5.2.4 Stabilite
5.2.5 Birleimlerin Tasarm
5.2.6 Kullanlabilirlik Snr Durumlar in Tasarm
5.2.7 Kirilerde Yeniden Dalm
5.2.8 Diyafram ve Yk Aktarma Elemanlarnn Tasarm
5.2.9 Betona Ankraj Tasarm
5.2.10 Yapsal Btnlk in Tasarm
5.2.11 Gllenme in Tasarm
5.2.12 Yorulma in Tasarm
5.2.13 Korozyona Kar Koruma
5.3 Ykler ve Yk Birleimleri
5.3.1 Yk ve Dayanm Katsaylar (YDKT) ile Tasarm
5.3.2 Gvenlik Katsaylar (GKT) ile Tasarm
5.4 Eleman Enkesit zellikleri
3
5.4.1 Yerel Burkulma Snr Durumu in Enkesitlerin Snflandrlmas
5.4.1.1 Rijitletirilmemi Enkesit Paralar
5.4.1.2 Rijitletirilmi Enkesit Paralar
5.4.2 Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlarn Tasarm Et Kalnl
5.4.3 Kaypsz ve Net Enkesit Alanlar
BLM 6 STABLTE TASARIMI
6.1 Genel Esaslar
6.2 kinci Mertebe Teorisinin Dayand Esaslar
6.2.1 Yapsal Analizin Esaslar
6.2.2 Geometrik n Kusurlarn Gznne Alnmas
6.2.2.1 Geometrik n Kusurlarn Dorudan Doruya Modellenmesi
6.2.2.2 Geometrik n Kusurlar in Fiktif Yklerin Kullanlmas
6.2.3 Azaltlm Rijitliklerin Gznne Alnmas
6.3 Genel Analiz Yntemi le Tasarm
6.3.1 Yntemin Uygulama Snrlar
6.3.2 Gerekli Dayanmn Hesab
6.3.3 Stabilite Kontrolleri
6.4 Burkulma Boyu Yntemi le Tasarm
6.5 Yaklak kinci Mertebe Analizi
6.5.1 Uygulama Snrlar
6.5.2 Hesap Esaslar
6.5.2.1 P- Etkileri in B1 Arttrma Katsays
BLM 7 EKSENEL EKME KUVVET ETKS
7.1 Genel Esaslar
7.1.1 Narinlik Oran Snr
7.1.3 Etkin Net Enkesit Alan
7.2 ekme Kuvveti Dayanm
7.2.1 Akma Snr Durumu
7.2.2 Krlma Snr Durumu
4
7.3 Yapma Enkesitli ekme Elemanlar
BLM 8 EKSENEL BASIN KUVVET ETKS
8.1 Genel Esaslar
8.1.2 Tasarm Esaslar
8.2 Karakteristik Basn Kuvveti Dayanm
8.2.1 Eilmeli Burkulma Snr Durumu
8.2.2 Burulmal ve Eilmeli-Burulmal Burkulma Snr Durumu
8.3 Tek Korniyerden Oluan Basn Elemanlar
8.4 Yapma Enkesitli Basn Elemanlar
8.5 Narin Enkesitli Basn Elemanlar
8.5.1 Narin Enkesit Paralarnda Etkin Alan
8.5.2 Boru Enkesitli Elemanlarda Etkin Alan
BLM 9 ELME MOMENT ETKS
9.1 Genel Esaslar
9.2 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki Kompakt U-Enkesitli
ve ift Simetri Eksenli Kompakt I-Enkesitli Elemanlar
9.2.2 Yanal Burulmal Burkulma Snr Durumu
9.3 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki Kompakt Gvdeli ve
Kompakt Olmayan veya Narin Balkl ift Simetri Eksenli I-Enkesitli Elemanlar
9.3.2 Yerel Burkulma Snr Durumu
9.4 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki Kompakt veya Kompakt
Olmayan Gvdeli Dier I-Enkesitli Elemanlar
9.4.2 Basn Bal Yerel Burkulma Snr Durumu
9.4.3 Basn Bal Akma Snr Durumu
9.4.4 ekme Bal Akma Snr Durumu
9.5 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki ift ve Tek Simetri
Eksenli Narin Gvdeli I-Enkesitli Elemanlar
5
9.6 Zayf Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki I- Enkesitli ve U-Enkesitli Elemanlar
9.7 Kutu Enkesitli Elemanlar
9.7.2 Baln Yerel Burkulma Snr Durumu
9.7.3 Gvdenin Yerel Burkulma Snr Durumu
9.8 Boru Enkesitli Elemanlar
9.9 Simetri Dzleminde Yk Etkisindeki ift Korniyer ve T-Enkesitli Elemanlar
9.10 Eilme Etkisindeki Tek Korniyer Elemanlar
9.10.3 Korniyer Kolu in Yerel Burkulma Snr Durumu
9.11 Dolu Enkesitli Elemanlar
9.12 Simetri Ekseni Olmayan Enkesite Sahip Elemanlar
9.13 Kirilerin Tasarmnda Dier Esaslar
9.13.1 ekme Balndaki Deliklerin Eilme Momenti Dayanmna Etkisi
9.13.2 I-Enkesitli Eilme Elemanlar
9.13.3 Yapma I-Enkesitli Kirilerin Gvde Elemannn ve Takviye
Levhalarnn Balk Levhalarna Birleimi
9.13.4 Yapma Enkesitli Eilme Elemanlar
9.13.5 Kirilerde Yeniden Dalm in Yanal Olarak Desteklenmeyen Uzunluk
BLM 10 KESME KUVVET ETKS
6
10.1 Genel Esaslar
10.2 I-Enkesitli ve U-Enkesitli Elemanlar
10.2.1 Kesme Kuvveti Dayanm
10.2.2 Dey Ara Rijitlik Levhalar
10.3 ekme Alan Katks
10.3.2 ekme Alan Katks in Dey Ara Rijitlik Levhalar
10.4 Kutu Enkesitli Elemanlar
10.5 Boru Enkesitli Elemanlar
10.6 Tek Korniyerler ve T-Enkesitli Elemanlar
10.7 Balklarna Paralel Dzlemde Kesme Kuvveti Etkisindeki Tek veya
ift Simetri Eksenli Elemanlar
10.8 Gvdesi Boluklu Kiriler
BLM 11 BLEK ETKLER
11.1 Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki ift ve
Tek Simetri Eksenli Elemanlar
11.1.1 Eilme ve Basn Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar
11.1.2 Eilme ve ekme Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar
11.1.3 Tek Eksenli Eilme ve Basn Etkisindeki ift Simetri Eksenli
Kompakt Enkesitli Hadde Elemanlar
11.2 Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki Dier Elemanlar
11.3 Burulma Etkisindeki Elemanlar ve Burulma, Eilme, Kesme ve/veya
Eksenel Kuvvetin Ortak Etkisindeki Elemanlar
11.3.1 Burulma Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlar
11.3.2 Burulma, Kesme Kuvveti, Eilme ve Eksenel Kuvvetin Ortak
Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlar
11.3.3 Burulma ve Bileik Gerilme Etkisindeki Boru ve Kutu
Enkesitler Dndaki Dier Tm Elemanlar
11.4 ekme Etkisindeki Delik Kayb eren Balk Enkesitlerinde Kopma
BLM 12 KOMPOZT ELEMANLAR
12.1 Kapsam
12.2 Genel Esaslar
12.2.1 Beton ve Beton elii
12.2.2 Kompozit Kesitlerin Karakteristik Dayanmlarnn Belirlenmesi
7
12.2.2.1 Plastik Gerilme Dalm Yntemi
12.2.2.2 ekildeitirme Uygunluk Yntemi
12.2.2.3 Elastik Gerilme Dalm Yntemi
12.2.2.4 Etkin Gerilme ekildeitirme Yntemi
12.2.3 Malzeme Snrlar
12.2.4 Beton Dolgulu Kompozit Kesitlerin Yerel Burkulma Snr
Durumuna Gre Snflandrlmas
12.2.5 Stabilite Tasarmnda Gerekli Dayanmn Hesab in Rijitlikler
12.3 Eksenel Kuvvet Etkisi
12.3.1 elik Gmme Kompozit Elemanlar
12.3.1.1 Snrlamalar
12.3.1.2 Basn Dayanm
12.3.1.3 ekme Dayanm
12.3.1.4 Yk Aktarm
12.3.1.5 Detaylandrma Kurallar
12.3.2 Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar
12.3.2.1 Snrlamalar
12.3.2.4 Yk Aktarm
12.4 Eilme Momenti Etkisi
12.4.1 Genel Esaslar
12.4.1.1 Etkin Genilik
12.4.1.2 Yapm Aamasnda Dayanm
12.4.1.3 elik Ankrajl Kompozit Kirilerin Eilme Rijitlii
12.4.2 Balkl elik Ankrajl veya elik U-Profil Ankrajl Kompozit Kiriler
12.4.2.1 Pozitif Eilme Momenti Dayanm
12.4.2.2 Negatif Eilme Momenti Dayanm
12.4.2.3 Kompozit Kiri ile ekil Verilmi elik Sac Kullanm
12.4.2.4 elik Kiri ile Betonarme Deme Arasnda Kuvvet Aktarm
12.5 Kesme Kuvveti Etkisi
12.5.1 elik Gmme ve Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar
12.5.2 Kompozit Kiri ile ekil Verilmi elik Sac Kullanm
8
12.6 Eksenel Kuvvet ve Eilme Momentinin Bileik Etkisi
12.6.1 Genel Karlkl Etki Diyagramlar ile Eksenel Kuvvet ve
Eilme Momenti Etkileimi
12.6.2 Gelitirilmi Karlkl Etki Diyagramlar ile Eksenel Kuvvet ve Eilme
Momenti Etkileimi
12.7 Yk Aktarm
12.7.1 Yk Paylam
12.7.1.1 Ykn Dorudan elik Elemana Etkimesi
12.7.1.2 Ykn Dorudan Beton Enkesite Etkimesi
12.7.1.3 Ykn Betona ve elik Elemana Ayn Anda Etkimesi
12.7.2 Yk Gei Mekanizmalar
12.7.2.1 Dorudan Mesnetlenme ile Yk Geii
12.7.2.2 elik Ankrajlar ile Yk Geii
12.7.2.3 Aderans ile Yk Geii
12.7.3 Yk Gei Uzunluu ve Konstrktif Esaslar
12.7.3.1 elik Gmme Kompozit Elemanlar
12.7.3.2 Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar
12.8 elik Ankrajlar
12.8.2 Kompozit Kirilerde elik Ankrajlar (Kayma Elemanlar)
12.8.2.1 Balkl elik Ankrajlarn Dayanm
12.8.2.2 elik U-Profil Ankrajlarn Dayanm
12.8.2.3 Gerekli elik Ankraj Says
12.8.2.4 Detaylandrma Koullar
12.8.3 Kompozit Etkileim in elik Ankrajlar
12.8.3.1 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn Kayma Dayanm
12.8.3.2 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn ekme Dayanm
12.8.3.3 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn Kayma ve
ekmenin Ortak Etkisinde Etkileimli Dayanm
12.8.3.4 Kompozit Etkileim in elik U-Profil Ankrajlarn Kayma Dayanm
12.8.3.5 Kompozit Etkileim in Detaylandrma Koullar
BLM 13 BRLEMLER VE BRLEM ARALARI
13.1 Genel Esaslar
13.1.2 Basit (Mafsall) Birleimler
9
13.1.3 Moment Aktaran Birleimler
13.1.4 Basn Etkisindeki Elemanlarn Mesnetlenmesi
13.1.5 Yapsal elik Elemanlarn Ekleri
13.1.6 Kaynak Ulam Delikleri
13.1.7 Kaynak ve Bulonlarn Yerleimi
13.1.8 Bulonlarn Kaynaklarla Birlikte Kullanm
13.1.9 Yksek Dayanml Bulonlarn Perinlerle Birlikte Kullanm
13.1.10 Bulonlu ve Kaynakl Birleimlerde Snrlamalar
13.2 Kaynaklar
13.2.1 Kt Kaynaklar
13.2.1.1 Etkin Alan
13.2.1.2 Snrlamalar
13.2.2 Ke Kaynaklar
13.2.2.1 Etkin Alan
13.2.2.2 Snrlamalar
13.2.3 Dairesel ve Oval Dolgu Kaynaklar
13.2.3.1 Etkin Alan
13.2.3.2 Snrlamalar
13.2.4 Kaynakl Birleimlerin Dayanm
13.2.5 Kaynaklarn Birlikte Kullanm
13.2.6 Esas Metal ve Kaynak Metali in Koullar
13.3 Bulonlar
13.3.1 Genel
13.3.2 Normal Bulonlar
13.3.3 Yksek Dayanml Bulonlar
13.3.4 Bulonlarn Karakteristik ekme ve Kayma Gerilmesi Dayanmlar
13.3.5 Bulon Delii Boyutlar ve Uygulamas
13.3.6 Minimum Bulon Aral
13.3.7 Eleman Kenarna Minimum Uzaklk
13.3.8 Maksimum Bulon Aral ve Kenara Uzaklk
13.3.9 Bulonlarn ekme ve Kesme Kuvveti Dayanmlar
13.3.10 ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Ezilme Etkili Birleimler
13.3.11 Srtnme Etkili Birleimlerde Yksek Dayanml Bulonlar
13.3.12 ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Srtnme Etkili Birleimler
13.3.13 Bulon Delii Ezilme Kuvveti Dayanm
10
13.4 Elemanlarn Birleen Enkesit Paralar ve Birleim Elemanlarnn Dayanmlar
13.4.1 ekme Etkisinde Dayanm
13.4.2 Kayma Etkisinde Dayanm
13.4.3 Blok Krlma Dayanm
13.4.4 Basn Etkisinde Dayanm
13.4.5 Eilme Etkisinde Dayanm
13.5 Besleme Levhalar
13.5.1 Kaynakl Birleimlerde Besleme Levhalar
13.5.1.1 nce Besleme Levhalar
13.5.1.2 Kaln Besleme Levhalar
13.5.2 Bulonlu Birleimlerde Besleme Levhalar
13.6 Mesnette Ezilme Dayanm
13.7 Kolon Ayaklar ve Beton zerine Mesnetlenme
13.8 Ankraj ubuklar ve Betona Yerleimi
13.9 Blgesel Kuvvetler Etkisindeki Balk ve Gvde Enkesit Paralarnn
Dayanmlar
13.9.1 Balkta Yerel Eilme
13.9.2 Gvdede Yerel Akma
13.9.3 Gvdede Yerel Buruma
13.9.4 Gvdede Yanal telenerek Burkulma
13.9.5 Gvdede Basn Etkisinde Burkulma
13.9.6 Gvde Panel Blgesinde Kayma Etkisi
13.9.7 Blgesel Kuvvetler in Enine Rijitlik Levhas lave Uygulama Koullar
13.9.8 Blgesel Kuvvetler in Gvde Takviye Levhas lave Uygulama Koullar
13.10 ekme Elemanlarnn Mil Birleimleri
13.10.1 ekme Dayanm
13.10.2 Geometrik Koullar
BLM 14 BORU VE KUTU ENKESTL ELEMANLARIN
BRLEMLER
14.1 Levhalarn Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlara Birleimleri
14.2 Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlardan Oluan Kafes Sistem Birleimleri
14.3 Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlarn Moment Aktaran Birleimleri
14.4 Levhalarn ve rg Elemanlarnn Kutu Enkesitli Elemanlara
Birleimlerinin Kaynaklar
11
BLM 15 KULLANILABLRLK SINIR DURUMLARI N
TASARIM
15.1 Genel Esaslar ve Yk Birleimleri
15.2 Dey Yerdeitirme (Sehim) Kontrolleri
15.3 Yatay Yerdeitirme Kontrolleri
15.4 Dey Titreim Kontrolleri
15.5 Rzgar Etkisi Altnda Konfor Kontrolleri
15.6 Scaklk Deimelerinden Oluan Yerdeitirmeler
BLM 16 YAPISAL ELEMANLAR N STABLTE
BALANTILARI
16.1 Genel Esaslar
16.2 Kolonlar in Stabilite Balantlar
16.2.1 aprazl Stabilite Balants
16.2.2 Noktasal Stabilite Balants
16.3 Kiriler in Stabilite Balantlar
16.3.1 Yanal Stabilite Balantlar
16.3.1.1 aprazl Stabilite Balants
16.3.1.2 Noktasal Stabilite Balants
16.3.2 Burulma Stabilite Balantlar
16.3.2.2 Srekli Stabilite Balants
16.4 Eilme Momenti ve Eksenel Basn Kuvvetinin Ortak Etkisindeki
Elemanlarda Stabilite Balantlar
EK 1 SU BRKMES (GLLENME) ETKS
EK 2 YORULMA ETKS
EK 2.1 Genel Esaslar
EK 2.2 Maksimum Gerilmenin ve Gerilme Aralnn Hesaplanmas
EK 2.3 Elemanlarda ve Kaynakl Birleimlerde Yorulma
EK 2.4 Bulonlarda Yorulma
EK 3 DYAFRAMLAR VE YK AKTARMA ELEMANLARI
EK 4 KAYNAKLAR
12
SMGELER
ABM Esas metal enkesit alan.
Ab Di almam bulon gvdesi karakteristik enkesit alan.
Abi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman enkesit alan.
Abj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman enkesit alan.
Ac Beton enkesit alan.
Ac Etkin genilik iindeki beton demenin enkesit alan.
Ae Etkin net enkesit alan.
Ae Etkin alan.
Ae Enkesit paralarnn azaltlm etkin genilii ile hesaplanan etkin alanlarn
toplam.
Afc Basn bal enkesit alan.
Afg ekme bal kaypsz enkesit alan.
Afn ekme bal net enkesit alan.
Aft ekme bal enkesit alan.
Ag Kaypsz enkesit alan.
Ag Kompozit elemann toplam enkesit alan.
Ag Boru ve kutu enkesitli elemanlarn kaypsz enkesit alan.
Agv Kayma gerilmesi etkisindeki kaypsz enkesit alan.
An Net enkesit alan.
Ant ekme gerilmesi etkisindeki net alan.
Anv Kayma gerilmesi etkisindeki net alan.
Apb Ezilme etkisinde izdm alan.
As Yapsal elik ekirdek enkesit alan.
Asa Balkl elik ankrajn enkesit alan.
Asf Kesme krlmas yzeyi etkili alan.
Asr Boyuna donat alan.
Aw Tm enkesit ykseklii ile hesaplanan gvde alan, (dtw).
13
Awe Etkin kaynak alan.
A1 Ezilme etkisindeki beton alan.
A1 Beton yzeyine merkezi olarak mesnetlenen taban levhas yzey alan.
A2 Merkezi yk etkisindeki, taban levhas geometrisine benzer beton yzeyinin
maksimum alan.
B Kutu enkesitli elemann birleim dzlemine dik genilii.
Bb Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine dik genilii.
Bbi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman genilii.
Bbj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman genilii.
Bp Birleen levhann birleim dzlemine dik genilii.
B1 P- etkisini dikkate alan bytme katsays.
B2 P- etkisini dikkate alan bytme katsays.
C Boru ve kutu enkesitli elemanlar iin tanmlanan burulma sabiti.
C Beton demenin basn kuvveti dayanm.
Cb Yanal burulmal burkulma snr durumunda moment dzeltme katsays.
Cd Bkm noktasndaki stabilite destek elemannn gerekli rijitlik ve dayanm iin
bytme katsays.
Cf Farkl gerilme snflar iin verilen sabit deer.
Cm Edeer sabit moment yaylna dntrme katsays.
Cp Dz atlardaki birincil (ana) eleman iin gllenme katsays.
Cr Gvdenin yanal telenerek burkulma snr durumu iin burkulma katsays.
Cs Dz atlarda ikincil eleman iin gllenme esneklii katsays.
Cv1 Gvde kesme kuvveti dayanm katsays.
Cv2 Kayma etkisinde gvde burkulma katsays.
Cw arplma sabiti.
D Boru enkesitin d ap.
D Boru enkesitli balk elemannn d ap.
Db Boru enkesitli rg elemannn d ap.
Du Bulon montaj srasnda uygulanan ortalama nekme kuvvetinin karakteristik
minimum nekme kuvvetine orann gsteren bir katsay.
E Deprem etkisi.
E Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa).
Ec Beton elastisite modl ( 0.043wc1.5 f ck , MPa).
Es Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa).
Esr Beton elii elastisite modl (200000 MPa).
(EI)ef Kompozit kesitin etkin eilme rijitlii.
14
F Akkan madde basn yk.
Fc Mevcut snr gerilme, (YDKT iin tasarm gerilmesi veya GKT iin gvenlik
gerilmesi).
Fca Dikkate alnan noktadaki eksenel kuvvet mevcut snr gerilmesi, (Eksenel kuvvet
etkisinde YDKT iin tasarm gerilmesi veya GKT iin gvenlik gerilmesi).
Fcbw,Fcbz Dikkate alnan noktadaki eilme momenti mevcut snr gerilmesi (Eilme
etkisinde YDKT iin tasarm gerilmesi veya GKT iin gvenlik gerilmesi).
Fcr Kritik burkulma gerilmesi.
Fe Elastik burkulma gerilmesi.
Fex Kuvvetli asal eksen etrafnda eilmeli burkulmada elastik burkulma gerilmesi.
FE Kaynak metali karakteristik ekme dayanm.
Fey Zayf asal eksen etrafnda eilmeli burkulmada elastik burkulma gerilmesi.
Fez Burulmal burkulmada elastik burkulma gerilmesi.
Fin Karakteristik aderans gerilmesi.
FL Eilme etkisinde basn balnda azaltlm akma gerilmesi.
Fn Karakteristik gerilme.
FnBM Esas metal karakteristik gerilmesi.
Fnt Karakteristik ekme gerilmesi dayanm.
Fnt Kesme kuvveti etkisi dikkate alnarak elde edilen azaltlm karakteristik ekme
gerilmesi.
Fnv Karakteristik kayma gerilmesi dayanm.
Fnw Kaynak metali karakteristik gerilmesi.
FSR Gvenli gerilme aral.
FTH Gvenli gerilme aralnn eik deeri.
Fu Yapsal elik karakteristik ekme dayanm.
Fu Balkl elik ankraj malzemesi karakteristik ekme dayanm.
Fu Boru ve kutu enkesitli elemann karakteristik ekme dayanm.
Fub Bulon malzemesi karakteristik ekme dayanm.
Fy Yapsal elik karakteristik akma gerilmesi.
Fy Boru ve kutu enkesitli elemann karakteristik akma gerilmesi.
Fyb Boru veya kutu enkesitli rg elemannn karakteristik akma gerilmesi.
Fyb Bulon malzemesi karakteristik akma gerilmesi.
Fybi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman karakteristik akma gerilmesi.
Fybj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman karakteristik akma gerilmesi.
Fyf Balk malzemesinin karakteristik akma gerilmesi.
Fyp Levhann karakteristik akma gerilmesi.
15
Fysr Beton eliinin karakteristik akma gerilmesi.
Fyst Rijitlik levhasnn karakteristik akma gerilmesi.
Fyw Gvde malzemesinin karakteristik akma gerilmesi.
G Yapsal elik kayma modl, (77200 MPa).
G Sabit yk.
H Yatay zemin basnc, zemin suyu basnc veya yl madde basnc.
H Eilme sabiti.
H H telenmesini meydana getiren kat kesme kuvveti.
H Kutu enkesitli elemann birleim dzlemine paralel ykseklii.
H Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Hb Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Hbi Bindirmeli K-birleimde stteki rg elemannn ykseklii.
I Atalet momenti.
I Eleman enkesitinin eilme dzlemindeki atalet momenti.
I Kompozit kiri enkesiti atalet momenti.
Ic Kompozit enkesit elastik tarafsz eksenine gre beton enkesitin atalet momenti.
Id kincil elemanlara mesnetlenen elik at kaplamas enkesitinin 1 metre
geniliinin atalet momenti.
Ip Su birikmesi etkisinin gznne alnmas iin ana elemanlarn atalet momenti.
Is Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre yapsal elik enkesitin atalet
momenti.
Is Su birikmesi etkisinin gznne alnmas iin ikincil elemanlarn atalet momenti.
Isr Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre donat ubuklarnn atalet
momenti.
Ist Tek rijitlik levhas iin gvde levhasna bitiik olduu kenara gre veya ift rijitlik
levhas iin gvde kalnl ortasndan geen eksene gre dey rijitlik levhas
enkesitlerinin atalet momenti.
Ist1 ekme alan etkisi gznne alnmadan, gvde levhasnn kayma dayanmn
arttrmak iin Blm 10.2.2 ye gre hesaplanan ara rijitlik levhas enkesitinin
gerekli atalet momenti.
Ist2 Dey ara rijitlik levhalar ile oluturulan panel blgelerinde diyagonal ekme
alanlarnn dayanmlarnn da dikkate alnabilmesi iin dey ara rijitlik
levhalarnn minimum atalet momenti.
Itr atlamam (brt) beton gznne alnarak, n=Es/Ec oran ile dntrlm tm
edeer elik kesitin atalet momenti.
Ix, Iy Asal eksenlere gre atalet momenti.
Iy Dzlem d atalet momenti.
Iyc Basn balnn y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
16
Iyef Basn balnn y-ekseni etrafndaki etkin atalet momenti.
Iyt ekme balnn y-ekseni etrafndaki atalet momenti
J Burulma sabiti.
K Burkulma boyu katsays.
Kx x-ekseni etrafnda eilmeli burkulma durumunda burkulma boyu katsays.
Ky y-ekseni etrafnda eilmeli burkulma durumunda burkulma boyu katsays.
Kz Burulmal burkulma durumunda burkulma boyu katsays.
K1 Eilme dzleminde elemann u noktalarnda yanal telenme olmad
varsaymyla hesaplanan burkulma katsays.
L Kat ykseklii.
L Eleman boyu.
L Desteklenen noktalar arasnda kalan eleman uzunluu.
L Aklk.
L Kaynak uzunluu.
L Kafes sistemin dm noktalar arasndaki eleman uzunluu.
Lb Basn balnda yanal yerdeitirmenin ve enkesit burulmasnn nlendii
noktalar arasndaki eleman uzunluu (stabilite balants ile desteklenmeyen
eleman uzunluu).
Lbr Eksenel basn kuvveti, eilme momenti veya eksenel basn kuvveti ile eilme
momentinin ortak etkisi altndaki elemanlarn tasarmnda burkulma boyu.
Lbr aprazl stabilite balant elemanlarnn kolona birletii noktalar arasndaki,
desteklenmeyen kolon uzunluu.
Lbr Noktasal stabilite balant elemanlarnn kolona birletii noktalar arasndaki,
Lbr aprazl stabilite balant elemanlarnn kirie birletii noktalar arasndaki,
desteklenmeyen kiri uzunluu.
Lbr Noktasal stabilite balant elemanlarnn kirie birletii noktalar arasndaki,
Lc Eleman burkulma boyu.
Lc Kolon boyu.
Lcx x-ekseni etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (= KxLx).
Lcy y-ekseni etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (= KyLy).
Lcz z-ekseni (boyuna eksen) etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (= KzLz).
Le Etkin kaynak uzunluu.
Lin Blm 12.7.3 e gre kompozit elemanlar iin belirlenen yk gei uzunluu.
Lg Kiri boyu.
Lm Blm 9.13.5 e gre kirite momentin yeniden dalm iin belirlenen yanal
olarak desteklenmeyen snr uzunluk.
17
Lm Sreksiz ke kayna (metot kayna) uygulamasnda ara blgelerde her bir ke
kaynak parasnn uzunluu.
Lme Sreksiz ke kayna (metot kayna) uygulamasnda eleman ularnda her bir
ke kaynak parasnn uzunluu.
Lp Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen snr uzunluk.
Lp Su birikmesi etkisi iin birincil (ana) elemanlarn uzunluu.
Lr Elastik olmayan yanal burulmal burkulma durumu iin snr uzunluk.
Ls Su birikmesi etkisi iin ikincil (tali) elemanlarn uzunluu.
Ltp Ba levhalarnn ubuk boyunca uzunluu.
Lv Kesme kuvvetinin sfr olduu nokta ile maksimum olduu nokta arasndaki
uzaklk.
MA Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 1/4
noktasndaki eilme momentinin mutlak deeri.
Ma GKT yk birleimleri altnda gerekli eilme momenti dayanm.
MB Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 1/2
Mbr Stabilite destek elemannn gerekli eilme momenti dayanm.
MC Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 3/4
Mcr Elastik yanal burulmal burkulma iin kritik eilme momenti.
Mcx, Mcy Mevcut eilme momenti dayanm (YDKT iin tasarm veya GKT iin gvenli
eilme momenti dayanm).
Mcx Kuvvetli eksende eilmeye gre Cb=1.0 alnarak yanal burulmal burkulma snr
durumu iin hesaplanan, YDKT iin tasarm eilme momenti dayanm veya GKT
iin gvenli eilme momenti dayanm.
Mcx x-ekseninde eilmede ekme balnn krlma snr durumuna gre, YDKT iin
tasarm eilme momenti dayanm veya GKT iin gvenli eilme momenti
dayanm.
Mlt Yap sisteminin sadece yanal telenmesi sonucu, YDKT veya GKT yk
birleimleri altnda ilgili elemanda oluan birinci mertebe eilme momenti.
Mmaks Yanal stabilite elemanlar arasndaki kiri uzunluu boyunca en byk eilme
momentinin mutlak deeri.
Mn Karakteristik eilme momenti dayanm.
Mnt Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
hesaplanan birinci mertebe eilme momenti.
Mp Plastik eilme momenti.
Mp Kompozit enkesitte plastik gerilme yayl esas alnarak belirlenen plastik eilme
momenti.
Mr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan ikinci mertebe etkileri
ieren gerekli eilme momenti dayanm.
18
Mr-ip rg elemanlarnda YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli
dzlem iin eilme momenti dayanm.
Mr-op rg elemanlarnda YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli
dzlem d eilme momenti dayanm.
Mrx ,Mry Gerekli eilme momenti dayanm.
Mrx Bulon deliklerinin bulunduu enkesitin gerekli eilme momenti dayanm.
Mu YDKT yk birleimi altnda gerekli eilme momenti dayanm.
My En d lifin akmasna kar gelen moment deeri.
My Eilme eksenindeki akma momenti.
Myc Basn bal en d lifinin akmasna kar gelen moment deeri.
Myt ekme bal en d lifinin akmasna kar gelen moment deeri.
M1 Dm noktalarnn yatay yerdeitirmesi nlenmi elemanlarda u
momentlerden kk olan.
M1 Stabilite balants ile desteklenmeyen uzunluun ularndaki eilme momentinin
k.
M2 Dm noktalarnn yatay yerdeitirmesi nlenmi elemanlarda u
momentlerden byk olan.
M2 Stabilite balants ile desteklenmeyen uzunluun ularndaki eilme momentinin
by.
Ni (i) kat dzeyine etkitilecek yatay fiktif yk.
Ov Bindirmeli K- birleimde bindirme katsays.
Pa Boru ve kutu enkesitli elemann, GKT yk birleimleri iin gerekli eksenel kuvvet
dayanm.
Pc Mevcut eksenel kuvvet dayanm, (YDKT iin tasarm eksenel kuvvet dayanm
veya GKT iin gvenli eksenel kuvvet dayanm).
Pcy Eilme dzlemine dik burkulmada mevcut eksenel basn dayanm, (YDKT iin
tasarm eksenel basn dayanm veya GKT iin gvenli eksenel basn dayanm).
Pe Elastik kritik burkulma yk.
Pe,kat Gznne alnan yanal yerdeitirme dorultusunda, sz konusu kata ait elastik
burkulma yk.
Pey Zayf eksen etrafindaki burkulmada elastik kritik burkulma yk.
Pe1 Elemann eilme dzlemi iindeki elastik kritik burkulma dayanm.
Plt Yap sisteminin sadece yanal telenmesi sonucu, YDKT veya GKT yk
birleimleri altnda hesaplanan birinci mertebe eksenel kuvvet.
Pmf Yanal telenmenin gz nne alnd dorultuda bir kattaki moment erevesine
ait kolonlarn toplam dey yk.
Pn Karakteristik eksenel kuvvet dayanm.
Pn Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm.
19
Pno Eksenel yk etkisindeki ift simetri eksenli kompozit eleman enkesitinin basn
kuvveti dayanm.
Pns Enkesit basn kuvveti dayanm.
Pnt Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
hesaplanan birinci mertebe eksenel kuvvet.
Pp Karakteristik ezilme dayanm.
Pr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan ikinci mertebe gerekli
eksenel kuvvet dayanm.
Pr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli eksenel kuvvet
dayanm.
Pr Bulon deliklerinin bulunduu enkesitin YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
hesaplanan gerekli eksenel kuvvet dayanm.
Pr Kompozit elemann tasarmnda esas alnan d kuvvet (gerekli dayanm).
Pr Gznne alnan aprazl stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalar
arasndaki kolon uzunluu iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen
gerekli eksenel basn kuvveti dayanm.
Pr Noktasal stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalarn her iki
tarafndaki kolon uzunluklar iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile
belirlenen gerekli eksenel kuvvet dayanmlarnn by.
Pro Boru ve kutu enkesitli balk elemann gerekli eksenel kuvvet dayanm, (YDKT
iin Pu veya GKT iin Pa)
Pkat YDKT veya GKT yk birleimleri iin, sz konusu katn tm dey tayc
elemanlarna (yatay yk tayc sistemin dnda olan elemanlar da dahil) etkiyen
toplam dey yk.
Pu Boru ve kutu enkesitli elemann, YDKT yk birleimleri iin gerekli eksenel
kuvvet dayanm.
Py Akma snr durumunda eksenel kuvvet dayanm.
Pyc elik enkesitin basn kuvveti dayanm.
Pyt Tm elik enkesitin ekme kuvveti dayanm.
Q Hareketli yk.
Qct Balkl elik ankrajn mevcut ekme kuvveti dayanm.
Qcv Balkl elik ankrajn mevcut kesme kuvveti dayanm.
Qcv Yk gei uzunluu ierisindeki elik ankrajlarnn mevcut dayanmlar.
Qf Balk eleman - gerilme etkileim parametresi.
Qn Balkl bir elik ankrajn veya elik U-profil ankrajn karakteristik dayanm.
Qnt Balkl elik ankrajn karakteristik ekme kuvveti dayanm.
Qnv Balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Qr at hareketli yk.
20
Qrt Balkl elik ankrajn YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli ekme
kuvveti dayanm.
Qrv Balkl elik ankrajn YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli kesme
kuvveti dayanm.
R Erisel yzey yarap.
R Yamur yk.
Ra GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli dayanm.
RKK Sadece bir ift ke kaynak kullanlarak oluturulan birleimler iin azaltma
katsays.
Rg Balkl elik ankraj iin grup etkisini gznne alan katsay.
RM P- nn P- zerindeki etkisini gznne alan katsay.
Rn Karakteristik dayanm.
RnBM Esas metal karakteristik dayanm.
Rnt Karakteristik ekme kuvveti dayanm.
Rnv Karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Rnwl Eksenine paralel yk etkisindeki ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rnwt Eksenine dik yk etkisindeki ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rp Balkl elik ankraj iin konum etki katsays.
Rpc Gvde plastikleme katsays.
Rpg Eilme dayanm azaltma katsays.
RKPK Takviye edilen ya da takviye edilmeyen ksmi penetrasyonlu enine kt kaynak
iin azaltma katsays.
Rpt ekme balnn akma snr durumu iin gvde plastikleme katsays.
Ru YDKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli dayanm.
S kincil elemanlar arasndaki uzaklk.
S Kar yk.
T Scaklk deimesi ve/veya mesnet kmesi etkileri.
Ta GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli ekme kuvveti dayanm.
Tb Tam ngerme iin bulona uygulanacak minimum nekme kuvveti.
Tc Mevcut burulma dayanm, (YDKT iin tasarm burulma dayanm veya GKT iin
gvenli burulma dayanm).
Tn Karakteristik burulma dayanm.
Tn Karakteristik ekme kuvveti dayanm.
Tr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli burulma dayanm.
Ts Boyuna donatnn ekme kuvveti dayanm.
Tu YDKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli ekme kuvveti dayanm.
U Gerilme dzensizlii etki katsays.
21
U Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleiminde kapasite kullanm oran.
Ubs Blok krlma snr durumunda ekme gerilmeleri yayln gznne alan azaltma
katsays.
V Betonarme deme ve elik kiri arasnda elik ankrajlar ile aktarlan karakteristik
kesme kuvveti.
Vc Mevcut kesme kuvveti dayanm, (YDKT iin tasarm kesme kuvveti dayanm
veya GKT iin gvenli kesme kuvveti dayanm).
VC1 Komu gvde panellerinin, ekme alan katks gznne alnmadan, Blm
10.2.1 e gre karakteristik kesme kuvveti dayanm ile hesaplanan mevcut kesme
kuvveti dayanmlarnn (YDKT iin tasarm kesme kuvveti dayanmlarnn veya
GKT iin gvenli kesme kuvveti dayanmlarnn) k.
VC2 Komu gvde panellerinin, ekme alan katks gznne alnarak, Blm 10.3.1
e gre karakteristik kesme kuvveti dayanm ile hesaplanan mevcut kesme kuvveti
dayanmlarnn (YDKT iin tasarm kesme kuvveti dayanmlarnn veya GKT iin
gvenli kesme kuvveti dayanmlarnn) k.
Vn Karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Vr Komu gvde panelleri iin YDKT veya GKT yk birleimleri ile elde edilen
gerekli kesme kuvveti dayanmlarnn by.
Vr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli kesme kuvveti
dayanm.
Vbr Stabilite sisteminin gerekli kesme kuvveti dayanm.
Vr Kompozit eleman bileenleri arasnda iletilmesi gerekli kuvvet.
W Rzgar yk.
Wec Eilme eksenine gre basn blgesi elastik mukavemet momenti.
We Eilme eksenine gre elastik mukavemet momenti.
We,ef Basn balnn etkin genilii ile hesaplanan, eilme ekseni etrafndaki elastik
mukavemet momenti.
Wip Dzlem ii eilme etkisinde kaynaklarn etkin elastik mukavemet momenti.
We,min Eilme ekseni etrafnda hesaplanan en kk elastik mukavemet momenti.
Wop Dzlem d eilme etkisinde kaynaklarn etkin elastik mukavemet momenti.
Wexc ,Wext Sras ile basn ve ekme blgeleri iin elastik mukavemet momenti.
Wex x-eksenine gre elastik mukavemet momenti.
Wew Kuvvetli asal eksen etrafndaki elastik mukavemet momenti.
Wez Zayf asal eksen etrafndaki elastik mukavemet momenti.
Wey y-ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
Wp Eilme eksenine gre plastik mukavemet momenti.
Wpb rg elemannn eilme eksenine gre hesaplanan plastik mukavemet momenti.
Wpx x-ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti.
Wpy y-ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti.
22
Wtp Ba levhasn paralara balayan birleim aralarnn eksen izgileri arasndaki
uzaklk.
Yi YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen, (i) kat demesine etkiyen
toplam dey yk.
a Ke kaynak etkin kalnl.
a Gvde levhasn dikdrtgen panellere blen dey ara rijitlik levhalar arasndaki
net uzaklk.
a ok paral basn elemanlarnda balant levhalarnn aral.
a Mil birleiminde, delik kenarndan eleman kenarna olan kuvvet dorultusundaki
uzaklk.
a Yorulma etkisindeki levhann kalnl boyunca kaynaklanmayan kk yzeyinin
yarm uzunluu.
a Beton basn blounun derinlii.
a Takviye levhasnn kirie balantsnda her iki kenar boyunca devam eden
kaynak uzunluu.
aw rg elemann veya levhann evresine uygulanan kaynan en kk etkin
kalnl.
b Mil birleimde, delik kenarndan eleman kenarna olan kuvvete dik dorultudaki
uzaklk.
b Beton deme etkin genilii.
b Korniyerin basn etkisindeki kolunun uzunluu.
b I-enkesitler iin enkesit balk geniliinin yars, U enkesitler iin balk
genilii.
b Takviye levhas genilii.
b Rijitletirilmemi basn elemannn genilii.
b Korniyerin kesme kuvveti etkisindeki kolunun uzunluu.
b Enkesit parasnn genilii (T-enkesitlerde d, gvde elemanlarnda h).
bcf Kolon balk genilii.
be Etkin genilik.
beoi Bindirmeli birleimde rg elemannn balk elemanna kaynakland yzeyinin
etkin genilii.
beov Bindirmeli birleimde bindirme yapan rg elemannn alttaki rg elemanna
kaynakland yznn etkin genilii.
bf Balk genilii.
bfc Basn bal genilii.
bl Korniyerin uzun kolunun boyu.
bp Ba levhas genilii.
bs Korniyerin ksa kolunun boyu.
23
bs Tek tarafl rijitlik levhasnn genilii.
c En d basn lifinin plastik tarafsz eksene uzakl.
c1, c2 Etkin genilik hata dzeltme katsays.
d Bulonun karakteristik gvde ap (Bulonun di almam gvdesinin ap).
d Balkl elik ankrajn karakteristik ap.
d Kesitin karakteristik ykseklii.
d ap.
db Kiri enkesit ykseklii.
dc Kolon enkesit ykseklii.
de Etkin delik ap.
dh Blm 13 te tanmlanan karakteristik bulon delii ap.
dsa Balkl elik ankrajn ap.
d1 Beton basn blou arlk merkezi ile elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk.
d1 Boyuna donatnn arlk merkezi ile elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk.
d2 elik enkesitin bir blm basn etkisinde olduunda, bu blmn arlk
merkezi ile elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk.
d2 elik enkesitin bir blm ekme etkisinde olduunda, bu blmn arlk
merkezi ile elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk. elik enkesitin ekme
etkisinde olmad durumda d2 = 0 alnacaktr.
d3 elik enkesitin st kotu ile arlk merkezinin arasndaki uzaklk.
e Kafes kiri birleimlerinde dmerkezlik.
eog Balkl elik ankraj gvdesinin kenarndan itibaren hadve yksekliinin orta
noktasna kadar llen mesafe.
f Deme sisteminin doal titreim frekans (Hz).
fck Beton karakteristik basn dayanm.
fra YDKT veya GKT yk birleimleri altnda, dikkate alnan noktadaki en byk
eksenel gerilme.
frbw, frbz Gz nne alnan noktada YDKT veya GKT yk birleimleri altnda, dikkate
alnan noktadaki en byk eilme gerilmesi.
frv YDKT veya GKT yk birleimleri altnda bulonun karakteristik gvde alanndaki
en byk kayma gerilmesi.
g Yerekimi ivmesi.
g Ardk iki deliin merkezleri arasnda, kuvvete dik dorultudaki aralk.
g Ara uzaklkl K-birleimlerinde rg elemanlarnn, kaynak kalnlklar gznne
alnmakszn, kollar arasndaki mesafe.
h Rijitletirilmi basn elemannn ykseklii.
h Kesme kuvveti etkisindeki eleman ykseklii: hadde rnleri iin ke
blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak elde edilen balklar
24
arasndaki net gvde ykseklii, yapma enkesitli elemanlar iin bulon eksenleri
veya kaynaklar arasndaki net ykseklik.
hc Hadde profillerinde, arlk merkezi ile basn balnn i yzndeki erilik
bitim noktas arasndaki uzakln iki kat.
hc Yapma enkesitlerde, arlk merkezi ile basn balndaki en yakn balant
elemanlar sras veya baln i yzndeki kaynak kenar arasndaki uzakln iki
kat.
hef Etkin gmme derinlii.
ho I-enkesitte balk arlk merkezleri aras mesafe.
hp Plastik tarafsz eksen ile basn balndaki en yakn balant elemanlar sras
veya baln i yzndeki kaynak kenar arasndaki uzakln iki katna eit olan
mesafe.
hr ekillendirilmi elik sac karakteristik hadve ykseklii.
hsa Kaynaklama ilemi tamamlandktan sonra, balkl elik ankrajn tabanndan
itibaren balk d yzeyine kadar llen ykseklii.
i Atalet yarap.
i Basn eleman enkesitinin burkulma ekseni etrafndaki atalet yarap.
ia Korniyerin balanan koluna paralel geometrik eksen etrafndaki atalet yarap.
ii Bir parann minimum atalet yarap.
io Kayma merkezine gre hesaplanan polar atalet yarap.
it Etkin atalet yarap.
its Etkin atalet yarap.
ix x-eksenine gre atalet yarap.
iy y-eksenine gre atalet yarap.
iz Korniyerin zayf asal eksen etrafndaki atalet yarap.
k Baln d yzeyinden gvde dz ksmnn balad noktaya kadar olan uzaklk.
k Kutu enkesitin d ke yarap.
kc Rijitletirilmemi narin elemanlar iin katsay.
ksc Srtnme etkili birleimlerde bileik ekme ve kesme kuvveti etkisini gznne
alan katsay.
kv Kesme kuvveti etkisinde gvde levhas burkulmas katsays.
l Birleim uzunluu.
l Yk dorultusundaki etkin birleim uzunluu.
lb Mesnetlenme uzunluu.
lb Ezilme (temas) uzunluu
lb Boru veya kutu enkesitli elemann boyuna eksenine (u kapak levhalar
kullanld durumlarda eleman geniliine) paralel olarak llen ezilme
uzunluu.
25
lc Kuvvet dorultusundaki delik kenar ile en yakn dier delik kenar arasndaki
veya delik kenar ile eleman kenar arasndaki net uzaklk.
la U-profil ankrajn boyu.
le Kutu enkesitli elemanlarda kaynak dayanmn belirlemek iin kullanlan, kt
veya ke kaynaklarn toplam etkin uzunluu.
lov rg elemanlarnn balk elemanna baland birleim yzeyinde iki rg
elemann st ste binme uzunluu.
lp Bindirme yapan rg elemann balk eleman birleim yzeyindeki izdm
uzunluu.
n Kiri akl boyunca kullanlan noktasal stabilite balants says.
n Milimetre bana den di says.
nb ekme kuvveti etkisindeki bulon says.
ns Srtnme etkili kayma dzlemi says.
nsp Kayma dzlemi says.
nSR Tasarm mr boyunca oluacak gerilme tekrar.
p Di yivinin birim adm uzunluu, (mm/di yivi).
pb Kompozit enkesitte elik ve beton arasndaki aderans etkileim yzeyinin evresi
s Ardk iki deliin merkezleri arasnda, kuvvet dorultusundaki aralk.
s Ba levhalarndaki bulonlarn veya belirli aralklarla dzenlenen sreksiz
kaynaklarn arasndaki uzaklk.
t Eleman kalnl.
t Korniyer kol kalnl.
t Dikdrtgen dolu enkesitli elemann eilme eksenine paralel boyutu.
t Birletirilen eleman kalnl.
t Levha kalnl.
t Toplam besleme levhas kalnl.
t Boru ve kutu enkesitli elemanlarn et (cidar) kalnl.
t En d ekme lifinin plastik tarafsz eksene uzakl.
tb Boru ve kutu enkesitli elemanlarn tasarm et kalnl.
tbi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman kalnl.
tbj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman kalnl.
tcf Kolon balk kalnl.
tf Balk kalnl.
tf elik U-profil ankraj eleman balk kalnl.
tfc Basn bal kalnl.
tp Ba levhas kalnl.
tst Gvde rijitlik levhas kalnl.
26
tw Gvde kalnl.
tw elik U-profil ankrajn gvde kalnl.
tw rg elemann veya levhann evresine uygulanan kaynan en kk etkin
kalnl.
w Asal eksen etrafnda eilme ile ilgili alt indis.
w Levha genilii.
w ekme etkisindeki levhada kalnlk boyunca ke kaynak enkesitinin kol (kenar)
uzunluu.
wc Beton birim hacim arl.
wr ekil verilmi elik sacn ortalama hadve genilii.
x Kuvvetli eksen etrafndaki eilme ile ilgili alt indis.
xo, yo Kayma merkezinin arlk merkezine gre koordinatlar.
x Birleim etki alan arlk merkezinin birleim dzlemine dik uzakl,
(dmerkezlik).
y Zayf eksen etrafindaki eilme ile ilgili alt indis.
z Asal eksen etrafndaki eilme ile ilgili alt indis.
YDKT ve GKT yk birleimleri iin edeer dzeltme katsays.
Eksenel ykl elemanlarn u birleimlerinde etkin kaynak uzunluu hesab iin
azaltma katsays.
Boru enkesitli rg eleman apnn balk eleman apna oran.
Kutu enkesitli rg eleman geniliinin balk eleman geniliine oran.
T Stabilite (destek) sisteminin toplam rijitlii.
br Stabilite (destek) sisteminin gerekli rijitlii.
ef K-birleimlerde etkin genilik oran.
eop Kutu enkesitli elemanlarn kafes sistem birleimlerinde etkin zmbalama
parametresi.
sec Gvde enine rijitlik levhalarnn etkisini ieren, gvde distorsiyon rijitlii,
(N mm/rad).
w Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki tek korniyerlerin enkesit
zellii.
Sabit dey ykler ve hareketli yklerin 0.5 katndan oluan dey yerdeitirme.
u Karakteristik ekme dayanm, Fu ya kar gelen birim ekildeitirme.
y Karakteristik akma gerilmesi, Fy ye kar gelen birim ekildeitirme, (y=Fy / E)
YDKT veya GKT yk birleimleri altnda birinci mertebe greli kat telemesi.
H Gznne alnan dorultuda, seilen yatay ykler altnda, sistem rijitlii
kullanlarak hesaplanan birinci mertebe greli kat telemesi.
Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleiminde balk elemannn narinlik oran.
27
Kutu enkesitlerin K-birleimlerinde ara uzaklk oran.
Sadece kutu enkesitler iin uygulanan yk etkime uzunluu parametresi.
Kutu veya boru enkesitin genilik (ap) / kalnlk oran.
Yerel burkulma narinlik deeri.
f Enkesitin balk paras narinlii.
p Kompakt elemanlar iin narinlik snr deeri.
pf Kompakt balk paras iin narinlik snr deeri.
pw Kompakt gvde paras iin narinlik snr deeri.
r Kompakt olmayan eleman iin narinlik snr deeri.
rf Kompakt olmayan balk paras iin narinlik snr deeri.
rw Kompakt olmayan gvde paras iin narinlik snr deeri.
Srtnme etkili birleimlerde ortalama srtnme katsays.
Dayanm katsays, (Blm 5den Blm 16ya kadar olan ksmlarda belirtilen).
B Betonda ezilme etkisi iin dayanm katsays.
b Eilme etkisi iin dayanm katsays.
c Basn kuvveti etkisi iin dayanm katsays.
c Eksenel yk etkisindeki kompozit kolonlar iin dayanm katsays.
T Burulma etkisi iin dayanm katsays.
t ekme kuvveti etkisi iin dayanm katsays.
t Balkl elik ankrajn ekme kuvveti etkisi iin dayanm katsays.
v Balkl elik ankrajn kesme kuvveti etkisi iin dayanm katsays.
Gvenlik katsays, (Blm 5den Blm 16ya kadar olan ksmlarda belirtilen).
B Betonda ezilme etkisi iin gvenlik katsays.
b Eilme momenti iin gvenlik katsays.
c Basn kuvveti etkisi iin gvenlik katsays.
c Eksenel yk etkisinde kompozit kolonlar iin gvenlik katsays.
T Burulma etkisi iin gvenlik katsays.
t ekme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays.
t Balkl elik ankrajn ekme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays.
v Balkl elik ankrajn kesme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays.
sr Minimum boyuna donat oran.
st Fyw/Fyst ve 1.0 deerlerinden byk olan.
Kaynak boyuna eksenine gre ykn dorultu as.
Balk ve rg elemanlar arasndaki dar a, (derece).
28
b Rijitlik azaltma katsays.
TANIMLAR
Akma Akma gerilmesine ulaldnda meydana gelen elastik olmayan
ekildeitirme.
Akma gerilmesi Malzemenin akma noktasna kar gelen gerilme deeri.
Akma momenti Eilme etkisindeki bir elemanda, en d lifin akma gerilmesine
ulat moment deeri.
Akma noktas Gerilme-ekildeitirme diyagramnda, gerilme deerinde art
olmakszn, malzemede ekildeitirme artnn devam ettii
nokta.
Altlk levhas Tam penetrasyonlu kt kaynaklarda, kk blgesine kaynak
uygulanamad durumlarda, kaynak uzunluu boyunca
kullanlan levha, (karlama levhas).
Ankraj donats Betonun krlarak ayrlmasnn nlenmesi amacyla kullanlan
donat.
Arttrlm yk Karakteristik yk deerinin ilgili yk katsaysyla arplmas ile
elde edilen yk.
Ba levhas Yapma kolon veya kirilerde, birleen elemanlar arasnda
meydana gelen kesme kuvvetini aktaran rijit balantl levha.
Basit (mafsall) birleim Birletirilen elemanlarn arasnda birbirine gre dnmenin
nlenmedii varsaym ile eilme momentinin terkedildii
birleim.
Basit skma Bulonlarn, birleen paralarn ortak yzeyleri arasnda dzgn
ve tam temas salanacak ekilde sklmas ilemi.
Balkl elik ankraj Beton ile elik arasndaki yk aktarmn salamak iin
kullanlan, kompozit elemann elik bileenine kaynaklanm ve
beton bileenine gml olan balkl elik eleman (kayma
eleman).
Balk eleman Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleimlerinde rg
elemanlarnn baland ana eleman.
Balk takviye levhas Bir elemann balna, enkesit alann, mukavemet momentini
ve atalet momentini arttrmak amacyla bulonlu veya kaynakl
olarak balanan levha.
29
Belirli dnme kapasitesi Plastik momente kar gelen dnmenin 3 kat olarak tanmlanan
dnme miktar (max = 3p).
Besleme levhas (im) Birleimde temas veya ezilme yzeyleri arasnda oluabilecek
boluu doldurmak iin kullanlan ince levha.
Beton dolgulu kompozit eleman
i beton ile doldurulmu elik boru veya kutu enkesitli
kompozit eleman.
Betona gml kompozit eleman

Betona gml elik hadde profil veya yapma kesitlerden
oluan kompozit eleman.
Betonun krlarak ayrlma dayanm
Belirli bir beton parasnn beton ktlesi yzeyinden krlarak
ayrlmas.
Bindirmeli birleim Paralel dzlemlerdeki elemanlarn st ste balanmasyla
oluturulan birleim.
Bir kenar erisel kt kaynak Erisel kenarl elemanlarn dzlem yzeylere temas ettii
noktalarda uygulanan kt kaynak enkesiti.
Birinci mertebe analiz Denge denklemlerinin ekildeitirmemi sistem geometrisi
zerinde yazld ve ikinci mertebe etkilerinin terkedildii
yapsal analiz yntemi.
Birleim ki veya daha fazla eleman arasnda kuvvet aktarmnn
saland, birleen eleman ularnn, yzeylerinin veya
kenarlarnn birbirlerine birletii alan.
Birleim aralar Birleimi oluturan aralar (bulon (cvata), perin veya kaynak).
Birleim dzlemi Birleimde birleen elemanlarn eksenlerinin oluturduu
dzlem.
Birleim elemanlar Birleim alannda kullanlan korniyer, levha vb. balant
elemanlar.
Blok krlma Birleimde, kuvvete dik dzlem boyunca ekme krlmasnn ve
kuvvete paralel dzlem boyunca kayma akmas veya kayma
krlmasnn meydana geldii snr durum.
Boyun blgesi Gvdeyi bala birletiren erisel blge.
Boyuna kayma kuvveti Kompozit kirite beton ve elik elemanlarn temas yzeyleri
arasnda, kiri ekseni boyunca oluan yatay kuvvet.
Bulon Balkl, silindirik gvdeli, di alm ksm bulunan birleim
arac (cvata).
Burkulma Kritik yk etkisinde, yapda veya bir yapsal elemanda ani
geometri deiimi ile oluan snr durum.
30
Burkulma boyu Farkl u koullarna sahip elemann, edeer burkulma
dayanmna sahip iki ucu mafsall eleman olarak gznne
alnmas halinde belirlenen boy (Etkin uzunluk).
Burkulma dayanm Kararsz durum (stabilite kayb) snr dayanm.
Burkulma boyu katsays, K Burkulma boyunun, iki dm noktas arasndaki ubuk boyuna
oran.
Burulmal burkulma Basn elemannn kayma merkezi ekseni etrafnda dnmesi ile
oluan burkulma ekli.
Burulma stabilite balants

Kiri veya kolon enkesitinin burulmasn nlemek iin
konumlandrlan eleman.
aprazl ereve Tayc sistemin yatay yklere kar dayanmn ve stabilitesini
salayan, apraz elemanlardan oluan ereve sistemleri.
aprazl stabilite balants Bir ereve sisteminde iki katn greli yanal yerdeitirmesini
veya kiriin veya kolonun uzunluu boyunca komu iki
noktasnn birbirine gre hareketini kontrol eden destek sistemi
(rnein, diyagonal ve yatay elemanlar ile tekil edilen rg
sistemi).
ekme alan katks Kiri gvdesi kesme dayanm hesabnda, dey ara rijitlik
levhalar ile oluturulan panel blgelerinde burkulma sonras
oluan diyagonal ekme alan dayanmlarnn dikkate alnmas.
ekme dayanm EN 10025 de tanmland gibi elik malzemenin tayabilecei
maksimum ekme gerilmesi (kopmadan nce ulalan en byk
gerilme deeri).
ekme ve kesme krlmas Bulon veya benzeri bir birleim aracnda, krlmann ekme ve
kesme kuvvetinin ortak etkisi altnda ortaya kt gme snr
durumu.
elik ankraj Beton ile elik arasndaki yk aktarmn salamak iin
kullanlan, kompozit elemann elik bileenine kaynaklanm ve
beton bileenine gml olan balkl elik eleman veya U-
profil ankraj eleman.
entik darbe deneyi Malzeme entik tokluunun lld standart darbe deneyi.
entik tokluu eliin gevrek krlmaya kar gsterdii dayanmn bir ls
(Charphy V-entik Darbe testi ile belirli bir scaklkta enerji
yutma yetenei).
ift erilik Eilme etkisi altnda, kiriin akl boyunca bir veya daha
fazla bkm noktasna sahip olmas.
ift erilikli eilme Kiri akl boyunca bir veya daha fazla bkm noktas
oluumuyla ortaya kan eilme ekildeitirmesi.
Dayanm (tama gc) snr durumu
31
Yap sistemi veya yap elemanlarnn tama kapasitelerinin sona
erdii snr dayanm durumu.
Dayanm katsays, YDKT de malzeme dayanmndaki belirsizlikleri belirli bir
gvenlik ile hesaba katmak amacyla uygulanan katsay.
Demiroksit tabakas Scak haddeleme sonucu profiller zerinde oluan tabaka.
Destek eleman Elemann desteklendii noktada dzlem d yerdeitirmesine
kar rijitlik ve ek dayanm salayan dier bir eleman veya
sistem.
Desteklenmeyen uzunluk Destek elemanlarnn arlk merkezlerinden llen, elemann
desteklenen noktalar arasndaki uzunluk.
Diyafram Dzlem ii ykleri yatay yk tayc sisteme aktaran, at, kat
demesi veya yatay dzlem apraz sistemi.
Diyafram dikmesi Diyafram (deme) yklerinin yatay yk tayc sisteme
iletilmesini salayan eleman.
Diyafram plakas Dzlem ii kayma rijitlii ve dayanm olan, yklerin
destekleyici elemanlara aktarlmasn salayan plaka.
Diyagonal rijitlik levhas Kolon panel blgesinde diyagonal olarak dzenlenen gvde
rijitletiricisi.
Dorudan aderans etkileimi
Bir kompozit kesitte, elik ve beton arasnda kuvvet aknn
aderans gerilmeleri ile saland mekanizma.
Dorudan analiz yntemi kinci mertebe analizde, balang kusurlar ile dorusal
olmayan gerilmelerin etkilerini gznne alan yntem.
Dolgu kayna Oval veya dairesel alan deliklerin kaynak metali ile
doldurulmasyla oluturulan kaynak.
Dnme kapasitesi Elemanda tama snr durumuna kar gelen plastik dnmenin,
kesitte akmann balad andaki elastik dnmeye oran.
Dm noktas (birleim) levhas
Kafes sistem elemanlarnn birleimlerinde veya apraz
elemanlarn kiri ve kolonlara balantlarnda kullanlan levha
eleman.
Dey yk Yerekimi dorultusunda etkiyen ykler (rnein, sabit ve
hareketli ykler).
Dzlem d burkulma Yapsal elemanlarda eilme dzlemine dik burkulma snr
durumu.
Dzlem ii burkulma Bir yapsal elemann eilme dzlemi iindeki burkulma snr
durumu.
Eilmeli burkulma Basn elemannn, burulma veya arplma (enkesit
geometrisinde deiiklik) olmakszn, eilme ekildeitirmesi
ile ortaya kan burkulma ekli.
32
Eilmeli burulmal burkulma Basn elemannn enkesit geometrisinde deiiklik olmadan
eilme ve ayn anda burulma ekildeitirmesi ile ortaya kan
burkulma ekli.
Ek ki eleman parasn birletirmek amacyla, ularnda tekil
edilen bulonlu veya kaynakl birleim.
Elastik analiz Yk etkisinin kaldrlmas durumunda, yapnn
ekildeitirmemi ilk konumuna dnmesi varsaymna dayanan
yapsal analiz.
Elemann ekme dayanm Elemann tayabilecei maksimum ekme kuvveti.
Enine rijitlik levhas Kiri veya kolon gvdesinde balklara dik konumlandrlan
levha.
Enkesit paras elik elemanlarn enkesitlerini oluturan her bir para (balk
paras, gvde paras, vb.).
Esas metal Kaynakla birletirilen eleman malzemesi.
Etkin elastik mukavemet momenti
Basn etkisindeki enkesit balnn etkin genilii ile
hesaplanan elastik mukavemet momenti.
Etkin genilik Levha veya demenin mevcut genilii iindeki niform
olmayan gerilme dalmn, ayn etkiyi meydana getirecek
niform gerilme dalmna dntrmek amacyla belirlenen
azaltlm genilik.
Etkin narinlik oran ok paral basn elemanlarnda kayma ekildeitirmelerinin
karakteristik basn kuvveti dayanmna etkisini gznne
almak amacyla belirlenen narinlik oran.
Etkin net alan ekme eleman u balantsnda dzensiz gerilme dalmnn
dikkate alnd azaltlm net alan.
Ezilme Bulonlu birleimlerde birleen elemanlar arasndaki kayma
etkisinin, yerel basn kuvvetleriyle aktarlmasnda snr durum.
Ezilme(Yerel basn akmas) Ezilme etkileri ile oluan yerel basn akmas snr durumu.
Ezilme etkili birleim Birleim elemanlar arasnda kesme kuvvetlerinin ezilme ile
aktarld bulonlu birleim.
Fiktif (itibari) yk Stabilite analizinde balang kusurlarnn etkisini hesaba
katmak amacyla tanmlanan yk.
Geometrik eksen Enkesitin gvde veya balk elemanna veya korniyer koluna
paralel ekseni.
Gerekli dayanm Yapsal elemanda, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
belirlenen i kuvvetler ve gerilmeler.
Gerilme dzensizlii Birleim blgesinde, elemanda veya levhada ortaya kan
niform olmayan ekme gerilmesi dalm.
Gerilme ylmas Geometrideki ani deiiklikler veya yerel yk uygulamas
nedeniyle, ortalama gerilmenin belirli bir blgede daha byk
deere ulamas.
33
Gerilme kuvvetlerden oluan, birim alana etkiyen kuvvet.
Gllenme Dz atlarda su birikmesi etkisi.
Gvde takviye levhalar Kiri veya kolon gvdesine tekil yklerin etkidii blgelerde
dayanm arttrmak iin gvdenin her iki tarafna eklenen
levhalar.
Gvde yanal telenme burkulmas
Tekil ykn uygulama noktasnda kiriin ekme ve basn
balklarnn birbirlerine gre yanal olarak yerdeitirmesi snr
durumu.
Gvenli dayanm GKT de karakteristik dayanmn gvenlik katsaysna blnmesi
ile elde edilen dayanm, (Rn / ).
Gvenli gerilme Gvenli dayanmn ilgili enkesit zelliine (enkesit alan veya
elastik mukavemet momenti vb.) blnmesi ile elde edilen
gerilme deeri.
Gvenlik katsays, GKT de gvenlii salamak amacyla, karakteristik dayanm
deerlerini azaltmak iin ilgili gme snr durumu esas alnarak
uygulanan katsay.
Gvenlik katsaylar ile tasarm (GKT)
Yapsal gvenliin gvenlik katsaylar ile saland tasarm
yntemi.
Gvenlik katsaylar ile tasarm yk birleimleri
Gvenlik katsaylar ile tasarm yntemi iin, Blm 5.3.2 de
belirtilen yk birleimleri.
Isl kesim Gaz, plazma ya da lazerle yaplan kesim.
ki kenar erisel kt kaynak Erisel kenarl iki elemann temas ettii noktalarda uygulanan
kt kaynak enkesiti.
kinci mertebe etkisi Yap tayc sisteminin ve elemanlarn ekildeitirmi
geometrisi zerinde denge denklemlerinin yazlmas suretiyle
ortaya kan i kuvvet etkisi (P- ve P-).
Kaldrma kuvveti D ekme kuvveti etkisindeki bulonlu birleimde, birleen
paralarn eilme ekildeitirmesi sonucunda bulonlara etkiyen
ilave kuvvet.
Kaplama Yapnn dn kaplayan rt.
Karakteristik akma gerilmesi
TS EN 10025 de tanmland ekilde, malzeme iin belirlenen
akma gerilmesinin (dayanmnn) minimum snr deeri (elik
snfn tanmlamak iin kullanlan en kk akma gerilmesi
deeri).
Karakteristik boyut retim katologlarndan veya profil (enkesit) tablolarndan alnan
teorik retim boyutlar (rnein, balk kalnl, enkesit
alan,vb.).
34
Karakteristik ekme dayanm
TS EN 10025 de tanmland ekilde, malzeme iin belirlenen
ekme dayanmnn minimum snr deeri.
Karakteristik dayanm Yapnn veya yap elemanlarnn, ilgili yk etkisi iin,
karakteristik boyut ve karakteristik minimum malzeme
dayanmlar ile hesaplanan dayanm (dayanm katsays veya
gvenlik katsays uygulanmakszn).
Karakteristik yk statistiksel verilere dayanlarak ve belirli bir olaslk koulu ile
(ortalama yk deerinden byk olarak) hesaplanan yk etkisi.
Kayma Bulonlu birleimde, birleimin mevcut dayanmna
ulamasndan nce, birleen paralarn birbirine gre hareketi ile
ortaya kan snr durum.
Kayma burkulmas Dzlemi iinde kesme kuvveti etkisinde olan levha elemannn
ekildeitirmesi ile ortaya kan burkulma snr durumu
(rnein, kesme kuvveti etkisinde kiri gvdesi).
Kayma kontroll birleim Srtnme etkili birleim.
Kaynak kk Kaynak enkesitinde, birbirine birletirilen elemanlarn kesime
izgisindeki kaynak dip blm.
Kaynak metali Kaynakl birleimi oluturan kaynak malzemesi (ilave metal).
Kaynak yzeyi Tipik ke kaynak enkesitini oluturan teorik gen enkesitin
yzeyi.
Kenar gvde paneli Sadece bir tarafnda bitiik gvde paneli olan u panel.
Krlma (kopma) dayanm Yapsal eleman veya birleim elemanlarnda krlma ile ortaya
kan snr duruma kar gelen dayanm.
Ksmi penetrasyonlu kt kaynak (KPK)
Kaynak metalinin birleen elemann tm kalnl boyunca
uygulanmad kt kaynak.
Kiri Eilme momenti etkisindeki tayc eleman.
Kolon aya elik kolonlarda yklerin st yapdan temele iletilmesini
salayan taban plakas ve birleim aralarnn btn.
Kolon Eksenel basn kuvvetinin etkin olduu tayc eleman.
Kompakt enkesit Yerel burkulma olmakszn, tm enkesitte akma gerilmesine ve
belirli dnme kapasitesine ulalmasn salayan enkesit.
Kompakt olmayan enkesit Yerel burkulma olmakszn, belirli dnme kapasitesine
ulalmadan, akma gerilmesine ulald enkesit.
Kompozit eleman Yapsal elik ve betonun birlikte alt yapsal eleman.
Kompozit kiri Betonarme deme ile birlikte alan yapsal elik kiri.
Ke kaynak Birletirilecek iki parann kesien yzeyleri arasndaki blgenin
kaynak metali (ilave metal) ile doldurulmasyla oluturulan
gen enkesitli kaynak.
Ke kaynak etkin kalnl Kaynak kknden kaynak yzeyine olan en ksa uzunluk.
35
Ke kaynak kenar boyutu Tipik ke kaynak enkesitini oluturan teorik gen enkesitin
kenar uzunluu.
Ke kaynak takviyesi Kt kaynaklara uygulanan ilave ke kaynak.
Krater Kaynak ileminin balang ve biti noktalarnda, genellikle
kaynan daha ince ve daha dk dayanml olduu ksm.
Kullanlabilirlik snr durumu

Yap elemanlarnda, ar ekildeitirme, yerdeitirme, ar
titreim vb. gibi, ikincil yap elemanlarn etkileyen ve kullanm
konforunu kontrol eden snr durum.
Kullanlabilirlik snr durumu yk birleimi
Kullanlabilirlik snr durumunun deerlendirildii yk
birleimi.
Kutu enkesit dz kenar genilii
Kutu enkesitli elemann karakteristik geniliinden iki d ke
yarapnn karlmas ile elde edilen genilik. Ke yarapnn
bilinmedii durumlarda toplam genilikten kalnln katnn
karlmas ile elde edilebilir.
Kuvvetli eksen Bir kesitin arlk merkezinden geen, en byk atalet
momentine sahip olduu asal eksen.
Kt kaynak Birletirilecek iki paradan en az birinde alan kaynak aznn,
para kalnl boyunca kaynak metali ile doldurulmasyla
oluturulan kaynak.
Mevcut dayanm YDKT iin tasarm dayanm veya GKT iin gvenli dayanm.
Mevcut snr gerilme YDKT iin tasarm gerilmesi veya GKT iin gvenli gerilme.
Moment aktaran birleim Birleen elemanlar arasnda eilme momentinin aktarld
birleim.
Moment aktaran ereve Elemanlarnn ve birleimlerinin esas olarak eilme momenti ve
kesme kuvveti etkisinde olduu, yapsal sistemin stabilitesini,
dey ve yatay yklere kar dayanm salayan ereve sistemi.
Moment aktaran rijit birleim
Birletirilen elemanlar arasnda birbirine gre dnme olmad
varsaylan moment aktaran birleim.
Moment aktaran yar-rijit birleim
Birletirilen elemanlar arasndaki olas dnmeye kar gelen
momentin aktarld birleim.
Narin enkesit Elastik blgede yerel burkulma oluabilecek enkesit paralarna
sahip enkesit.
36
Negatif eilme momenti dayanm
Kompozit kirilerde betonarme demenin negatif eilme
momenti nedeniyle ekme etkisinde olduu durumda eilme
momenti dayanm.
Net alan Kesim veya alan delikler nedeniyle oluan enkesit kayplarnn
gznne alnd azaltlm (faydal) alan.
Noktasal stabilite balants Birbirinden bamsz olarak ok sayda noktada oluturulabilen
ve komu destek elemanlar arasnda herhangi bir etkileim
olmakszn yanal telenmeyi veya arplmay kontrol eden
eleman.
Ortalama hadve genilii Souk ekil verilmi deme sacnn ortalama hadve (di)
genilii.
Oval dolgu kayna Oval alan deliklerin kaynak metali ile doldurulmasyla
oluturulan kaynak.
nekmeli (ngerilmeli) bulon
Belirlenen minimum nekme kuvvetine gre kontroll skma
yntemi uygulanan yksek dayanml (mukavemetli) bulon.
rg eleman Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleimlerinde balk veya
ana elemana balanan dier eleman.
rg eleman ki ana elik eleman birbirine balamak amacyla kullanlan
diyagonal dorultulu levha, korniyer veya dier elik enkesitli
elemanlar.
Pandl kolon Yalnzca eksenel yk tayan iki ucu mafsall kolon.
Panel blgesi Kiri-kolon birleim blgesinde, kiri ve kolon balklarnn
snrlad kolon gvde blgesi.
P- etkisi Birleim noktalar (dm noktalar) arasndaki elemann
yapm olduu ekildeitirme nedeniyle, P eksenel kuvvetinin
oluturaca ikinci mertebe etkisi.
P- etkisi Bir sistemde, birleim noktalarnn (dm noktalarnn) greli
yerdeitirmesi nedeniyle, P eksenel kuvvetinin oluturaca
ikinci mertebe etkisi.
Plastik analiz Plastik (dorusal elastik olmayan) davran esas alan yapsal
analiz.
Plastik gerilme dalm yntemi
Kompozit enkesitin, beton ve elik bileenlerindeki gerilmelerin
tamamen dikdrtgen gerilme dalmna ulat varsaymna
dayanan enkesit analizi yntemi.
Plastik mafsal Dorusal elastik olmayan ekildeitirmelerin yld blge.
Plastik moment Enkesitin tmnde gerilmelerin akma gerilmesine ulat teorik
eilme momenti kapasitesi.
37
Pozitif eilme dayanm Kompozit kirilerde beton demenin pozitif eilme momenti
nedeniyle tam veya ksmi basn etkisinde olduu durumda
eilme momenti dayanm.
Raybalama Bulon delii apnn istenilen lye getirilmesi amacyla
uygulanan ilem.
Rijitlik levhas Yk dalm, kesme kuvvetinin iletilmesi veya levha
burkulmasnn snrlandrlmas amacyla elemana
kaynaklanm, genellikle korniyer veya levha olan yapsal
eleman.
Rijitletirilmemi enkesit paras

Ykn dorultusuna paralel bir kenar boyunca enkesitin dier
eleman ile, dzlemi dnda snrlandrlm olan basn
etkisindeki eleman.
Rijitletirilmi enkesit paras
Ykn dorultusuna paralel iki kenar boyunca enkesitin dier
elemanlaryla dzlemi dnda snrlandrlm olan basn
etkisindeki eleman.
Rijitlik Uygulanan kuvvetin (momentin), bu kuvvete (momente) kar
gelen yerdeitirme (dnme) deerine oran ile tanmlanan, bir
yap veya elemann yerdeitirmeye kar dayanm.
Snr durum Yapda veya yapy oluturan elemanlarda, tama gc snr
durumunda dayanm kayb (yklma, kme) veya
kullanlabilirlik snr durumunda rijitlik kayb (ar
yerdeitirme, titreim) ile ortaya kabilecek olas gme
biimlerinin tmn ieren durum.
Souk ekil verilmi elik yap eleman
Isl ilem uygulanmakszn, ekil verme veya presleme ile elik
levhalardan retilen eleman.
Somunun dndrlmesi ile kontroll skma yntemi
Birleen yzeyler birbiriyle tam temas salayacak ekilde basit
skma ilemi uygulandktan sonra, tm yksek dayanml
bulonlara ait somunlarn bulon apna ve uzunluuna bal
olarak belirlenen bir oranda dndrlmesi ile gerekli nekme
kuvvetinin uyguland yntem.
Stabilite balants Yapsal elemanlarn yanal burkulma veya yanal burulmal
burkulma boyunu snrlandrmak amacyla tasarlanan yanal
destek eleman veya sistemi.
Srtnme etkili (kayma kontroll) birleim
Yksek dayanml bulonlarn kontroll sklmasyla birleen
elemanlarn temas yzeylerinde oluan basn kuvveti ve
srtnme etkisi ile kayma kuvvetinin aktarld ve birleen
38
paralarn birbirine gre hareket etmedii varsaymna
dayanarak tekil edilen bulonlu birleim.
Srtnme yzeyi Birleen elemanlar arasnda kayma kuvvetinin aktarld temas
yzeyi.
ekil verilmi elik deme sac
Deme betonu iin kalp olarak kullanlan souk ekil verilmi
elik deme sac.
Tahribatsz deney Malzeme zarar grmeden ve malzeme veya elemanlarn
btnl etkilenmeden uygulanan deney yntemi.
Tam penetrasyonlu kt kaynak (TPK)

Kaynak metalinin birleim enkesitinin tm kalnl boyunca
uyguland kt kaynak.
Tasarm cidar kalnl Boru ve kutu enkesitler iin Blm 5.4.2 de tanmlanan cidar
(et) kalnl.
Tasarm izimleri Tasarm amacyla hazrlanan planlar, kesitleri ve detaylar
ieren izimler.
Tasarm dayanm YDKT de karakteristik dayanmn dayanm katsaysyla
arplmas ile elde edilen dayanm, Rn.
Tasarm yk YDKT veya GKT yk birleimlerine gre tanmlanan yk.
Tek erilikli eilme Kiri akl boyunca bkm noktas olumakszn meydana
gelen eilme durumu.
Teorik bitim noktas Kiri akl boyunca takviye levhasnn gerekli olduu en
kk eilme momentinin etkidii nokta.
Ters sehim Dolu gvdeli veya kafes kirilerde d yk etkisinde meydana
gelecek sehimi dengelemek iin retim veya montaj srasnda
verilen ters erilik.
U dn Ayn dzlemde bir ke etrafnda devam eden ke kaynak
uzunluu.
Yanal burulmal burkulma Bir eilme elemannda enkesitin eilme dzlemine dik yanal
telenerek ayn anda kayma merkezi etrafnda dnmesi ile
ortaya kan burkulma ekli.
Yanal teleme Yapnn yanal yerdeitirmesi.
Yanal telenme burkulmas erevenin yanal yerdeitirmesi nedeniyle ortaya kan
burkulma durumu.
Yapsal analiz Yap mekanii ilkeleri gznne alnarak elemanlarda veya
birleimlerdeki yk etkilerinin belirlendii analiz.
Yapsal bileen Eleman, birleim arac, birleim eleman veya bunlarn
birleimi.
Yapsal elik TS EN 10020 de tanmlanan elik elemanlar.
39
Yap dokmanlar Proje hesap raporu ve tasarm izimleri ile elik uygulama
projesi ve ilgili standartlarn tm.
Yapma eleman (veya enkesit) Yapsal elik elemanlarn birbirlerine kaynaklanmas veya
bulonla (veya perinle) birletirilmesi ile oluturulmu yapma
eleman (veya enkesit).
Yatay yk tayc sistem Tm yap sisteminin stabilitesini ve yatay yklere kar
dayanmn salamak amacyla tasarlanan yapsal sistem.
Yatay yk Yatay dorultuda etkiyen yk, (rnein, rzgar veya deprem
yk).
YDKT yk birleimleri Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm yntemi iin, Blm
5.3.1 de belirtilen yk birleimleri.
Yerel akma Elemanda yerel olarak belirli bir alanda meydana gelen akma.
Yerel burkulma Enkesitin basn etkisindeki elemanlarnn (rnein, balk veya
gvde eleman) burkulmas ile ortaya kan snr durum.
Yerel eilme Tekil yatay kuvvet etkisi altnda kesitin balk elemannda
meydana gelen byk ekildeitirme ile ortaya kan snr
durum.
Yerel gvde burumas snr durumu
Tekil yk veya mesnet tepkisi etkisindeki blge iinde gvde
levhas yerel gme snr durumu.
Yorulma Tekrarl hareketli yk etkisinde atlak oluumu ile ortaya kan
gevrek krlma snr durumu.
Yk etkisi Kullanm sresi boyunca yapya etkileyebilecek yklerin yapsal
elemanlarda oluturduu i kuvvet bileenleri, gerilmeler ve
ekildeitirmeler.
Yk katsays YDKT de yapsal gvenliin salanmas amacyla, karakteristik
yk deerlerini arttrmak iin uygulanan katsaylar.
Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT)
Yapsal gvenliin yk ve dayanm katsaylar ile saland
tasarm yntemi.
Yk Kullanm sresi boyunca yapy etkileyebilecek ve tasarmda
gznne alnmas gerekli olan eitli fiziksel etkiler (dey
ykler, rzgar, deprem vb. yatay ykler, farkl temel oturmalar,
scaklk deiiklikleri, vb. sonucu oluan etkiler).
Zayf eksen Bir kesitin arlk merkezinden geen, en kk atalet
momentine sahip olduu asal eksen.
KISALTMALAR
YDKT Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm
GKT Gvenlik Katsaylar ile Tasarm
40
TPK Tam Penetrasyonlu Kt Kaynak
KPK Ksmi Penetrasyonlu Kt Kaynak
KK Ke Kaynak
BLM 1 GENEL ESASLAR

Bu blmde elik yaplarn tasarm ve yapm esaslarnn kapsam ve genel esaslar
aklanarak, esaslarda dorudan veya dolayl olarak referans verilen ulusal ve uluslararas
standart, ynetmelik ve normlar sralanmaktadr.
1.1 KAPSAM
Bu Esaslar, yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap elemanlarnn ve yap

sistemlerinin, kullanm amalarna uygun olarak, yeterli bir gvenlikle tasarmna ve
yapmna ilikin yntem, kural ve koullar iermektedir.
Bu Esaslarda verilen kurallar esas olarak bina tr elik yap sistemlerini kapsamakla beraber,
dey ve yatay yk tayc elemanlar ieren dier elik yap sistemlerine de, Esaslarn ilkeleri
esas alnarak benzer ekilde uygulanabilmektedir. Bu Esaslar, boru ve kutu profillerin cidar
kalnlklar hari olmak zere (Bkz. Blm 14), eleman kalnlklar en az 4.0mm olan elik
yap sistemlerini kapsamaktadr.
Deprem blgelerinde yaplacak elik ve elik betonarme kompozit yap elemanlarndan
oluan bina tayc sistemlerinin depreme dayankl olarak tasarmnda, bu Esaslarda verilen
kural ve koullara ek olarak, Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik
kurallar da yerine getirilmelidir.
1.2 LKELER
Yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap elemanlarnn tasarmna ilikin bu

Esaslarda veya ilgili Trk standartlarnda yer almayan tasarm kurallar iin ncelikle Ek-4te
verilen kaynaklarla beraber uluslararas geerlilii kabul edilen edeer dier standart,
ynetmelik vb. teknik kural dkmanlar, bu Esaslarda ngrlen ilkeleri ve asgari gvenlik
seviyesini salayacak ekilde kullanlabilir.
TS EN 1090-1 (Ek ZA) standard kapsamnda belgelendirme gerekmemekle birlikte, bu
Esaslarn uygulanmasnda gerekli olabilecek zel yap bileenlerinin ve sistemlerinin
testlerinin yrtlmesinde, TS EN 1990 Ek Dde verilen esaslar veya edeer uluslararas
yntemler dikkate alnacaktr.
1.3 LGL STANDART VE YNETMELKLER
41
Bu Esaslar kapsam iinde bulunan yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap
elemanlar ve yap sistemlerinin tasarmnda referans verilen balca standart ve ynetmelikler
aada sralanmtr.
1.3.1 Genel
TS 498: 1997 Yap elemanlarnn boyutlandrlmasnda alnacak yklerin
hesap deerleri
TS 500: 2000 Betonarme yaplarn tasarm ve yapm kurallar
TS 708: 2010 Betonarme iin donat elii
DBYBHY Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik
TS EN 1090 1 : 2011 elik yap uygulamalar Blm 1: Yapsal bileenlerin
uygunluk deerlendirme gerekleri
TS EN 1090 2 : 2011 elik ve alminyum yap uygulamalar Blm 2: elik yaplar
iin teknik gerekler
TS EN 1991 1 3 : 2009 Yaplar zerindeki etkiler Blm 1 3: Genel etkiler, kar
ykleri
TS EN 1991 1 4 : 2005 Yaplar zerindeki etkiler Blm 1 4: Genel etkiler, rzgar
etkileri
1.3.2 Scak Haddelenmi Kaynaklanabilir Yapsal elik
TS EN 10025 1: 2004 Scak haddelenmi yapsal elik mamulleri Blm 1: Genel
teknik teslim artlar
TS EN 10025 2: 2004 Scak haddelenmi yapsal elik mamulleri Blm 2:
Alamsz yapsal elikler iin teknik teslim artlar
Normalize edilmi/normalize edilirken haddelenmi ve
kaynaklanabilen ince taneli yapsal elikler iin teknik teslim
artlar
Termomekanik haddeli, kaynaklanabilir ince taneli yapsal
eliklerin teknik teslim artlar
Gelitirilmi atmosferik korozyon dayanml yapsal elikler iin
teknik teslim artlar
TS EN 10025 6: 2004 Scak haddelenmi yapsal elikler Blm 6: Su verilmi ve
temperlenmi durumdaki yksek akma dayanml yapsal
elikten imal edilmi yass mamuller iin teknik teslim artlar
1.3.3 Yapsal elik Boru ve Kutu Profiller
TS EN 10210 1: 2006 Scak haddelenmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 1: Teknik teslim
artlar
TS EN 10219 1: 2006 Souk ekillendirilmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 1: Teknik teslim
artlar
42
1.3.4 Yapsal elik Elemanlarn ekil ve Boyutlar
TS EN 10029: 2010 Scak haddelenmi 3 mm veya daha kaln elik levhalar Boyut,
ekil ve toleranslar
TS EN 10034: 1993 Yapsal elik I ve H kesitler ekil ve boyut toleranslar
TS EN 10051: 2010 Srekli scak haddelenmi, kaplanmam, alaml veya
alamsz elikten retilmi levha, sac ve geni eritler Boyut
ve ekil toleranslar
TS EN 10056 1: 1998 Yapsal elik eit ve farkl kollu korniyerler Blm 1:
Boyutlar
TS EN 10056 2: 2005 Yapsal elik eit ve farkl kollu korniyerler Blm 2: ekil ve
boyut toleranslar
TS EN 10058 2: 2003 Genel kullanm iin scak haddelenmi yass elik ubuklar
Boyut ve ekil toleranslar
TS EN 10210 2: 2006 Scak haddelenmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 2: Toleranslar,
boyut ve kesit zellikleri
TS EN 10219 2: 1997 Souk ekillendirilmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 2: Toleranslar,
boyutlar ve kesit zellikleri
TS EN 10279: 2000 Scak haddelenmi elik U-Profilleri ekil ve boyut
toleranslar
1.3.5 Bulonlar, Somunlar ve Pullar
TS EN 14399 1: 2006 nyklemeli yksek mukavemetli yapsal cvatalama
dzenekleri Blm 1: Genel gereklilikler
dzenekleri Blm 2: nykleme uygunluk deneyi
dzenekleri Blm 3: HR Sistemi Altke bal cvata ve
somun dzenekleri
dzenekleri Blm 4: HV Sistemi Altke bal cvata ve
somun dzenekleri
dzenekleri Blm 5: Dz rondelalar
dzenekleri Blm 6: Dz haval rondelalar
TS EN 14399 7: 2007 nyklemeli yksek dayanml yapsal cvatalama takmlar
Blm 7: HR sistemi Hava bal cvata ve somun takmlar
Blm 8: HV sistemi Altke bal cvata ve somun takmlar
Blm 9: HV veya HR sistemi Yk gstergeli pullar
43
Blm 10: HRC sistemi nekme kuvveti iin tasarlanm
bulon ve somun takmlar
TS EN ISO 898 1: 2013 Karbon elii ve alaml elikten imal edilmi balant
elemanlarnn mekanik zellikleri Blm 1: Cvatalar, vidalar
ve saplamalar
TS EN ISO 4014: 2012 Altke bal cvatalar Mamul kalitesi A ve B
TS EN ISO 4016: 2013 Altke bal cvatalar Mamul kalitesi C
TS EN ISO 4017: 2014 Altke bal vidalar Mamul kalitesi A ve B
TS EN ISO 4018: 2011 Altke bal vidalar Mamul kalitesi C
TS EN ISO 4032: 2013 Altke normal somunlar (Stil 1) Mamul kalitesi A ve B
TS EN ISO 4033: 2012 Altke somunlar Mamul kalitesi A ve B
TS EN ISO 4034: 2013 Altke somunlar Mamul kalitesi C
TS EN ISO 7040: 2013 Altke somunlar Metal olmayan emniyet elemanl, stil1
Mukavemet snf 5, 8 ve 10
TS EN ISO 7042: 2013 Altke somunlar Kendinden Emniyetli Tamam metal, stil
2 Mukavemet snf 5, 8, 10 ve 12
TS EN ISO 7719: 2013 Altke somunlar Kendinden Emniyetli Tamam metal, stil1
Mukavemet snf 5, 8 ve 10
TS EN ISO 10511: 2013 Altke bal ince somunlar Kendinden emniyetli Metal
olmayan emniyet elemanl
TS EN ISO 10512: 2013 Balama elemanlar Altke somunlar Metal olmayan
emniyet elemanl, stil1, metrik dili, mukavemet snf 6, 8 ve 10
TS EN ISO 10513: 2013 Altke somunlar Kendinden emniyetli, tamam metal, stil2
metrik ince adml, mukavemet snf 8, 10 ve 12
TS EN ISO 7089: 2003 Dz rondelalar Normal seriler Mamul kalitesi A
TS EN ISO 7090: 2003 Dz rondelalar Haval Normal seriler Mamul kalitesi A
TS EN ISO 7091: 2003 Dz rondelalar Normal seriler Mamul kalitesi C
1.3.6 Kaynak Malzemesi ve Kaynak
TS EN ISO 2560: 2009 Kaynak sarf malzemeleri Alamsz ve ince taneli eliklerin
elle yaplan metal ark kayna iin rtl elektrotlar
Snflandrma
TS EN ISO 4063: 2010 Kaynak ve kaynakla ilgili ilemler lemlerin adlandrlmas
ve referans numaralar
TS EN ISO 9692-1: 2013 Kaynak ve benzer ilemler Kaynak az hazrl iin
tavsiyeler Blm 1: eliklerin el kayna, gaz kayna, TIG
kayna ve demet kayna
TS EN ISO 13479: 2004 Kaynak sarf malzemeleri Metalik malzemelerin ergitme
kaynanda kullanlan tozlar ve ilave metaller iin genel mamul
standard
44
tozalt ark kayna iin tel elektrot, boru tipi zl elektrot,
elektrot/toz kombinasyonlar Snflandrma
TS EN ISO 14174: 2012 Kaynak sarf malzemeleri Tozalt ve elektrocruf kaynaklar
iin tozlar
koruyucu gaz metal ark kayna iin tel elektrotlar ve ylm
kaynaklar Snflandrma
koruyucu gaz korumal ve korumasz metal ark kayna iin
boru eklindeki zl elektrotlar Snflandrma
TS EN ISO 18275: 2012 Kaynak sarf malzemeleri Yksek mukavemetli eliklerin elle
metal ark kayna iin rtl elektotlar Snflandrma
1.3.7 Balkl elik Ankrajlar ve Kaynak
TS EN ISO 13918: 2008 Kaynak Saplama ark kayna iin saplamalar ve seramik
ykskler
TS EN ISO 14555: 2014 Kaynak Metalik malzemelerin saplama ark kayna
BYKHY: 2015 Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik
TS EN 135011: 2009 Yap mamulleri ve yap elemanlar, yangn snflandrmas
Blm 1: Yangn karsndaki davran deneylerinden elde
edilen veriler kullanlarak snflandrma
TS EN 135012: 2009 Yap mamulleri ve yap elemanlar - Yangn snflandrmas -
Blm 2: Yangna dayanm deneylerinden elde edilen veriler
kullanlarak snflandrma (havalandrma tesisatlar hari)
TS EN ISO 119251: 1999 Yap malzemeleri Yangn dayanm deneyleri Aleve
dorudan maruz kaldnda tutuabilirlik Blm 1: tututurma
klavuzu
TS EN ISO 119252: 2004 Yangn deneylerine reaksiyon Aleve dorudan maruz kalan
rnlerin tutuabilirlii Blm 2: Tek alev kaynayla deney
TS ISO 119253: 1997 Yap malzemeleri Yangn dayanm deneyleri Aleve
dorudan maruz kaldnda tutuabilirlik Blm 3: ok alev
kaynayla deney
TS EN ISO 92391: 2010 Demelerin yangna tepki deneyleri Blm 1: Yanma
davrannn radyan s kayna kullanlarak tayini
TS EN 13238: 2010 Bina rnlerinin yangn deneylerine reaksiyonu Tabakalarn
seimi iin genel kurallar ve artlandrma ilemleri
TS EN 13823: 2014 Yap rnleri iin yangna tepki deneyleri Tek bir yakma
unsuru ile termal etkiye maruz kalan demeler haricindeki yap
rnleri
TS EN ISO 13943: 2002 Yangn gvenlii Terimler ve tarifleri
TS EN ISO 1716: 2010 Yap rnlerinin yangna tepki deneyleri Yanma ssnn tayini
45
TS EN ISO 1182: 2010 Yap mamullerinin yangn deneylerine tepkisi Tutumazlk
deneyi
TS EN 13651: 2012 Yangna dayankllk deneyleri-Yk tayc elemanlar-Blm 1:
Duvarlar
Demeler ve atlar
Kiriler
TS EN 13654: 1999 Tayc elemanlarn yangna dayankllk deneyi-Blm 4:
Kolonlar
BLM 2 MALZEME
Bu blmde yap elii, birleim aralar ve dier elik yap malzemesinin zellikleri ve ilgili
standart, norm ve ynetmelikler yer almaktadr. Bu blmde verilen malzeme karakteristik
deerleri retim standartlarnda verilen minimum deerlerdir.
Beton iin TS 500 ve donat elii iin TS 708 standartlarnda belirtilen ilgili malzeme
zellikleri geerlidir.
2.1 YAPISAL ELK
2.1.1 Malzeme zellikleri

Bu Esaslar, TS EN 10025 e uygun ekilde scak haddelenerek retilmi elik profiller ve
levhalar ile EN 10210 ve EN 10219 a uygun olarak retilen yapsal boru ve kutu enkesitli
elemanlarn oluturduu elik ve elik-betonarme kompozit yaplarn tasarm esaslarn ierir.
Bu Esaslardaki kurallar Tablo 2.1A ve Tablo 2.1B de verilen elik snflar iin geerlidir.
Tablo 2.1A ve Tablo 2.1B deki deerler, tasarm hesaplarnda kullanlacak karakteristik
deerlerdir.
TABLO 2.1A SICAK HADDELENM YAPISAL ELKLERDE
KARAKTERSTK AKMA GERLMES, Fy VE EKME DAYANIMI, Fu
Karakteristik Kalnlk, t (mm)
Standart ve elik Snf t 40mm 40mm < t 80mm
Fy (N/mm2) Fu (N/mm2) Fy (N/mm2) Fu (N/mm2)
EN 10025-2
S235 235 360 215 360
S275 275 430 255 410
S355 355 510 335 470
S450 440 550 410 550
EN 10025-3
S275 N/NL 275 390 255 370
S355 N/NL 355 490 335 470
S420 N/NL 420 520 390 520
S460 N/NL 460 540 430 540
EN 10025-4
S275 M/ML 275 370 255 360
S355 M/ML 355 470 335 450
46
S420 M/ML 420 520 390 500
S460 M/ML 460 540 430 530
EN 10025-5
S235 W 235 360 215 340
S355 W 355 510 335 490
EN 10025-6
S460 Q/QL/QL1 460 570 440 550
TABLO 2.1B YAPISAL BORU VE KUTU PROFLLERDE KARAKTERSTK

AKMA GERLMES, Fy VE EKME DAYANIMI, Fu
Karakteristik Kalnlk, t (mm)
Standart ve elik Snf t 40mm 40mm < t 80mm
2 2
Fy (N/mm ) Fu (N/mm ) Fy (N/mm2) Fu (N/mm2 )
EN 10210-1
S235 H 235 360 215 340
S275 H 275 430 255 410
S355 H 355 510 335 490
S275 NH/NLH 275 390 255 370

S355 NH/NLH 355 490 335 470
S420 NH/NLH 420 540 390 520
S460 NH/NLH 460 560 430 550
EN 10219-1
S235 H 235 360
S275 H 275 430
S355 H 355 510
S275 NH/NLH 275 370

S355 NH/NLH 355 470
S460 NH/NLH 460 550
S275 MH/MLH 275 360

S355 MH/MLH 355 470
S420 MH/MLH 420 500
S460 MH/MLH 460 530
2.1.2 Tokluk
ekme elemanlarnda gevrek gmenin nlenmesi amacyla, yapnn mr boyunca olumas
muhtemel en dk scaklkta minimum entik tokluu (CVN, Charpy V Notch) deeri
27J olacaktr. Eksenel ekme ve eilme momentinin ekme bileeni etkisinde olan kalnl
50mm yi aan enkesit paralarna sahip hadde profillerinin ve yapma enkesitlerin eklerinin
tam penetrasyonlu kt kaynak ile yaplmas durumunda, bu elemanlarn entik tokluu deeri
21oC scaklkta minimum 27J olacaktr. Bu koul szkonusu elemanlarn bulonlu eklerinde
uygulanmaz.
47
Ayrca, aadaki standartlarda belirtilen koullar da gznne alnacaktr.
TS EN 1993 1 10: 2005 elik yaplarn tasarm Blm 1 10: Malzeme tokluu ve
liflere dik yndeki zellikleri
TS EN 10164: 2004 Mamul yzeyine dik deformasyon zellikleri iyiletirilmi elik
mamuller Teknik teslim artlar
2.2 BULONLAR, SOMUNLAR, PULLAR ve PERNLER
Bulonlar, somunlar ve pullar, Blm 1.3.5 te verilen standartlara uygun olacaktr. Bu

Easlardaki kurallar Tablo 2.2 de verilen bulon snflar iin geerlidir. Tablo 2.2 deki
deerler, tasarm hesaplarnda kullanlacak karakteristik deerlerdir.
TABLO 2.2 BULONLARIN KARAKTERSTK AKMA GERLMELER, Fyb VE

EKME DAYANIMLARI, Fub, (MPa)
Bulon snf 4.6 4.8 5.6 5.8 6.8 8.8 10.9

Fyb 240 320 300 400 480 640 900
Fub 400 400 500 500 600 800 1000
Perin malzemesinin akma gerilmesi ve ekme dayanm deneysel olarak belirlenecektir.
2.3 ANKRAJ UBUKLARI
Ankraj ubuklarnn malzeme zellikleri, Blm 1.3.2 ve Blm 1.3.5 te verilen standartlara
uygun olacaktr. Ankraj ubuklarnn kesme etkisinin aktarlmasnda kullanlmas halinde,
karakteristik akma gerilmesi 640 N/mm2 deerini, bunun dndaki durumlarda ise 900
N/mm2 deerini amayacaktr.
2.4 KAYNAK MALZEMES
Kaynak malzemesi (kaynak metali) zellikleri, Blm 1.3.6 da verilen standartlara uygun
olacaktr. Kaynak malzemesinin karakteristik akma gerilmesi ve ekme dayanm, kopmaya
kar gelen uzama oran ve minimum entik tokluu (CVN, Charpy V Notch) deerleri,
esas metal malzemesinin benzer deerlerinden daha az olmayacaktr.
2.5 BALIKLI ELK ANKRAJLAR
Bu Esaslar kapsamnda elik betonarme kompozit yap elemanlarnda kullanlacak balkl

elik ankraj kayma elemanlarnn malzeme ve kaynak zellikleri, Blm 1.3.7 de verilen
standartlara uygun olacaktr.
48
BLM 3 MALAT VE MONTAJ
Hesap raporu ve uygulama projeleri ile imalat ve montaj (yerinde uygulama) ilerinde bu
blmde belirtilen kurallar esas alnacaktr.
3.1 GENEL
elik yap sistemleri ve elik betonarme kompozit yaplarn yapsal elik elemanlarnn
imalat ve montaj aamalarna ait genel ve teknik esaslarn uygulamalarnda TS EN 1090 2
de verilen ilgili koullara uyulmas zorunludur.
Yapsal elik elemanlarn imalat ve montajnda uygulanmas gereken genel ve teknik esaslar,
kalite kontrol ve ynetim ltleri TS EN 1090 2 de tanmlanan uygulama snflarna gre
verilmektedir. Uygulama snf proje mellifi tarafndan belirlenecektir. Uygulama snf
belirlenirken TS EN 1090 2 de verilen kurallara uyulacaktr.
3.2 HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERNE LKN KURALLAR
elik ve elik - betonarme kompozit yap sistemlerinin proje hesap raporlar ve uygulama
projesi izimlerinin sunumunda uyulmas gereken minimum kurallar aada aklanmtr.
3.2.1 Proje Hesap Raporu
Proje hesap raporunun banda projeye ait tasarm ilkeleri verilir. Tasarm ilkeleri en az
aadaki bilgileri iermelidir.
(a) Yapnn tayc sistemini aklayan krokiler.
(b) Tasarmda kullanlan standart ve ynetmelikler ile dier ilgili dokman bilgileri.
(c) Tasarma esas olan yk bilgileri (dey sabit ykler, hareketli ykler, at ykleri, ara
ykleri, scaklk deimesi etkileri, kar ve rzgar ykleri, toprak itkileri ve dier ykler).
(d) Deprem etkisi altnda binalarn tasarm iin deprem parametreleri.
(e) Uygulanan tasarm yntemi (YDKT: yk ve dayanm katsaylar ile tasarm veya GKT:
gvenlik katsaylar ile tasarm) ve ilgili yk birleimleri.
(f) Malzeme ve bulon snflar ile karakteristik dayanmlar ve kaynak metali dayanm
bilgileri.
(g) Temel tasarmnda esas alnan zemin parametreleri.
49
Yap sisteminin analiz ve boyutlandrma hesaplar ile stabilite (kararllk) kontrollerinin
yannda, birleim ve ek detaylar ile bunlara ait hesaplar proje hesap raporu kapsamnda
ayrntl, ak ve izlenebilir olarak verilecektir.
3.2.2 Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar
malat ve montaj aamalarn kapsayan uygulama projesi izimleri aamal olarak
hazrlanabilir. malat izimleri retim aamasndan nce hazrlanacak ve yap bileenlerinin
retimi ile ilgili, yerleimleri de dahil olmak zere, gereken tm bilgiler, bulon ve kaynaklara
ait tip ve boyut bilgileri ile birlikte izimlerde verilecektir. Montaj izimleri, uygulama
aamasndan nce hazrlanacak ve montaj iin gerekli tm bilgileri ierecektir.
(a) elik uygulama projesinde u izimler bulunacaktr.
(1) at demesi ve kat demelerine ait, geometrik boyutlar ve kotlar ieren genel
konstrksiyon planlar.
(2) Kolon aplikasyon (yerleim) planlar.
(3) Ankraj plan ve detaylar.
(4) Yeterli sayda cephe grnleri ve kesitler.
(5) Tm yapsal elemanlara (kiriler, kolonlar, aprazlar vs.) ait uygulama resimleri.
(6) Birleim ve eklerin prensip detaylar.
(b) Uygulama projesi izimleri en az aadaki bilgileri iermelidir.
(1) Yap uygulama snf,
(2) Pafta lekleri, l birimleri.
(3) Tm genel konstrksiyon planlarnda, tasarmda gznne alnan deprem parametreleri.
(4) Tm izimlerde, projede kullanlan profil ve elik levhalar ile birleim ve eklerde
kullanlan malzeme ve bulon snflar, bunlarn karakteristik dayanmlar ve kullanlacak
kaynak metali ile ilgili bilgiler.
(5) Bulonlu birleim ve ek detaylarnda, kullanlan bulon snf, bulon ve delik aplar, pul
(rondela) ve somun zellikleri ile bulonlara uygulanacak nekme kuvvetleri.
(6) Kesme kuvveti etkisindeki bulonlu birleimlerde, di alm bulon gvdesinin kayma
(birleim) dzlemine gre konumunun belirtilmesi.
(7) Kaynakl birleim ve ek detaylarnda, uygulanacak kaynak tr, kaynak kalnl ve
uzunluu ile, kaynak az almas gereken kt kaynaklarda, kaynak aznn geometrik
boyutlar.
(8) Gerekli olan durumlarda, elemanlara verilecek olan ters sehimler ile ilgili bilgiler (ters
sehimin uygulanaca yer, dorultusu, yntemi ve miktar).
(9) Eleman boya bilgileri, boya uygulanmayacak elemanlar ve blgeleri.
(10) Srtnme yzeyi uygulamalar ile ilgili bilgiler.
3.3 MALAT
elik yap imalat, tasarmda belirtilen esaslara gre hazrlanm imalat projelerine gre
yaplacaktr.
50
malatn her aamasnda, yapsal elik elemanlara uygulanacak kesim, delik ama, ekil
verme (n ekildeitirme, erilik ve dzletirme), tama, depolama ve eleman tanmlama
(markalama) ilemleri TS EN 1090 2 Blm 6 da verilen kurallara uygun olarak
gerekletirilecektir.
Kesimler erisel geiler oluturularak dzenlenecektir. ki dz kesimin bir noktada birletii
yzey, erisel bir yzey olarak deerlendirilmeyecektir. Kaynak ulam delikleri Blm
13.1.6 da belirtilen geometrik koullar salayacak ekilde oluturulacaktr. Kaynakl yapma
enkesitler ve hadde profillerinde, kaynak ulam delii erisel ksmnn sl etkili olarak
kesildii kaynak ulam delikleri ve kesilen kiri blgelerine kesim ileminden nce TS EN
1090 2 Blm 6.4.4 te tanmlanan ekilde n stma uygulanacaktr. Kaynakl yapma
enkesitler ile hadde profillerinde alan kaynak ulam deliklerinin yzeyi zmparalanacaktr.
3.3.1 Kaynakl Yapm

Kaynaklama teknii, iilik, grnm ve kaynak kalitesi ile uygun olmayan ilerin
dzeltilmesinde kullanlacak yntemler, Blm 13.2 deki deiiklikler haricinde, TS EN 1090
2 Blm 7 ile uyumlu olacaktr.
Blm 14 te verilen boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleimlerinin kaynaklar, TS EN
1090-2 Ek E ye gre uygulanacaktr.
Kaynak ilemi iin ilgili dokmanlarda zellikle belirtilmedike veya ngrlen bir kenar
hazrlna yer verilmedii srece, makas yardmyla veya sl ilemle kesilen levha veya
profil kenarlarnn ilenmesine veya dzenlenmesine gerek yoktur.
3.3.2 Bulonlu Yapm
retim ve montaj aamalarnda elik elemanlarn birleimlerinde kullanlacak bulonlara ve
perinlere ait uygulama koullar ve kalite kabul kriterleri TS EN 1090 2 Blm 8 de
belirtilen koullar ile uyumlu olacaktr.
Bulon deliklerinin st ste getirilmesi srasnda kullanlacak kamalarn delikleri bytmesine
veya metali ezmesine izin verilmeyecektir. Delikler arasnda byk bir uyumsuzluun
bulunmas halinde ilgili elemanlarn kullanlmasna izin verilmeyecektir.
Blm 13.3 teki deiiklikler haricinde, yksek dayanml bulonlarn kullanlmasnda TS EN
1090 2 Blm 8 de belirtilen koullara uyulacaktr.
3.3.3 Basn Etkisindeki Dm Noktalar
Basn kuvvetinin temas yoluyla aktarlmas ngrlen dm noktalarnda, temas
yzeylerinin herbiri ilenerek hazrlanan paralardan tekil edilecektir.
3.3.4 Kolon Ayaklarnn Hazrl
Kolon tabanlar ve taban plakalar aada verilen koullara uygun olarak ilenecektir:
(a) Mesnetlenme bakmndan uygun temas salandnda, 50mm kalnlnda veya daha ince
levhalarn yzeyleri frezelenmeden kullanlmasna izin verilir. Kalnl 50mm yi aan ve
100mm den ince olan mesnet levhalarnn basn altnda dzletirilmesine, eer basn
uygulamak mmkn deilse, yzeyin frezelenmesine, aadaki (b) ve (c) maddelerinde
belirtilen durumlar dnda, dzgn bir temas yzeyi elde etmek amacyla izin verilir.
51
Kalnl 100mm yi aan levhalarn temas (mesnet) yzeylerinin, aadaki (b) ve (c)
maddelerinde belirtilen durumlar dnda, frezelenmesi salanacaktr.
(b) Temellerde, harla tam temas salanan mesnet ve kolon taban levhas alt yzeylerinin
frezelenmesine gerek yoktur.
(c) Kolonlarn taban levhalarna balantsnda tam penetrasyonlu kt kaynak kullanlmas
halinde, bu levhalarn st yzeyinin frezelenmesine gerek yoktur.
3.3.5 Ankraj ubuklar iin Delik Hazrl
Ankraj ubuu delikleri TS EN 1090 2 Blm 6.6.3 ve Blm 11.2.3 te belirtilen kurallara
gre alacaktr.
3.3.6 Tahliye Delikleri
Boru ve kutu enkesitli elemanlarn gerek montaj gerekse hizmet aamas srasnda, iinde su
birikmesi sz konusu olmas halinde, eleman ular kapatlacak ve tabanda tahliye deliklerinin
oluturulmas salanacaktr.
3.3.7 malat Srasnda Korozyona Kar Koruma

malat srasnda boya ilemi ve yzey hazrl TS EN 1090 2 Ek F de belirtilen koullara
uygun olarak yaplacaktr.
Temas yzeyleri hari olmak zere, fabrika imalatnn tamamlanmasndan sonra ulalamayan
yzeylerin, montajdan nce temizlenmesi ve korozyona kar korunmas salanacaktr.
Bulonlarn ezilme etkili birleimlerinde temas yzeylerinin boyanmasna izin verilir.
Srtnme etkili birleimlerinde ise birleen yzeyler iin TS EN 1090 2 Blm 8 esaslar
uygulanacaktr.
lenmi yzeyler, montaj aamasndan nce karlabilen veya karlmasna gerek
duyulmayan bir zellie sahip korozyon nleyici bir kaplama malzemesiyle korunacaktr.
Tasarm belgelerinde baka bir ekilde belirtilmedike, kaynaklanan alandan itibaren 50mm
lik mesafe iindeki blge, dzgn kaynak uygulamasn engelleyecek veya kaynaklama
srasnda zararl gazlar retecek malzemelerden temizlenecektir.
3.4 MONTAJ
antiye koullarnn hazrlanmas, yapsal elik elemanlarn montaj ve antiyede yaplacak

dier iler TS EN 1090 2 Blm 9 da verilen kurallara uygun olarak yaplacaktr. Bu
kapsamda, TS EN 1090 2 Blm 6, 7, 8 ve 10 da verilen ilgili koullar da gznnde
bulundurulacaktr.
elik yap elemanlarnn ve sistemlerinin dey dorultudan sapma miktarlar, TS EN 1090
2 Ek D de belirtilen snr deerleri amayacaktr. Montaj devam ettii srece, yapnn,
etkimesi beklenen dier yklerle birlikte, sabit ykler ve montaj ykleri altnda gvenlii
salanacaktr. Ekipman ve herhangi bir uygulama nedeniyle yapnn maruz kalaca bir
yklemenin gerektirmesi halinde, TS EN 1090 2 Blm 9 uyarnca, geici desteklerin
kullanlmas salanacaktr. Bu ekildeki destekler, gvenlik iin gereken sre boyunca
yerinde braklacaktr.
3.4.1 Yerleimin (Uygulamann) Dorulanmas
Yapnn tm balanan elemanlar dzgn bir ekilde gerek konumlarna getirilinceye kadar
kesin kaynaklama ve bulonlama ilemi gerekletirilmeyecektir.
52
3.4.2 antiyede (Sahada) Kaynak lemi
Sahada kaynaklanacak yzeyler, kaynak kalitesini salayacak nitelikte hazrlanacaktr. Bu
uygulama, retimin hemen arkasndan oluan kirliliin temizlenmesi ve hasarn giderilmesi
iin gereken hazrlklar da kapsayacaktr.
3.4.3 antiyede Boya lemi
Boyal yzeyler iin rtu ilemi, temizlik ve saha boya ilemi kabul edilen yerel uygulama
esaslarna uygun olarak tertip edilecektir.
BLM 4 KALTE KONTROL

Bu blm yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap sistemlerinin ve elemanlarnn
kalite kontrol ve gvencesi iin gerekli minimum kurallar iermektedir. Beton ve donat
elii ile ilgili kalite kontrol ve gvencisi bu blmn kapsamnda deildir.
4.1 GENEL
malat ve montaj aamalarndaki ilerin kalite kontrol, imalat ve yklenici tarafndan TS

EN 1090 2 standardna uygun olarak gerekletirilecektir. malat tamamlanm elik yap
elemanlarnn antiyeye sevki, tanmlanan toleranslar iinde hatasz ve kusursuz olduklarnn
belgelenmesinin ardndan salanacaktr.
4.2 MALATI ve YKLENC KALTE KONTROL PROGRAMI
malat ve yklenici, fabrika imalat ve antiye montaj kontrollerinin yaplmas ve

sertifikalandrlmas iin, TS EN 1090 2 standardna gre kalite dokman ve kalite kontrol
plan oluturarak srekliliini salayacak ve iin ilgili ynetmeliklere ve dokmanlara uygun
olarak yrtlmesi iin gerekli denetimleri gerekletirecektir. Malzemenin, imalatn ve
montajn denetimi, testler ve varsa dzeltme ilemleri TS EN 1090 2 Blm 12 de belirtilen
esaslar dahilinde yaplacaktr.
malat ve yklenicinin kalite kontrol denetimcileri, aadaki uygulamalarn TS EN 1090
2 ye uygun olarak gereklemesini denetleyecektir.
(a) Kullanlacak tm malzemelerin projede tanmlanan malzeme zellik ve koullarna
uygunluu.
(b) malat ve antiye koullar.
(c) Kaynak ve yksek dayanml bulon uygulama koullar ve detaylar.
(d) malat aamalar ile ilgili kesim ilemleri ve yzey hazrl.
(e) Yerel olarak sl ilemle dzletirme, erilik veya n ekildeitirme uygulamalar.
(f) ekil verilmi elik deme sac ve balkl ankrajlarn yerleimi ve tespiti.
53
(g) Boya uygulama koullar ve yntemi.
(h) Fabrika ve antiyede malzeme, imalat ve montaj aamalarnda izin verilen hata snrlar.
4.3 ELK YAPIYA AT BELGELER
malat ve yklenici, aada belirtilen hususlar TS EN 1090 2 ye uygun olarak

belgeleyecektir.
(a) Blm 3.2 ye uygun olarak hazrlanan proje hesap raporu ve uygulama projeleri.
(b) elik imalat muayene ve test plan.
(c) Yapsal elik elemanlarn malzeme test raporlar ve retim sertifikalar.
(d) Bulon ve kaynak malzemesi retim sertifikalar.
(e) ekil verilmi elik sac ve balkl elik ankrajlarn retim sertifikalar.
(f) Ankraj ubuklar retim sertifikalar.
(g) Kaynak uygulama prosedr.
(h) Kaynak personeli yeterlilik sertifikalar.
(i) Kaynaklarn tahribatsz ve tahribatl kontrollerinin deerlendirme raporlar.
(j) Boya uygulama ve korozyondan koruma prosedr.
(k) Uygunsuzluk ve zm raporlar.
(l) Revizyon raporlar.
54
BLM 5 TASARIMDA TEMEL LKELER
Bu blmde elik yaplarn analiz ve boyutlandrlmasnda uygulanan ve esaslarn tm
blmleri iin geerli olan temel ilkeler aklanmaktadr.
5.1 GENEL ESASLAR
Yap sistemini oluturan elemanlarn ve birleimlerin tasarm, yapsal analizin temel

varsaymlar ve yap sisteminin ngrlen kullanm ve davran zellikleri ile uyumlu
olmaldr.
5.2 TASARIM PRENSPLER
elik yap elemanlarnn ve birleimlerin tasarm aada esaslar verilen Yk ve Dayanm

Katsaylar ile Tasarm (YDKT) veya Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT)
yaklamlarndan biri uygulanarak gerekletirilebilir. Elemanlarn ve birleimlerin gerekli
dayanm, uygulanan tasarm yaklam iin ngrlen ve ayrntlar Blm 5.3 te verilen yk
birleimleri altnda hesaplanr. Sistem analizleri dorusal-elastik teoriye gre
gerekletirilebilir.
5.2.1 Snr Durumlar
elik yap elemanlar ve birleimlerinin tasarm, yapnn iletme mr boyunca kendinden
beklenen tm fonksiyonlar belirli bir gvenlik altnda yerine getirebilecek dzeyde dayanm,
kararllk (stabilite) ve rijitlie sahip olacak ekilde, dayanm ve kullanlabilirlik snr
durumlar esas alnarak gerekletirilecektir.
Dayanm snr durumu, dayanm veya stabilite yetersizlii nedeniyle blgesel veya tmsel
gme oluumunu tanmlar. Buna karlk kullanlabilirlik snr durumu, yapdan beklenen
fonksiyonlar engelleyen ar yerdeitirmeler ve benzeri zellikler cinsinden tanmlanr.
Dayanm snr durumu iin gvenlik, YDKT yaklamna gre Blm 5.2.2 de veya GKT
yaklamna gre Blm 5.2.3 te verilen koullarn uygulanmas ile salanacaktr.
Kullanlabilirlik snr durumu iin Blm 5.2.6 esas alnacaktr.
55
Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT), tm yapsal elemanlar iin, tasarm
dayanm, Rn nin bu tasarm yntemi iin ngrlen ve Blm 5.3.1 de verilen YDKT yk
birleimleri altnda hesaplanan gerekli dayanm, Ru, deerine eit veya daha byk olmas
prensibine dayanmaktadr.
Buna gre, tasarm Denk.(5.1) de verilen koula uygun olarak gerekletirilecektir.
Ru Rn (5.1)
Buradaki terimler aada aklanmtr.
Ru : YDKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli dayanm.
Rn : Karakteristik dayanm.
: Dayanm katsays.
Rn : Tasarm dayanm.
Karakteristik dayanm, Rn, ve dayanm katsays, , ilgili blmlerde (Blm 7 14 ve 16)
aklanmaktadr.
Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT), tm yapsal elemanlar iin, gvenli dayanm, Rn/
nn bu tasarm yntemi iin ngrlen ve Blm 5.3.2 de verilen GKT yk birleimleri
altnda hesaplanan gerekli dayanm, Ra, deerine eit veya daha byk olmas prensibine
dayanmaktadr.
Buna gre, tasarm Denk.(5.2) de verilen koula uygun olarak gerekletirilecektir.
Rn
Ra (5.2)

Ra : GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli dayanm.
Rn : Karakteristik dayanm.
: Gvenlik katsays.
Rn/ : Gvenli dayanm.
Karakteristik dayanm, Rn, ve gvenlik katsays, , ilgili blmlerde (Blm 7 14 ve 16)
aklanmaktadr.
5.2.4 Stabilite Analizi
Yap sistemlerinin stabilite analizi, eleman bazndaki ve sistem genelindeki geometri
deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne alan ikinci mertebe teorisine gre
hesap yaplmasn ngrmektedir. Bu Esaslar kapsamnda uygulanacak stabilite analizi
yntemleri Blm 6 da aklanmtr.
5.2.5 Birleimlerin Tasarm
Yap sisteminin birleim detaylar Blm (13 ve 14) te verilen kurallara uygun olarak
tasarlanacaktr. Birleimlerin tasarmnda esas alnacak i kuvvetler ve ekildeitirmeler,
yapsal analizin varsaymlarna ve birleimden beklenen performans zelliklerine bal olarak
belirlenecektir.
56
Kiri mesnetleri, bu elemanlarn boyuna eksenleri etrafnda dnmelerini nleyecek ekilde
tekil edilecektir.
Pratikte uygulanan birleimler, genel olarak, mafsall birleimler ve moment aktaran
birleimler olarak iki grupta toplanabilirler.
(a) Mafsall birleimler eilme momentinin sfr veya sfra yakn olduu, buna karlk
birleen elemanlar arasnda greli dnme hareketine izin veren birleimlerdir. Bu
birleimlerin dnme kapasitesi, yapsal analiz ile hesaplanan gerekli dnme hareketi ile
uyumlu olmaldr.
(b) Moment aktaran birleimler rijit moment aktaran birleimler ve yar rijit (elastik)
moment aktaran birleimler olarak ikiye ayrlrlar.
(1) Rijit moment aktaran birleimlerde, birleen elemanlar arasndaki greli dnme
hareketinin tam olarak snrlandrld varsaylmaktadr. Bu durumda birleimler, greli
dnme hareketinin sfr olmasn salayacak yeterli dayanm ve rijitlie sahip olacaktr.
(2) Yar rijit moment aktaran birleimlerde, birleen elemanlar arasndaki greli dnme
hareketinin tam olarak snrlandrlmad varsaylmaktadr. Bu durumda, yap
sistemlerinin analizleri iin gelitirilen analitik modeller, birleimlerin kuvvet-
ekildeitirme karakteristiklerini gznne alacak ekilde oluturulacaktr. Bu davran
karakteristiklerinin analitik veya deneysel olarak belgelenmesi salanacaktr. Bu
durumda birleimler, ngrlen greli dnme hareketini salayacak yeterli dayanm,
rijitlik ve ekildeitirme kapasitesine sahip olacaktr.
5.2.6 Kullanlabilirlik Snr Durumlar in Tasarm
Yap sistemi, yapsal elemanlar ve birleimler kullanlabilirlik snr durumlar iin kontrol
edilecektir. Kullanlabilirlik snr durumlar iin tasarma ilikin kurallar ve koullar Blm
15 te verilmitir.
5.2.7 Kirilerde Yeniden Dalm
Dorusal-elastik teoriye gre analiz edilen (hesaplanan) hiperstatik sistemlerin kirilerinde,
yeniden dalm prensibi uygulanarak, dey yklerden oluan mesnet momentlerinin en ok
%10 orannda azaltlmasna izin verilebilir. Yeniden dalm prensibi uygulanarak mesnet
momentleri azaltlan kirilerde, aklk momentleri denge koullar salanacak ekilde
arttrlr.
Yeniden dalm prensibi gerek YDKT, gerekse GKT yntemleri iin uygulanabilmektedir.
Kirilerde yeniden dalm prensibi uygulanrken aadaki hususlar gznnde tutulmaldr.
(a) Kiri enkesiti Blm 5.4.1 de tanmlanan kompakt enkesit snfna girmelidir.
(b) Yeniden dalmn uygulanaca mesnete komu kiri aklnda basn balnn yanal
olarak desteklenmeyen uzunluu, Lb, Blm 9.13.5 te verilen koulu salamaldr.
(c) Kiri malzemesinin karakteristik akma gerilmesi 450 MPa deerini amamaldr.
(d) Kiriin moment aktaran birleimleri yar rijit (elastik) olmamaldr.
(e) Kiri eksenel kuvveti, kaypsz enkesit alan, Ag ve karakteristik akma gerilmesi, Fy olmak
zere, YDKT iin 0.15cFyAg veya GKT iin 0.15FyAg/c snr deerlerini amamaldr.
Burada, c =0.90 veya c=1.67 alnacaktr.
5.2.8 Diyafram ve Yk Aktarma Elemanlarnn Tasarm
57
Diyaframlar ve yk aktarma elemanlar (diyafram dikmeleri), Ek 3 esas alnmak zere,
Blm 5.3 e gre belirlenen yklerden oluan i kuvvetleri aktaracak ekilde
detaylandrlarak, Blm (6 - 14) te verilen kurallara uygun olarak tasarlanacaktr.
5.2.9 Betona Ankraj Tasarm
Yapsal elik ve betonun kompozit olarak alt durumda, kompozit bileenler arasndaki
ankraj elemanlar Blm 12 de verilen kurallara uygun olarak tasarlanacaktr. Kolon ayaklar
ve ankraj ubuklar Blm 13 te verilen kurallara uygun olarak boyutlandrlacaktr.
5.2.10 Yapsal Btnlk in Tasarm
Yapsal btnlk iin aada verilen koullar salanacaktr.
Kolon ekleri, G sabit yk ve Q hareketli yk olmak zere, G + Q yk birleimi dikkate
alnarak hesaplanan eksenel kuvvete eit veya daha byk karakteristik ekme kuvveti
dayanmna sahip olacaktr.
Kiri u birleimlerinin karakteristik eksenel ekme kuvveti dayanm en az, Blm 5.2.2 de
tanmlanan YDKT yntemine gre belirlenen gerekli kesme kuvveti dayanmnn 2/3 ne
veya Blm 5.2.3 te tanmlanan GKT yntemine gre belirlenen gerekli kesme kuvveti
dayanmna eit olacaktr. Bu deer 50kN dan az olmayacaktr.
Kolonlarn stabilitesini salayan elemanlarn u birleimlerinin karakteristik ekme kuvveti
dayanm en az, Blm 5.2.2 ile YDKT yntemine gre belirlenen kolon gerekli eksenel
dayanmnn 2/3 ile hesaplanan deerin %1 ine eit olacaktr. Bu deer, Blm 5.2.3 ile
GKT yntemine gre belirlenen kolon gerekli eksenel dayanmnn %1 ine eit alnacaktr.
Bu blmde yapsal btnlk iin verilen koullar dier dayanm koullarndan bamsz
olarak deerlendirilecektir.
5.2.11 Gllenme in Tasarm
at yzeyinde su birikmesine kar yeterli nlem alnmamas durumunda, su birikmesi
tehlikesine kar at sisteminin yeterli dayanm ve rijitlie sahip olduu ilgili analiz
yntemleri kullanlarak gsterilecektir. Gvenli tarafta kalan bir yaklamla, su birikmesi
(gllenme) etkisine kar at sisteminin dayanm ve rijitlii Ek 1 e gre deerlendirilebilir.
5.2.12 Yorulma in Tasarm
Yorulma etkisi oluturan tekrarl ykler altndaki elemanlarn ve birleimlerin tasarmnda
Ek 2 de verilen kurallar gznne alnacaktr. Rzgar ve deprem etkileri yorulma analizinde
gznne alnmaz.
5.2.13 Korozyona Kar Koruma
Korozyonun yapnn dayanm ve kullanlabilirlii asndan olumsuz bir etki oluturabilecei
durumlarda, TS EN 1090-2 Ek F de belirtilen esaslar dahilinde, korozyona kar yeterince
nlem alnacak veya yapsal bileenler, korozyondan kaynaklanabilecek enkesit kayplar da
gznne alnarak tasarlanacaktr.
elik yap sistemleri, lkemizde yrrlkte olan Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda
Ynetmelik (BYKHY 2015) te verilen koullar salayacak ekilde oluturulacaktr. elik
yap elemanlarnn yangna kar korunmas iin kullanlacak malzemelerin yukardaki
ynetmelikte yap blmleri iin tanmlanan yangna kar dayanm srelerini salad,
Blm 1.3.8 de verilen ilgili standartlar dorultusunda belgelendirilecektir.
58
5.3 YKLER VE YK BRLEMLER
Yap sistemlerinin tasarmnda esas alnan karakteristik yk deerleri, TS 498 e uygun olarak
belirlenecektir. Kar ykleri iin TS EN 1991 1 3 te ve rzgar ykleri iin TS EN 1991 1
4 te verilen koullar gznne alnacaktr. Deprem etkisi, E nin ayrntl tanm iin
DBYBHY koullar esas alnacaktr.
Rzgar hznn temel deeri, Vb,o = 28 m/sn (100 km/sa) den ve binann ana tayc sistemine,
d cephe kaplamalarna ve rzgara maruz yapsal ve yapsal olmayan elemanlarna etkiyen
karakteristik rzgar ykleri 0.5 kN/m2 den az olmayacaktr.
Gerekli dayanm belirlemek iin karakteristik yklere uygulanacak yk birleimleri, seilen
tasarm yntemine bal olarak, aada YDKT iin Blm 5.3.1 de veya GKT iin Blm
5.3.2 de verilmitir.
Bu yk birleimlerinde yer alan ykler aada tanmlanmtr.
G : sabit yk
Q : hareketli yk
Qr : at hareketli yk
S : kar yk
R : yamur yk
W : rzgar yk
E : deprem etkisi
F : akkan madde basn yk
T : scaklk deimesi ve/veya mesnet kmesi etkileri
H : yatay zemin basnc, zemin suyu basnc veya yl madde basnc
Bu tasarm ynteminde gerekli dayanm, Ru, aadaki yk birleimleri ile belirlenecektir.
(1) 1.4G
(2) 1.2G + 1.6Q + 0.5(Qr veya S veya R)
(3) 1.2G + 1.6(Qr veya S veya R) + (Q veya 0.8W)
(4) 1.2G + 1.0Q + 0.5(Qr veya S veya R) + 1.6W
(5) 1.2G + 1.0Q + 0.2S + 1.0E
(6) 0.9G + 1.6W
(7) 0.9G + 1.0E
Not:
(a) F akkan madde basn yknn mevcut olmas halinde, (1) (4) sayl birleimlerde bu
yk G yknn katsays ile birleime girecektir.
(b) H yatay kuvvetinin mevcut olmas halinde, bu etki gerekli dayanm arttracak ynde ise
1.6 katsays ile, gerekli dayanm azaltacak ynde olmas halinde ise 0.9 katsays ile
birleime girecektir. H yatay kuvvetinin deprem etkisini ieren yk birleimlerine katks,
DBYBHY kapsamnda deerlendirilecektir.
59
(c) T scaklk deimesi ve/veya mesnet kmesi etkilerinin mevcut olmas halinde, bu
etkiler gerekli dayanm arttracak ynde ise 1.0 katsays ile tm birleimlere girecektir.
Bu tasarm ynteminde gerekli dayanm, Ra, aadaki yk birleimleri ile belirlenecektir.
(1) G
(2) G+Q
(3) G + (Qr veya S veya R)
(4) G + 0.75Q + 0.75(Qr veya S veya R)
(5a) G + 1.0W
(5b) G + 0.7E
(6a) G + 0.75Q + 0.75(Qr veya S veya R) + 0.75(W)
(6b) G + 0.75Q + 0.75S + 0.75(0.7E)
(7) 0.6G + W
(8) 0.6G + 0.7E
Not:
(a) F akkan madde basn yknn mevcut olmas halinde, (1) (6) sayl birleimlerde bu
yk G yknn katsays ile birleime girecektir.
(b) H yatay kuvvetinin mevcut olmas halinde, bu etki gerekli dayanm arttracak ynde ise
1.0 katsays ile, gerekli dayanm azaltacak ynde olmas halinde ise 0.6 katsays ile
birleime girecektir. H yatay kuvvetinin deprem etkisini ieren yk birleimlerine katks,
DBYBHY kapsamnda deerlendirilecektir.
(c) T scaklk deimesi ve/veya mesnet kmesi etkilerinin mevcut olmas halinde, bu
etkiler gerekli dayanm arttracak ynde ise 0.75 katsays ile tm birleimlere girecektir.
5.4 ELEMAN ENKEST ZELLKLER
5.4.1 Yerel Burkulma Snr Durumu in Enkesitlerin Snflandrlmas

Eksenel basn kuvveti etkisindeki enkesitler, yerel burkulma snr durumu dikkate
alndnda, narin ve narin olmayan enkesitler olarak ikiye ayrlrlar. Hi bir enkesit
parasnn genilik (ap) / kalnlk oran, nn Tablo 5.1A da verilen r snr deerini
amad (narin enkesit paras bulunmayan) enkesitler narin olmayan enkesit ve en az bir
enkesit parasnn genilik (ap) / kalnlk orannn r snr deerini at enkesitler ise narin
enkesit olarak snflandrlr.
Eilme momenti etkisindeki enkesitler, yerel burkulma snr durumu dikkate alndnda,
kompakt, kompakt olmayan ve narin enkesitler olarak e ayrlrlar. Eilme momentinin
basn bileeni etkisindeki hi bir enkesit parasnn genilik (ap) / kalnlk oran, Tablo
5.1B de verilen p snr deerini amayan (kompakt enkesit paral) ve balklar gvde veya
gvdelere srekli birletirilen enkesitler kompakt olarak snflandrlrlar. Basn bileeni
etkisindeki en az bir enkesit parasnn genilik (ap) / kalnlk oran p snrn aan; fakat
tm enkesit paralar iin r deeri almayan enkesitler kompakt olmayan enkesitlerdir.
60
Basn bileeni etkisindeki en az bir enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran, r
deerini aan enkesitler ise narin enkesit olarak tanmlanr.
Tablo 5.1A ve Tablo 5.1B nin kullanlmasnda, rijitletirilmemi enkesit paralar ve
rijitletirilmi enkesit paralar tanmlar ve hangi boyutlarn genilik olarak alnaca aada
aklanmtr.
5.4.1.1 Rijitletirilmemi Enkesit Paralar
Basn kuvveti dorultusuna paralel sadece bir kenar boyunca enkesitin dier bir paras ile
balanan, basn etkisindeki enkesit paralar rijitletirilmemi enkesit paralar olarak
tanmlanr. Bu paralarda, aadaki enkesit boyutlar genilik olarak alnacaktr.
(a) I- ve T- enkesitli elemanlarda yarm balk genilii.
(b) Korniyerlerde kol boyu, U- ve Z-profiller iin balk genilii.
(c) Levhalarda serbest kenar ile en yakn komu bulon veya kaynak sras arasndaki uzaklk.
(d) T-enkesitli elemanlarn gvdeleri iin toplam gvde ykseklii.
5.4.1.2 Rijitletirilmi Enkesit Paralar
Basn kuvveti dorultusuna paralel iki kenar boyunca enkesitin dier paralar ile balanan,
basn etkisindeki enkesit paralar rijitletirilmi enkesit paralar olarak tanmlanr. Bu
paralarda, aadaki enkesit boyutlar genilik olarak alnacaktr.
(a) Hadde profillerinin gvdeleri iin h, balklar arasndaki uzaklktan erilik yaraplarnn
karlmas ile bulunan ykseklik, hc ise arlk merkezi ile basn bal tarafnn gvde
paras zerindeki erilik bitim noktas arasndaki uzakln iki kat.
(b) Bulonlu yapma enkesitlerin gvdeleri iin h, bulon sralar arasndaki net ykseklik,
kaynakl yapma enkesitler iin h ise, balk i yzeyleri arasndaki net ykseklik. Simetrik
olmayan bulonlu yapma enkesitlerde, hc, arlk merkezi ile basn bal tarafndaki en
yakn bulon sras arasndaki uzakln veya kaynak kullanlmas halinde arlk merkezi
ile basn balnn i yz arasndaki uzakln iki kat. Simetrik olmayan bulonlu
yapma enkesitlerde, hp, plastik tarafsz eksen ile basn bal tarafndaki en yakn bulon
sras arasndaki uzakln veya kaynak kullanlmas halinde plastik tarafsz eksen ile
basn balnn i yz arasndaki uzakln iki kat.
(c) Yapma enkesitlerin balk takviye levhalar ve diyafram levhalar iin, komu bulon
sralar veya kaynak izgileri arasndaki b genilii.
(d) Dikdrtgen kutu enkesitlerin balklarnda, balk levhasnn gvde levhalarna baland
erilik bitim noktalar arasndaki b genilii, gvdelerinde ise, gvde levhasnn balk
levhalarna baland erilik bitim noktalar arasndaki h ykseklii. Erilik
yaraplarnn bilinmemesi halinde, b ve h lleri, kutu enkesitin ilgili dorultudaki d
boyutlarndan et kalnlnn kat karlarak belirlenir. Et kalnl olarak, aada
Blm 5.4.2 de tanmlanan tasarm et kalnl alnacaktr.
Balk kalnlklar deiken olan enkesitlerde ortalama kalnlk, baln serbest ucu ile gvde
levhasna birleen kenar arasndaki orta noktann kalnl olarak alnacaktr.
61
TABLO 5.1A EKSENEL BASIN KUVVET ETKSNDEK ENKEST
PARALARI N GENLK / KALINLIK ORANLARI
Genilik /
Genilik /
Kalnlk
Durum Tanm Kalnlk Enkesit
Oran Snr
Oran,
Deeri, r
Hadde I-
profillerinin t
b b
balklar, bu t
t
profillere balanan
levhalar, boluksuz 0.56
E
1 b/t
olarak srekli Fy b
birletirilen ift t
korniyerlerin d b
Rijitletirilmemi Enkesit Paras
t
kollar, U- ve T-
profillerin balklar
Yapma I-profillerin
balklar, bu [a]
profillere balanan t
2 b/t kc E t
levhalar ve 0.64 h b
korniyerlerin d Fy
kollar
Tek korniyerlerin
kollar, birbirlerine
t t
boluklu olarak t b
balanan ift 0.45
E
3 b/t
korniyerlerin kollar Fy
b
ve tm t
rijitletirilmemi
elemanlar
T-profillerin E
4
gvdeleri
d/t 0.75
Fy t d
62
U-profillerin ve ift E tw tw tw
5 simetri eksenli I- h/tw 1.49 h h
Fy h
profillerin gvdeleri
niform kalnlkl
Rijitletirilmi Enkesit Paras
dikdrtgen ve kare 1.40

E
6 b/t b
kutu enkesitlerin Fy
gvde ve balklar
Birleim aralar b b
arasnda kalan E t t
7 b/t 1.40
takviye levhalar ve Fy
diyafram levhalar
Tm dier E
8 rijitletirilmi b/t 1.49
Fy t
enkesit paralar
Boru enkesitli E D
9 D/t 0.11
elemanlar Fy
TABLO 5.1B ELME MOMENTNN BASIN BLEEN ETKSNDEK

ENKEST PARALARI N GENLK / KALINLIK ORANLARI
Genilik / Kalnlk Oran
Snr Deerleri
Genilik/
Kalnlk p r
Durum Tanm Enkesit
(kompakt / (kompakt
Oran,
kompakt olmayan /
olmayan) narin)
Hadde I-profiller, U- b b
profiller ve T- E E t t b
10 b/t 0.38 1.00 t
enkesitli elemanlarn Fy Fy
balklar
Rijitletirilmemi Enkesit Paras
Tek ve ift simetri [a] [b]
eksenli yapma I- E t t
11 b/t 0.38 kE
enkesitli elemanlarn Fy 0.95 c h
balklar FL
E E b t
Tek korniyerlerin 0.54 0.91
12 b/t t
kollar Fy Fy b
Zayf eksen etrafnda
eilme etkisindeki t
E E t
13 tm I-enkesitli b/t 0.38 1.00 b
elemanlar ve U- Fy Fy b
profiller
T-enkesitli E E t
14 d/t 0.84 1.03 d
elemanlarn gvdeleri Fy Fy
U-profillerin ve ift
etiril
tw tw
Rijitl
E E
Enke
Par
mi
as
3.76 5.70
sit
15 simetri eksenli I- h/tw h h

Fy Fy
profillerin gvdeleri
63
hc hp
[c]
2 2
hc E TE
Tek simetri eksenli I- hp Fy E
PTE
16 enkesitli elemanlarn hc/tw 2
r 5.70
Mp Fy hp
gvdeleri 0.54 0.09

hc
2
M y 2 PTE
TE tw
niform cidar t
kalnlkl kutu 1.12
E
1.40
E
b
17 b/t
enkesitli elemanlarn Fy Fy
balklar
Takviye levhalar ve b b
birleim aralar E E t t
18 b/t 1.12 1.40
arasnda kalan Fy Fy
diyafram levhalar
Kutu enkesitli E E t h t
19 h/t 2.42 5.70 h
elemanlarn gvdeleri Fy Fy
Boru enkesitli E E D
20 D/t 0.07 0.31
elemanlar Fy Fy
Yapma kutu E E
21 b/t 1.12 1.49
enkesitlerin balklar Fy Fy t
TABLO 5.1B ELME MOMENTNN BASIN BLEEN ETKSNDEK

ENKEST PARALARI N GENLK / KALINLIK ORANLARI (DEVAM)
[a]
: kc 4 h t w ve 0.35 kc 0.76
[b]
: Narin gvdeli I-enkesitli elemanlar iin ve kompakt veya kompakt olmayan gvdeli, Wext / Wexc 0.7 olan,
yapma I-enkesitli elemanlarn kuvvetli eksenleri etrafnda eilme etkisinde olmas halinde, FL 0.7 Fy .
Kompakt veya kompakt olmayan gvdeli, Wext / Wexc < 0.7 olan, yapma I-enkesitli elemanlarn kuvvetli eksenleri
etrafnda eilme etkisinde olmas halinde ise, FL Fy Wext Wexc 0.5Fy .
[c]
: My, en d lifin akmasna kar gelen eilme momenti ve Mp, plastik eilme momenti ( M p FyWpx ).
E : elik elastisite modl, (200000 MPa).
Fy : Yapsal elik karakteristik akma gerilmesi.
Wext : x-ekseni etrafnda ekme blgesi iin elastik mukavemet momenti.
Wexc : x-ekseni etrafnda basn blgesi iin elastik mukavemet momenti.
Wpx : x-eksenine gre plastik mukavemet momenti.
5.4.2 Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlarn Tasarm Et Kalnl
Boru ve kutu enkesitli elemanlarn kesit hesaplarnda tasarm et kalnl gznne alnr.
Tasarm et kalnl, t, tozalt ark kayna ile oluturulan elemanlarda nominal et kalnlna,
elektrik diren kaynakl elemanlarda ise nominal et kalnlnn 0.93 katna eit olarak
alnacaktr.
(a) Elemann kaypsz enkesit alan, Ag, yerel burkulma nedeniyle etkin olmayan enkesit
paralarnn veya alan delikler nedeniyle oluan kayplarn gznne alnmad toplam
enkesit alan olarak tanmlanr.
64
(b) Net (kaypl) enkesit alan, An, elemann krlma izgisi zerinde yer alan bulon
deliklerinin veya konstrktif nedenlerden dolay oluan kesit kayplarnn karlmas ile elde
edilen net genilik ile kalnln arpm olarak tanmlanr.
ekme ve kesme kuvveti etkisindeki elemanlarn krlma izgisi zerindeki net enkesit alan
hesabnda, delik alrken delik evresindeki elik malzemenin hasar grme olasl
gznne alnarak, karakteristik delik apndan 2mm daha byk olarak alnan etkin delik
ap, de, kullanlacaktr.
artmal veya artmal olmayan delikler iin, krlma izgisi boyunca net alan Denk.(5.3)
ile belirlenecektir.
s 2t
An Ag det (5.3)
4g
Ag : Toplam (kaypsz) enkesit alan.
An : Net (kaypl) enkesit alan.
dh : Blm 13 de tanmlanan karakteristik bulon delii ap.
de : Etkin delik ap,(= dh + 2mm).
s : Ardk iki deliin merkezleri arasnda, kuvvet dorultusundaki aralk.
t : Eleman kalnl.
g : Ardk iki deliin merkezleri arasnda, kuvvete dik dorultudaki aralk.
Boru veya kutu enkesitlerde, baz kaynak birleimleri iin yaplan kesimler nedeniyle net
(kaypl) alan, kesim ilemiyle karlan genilik ve eleman tasarm et kalnlnn arpm ile
belirlenen alann boru veya kutu elemann toplam enkesit alanndan karlmas ile elde edilir.
Dairesel ve oval delik kaynaklarnda, kaynak alan net enkesit alanna katlamaz.
Delik iermeyen elemanlarn net enkesit alan, An, toplam enkesit alan, Ag ye eittir.
65
BLM 6 STABLTE TASARIMI
Bu blmde yap sistemlerinin stabilite tasarmnn temel ilkeleri ve tasarmda uygulanan
balca analiz yntemlerinin esaslar aklanmaktadr.
6.1 GENEL ESASLAR
Yap sistemlerinin stabilite tasarm, eleman bazndaki ve sistem genelindeki geometri

deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne alan ikinci mertebe teorisine gre
analiz yaplmasn ve hesaplanan i kuvvet byklklerinin elemanlarn mevcut dayanmlar
ile karlatrlmasn ngrmektedir.
Yap sistemlerinin stabilitesini etkileyen balca faktrler aada sralanmtr.
(a) Elemanlarn eilme, kayma ve eksenel ekildeitirmeleri ile birlikte yap sisteminin
yerdeitirmesinde etkili olan dier tm ekildeitirmeler (kiri kolon birleimi panel
blgesi ekildeitirmeleri, vb.).
(b) Eleman ekildeitirmesine ait (P ) ve sistem yerdeitirmesine ait (P ) ikinci
mertebe etkileri.
(c) Geometrik n kusurlar (ilkel kusurlar).
(d) Dorusal olmayan ekildeitirmeler ile dayanm ve rijitliklerdeki belirsizlikler.
kinci mertebe teorisi dorusal olmadndan sperpozisyon prensibi geerli deildir. Bu
nedenle iletme (servis) yklerinin ilgili yk birleimleri iin kendilerine ait yk katsaylar ile
arpmndan oluan toplam ykler altnda, sistem ikinci mertebe teorisine gre hesaplanr.
66
Toplam ykler, Blm 5.3.1 de verilen YDKT yk birleimlerinden edilen yklemeden veya
Blm 5.3.2 de verilen GKT yk birleiminin 1.6 katna eit bir yklemeden elde edilecektir.
Yapsal stabiliteyi etkileyen yukardaki faktrleri gznne alan genel (dorudan) analiz
yntemi ve burkulma boyu (etkin uzunluk) yntemi ile stabilite tasarmnn esaslar aadaki
blmlerde aklanmaktadr. Ayrca, ikinci mertebe etkilerin yaklak olarak hesaba katld
yaklak ikinci mertebe analizi de Blm 6.5 te aklanmaktadr.
6.2 KNC MERTEBE TEORSNN DAYANDII ESASLAR
Bu blmde, geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne alan ikinci

mertebe teorisinin dayand esaslar ve bunlarn sistem analizinde nasl gznne
alnabilecei incelenecektir.
6.2.1 Yapsal Analizin Esaslar

kinci mertebe teorisine gre yapsal analiz aadaki koullar salayacaktr.
(a) Analizde, sistemin yerdeitirmelerine katkda bulunan, elemanlarn eilme, kayma ve
eksenel ekildeitirmeleri ile birleimlerin ve kiri kolon birleimi panel blgelerinin
ekildeitirmeleri gznne alnacaktr. Bu ekildeitirmelerin dorusal olmayan
bileenlerinin ikinci mertebe analizine etkilerini yaklak olarak gznne almak zere,
Blm 6.2.3 te aklanaca ekilde, eleman rijitlikleri uygun ekilde azaltlacaktr.
(b) Yntem genel olarak elemanlardaki (P) ve sistem genelindeki (P) ikinci mertebe
etkilerini iermektedir. Ancak,
(1) dey yklerin dey kolonlar ve perdeler tarafndan tanmas
(2) gznne alnan burkulma dorultusundaki moment aktaran ereve kolonlarnn
tad dey yklerin toplam dey yklerin 1/3 n amamas
(3) YDKT yk birleimlerinden veya GKT yk birleimlerinin 1.6 katna eit bir yklemeden
dolay ve azaltlm rijitlikler kullanlarak hesaplanan ikinci mertebe yerdeitirmelerin
birinci mertebe yerdeitirmelere oran olan B2 katsaysnn (Bkz. Blm 6.5.2.2) 1.7 ye
eit veya daha kk olmas
koullarnn birlikte salanmas halinde P etkileri terkedilebilir. Ancak, eksenel basn ve
eilme etkisindeki tm tekil elemanlarn deerlendirilmesinde daima P etkileri hesaba
katlacaktr.
(c) Analizde, sistem stabilitesini etkileyen tm dey ykler gznne alnacaktr.
(d) YDKT ynteminde, ikinci mertebe hesab YDKT yk birleimi iin yaplacaktr. GKT
ynteminde ise, ikinci mertebe hesab GKT yk birleiminin 1.6 katna eit bir ykleme
iin yaplacak, ancak elde edilen sonular 1.6 katsaysna blnerek gerekli dayanm
bulunacaktr.
6.2.2 Geometrik n Kusurlarn Gznne Alnmas
Geometrik n kusurlarn yapsal stabiliteye etkileri Blm 6.2.2.1 de aklanaca ekilde
dorudan doruya modellenebildii gibi, Blm 6.2.2.2 de aklanaca ekilde fiktif
kuvvetler kullanarak da hesaba katlabilir.
Yapsal stabilite analizinde gznne alnan sistem n kusurlar, dm noktalarnn
konumundaki geometrik n kusurlar olarak tanmlanmaktadr. Dorusal elemanlarda u
noktalarn birletiren dorudan olan yerel sapmalar olarak tanmlanan eleman n kusurlar
ise bu blmn konusu dnda kalmaktadr.
67
6.2.2.1 Geometrik n Kusurlarn Dorudan Doruya Modellenmesi
Geometrik n kusurlarn modellenmesinin genel yntemi, bu sistem n kusurlarnn analizde
dorudan doruya gznne alnmasdr. Bunun iin yap sistemi, dm noktalarnn
yerdeitirmi konumlar esas alnarak analiz edilir. Dm noktalarnn konumlarndaki
sapmalarn deerleri ve sistem zerindeki dalm en elverisiz etkileri oluturacak ekilde
seilir.
Geometrik n kusurlarn modellenmesinde, bunlarn sistemde d yklerden oluan
yerdeitirme durumu ve olas burkulma modu ile benzer olmas ngrlmelidir. n kusurlar
temsil eden yerdeitirmelerin deerleri, eer biliniyorsa yap sisteminin gerek n
kusurlarna eit olarak alnmal veya ilgili ynetmeliklerin ngrd yapm toleranslar
kullanlmaldr.
Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand sistemlerde, YDKT yk
birleiminden veya GKT yk birleiminin 1.6 katna eit bir yklemeden dolay ve azaltlm
rijitlikler kullanlarak hesaplanan ikinci mertebe yerdeitirmelerin birinci mertebe
yerdeitirmelere oran olan B2 katsaysnn (Bkz. Blm 6.5.2.2) 1.7 ye eit veya daha kk
olmas halinde, geometrik n kusurlarn yatay ykleri iermeyen dey yk birleimlerinde
hesaba katlmas yeterlidir.
6.2.2.2 Geometrik n Kusurlar in Fiktif Yklerin Kullanlmas
Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand ok katl yap
sistemlerinde dm noktalarnn konumundaki geometrik n kusurlarn aada tanmland
ekilde belirlenen yatay fiktif ykler ile gznne alnmasna izin verilebilir. Sistem n
kusurlarn temsil eden bu fiktif ykler ekildeitirmemi orijinal sistem zerine
etkitilecektir.
(a) Fiktif ykler her kat dzeyinde sisteme etkitilecektir. Bu ykler yap sistemine etkiyen
tm dey ve yatay yk birleimlerine eklenecektir. Ancak, nceki blmde belirtildii
gibi, YDKT yk birleimlerinden veya GKT yk birleimlerinin 1.6 katna eit
yklemelerden dolay ve azaltlm rijitlikler kullanlarak hesaplanan ikinci mertebe
yerdeitirmelerin birinci mertebe yerdeitirmelere oran olan B2 katsaysnn (Bkz.
Blm 6.5.2.2) 1.7 deerine eit veya daha kk olmas halinde, geometrik n
kusurlarn yatay ykleri iermeyen dey yk birleimlerinde hesaba katlmas yeterlidir.
Yatay fiktif ykler Denk.(6.1) ile hesaplanacaktr.
N i 0.002Yi (6.1)
= 1.0 (YDKT) veya = 1.6 (GKT) deerindeki katsaylar.
Ni : (i) kat dzeyine etkitilecek yatay fiktif yk.
Yi : YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen, (i) kat demesine etkiyen toplam
dey yk.
(b) Her kat dzeyindeki dm noktalarna, bu noktalara etkiyen dey yklerle orantl
olarak datlan fiktif ykler, yapsal stabilite asndan sistemde en elverisiz etkileri
oluturacak dorultu ve ynde uygulanacaktr.
(c) Denk.(6.1) de yer alan 0.002 katsays, katlar arasnda yapm toleransna bal olarak
tanmlanan 1/500 oranndaki bir sistem n kusuruna kar gelmektedir. Bu snr deeri
amamak zere, daha farkl oranda geometrik n kusurlarn gznne alnmas halinde bu
katsay uygun ekilde deitirilecektir.
68
Not: Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand ok katl yap
sistemleri iin yukarda tanmlanan fiktif yk kavram genel olarak tm yap sistemleri
iin benzer ekilde uygulanabilir.
6.2.3 Azaltlm Rijitliklerin Gznne Alnmas
Genel analiz yntemi ile ikinci mertebe teorisine gre hesapta, dorusal olmayan
ekildeitirmelerin stabilite analizine etkisini yaklak olarak gznne almak zere, eleman
rijitlikleri aada akland ekilde azaltlacaktr.
(a) Tm yap elemanlarnn eilme, kayma ve eksenel rijitlikleri 0.80 katsays ile arplarak
azaltlacaktr.
(b) Eilme rijitliklerinin yapsal stabilite zerinde etkili olduu tm elemanlarda, eksenel
kuvvet dzeyine bal olarak, eilme rijitlikleri ayrca bir b katsays ile arplacaktr.
Kompozit elemanlar iin bu katsaynn uygulanmasnda Blm 12.2.5 te verilen kurallar
geerlidir. Bu katsay
(1) Pr / Pns 0.5 iin
b 1.0 (6.2)
(2) Pr / Pns 0.5 iin
b 4(Pr / Pns ) 1 (Pr / Pns ) (6.3)

denklemleri ile hesaplanacaktr.
= 1.0 (YDKT) veya = 1.6 (GKT) deerindeki katsaylar.
Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli eksenel basn kuvveti
dayanm.
Pns : Elemann enkesit basn kuvveti dayanm (=FyAg veya narin elemanlar iin =FyAe). Ae
iin Bkz. Blm 8.5.
(3) Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand ok katl yap
sistemlerinde, Pr / Pns > 0.5 olan elemanlarn eilme rijitliklerinin b < 1.0 katsays ile
arplarak azaltlmas yerine, tm dey ve yatay yk birleimlerinde hesaba katlmak
zere 0.001Yi ek fiktif yklerinin uygulanmas kouluyla, b = 1.0 katsaysnn
kullanlmasna izin verilebilir.
6.3 GENEL ANALZ YNTEM LE TASARIM

Genel analiz yntemi, snrlama olmakszn, tm elik yap sistemlerinin stabilite tasarmna
uygulanabilmektedir.
Bu yntem ile gerekli dayanmn hesab, esaslar Blm 6.2.1 de aklanan ikinci mertebe
hesab uygulanarak elde edilir. Sistem hesabnda, geometrik n kusurlar temsil eden fiktif
ykler Blm 6.2.2 de, dorusal olmayan ekildeitirmeleri temsil eden rijitlik azaltlmas
ise Blm 6.2.3 te belirtildii ekilde hesaba katlacaktr.
69
Geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkilerinin genel analiz yntemi ile hesaba
katld yap sistemlerinin eleman ve birleimlerinin stabilite kontrollerinde, ayrca bir nlem
alnmakszn, Blm 7 14 te verilen kurallar uygulanr. Elemanlarn burkulma boyu
katsaylar, daha kk bir deer kullanlmas geerli bir yaklamla kantlanmad srece,
K = 1.0 olarak alnacaktr.
Elemanlarn burkulma boylarn kltmek amacyla oluturulan stabilite balantlar,
destekledikleri tm elemanlar iin uygulandklar noktalarn hareketlerini nleyecek dzeyde,
Blm 16 da verilen kurallara gre belirlenen yeterli dayanm ve rijitlie sahip olmaldr.
6.4 BURKULMA BOYU YNTEM LE TASARIM

Blm 6.1 de verilen genel esaslar erevesinde ve aadaki snrlar iinde, burkulma boyu
(etkin uzunluk) yntemi, genel (dorudan) analiz ynteminin yerine kullanlabilir.
(a) Yntem, dey yklerin dey ereveler, kolonlar ve perdeler tarafndan tand yap
sistemlerine uygulanabilir.
(b) Tm katlarda, YDKT yk birleimlerinden veya GKT yk birleimlerinin 1.6 katna eit
yklemelerden oluan ikinci mertebe greli kat telemelerinin birinci mertebe greli kat
telemelerine oran olan B2 katsays (Bkz. Blm 6.5.2.2) 1.5 deerine eit veya daha
kk olmaldr.
Bu yntem ile gerekli dayanmn hesab, Blm 6.2.3 te belirtilen rijitlik azaltlmas
gznne alnmakszn, esaslar Blm 6.2.1 de aklanan ikinci mertebe hesab uygulanarak
elde edilir. Sistem hesabnda geometrik n kusurlarn fiktif yklerle temsil edilmesi halinde,
bu ykler Blm 6.2.2.2 deki esaslara uygun olarak sadece dey ykleri ieren yk
birleimlerinde hesaba katlacaktr.
Geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkilerinin burkulma boyu yntemi ile hesaba
katld yap sistemlerinin eleman ve birleimlerinin stabilite kontrolleri Blm 7-14 te
verilen ilgili kurallara gre yaplr.
Basn etkisindeki elemanlarn stabilite kontrollerinde burkulma boyu katsays, K, aada
akland ekilde belirlenir.
(a) aprazl ereve sistemler, perdeli sistemler ve yatay yklerin tanmasnn kolonlarn
eilme rijitliklerinden bamsz olduu benzeri sistemlerde burkulma boyu katsays, daha
kk bir deer kullanlmas geerli bir yaklamla kantlanmad srece, K=1.0 olarak
alnr. Stabilite balantlar Blm 16 da verilen kurallara gre belirlenen yeterli dayanm
ve rijitlie sahip olacaktr.
(b) Kolonlarn eilme rijitliklerinin sistemin yatay yk tama kapasitesine ve yanal
stabilitesine katk salad moment aktaran ereveler ve benzeri sistemlerde burkulma
boyu katsays, K, aadaki denklemlerden veya nomogramlardan yararlanarak
hesaplanabilir.
Bu denklem ve nomogramlardaki GA ve GB byklkleri, srasyla sz konusu kolonun st ve
alt ularnda birleen kolonlarn ve kirilerin eilme rijitlikleri toplamlarnn oranna bal
olarak Denk.(6.4) ile hesaplanrlar.
70
( Ec I c / Lc )
G (6.4)
( Eg I g / Lg )
EcIc : Kolon enkesiti eilme rijitlii.
Lc : Kolon boyu.
EgIg : Kiri enkesiti eilme rijitlii.
Lg : Kiri boyu.
(1) Yanal yerdeitirmesi nlenmi (dm noktalar sabit) moment aktaran ereveler ve
benzeri sistemlerde burkulma boyu katsays, K, kolonun st ve alt ularnda Denk. (6.4)
ile belirlenen GA ve GB byklklerine bal olarak, Denk. (6.5) ile veya ekil 6.1 de
verilen nomogramdan yararlanarak hesaplanabilir.
3GAGB 1.4(GA GB ) 0.64
K (6.5)
3GAGB 2.0(GA GB ) 1.28
ekil 6.1 Yanal yerdeitirmesi nlenmi sistemlerde burkulma boyu katsays, K
(2) Yanal yerdeitirmesi nlenmemi (dm noktalar hareketli) moment aktaran

ereveler ve benzeri sistemlerde burkulma boyu katsays, K, kolonun st ve alt
ularnda Denk. (6.4) ile belirlenen GA ve GB byklklerine bal olarak, Denk. (6.6) ile
veya ekil 6.2 de verilen nomogramdan yararlanarak hesaplanabilir.
GA (1.6GB 4.0) (4GB 7.5)
K (6.6)
GA GB 7.5
71
GA ve GB byklklerinin hesabnda, kolonlarn ve kirilerin snr koullarna bal olarak,
aada belirtilen dzenlemelerin yaplmas uygun olmaktadr.
(a) Temellere rijit olarak balanmayan kolonlarda, gerek bir mafsall balant olmad
srece, pratik uygulamalar bakmndan G = 10 olarak alnabilir. Kolonun temele
balantsnn rijit olmas halinde, temel dnmesinin sfra eit olduu kantlanmad
srece, G = 1 olarak alnabilir.
(b) Yanal yerdeitirmesi nlenmi erevelerin kirilerinde, kiriin EgIg/Lg eilme rijitlii
dier ucunun ankastre olarak mesnetlenmesi halinde 2 katsays ile, dier ucunun mafsall
olarak mesnetlenmesi halinde ise 1.5 katsays ile arttrlr.
(c) Yanal yerdeitirmesi nlenmemi erevelerin kirilerinde, kiriin EgIg/Lg eilme rijitlii
dier ucunun ankastre olarak mesnetlenmesi halinde 2/3 katsays ile, dier ucunun
mafsall olarak mesnetlenmesi halinde ise 0.5 katsays ile azaltlr.
ekil 6.2 Yanal yerdeitirmesi nlenmemi sistemlerde burkulma boyu katsays, K
6.5 YAKLAIK KNC MERTEBE ANALZ
Bu blmde, ikinci mertebe etkilerin dorudan doruya hesaba katlmas yerine

uygulanabilecek bir yaklamn uygulama snrlar ve formlasyonu verilecektir. Bu yaklam,
birinci mertebe analiz yntemi kullanlarak elde edilecek i kuvvetlerin (P ve M) belirli
katsaylarla arttrlmas prensibine dayanmaktadr.
6.5.1 Uygulama Snrlar
Bu yaklam dey yklerin dey ereveler, kolonlar ve perdeler tarafndan tand yap
sistemleri iin uygulanabilir.
6.5.2 Hesap Esaslar
Sistem elemanlarnn ikinci mertebe etkilerini ieren gerekli eilme momenti dayanm, Mr, ve
gerekli eksenel kuvvet dayanm, Pr, srasyla Denk.(6.7) ve Denk.(6.8) ile hesaplanacaktr.
72
M r B1M nt B2 M 1t (6.7)
Pr Pnt B2 P1t (6.8)

Buradaki terimler aada tanmlanmtr.
B1 : Yatay telenmesi nlenmi sistemin elemanlarndaki (P-) etkilerini gznne alan bir
arttrma katsaysdr. Bu katsay, eilme ve basn etkisindeki elemanlar iin, elemann
her iki eilme dorultusunda Blm 6.5.2.1 de akland ekilde hesaplanr. Basn
etkisinde olmayan elemanlarda B1 katsays 1.0 olarak alnr.
B2 : Yatay telenmesi nlenmemi sistem genelindeki (P-) etkilerini gznne alan bir
arttrma katsaysdr. Bu katsay, yap sisteminin her kat iin, her iki yatay
yerdeitirme dorultusunda Blm 6.5.2.2 de akland ekilde hesaplanr.
Mr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan ikinci mertebe etkileri ieren
gerekli eilme momenti dayanm.
Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan ikinci mertebe etkileri ieren
gerekli eksenel kuvvet dayanm.
Mnt : Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
hesaplanan birinci mertebe eilme momenti.
Pnt : Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
hesaplanan birinci mertebe eksenel kuvvet.
M1t : Yap sisteminin sadece yanal telenmesi sonucu, YDKT veya GKT yk birleimleri
altnda ilgili elemanda oluan birinci mertebe eilme momenti.
P1t : Yap sisteminin yatay yerdeitirmelerinden dolay, YDKT veya GKT yk birleimleri
altnda hesaplanan birinci mertebe eksenel kuvvet.
Eilme momenti ve eksenel basn kuvveti etkisindeki elemanlar iin, elemann her iki eilme
dorultusunda uygulanacak B1 arttrma katsays Denk.(6.9) ile hesaplanacaktr.
Cm
B1 1 (6.9)
Pr
1
Pel
= 1.0 (YDKT) veya = 1.6 (GKT)
Cm : Edeer sabit moment yaylna dntrme katsays. Bu katsay yanal dorultuda
yerdeitirme yapmad varsaylan sistemlerin elemanlarnda aadaki ekilde
hesaplanr.
(a) Eilme dzleminde mesnetler arasnda yanal yklerin etkimedii elemanlarda:
Cm 0.6 0.4( M 1 / M 2 ) (6.10)
Burada M1 ve M2 , elemann ularnda birinci mertebe analizi ile hesaplanan, srasyla kk
ve byk eilme momentlerini gstermektedir. M1/M2 bykl ift erilikli eilmede
pozitif, tek erilikli eilmede ise negatif olarak alnacaktr.
73
(b) Eilme dzleminde mesnetler arasnda yanal yklerin etkidii elemanlarda, gvenli ynde
kalmak zere, Cm=1.0 deeri kullanlabilir.
Pel : Elemann u noktalarnn yanal yerdeitirme yapmad varsaym altnda, eilme
dzlemindeki elastik burkulma ykdr ve Denk.(6.11) ile hesaplanr.
2 EI *
Pel (6.11)
( K1 L) 2
EI* : Genel analiz yntemi ile tasarmda, Blm 6.2.3 e gre hesaplanan azaltlm rijitlik.
Burkulma boyu yntemi ile tasarmda ise EI* = EI olarak alnacaktr.
E : Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa).
I : Eleman enkesitinin eilme dzlemindeki atalet momenti.
L : Eleman boyu.
K1 : Elemann u noktalarnn yanal yerdeitirme yapmad varsaym altnda, eilme
dzlemindeki burkulma boyu katsays. Daha kk bir deer ald geerli bir
yaklamla kantlanmad srece K1=1.0 olarak alnacaktr.
Denk.(6.9) daki Pr bykl iin, birinci mertebe yaklamna ait Pr = Pnt + P1t ifadesinin
kullanlmasna izin verilebilir.
6.5.2.2 P - Etkileri in B2 Arttrma Katsays
Sistemin her katnda, her iki yanal yerdeitirme dorultusunda uygulanacak B2 arttrma
katsays Denk.(6.12) ile hesaplanacaktr.
1
B2 1 (6.12)
Pkat
1
Pe,kat
= 1.0 (YDKT) veya = 1.6 (GKT)
Pkat : YDKT veya GKT yk birleimleri iin, sz konusu katn tm dey tayc
elemanlarna (yatay yk tayc sistemin dnda olan elemanlar da dahil) etkiyen
toplam dey yk.
Pe,kat : Gznne alnan yanal yerdeitirme dorultusunda, sz konusu kata ait elastik
burkulma yk. Bu byklk burkulma analizi ile veya Denk.(6.13) ile
hesaplanacaktr.
HL
Pe,kat RM (6.13)
H
RM 1 0.15( Pmf / Pkat ) (6.14)
RM : P- nn P- zerindeki etkisini gznne alan katsay.

L : Kat ykseklii.
74
Pmf : Gznne alnan dorultuda moment aktaran ereveler bulunmas halinde, bu
erevelerin kat kolonlarna etkiyen toplam dey yk, (aprazl erevelerde sfr
alnacaktr).
H : Gznne alnan dorultuda, seilen yatay ykler altnda, sistem rijitlii kullanlarak
hesaplanan birinci mertebe greli kat telemesi.
H : Gznne alnan dorultuda, H greli kat telemesini hesaplamak iin kullanlan
yatay yklerden oluan kat kesme kuvveti.
BLM 7 EKSENEL EKME KUVVET ETKS

Eksenel (enkesit arlk merkezine uygulanan) ekme kuvveti etkisindeki elemanlarn
tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
7.1 GENEL ESASLAR
Bu blmde verilen kurallar statik ykleme durumu iin geerlidir. Yorulma etkisindeki
elemanlar iin tasarm kurallar Ek-2 de verilmektedir.
ekme kuvveti etkisindeki elemanlarda stabilite bir tasarm kriteri olmamasna karn, bu tr
elemanlarda narinlik oran, L/i 300 olmaldr. Ancak, bu snr elik kablolar ve miller iin
geerli deildir.
ekme etkisi altndaki elemanlarn bu blmde tanmlanacak olas gme snr durumlar
iin, kaypsz enkesit alan, Ag, ve net (kaypl) enkesit alan, An, Blm 5.4.3 te verilen ilgili
kurallar esas alnarak belirlenecektir.
7.1.3 Etkin Net Enkesit Alan
ekme elemannn birleim blgesine tm enkesit paralaryla bulonlu veya kaynakl olarak
balanmad durumda, gerilme yaylndaki dzensizliin hesaba katld etkin net enkesit
alan, Ae, Denk.(7.1) ile hesaplanacaktr.
Ae UAn (7.1)
Burada, gerilme dzensizlii etki katsays, U, ekme elemanlarnn tipik bulonlu ve kaynakl
birleimleri iin, Tablo 7.1 de verilmektedir.
75
TABLO - 7.1 GERLME DZENSZL ETK KATSAYISI
Gerilme Dzensizlii
Durum ekme Eleman Tanm rnek
Etki Katsays, U
ekme elemanlarnn birleim
1 blgesine tm enkesit
paralaryla balanmas durumu
U 1.0
I, U ve T- enkesitli ekme
elemanlarnn tm enkesit x
2
paralaryla balanmamas
U 1
l
durumu
x
x
Kuvvetin ekme dorultusuna U 1.0

3 dik kaynaklarla aktarld An : dorudan birleen
birleim enkesit parasnn alan
ekme kuvvetinin sadece boyuna
dorultudaki kaynaklarla 1
aktarld levhalar, korniyerler,
x
2
U-profiller, T-enkesitli elemanlar 3l T T
U 1
3l b l
4[a] ve birleim elemanlar ile 2 2
b
balanan I-profillerin birleimi
( x nin tanm iin Durum 2 ye l2
baknz).
l 1 .3 D U 1 .0
Bir birleim levhasna balanan D l 1.3D
D
5
boru enkesitli profiller [b] U 1 x / l
x D/
Birleim Bir adet merkezi l H U 1 x / l
levhasna birleim levhas
6 B 2 2 BH
balanan kullanlmas x
B
kutu durumu 4( B H )
76
enkesitli Yan kenarlarda iki H
profiller[b] adet birleim
l H U 1 x / l
levhas B2
kullanlmas x
B
4( B H )
durumu
TABLO - 7.1 GERLME DZENSZL ETK KATSAYISI (DEVAM)

Balklarn kuvvet
dorultusunda bir bf / d 2 / 3 U 0.90
srada 3 veya daha
fazla bulonla
bf / d 2 / 3 U 0.85
I ve I baland birleim
7
enkesitli Gvdenin kuvvet
profiller[c] dorultusunda bir
srada 4 veya daha U 0.70
fazla bulonla
baland birleim
Kuvvet
dorultusunda bir
srada 4 veya daha U 0.80
fazla bulon
Tek ve bulunan birleim
8
ift Kuvvet
korniyer[c] dorultusunda bir
srada 2 veya 3 U 0.60
bulon bulunan
birleim
x : Birleim etki alan arlk merkezinin birleim dzlemine dik uzakl (dmerkezlik etkisi)
l : Yk dorultusundaki etkin birleim uzunluu (bulonlu birleimlerde en uzun bulon srasndaki en d
bulon merkezleri arasndaki uzunluk)
bf : Balk genilii.
d : Enkesit ykseklii.
l1 l2
[a]
:l
2
[b]
: Kaynak uzunluu, l, kutu profilin genilii, H veya boru profilin ap, D den kk olamaz.
[c]
: Bulonlu ekme elemanlarnn n boyutlandrlmas aamasnda, gerilme dzensizlii etki katsays iin
Tablo 7.1 de verilen ortalama deerler kullanlabilir. Birleimin tasarmndan sonra, Tablo 7.1 de verilen
ifadeler ile hesaplanan daha byk U deerlerinin kullanlmasna izin verilmektedir.
7.2 EKME KUVVET DAYANIMI
77
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn , (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/ t,
(GKT), eksenel ekme kuvveti etkisindeki elemann, akma snr durumu, krlma snr
durumu ve blok krlma snr durumlarna gre hesaplanacak dayanmlarn en k olarak
alnacaktr.
ekme elemanlarnn u birleimlerinde blok krlma snr durumu Blm 13.4.3 te
verilmektedir.
ekme elemanlarnda akma snr durumu iin karakteristik ekme kuvveti dayanm, Tn,
kaypsz enkesit alan kullanlarak Denk.(7.2) ile hesaplanacaktr.
Tn Fy Ag (7.2)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn, (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/ t,
(GKT),
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
alnarak belirlenecektir.
7.2.2 Krlma Snr Durumu

ekme elemanlarnda krlma snr durumu iin, karakteristik ekme kuvveti dayanm, Tn,
etkin net enkesit alan kullanlarak Denk.(7.3) ile hesaplanacaktr.
Tn Fu Ae (7.3)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn, (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/ t,
(GKT),
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
Ae : Etkin net enkesit alan.
Ag : Kaypsz enkesit alan.
Fu : Yapsal elik karakteristik ekme dayanm.
7.3 YAPMA ENKESTL EKME ELEMANLARI
Aadaki uygulama koullar gznne alnarak, ekme kuvveti aktaran elemanlarn iki veya
daha ok sayda profil ve/veya levhann birbirlerine bulonlu veya kaynakl olarak
birletirilmesiyle olumasna izin verilir. U noktalar arasnda en az iki adet ara balant tekil
edilecektir.
(a) Yapma enkesitler, profiller arasnda kk boluk (balant levhas veya pul kalnl)
braklarak oluturulduunda (srt srta yerletirilen korniyer veya U-profiller veya
keleme yerletirilen korniyerler, vb.), birbirleriyle temasta olmayan profillerin ara
balant noktalar arasndaki uzakln en byk deeri, her bir profilin minimum atalet
yarapnn 300 katn amayacaktr, (Tablo 7.2a).
78
(b) Yapma enkesitler, profiller arasnda boluk brakmadan oluturulduunda (srt srta
yerletirilen korniyer veya U-profiller, vb.) birbirleriyle temasta olan profillerin ara
balant noktalar arasndaki uzaklk 600mm yi amayacaktr, (Tablo 7.2b).
(c) Levhann profile birletirilmesiyle tekil edilen yapma enkesitlerde, birbirleriyle temasta
olan paralarn balants iin kullanlan bulonlarn kuvvet dorultusundaki aralyla
ilgili uygulanacak koullar Blm 13.3.8 de verilmitir. Paralarn balantsnda sreksiz
ke kaynak kullanldnda, Blm 13.2.2.2 de verilen koullar uygulanacaktr, (Tablo
7.2c).
(d) Paralar arasndaki uzaklk daha geni seilerek tekil edilen ekme elemanlarnn
paralar aada verilen koullar salayan ba levhalar ile birbirlerine balanacaktr,
(Tablo 7.2d).
(1) Ba levhalarnn ubuk boyunca uzunluu, Lp, ba levhas geniliinin 2/3 nden kk
olamaz, (Lp (2/3)bp).
(2) Ba levhalarnn kalnl, tp, ba levhas geniliinin 1/50 sinden kk olamaz,
(tp bp / 50).
(3) Ba levhalarndaki bulonlarn veya belirli aralklarla dzenlenen sreksiz kaynaklarn
arasndaki uzaklk 150mm den kk olacaktr, (s 150mm).
(4) Ba levhalar arasndaki uzakln en byk deeri, amaks, bir parann minimum atalet
yarapnn 300 katn amayacaktr, (amaks 300ii).
Lp : Ba levhalarnn ubuk boyunca uzunluu.
tp : Ba levhas kalnl.
bp : Ba levhas genilii.
s : Ba levhalarndaki bulonlarn veya belirli aralklarla dzenlenen sreksiz kaynaklarn
arasndaki uzaklk.
ii : Bir parann minimum atalet yarap.
TABLO - 7.2 OK PARALI EKME ELEMANLARINDA ARA BALANTILAR
N UYGULAMA KOULLARI
ekme Eleman Uygulama Koullar ekme Eleman Uygulama Koullar
a
a a
a 300ii a 600mm
(a) (b)
79
a a
a a
* * bp 50tp
L Lp
a 14tf ;14tp ; 200mm Lp
2bp
bp bp
bp bp 3
tf tp tf tp
tf tp tp * : Bkz. Blm 7.3(3)
(c) (d)
BLM 8 EKSENEL BASIN KUVVET ETKS

Eksenel (enkesit arlk merkezine uygulanan) basn kuvveti etkisindeki elemanlarn tasarm
bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
8.1 GENEL ESASLAR

Basn elemanlarnn, Blm 6 veya Blm 16 ya gre belirlenen burkulma boyu (Lc = KL)
kullanlarak hesaplanan narinlik oran, Lc/i 200 olacaktr.
Lc : Eleman burkulma boyu (=KL).
i : Atalet yarap.
K : Burkulma boyu katsays.
L : Desteklenen noktalar arasnda kalan eleman uzunluu.
Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm, Pn, eksenel basn etkisindeki elemann
enkesit asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda eilmeli burkulma, burulmal burkulma
ve/veya eilmeli burulmal burkulma snr durumlarna gre hesaplanacak dayanmlarn en
k olarak alnacaktr.
80
Tasarm basn kuvveti dayanm, cPn, (YDKT) veya gvenli basn kuvveti dayanm, Pn/ c,
(GKT) tm basn elemanlarnda,
c = 0.90 (YDKT) veya c = 1.67 (GKT)
olmak zere, bu blmde tanmlanan kurallara uygun olarak hesaplanacaktr.
8.2 KARAKTERSTK BASIN KUVVET DAYANIMI
Narin olmayan enkesitli (Tablo 5.1A ya gre narin enkesit paras iermeyen) elemanlarn
eksenel basn kuvveti altndaki karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm, Pn, Denk.(8.1)
ile hesaplanacaktr.
Pn Fcr Ag (8.1)
Burada, kritik burkulma gerilmesi, Fcr, Denk.(8.2) veya Denk.(8.3) ile elde edilecektir.
Lc E Fy
4.71 (veya 2.25 ) iin
i Fy Fe
Fy

Fcr 0.658 Fe Fy (8.2)

Lc E Fy
4.71 (veya 2.25 ) iin
i Fy Fe
Fcr 0.877 Fe (8.3)

Fe : Elastik burkulma gerilmesi.
Fcr : Kritik burkulma gerilmesi.
Eksenel basn kuvveti etkisindeki elemann enkesit asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda
eilmeli burkulma, burulmal burkulma ve/veya eilmeli burulmal burkulma snr durumlar
iin elastik burkulma gerilmesi, Fe, aada verilen esaslara gre belirlenecektir.
8.2.1 Eilmeli Burkulma Snr Durumu
Bu snr durum, enkesit zelliklerinden bamsz olarak, tm basn elemanlarnda dikkate
alnacaktr. Eilmeli burkulma snr durumunda karakteristik basn dayanm, Denk.(8.1) ile
hesaplanacaktr.
Buna gre, Denk.(8.2) veya Denk.(8.3) teki elastik burkulma gerilmesi, Fe, Denk.(8.4) ile
hesaplanacaktr.
2 E
Fe 2
(8.4)
Lc

i
8.2.2 Burulmal ve Eilmeli-Burulmal Burkulma Snr Durumu
81
Bu blm, enkesiti tek simetri eksenli basn elemanlarn (srt srta yerletirilmi ift
korniyer, T-enkesitler, vb.), enkesiti ift simetri eksenli baz yapma basn elemanlarn
(+ ekilli yapma enkesitler) ve simetri ekseni bulunmayan basn elemanlarn kapsar. Ayrca,
burulmaya kar desteklenmeyen uzunluu, yanal telenmeye kar desteklenmeyen
uzunluunu aan enkesiti ift simetri eksenli tm basn elemanlar ve kol uzunluunun
kalnlna oran, b / t 0.71 E / Fy olan tek korniyerden oluan basn elemanlarnn
tasarmnda, bu blmde verilen koullar gznne alnacaktr.
Burulmal ve eilmeli-burulmal burkulma snr durumlarnda karakteristik basn dayanm,
Denk.(8.1) ile hesaplanacaktr.
Buna gre, Denk.(8.2) veya Denk.(8.3) teki elastik burkulma gerilmesi, Fe, ilgili kesitler iin
srasyla Denk.(8.5), Denk.(8.6) ve Denk.(8.7) kullanlarak hesaplanacaktr.
(a) Burkulmann, elemann boyuna ekseni etrafnda dnmesiyle olutuu burulmal burkulma
snr durumunda (+ ekilli yapma enkesitli veya srt srta yerletirilmi 4 korniyerden
oluan ak enkesitli basn elemanlar) elastik burkulma gerilmesi, Fe, Denk.(8.5) ile
hesaplanacaktr.
2 EC 1
Fe w
GJ (8.5)
Lcz I x I y
2
(b) Simetri ekseni y-ekseni olmak zere, y-ekseni etrafnda burkulmann, elemann eilmesi
ve boyuna ekseni etrafnda dnmesiyle olutuu eilmeli-burulmal burkulma snr
durumunda (ift korniyerler, T-enkesitler, U-profiller ve eit kollu tek korniyer gibi tek
simetri eksenine sahip enkesitlerden oluan basn elemanlarnn simetri eksenleri
etrafnda burkulmas) elastik burkulma gerilmesi, Fe, Denk.(8.6) ile hesaplanacaktr.
4 Fey Fez H
Fey Fez
Fe 1 1 (8.6)
2H Fey Fez
2

Tek simetri eksenine sahip enkesitlerde simetri eksenine dik olan x-ekseni etrafnda
burkulmada ise, karakteristik basn kuvveti dayanm eilmeli burkulma snr durumu esas
alnarak Blm 8.2.1 e gre belirlenecektir.
Simetri ekseni x-ekseni olduunda (U-profiller), Denk.(8.6) da Fey terimi Fex olarak
deitirilecektir.
(c) Simetri ekseni bulunmayan enkesitlerde (farkl kollu tek korniyer enkesitli basn
elemanlar) eilmeli-burulmal burkulma snr durumunda Denk.(8.7) nin zmnden
elde edilecek en kk Fe deeri, elastik burkulma gerilmesi, Fe, olarak alnacaktr.
2 2
x y
Fe Fex Fe Fey Fe Fez F Fe Fey o Fe2 Fe Fex o 0
e
2
(8.7)
io io
Fex : x-ekseni etrafnda eilmeli burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi.
2 E
Fex 2
(8.8)
Lcx

ix
82
Fey : y-ekseni etrafnda eilmeli burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi.
2 E
Fey 2
(8.9)
Lcy

iy
Fez : Burulmal burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi.
2 EC 1
Fez w
GJ (8.10)
L 2 Ai 2
cz go
xo2 yo2
H 1 2 (8.11)
io

G : Yapsal elik kayma modl (77200 MPa).
H : Eilme sabiti.
Kx : x-ekseni etrafnda eilmeli burkulma durumunda burkulma boyu katsays.
Ky : y-ekseni etrafnda eilmeli burkulma durumunda burkulma boyu katsays.
Kz : Burulmal burkulma durumunda burkulma boyu katsays. Gvenli tarafta kalan bir
yaklamla, Kz =1.0 olarak alnabilir.
Lcx : x-ekseni etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (=Kx Lx).
Lcy : y-ekseni etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (=Ky Ly).
Lcz : z-ekseni (boyuna eksen) etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (=Kz Lz).
i : Atalet yarap.
Ix, Iy : lgili asal eksen etrafndaki atalet momenti.
xo, yo : Kayma merkezinin arlk merkezine gre koordinatlar.
J : Burulma sabiti.
io : Kayma merkezine gre hesaplanan polar atalet yarap.
Ix Iy
io 2 xo2 yo2 (8.12)
Ag
Fe : Elastik burkulma gerilmesi.
ix : x-eksenine gre atalet yarap.
iy : y-eksenine gre atalet yarap.
Cw : arplma sabiti.
arplma sabiti, Cw, ift simetri eksenli I-enkesitlerde, ho balklarn arlk merkezleri
arasndaki uzaklk olmak zere, Denk.(8.13) ile hesaplanabilir.
83
I y ho2
Cw (8.13)
4
T-enkesitler ve ift korniyerlerde, Denk.(8.10) da yer alan arplma sabiti, Cw, terkedilerek,
Fez, Denk.(8.14) ile hesaplanabilir.
GJ
Fez (8.14)
Ag io 2
8.3 TEK KORNYERDEN OLUAN BASIN ELEMANLARI
Kol uzunluunun kalnlna oran, b / t 0.71 E / Fy olan tek korniyerden oluan basn
elemanlarnda, karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, eilmeli burkulma snr durumu esas
alnarak Blm 8.2.1 veya Blm 8.5 e gre ve eilmeli burulmal burkulma snr durumu
esas alnarak, Blm 8.2.2 ye gre hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.
Kol uzunluunun kalnlna oran, b / t 0.71 E / Fy olan tek korniyerden oluan basn
elemanlarnda, karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, sadece eilmeli burkulma snr
durumu esas alnarak Blm 8.2.1 veya Blm 8.5 e gre belirlenecektir.
Aada verilen koullar salayan, tek korniyerden oluan basn elemanlarnda,
dmerkezlik etkisinin ihmal edilmesine ve (1) veya (2) de tanmlanan etkin narinlik oranlar
(Lc / i) kullanlarak eksenel basn kuvveti dayanmnn hesaplanmasna izin verilmektedir.
Bunun iin esas alnacak koullar aada verilmitir.
(a) Korniyer, her iki ucunda ayn kolundan basn kuvveti etkisinde olmaldr.
(b) Korniyer ular, en az 2 bulon ile veya kaynakla balanmaldr.
(c) Korniyerin boyuna eksenine dik yk bulunmamaldr.
(d) Lc/i oran 200 snrn amamaldr.
(e) Farkl kollu korniyerde, uzun kol boyunun ksa kol boyuna oran 1.7 yi amamaldr.
Yukardaki ve aada (1) veya (2) de tanmlanan koullar salamayan, tek korniyerden
oluan basn elemanlar, eilme momenti ve eksenel basn kuvvetinin ortak etkisi altnda
Blm 11 e gre boyutlandrlacaktr.
(1) Eit kollu korniyerlerin veya uzun kollar vastasyla balanan farkl kollu korniyerlerin
tek veya bir dzlem kafes sistemin rg eleman olarak kullanlmalar halinde, komu
rg elemanyla birlikte dm noktas levhasnn veya balk elemannn ayn yzne
(tarafna) balanyorsa etkin narinlik oran, Denk.(8.15) veya Denk.(8.16) ile
hesaplanacaktr.
L Lc L
(i) 80 iin 72 0.75 (8.15)
ia i ia
L Lc L
(ii) 80 iin 32 1.25 (8.16)
ia i ia
Ksa kollar ile balanan farkl kollu korniyerlerde, Denk.(8.15) veya Denk.(8.16) ile
hesaplanan etkin narinlik oran, 4 (bl / bs ) 1 ile elde edilen deer kadar arttrlacaktr.
2
84
Ancak, bu narinlik oran korniyerin zayf asal ekseni etrafndaki narinliinin 0.95 katndan
kk olamaz (Lc/i 0.95L / iz).
(2) Eit kollu korniyerlerin veya uzun kollar vastasyla balanan farkl kollu korniyerlerin
uzay kafes sistemin rg eleman olarak kullanlmalar halinde, komu rg elemanyla
birlikte dm noktas levhasnn veya balk elemannn ayn yzne (tarafna)
balanyorsa etkin narinlik oran Denk.(8.18) veya Denk.(8.19) da tanmlanmaktadr.
L Lc L
(i) 75 iin 60 0.8 (8.18)
ia i ia
L Lc L
(ii) 75 iin 45 (8.19)
ia i ia
Kol uzunluklarnn oran 1.7 den az olan ve ksa kollar ile balanan korniyerlerde,
Denk.(8.18) ve Denk.(8.19) ile hesaplanan narinlik oran, 6 (bl / bs ) 2 1 kadar
arttrlacaktr. Ancak, bu narinlik oran korniyerin zayf asal ekseni etrafndaki narinliinin
0.82 katndan kk olamaz (Lc/i 0.82L / iz).
L : Kafes sistemin dm noktalar arasndaki eleman uzunluu.
Lc/i : Etkin narinlik oran.
bl : Korniyerin uzun kolunun boyu.
bs : Korniyerin ksa kolunun boyu.
ia : Korniyerin balanan koluna paralel geometrik eksen etrafndaki atalet yarap.
iz : Korniyerin zayf asal ekseni etrafndaki atalet yarap.
8.4 YAPMA ENKESTL BASIN ELEMANLARI
Bu blm birbiriyle temasta olan veya belirli bir aralkla konumlandrlan profillerin ve/veya
levhalarn, birbirine aadaki koullar salayan balant elemanlar (ba levhalar ve/veya
kafes rg elemanlar) ile birletirildii ok paral basn elemanlarn kapsamaktadr.
ok paral basn elemanlarnda u noktalar arasnda en az iki adet ara balant tekil
edilecek ve kayma ekildeitirmelerinin karakteristik basn kuvveti dayanmna etkisi
gznne alnacaktr. Bu etki, etkin narinlik oran, (Lc/i)m, ile hesaba katlacaktr. Bu
durumda, elemannn karakteristik basn kuvveti dayanm, (Lc/i) narinlik oran yerine,
aada tanmlanan etkin narinlik oran kullanlarak, Blm 8.2.1, Blm 8.2.2 veya Blm
8.5 de verilen esaslara gre belirlenecektir. Elemanlarn etkin narinlik oranlar, ba levhas ve
kafes rg elemanlarnn birleim aralarnn zelliklerine bal olarak aada
tanmlanmaktadr.
(a) Bulonlara basit skma ynteminin uyguland birleimler.
2
Lc a
2
Lc
i i i (8.20)
m o i
(b) Kaynakl birleimler ve bulonlarn Tablo 13.11 de tanmlanan A, B veya C snf yzey
hazrl ile kontroll skld birleimler.
85
a Lc Lc
40 iin i i (8.21a)
ii m o
2
Lc K i a
2
a Lc
40 iin (8.21b)
ii i m i o ii
(Lc/i)m : Etkin narinlik oran.
(Lc/i)o : Enkesiti oluturan paralarn tek para gibi davrand varsaymyla hesaplanan,
elemann burkulma ekseni etrafndaki narinlik oran.
i : Basn eleman enkesitinin burkulma ekseni etrafndaki atalet yarap.
a : Balant elemanlarnn aral.
ii : Tek bir parann minimum atalet yarap.
Ki = 0.50 (srt-srta yerletirilen ift korniyer iin)
= 0.75 (srt-srta yerletirilen ift U profili iin)
= 1.00 (dier durumlar iin)
ok paral basn elemanlarnn oluturulmasnda aada verilen koullar gznnde
tutulacaktr.
(a) ok paral basn elemannn u balant elemanlarna birleimi, kaynakl birleim veya
A, B veya C snf yzey hazrl uygulanm, kontroll skma ynteminin uyguland
srtnme etkili bulonlu birleim ile tekil edilecektir. Bulonlu u birleimlerinin kayma
dayanmnn yeterlilii, srtnme etkili kayma snr durumu dikkate alnarak kontrol
edilecektir.
(b ) Tm paralar birbirleriyle temas halinde olmayan ok paral basn elemanlarnda, her
bir para uzunluklar boyunca, a, aral ile birbirlerine balanacaktr. Balant elemanlar
arasndaki, a, uzunluunda her bir parann en kk atalet yarap ile hesaplananacak
olan, (a/ii) narinlii basn elemannn maksimum narinliinin 3/4 n amayacaktr.
a 3 Lc

ii 4 i maks
(8.22)
(c) Tm paralar birbiriyle temas halinde olan ve paralar srekli birletirilen ok paral
basn elemanlarnn taban levhasna birletii u blgelerde, tm paralar birbirine
bulonlu veya kaynakl birleim ile balanmaldr. Bulonlu birleimde, paralar birbirine,
ubuk ekseni dorultusunda eleman geniliinin en az 1.5 katna eit uzunlukta ve bulon
aral bulon apnn 4 katn amayacak ekilde balanacaktr. Kaynakl birleimde ise,
basn elemannn paralarn birbirine balayan kaynak uzunluu eleman geniliinden
az olmayacaktr, (Tablo 8.1a).
Basn elemannn uzunluu boyunca, balant elemanlarnda kullanlacak sreksiz
kaynaklarn veya bulonlarn boyuna dorultudaki aral, gerekli dayanm salayacak
ekilde belirlenecektir.
(d) Tm paralar birbiriyle temas halinde olan ve paralar srekli birletirilen basn
elemanlarnda, bulonlarn basn eleman boyunca aral iin snrlar Blm 13.3.8 de
verilen maksimum aralklar amayacaktr.
86
Eleman balklarnn d yzeylerine levha ilavesiyle oluturulan ok paral basn
elemanlarnda, sreksiz kaynaklar ve bulonlar artmal yerletirildiinde, her bir bulon
srasndaki bulonlarn veya levha kenarndaki sreksiz kaynak dikilerinin net aral,
dtaki levha kalnl, t nin 1.12 E / Fy katn ve 400mm yi (Tablo 8.1b), dier
durumda, bir bulon srasndaki bulonlarn veya levha kenarndaki sreksiz kaynak
dikilerinin net aral, dtaki levha kalnl, t nin 0.75 E / Fy katn ve 200mm yi
aamaz, (Tablo 8.1c).
(e) Kafes rg sistemiyle birbirine balanan ok paral basn elemanlarnda, kafes rg
sistemine ara verilmesinin gerekli olduu ara blgelerde ve eleman ularnda mutlaka ba
levhalar kullanlacaktr. Ulardaki ba levhalarnn ubuk boyunca uzunluu, Lp, ba
levhalarnn geniliinden (bp) az olmamaldr. Ara blgelerdeki ba levhalarnn ubuk
boyunca uzunluu ise bu geniliin (bp) yarsndan az olmamaldr. Ba levhalarnn
kalnl bu geniliin (bp) 1/50 sinden az olmamaldr, (Tablo 8.1d).
Bulonlu balantlarda ba levhas, basn ubuunu oluturan her bir elemana en az 3
bulon ile balanmal ve ubuk ekseni dorultusunda bulon aral bulon apnn 6 katn
amamaldr. Kaynakl balantlarda ise, ba levhasn basn ubuuna birletiren her bir
kaynak izgisinde toplam uzunluk, ba levhas uzunluunun 1/3 nden az olmamaldr.
(f) Kafes rg sistemi elemanlar levha, korniyer, U-profil veya dier enkesitler ile
oluturulabilir. Basn eleman enkesitini oluturan herbir parann rg elemanlarnn
birleim noktalar arasnda kalan blmnn narinlii, basn elemannn maksimum
narinliinin 3/4 n amayacaktr. rg elemanlarnn eleman boyuna ekseni ile yapt
a, , tek diyagonal rg eleman ile oluturulan kafes sistemlerde 60 den, apraz rg
eleman ile oluturulan kafes sistemlerde ise 45 den az olmayacak ekilde
dzenlenmelidir. Bu dzenlemede, L, apraz rg elemann basn elemann oluturan
paralara balant noktalar arasndaki uzaklk olmak zere, tek diyagonal rg
elemanlarnn narinlii L/i < 140; apraz rg elemanlarnn narinlii ise 0.7L/i < 200
olmaldr. apraz rg elemanlar kesiim noktalarnda birbirine balanmaldr.
Balklar birletiren birleim aralarnn eksenleri arasndaki enine uzaklk 380mm yi
atnda, kafes rg sistemini oluturan elemanlar korniyerlerden tekil edilmeli veya
apraz rg kullanlmas tercih edilmelidir.
(g) Tm paralar birbiriyle temas halinde veya birbirine ok yakn olan ok paralar basn
elemanlarnda, paralar birbirine balayan birleim aralar veya ba levhalarnn
merkezleri arasndaki uzaklk, a, iin Tablo 8.1e ve Tablo 8.1f teki koullarn salanmas
halinde, ok paral basn elemanlarnn paralar srekli birletirilmi tek paral basn
eleman olarak gznne alnmasna izin verilir.
(h) Kafes rg elemanlar, ba levhalar ve birleim elemanlar, cPn (YDKT) veya Pn/ c
(GKT) olmak zere, basn elemannn mevcut eksenel kuvvet dayanmnn %2si ile
hesaplanan, basn eleman eksenine dik kesme kuvveti etkisi altnda boyutlandrlacaktr.
Elemann, yanal yk veya eilme momenti etkisinde olduu durumda ise rg elemanlar
ve birleim elemanlar, ilave kesme kuvveti ve eilme momenti etkisi gznne alnarak
boyutlandrlacaktr.
TABLO - 8.1 OK PARALI BASIN ELEMANLARINDA U VE ARA
BALANTILAR N UYGULAMA KOULLARI
Levhann Profile Birleiminde artmal
Levhann Profile Birleiminde U Balantlar
Ara Balantlar
87
s/2
s4d s/2
Lbp s/2
s/2 s
Lbp s
bp bp
tp tp

s 1.12t E Fy ; 400mm
(a) (b)
TABLO - 8.1 OK PARALI BASIN ELEMANLARINDA U VE ARA

BALANTILAR N UYGULAMA KOULLARI (DEVAM)
Profilin Profile Temas Salanmakszn
Levhann Profile Birleiminde Ara Balantlar
Birleiminde Ara Balantlar
L p bp
s a

s
L p bp

y1 y
s 0.75t E Fy ;200mm tp
x x
bp
y1 y
88
(c) (d)
Profilin Profile Temas Salanarak veya ok Yakn Birleiminde Ara Balantlar
a
a *
a
y y
x x v
y x x
v
y
a 15ii a 70ii
(e) (f)
8.5 NARN ENKESTL BASIN ELEMANLARI
Eksenel basn kuvveti altnda, Tablo 5.1A ya gre narin enkesit paralarna sahip basn
elemanlarnda karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, aada verilen esaslar dorultusunda
Denk.(8.23) ile belirlenecektir.
Pn Fcr Ae (8.23)
Ae : Etkin alan.
Fcr : Kritik burkulma gerilmesi.
Eksenel basn kuvveti etkisindeki elemann, asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda
eilmeli burkulma snr durumu, burulmal burkulma snr durumu ve eilmeli-burulmal
burkulma snr durumlarnda, kritik burkulma gerilmesi, Fcr, Blm 8.2.1 veya Blm 8.2.2
de verilen esaslar ile belirlenecektir. Tek korniyer enkesitlerde, kritik burkulma gerilmesi, Fcr,
Blm 8.2.1 ile sadece eilmeli burkulma snr durumu iin hesaplanacaktr.
8.5.1 Narin Enkesit Paralarnda Etkin Alan
Etkin alan, Ae, her bir narin enkesit paras iin (bbe)t alnarak, kaypsz alanda yaplan
azaltma ile belirlenecektir. Narin enkesit paralarnda etkin genilik, be, (T-enkesitler iin de,
gvde elemanlar iin he) aada tanmlanmaktadr.
89
Fy
r iin be b (8.24a)
Fcr
Fy F F
r iin be b 1 c1 el el (8.24b)
Fcr Fcr Fcr

Ae : Enkesit paralarnn azaltlm etkin genilii ile hesaplanan etkin alanlarn toplam.
b : Enkesit parasnn genilii (T-enkesitlerde d, gvde elemanlarnda h).
c1, c2 : Tablo 8.2 de verilen etkin genilik hata dzeltme katsays.
: Blm 5.4.1 de tanmlanan enkesit paras genilik / kalnlk oran.
r : Tablo 5.1A da verilen enkesit paras genilik / kalnlk oran snr deeri.
Fel : Denk.(8.25) ile hesaplanan yerel elastik burkulma gerilmesi.

Fel c2 r Fy (8.25)

TABLO 8.2 NARN ENKEST PARALARINDA c1 ve c2 KATSAYILARI
Narin enkesit paras c1 c2
Rijitletirilmi enkesit paralar (Kutu enkesitlerin cidarlar hari) 0.18 1.31
Kutu enkesitlerin cidarlar 0.20 1.38
Dier tm elemanlar 0.22 1.49
8.5.2 Boru Enkesitli Elemanlarda Etkin Alan

Eksenel basn kuvveti etkisindeki narin enkesitli boru enkesitlerde, etkin alan, Ae, aada
tanmlanmaktadr.
D E
(a) 0.11 iin Ae Ag (8.26a)
t Fy
E D E 0.038E 2
0.45 Ae
F ( D / t ) 3 g
(b) 0.11 iin A (8.26b)
Fy t Fy y
D : Boru enkesitin d ap.
t : Boru enkesitin et (cidar) kalnl, (Bkz. Blm 5.4.2).
Ag : Kaypsz alan, (Bkz. Blm 5.4.2).
90
BLM 9 ELME MOMENT ETKS
Asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda basit eilme etkisindeki elemanlarn tasarm bu
blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Basit eilme etkisindeki elemanlarda, ykler
kayma merkezinden geen asal eksene paralel olan dzlemde etkimeli veya eleman, yk
etkime noktalarnda ve mesnetlerde burulmaya kar desteklenmelidir.
9.1 GENEL ESASLAR
Eilme etkisindeki elemann karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, olas her bir gme
snr durumu iin belirlenecek dayanmlarn en k olarak alnacaktr. Burada, tm eilme
elemanlar iin,
b = 0.90 (YDKT) veya b = 1.67 (GKT)
alnarak, eilme elemannn tasarm eilme momenti dayanm, bMn , (YDKT) veya gvenli
eilme momenti dayanm, Mn/ b, (GKT) aadaki koullar gznnde tutularak
belirlenecektir.
(a) Bu blmde verilen kurallar, elemann asal eksenlerine paralel dzlemlerden birinde yk
etkisinde olmas ve boyuna eksenleri etrafnda burulmasnn mesnetlerde ve yk etkime
noktalarnda nlendii varsaymna dayanmaktadr.
(b) Eleman enkesit paralar eilme etkisi altnda Tablo 5.1B de verilen enkesit koullarna
gre kompakt, kompakt olmayan veya narin olarak snflandrlacaktr.
91
(c) Yanal burulmal burkulma snr durumunda, yanal stabilite balants ile desteklenen
noktalar arasndaki uzunluk boyunca, eilme momenti yaylnn olumlu katks
Denk.(9.1) ile tanmlanan moment dzeltme katsays, Cb, ile hesaba katlabilir.
12.5M maks
Cb (9.1)
2.5M maks 3M A 4M B 3M C
Denk.(9.1) ift simetri eksenine sahip, tm elemanlar ve tek simetri eksenine sahip tek
erilikli eilme etkisinde olan elemanlar iin kullanlabilir. ift erilikli eilme
etkisindeki tek simetri eksenli elemanlar iin, Cb deeri analizle belirlenmelidir. Ancak,
tm ykleme durumlar iin gvenli tarafta kalan bir yaklamla, Cb=1.0 alnabilir.
(d) ift erilikli eilme etkisindeki tek simetri eksenli elemanlarda yanal burulmal burkulma
snr durumu eleman enkesitinin her iki balnda da gznne alnacaktr.
(e) Konsol kirilerde Denk.(9.1) ile tanmlanan Cb ifadeleri geerli deildir ve Cb=1.0
alnacaktr.
Mmaks : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluu boyunca en
byk eilme momentinin mutlak deeri.
MA : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 1/4
MB : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 1/2
MC : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 3/4
9.2 KUVVETL EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK KOMPAKT

U-ENKESTL VE FT SMETR EKSENL KOMPAKT I-ENKESTL
ELEMANLAR
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B e gre, gvde ve balk
paralar kompakt snfnda olan U-enkesitli ve ift simetri eksenli I-enkesitli elemanlarn
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr durumlar iin hesaplanan
deerlerin k olarak alnacaktr.
Akma snr durumu iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.2) ile
hesaplanacaktr.
M n M p FyWpx (9.2)
Mn : Karakteristik eilme momenti dayanm.
Mp : Plastik eilme momenti.
Wpx : x-ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti.
92
Yanal burulmal burkulma snr durumu iin, aada (a), (b) ve (c) maddelerinde tanmlanan
gme snr durumlar iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn nin, basn balnn
yanal olarak desteklenmeyen uzunluu, Lb ye bal olarak deiimi ve moment dzeltme
katsays, Cb nin etkisi ekil 9.1 de gsterilmitir.
Mn Denk. (9.2)
Denk. (9.3)
M p=F yW px
0.7F yW ex Denk. (9.4)
C b>1.0 iin M n
C b=1.0 iin M n
Lp Lr Lb
ekil 9.1 Basn balnn yanal olarak desteklenmeyen uzunluuna bal olarak
karakteristik eilme momenti dayanm
(a) Lb Lp ise bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.

(b) Lp < Lb Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.3)
ile hesaplanacaktr.
Lb Lp
M n Cb M p ( M p 0.7 FyWex ) M p (9.3)
Lr Lp

(c) Lb > Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.4) ile
belirlenecektir.
M n FcrWex M p (9.4)
Kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.5) ile hesaplanacaktr.
2
Cb 2 E Jc Lb
Fcr 2
1 0.078 (9.5)
Lb Wex ho its

its
Kk iindeki ifade gvenli tarafta kalan bir yaklamla 1 e eit olarak alnabilir.
Lp ve Lr snr uzunluklar ise srasyla Denk.(9.6a) ve Denk.(9.6b) ile belirlenecektir.
E
Lp 1.76iy (9.6a)
Fy
93
2 2
E Jc Jc 0.7 Fy
Lr 1.95 its 6.76 (9.6b)
0.7 Fy Wex ho Wex ho E
Denk.(9.5) ve Denk.(9.6b) de kullanlan c katsays aada tanmlanmtr.
(i) ift simetri eksenli I-enkesitlerde:
c =1.0 (9.7a)
(ii) U-enkesitlerde:
ho Iy
c (9.7b)
2 Cw
Etkin atalet yarap, its, Denk.(9.8a) ile hesaplanacaktr.
I y Cw
its2 (9.8a)
Wex
ift simetri eksenli I-enkesitlerde, gvenli tarafta kalnarak, etkin atalet yarap, its, iin
enkesit basn bal ve gvdesinin (1/6) s ile tanmlanan parasnn dey simetri eksenine
gre Denk.(9.8b) ile hesaplanan atalet yarap kullanlabilir.
bf
its (9.8b)
1 htw
12 1
6 bf tf
Wex : x-ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
E : Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa)
Iy : y- ekseni etrafnda atalet momenti.
Cb : Denk.(9.1) ile tanmlanan moment dzeltme katsays.
Lb : Basn balnda yanal yerdeitirmenin ve enkesit burulmasnn nlendii noktalar
arasndaki eleman uzunluu (stabilite balants ile desteklenmeyen eleman uzunluu).
Lp : Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen snr uzunluk.
Lr : Elastik olmayan yanal burulmal burkulmada snr uzunluk.
iy : y-eksenine gre atalet yarap.
its : Etkin atalet yarap.
J : Burulma sabiti.
Cw : arplma sabiti.
ho : Enkesit balklarnn arlk merkezleri arasndaki uzaklk (= d tf ).
94
GVDEL VE KOMPAKT OLMAYAN VEYA NARN BALIKLI FT
SMETR EKSENL I-ENKESTL ELEMANLAR
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre, enkesitin gvde
paras kompakt ve balk paralar kompakt olmayan veya narin snfnda olan ift simetri
eksenli I-enkesitli elemanlarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen
snr durumlar iin hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Blm 9.2.2 ye gre belirlenecektir.
(a) I-enkesitin gvde parasnn kompakt olmas ve balk paralarnn kompakt olmayan
koulunu salamas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.9)
ile hesaplanacaktr.
f pf
M n M p M p 0.7 FyWex (9.9)

rf pf
(b) I-enkesitin gvde parasnn kompakt olmas ve balk paralarnn narin olmas
durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.10) ile belirlenecektir.
0.9EkcWex
Mn (9.10)
f2
Fy : Karakteristik akma gerilmesi.
f : Enkesitin balk paras narinlii, (Tablo 5.1B).
pf : Kompakt balk paras iin narinlik snr deeri, (Tablo 5.1B).
rf : Kompakt olmayan balk paras iin narinlik snr deeri, (Tablo 5.1B).
kc
: Rijitletirilmemi narin elemanlar iin katsay, 0.35 kc 4 h / tw 0.76 .
h : Blm 5.4.1 de tanmlanan enkesit ls.

tw : Gvde kalnl.

VEYA KOMPAKT OLMAYAN GVDEL DER I-ENKESTL
ELEMANLAR
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre, enkesitin gvde
paras kompakt olmayan ift simetri eksenli I-enkesitli elemanlar ile gvde paras kompakt
veya kompakt olmayan, gvde dzlemine gre tek simetri eksenli I-enkesitli elemanlarn
95
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr durumlar iin hesaplanan
deerlerin en k olarak alnacaktr.
(a) Lb Lp ise bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Lp< Lb Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.11)
Lb Lp
M n Cb Rpc M yc ( Rpc M yc FLWexc ) Rpc M yc (9.11)
Lr Lp

Elastik olmayan burkulma snr durumunda, Denk.(9.11) ve Denk.(9.19) da kullanlacak olan,
azaltlm akma gerilmesi, FL, Denk.(9.12a) ve Denk.(9.12b) de verilmitir.
Wext
0.7 iin FL 0.7 Fy (9.12a)
Wexc
Wext Wext
0.7 iin FL Fy 0.5Fy (9.12b)
Wexc Wexc
(c) Lb > Lr olmas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.13) ile
belirlenecektir.
M n FcrWexc Rpc M yc (9.13)
Fcr gerilmesinin deeri Denk.(9.14) ile hesaplanacaktr.
2
Cb 2 E J Lb
Fcr 2
1 0.078 (9.14)
Lb Wexc ho it

it
Iyc / Iy 0.23 olmas durumunda, Denk.(9.14) de J = 0 olarak alnacaktr.
Basn balnn d lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti, Myc, Denk.(9.15) ile
hesaplanmaktadr.
M yc FyWexc (9.15)
Gvde plastikleme katsays, Rpc, gvde narinliine bal olarak Denk(9.16a) ve
Denk(9.16b) ile verilmektedir.
(1) Iyc / Iy > 0.23 olmas durumunda,
hc Mp
pw iin Rpc (9.16a)
tw M yc
hc Mp Mp w pw M p
pw iin Rpc 1 (9.16b)

tw M yc M yc rw pw M yc
Denk.(9.16a) ve Denk.(9.16b) de kullanlan plastik eilme momenti, Mp, Denk.(9.17) ile
verilen deeri amamaldr.
M p FyWpx 1.6FyWexc (9.17)
96
(2) Iyc / Iy 0.23 olmas durumunda Rpc = 1.0 olarak alnacaktr.
Lp ve Lr snr uzunluklar ise Denk.(9.18) ve Denk.(9.19) ile belirlenecektir.
E
Lp 1.1it (9.18)
Fy
2
J
2
E J FL
Lr 1.95it 6.76 (9.19)
FL Wexc ho Wexc ho E
Artk gerilme, FL, Denk.(9.12a) veya Denk.(9.12b) de verilmitir.

Yanal burulmal burkulma snr durumu iin basn balnn etkin atalet yarap, it, deeri
aada tanmlanmaktadr.
(i) Basn bal dikdrtgen olan I-enkesitler iin
bfc
it (9.20)
1 hctw
12 1
6 bfctfc
(ii) Bal levha veya U-profili ile takviye edilen I-enkesitlerde, gvenli tarafta kalmak zere,
it deeri iin enkesitin basn bal ve basn etkisindeki gvde parasnn (1/3) ile
tanmlanan parann dey simetri eksenine gre hesaplanan atalet yarap kullanlabilir.
(a) Balk paralar kompakt olduunda bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Balklar kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
f pf
M n Rpc M yc Rpc M yc FLWexc (9.21)

rf pf
Denk.(9.21) de kullanlacak olan artk gerilme, FL, Denk.(9.12a) ve Denk.(9.12b) de
verilmitir.
(c) Balklar narin olan enkesitler iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
0.9EkcWexc
Mn (9.22)
f2
Basn bal akma snr durumu iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n Rpc M yc Rpc FyWexc (9.23)

(a) Wext Wexc iin bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Wext < Wexc iin ekme bal dayanm kritik olabileceinden, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk.(9.24) ile elde edilecektir.
97
M n Rpt M yt (9.24)
Burada, d ekme lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti, Myt, Denk.(9.25) ile
hesaplanacaktr.
M yt FyWext (9.25)
Gvde plastikleme katsays, Rpt, gvde narinliine bal olarak Denk(9.26a) ve
Denk(9.26b) ile verilmektedir.
(1) Iyc / Iy > 0.23 olmas durumunda,
hc Mp
w pw iin Rpt (9.26a)
tw M yt
hc Mp Mp w pw M p
w pw iin Rpt 1 (9.26b)
tw M yt M yt rw pw M yt
Denk.(9.26a) ve Denk.(9.26b) de kullanlan plastik eilme momenti, Mp, Denk.(9.17) ile
Wexc yerine Wext esas alnarak hesaplanacaktr.
(2) Iyc / Iy 0.23 olmas durumunda Rpt = 1.0 olarak alnacaktr.
Myc : D basn lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti.
Myt : D ekme lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti.
Rpc : Gvde plastikleme katsays.
Rpt : ekme balnn akma snr durumu iin gvde plastikleme katsays.
FL : Eilme etkisinde basn balnda azaltlm akma gerilmesi.
Wpx : x-ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti.
Wext : ekme blgesi iin x-ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
Wexc : Basn blgesi iin x-ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
f : Enkesitin basn etkisindeki balk elemannn narinlii, (Tablo 5.1B).
w : Enkesitin gvde paras narinlii, (Tablo 5.1B).
pw : Kompakt gvde paras iin narinlik snr deeri, (Tablo 5.1B).
rw : Kompakt olmayan gvde eleman iin narinlik snr deeri, (Tablo 5.1B).
kc
h : Blm 5.4.1.2 de tanmlanan enkesit ls.
hc : Blm 5.4.1.2 de tanmlanan enkesit ls.
98
Iy : y- ekseni etrafnda atalet momenti.
Iyc : y-ekseni etrafnda basn balnn atalet momenti.
Cb : Denk.(9.1) ile tanmlanan moment dzeltme katsays.
Lp : Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen uzunluk snr deeri.
Lr : Elastik olmayan yanal burulmal burkulma iin snr uzunluk.
iy : y-ekseni etrafnda atalet yarap.
J : Burulma sabiti.
ho : Enkesit balklarnn arlk merkezleri arasndaki uzaklk (ho = d tf ).
tw : Gvde kalnl.
bfc : Basn balnn genilii.
tfc : Basn balnn kalnl.
9.5 KUVVETL EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK FT VE

TEK SMETR EKSENL NARN GVDEL I-ENKESTL ELEMANLAR
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre narin gvde
parasna sahip, ift simetri eksenli elemanlar ve gvde dzlemine gre tek simetri eksenli I-
enkesitli elemanlarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr
durumlar iin hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.
Basn balnn yanal burulmal burkulma snr durumunda karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, Denk.(9.27) ile belirlenecektir.
M n Rpg FcrWexc (9.27)
(a) Lb Lp iin bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.

(b) Lp < Lb Lr olmas durumunda kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.28) ile verilmektedir.
Lb Lp
Fcr Cb Fy (0.3Fy ) Fy (9.28)
Lr Lp

(c) Lb > Lr olmas durumunda kritik gerilme, Fcr, Denk. (9.29) ile hesaplanacaktr.
Cb 2 E
Fcr 2
Fy (9.29)
Lb

it
Lp ve Lr snr uzunluklar iin Denk.(9.30a) ve Denk.(9.30b) den yararlanlacaktr.
99
E
Lp 1.1it (9.30a)
Fy
E
Lr it (9.30b)
0.7 Fy
Burada etkin atalet yarap, it, Blm 9.4 te tanmland gibidir.

Eilme dayanm azaltma katsays, Rpg, Denk.(9.31) ile verilmektedir.
aw h E
Rpg 1 c 5.7 1.0 (9.31)
1200 300aw tw Fy

Denk.(9.31) de kullanlacak olan aw deeri, Denk.(9.32) ile verilen snr deeri aamaz.
hctw
aw 10 (9.32)
bfctfc
Basn balnn yerel burkulma snr durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn
M n Rpg FcrWexc (9.33)
(a) Balk paralar kompakt olduunda, bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Balk paralar kompakt olmayan enkesitler iin kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.34) ile
hesaplanacaktr.
f pf
Fcr Fy (0.3Fy ) (9.34)
rf pf

(c) Balk paralar narin enkesitler iin kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.35) ile hesaplanacaktr.
0.9Ekc
Fcr (9.35)
f2
Enkesitin basn balnn narinlii, f, Denk.(9.36) ile verilmitir.
bfc
f (9.36)
2tfc
Basn bal akma snr durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n Rpg FyWexc (9.37)

(a) Wext Wexc iin karakteristik eilme momenti dayanmn basn balnn davran
belirlediinden bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Wext < Wexc iin ekme bal dayanm kritik olabileceinden, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk.(9.38) ile belirlenecektir.
100
M n FyWext (9.38)
Wext : ekme blgesi iin x-ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
Wexc : Basn blgesi iin x-ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
kc

Lp : Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen uzunluk snr deeri.
Lr : Elastik olmayan yanal burulmal burkulma iin snr uzunluk.
hc : Blm 5.4.1.2 de tanmlanan enkesit ls.
tw : Gvde kalnl.
bfc : Basn bal genilii.
tfc : Basn bal kalnl.
9.6 ZAYIF EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK I-ENKESTL VE

U-ENKESTL ELEMANLAR
Zayf asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki I- ve U-enkesitli elemanlarn karakteristik

eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanan deerlerin
k olarak alnacaktr.
Akma snr durumu iin karakteristik moment dayanm, Mn, Denk.(9.39) ile belirlenecektir.
M n M p Wpy Fy 1.6Wey Fy (9.39)

(a) Enkesitin balk paralarnn Tablo 5.1B ye gre, kompakt olma koulunu salamas
durumunda, bu snr durum gznne alnmayacaktr.
(b) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme
f pf
M n M p M p 0.7 FyWey (9.40)

rf pf
(c) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre narin enkesitler iin karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, Denk.(9.41) ile hesaplanacaktr.
101
M n FcrWey (9.41)
Burada kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.42) ile verilmektedir.
0.69E
Fcr (9.42)
f
2

f : Balk paras narinlii, (f = b/tf ).
b : I- ve U-enkesitler iin Tablo 5.1B de verilen balk eleman genilii.
tf : Balk kalnl.
Wpy : Zayf asal eksen etrafnda plastik mukavemet momenti.
Wey : Zayf asal eksen etrafnda elastik mukavemet momenti.
9.7 KUTU ENKESTL ELEMANLAR
Eksenlerinden biri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre gvde paralar kompakt
veya kompakt olmayan ve balk paralar kompakt, kompakt olmayan veya narin snfnda
olan, ift simetri eksenli kare ve dikdrtgen kutu enkesitli elemanlarn karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanan deerlerin en
k olarak alnacaktr.

belirlenecektir.
M n M p FyWp (9.43)

(a) Balk paralarnn kompakt olma koulunu salamas durumunda, bu snr durum
gznne alnmayacaktr.
(b) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme

M n M p M p FyWe 3.57
b Fy
4.0 M p (9.44)
tf E

(c) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre narin enkesitler iin karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, Denk.(9.45) ile hesaplanacaktr.
M n FyWe,ef (9.45)
Denk.(9.45) te etkin elastik mukavemet momenti We,ef basn balnn etkin genilii ile
hesaplanacaktr. Etkin genilik, be, hadde kutu enkesitler iin Denk.(9.46a) ve yapma kutu
enkesitler iin Denk.(9.46b) ile verilmektedir.
102
E 0.38 E
be 1.92tf 1 b (9.46a)
Fy (b / tf ) Fy
E 0.34 E
be 1.92tf 1 b (9.46b)
Fy (b / tf ) Fy

(a) Gvde paralarnn kompakt olma koulunu salamas durumunda, bu snr durum
gznne alnmayacaktr.
(b) Gvde paralar Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme

M n M p M p FyWe 0.305
h Fy
0.738 M p (9.47)
tw E

Wp : Eilme ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti.
We : Eilme ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
We,ef : Basn balnn etkin genilii ile hesaplanan, eilme ekseni etrafndaki elastik
mukavemet momenti.
b : Balk genilii.
tf : Balk kalnl.
h : Gvde ykseklii.
tw : Gvde kalnl.
9.8 BORU ENKESTL ELEMANLAR
ap / kalnlk oran, (D/t) 0.45E / Fy koulunu salayan ve Tablo 5.1B e gre kompakt,
kompakt olmayan veya narin snfnda olan boru enkesitli elemanlarn karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanan deerlerin k
olarak alnacaktr. Yukardaki koullar salamayan elemanlar bu blmn kapsam
dndadr.
belirlenecektir.
M n M p FyWp (9.48)

(a) Kompakt olma koulunun salanmas durumunda, bu snr durum gznne
alnmayacaktr.
103
(b) Kompakt olmayan enkesit koulunun salanmas durumunda, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk.(9.49) ile hesaplanacaktr.

0.021E
Mn Fy We (9.49)
D
t

(c) Narin enkesit koulunun salanmas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm,
Mn, Denk.(9.50) ile hesaplanacaktr.
M n FcrWe (9.50)
Kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.51) ile verilmektedir.
0.33E
Fcr (9.51)
D

t
t : Enkesit et kalnl, (Bkz. Blm 5.4.2).
D : Enkesit d ap.
Wp : Plastik mukavemet momenti.
We : Elastik mukavemet momenti.
9.9 SMETR DZLEMNDE YK ETKSNDEK FT KORNYER VE T-

ENKESTL ELEMANLAR
Simetri dzleminde yk etkisindeki ift korniyer ve T-enkesitli elemanlarn karakteristik

eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanan deerlerin en
k olarak alnacaktr.
belirlenecektir.
Mn Mp (9.52)
Akma momenti, My = FyWex, olmak zere, plastik eilme momenti dayanm, Mp, aada
tanmlanmaktadr.
(a) T-enkesitin gvdesi veya ift korniyer enkesitin gvde kollar ekme etkisinde ise,
M p FyWpx 1.6M y (9.53a)
(b) T-enkesitin gvdesi basn etkisinde ise,

Mp My (9.53b)
(c) ift korniyer enkesitin gvde kollar basn etkisinde ise,
104
M p 1.5M y (9.53c)

Yanal burulmal burkulma snr durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn
aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanacaktr.
(a) T-enkesitin gvdesi veya ift korniyer enkesitin gvde kollar ekme etkisinde ise,
(1) Lb Lp iin bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(2) Lp < Lb Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.54)
Lb Lp
M n M p (M p M y ) (9.54)
Lr Lp

(3) Lb > Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.55) ile
hesaplanacaktr.
M n M cr (9.55)
E
Lp 1.76iy (9.56a)
Fy
E Iy J Fy dWex
Lr 1.95 1 2.36 (9.56b)
Fy E J
Wex
M cr
1.95E
Lb

I y J B 1 B2 (9.57)
B 2.3 d / Lb ( I y / J ) (9.58)
Mcr : Elastik yanal burulmal burkulma iin kritik eilme momenti.

d : T-enkesitin ykseklii veya ift korniyer enkesitin gvde kollar ykseklii.
Iy : y-ekseni etrafnda atalet momenti.
Wex : Eilme ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
J : Burulma sabiti.
iy : y-ekseni etrafnda atalet yarap.
(b) T-enkesitin gvdesi ve ift korniyer enkesitin gvde kollar desteklenmeyen uzunluk
boyunca herhangi bir blgede basn etkisinde ise, B katsays, Denk.(9.59) ile
belirlenecek ve Mcr, Denk.(9.57) ile hesaplanacaktr.
B 2.3 d / Lb ( I y / J ) (9.59)
Bu durumda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn aada verilen esaslar

dorultusunda elde edilecektir.
105
(1) T-enkesit iin
M n M cr M y (9.60)
(2) ift korniyer enkesit iin Denk.(9.57) ile belirlenen elastik yanal burulmal burkulma
kritik eilme momenti, Mcr, deerinin kullanlmas koulu ile, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, eilme etkisindeki tek korniyer elemanlar iin verilen
Denk.(9.66) ve Denk.(9.67) den yararlanarak hesaplanacaktr.
(a) T-enkesitlerde, balk parasnn basn etkisinde olmas halinde, Tablo 5.1B ye gre
kompakt, kompakt olmayan veya narin olma durumlar iin karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, aada tanmland gibi belirlenecektir.
(1) Balk parasnn kompakt olma koulunu salamas durumunda, bu snr durum
gznne alnmayacaktr.
(2) Balk paras Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme
f pf
M n M p M p 0.7 FyWexc 1.6M y (9.61)

rf pf
(3) Balk paras Tablo 5.1B ye gre narin enkesitler iin karakteristik eilme momenti
0.7 EWexc
Mn (9.62)
(f )2
f : Balk paras narinlii, (Tablo 5.1B).
Wexc : Basn blgesi iin elastik mukavemet momenti.
(b) ift korniyer enkesitlerde, balk kollarnn basn etkisinde olmas durumunda
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Blm 9.10.3 e gre belirlenecektir.
(a) T-enkesitlerde gvde parasnn basn etkisinde olmas durumunda, karakteristik eilme
M n FcrWex (9.63)
Kritik gerilme, Fcr, T-enkesitin (d / tw) oranna bal olarak, Denk.(9.64a), Denk.(9.64b) ve
Denk.(9.64c) ile verilmitir.
d / tw 0.84 E / Fy iin Fcr Fy (9.64a)
0.84 E / Fy d / tw 1.52 E / Fy iin Fcr 1.43 0.515(d / tw ) Fy / E Fy (9.64b)
d / tw 1.52 E / Fy iin Fcr 1.52E (d / tw )2 (9.64c)
106
(b) ift korniyer enkesitlerde gvde kollarnn basn etkisinde olmas durumunda,
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Blm 9.10.3 e gre belirlenecektir.
9.10 ELME ETKSNDEK TEK KORNYER ELEMANLAR
Asal eksenlerinden biri etrafnda eilme momenti etkisinde olan ve stabilite balants ile
aklk boyunca yanal dorultuda srekli olarak desteklenen tek korniyerlerin tasarmnda, x
ve y (eleman kollarna paralel ve dik) geometrik eksenlerine gre belirlenen kesit
zelliklerinin kullanlmasna izin verilmektedir. Ancak, eilme momenti etkisindeki tek
korniyerlerin yanal dorultuda aklk boyunca srekli olarak desteklenmedii durumda ise,
bu blmde geometrik eksenlerin kullanlmasna zel olarak izin verilen durumlarn dnda,
asal eksenler gznne alnacaktr.
Tek korniyerlerin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar
dorultusunda hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.
Akma momenti, My, ilgili asal eksene gre belirlenen akma momenti olmak zere, akma snr
durumu iin ilgili eksen etrafndaki karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.65)
ile hesaplanacaktr.
M n 1.5M y (9.65)

Tek korniyerlerin aklk boyunca yanal dorultuda telenmeye ve boyuna eksenleri etrafnda
dnmeye kar srekli olarak desteklenmedii durumda, karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, aada tanmland gibi belirlenecektir. Zayf asal eksen etrafnda eilme
etkisi iin yanal burulmal burkulma snr durumunun gznne alnmasna gerek yoktur.
My
(a) 1.0 iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.66) ile
M cr
hesaplanacaktr.
My
M n 1.92 1.17 M y 1.5M y (9.66)
M cr
My
(b) 1.0 iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.67) ile
M cr
hesaplanacaktr.
M
M n 0.92 0.17 cr M cr (9.67)
M y
Denk.(9.66) ve Denk.(9.67) de kullanlan Mcr, elastik yanal burulmal burkulma momenti

aada tanmlanmaktadr.
(1) Tek korniyerlerin kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisinde olmas durumu:
2
9 AiztCb w iz i
M cr 1 4.4 4.4 w z (9.68)
8Lb Lbt Lbt

107
(2) Eit kollu tek korniyerlerin x veya y geometrik eksenlerinden birinde eilme etkisinde
olmas durumu:
(i) Tek korniyerlerin yanal olarak desteklenmedii durumda, elastik yanal burulmal
burkulma momenti, Mcr, korniyer enkesitinin serbest ucu basn etkisinde ise
Denk.(9.69a), ekme etkisinde ise Denk.(9.69b) ile verilmektedir.
0.58Eb 4tCb
2
Lbt
M cr 1 0.88 b2 1 (9.69a)
L2b

0.58Eb 4tCb
2
Lbt
M cr 1 0.88 b2 1 (9.69b)
L2b

Akma momenti, My, ilgili geometrik eksene gre belirlenen akma momentinin 0.80 kat
olarak gznne alnacaktr.
(ii) Korniyerin akl boyunca sadece en byk eilme momenti etkisinde olduu noktada
yanal olarak desteklendii durumda, elastik yanal burulmal burkulma momenti, Mcr,
Denk.(9.69a) veya Denk.(9.69b) ile tanmlanan deerin 1.25 kat olarak alnabilir. Bu
durumda akma momenti, My, ilgili geometrik eksenlere gre belirlenen akma momenti
olarak gznne alnacaktr.
Denk.(9.68) deki, eilme momentinin ynne bal olarak enkesitin asal eksenine gre kayma
merkezinin yerini gznne alan, w, katsays aklk boyunca eilme momentinin sabit
olmas halinde, Denk.(9.70) ile hesaplanacaktr. w katsaysnn iareti, korniyerin ksa kolu
basn etkisinde ise pozitif, uzun kolu basn etkisinde ise negatiftir. Eit kollu korniyerler
iin w = 0 olarak alnacaktr, (ekil 9.2).
z w2 z 2 dA 2 zo
1
w (9.70)
Iw
Kayma Kayma
M Merkezi z M Merkezi z
w w
(a) +w (b) w
ekil 9.2 Eilme momenti etkisindeki farkl kollu korniyerler iin w iareti tanm
t : Korniyerin kol kalnl.
b : Korniyerin kol uzunluu.
Cb : Denk.(9.1) e gre hesaplanan moment dzeltme katsays, ( Cb 1.5 olarak alnacaktr)
Lb : Stabilite elemanlarnn destekledii noktalar arasndaki eleman uzunluu.
iz : Zayf asal eksen etrafndaki atalet yarap.
A : Korniyerin enkesit alan.
108
zo : Kayma merkezinin arlk merkezine gre z-ekseni dorultusundaki uzakl.
Iw : Kuvvetli asal eksen etrafndaki atalet momenti.
w : Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki tek korniyerlerin enkesit zellii,
(mm).
9.10.3 Korniyer Kolu in Yerel Burkulma Snr Durumu
Yerel burkulma snr durumu, korniyer kolunun serbest ucunun basn etkisinde olmas
durumunda gznne alnr.
(a) Korniyer kolunun kompakt olma koulunu salamas durumunda, bu snr durum
gznne alnmaz.
(b) Kolu kompakt olmayan korniyerler iin, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
b Fy
M n FyWec 2.43 1.72 (9.71)
t E

(c) Korniyer kolunun narin olmas durumunda, karakteristik eilme moment dayanm, Mn,
M n FcrWec (9.72)
Kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.73) ile tanmlanmaktadr.

0.71E
Fcr 2
(9.73)
b

t
t : Korniyerin kol kalnl.
b : Korniyerin kol uzunluu.
Wec : Basn etkisindeki kol elemannn ucu iin, eilme ekseni etrafnda elastik mukavemet
momenti. Geometrik eksenlerden biri etrafnda eilme etkisindeki eit kollu
korniyerlerin yanal olarak desteklenmedii durumda bu deerin 0.80 kat alnacaktr.
9.11 DOLU ENKESTL ELEMANLAR
Geometrik eksenlerinden biri etrafnda eilme etkisindeki dikdrtgen ve dairesel dolu

enkesitli ubuklarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar
dorultusunda hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
Dairesel enkesitli elemanlar ile zayf asal eksenleri etrafnda eilme momenti etkisindeki
dikdrtgen enkesitli elemanlarn akma snr durumu iin karakteristik eilme momenti
M n M p FyWp 1.6M y (9.74)
109
Yanal burulmal burkulma snr durumu iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
aada tanmland ekilde belirlenecektir.
(a) Dairesel enkesitli elemanlarda, kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki
dikdrtgen enkesitli elemanlarda Lb d / t 2 0.08( E / Fy ) olmas halinde ve zayf asal
eksenleri etrafnda eilme etkisindeki dikdrtgen enkesitli elemanlarda bu snr durumun
gznne alnmasna gerek yoktur. Bu durumda karakteristik eilme momenti dayanm,
Mn, Denk.(9.74) ile belirlenir.
(b) Kuvvetli asal eksenlerinde eilme etkisindeki dikdrtgen enkesitli elemanlarda
0.08( E / Fy ) Lb d / t 2 1.9( E / Fy ) olmas durumunda karakteristik eilme momenti
L d Fy
M n Cb 1.52 0.274 b2 M y M p (9.75)
t E
(c) Kuvvetli asal eksenlerinde eilme etkisindeki dikdrtgen enkesitli elemanlarda
Lb d / t 2 1.9( E / Fy ) olmas durumunda ise, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
1.9 ECb
M n FcrWex W Mp
2 ex
(9.76)
Lb d / t

Lb : Stabilite elemanlarnn destekledii noktalar arasndaki eleman uzunluu.
Cb : Denk.(9.1) e gre hesaplanan moment dzeltme katsays.
d : Dikdrtgen enkesitin ykseklii.
t : Dikdrtgen enkesitin eilme eksenine paralel boyutu.
9.12 SMETR EKSEN OLMAYAN ENKESTE SAHP ELEMANLAR
Farkl kollu korniyerlerin dnda kalan, simetri ekseni olmayan, eilme momenti etkisindeki
tm elemanlarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.77) ile belirlenecektir.
M n FnWe,min (9.77)
Karakteristik gerilme, Fn, ilgili snr durumlar iin aada verilmektedir.
Akma snr durumunda karakteristik gerilme, Fn, Denk.(9.78) ile hesaplanacaktr.
Fn Fy (9.78)

Yanal burulmal burkulma snr durumunda karakteristik gerilme, Fn, Denk.(9.79) ile
belirlenecektir.
Fn Fcr Fy (9.79)
110
Yerel burkulma snr durumunda karakteristik gerilme, Fn, Denk.(9.80) ile hesaplanacaktr.
Fn Fcr Fy (9.80)
We,min : Eilme ekseni etrafnda hesaplanan en kk elastik mukavemet momenti.
Fcr : Analiz ile belirlenen yanal burulmal burkulma veya yerel burkulma gerilmesi.
9.13 KRLERN TASARIMINDA DER ESASLAR
9.13.1 ekme Balndaki Deliklerin Eilme Momenti Dayanmna Etkisi

Balklarnda bulon deliklerinin bulunduu eilme elemanlarnn, bu blmde verilen esaslara
gre belirlenen karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, hesabnda ekme balnda
ekme krlmas snr durumu da gznne alnacaktr.
(a) ekme krlmas snr durumu, Fu Afn Yt Fy Afg olmas halinde gznne alnmaz.
(b) ekme balnda deliklerin bulunduu enkesitte Fu Afn Yt Fy Afg olmas durumunda
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.81) ile belirlenen deerden daha
byk alnmayacaktr.
Fu Afn
Mn Wex (9.81)
Afg
Afg : Blm 5.4.3 (a) esas alnarak belirlenen ekme bal kaypsz enkesit alan.
Afn : Blm 5.4.3 (b) esas alnarak belirlenen ekme bal net enkesit alan.
Wex : x-ekseni etrafndaki en kk elastik mukavemet momenti.
Yt : elik akma gerilmesinin ekme dayanmna oran ile belirlenen dzeltme katsays
=1.0 (Fy / Fu 0.8 iin)
=1.1 (Fy / Fu > 0.8 iin)
9.13.2 I-Enkesitli Eilme Elemanlar
Tek simetri eksenine sahip I-enkesitli eilme elemanlar aada verilen koulu salayacaktr.
I yc
0.1 0.9 (9.82)
Iy
I-enkesitin, Tablo 5.1B ye gre narin gvde paral olmas durumunda ise bu koula ek
olarak, aada verilen koul da salanacaktr.
a h E
(a) 1.5 iin 12.0 (9.83a)
h tw maks Fy
a h E
(b) 1.5 iin 0.40 (9.83b)
h tw maks Fy
111
Rijitlik levhalarnn kullanlmad durumda, (h / tw) 260 olmaldr. Ayrca, gvde alan
basn bal alannn 10 katn amayacaktr.
Iyc : Basn balnn y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
Iy : y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
a : Kiri gvdesini dikdrtgen panellere blen dey ara rijitlik levhalar arasndaki net
uzaklk.
h : Gvde levhasnn ykseklii.
tw : Gvde levhasnn kalnl.
9.13.3 Yapma I-Enkesitli Kirilerin Gvde Elemannn ve Takviye Levhalarnn Balk
Levhalarna Birleimi
(a) Kaynakl yapma kirilerde balk paralarnn kalnl veya genilii, eitli yntemlerle
deitirilebilir.
(b) Kiri gvde paras-balk paras veya takviye levhas-balk paras birleimi yksek
dayanml bulonlar veya kaynak kullanlarak oluturulacaktr. Bu durumda birleim,
kiriin eilmesiyle oluacak toplam yatay kesme kuvveti gznne alnarak
boyutlandrlacaktr. Bulonlarn yerleimi veya kullanlmas durumunda sreksiz
kaynaklarn konumu bu kesme kuvvetinin dalmyla uyumlu olacaktr. Ancak, kuvvet
dorultusundaki aralk Blm 7.3 veya Blm 8.4 de verilen maksimum aral
amayacaktr.
(c) Bala dorudan herhangi bir kuvvet etkimesi durumunda dorudan temas ile ykn
aktarld gsterilmedike, balk levhas-gvde levhas birleiminde kullanlan
bulonlarn veya kaynaklarn boyutlandrlmasnda bu kuvvet dier kuvvetlerle birlikte
gznne alnacaktr.
(d) Takviye levhasnn teorik bitim noktasndan (takviyenin gerekli olduu noktadan) nce,
bu levhann tayabilecei kuvvetin altndaki balk elemanna veya levhaya iletilmesi
salanacaktr. Bunun iin kayma kontroll (srtnme etkili) yksek dayanml bulonlar
veya ke kaynak kullanlacaktr. Bu birleimin, teorik bitim noktasnda takviye
levhasnn payna den kuvvetin aktarlmas iin yeterli olduu Blm 13.2.2, Blm
13.2.4, Blm 13.3.11 veya Blm 5.2.12 de verilen esaslar dikkate alnarak
gsterilecektir.
(e) Kaynakl takviye levhalar kullanlmas durumunda, takviye levhasn kiri balna
balayan kaynaklar, teorik bitim noktasndan nce, a uzunluu boyunca takviye
levhasnn her iki kenar boyunca srekli olacaktr. Bu kaynaklarn mevcut dayanm,
takviye levhasnn ucundan itibaren, aada tanmlanan, a uzunluu takviye levhasnn
payna den kuvvetin aktarlmas iin yeterli olacaktr.
(1) Takviye levhasnn ucunda, levha genilii, b, nin 3/4 ne eit veya daha uzun srekli aln
kayna kullanlmas durumunda:
a b (9.84a)
(2) Takviye levhasnn ucunda levha geniliinin 3/4 nden daha ksa srekli aln kayna
kullanlmas durumunda:
a 1.5b (9.84b)
112
(3) Takviye levhasnn ucunda aln kayna kullanlmamas durumunda:
a 2b (9.84c)
a : Takviye levhasnn kirie balantsnda her iki kenar boyunca devam eden kaynak
uzunluu.
b : Takviye levhas genilii.
9.13.4 Yapma Enkesitli Eilme Elemanlar
ki veya daha fazla I- veya U-enkesitli elemanlarn birlikte ok paral eilme eleman olarak
kullanlmas halinde, bu elemanlar Blm 8.4 te verilen esaslara gre birletirilecektir. D
yklerin tm elemanlara eit olarak dalmamas halinde, elemanlar arasndaki yk dalmn
salamak zere gerekli nlemler alnacaktr.
9.13.5 Kirilerde Yeniden Dalm in Yanal Olarak Desteklenmeyen Uzunluk
Blm 5.2.7 ye gre kirilerde yeniden dalm prensibinin uygulanabilmesi iin, yeniden
dalmn uygulanaca mesnete komu kiri aklnda basn balnn yanal olarak
desteklenmeyen uzunluu, Lb, aada verilen Lm deerlerini amayacaktr.
(a) Gvde dzleminde yk etkisindeki, ift simetri eksenli I-enkesitler ve basn bal alan
ekme bal alanna eit veya daha byk olan tek simetri eksenli I-enkesitler:
M E
Lm 0.12 0.076 1 iy (9.85)

M 2 Fy
(b) Kuvvetli eksenleri etrafnda eilme momenti etkisindeki simetrik kutu enkesitler ve
dikdrtgen dolu enkesitler:
M E E
Lm 0.17 0.10 1 iy 0.10 iy (9.86)
Fy
M 2 Fy
Fy :Basn balnn karakteristik akma gerilmesi.
M1:Stabilite balants ile desteklenmeyen uzunluun ularndaki eilme momentinin k.
M2:Stabilite balants ile desteklenmeyen uzunluun ularndaki eilme momentinin by.
iy :y-ekseni etrafndaki atalet yarap.
(M1/M2) oran ift erilikli eilmede pozitif, tek erilikli eilmede negatif olarak alnacaktr.
Eilme momenti etkisindeki kare veya dairesel dolu enkesitli kiriler ile zayf eksenleri
etrafnda eilme etkisindeki kirilerde basn balnn yanal olarak desteklenmeyen
uzunluu, Lb, iin bir snr verilmemektedir.
113
BLM 10 KESME KUVVET ETKS
Gvde dzleminde kesme kuvveti etkisinde olan ift simetri eksenli I-enkesitli, tek simetri
eksenli I- ve U-enkesitli elemanlarn, kesme kuvveti etkisinde olan boru ve kutu enkesitli
elemanlarn, tek korniyerlerin, T-enkesitli elemanlarn ve balklarna paralel dzlemde kesme
kuvveti etkisinde olan tek veya ift simetri eksenli elemanlarn tasarm bu blmde belirtilen
kurallara gre yaplacaktr.
10.1 GENEL ESASLAR
Kesme kuvveti etkisindeki elemannn tasarm kesme kuvveti dayanm, vVn, (YDKT) veya
gvenli kesme kuvveti dayanm, Vn/ v, (GKT), Blm 10.2.1(a) dnda kalan tm kesme
kuvveti etkisindeki elemanlar iin,
v = 0.90 (YDKT) veya v = 1.67 (GKT)
alnarak, bu blmde verilen kurallar erevesinde belirlenecektir.
Karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn ilgili blmlerde akland gibi (Blm 10.2-10.8)
hesaplanacaktr.
10.2 I-ENKESTL VE U-ENKESTL ELEMANLAR
114
Gvde dzleminde kesme kuvveti etkisindeki ift simetri eksenli I-enkesitler ile tek simetri
eksenli I- ve U-enkesitlerde, ekme alan katks gznne alnmadnda, karakteristik kesme
kuvveti dayanm, Vn, aada verilen esaslar dorultusunda Denk.(10.1) ile hesaplanacaktr.
Vn 0.6 Fy Aw Cv1 (10.1)
(a) I-enkesitli hadde profillerinin gvdelerinde, h / tw 2.24 E / Fy olmas durumunda,
v = 1.00 (YDKT) veya v=1.50 (GKT)

ve Cv1=1.0 olarak alnacaktr.
(b) Tm dier I-enkesitli ve U-enkesitli elemanlarda, Cv1 katsays aada tanmland gibi
alnacaktr.
h / tw 1.10 kv E / Fy iin Cv1 1.0 (10.2a)
1.10 kv E / Fy
h / tw 1.10 kv E / Fy iin Cv1 (10.2b)
h / tw
Gvde levhas burkulma katsays, kv aada tanmlanmtr.
(a) Gvdede dey ara rijitlik levhalarnn kullanlmad durumda,
kv=5.34 (10.3a)
(b) Gvdede dey ara rijitlik levhalarnn kullanlmas durumunda
5
a h 3.0 iin kv 5 (10.3b)
( a / h) 2
a h 3.0 iin k v 5.34 (10.3c)
Vn : Karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Aw : Gvde alan (= dtw)
h : Hadde profilleri iin ke blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak elde
edilen balklar arasndaki net gvde ykseklii, kaynakl yapma enkesitli elemanlar
iin balk i yzeyleri arasndaki net ykseklik, bulonlu yapma enkesitli elemanlar iin
bulon sralar arasndaki net ykseklik.
a : Gvde levhasn dikdrtgen panellere blen dey ara rijitlik levhalar arasndaki net
uzaklk.
tw : Gvde kalnl.
Cv1 : Gvde kesme kuvveti dayanm katsays.
10.2.2 Dey Ara Rijitlik Levhalar
(a) Gvde narinliinin h / tw 2.46 E / Fy olmas durumunda veya ekme alan katks
gznne alnmakszn, kv = 5.34 alnarak Blm 10.2.1 e gre hesaplanan kayma
dayanm yeterli ise kiri gvdesinde ara rijitlik levhalar kullanmaya gerek yoktur.
115
(b) ekme alan katks gznne alnmadan gvdenin kayma dayanmn arttrmak iin dey
ara rijitlik levhalar kullanlm ise, tek rijitlik levhas iin gvde levhasna bitiik olduu
kenara gre veya ift rijitlik levhas iin gvde kalnl ortasndaki eksene gre
hesaplanan rijitlik levhas minimum atalet momenti, Ist nin deeri Denk.(10.4) ile verilen
koulu salayacaktr.
2.5
I st 2
2 btw3 0.5btw3 (10.4)
( a / h)
b min(a; h) (10.5)
(c) Dey ara rijitlik levhalarnn tekil yk veya mesnet tepkisini aktarmak amacyla deil,
sadece gvde levhasnn rijitliini arttrmak iin kullanlmalar durumunda, ekme
balna kadar uzatlmadan yerletirilmelerine izin verilmektedir. Bu durumda, gvde
levhasn ekme balna balayan boyun kaynaklar veya hadde profillerinde erisel
blgenin balad nokta ile gvdeyi rijitlik levhasna balayan kaynaklarn
sonlandrld nokta arasndaki uzaklk, gvde kalnlnn 4-6 kat arasnda olmaldr.
Gvdenin bir tarafnda tek rijitlik levhas kullanlmas durumunda, baln burulma
etkisiyle dnmesini nlemek iin rijitlik levhasnn basn balna balanmas
gerekmektedir.
(d) Rijitlik levhalarnn kiri gvdesine birleiminde sreksiz ke kaynaklar kullanldnda,
kaynaklar arasndaki net uzaklk 12tw veya 200mm den daha fazla olmayacaktr. Bulonlu
birleimde ise bulon deliklerinin merkezleri arasndaki uzaklk 300mm den fazla
olmayacaktr.
10.3 EKME ALANI KATKISI

Kesme kuvveti dayanmnn hesabnda ekme alan katks, gvde dzleminde kesme kuvveti
etkisinde olan I- ve U-enkesitlerde, a / h 3 olacak ekilde rijitlik levhalar kullanlarak
gvde panellerinin oluturulmas koulu ile sadece i gvde panellerinde gznne
alnacaktr.
Karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn, aada verildii ekilde hesaplanacaktr.
(a) h / tw 1.10 kv E / Fy iin
Vn 0.6 Fy Aw (10.6a)
(b) h / tw 1.10 kv E / Fy iin
(1) Aadaki koullarn salanmas durumunda,

(i) 2 Aw / ( Afc Aft ) 2.5
(ii) h / bfc 6.0
(iii) h / bft 6.0
116
1 Cv2
Vn 0.6 Fy Aw Cv2 (10.6b)
1.15 1 ( a / h) 2

(2) Dier durumlarda,

1 Cv2
Vn 0.6 Fy Aw Cv2

(10.6c)
1.15 a / h 1 (a / h) 2

Burada Cv2, aada tanmland ekilde gznne alnacaktr.
(i) h / tw 1.10 kv E / Fy iin
Cv2 1.0 (10.7a)
(ii) 1.10 kv E / Fy h / tw 1.37 kv E / Fy iin
1.10 kv E / Fy
Cv2 (10.7b)
h / tw
(iii) h / tw 1.37 kv E / Fy iin
1.51kv E
Cv2 (10.7c)
(h / tw )2 Fy
Aw : Gvde enkesit alan.
Afc : Basn balnn enkesit alan.
Aft : ekme balnn enkesit alan.
bfc : Basn balnn genilii.
bft : ekme balnn genilii.
tw : Gvde kalnl.
h : Hadde profilleri iin ke blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak elde
edilen balklar arasndaki net gvde ykseklii, kaynakl yapma enkesitli elemanlar
iin balk i yzeyleri arasndaki net ykseklik, bulonlu yapma enkesitli elemanlar iin
bulon sralar arasndaki net ykseklik.
a : Gvde levhasn dikdrtgen panellere blen dey ara rijitlik levhalar arasndaki net
uzaklk.
Cv2 : Kayma etkisinde gvde burkulma katsays.
kv : Blm 10.2.1 de tanmlanan gvde levhas burkulma katsays.
Karakteristik kesme kuvveti dayanmnn hesabnda, Blm 10.2 ve Blm 10.3 e gre
belirlenen deerlerin bynn kullanlmasna izin verilmektedir.
10.3.2 ekme Alan Katks in Dey Ara Rijitlik Levhalar
117
Gerekli kesme kuvveti dayanmnn salanmasnda ekme alan katksnn hesaba
katlabilmesi iin, dey rijitlik levhalarnn, Blm 10.2.2 de verilen koullara ek olarak
aadaki koullar da salamas gerekmektedir.
(a) Rijitlik levhasnn b / t oran, Denk.(10.8) ile verilen deer ile snrlandrlacaktr.
b E
0.56 (10.8)
t st Fyst
(b) Tek veya ift rijitlik levhas iin minimum atalet momenti, Ist, Denk.(10.9) ile verilen
koulu salayacaktr.
I st I st1 ( I st2 I st1 ) w (10.9)
Vr Vc1
w 0 (10.10)
Vc2 Vc1
1.5
h41.3 Fyw
I st2 st
(10.11)
40 E
(b / t)st: Rijitlik levhasnn genilik / kalnlk oran.
Fyst : Rijitlik levhasnn karakteristik akma gerilmesi.
w : Dey rijitlik levhasnn iki tarafndaki gvde panellerinde en byk kesme kuvveti
oran.
Vr : Komu gvde panelleri iin YDKT veya GKT yk birleimleri ile elde edilen gerekli
kesme kuvveti dayanmlarnn by.
Vc1 : Komu gvde panellerinin, ekme alan katks gznne alnmadan, Blm 10.2.1 e
gre karakteristik kesme kuvveti dayanm ile hesaplanan mevcut kesme kuvveti
dayanmlarnn (YDKT iin tasarm kesme kuvveti dayanmlarnn veya GKT iin
gvenli kesme kuvveti dayanmlarnn) k.
Vc2 : Komu gvde panellerinin, ekme alan katks gznne alnarak, Blm 10.3.1 e
gre karakteristik kesme kuvveti dayanm ile hesaplanan mevcut kesme kuvveti
dayanmlarnn (YDKT iin tasarm kesme dayanmlarnn veya GKT iin gvenli
kesme dayanmlarnn) k.
Ist : Tek rijitlik levhas iin gvde levhasna bitiik olduu kenara gre veya ift rijitlik
levhas iin gvde kalnl ortasndan geen eksene gre dey rijitlik levhas
enkesitlerinin atalet momenti.
Ist1 : ekme alan katks gznne alnmadan, gvde levhasnn kayma dayanmn
arttrmak iin Blm 10.2.2 ye gre Denk.(10.4) ile hesaplanan ara rijitlik levhas
enkesitinin gerekli atalet momenti.
Ist2 : Dey ara rijitlik levhalar ile oluturulan panel blgelerinde diyagonal ekme
alanlarnn dayanmlarnn da dikkate alnabilmesi iin, Denk.(10.11) ile hesaplanan,
dey ara rijitlik levhalarnn minimum atalet momenti.
st : (Fyw/Fyst veya 1.0)maks
Fyw : Gvde levhasnn karakteristik akma gerilmesi.
118
10.4 KUTU ENKESTL ELEMANLAR
Kutu enkesitlerin kesme kuvveti etkisindeki gvde elemanlar iin karakteristik kesme kuvveti
dayanm, Vn, Denk.(10.12) ye gre hesaplanacaktr.
Vn 0.6 Fy Aw Cv2 (10.12)
Aw : Kutu enkesitin gvde levhalarnn alan, (= 2ht).
Cv2 : h/tw yerine h/t kullanlarak ve kv=5 alnarak Blm 10.3.1 de tanmlanan, kayma
etkisinde gvde burkulma katsays.
h : Kutu enkesitin kesme kuvveti etkisindeki gvde levhasnn balk levhalarna
baland erilik bitim noktalar arasndaki net ykseklik.
t : Blm 5.4.2 ye gre belirlenen tasarm et kalnl.
Ke yaraplar bilinmediinde, enkesit net ykseklii, h, toplam enkesit ykseklii, H, den
tasarm et kalnlnn 3 katnn karlmasyla (h = H 3t ) elde edilebilir.
10.5 BORU ENKESTL ELEMANLAR
Boru enkesitli elemanlarn karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn, Denk.(10.13) ile
hesaplanacaktr.
Fcr Ag
Vn (10.13)
2
Kayma etkisinde burkulma snr durumu iin kritik gerilme, Fcr, Denk.(10.14a) veya
Denk.(10.14b) ile hesaplanan kritik gerilmelerin by olarak alnacaktr.
1.60 E
Fcr 5/4
0.6 Fy (10.14a)
Lv D

D t
0.78 E
Fcr 3/2
0.6 Fy (10.14b)
D

t
Ag : Boru enkesit alan.
D : Boru enkesit d ap.
Lv : Kesme kuvvetinin sfr olduu nokta ile maksimum olduu nokta arasndaki uzaklk.
t : Blm 5.4.2 ye gre belirlenen tasarm et kalnl.
10.6 TEK KORNYERLER VE T-ENKESTL ELEMANLAR
Tek korniyerlerin ve T-enkesitli elemanlarn karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn,

Denk.(10.15) e gre hesaplanacaktr.
Vn 0.6FybtCv2 (10.15)
119
b : Kesme kuvveti etkisindeki korniyer kolunun uzunluu veya T-enkesitin toplam
ykseklii.
t : Korniyer kol kalnl veya T-enkesitin gvde kalnl.
Cv2 : h/tw yerine b/t kullanlarak ve kv=1.2 alnarak Blm 10.3.1 de tanmlanan, kayma
10.7 BALIKLARINA PARALEL DZLEMDE KESME KUVVET ETKSNDEK

TEK VE FT SMETR EKSENL ELEMANLAR
Burulma etkisi olmakszn, balklarna paralel dorultuda kesme kuvveti etkisindeki tek ve
ift simetri eksenli enkesitlerde, her bir eleman iin karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn,
Denk.(10.16) ya gre hesaplanacaktr.
Vn 0.6Fybf tf Cv2 (10.16)
Cv2 : h/tw yerine b/tf kullanlarak ve kv=1.2 alnarak Blm 10.3.1 de tanmlanan, kayma
tf : Balk kalnl.
bf : Balk genilii.
b : I- ve T-enkesitlerde balk geniliinin yars.
U-enkesitlerde balk genilii.
10.8 GVDES BOLUKLU KRLER
elik-betonarme kompozit kiriler de dahil olmak zere, kiri gvdesinde alan tm

boluklarn kesme kuvveti dayanmna etkisi gznne alnacaktr. Kesme kuvveti
dayanmnn yeterli olmamas durumunda gvde levhas takviye edilecektir.
120
BLM 11 BLEK ETKLER
Burulma etkisi altnda veya burulma olmakszn, eksenel kuvvet ve bir veya iki eksen
etrafnda eilme (bileik eik eilme) etkisindeki elemanlar ile sadece burulma etkisindeki
elemanlarn tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
11.1 ELME MOMENT VE EKSENEL KUVVET ETKSNDEK FT VE TEK

SMETR EKSENL ELEMANLAR
11.1.1 Eilme ve Basn Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar

Geometrik eksenleri (x ve/veya y) etrafnda eilme etkisindeki ift ve tek simetri eksenli
elemanlarda eilme momenti ve eksenel basn kuvveti etkileimi Denk.(11.1a) ve Denk.
(11.1b) ile snrlandrlacaktr.
Pr
(a) 0.2 iin
Pc
Pr 8 M rx M ry
1.0 (11.1a)
Pc 9 M cx M cy
Pr
(b) 0.2 iin
Pc
121
Pr M rx M ry
1.0 (11.1b)
2 Pc M cx M cy

Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eksenel kuvvet dayanm.
Pc : Blm 8 e gre mevcut eksenel basn kuvveti dayanm, (= cPn veya Pn/ c).
Mr : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
Mc : Blm 9 a gre mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/ b).
x : Kuvvetli ekseni gsteren alt indis.
y : Zayf ekseni gsteren alt indis.
YDKT iin
c : Basn kuvveti etkisi iin dayanm katsays, (= 0.90).
b : Eilme momenti etkisi iin dayanm katsays, (= 0.90).
GKT iin
c : Basn kuvveti etkisi iin gvenlik katsays, (= 1.67).
b : Eilme momenti etkisi iin gvenlik katsays, (= 1.67).
kinci mertebe etkiler Blm 6 da verilen kurallara gre dikkate alnacaktr.
11.1.2 Eilme ve ekme Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar

Geometrik eksenleri (x ve/veya y) etrafnda eilme etkisindeki ift ve tek simetri eksenli
elemanlarda, eilme momenti ve eksenel ekme kuvveti etkileimi Denk.(11.1a) ve
Denk.(11.1b) ile snrlandrlacaktr.
Pc : Blm 7 ye gre mevcut eksenel ekme kuvveti dayanm, (= tPn veya Pn/ t).
Mc : Blm 9 a gre mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/ b).
x : Kuvvetli ekseni gsteren alt indis.
y : Zayf ekseni gsteren alt indis.
YDKT iin
t : ekme kuvveti etkisi iin dayanm katsays, (Bkz. Blm 7).
GKT iin
t : ekme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays, (Bkz. Blm 7).
122
ift simetri eksenli elemanlar iin, eilme momentinin eksenel ekme kuvveti ile birlikte
etkimesi durumunda, Blm 9.1 de tanmlanan moment dzeltme katsays, Cb, deeri
P
1 r katsays ile arplabilir.
Pey

2 EI y
Pey
L2b
Pey : Zayf eksen etrafndaki burkulmada elastik kritik burkulma yk.
Iy : y-ekseni etrafnda atalet momenti.
= 1.0 (YDKT); = 1.6 (GKT)
Eilme momenti ve eksenel ekme kuvveti etkileiminin snrlandrlmasnda Denk.(11.1a)
ve Denk.(11.1b) yerine daha detayl bir analiz de yaplabilir.
11.1.3 Tek Eksenli Eilme ve Basn Etkisindeki ift Simetri Eksenli Kompakt
Enkesitli Hadde Elemanlar
Kuvvetli asal ekseni etrafndaki eilme momentinin etkin olduu (Mry/Mcy < 0.05) ve Lcz Lcy
koulunu salayan, eilme momenti ve basn kuvveti etkisindeki ift simetri eksenli kompakt
hadde elemanlar iin Blm 11.1.1 de verilen yaklam yerine, iki bamsz snr durumun,
dzlem ii stabilite kayb ve dzlemine dik burkulma veya yanal burulmal burkulma olarak
ayr ayr aada akland ekilde dikkate alnmasna izin verilir.
(a) Dzlem ii stabiliteyi esas alan snr durumda Denk.(11.1a) veya Denk.(11.1b)
kullanlacaktr. Bu durumda, Pc eilme dzlemi iindeki mevcut eksenel basn kuvveti
dayanm ve Mcx akma snr durumu iin eilme dzlemi iindeki mevcut eilme momenti
dayanm olarak alnacaktr.
(b) Dzlemine dik burkulma ve yanal burulmal burkulma snr durumu iin Denk.(11.2)
kullanlacaktr.
Pr M rx
2
P
1.5 0.5 r 1.0 (11.2)
Pcy Pcy Cb M cx
Mry / Mcy 0.05 olan elemanlar iin Blm 11.1.1 de verilen esaslar uygulanacaktr.
Lcz : z-ekseni (boyuna eksen) etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (= KzLz).
Lcy : y-ekseni etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (= KyLy).
Pcy : Eilme dzlemine dik dorultuda mevcut eksenel basn kuvveti dayanm, (= cPn
veya Pn/ c).
Cb : Blm 9.1 de belirlenen moment dzeltme katsays.
Mcx : Blm 9 a gre Cb = 1.0 alnarak kuvvetli eksen etrafnda yanal burulmal burkulma
snr durumu iin belirlenen mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/ b).
123
Mrx : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
11.2 ELME MOMENT VE EKSENEL KUVVET ETKSNDEK DER

ELEMANLAR
Blm 11.1 in kapsamad enkesitler iin, eksenel kuvvet ve eilme momentinden oluan
gerilmelerin etkileimi Denk.(11.3) ile snrlandrlacaktr. Herhangi bir enkesite sahip
elemanlar iin Blm 11.1 de verilen esaslar yerine, bu blmde belirtilen kurallar esas
alnabilir.
f ra f rbw f rbz
1.0 (11.3)
Fca Fcbw Fcbz
fra : YDKT veya GKT yk birleimleri iin, dikkate alnan noktadaki en byk eksenel
gerilme.
Fca : Dikkate alnan noktadaki mevcut eksenel snr gerilme.
YDKT iin basn etkisinde Blm 8 (= cFcr) veya ekme etkisinde Blm 7 ye
gre belirlenen tasarm eksenel gerilmesi.
GKT iin basn etkisinde Blm 8 Fcr / c veya ekme etkisinde Blm 7 ye
gre belirlenen eksenel gvenlik gerilmesi.
frbw, frbz : YDKT veya GKT yk birleimleri iin, dikkate alnan noktadaki en byk eilme
gerilmesi.
Fcbw, Fcbz: Dikkate alnan noktadaki mevcut eilme snr gerilmesi.
YDKT iin dikkate alnan noktadaki tasarm eilme gerilmesi, b M n / We .
Mn
GKT iin dikkate alnan noktadaki eilme gvenlik gerilmesi,
bWe
YDKT iin
c : Basn etkisi iin dayanm katsays, (= 0.90).
t : ekme kuvveti etkisi iin dayanm katsays, (Bkz. Blm 7).
GKT iin
c : Basn etkisi iin gvenlik katsays, (= 1.67).
t : ekme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays, (Bkz. Blm 7).
w : Kuvvetli asal ekseni gsteren alt indis.
z : Zayf asal ekseni gsteren alt indis.
w ve z alt indisleri ift simetri eksenli elemanlarda x ve y eksenlerini gstermektedir.
We : Asal eksen etrafndaki elastik mukavemet momenti (lgili eilme ekseni iin Wew veya
Wez).
124
Wew : Kuvvetli asal eksen etrafndaki elastik mukavemet momenti.
Wez : Zayf asal eksen etrafndaki elastik mukavemet momenti.
Denk.(11.3), enkesitin kritik noktalarnda asal eksenler etrafndaki eilme gerilmelerinin
ynleri gznnde tutularak kullanlacaktr. Eilme gerilmeleri ve eksenel gerilmeler
iaretleri ile birlikte deerlendirilecektir. Eksenel kuvvetin basn olmas halinde, ikinci
mertebe etkiler Blm 6 da belirtilen kurallara gre dikkate alnacaktr.
Eilme momenti ile eksenel ekme kuvveti etkileiminin snrlandrlmas iin Denk.(11.3)
yerine daha detayl bir analiz yaplabilir.
11.3 BURULMA ETKSNDEK ELEMANLAR VE BURULMA, ELME, KESME

VE/VEYA EKSENEL KUVVETN ORTAK ETKSNDEK ELEMANLAR
11.3.1 Burulma Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlar

Burulma etkisindeki boru ve kutu enkesitli elemanlarn karakteristik burulma dayanm, Tn,
Tn Fcr C (11.4)
Burulma etkisindeki boru ve kutu enkesitli elemanlar iin, tasarm burulma dayanm, TTn
(YDKT) veya gvenli burulma dayanm, Tn/T (GKT)
T = 0.90 (YDKT) veya T = 1.67 (GKT)
C : Boru ve kutu enkesitli elemanlar iin tanmlanan burulma sabiti.
Fcr : Kritik gerilme.
Kritik gerilme, Fcr, aada tanmlanmtr.
(a) Boru enkesitli elemanlar iin Denk.(11.5a) ve (11.5b) ile hesaplanan deerlerden by
kritik gerilme, Fcr, olarak alnacaktr.
1.23E
Fcr 54
0.6 Fy (11.5a)
L D

D t
0.60 E
Fcr 32
0.6 Fy (11.5b)
D

t
Boru enkesitli elemanlar iin burulma sabiti, C, gvenli tarafta kalan bir yaklamla
Denk.(11.6) kullanlarak hesaplanabilir.
D t t
2
C (11.6)
2
L : Eleman uzunluu.
125
t : Boru enkesitin et kalnl, (Bkz. Blm 5.4.2).
(b) Kutu enkesitli elemanlar iin kritik gerilme, Fcr, aadaki denklemler ile belirlenecektir.
h E
2.45 iin Fcr 0.6 Fy (11.7)
t Fy
2.45
E h
3.07
E
iin Fcr

0.6 Fy 2.45 E Fy (11.8)
Fy t Fy h

t
E h 0.4582 E
3.07 260 iin Fcr 2 (11.9)
Fy t h

t
Kutu enkesitli elemanlar iin burulma sabiti, C, gvenli tarafta kalan bir yaklamla
Denk.(11.10) kullanlarak hesaplanabilir.
C 2 B t H t t 4.5 4 t 3 (11.10)

h : Blm 5.4.1.2 (d) de tanmlanan uzun kenar dz ksm genilii.
t : Blm 5.4.2 de tanmlanan tasarm et kalnl.
B : Kutu enkesit genilii.
H : Kutu enkesit ykseklii.
11.3.2 Burulma, Kesme Kuvveti, Eilme ve Eksenel Kuvvetin Ortak Etkisindeki Boru
ve Kutu Enkesitli Elemanlar
Gerekli burulma dayanm, Tr nin mevcut burulma dayanm, Tc nin %20 sine eit veya daha
kk olmas halinde, boru ve kutu enkesitli elemanlar iin burulma, kesme, eilme ve/veya
eksenel kuvvet etkileimi, burulma etkileri terkedilerek Blm 11.1 e gre belirlenecektir. Tr
nin Tc nin %20 sini amas halinde ise bu etkileim, gznne alnan noktada, Denk.(11.11)
ile snrlandrlacaktr.
2
Pr M r Vr Tr
1.0 (11.11)
Pc M c Vc Tc
Pc : Blm 7 veya Blm 8 e gre belirlenen mevcut eksenel ekme veya basn kuvveti
dayanm, (= Pn veya Pn/).
Mc : Blm 9 a gre belirlenen mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/ b).
Vr : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli kesme kuvveti dayanm.
Vc : Blm 10 a gre belirlenen mevcut kesme kuvveti dayanm, (= vVn veya Vn/ v).
Tr : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli burulma momenti dayanm.
126
Tc : Blm 11.3.1 e gre belirlenen mevcut burulma momenti dayanm, (= TTn veya
Tn/T).
11.3.3 Burulma ve Bileik Gerilme Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitler Dndaki
Dier Tm Elemanlar
Karakteristik burulma dayanm, Tn, eksenel gerilmeler altnda akma snr durumu, kayma
gerilmeleri etkisinde akma snr durumu veya burkulma snr durumlarnn en k esas
alnarak hesaplanacaktr.
Burulma ve bileik gerilme etkisindeki boru ve kutu enkesitler dndaki dier tm elemanlar
iin, tasarm burulma dayanm, TTn (YDKT) veya gvenli burulma dayanm, Tn/T (GKT)
T = 0.90 (YDKT) veya T = 1.67 (GKT)
Fn deeri, snr durumlara gre, Denk.(11.12a), (11.12b) veya (11.12c) ile elde edilecektir.
(a) Eksenel gerilmeler altnda akma snr durumu iin
Fn Fy (11.12a)
(b) Kayma gerilmeleri altnda akma snr durumu iin
Fn 0.6 Fy (11.12b)
(c) Enkesit iin hesap ile belirlenen burkulma gerilmesi, Fcr olmak zere, burkulma snr
durumu iin
Fn Fcr (11.12c)
11.4 EKME ETKSNDEK DELK KAYBI EREN BALIK ENKESTLERNDE

KOPMA
Kuvvetli asal eksen etrafnda eilme momenti ve eksenel ekme kuvvetinin ortak etkisindeki
balklarda, bulon deliklerinin bulunduu enkesitte, baln ekme etkisindeki kopma
(krlma) dayanm Denk.(11.13) ile verilen koulu salayacaktr. Bu koul, eilme momenti
ve eksenel kuvvet nedeniyle ekme etkisindeki her bir balk iin ayr ayr kontrol edilecektir.
Pr M rx
1.0 (11.13)
Pc M cx
Pr : Bulon deliklerinin bulunduu enkesitin YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli
eksenel kuvvet dayanm.
Pc : Blm 7.2.2 ye gre belirlenen krlma snr durumu iin mevcut eksenel ekme
kuvveti dayanm, (= tPn veya Pn/ t).
Mrx : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
Mcx : Blm 9.13.1 e gre belirlenen, baln ekme krlmas snr durumu iin x-ekseni
etrafndaki mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/ b).
Eilme etkisinde ekme krlmas snr durumunun uygulanmad hallerde, bulon delii
kayplarnn gznne alnmad plastik eilme momenti, Mp, kullanlacaktr.
127
BLM 12 KOMPOZT ELEMANLAR
Yapsal elik ve betonarmenin birlikte kullanlmas ile oluturulan kompozit yap
elemanlarnn tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
12.1 KAPSAM
Bu blm ekil 12.1(a) ve 12.1(b) de gsterilen elik gmme kompozit elemanlar, ekil
12.1(c) ve 12.1(d) de gsterilen beton dolgulu kompozit elemanlar, ayrca ekil 12.1(e) ve
12.1(f) de gsterilen elik ankrajl kompozit kirilerin tasarm ile ilgili kurallar
kapsamaktadr.
128
(a) (b) (c) (d)
n elik Ankraj Elemanlar (Kayma Elemanlar)
(e) (f)
ekil 12.1 Tipik kompozit elemanlar
12.2 GENEL ESASLAR
Kompozit elemanlar ieren yap sistemlerinin eleman ve birleimlerine etkiyen i kuvvetlerin

hesabnda, etkin enkesit zellikleri gznnde tutulmaldr.
12.2.1 Beton ve Beton elii
Kompozit yap elemanlarnda kullanlan beton zellikleri, beton kalitesinin denetimi ve donat
detaylar iin, bu blmde belirtilen kurallarn dnda, TS 500 standard ve beton eliinin
zellikleri iin TS 708 standard geerlidir.
Beton elastisite modl, Ec, Denk.(12.1) ile hesaplanacaktr.

Ec 0.043wc1.5 f ck (12.1)
Bu denklemde beton elastisite modl, Ec ve karakteristik beton dayanm, fck, MPa
biriminde, beton birim hacim arl, wc ise, kg/m3 biriminde dikkate alnacaktr.
Kompozit elemanlarda kullanlan beton snf ve beton elii karakteristik akma dayanm ile
ilgili snrlamalar Blm 12.2.3 te verilmitir.
12.2.2 Kompozit Kesitlerin Karakteristik Dayanmlarnn Belirlenmesi
Kompozit kesitlerin karakteristik dayanmlar bu blmde tanmlanan plastik gerilme dalm
yntemi, ekildeitirme uygunluk yntemi, elastik gerilme dalm yntemi veya etkin
gerilme ekildeitirme yntemi ne uygun olarak belirlenir.
Kompozit elemanlarn karakteristik dayanmnn belirlenmesinde betonun ekme dayanm
hesaba katlmaz.
elik gmme kompozit elemanlarda yerel burkulma sz konusu deildir. Beton dolgulu
kompozit elemanlarda yerel burkulma etkileri Blm 12.2.4 te incelenecektir.
12.2.2.1 Plastik Gerilme Dalm Yntemi
129
Eksenel kuvvet, eilme momenti veya eksenel kuvvet ve eilme momentinin bileik etkileri
altndaki kompozit enkesitlerin karakteristik dayanmnn belirlenmesi iin uygulanan bu
yntemde, dikdrtgen gerilme yayl esas alnarak, basn veya ekme etkisindeki elik
elemanlarda gerilmelerin Fy karakteristik akma dayanmna, basn etkisindeki beton
gerilmelerinin ise karakteristik basn dayanmnn 0.85 katna (0.85fck) ulat varsaylr.
Beton dolgulu kompozit elemanlarda, betondaki sarglama etkisi gznnde tutularak, en
byk beton basn gerilmesi iin 0.95fck deerinin kullanlmasna izin verilebilir.
12.2.2.2 ekildeitirme Uygunluk Yntemi
Bu yntemde, betondaki maksimum birim ksalma 0.003mm/mm olacak ekilde, enkesit
ykseklii boyunca dorusal ekildeitirme yayl varsaylr. elik ve betonun gerilme
ekildeitirme bantlar deneylerden veya ilgili kaynaklardan alnabilir.
12.2.2.3 Elastik Gerilme Dalm Yntemi
Elastik gerilme dalm yntemi ile kompozit enkesitin karakteristik dayanm, eliin akma
veya betonun ezilme snr durumuna ulamasna kar gelen elastik gerilmelerin
sperpozisyonu ile belirlenir.
12.2.2.4 Etkin Gerilme ekildeitirme Yntemi
Bu yntem ile kompozit bir enkesitin karakteristik dayanm, ekildeitirme uyumu ve
enkesitin elik ve beton bileenlerinin yerel burkulma, akma ve betonun sarglanmas
etkilerini de ierecek ekilde belirlenen etkin gerilme ekildeitirme bantlar esas alnarak
hesaplanr.
12.2.3 Malzeme Snrlar
Kompozit elemanlar oluturan beton, beton elii ve yapsal elik dayanmlar ile ilgili
snrlamalar aada aklanmtr.
(a) Kompozit elemanlarn kapasitelerinin hesabnda kullanlan karakteristik beton basn
dayanm, fck, 20MPa ile 70MPa arasnda olacaktr.
(b) Beton eliinin karakteristik akma gerilmesi, Fysr, 500MPa ile snrldr.
(c) Yapsal elik elemanlarn karakteristik akma gerilmesi, Fy, 460MPa ile snrldr.
12.2.4 Beton Dolgulu Kompozit Kesitlerin Yerel Burkulma Snr Durumuna Gre
Snflandrlmas
Eksenel basn kuvveti etkisindeki beton dolgulu kompozit enkesitler yerel burkulma
asndan kompakt, kompakt olmayan ve narin olarak e ayrlrlar. Basn etkisindeki elik
enkesit paras veya paralarnn tmnn genilik (ap)/kalnlk oranlar Tablo 12.1A da
verilen p snr deerini amayan kompozit kesitler kompakt olarak tanmlanr. Basn
etkisindeki en az bir elik enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran p snrn aan;
fakat tm elemanlar iin r deeri almayan kesitler kompakt olmayan kesitlerdir. Basn
etkisindeki herhangi bir elik enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran r deerini
ayorsa kesit narin olarak isimlendirilir. Genilik (ap)/kalnlk orannn izin verilen
maksimum deerleri Tablo 12.1A nn son kolonunda verilmitir.
Eilme momenti etkisindeki beton dolgulu kompozit enkesitler de yerel burkulma asndan
kompakt, kompakt olmayan ve narin olarak e ayrlrlar. Eilme momentinin basn
bileeninin etkisindeki elik enkesit paras veya paralarnn tmnn genilik (ap)/kalnlk
oranlar Tablo 12.1B de verilen p snr deerini amayan kompozit kesitler kompakt olarak
tanmlanr. En az bir elik enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran p snrn aan;
fakat tm elemanlar iin r deeri almayan kesitler kompakt olmayan kesitlerdir. Basn
130
etkisindeki herhangi bir elik enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran r deerini
ayorsa kesit narin olarak isimlendirilir. Genilik (ap)/kalnlk orannn izin verilen
maksimum deerleri Tablo 12.1B nin son kolonunda verilmitir.
Boru ve kutu enkesitli elemanlar iin genilik (b), ap (D) ve kalnlk (t) boyutlar Tablo 5.1A
ve Tablo 5.1B de tanmlanmtr.
TABLO 12.1A EKSENEL BASIN ETKSNDEK KOMPOZT KESTLERN
ELK ENKEST PARALARI N GENLK/KALINLIK ORANLARININ
SINIR DEERLER
p r
Genilik / (Kompakt / Kompakt (Kompakt Maksimum
Eleman Kalnlk Oran Olmayan) Olmayan / Narin) Snr Deer
niform kalnlkl E E E
kutu enkesitlerin b/t 2.26 3.00 5.00
cidarlar Fy Fy Fy
Boru enkesitli E E E
D/t 0.15 0.19 0.31
elemanlar Fy Fy Fy
TABLO 12.1B KOMPOZT ENKESTLERN ELME MOMENTNN BASIN
BLEENNN ETKSNDEK ELK ENKEST PARALARI N
GENLK/KALINLIK ORANLARININ SINIR DEERLER
p r
Genilik / (Kompakt / Kompakt (Kompakt Maksimum
Eleman Kalnlk Oran Olmayan) Olmayan / Narin) Snr Deer
kutu enkesitlerin b/t 2.26 3.00 5.00
balklar Fy Fy Fy
kutu enkesitlerin h/t 3.00 5.70 5.70
gvdeleri Fy Fy Fy
Boru enkesitli E E E
D/t 0.09 0.31 0.31
elemanlar Fy Fy Fy
12.2.5 Stabilite Tasarmnda Gerekli Dayanmn Hesab in Rijitlikler

elik gmme kompozit elemanlar ve beton dolgulu kompozit elemanlarn stabilite
tasarmnda, gerekli dayanmn genel analiz yntemi ile belirlenmesi aamasnda, eleman
rijitlikleri aadaki kurallar gznnde tutularak hesaplanacaktr.
(a) Basn etkisindeki elemanlarn karakteristik eilme rijitlii, kompozit kesitin aada
Blm 12.3 te tanmlanan etkin rijitlii, (EI)ef, olarak alnacaktr.
(b) Basn etkisindeki elemanlarn karakteristik eksenel rijitlii, kesiti oluturan bileenlerin
elastik eksenel rijitliklerinin toplamna eit olacaktr.
(c) ekme etkisindeki elemanlarn rijitliklerinin belirlenmesinde sadece yapsal elik ve
beton elii gznne alnacaktr.
(d) Elemanlarn eilme rijitlikleri b=0.8 katsays ile arplarak azaltlacaktr.
Burada tanmlanan ve gerekli dayanmn belirlenmesinde kullanlan rijitlik azaltmalar
yerdeitirme kontrollerinde dikkate alnmayacaktr.
12.3 EKSENEL KUVVET ETKS
131
Bu blmde, eksenel kuvvet etkisindeki elik gmme kompozit elemanlar ve beton dolgulu
kompozit elemanlarn tasarmna ilikin kurallar yer almaktadr.
12.3.1.1 Snrlamalar
elik gmme kompozit elemanlarn aadaki snrlar salamas gerekmektedir.
(a) Yapsal elik ekirdein enkesit alan, toplam kompozit enkesit alannn en az %1 i kadar
olmaldr.
(b) Kompozit kesitte boyuna ve enine donat kullanlmaldr. Enine donat etriye veya spiral
fret eklinde olabilir. Etriye kullanlmas durumunda 10mm apnda etriyeler en fazla
300mm aralkla, 12mm veya daha byk apl etriyeler en fazla 400mm aralkla tekil
edilmelidir. Etriye aral kompozit elemann en kk kenar uzunluunun 0.5 katndan
daha fazla olamaz.
(c) Denk.(12.2) ile tanmlanan boyuna donat oran, sr nin minimum deeri 0.004 olacaktr.
Asr
sr 0.004 (12.2)
Ag
Ag : Kompozit elemann toplam enkesit alan.
Asr : Boyuna donat alan.
Eksenel basn kuvveti etkisindeki ift simetri eksenli, elik gmme kompozit elemanlarda
karakteristik basn dayanm, eilmeli burkulma snr durumu esas alnarak belirlenecektir.
Tasarm basn dayanm, cPn, (YDKT) veya gvenli basn dayanm, Pn/ c ,(GKT),
c = 0.75 (YDKT) veya c = 2.00 (GKT)
alnarak, Denk.(12.3) veya Denk.(12.4) ile hesaplanacaktr.
P Pno

(a) no 2.25 iin Pn Pno 0.658 Pe (12.3)
Pe
Pno
(b) 2.25 iin Pn = 0.877Pe (12.4)
Pe

Pno Fy As Fysr Asr 0.85 f ck Ac (12.5)
Pe : Blm 6 kurallarna gre belirlenen elastik burkulma yk.

= 2 EI ef Lc
2
Ac : Beton enkesit alan.

As : Yapsal elik ekirdek enkesit alan.
Ec : Beton elastisite modl Denk.(12.1).
132
(EI)ef : Betona gml kompozit enkesitin etkin eilme rijitlii.
EI ef Es I s Esr I sr C1Ec I c (12.6)
A Asr
C1 0.25 3 s 0.7
A
g
Es : Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa).
Esr : Beton elii elastisite modl (200000 MPa).
Fysr : Beton elii karakteristik akma gerilmesi.
Ic : Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre beton enkesitin atalet momenti.
Is : Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre yapsal elik enkesitin atalet
momenti.
Isr : Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre donat ubuklarnn atalet momenti.
Lc : Eleman burkulma boyu.
= KL
L : Desteklenen noktalar arasnda kalan eleman uzunluu.
fck : Beton karakteristik basn dayanm.
Eksenel ekme kuvveti etkisindeki, elik gmme kompozit elemanlarn karakteristik ekme
kuvveti dayanm, Pn, akma snr durumu esas alnarak Denk.(12.7) ile hesaplanacaktr.
Pn Fy As Fysr Asr (12.7)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tPn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Pn/ t
(GKT)
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
12.3.1.4 Yk Aktarm
elik gmme kompozit elemanlarda yk aktarm Blm 12.7 de verilen kurallara uygun
olarak salanacaktr.
12.3.1.5 Detaylandrma Kurallar
elik gmme kompozit elemanlarn oluturulmasnda aada verilen kurallara uyulacaktr.
(a) elik ekirdek ile buna en yakn boyuna donat ubuu arasndaki uzaklk donat apnn
1.5 katndan ve 40mm den az olmamaldr.
(b) Kompozit enkesitin birden fazla sayda gml elik profil iermesi halinde, beton
dkmnden nce her bir elemann tekil olarak burkulmasnn nlenebilmesi iin, bu
elemanlarn ba levhalar, rg ubuklar veya benzeri elemanlarla birbirlerine
balanmalar gerekmektedir.
133
12.3.2.1 Snrlamalar
Beton dolgulu kompozit elemanlarn aadaki snrlar salamas gerekmektedir.
(a) Yapsal elik enkesit alan, toplam kompozit enkesit alannn en az %1 i kadar olmaldr.
(b) Beton dolgulu kompozit elemanlar yerel burkulma snr durumu asndan Blm 12.2.4
e uygun olarak snflandrlmaldr.
(c) Kompozit enkesitte boyuna donat kullanlmas gerekli deildir. Boyuna donat
kullanlmas halinde de, dayanm hesaplar asndan enine donatya gerek olmamaktadr.
Eksenel basn kuvveti etkisindeki, ift simetri eksenli beton dolgulu kompozit elemanlarn
basn dayanmlar, aada verilen yerel burkulma etkileri gznnde tutulmak ve etkin
eilme rijitlii, (EI)ef, Denk.(12.15) ile hesaplanmak suretiyle, eilmeli burkulma snr
durumunun esas alnd Blm 12.3.1.2 ye gre belirlenecektir.
(a) Kompakt enkesitler iin
Pno Pp (12.8)
E
Pp Fy As C2 f ck Ac Asr sr (12.9)
Ec
C2 = 0.85 (Kutu enkesitler iin).
= 0.95 (Boru enkesitler iin).
(b) Kompakt olmayan enkesitler iin
( p )2
Pno Pp
(r p )2
P P
p y (12.10)
E
Py Fy As 0.7 f ck Ac Asr sr (12.11)
Ec
Pp bykl Denk.(12.9) ile hesaplanacaktr.
(c) Narin enkesitler iin
E
Pno Fcr As 0.7 f ck Ac Asr sr (12.12)
Ec
(1) Kutu enkesitler iin

9Es
Fcr 2 (12.13)
b

t
(2) Boru enkesitler iin
134
0.72Fy
Fcr 0.2 (12.14)
D Fy
t E
s
Boru ve kutu enkesitli tm beton dolgulu kompozit elemanlarn etkin eilme rijitlii, EIef
EI ef Es I s Esr I sr C3 Ec I c (12.15)
A Asr
C3 0.45 3 s 0.9
A
g
Ac : Beton enkesit alan.
Asr : Boyuna donat alan.
As : Yapsal elik ekirdek enkesit alan.
Ec : Beton elastisite modl Denk.(12.1).
Es : Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa).
Esr : Beton elii elastisite modl (200000 MPa).
: Kutu veya boru enkesitin genilik (ap) / kalnlk oran.
p : Kompakt eleman iin narinlik snr deeri, (Tablo 12.1A).
r : Kompakt olmayan eleman iin narinlik snr deeri, (Tablo 12.1A).
b : Kutu enkesitin byk boyutu.
t : Blm 5.4.2 ye gre berlirlenen tasarm et kalnl.
Eksenel ekme kuvveti etkisindeki, beton dolgulu kompozit elemanlarn karakteristik ekme
dayanm, Pn, akma snr durumu esas alnarak Denk.(12.16) ile hesaplanacaktr.
Pn Fy As Fysr Asr (12.16)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tPn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Pn/ t
(GKT)
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
12.3.2.4 Yk Aktarm
Beton dolgulu kompozit elemanlarda yk aktarm Blm 12.7 de verilen kurallara uygun
olarak salanacaktr.
12.4 ELME MOMENT ETKS
135
Bu blmde belirtilen kurallar, eilme etkisindeki balkl elik ankrajlar veya elik U-profil
ankrajlarn kayma eleman olarak kullanld kompozit kirileri, elik gmme ve beton
dolgulu kompozit elemanlar kapsamaktadr.
12.4.1.1 Etkin Genilik
Kompozit kirilerde deme etkin genilii, kiriin her iki yannda tanmlanan etkin
geniliklerin toplam ile belirlenir. Her bir etkin genilik, aada tanmlanan uzaklklardan
k olarak alnacaktr.
(a) Kiri aklnn 1/8 i.
(b) Kiri enkesitinin dey ekseninden komu kiri enkesitinin dey eksenine olan uzakln
yars.
(c) Kiri enkesitinin dey ekseninden betonarme demenin serbest kenarna olan uzaklk.
12.4.1.2 Yapm Aamasnda Dayanm
Yapm aamasndaki ykler tasarmda gznne alnacaktr. Yapm aamasnda geici
destekler kullanlmadnda, karakteristik beton basn dayanm, fck, deerinin %75 ine
ulalncaya kadar, tm ykler iin sadece elik enkesitin dayanm yeterli olmaldr. elik
enkesitin mevcut eilme momenti dayanm iin Blm 9 da verilen kurallar esas alnacaktr.
12.4.1.3 elik Ankrajl Kompozit Kirilerin Eilme Rijitlii
Ksmi etkileimli kompozit kirilerde, tam etkileimli kompozit kiriler iin belirlenen elik
ankrajlarn saysndaki azalmann kiriin eilme rijitliine etkisi hesaplarda gznne
alnacaktr.
Tam etkileimli kompozit kirilerde enkesit atalet momenti, Denk.(12.17a) ile hesaplanabilir.
I 0.75 I tr (12.17a)
Ksmi etkileimli kompozit kirilerde enkesit atalet momenti ise, Denk.(12.17b) ile
hesaplanabilir.
Qn
I 0.75 I s I tr I s (12.17b)
min( As Fy , 0.85 f ck Ac )
Denk.(12.17b) de Qn / min( As Fy ;0.85 fck Ac ) 0.50 olacaktr.

I : Kompozit kiri enkesiti atalet momenti.
Is : Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre yapsal elik enkesitin atalet
momenti.
Itr : atlamam (brt) beton gznne alnarak, n=Es/Ec oran ile dntrlm tm
edeer elik kesitin atalet momenti.
Qn : Pozitif eilme momentinin maksimum ve sfr olduu noktalar arasnda konumlanan
ankraj elemanlarnn Blm 12.8 deki kurallar esas alnarak belirlenen toplam kayma
dayanm.
136
: Negatif eilme momentinin mutlak deerce en byk ve sfr olduu noktalar arasnda
konumlanan ankraj elemanlarnn Blm 12.8 deki kurallar esas alnarak belirlenen
toplam kayma dayanm.
Ac : Etkin genilik iindeki beton demenin enkesit alan.
As : Yapsal elik enkesitin alan.
Fy : Yapsal eliin karakteristik akma gerilmesi.
fck : Karakteristik beton basn dayanm.
Srekli kirilerde atalet momenti, atlam kesit atalet momenti ve atlamam kesit atalet
momentlerinin aritmetik ortalamasyla bulunabilir. Daha gvenilir bir hesap yaplmam ise,
atlam kesit atalet momenti, atlamam kesit atalet momentinin yars olarak alnabilir.
Betonun atlamas ve snme etkisiyle oluan zamana bal ek sehim hesaba katlacaktr. Ani
sehim etkisi iin beton deme geniliinin n=Es/Ec orannda azaltlmasyla elde edilen
edeer elik kesit atalet momenti kullanlacaktr. Uzun sreli sehim etkisi iin betonarme
demenin edeer elik enkesite dntrlmesinde elastisite modlleri orannn en az 2
katnn (2n) alnmas nerilmektedir.
12.4.2 Balkl elik Ankrajl veya elik U-Profil Ankrajl Kompozit Kiriler
Bu blmde verilen kurallar, yapm aamasnda geici desteklerin kullanld veya
kullanlmad, basit veya srekli kiri olarak tekil edilen tm kompozit kirilere uygulanr.
Tasarm eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya gvenli eilme momenti dayanm,
Mn/ b, (GKT),
b=0.90 (YDKT) veya b=1.67 (GKT)
alnarak, bu blmde verilen kurallar dorultusunda hesaplanacaktr.
elik ankrajl kompozit kirilerin betonarme demelerinde tam veya blgesel basn
oluturan eilme pozitif eilme, ekme oluturan eilme ise negatif eilme olarak
isimlendirilir.
12.4.2.1 Pozitif Eilme Momenti Dayanm
Pozitif tasarm eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya pozitif gvenli eilme momenti
dayanm, Mn/ b, (GKT) iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aadaki koullar
esas alnarak belirlenecektir.
(a) h / tw 3.76 E / Fy olmas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
akma snr durumu iin, kompozit enkesitte plastik gerilme dalm yntemi ile
belirlenecektir.
137
0.85f ck
C
a
d1 d2
(Pyt - C)
2
Fy
d3
(Pyt + C)
2
Fy
ekil 12.2 Kompozit kirite pozitif eilme momenti iin genel plastik gerilme yayl
ekil 12.2 de genel olarak verilen plastik gerilme yayl gznne alnarak, plastik tarafsz
eksenin beton demede veya elik enkesitin balk veya gvdesi iinde olmas durumlarna
gre, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(12.18) ile belirlenir.
M n C (d1 d2 ) Pyt (d3 d2 ) (12.18)
Denk.(12.18) dey eksene gre simetrik olan tek ve ift simetri eksenli kompozit kiriler
iin verilmitir.

C : Beton demenin basn kuvveti dayanm.
Pyt : Tm elik enkesitin ekme kuvveti dayanm.
d1 : Beton basn blou arlk merkezi ile elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk.
d2 : elik enkesitin bir blm basn etkisinde olduunda, bu blmn arlk merkezi ile
elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk. elik enkesitin basn etkisinde olmad
durumda d2 = 0 alnacaktr.
d3 : elik enkesitin st kotu ile arlk merkezinin arasndaki uzaklk.
a : Beton basn blounun derinlii.
tw : Gvde kalnl.
Beton basn blounun derinlii, Denk.(12.19) ile hesaplanacaktr.
C
a (12.19)
0.85 f ck b
Burada, betonarme demedeki basn kuvveti, C, Denk.(12.20a), Denk.(12.20b) ve Denk.
(12.20c) ile belirlenen deerlerin en k olarak alnacaktr.
C Fy As (12.20a)
C 0.85 f ck Ac (12.20b)
C Qn (12.20c)
138
Betonarme demedeki basn kuvvetini, Denk.(12.20a) ile elik enkesitin akma dayanmnn
veya Denk.(12.20b) ile betonarme demenin basn dayanmnn belirledii durumlarda
kompozit kiri tam etkileimli kompozit kiri olarak tanmlanr. Betonarme demedeki basn
kuvvetini Denk.(12.20c) ile elik ankrajlarn dayanm ve saysnn belirledii durumda ise
ksmi etkileimli kompozit kiri olarak isimlendirilir.
elik enkesitteki ekme kuvveti, Pyt, Denk.(12.21) ile hesaplanacaktr.
Pyt Fy As (12.21)
As : Yapsal elik enkesit alan.
ankraj elemanlarnn Blm 12.8 deki kurallar esas alnarak belirlenen toplam kayma
dayanm.
b : Beton deme etkin genilii.
Denk.(12.20b) de betonarme demenin etkin genilii iindeki boyuna donat alannn
katks da gznne alnabilir.
(b) h / tw 3.76 E / Fy olmas durumunda, yerel burkulma nedeniyle, plastik eilme
momenti dayanmna ulalamamaktadr. Bu durumda, karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, yapm aamasnda geici desteklerin etkisi aada belirtildii gibi
gznne alnarak, elastik gerilme dalm yntemi ile, elik elemann en d lifinde
akma gerilmesine ulald akma momenti, My, kullanlarak belirlenecektir.
Yapm aamasnda yeterli dzeyde geici destek kullanlmas durumunda, destekler
kaldrldktan sonra, tm yklerin kompozit enkesit ile tand varsaylacaktr. Geici
desteklerin kullanlmamas durumunda ise, beton dayanmn kazanmadan nce sabit yklerin
elik enkesitte oluturduu gerilmeler ile beton yeterli dayanma ulatktan (kompozit alma
gerekletikten) sonra kirie etkiyen ykler nedeniyle kompozit enkesitte oluan gerilmeler
toplanacaktr. Eilme momenti dayanmnn hesab iin elastisite modlleri oran, n = Es/Ec,
ile hesaplanan dntrlm enkesit zellikleri kullanlacaktr.
12.4.2.2 Negatif Eilme Momenti Dayanm
Negatif moment blgesinde, negatif tasarm eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya
negatif gvenli eilme momenti dayanm, Mn/ b, (GKT) iin karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, iki farkl yaklam ile hesaplanabilir.
(a) Kompozit alma terkedilerek, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, sadece elik
enkesit gznne alnarak Blm 9 da verilen koullar ile belirlenecektir.
(b) Kompozit enkesitte plastik gerilme dalm yntemi esas alnarak, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, aadaki koullarn salanmas halinde, plastik gerilme yayl
esas alnarak Denk.(12.22) ile hesaplanacaktr, (ekil 12.3).
(1) elik profil kompakt enkesitli olacak ve basn etkisindeki balklar Blm 9 da verilen
snrlarla uyumlu olacak ekilde desteklenecektir.
139
(2) Balkl elik ankrajlar veya U-profil ankrajlar negatif moment blgesinde de
kullanlacaktr.
(3) Etkin genilik iine, elik kiriin boyuna eksenine paralel donat yerletirilecektir.
Ts
d2 d1
(Pyc - T s)
2
Fy
d3
(Pyc + T s)
2
Fy
ekil 12.3 Kompozit kirite negatif eilme momenti iin genel plastik gerilme yayl
M n Ts (d1 d2 ) Pyc (d3 d 2 ) (12.22)
Ts : Boyuna donatnn ekme kuvveti dayanm.
Pyc : elik enkesitin basn kuvveti dayanm (Pyc=AsFy).
d1 : Boyuna donatnn arlk merkezi ile elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk.
d2 : elik enkesitin bir blm ekme etkisinde olduunda, bu blmn arlk merkezi ile
elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk. elik enkesitin ekme etkisinde olmad
durumda d2 = 0 alnacaktr.
d3 : elik enkesitin st kotu ile arlk merkezinin arasndaki uzaklk.
Boyuna donatdaki ekme kuvveti, Ts, Denk.(12.23a) ve Denk.(12.23b) ile belirlenen
deerlerin k olarak alnacaktr.
Ts Fysr Asr (12.23a)
Ts Qn (12.23b)
Asr : Etkin genilik iindeki boyuna donat alan.
Fysr : Beton eliinin karakteristik akma gerilmesi.
Qn : Negatif eilme momentinin mutlak deerce en byk ve sfr olduu noktalar arasnda
konumlanan ankraj elemanlarnn Blm 12.8 deki kurallar esas alnarak belirlenen
toplam kayma dayanm.
12.4.2.3 Kompozit Kiri ile ekil Verilmi elik Sac Kullanm
Betonarme demenin elik kirie mesnetlenen ekil verilmi elik sac zerine uyguland
durumda, kompozit elemann mevcut eilme momenti dayanm (bMn veya Mn/ b),
140
aadaki koullar gznne alnarak, pozitif eilme momenti dayanm Blm 12.4.2.1 ve
negatif eilme momenti dayanm Blm 12.4.2.2 ye gre belirlenecektir.
min. 12mm
min. 50mm
hr 75mm
wr min. 38mm
min. 50mm
min. 12mm
min. 50mm
hr 75mm
wr min. 38mm
min. 50mm
min. 50mm
ekil 12.4 ekil verilmi elik sac iin konstrktif esaslar

(a) elik sac hadve ykseklii, hr, en fazla 75mm olacaktr. Ortalama hadve genilii, wr, en
az 50mm olacaktr, (ekil 12.4).
(b) Betonarme deme, elik kiri balna dorudan veya ekil verilmi elik sac zerinden
kaynaklanan balkl elik ankrajlar ile balanacaktr. Balkl elik ankrajn kaynakl
balants sonrasnda, elik sacn hadve st kotu stnde kalan ksm en az 38mm olacak
ve beton deme st kotu ile arasnda en az 12 mm bulunacaktr.
(c) Hadve st kotu ile beton deme st kotu arasnda en az 50 mm olacaktr.
(d) elik sac kiri balna boyuna ekseni dorultusunda, balant aral 450mm yi
amayacak ekilde mesnetlenecektir. Bu balant, balkl elik ankrajlar veya balkl
elik ankrajlar ile punta kaynaklarn birlikte kullanmyla salanacaktr.
(e) elik sac hadvelerinin elik kiriin boyuna eksenine dik olarak yerletirildii durumda,
elik sac st kotunun altnda kalan beton, tasarmda ihmal edilecektir.
(f) elik sac hadvelerinin elik kiri boyuna eksenine paralel olarak yerletirildii durumda,
elik sac hadveleri iinde kalan betonun kompozit enkesit hesabnda gznne alnmasna
izin verilmektedir.
(g) elik sac hadvelerinin elik kiriin boyuna eksenine paralel olmas halinde, her bir hadve
iinde bir adet balkl elik ankraj kullanldnda ortalama hadve genilii, wr, 50mm
den az olmayacaktr. Her bir hadve iinde daha fazla sayda balkl elik ankraj
kullanlmas durumunda bu genilik, her bir ilave balkl elik ankraj iin ankrajn gvde
apnn 4 kat kadar arttrlmaldr.
12.4.2.4 elik Kiri ile Betonarme Deme Arasnda Kuvvet Aktarm
Blm 12.4.3 te verilecek olan elik gmme kompozit kiriler hari olmak zere, beton ve
elik arasndaki doal aderans ihmal edilerek, yapsal elik eleman ve betonarme deme
141
arasndaki boyuna kesme kuvvetinin beton iine gml elik ankrajlar (balkl elik ankraj
veya U-profil ankraj) ile aktarld varsaylacaktr. Deme betonunun basn veya ekme
etkisinde olmas durumlar esas alnarak, betonarme deme ve elik kiri arasnda aktarlacak
olan karakteristik kesme kuvveti aada verildii ekilde hesaplanacaktr.
(a) Pozitif eilme momenti etkisinde kuvvet aktarlmas
Deme betonunun basn etkisinde olduu kompozit kirilerde, elik ankrajlarla aktarlacak
olan kesme kuvveti, V, iin pozitif eilme momentinin maksimum ve sfr olduu noktalar
arasnda, aada tanmlanan snr durumlar esas alnarak, srasyla, Denk.(12.24a),
Denk.(12.24b) veya Denk.(12.24c) ile hesaplanan deerlerin en k alnacaktr.
(1) Betonda ezilme snr durumu iin,
V 0.85 f ck Ac (12.24a)
(2) elik enkesitte akma snr durumu iin,
V Fy As (12.24b)
(3) Balkl elik ankraj veya U-profil ankraj elemanlarnda kesme krlmas snr durumu
iin,
V Qn (12.24c)
Ac : Blm 12.4.1.1 de tanmlanan etkin genilik iindeki betonarme deme alan.
As : Yapsal elik enkesit alan.
ankraj elemanlarnn toplam kayma dayanm.
elik kiri ve betonarme deme birleim yzeyindeki kesme kuvveti aktarmnda elik
ankrajlarn sneklii de etkin olmaktadr. Bu etki, pratik olarak bir metre iinde yaklak
adet balkl elik ankraj kullanmak suretiyle gznne alnabilir.
(b) Negatif eilme momenti etkisinde kuvvet aktarlmas
Srekli kompozit kirilerin negatif eilme momenti blgesinde yapsal elik ile betonarme
demenin kompozit olarak alabilmesi iin, deme iinde boyuna donat bulunmaldr. Bu
durumda, elik ankrajlarla aktarlacak olan kesme kuvveti, V, iin negatif eilme momentinin
mutlak deerce en byk ve sfr olduu noktalar arasnda, aada tanmlanan snr durumlar
esas alnarak, srasyla, Denk.(12.25a) veya Denk.(12.25b) ile hesaplanan deerlerin k
alnacaktr.
(1) Donat elii akma snr durumu iin,
V Fysr Asr (12.25a)
(2) Balkl elik ankraj veya U-profil ankrajlarda kesme krlmas snr durumu iin,
V Qn (12.25b)
142
Asr : Betonarme demenin Blm 12.4.1.1 de tanmlanan etkin genilii iindeki boyuna
donat alan.
Fysr : Beton elii karakteristik akma gerilmesi.
Qn : Negatif eilme momentinin mutlak deerce en byk ve sfr olduu noktalar arasnda
konumlanan ankraj elemanlarnn toplam kayma dayanm.
elik gmme kompozit elemanlarn tasarm eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya
gvenli eilme momenti dayanm, Mn/ b, (GKT),
b = 0.90 (YDKT) veya b = 1.67 (GKT)
Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, akma snr durumunda aadaki yntemlerden
biriyle hesaplanacaktr.
(a) Sadece elik enkesitte plastik gerilme yayl gznne alnarak, elik enkesitin plastik
eilme momenti ile.
(b) Akma snr durumunda, kompozit enkesitte plastik gerilme yayl veya ekildeitirme
uygunluk yntemi esas alnarak kompozit enkesitin plastik eilme momenti ile.
(c) Yapm aamasnda geici desteklerin etkisi aada belirtildii gibi gznne alnarak,
elastik gerilme dalm yntemiyle, kompozit enkesitin (elik elemann en d lifinde
akma gerilmesine ulald) akma momenti, My, ile.
Yapm aamasnda yeterli dzeyde geici destek kullanlmas durumunda, destekler
kaldrldktan sonra, tm yklerin kompozit enkesit ile tand varsaylacaktr. Geici
desteklerin kullanlmamas durumunda ise, beton dayanmn kazanmadan nce sabit
yklerin elik enkesitte oluturduu gerilmeler ile beton yeterli dayanma ulatktan
(kompozit alma gerekletikten) sonra kirie etkiyen ykler nedeniyle kompozit
enkesitte oluan gerilmeler toplanacaktr. Eilme momenti dayanmnn hesab iin
elastisite modlleri oran, n=Es/E c, ile hesaplanan dntrlm enkesit zellikleri
kullanlacaktr.
elik gmme kompozit elemanlarda elik ankrajlar kullanlacaktr.
Beton dolgulu kompozit elemanlarn tasarm eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya
gvenli eilme momenti dayanm, Mn/ b, (GKT),
b=0.90 (YDKT) veya b = 1.67 (GKT)
alnarak belirlenecektir. Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Tablo 12.1B ye gre
beton dolgulu kompozit enkesitin kompakt, kompakt olmayan ve narin olmas durumu
gznne alnarak aadaki ekilde hesaplanacaktr, (ekil 12.5).
(a) Kompozit elemann kompakt enkesit koulunu salamas durumunda, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk. (12.26a) ile belirlenecektir.
Mn Mp (12.26a)
(b) Kompozit elemann kompakt olmayan enkesit koulunu salamas durumunda,
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk. (12.26b) ile belirlenecektir.
143
p
Mn Mp Mp My

(12.26b)
r p
(c) Kompozit elemann narin enkesit koulunu salamas durumunda, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, kritik eilme momenti, Mcr, ile belirlenecektir. Bu durumda, elik
elemann basn balndaki gerilme Denk.(12.13) veya Denk.(12.14) ile hesaplanan
kritik yerel burkulma gerilmesi, Fcr, ile snrlandrlacaktr. Maksimum basn gerilmesi
iin 0.7fck snr deeri kullanlarak, betonda dorusal elastik gerilme yayl gznne
alnacaktr.
( p)
M n=M p (M p M y)
(r p)
Momenti Dayanm, M n
Mp
Karakteristik Eilme
My
p r Maks.
Narinlik
ekil 12.5- Beton dolgulu kompozit kirilerde karakteristik eilme momenti dayanm
Mp : Kompozit enkesitte plastik gerilme yayl esas alnarak belirlenen plastik eilme
momenti.
: Basn etkisindeki elik enkesit parasnn narinlii, (Tablo 12.1B).
p : Kompakt eleman iin narinlik snr, (Tablo 12.1B).
r : Kompakt olmayan eleman iin narinlik snr, (Tablo 12.1B).
My : Basn blgesinin en d beton lifindeki maksimum basn gerilmesinin 0.7fck ve
ekme balnda maksimum gerilmenin Fy deerlerine eit olduu varsaym ile akma
snr durumu esas alnarak elastik gerilme yayl ile belirlenen akma momenti.
Mcr : Basn blgesinin en d beton lifindeki maksimum basn gerilmesinin 0.7fck ile elik
elemann basn balnda maksimum gerilmenin Fcr ve ekme balnda maksimum
gerilmenin Fy deerlerine eit olduu varsaym ile akma snr durumu esas alnarak
dorusal elastik gerilme yayl ile belirlenen kritik eilme momenti.
12.5 KESME KUVVET ETKS
12.5.1 elik Gmme ve Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar

elik gmme ve beton dolgulu kompozit elemanlarn tasarm kesme kuvveti dayanm, vVn,
(YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm, Vn/ v, (GKT) aadaki yntemlerden
herhangi biri ile hesaplanacaktr.
144
(a) Sadece elik kesitin Blm 10 a gre belirlenen mevcut kesme kuvveti dayanm.
(b) Beton ve beton elii iin malzeme katsaylar kullanmakszn TS 500 standardna gre
hesaplanan, beton ve enine donat tarafndan salanan toplam mevcut kesme kuvveti
dayanm. Burada, v = 0.75 (YDKT) veya v = 2.00 (GKT) alnacaktr.
12.5.2 Kompozit Kiri ile ekil Verilmi elik Sac Kullanm
Betonarme demenin elik kirie mesnetlenen ekil verilmi elik sac zerine uyguland
elik ankrajl kompozit kirilerde, mevcut kesme kuvveti dayanm, (vVn veya Vn/ v), sadece
elik enkesit gznne alnarak, Blm 10 da verilen koullar dorultusunda belirlenecektir.
12.6 EKSENEL KUVVET VE ELME MOMENTNN BLEK ETKS
Eksenel kuvvet ve eilme momentinin bileik etkisindeki kompozit elemanlarn tasarmnda,

Blm 6 da verilen stabilite analizi yntemleri gznne alnacaktr.
Mevcut basn kuvveti dayanm, (cPn veya Pn/ c), Blm 12.3 e ve mevcut eilme momenti
dayanm, (bMn veya Mn/ b) da Blm 12.4 e gre hesaplanacaktr.
elik gmme kompozit elemanlar ve kompakt enkesitli beton dolgulu kompozit elemanlarda
eksenel kuvvet ve eilme momentinin bileik etkisinde etkileim, Blm 12.6.1 de veya
Blm 12.2.2 de tanmlanan yntemlerden herhangi biri kullanlarak deerlendirilecektir.
Kompakt olmayan veya narin enkesitli beton dolgulu kompozit elemanlarda eksenel kuvvet
ve eilme momentinin bileik etkisinde etkileim, Blm 12.6.1 de veya Blm 12.2.2.4 te
tanmlanan yntem kullanlarak deerlendirilecektir.
Eksenel kuvvet ve eilme momentinin bileik etkisindeki kompozit elemanlarn tasarm iin
plastik gerilme dalm yntemine dayanan iki farkl yaklam aada aklanmaktadr.
Eksenel kuvvet ve eilme momentinin bileik etkisindeki ift simetri eksenli kompozit
elemanlarn tasarmnda, aada Blm 12.6.1 de aklanan genel etkileim diyagram ve
Blm 12.6.2 de aklanan gelitirilmi karlkl etki diyagramlar kullanlacaktr.
12.6.1 - Genel Karlkl Etki Diyagramlar ile Eksenel Kuvvet ve Eilme Momenti
Etkileimi
Eksenel kuvvet ve eilme momenti etkisindeki kompozit elemanlarn tasarm, Blm 11.1.1
de belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Genel etkileim diyagram ekil 12.6 da
verilmektedir.
c=0.75
c=2.00
Narinliin etkisi
1.0 A gznne alnmaktadr.
Denk.11.1a
Pr/Pc
Denk.11.1b
0.2
B
0.9 1.0 b=0.90
M r/M c
b=1.67
ekil 12.6 Kompozit elemanlar iin genel etkileim diyagram
145
ekil 12.6 da verilen eksenel kuvvet ve eilme momenti etkileim diyagramnda, A
noktasnn belirlenmesinde, Blm 12.3 e gre, Denk.(12.3) veya Denk.(12.4)
kullanlacaktr. B noktas ise, Blm 12.4 te verilen koullar gznne alnarak
belirlenecektir. Narinlik etkisi Blm 12.3 te verilen koullar dorultusunda
deerlendirilecektir.
Bu diyagram eksenel kuvvetin ekme olmas durumunda da geerlidir.
12.6.2 - Gelitirilmi Karlkl Etki Diyagramlar ile Eksenel Kuvvet ve Eilme
Momenti Etkileimi
ift simetri eksenli kompozit elemanlar iin uygulanan bu yntemde, enkesitte plastik gerilme
yayl esas alnarak, eksenel kuvvet ve eilme momenti etkileimi iin gelitirilmi karlkl
etki diyagramlar kullanlmaktadr.
elik gmme ve beton dolgulu kompozit tipik enkesitler iin Tablo 12.2, Tablo 12.3, Tablo
12.4 ve Tablo 12.5 de verilen karlkl etki diyagramlar kullanlabilir. Karlkl etki
diyagramlar iin verilen dayanm ifadeleri etkileim diyagramn oluturan tipik noktalar
tanmlamaktadr, (ekil 12.7). Etkileim diyagramnn oluturulmas iin verilen dayanm
ifadeleri kompozit elemann narinlik etkisini iermemektedir. Bu etkinin gznne
alnabilmesi iin, karlkl etki diyagramnda belirlenen dayanmlar azaltma katsays, , ile
arplacaktr.
Pn
(12.27)
Pno
Yukarda verilen Denk.(12.27) deki enkesit basn dayanmlar, Pn ve Pno, Blm 12.3 e gre
hesaplanacaktr.
P Narinlik dikkate alnmakszn enkesit

dayanm
A
Narinlik dikkate alndnda
A' eleman dayanm
A" Tasarm ( veya )
C
=Narinlie bal dayanm
azaltma katsays
C" = A'/A
D
D"
B" B
M
ekil 12.7 Kompozit elemanlar iin gelitirilmi karlkl etki diyagram

Eksenel kuvvet ve iki eksenli eilme etkisindeki kompozit elemanlarda, bu yntem
basitletirilerek, A, C ve B noktalar arasnda dorusal enterpolasyon ile elde edilen
aadaki etkileim ifadeleri kullanlacaktr.
M rx M ry
Pr PC durumunda 1.0 (12.28a)
M Cx M Cy
146
Pr PC M rx M ry
Pr PC durumunda 1.0 (12.28b)
PA PC M Cx M Cy

Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli eksenel basn kuvveti dayanm.
PA : Etkileim diyagramnda A noktas iin Blm 12.3 e gre belirlenen mevcut eksenel
basn kuvveti dayanm.
PC : Etkileim diyagramnda C noktas iin Blm 12.3 e gre belirlenen mevcut eksenel
basn kuvveti dayanm.
Mr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli eilme momenti dayanm.
MC : Etkileim diyagramnda C noktas iin Blm 12.4 e gre belirlenen mevcut eilme
momenti dayanm.
Kompozit elemann mevcut dayanmlar,
=0.90 (YDKT) veya =1.67 (GKT)
C noktasnda, kompozit elemann kuvvetli ve zayf eksenlerine gre eksenel basn kuvveti
dayanm, PC, farkl deerler alabilir. Bu durumda, Denk(12.28a) ve Denk(12.28b) ile
hesaplanan deerlerden kk olan kullanlacaktr.
147
P
A
TABLO 12.2 ELK GMME KOMPOZT ELEMANLAR C

(KUVVETL EKSEN ETRAFINDA BLEK ELME) D
B
M
Kesit Gerilme Dalm Nokta Dayanm Denklemleri
PA As Fy Asr Fysr 0.85 fck Ac
bf 0.85fck Fy F yr MA 0 d
c
A Ac h1h2 As Asr h1
As : elik enkesit alan A
tf
TE Asr : Boyuna donat alan
h2 d
tw PC 0.85 f ck Ac
C
c MC MB
TE
0.85 f ck Ac
h1 PD bf /2
PTE
2
A Wc
M D Wpx Fy Wr Fysr 0.85 f ck
2E
h x
Wr Asr Asrs 2 c
D 2 y
hn TE h h2
PTE Wc 1 2 Wpx Wr
4
Wpx: elik enkesitin x-eksenine gre plastik TE
hn
mukavemet momenti PTE
C y Asrs : Simetri eksenindeki boyuna donat alan
PB 0
x C
1
M B M D Wsn Fy Wcn 0.85 f ck
2
Wcn h1hn2 Wsn
h2/2
d
PTE hn tf iin
2 h /2
2
0.85 f ck Ac Asrs 2Fysr Asrs PTE
hn
2 0.85 f ck h1 tw 2Fy tw
D
Wsn tw hn2 D
d d
tf hn iin
B 2 2
0.85 f ck Ac As dbf Asrs 2 Fy As dbf 2 Fysr Asrs
hn
hn PTE 2 0.85 f ck h1 bf 2 Fy bf
TE
hn PTE
TE
d d
Wsn Wpx bf hn hn
2 2
B d
hn iin
2
0.85 f ck Ac As Asrs 2 Fy As 2 Fysr Asrs
hn
2 0.85 f ck h1
Wsn Wpx
148
A
E
TABLO 12.3 ELK GMME KOMPOZT ELEMANLAR C
(ZAYIF EKSEN ETRAFINDA BLEK ELME)
D
B

PA As Fy Asr Fysr 0.85 fck Ac
0.85fck Fy F yr MA 0
c
A Ac h1h2 As Asr
h2 bf As : elik enkesit alan
TE
tw Asr : Boyuna donat alan
tf
c
h A
d PE As Fy (0.85 f ck ) Ac 1 (h2 bf ) sr
2 2
h1
WcE
M E M D WsE Fy (0.85 f ck )
A 2
E WsE WPy
h1bf2
WcE Wpy
TE 4
bf /2 Wpy : elik enkesitin y-eksenine gre plastik
PTE mukavemet momenti
PC 0.85 f ck Ac
C
E
x MC MB
0.85 f ck Ac
y PD
2
Wc
M D Wpy Fy Wr Fysr 0.85 f ck
2
TE D h
hn PTE Wr Asr 2 c
2
h1h22
C Wc Wpy Wr
4
PB 0
1
M B M D Wpy Fy Wcn 0.85 f ck
2
h2/2 Wcn h1hn2 Wpy
PTE
tw bf
2 hn 2 iin

D 0.85 f ck Ac As 2tf b f 2 Fy As 2tf bf
B hn
2 4tf Fy h1 2tf 0.85 f ck
bf
hn 2 iin

hn PTE 0.85 f ck Ac As 2 Fy As
hn
2 0.85 f ck h1
TE
149
P
A
E
TABLO 12.4 BETON DOLGULU KUTU ENKESTL C
KOMPOZT ELEMANLAR (BLEK ELME)
D
B
M
PA As Fy 0.85 fck Ac
B 0.85fck Fy MA 0
ri
bi B 2t
A hi H 2t
hi
H TE ri t
t
Ac bi hi 0.858ri2
t As : Yapsal elik enkesit alan
bi 0.85 f ck Ac
PE 0.85 f ck bi hE 4 Fy thE
2
A
1
M E M D FyWsE WcE 0.85 f ck
2
E Wc E bi hE2
TE Ws E 2thE2
hE
hn H
PTE hE
2 4
PC 0.85 f ck Ac
E y C
MC MB
x 0.85 f ck Ac
PD
2
W
M D Wpx Fy c 0.85 f ck
TE 2
hn D
PTE bi hi2
Wc 0.192ri3
4
Wpx : x-eksenine gre kutu enkesit plastik mukavemet
C momenti
PB 0
1
M B M D Wsn Fy Wcn 0.85 f ck
2
H /2
Wsn 2thn2
TE
Wcn bi hn2
0.85 f ck Ac h
hn i
D 2 0.85 f ck bi 4tFy 2
B
PTE
hn
TE Denklemler, H B olmas durumunda, x-ekseni
etrafnda eilme etkisi iin, H < B olmas durumunda
ise, y-ekseni etrafnda eilme iin kullanlacaktr.
150
P
A
E
TABLO 12.5 BETON DOLGULU BORU ENKESTL C
KOMPOZT ELEMANLAR (BLEK ELME)
D
B
M
0.95fck Fy PA As Fy 0.95 fck Ac
MA 0
A As dt t 2
d TE
h2
Ac
t 4
0.95 f ck 2
PE PA 1 Fy d 2 h2 h (2 sin 2 )
h 4 2
A 0.95 f ckWcE
M E WsE Fy
2
h3 3 2
WcE sin
6 2
d h3
TE
E 3
hE

WsE sin 2
PTE 6 2
2 hn h
hE
E 2 4
2h
2 2arcsin E
h
PC 0.95 f ck Ac
TE C
hn MC MB
PTE 0.95 f ck Ac
PD
y 2
C W
M D Wp Fy c 0.95 f ck
x 2
D
Wc h3 6
Wp d 3 6 Wc
TE Wp : x-eksenine gre boru enkesit plastik mukavemet
momenti
PB 0
1
D M B WsB Fy WcB 0.95 f ck
2
WsB
d 3
h3

sin
6 2
PTE
hn h3

TE WcB sin 3
6 2
B
0.0260 K c 2 Ks 0.0260K 2 Ks 0.857 K c Ks
2

c
(rad)
0.0848K c 0.0848K c
B
Kc fck h2
d t
Ks Fy t (ince cidar kalnl varsaymyla)
2
h h
hn sin
2 2 2
151
12.7 YK AKTARIMI
Kompozit elemanlara d yk aktarm, yklerin dorudan elik eleman zerine, dorudan

beton enkesiti zerine veya her ikisine birlikte uygulanmasyla salanr. Beton dolgulu ve
elik gmme kompozit elemanlara uygulanan d yk etkisinin beton ve elik bileenlerin
ortak yzeyleri arasndaki boyuna kesme kuvvetleri ile geii, bu blmde verilen kurallara
uygun olarak deerlendirilecektir.
Aada, Blm 12.7.2 de tanmlanan yk gei mekanizmalarna gre elde edilen tasarm
dayanm, Rn, veya gvenli dayanm, Rn/, Blm 12.7.1 de verilen kurallar ile hesaplanan,
kompozit eleman bileenleri arasnda iletilmesi gerekli kuvvet, Vr , deerinden kk
olmayacaktr. Yk gei mekanizmalar, Blm 12.7.3 te tanmland gibi, yk gei blgesi
iinde salanacaktr.
12.7.1 Yk Paylam
Kompozit elemanlarda, d yklerin dorudan elik elemana, dorudan beton enkesite veya
her ikisine birden uyguland durumlarda beton ve elik eleman arasndaki kuvvetin
paylamnda aada verilen koullara uyulacaktr, (ekil 12.8).
B
H
Dikdrtgen kutu
enkesitli profil
H
(a), (b) ve (c) iin kesit

(a), (b) ve (c) iin kesit
Pr Pr Pr Rijit kapak
Pr Pr Pr
Rijit kapak levhas
levhas
(a) (b) (c) (a) (b) (c)

Sadece elik Sadece betona elik profil ve Sadece elik Sadece betona elik profil ve
profile etkiyen etkiyen d yk betona etkiyen profile etkiyen etkiyen d yk betona etkiyen
d yk d yk d yk d yk
ekil 12.8 Kompozit kolonda d yk etkisi

12.7.1.1 Ykn Dorudan elik Elemana Etkimesi
Kompozit elemanda kuvvetin dorudan elik elemana etkidii durumda, narin enkesitli elik
elemanlar hari olmak zere, beton enkesite iletilmesi gerekli kuvvet, Vr , Denk.(12.29) ile
hesaplanacaktr.
Fy As
Vr Pr 1 (12.29)
Pno
As : Yapsal elik eleman enkesit alan.
Fy : Yapsal eliin karakteristik akma gerilmesi.
Pr : Kompozit elemann tasarmnda esas alnan d kuvvet (gerekli dayanm).
152
Pno : elik gmme kompozit elemanlarda Denk.(12.5), beton dolgulu kompozit
elemanlarda ise kompakt enkesitlerde, Denk.(12.8) ve kompakt olmayan enkesitlerde,
Denk.(12.10) ile hesaplanan enkesit basn kuvveti dayanm.
12.7.1.2 Ykn Dorudan Beton Enkesite Etkimesi
Kompozit elemanda kuvvetin dorudan beton enkesite etkidii durumda, elik elemana
iletilmesi gerekli kuvvet, Vr , aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) elik gmme kompozit elemanlar ile kompakt veya kompakt olmayan enkesitli beton
dolgulu kompozit elemanlarda iletilmesi gerekli kuvvet, Vr , Denk.(12.30a) ile
hesaplanacaktr.
Fy As
Vr Pr (12.30a)
Pno
(b) Narin enkesitli beton dolgulu kompozit elemanlarda iletilmesi gerekli kuvvet, Vr ,
Denk.(12.30b) ile hesaplanacaktr.
F A
Vr Pr cr s (12.30b)
Pno
elemanlarda ise Denk.(12.8) ile hesaplanan enkesit basn kuvveti dayanm.
Fcr : Beton dolgulu narin enkesitli kompozit elemanda Denk.(12.13) veya Denk.(12.14) ile
hesaplanan kritik yerel burkulma gerilmesi.
12.7.1.3 Ykn Betona ve elik Elemana Ayn Anda Etkimesi
Kompozit elemanda kuvvetin beton enkesite ve elik elemana ayn anda etkidii durumda,
kompozit elemann bileenleri arasnda iletilmesi gerekli kuvvet, Vr , Denk.(12.31) ile
hesaplanacaktr.
Fy As
Vr Prs Pr (12.31)
Pno
Prs : Ykn elik enkesite dorudan aktarlan ksm.
Es As
Pr
Es As Ec Ac
Pr nin ekme kuvveti olmas halinde, EcAc = 0 olarak alnacaktr.
Ec : Beton elastisite modl, Denk.(12.1).
Es : Yapsal elik elastisite modl, (200000MPa).
elemanlarda ise Denk.(12.8) ile hesaplanan enkesit eksenel basn dayanm.
153
Kuvvetin beton enkesite ve elik elemana ayn anda etkidii durumda narin enkesitli beton
dolgulu kompozit elemanlar iin Denk.(12.31) de parantez iindeki ikinci terim hesaba
katlmayacaktr.
12.7.2 Yk Gei Mekanizmalar
Beton dolgulu ve elik gmme kompozit elemanlarda Blm 12.7.1 e gre hesaplanan
boyuna kayma kuvveti, Vr nin iletilmesinde dorudan mesnetlenme, elik ankraj ve aderans
olmak zere farkl mekanizma kullanlabilir. Bu mekanizmalarn herbiri iin karakteristik
dayanm, Rn, bu blmde verilen kurallar ile belirlenecektir. Birden fazla yk gei
mekanizmasnn uyguland durumda en byk karakteristik dayanm salayan
mekanizmaya ait dayanm kullanlabilir. Farkl mekanizmalara ait dayanmlar toplanamaz.
elik gmme kompozit elemanlarda aderans ile yk iletilmesine izin verilmez.
12.7.2.1 Dorudan Mesnetlenme ile Yk Geii
Beton dolgulu ve elik gmme kompozit elemanlarda dorudan mesnetlenme ile yk geii,
elik elemana balanan levhalar veya benzeri elemanlara (rnein, beton dolgulu kompozit
elemanlarda elik profil i yznde kullanlan levhalar) mesnetlenen beton yzeyler
vastasyla salanacaktr. Bu durumda, tasarm ezilme dayanm, BRn (YDKT) veya gvenli
ezilme dayanm, Rn/ B (GKT) betonun ezilme snr durumu iin,
B = 0.65 (YDKT) veya B = 2.31 (GKT)
alnarak, Denk.(12.32) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.7 f ck A1 (12.32)
Buradaki terim aada aklanmtr.
A1 : Ezilme etkisindeki beton alan.
12.7.2.2 elik Ankrajlar ile Yk Geii
Beton dolgulu ve elik gmme kompozit elemanlarda kuvvet, balkl elik ankrajlar veya
elik U-profil ankrajlar ile iletildiinde, ankrajlarn tasarm kesme kuvveti dayanm (YDKT)
veya gvenli kesme kuvveti dayanm (GKT) Denk.(12.33) ile hesaplanacaktr.
Rc Qcv (12.33)
Qcv : Blm 12.8.3.1 veya Blm 12.8.3.4 e gre hesaplanan ve Blm 12.7.3 te
tanmlanan yk gei uzunluu ierisindeki elik ankrajlarnn mevcut dayanmlar.
12.7.2.3 Aderans ile Yk Geii
Beton dolgulu kompozit elemanlarda aderans ile yk iletilmesi durumunda, beton ve elik
arasndaki tasarm aderans dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli aderans dayanm, Rn/
(GKT)
= 0.50 (YDKT) veya = 3.00 (GKT)
alnarak Denk.(12.34) ile hesaplanacaktr.
Rn pb Lin Fin (12.34)
Fin : Karakteristik aderans gerilmesi .
154
Fin 2100 t / H 2 0.7MPa (Kutu enkesitler iin).
Fin 5300 t / D 2 1.4MPa (Boru enkesitler iin).
H : Kutu enkesitin byk boyutu, (mm).

D : Boru enkesitin d ap, (mm).
Lin : Blm 12.7.3 e gre belirlenen yk gei uzunluu.
Rn : Karakteristik aderans dayanm.
pb : Kompozit enkesitte elik ve beton arasndaki aderans etkileim yzeyinin evresi.
t : Boru ve kutu enkesitin Blm 5.4.3 te tanmlanan et kalnl, (mm).
12.7.3 Yk Gei Uzunluu ve Konstrktif Esaslar
12.7.3.1 elik Gmme Kompozit Elemanlar
elik gmme kompozit elemanlarda her bir mekanizma durumunda yk geii, yk aktarm
blgesinin stnde ve altnda kompozit elemann en kk kenar geniliinin iki kat
uzakln amayacak ekilde belirlenen yk gei uzunluu iinde salanacaktr. Ankrajlar,
elik elemann en az iki yzne ve eksenlerine gre simetrik olarak yerletirilecektir, (ekil
12.9).
Yk gei uzunluunun iinde ve dnda yerletirilecek elik ankrajlarn aral Blm
12.8.2.4 ile uyumlu olacaktr.
12.7.3.2 Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar
Beton dolgulu kompozit elemanlarda her bir mekanizma durumunda yk geii, yk aktarm
blgesinin stnde ve altnda kutu enkesitli elik elemann en kk kenar geniliinin veya
boru enkesitli elik elemann apnn iki kat uzakl amayacak ekilde belirlenen yk gei
uzunluu iinde salanacaktr. Yk gei uzunluunun iinde yerletirilecek elik ankrajlarn
aral Blm 12.8.2.4 ile uyumlu olacaktr.
elik gmme
kompozit eleman
2B
Yk gei uzunluu
Yk aktarm
blgesi
2B
ekil 12.9 Yk aktarm blgesi ve yk gei uzunluu
155
12.8 ELK ANKRAJLAR

Balkl elik ankrajn ap, dsa, 19mm veya daha kk olacak ve profilin balna gvde
hizas zerinde kaynaklanmad srece, kaynakland esas metalin kalnlnn 2.5 katn da
amayacaktr.
Blm 12.8.2 deki kurallar, elik ankrajlarn dorudan betonarme bir deme iine veya ekil
verilmi deme sac zerindeki betonarme iine gmld kompozit bir eilme elemanna
uygulanacaktr. Blm 12.8.3 ise tm dier durumlar iin uygulanmaldr.
12.8.2 Kompozit Kirilerde elik Ankrajlar (Kayma Elemanlar)
Kaynaklama ilemi tamamlandktan sonra, balkl elik ankrajn tabanndan itibaren balk
d yzeyine kadar llen ykseklii, hsa, apnn 4 katndan az olmayacaktr.
12.8.2.1 Balkl elik Ankrajlarn Dayanm
Beton iine gml, balkl bir elik ankrajn karakteristik kayma dayanm Denk.(12.35) ile
hesaplanacaktr.
Qn 0.5 Asa fck Ec Rg Rp Asa Fu (12.35)
Asa : Balkl elik ankrajn enkesit alan.

Ec : Beton elastisite modl, (Denk.12.1).
Fu : Balkl elik ankraj malzemesinin karakteristik ekme dayanm.
Rg : Bir katsay.
Aadaki durumlarda bu katsay Rg = 1.0 olarak alnacaktr.
(a) Bir adet balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine dik olarak
yerletirildii elik deme sac zerinden kaynaklanmas durumunda.
(b) Herhangi bir sayda balkl elik ankrajn bir sra halinde dorudan elik kirie
kaynaklanmas durumunda.
(c) Ortalama hadve geniliinin hadve yksekliine orannn 1.5 deerine eit veya daha
byk olmas ve herhangi bir sayda balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna
eksenine paralel olarak yerletirilen elik deme sac zerinden bir sra halinde
kaynaklanmas durumunda.
Aada tanmlanan durumlar iin bu katsay Rg = 0.85 olarak alnacaktr.
(a) ki adet balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine dik olarak
yerletirilen elik deme sac zerinden kaynaklanmas durumunda.
(b) Ortalama hadve geniliinin hadve yksekliine orannn 1.5 deerinden kk olmas ve
bir adet balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine paralel olarak
yerletirilen elik deme sac zerinden kaynaklanmas durumunda.
veya daha fazla balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine dik olarak
yerletirilen elik deme sac zerinden kaynaklanmas durumunda ise Rg = 0.70 olarak
hesaba katlacaktr.
156
Rp : Bir katsay.
Aadaki durumlarda bu katsay Rp = 0.75 olarak alnacaktr.
(a) Dorudan elik profile kaynaklanan balkl elik ankrajlarda.
(b) Balkl elik ankrajlarn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine dik olarak yerletirilen
elik deme sacnn oluturduu kompozit deme iinde kalmas ve eog 50mm olmas
durumunda.
(c) Balkl elik ankrajlarn, elik deme sacn veya besleme eleman olarak kullanlan
elik levhalar geerek ve hadveleri elik kiri boyuna eksenine paralel olarak yerletirilen
elik deme sacnn oluturduu kompozit deme iinde kalmas durumunda.
Balkl elik ankrajlarn, elik kiri boyuna eksenine dik olarak yerletirilen elik deme
sacnn oluturduu kompozit deme iinde kalmas ve eog < 50mm olmas durumunda ise
Rp = 0.60 olarak hesaba katlacaktr.
Rg ve Rp katsaylarnn deerleri deme sac uygulama koullarna bal olarak Tablo 12.6 da
zetlenmitir.
eog : Balkl elik ankraj gvdesinin kenarndan itibaren hadve yksekliinin orta
noktasna kadar llen mesafe, (ekil 12.10).
V
eog
hr
0.5hr
Zayf Kuvvetli
ekil 12.10 Ankrajlarn kesme kuvveti etkisinde kuvvetli ve zayf olarak yerleimi
TABLO 12.6 Rg ve Rp KATSAYILARI
Uygulama Tanm Rg Rp
Deme sacnn olmamas durumu 1.0 0.75
Deme sac hadvelerinin kirie
paralel olarak yerletirilmesi durumu
wr
1.5 1.00 0.75
hr
wr
1.5 0.85** 0.75
hr
Deme sac hadvelerinin kirie dik
olarak yerletirilmesi durumu
Ayn hadve iindeki balkl elik
ankraj says
1 1.00 0.60*
2 0.85 0.60*
3 ve daha fazla 0.70 0.60*
hr : Karakteristik hadve ykseklii.
wr : Ortalama hadve genilii.
**
: Balkl tek elik ankraj iin.
*
: eog 50mm iin Rp = 0.75 olarak alnabilir.
12.8.2.2 elik U-Profil Ankrajlarn Dayanm
Beton iine gml bir U-profil ankrajn karakteristik kayma dayanm, Qn, Denk.(12.36) ile
hesaplanacaktr.
157
Qn 0.3 tf 0.5tw la fck Ec (12.36)

la : U-profil ankrajn boyu.
tf : U-profil ankrajn balk kalnl.
tw : U-profil ankrajn gvde kalnl.
U-profil ankrajn kiri balna kaynakl balants, Qn ye eit bir kuvvetin dmerkezlik
etkisi de gznne alnarak boyutlandrlacaktr.
12.8.2.3 Gerekli elik Ankraj Says
aretinden bamsz olmak zere, eilme momentinin en byk ve sfr olduu kesitler
arasndaki gerekli ankraj says, Blm 12.4.2.4 te belirlenen boyuna kesme kuvvetinin,
Blm 12.8.2.1 veya Blm 12.8.2.2 de tanmlanan bir adet elik ankrajn kayma dayanmna
blnmesiyle elde edilecektir. Elemana tekil yk etkimesi halinde, tekil yk ile eilme
momentinin sfr olduu en yakn nokta arasndaki gerekli elik ankraj says, tekil ykn
bulunduu noktada oluan gerekli maksimum eilme momentini karlayacak yeterlilikte
olacaktr.
12.8.2.4 Detaylandrma Koullar
Kompozit kirilerdeki elik ankrajlar aadaki koullar salayacaktr.
(a) Mutlak deerce en byk eilme momenti etkisindeki noktann her iki taraf iin gerekli
elik ankrajlar, aksi belirtilmedike, bu nokta ve eilme momentinin sfr olduu komu
noktalar arasnda eit aralkl olarak datlacaktr. Balkl elik ankrajlarn, deme sac
enkesitine ve kesme kuvvetinin ynne bal olarak uygulanmasnda, ekil 12.10 da
verilen kuvvetli yerleim gznnde tutulabilir.
(b) elik ankrajlar, hadve iine yerletirilenler hari olmak zere, kesme kuvvetine dik
dorultuda en az 25mm lik yanal beton rtye sahip olacaktr.
(c) Kesme kuvveti dorultusu boyunca elik ankraj merkezi ile serbest kenar arasndaki
minimum uzaklk 200mm olacaktr.
(d) Balkl elik ankrajlarn, herhangi bir dorultuda olmak zere, merkezleri arasndaki
minimum uzaklk, apnn 4 kat olarak alnacaktr. Kiri boyuna eksenine dik olarak
yerletirilen elik deme sacnn oluturduu kompozit demelerde, kiri boyuna ekseni
dorultusunda olmak zere, ankrajlarn merkezleri arasndaki minimum uzaklk, apnn 6
kat olarak uygulanacaktr, (ekil 12.11).
4dsa 6dsa
dsa
hsa
4dsa
4dsa
3dsa 4dsa
ekil 12.11 Balkl elik ankrajlarn yerleimi

(e) elik ankrajlarn merkezleri arasndaki maksimum uzaklk toplam deme kalnlnn 8
katn veya 900mm yi aamaz.
158
12.8.3 Kompozit Etkileim in elik Ankrajlar
Bu blmde verilen kurallar, Blm 1.2 kapsamnda deerlendirilerek, kompozit kolonlar ve
perdeler, elik gmme ve beton dolgulu kompozit kiriler ile kompozit ba kirileri gibi
elemanlarda, zellikle yk gei uzunluu iinde (birleim blgesinde) yapsal elik ve
betonun kompozit olarak birlikte almasn salamak amacyla kullanlan balkl elik
ankrajlar iin uygulanacaktr. Bu kurallar, yapsal elik ve betonarmeden oluan elemanlarn
birbirinden ayr olarak alt (hibrit) yap sistemlerinde birleimler iin kullanlan gmme
levhalarn ankrajlarna uygulanamaz.
Kompozit sistemlerde, sadece kayma etkisindeki balkl elik ankrajlarn kaynaklama
ileminden sonra tabandan balk d yzeyine olan ykseklii, apnn 5 katndan az
olmayacaktr. ekme veya kayma ve ekmenin ortak etkisindeki balkl elik ankrajlarn
kaynaklama ileminden sonra tabandan balk d yzeyine olan ykseklii ise, apnn 8
katndan az olamaz. Balkl elik ankrajn toplam yksekliinin apna oran (hsa/dsa) iin
uygulama snrlar Tablo 12.7 de zetlenmitir.
ekme veya kayma ve ekmenin ortak etkisindeki balkl elik ankrajlarn balklarnn
aplar, gvde aplarnn 1.6 katna eit veya daha byk olacaktr.
TABLO 12.7 hsa/dsa ORANLARI N SINIR KOULLAR
Ykleme Durumu hsa / dsa
Kayma Etkisi hsa / dsa 5
ekme Etkisi hsa / dsa 8
Kayma ve ekmenin Birlikte Ortak Etkisi hsa / dsa 8
hsa / dsa : Balkl elik ankrajn toplam yksekliinin apna oran.
12.8.3.1 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn Kayma Dayanm
Betonun kayma etkisinde krlarak ayrlma dayanmnn bir snr durum oluturmad
hallerde, balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti dayanm, Qnv, Denk.(12.37) ile
hesaplanacaktr.
Qnv Fu Asa (12.37)
Tasarm kesme kuvveti dayanm, vQnv (YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm,
Qnv/ v (GKT),
v = 0.65 (YDKT) veya v = 2.31 (GKT)
Qnv : Balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Asa : Balkl elik ankrajn enkesit alan.
Fu : Balkl elik ankraj malzemesinin karakteristik ekme dayanm.
Betonun kayma etkisinde krlarak ayrlma dayanmnn bir snr durum olarak dikkate
alnd hallerde, gerekli dayanm salayacak ankraj donats kullanlacaktr. Bu durumda, bir
adet balkl elik ankrajn mevcut kesme kuvveti dayanm, Denk.(12.37) den elde edilen
karakteristik kesme kuvveti dayanm ve ankraj donatsnn karakteristik dayanmnn k
esas alnarak belirlenecektir.
159
12.8.3.2 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn ekme Dayanm
elik ankrajn, yksekliine dik dorultuda olmak zere, merkezinden itibaren serbest beton
kenarna kadar olan uzaklnn, ankraj tabanndan llen toplam yksekliin 1.5 katna eit
veya daha byk olduu yerler ve ankraj merkezleri arasndaki uzakln, ankraj tabanndan
llen toplam yksekliin 3 katna eit veya daha byk olduu yerlerde, balkl elik
ankrajn karakteristik ekme kuvveti dayanm, Qnt, Denk.(12.38) ile hesaplanacaktr.
Qnt Fu Asa (12.38)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tQnt (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Qnt/ t
(GKT),
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
Qnt : Balkl elik ankrajn karakteristik ekme kuvveti dayanm.
elik ankrajn, yksekliine dik dorultuda olmak zere, merkezinden itibaren serbest beton
kenarna kadar olan uzaklnn, ankraj tabanndan llen toplam yksekliin 1.5 katndan az
olduu yerler veya ankraj merkezleri arasndaki uzakln, ankraj tabanndan llen toplam
yksekliin 3 katndan az olduu yerlerde gerekli dayanm salayacak ankraj donats
kullanlacaktr. Bu durumda, bir adet balkl elik ankrajn mevcut ekme kuvveti dayanm
Denk.(12.38) den elde edilen karakteristik ekme kuvveti dayanm ve ankraj donatsnn
karakteristik dayanmnn k esas alnarak belirlenecektir.
ekme veya kayma ve ekmenin ortak etkisindeki birbirine veya beton kenarna ok yakn
balkl elik ankrajlar iin bu ankrajlar evreleyen ilave sarg donats kullanlmas
salanacaktr.
12.8.3.3 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn Kayma ve ekmenin
Ortak Etkisinde Etkileimli Dayanm
Betonun kayma etkisinde krlarak ayrlma dayanmnn belirleyici bir snr durum olmad
hallerde ve elik ankrajn, yksekliine dik dorultuda olmak zere, merkezinden itibaren
serbest beton kenarna kadar olan uzaklnn, ankraj tabanndan llen toplam yksekliin
1.5 katna eit veya daha byk olduu yerler ve ankraj merkezleri arasndaki uzakln,
ankraj tabanndan llen toplam yksekliin 3 katna eit veya daha byk olduu yerlerde,
balkl elik ankrajn kayma ve ekmenin ortak etkisinde etkileimli dayanm,
v = 0.65 (YDKT) veya v = 2.31 (GKT)
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
alnarak, Denk.(12.39) ile snrlandrlacaktr.
Q 5 3 Q 5 3
rt rv 1.0 (12.39)
Qct Qcv
Qrv : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli kesme kuvveti dayanm.
Qcv : Blm 12.8.3.1 e gre belirlenen mevcut kesme kuvveti dayanm.
YDKT iin tasarm kesme kuvveti dayanm, (= vQnv).
160
GKT iin gvenli kesme kuvveti dayanm, (= Qnv / v).
Qrt : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli ekme kuvveti dayanm.
Qct : Blm 12.8.3.2 ye gre belirlenen mevcut ekme kuvveti dayanm.
YDKT iin tasarm ekme kuvveti dayanm, (= tQnt).
GKT iin gvenli ekme kuvveti dayanm, (= Qnt / t).
Betonun kayma etkisinde krlarak ayrlma dayanmnn belirleyici bir snr durum olduu
hallerde, elik ankrajn yksekliine dik dorultuda olmak zere, merkezinden itibaren
serbest beton kenarna kadar olan uzaklnn, ankraj tabanndan llen toplam yksekliin
1.5 katndan az olduu yerler ve ankraj merkezleri arasndaki uzakln, ankraj tabanndan
llen toplam yksekliin 3 katndan az olduu yerlerde gerekli dayanm salayacak ankraj
donats kullanlacaktr. Balkl elik ankrajn kayma ve ekmenin ortak etkisinde etkileimli
karakteristik kesme kuvveti dayanm Denk.(12.39) ile snrlandrlacaktr. Bu durumda,
balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti dayanm, Qnv, Denk.(12.37) den elde
edilen karakteristik kesme kuvveti dayanm ve ankraj donatsnn karakteristik dayanmnn
k olarak alnacaktr. Balkl elik ankrajn karakteristik ekme kuvveti dayanm, Qnt
ise, Denk.(12.38) den elde edilen karakteristik ekme kuvveti dayanm ve ankraj donatsnn
karakteristik dayanmnn k olarak alnacaktr.
12.8.3.4 Kompozit Etkileim in elik U-Profil Ankrajlarn Kayma Dayanm
Beton iine gml bir U-profil ankrajn Denk.(12.36) ile hesaplanan karakteristik kayma
dayanm, Qn = Qnv olarak alnacak, tasarm kesme kuvveti dayanm, vQnv (YDKT) veya
gvenli kesme kuvveti dayanm, Qnv/ v (GKT),
v = 0.75 (YDKT) veya v = 2.00 (GKT)
12.8.3.5 Kompozit Etkileim in Detaylandrma Koullar
Kompozit etkileim iin elik ankrajlar aadaki koullar salayacaktr.
(a) elik ankrajlar iin uygulanacak minimum beton rt kalnl, korozyonun etkin
olmad durumlarda (donat pas pay + 10mm) olacaktr.
(b) Balkl elik ankrajlarn herhangi bir dorultuda merkezleri arasndaki minimum
uzakl, ankrajlarn gvde apnn 4 kat olacaktr.
(c) Balkl elik ankrajlarn merkezleri arasndaki maksimum uzakl, ankrajlarn gvde
apnn 32 katn aamaz.
(d) elik U-profil ankrajlarn merkezleri arasndaki uzaklk 600mm yi amayacaktr.
lave snr koullar iin Blm 12.8.3.1, Blm 12.8.3.2 ve Blm 12.8.3.3 te verilen
kurallar geerlidir.
161
BLM 13 BRLEMLER VE BRLEM ARALARI
Birleim aralar ve elemanlar ile birleim blgeleri dikkate alnarak, birleen elemanlarn
tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
13.1 GENEL ESASLAR

Birleimlerin tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm, Rn/ (GKT) bu blm
ve Blm 5 te verilen kurallara uygun olarak hesaplanacaktr.
Birleimlerin gerekli dayanm, tasarm ykleri altnda gerekletirilen yapsal analiz
sonucunda veya ilgili alt blmlerde tanmlanmas durumunda, birleen elemanlarn gerekli
dayanmnn belirli bir oran olarak belirlenecektir.
Eksenel ykl elemanlarn dey eksenlerinin ortak bir noktada kesimemesi halinde,
dmerkezlik etkisi gznne alnacaktr.
13.1.2 Basit (Mafsall) Birleimler
Dolu gvdeli ve kafes kirilerin basit (mafsall) birleimleri, yeteri miktarda dnme
yeteneine sahip olacak ekilde ve sadece kesme kuvveti etkisi dikkate alnarak
boyutlandrlabilir. Ancak, birleime etkiyen dier kuvvetlerin de bulunmas halinde birleim,
Blm 5.2.10 da verilen koullar da gznnde tutularak, en elverisiz sonucu veren
kuvvetlerin ortak etkisi altnda boyutlandrlacaktr. Mafsall birleimlerin dnme miktar,
kirilerin u dnmeleri ile uyumlu olacaktr. Kiri u dnmeleri ile birleimlerin dnmesi
arasnda uyum salanabilmesi amacyla, birleimlerde snrl dzeyde elastik olmayan
ekildeitirmelere izin verilebilir.
13.1.3 Moment Aktaran Birleimler
Dolu gvdeli sistemler ve kafes kirilerin moment aktaran birleimleri, moment ve kesme
kuvveti ile normal kuvvetin ortak etkisi altnda boyutlandrlacaktr. Moment aktaran
birleimlerin davran karakteristikleri Blm 5.2.5 te tanmlanmaktadr.
13.1.4 Basn Etkisindeki Elemanlarn Mesnetlenmesi
Basn etkisindeki elemanlarn mesnetlenmesinde aadaki koullar gznne alnacaktr.
(a) Kolonlarn taban levhalarna mesnetlenmesinde ve birleen kolon ularnn tam temas
salayacak ekilde ilendii kolon eklerinde, birleimi oluturan elemanlarn balants,
tm paralar konumlarnda gvenle tutacak ekilde, yeterli miktarda birleim arac
kullanlarak salanacaktr.
(b) Kolonlar dndaki basn elemanlarnn mesnetlenen ularnn tam temas salanacak
ekilde ilenmesi halinde, ek elemanlar ve birleim aralar, tm paralar birarada ve
mevcut konumlarnda tutacak ekilde dzenlenecek ve gerekli dayanmlar aadaki
deerlerden kk olan dikkate alnarak belirlenecektir.
(1) Elemann gerekli basn dayanmnn %50 si olarak hesaplanan eksenel ekme kuvveti,
(2) Elemann gerekli basn dayanmnn %2 sine eit enine ykten meydana gelen eilme
momenti ve kesme kuvveti. Enine yk, elemana etkiyen dier ykler hari tutularak, ekin
bulunduu noktaya uygulanacaktr. Eleman u balantlar, ekteki eilme momenti ve
kesme kuvvetinin belirlenmesi srasnda mafsall olarak varsaylacaktr.
162
13.1.5 Yapsal elik Elemanlarn Ekleri
Kiri ve kolonlarda tam penetrasyonlu kt kaynakl ekler, birleen daha kk boyutlu
enkesitin karakteristik dayanmn salayacaktr. Dier tr ek birleimleri ise, aksi
belirtilmedike, ek noktasndaki i kuvvetlerin gerektirdii dayanm salayacak ekilde
boyutlandrlacaktr.
Eksenel kuvvet ve/veya eilme momenti etkileri altnda oluan ekme kuvvetlerinin, ek
birleimlerinde tam penetrasyonlu kt kaynaklarla aktarlmas gerektiinde, aadaki koullar
uygulanacaktr.
(a) Blm 2.1.3 te verilen malzeme entik tokluu koullar.
(b) Blm 13.1.6 da verilen kaynak ulam delii detaylar.
(c) Blm 13.2.6 da verilen kaynak metali koullar.
(d) Blm 3.3 te verilen sl kesim yzey hazrl ve muayene koullar.
(e) (d) de verilen koul, enkesitin oluturulmasndan nce kaynaklanarak tekil edilen yapma
enkesit paralarnn ekleri iin uygulanmayacaktr.
13.1.6 Kaynak Ulam Delikleri
Tm kaynak ulam delikleri, kaynak ilemi iin gerekli boluk oluturulacak ekilde
detaylandrlacaktr. Ulam deliinin uzunluu kaynak ucundan itibaren malzeme kalnlnn
1.5 katndan ve 40mm den az olmayacaktr. Ulam deliinin ykseklii, ulam deliinin
bulunduu malzeme kalnlndan ve 20mm den az olmayacaktr. Ancak, bu ykseklik 50mm
yi amayacaktr.
Kesim ileminden nce kaynaklanarak oluturulan enkesitler veya hadde elemanlar iin gvde
kenar, balk yzeyinden itibaren ulam delii i bkey yzeyine kadar eimli ve erisel bir
form verilerek hazrlanacaktr. Scak hadde rn ile balk ve gvdenin kaynakla birletii
yapma elik elemanlarda, kaynak ulam delii, entiklerden (apaklardan) ve keskin girinti
yapan kelerden temizlenecektir. Kaynak ulam delii iin oluturulacak yarap 10mm den
kk olmayacaktr, (ekil 13.1).
Not 1 Not 1 Not 1
Not 5 Not 5
Not 2 a a
b R (Not 3) Not 2 b Not 2
R (Not 3) R (Not 3)
R (Not 3) R (Not 3)
R (Not 3) b
Not 2 b Not 2 a Not 2
a
Not 6
Not 1 Not 1 Not 1

Eim a ve b iin
Not 4 e baknz. (a) (b) (c)
Not 1 : Uzunluk, 1.5tw ve 40mm den byk olacaktr.

Not 2 : Ykseklik, 1.0tw ve 20mm den byk olacaktr. Ancak bu ykseklik 50mm yi amayacaktr.
Not 3 : Yarap, R, minimum 10mm olacaktr.
Not 4 : Eim, a, gvdeden bala uygun bir gei salayacak ekilde oluturulacaktr. Eim, b, yatay olarak tekil
edilebilir.
Not 5 : Altlk levhasnn kullanlaca st balk kaynaklarnda, baln altlk levhas yerletirilecek blgesi, bu yerleimi
salayacak biimde ekillendirilecektir.
Not 6 : Yapma enkesitli elemanlarn gvdelerinin balklara balantsnda kaynaklar, kaynak ulam deliine en az kaynak
kalnlnn 1.5 kat kadar uzakta sonlandrlacaktr.
ekil 13.1 Kaynak ulam deliklerinin hazrlanmas
163
Kaynan ulam deliinden en az kaynak kalnlnn 1.5 katna eit bir uzaklkta bitirilmesi
halinde, ulam deliinin bala dik olarak sonlandrlmasna izin verilecektir, (ekil
13.1(c)).
Kaynak ulam deliinin sl kesim ile hazrlanan yzeyleri, dz ve parlak bir yzey elde
edilecek ekilde zmparalanacak ve kaynaktan nce manyetik parack yntemi veya nfuz
etme zelliine sahip zel boya kullanlarak muayene edilecektir. Eer kaynak ulam
deliklerinin erisel gei blgesi, matkap veya testere ile alan delikler kullanlarak
oluturuluyorsa, bu blgenin zmparalanmasna gerek yoktur.
13.1.7 Kaynak ve Bulonlarn Yerleimi
Dmerkezlik etkisi dikkate alnmad srece, eksenel kuvvet aktarmak amacyla
boyutlandrlacak u birleimlerde, kaynak veya bulon grubu arlk merkezlerinin birleen
eleman arlk merkezi ile st ste dmesi salanacaktr. Bu durum, tek ve ift korniyerler ile
benzer elemanlarn u birleimleri iin geerli deildir.
13.1.8 Bulonlarn Kaynaklarla Birlikte Kullanm
Bulon ve kaynaklarn, ayn kuvveti veya bir kuvvetin ayn bileenini ortak olarak aktaracak
ekilde boyutlandrlmasna izin verilmez.
13.1.9 Yksek Dayanml Bulonlarn Perinlerle Birlikte Kullanm
Mevcut yaplarn yenileme ve revizyon almalarnda, Blm 13.3.11 e gre boyutlandrlan
srtnme etkili (kayma kontroll) birleimlerin kullanlmas kouluyla, yksek dayanml
bulonlarn mevcut perinlerle birlikte gznne alnmasna izin verilir.
13.1.10 Bulonlu ve Kaynakl Birleimlerde Snrlamalar
Aksi belirtilmedike, birleimlerin normal bulonlar ve basit sklan yksek dayanml bulonlar
kullanlarak tekil edilmesine izin verilebilir.
Aadaki birleimler, nekme verilen yksek dayanml bulonlar veya kaynak kullanlarak
tekil edilecektir.
(a) Ykseklii 40m yi aan tm ok katl yaplarn kolon ekleri.
(b) Ykseklii 40m yi aan yaplarda tm kirilerin kolona balantlar ve kolonlarn yanal
dorultuda desteklenmesini salayan dier kirilerin balantlar.
(c) Kapasitesi 5 ton (50 kN) u aan krenlerin bulunduu tm yaplarda, kafes kiri ekleri,
kafes kiriin kolonlara balantlar, kolon ekleri, stabilite eleman birleimleri ve kren
mesnetleri.
(d) Makinelerin mesnetleri ve tekrarl veya darbe etkili yklerin aktarld birleimler.
13.2 KAYNAKLAR
13.2.1 Kt Kaynaklar
13.2.1.1 Etkin Alan
Kt kaynaklarn etkin alan, kaynak uzunluu ile etkin kaynak kalnlnn arpm olarak
dikkate alnacaktr.
Tam penetrasyonlu kt kaynaklarn etkin kalnl, birleen paralardan ince olannn
kalnlna eit alnacaktr.
Ksmi penetrasyonlu kt kaynaklarn etkin kalnlklar, kaynak konumuna ve kaynak aznn
tipine gre Tablo 13.1 de verilmitir.
164
TABLO 13.1 KISM PENETRASYONLU KT KAYNAKLARIN ETKN
KALINLIKLARI
Kaynak Az Tipi (TS EN ISO
Kaynak lemi Kaynak Konumu Etkin Kalnlk
9692-1 ve TS EN 1090-2)
rtl elektrot ile elektrik
ark kayna
Gazalt elektrik ark kayna Dz, Yatay, J veya U kaynak az
Koruyucu ekirdekli Dey, Tavan
Kaynak az
elektrot ile elektrik ark 60 V
derinlii
kayna
J veya U kaynak az
Tozalt elektrik ark kayna Dz
60 eimli veya V
Gazalt elektrik ark kayna
Koruyucu ekirdekli Kaynak az
Dz, yatay 45 eimli
elektrot ile elektrik ark derinlii
kayna
rtl elektrot ile elektrik Dz, Yatay,
ark kayna Dey, Tavan
Gazalt elektrik ark kayna Kaynak az
45 eimli derinlii 3mm
Koruyucu ekirdekli
Dey, Tavan
elektrot ile elektrik ark
kayna
Enkesiti erisel kenarl kt kaynaklarn (ekil 13.2) etkin kalnlklar, deneysel yntemlerle
farkl etkin kalnlklarn geerlilii gsterilmedike, kaynak metalinin eik yzey (dairesel
enkesitli ubuk yzeyi, 90 bklerek ekil verilmi yzey, boru enkesitli elemanlarn
yzeyleri ve kutu enkesitli elemanlarn ke yzeyleri) hizasna kadar doldurulmas halinde
Tablo 13.2 de verilmitir.
Kaynak metalinin eik yzey hizasna kadar doldurulmad enkesiti erisel kenarl kt
kaynaklarn etkin kalnlklar, Tablo 13.2 de verilen deerler, esas metal yzeyinden itibaren
kaynak yzeyine kadar llen en byk kaynaklanmayan ykseklik (derinlik) kadar
azaltlarak belirlenecektir.
Enkesitinin iki kenar erisel
kt kaynak
R R Enkesitinin bir kenar erisel

kt kaynak
ekil 13.2 Enkesiti erisel kenarl kt kaynaklar
165
TABLO 13.2 ENKEST ERSEL KENARLI KT KAYNAKLARIN ETKN
KALINLIKLARI
Enkesitinin Bir Kenar Erisel Enkesitinin ki Kenar Erisel
Kaynak lemi
Kt Kaynaklara Kt Kaynaklar
Gazalt elektrik ark kayna ve
koruyucu ekirdekli elektrik ark 5 R 3 R
8 4
kayna (ilave gaz koruyuculu)
rtl elektrot ile elektrik ark
kayna ve koruyucu ekirdekli 5 R 5 R
16 8
elektrik ark kayna
Tozalt elektrik ark kayna 5 R 1 R
16 2
a
: Erisel yzey yarap 10mm den kk (R < 10mm) olan enkesitinin bir kenar erisel kt kaynaklar, esas
metal yzeyi hizasna kadar ke kayna kullanlarak takviye edilecektir.
R: Erisel yzey yarap (boru ve kutu enkesitli elemanlar iin R = 2t alnabilir).
t : Et kalnl.
13.2.1.2 Snrlamalar
Ksmi penetrasyonlu kt kaynan minimum etkin kalnl, hesaplanan kuvvetin gvenle
aktarlmasn salayacak kaynak kalnlndan ve Tablo 13.3 te verilen minimum
kalnlklardan az olamaz. Minimum kaynak kalnl, birleen iki parann ince olan esas
TABLO 13.3 KISM PENETRASYONLU KT KAYNAKLARIN MNMUM
ETKN KALINLIKLARI
Birleen nce Elemann Kalnl, t [mm] Minimum Etkin Kalnlk,a [mm]
6t 3
13 t > 6 5
19 t > 13 6
38 t > 19 8
57 t > 38 10
150 t > 57 13
t > 150 16
a
: Tablo 13.1 e baknz.
13.2.2 Ke Kaynaklar
Birletirdii elemanlar arasndaki a 60 ile 120 arasnda olan kaynaklar, ke kaynak
olarak dikkate alnacaktr. Bu ann 60 den kk olmas halinde bu kaynaklar, ksmi
penetrasyonlu kt kaynak olarak deerlendirilecektir.
Ke kaynak uzunluu, uygulanan kaynak uzunluundan kaynak balang ve biti
noktalarnn her biri iin kaynak kalnl, a, kadar uzunlukta krater kayb karlarak
hesaplanabilir.
13.2.2.1 Etkin Alan
Bir ke kaynan etkin alan, aada Blm 13.2.2.2 de tanmlanan kaynak etkin uzunluu
ile etkin kalnl arplarak elde edilecektir. Ke kaynan etkin kalnl, kaynak kknden
kaynak yzeyine olan en ksa uzunluk (kaynak enkesiti iine izilebilen genin ykseklii)
olarak dikkate alnacaktr.
Dairesel ve oval delikler iinde tekil edilen ke kaynaklarn etkin uzunluu, kaynak
kalnl dorultusundaki dzlemin merkezi boyunca uzanan kaynak ekseni uzunluu eklinde
belirlenecektir. Ke kaynaklarn giriim yapmas (st ste binmesi) halinde, birleim
yzeyinin dzlemi iindeki etkin kaynak alan, dairesel veya oval deliklerin karakteristik
enkesit alann aamaz.
166
13.2.2.2 Snrlamalar
Ke kaynaklarn minimum etkin kalnl, hesaplanan kuvvetin gvenle aktarlmasn
salayacak kaynak kalnlndan ve Tablo 13.4 te verilen minimum kalnlklardan az olamaz.
Bu koullar, ksmi ve tam penetrasyonlu kt kaynaklarn takviye edilmesi amacyla kullanlan
ke kaynaklar iin geerli deildir.
TABLO 13.4 KE KAYNAKLARIN MNMUM KALINLIKLARI
Birleen nce Elemann Kalnl, t Minimum Ke Kaynak Kalnl,a
[mm] [mm]
6t 3.0
13 t > 6 3.5
19 t > 13 4.0
38 t > 19 5.5
a
: Ke kaynaklarn kalnl. Tek geili kaynaklar kullanlmaldr.
Not: Ke kaynaklarn maksimum kalnl iin Blm 13.2.2.2 ye baknz.
Kaynaklanan elemann kenar kalnl, t, olmak zere (ekil 13.3), ke kaynaklarn
maksimum kalnl iin aadaki koullar gznne alnacaktr.
(a) Kaynaklanan elemann kenar kalnl 6mm den ince ise 0.7t kalnlndan byk olamaz.
(b) Kaynaklanan elemann kenar kalnl 6mm veya daha kaln ise, ngrlen kaynak
kalnlnn salanabilmesi amacyla, 0.7(t 2mm) eklinde belirlenecektir.
Ke kaynaklarn minimum etkin uzunluu, kaynak kalnlnn 6 katndan veya 40mm den
az olamaz. Bu koulun salanamad durumda, kaynan etkin kalnl, kaynak uzunluunun
1/6 s olarak gznne alnacaktr. Lamadan tekil edilen bir elik ekme elemann u
birleiminde sadece boyuna dorultuda ke kaynaklar kullanlmas halinde, bu kaynaklarn
her birinin uzunluu kaynaklar aras dik uzaklktan daha kk olamaz, (ekil 13.3).
L
Kaynaklanan
eleman
Lb
t
b L
ekil 13.3 Sadece boyuna kaynak uygulanan u birleimi

Elemanlarn kaynakl u birleimlerinde etkin kaynak uzunluu aadaki koullar dikkate
L 150a iin Le L
150a L 400a iin Le L =1.2 0.0014 L a 1.0
400a L iin Le 250a
L : Kaynak uzunluu.
167
Le : Etkin kaynak uzunluu.
a : Etkin kaynak kalnl (kaynak enkesiti iine izilebilen genin ykseklii).
: Azaltma katsays.
Dm noktalarnda birleen yzeyler boyunca ve levhalar kullanlarak oluturulan yapma
elemanlarn enkesit paralarnn birleimlerinde, belirli aralklarla dzenlenen sreksiz ke
kaynaklarn (metot kayna) kullanlmasna izin verilebilir, (ekil 13.4). Bu durumda her bir
ke kaynak parasnn uzunluu, Lm, kaynak kalnlnn 6 katndan ve 40mm den az olamaz.
L1 t b1
P P
b t1
Lm Lme
R/2
L1 t b1
P P
b t1
Enkesitinin bir kenar erisel kt kaynak Db
Etkin kaynak kalnl = 5R/16 Lm Lme Hb Bb
L2 b1
t tb
D
t1 g
P P
b
Lme
L2 Lm
Lme Maksimum (b ; b1)

ekme kuvveti etkisindeki yapma enkesitler iin
L1 Minimum (14t ; 14t1 ; 200mm)
Basn kuvveti veya kesme kuvveti etkisindeki yapma enkesitler iin
L2 Minimum (12t ; 12t1 ; 0.25b ; 200mm)
ekil 13.4 Belirli aralklarla dzenlenen sreksiz ke kaynaklarn uygulama snrlar

Bindirmeli birleimlerde, bindirme uzunluu, birleen elemanlarn ince olannn kalnlnn 5
katndan ve 25 mm den kk olamaz. Sadece enine dorultuda (kuvvet eksenine dik) ke
kaynaklarn kullanlaca eksenel ekme kuvveti etkisindeki levhalarn ve lamalarn
bindirmeli birleimlerinde her iki bindirme ucu da enine dorultuda ke kaynakla
balanacaktr, (ekil 13.5).
Bindirme
uzunluu
ekil 13.5 Minimum bindirme uzunluu
168
Ke kaynan, kaynaklanan kenarn u noktasndan nce sonlandrlmasna, dier kenar
boyunca uzatlmasna veya epeevre uygulanmasna, aada tanmlanan hususlar gznnde
tutularak izin verilebilir.
(a) ekme kuvveti etkisindeki bir eleman zerine balanan baka bir elemann u birleimi
iin kullanlacak ke kaynaklar, ekme etkisindeki eleman kenarndan kaynak
kalnlnn en az 1.5 kat kadar geride sonlandrlacaktr, (ekil 13.6).
a
.5
1
a
.5
1
ekil 13.6 ekme etkisindeki bir elemana ke kaynakl balant
(b) Mafsall balantlarn tekilinde kullanlan elemanlarn, u dnleri yaplarak uygulanan
ke kaynaklarnn dn uzunluklar, kaynak kalnlnn 5 katn ve kenar uzunluun
yarsn aamaz, (ekil 13.7).
a
5

D n
3a
ekil 13.7 Kiri ucu ile birleim eleman arasndaki dnme uyumunun salanabilmesi iin
kaynak uygulamas
(c) Rijitlik levhalarnn kiri balklarna baland durumlar hari olmak zere, enine rijitlik
levhalarn 20mm ve daha ince kalnlkl gvde levhasna balayan ke kaynaklarn
sonlandrld noktann, gvde balk kaynana uzakl, gvde kalnlnn 4 katndan
az, 6 katndan fazla olamaz.
(d) Ayn dzlemin farkl yzeylerine uygulanan ke kaynaklar birbirleriyle
birletirilmeyecek ekilde eleman ke blgelerinde sonlandrlmaldr, (ekil 13.8).
Alt yzdeki kaynaklarla
birletirilmeyecektir
.5a
1
.5a
1
ekil 13.8 Bir dzlemin farkl yzeylerindeki ke kaynaklar iin uygulama detay
169
Kesme kuvvetini aktarmak, bindirmeli balantlarda birleen yzeye dik etkilere kar
dayanm salamak, burkulma veya bindirme blgesinden ayrlmalar nlemek amacyla ve
yapma elemanlarn enkesit paralarnn balantlar iin oluturulan dairesel veya oval
deliklerde ke kaynaklarn kullanlmasna izin verilir. Bu tr ke kaynaklar, dairesel ve oval
dolgu kaynaklar kapsamnda deerlendirilemez.
13.2.3 Dairesel ve Oval Dolgu Kaynaklar
13.2.3.1 Etkin Alan
Dairesel ve oval dolgu kaynaklarn etkin kayma alan, birleim yzeyi dzlemindeki oval
veya dairesel delik karakteristik alan olarak dikkate alnacaktr.
13.2.3.2 Snrlamalar
Dairesel ve oval dolgu kaynaklarn bindirmeli birleimlerde ke kaynaklar ile birlikte kesme
kuvvetini aktarmak, bindirme blgesinde burkulmay veya ayrlmalar nlemek amacyla ve
yapma elemanlarn enkesit paralarnn birleimlerinde kullanlmasna izin verilir.
Dairesel dolgu kaynaklarnn minimum delik aplar, bir sonraki ift sayya yuvarlanarak
belirlenmek suretiyle, bulunduu elemann kalnl art 8mm den kk ve kaynak
kalnlnn 2.25 katndan byk olamaz.
Dairesel dolgu kaynaklarn merkezleri arasndaki minimum uzaklk, delik apnn 4 katna
eit alnacaktr.
Oval dolgu kaynaklarda deliin uzunluu, kaynak kalnlnn 10 katn aamaz. Oval delik
genilii, bir sonraki ift sayya yuvarlanarak belirlenmek suretiyle, bulunduu elemann
kalnl art 8mm den kk ve kaynak kalnlnn 2.25 katndan byk olamaz. Oval delik
ular, yarm daire eklinde veya bulunduu elemann kalnlndan az olmayan bir yarap ile
yuvarlatlarak dzenlenecektir.
Oval dolgu kaynaklarn boyuna eksenine dik dorultuda merkezleri arasndaki minimum
uzaklk, delik geniliinin 4 katna, bu kaynaklarn kaynak uzunluu boyunca merkezleri
arasndaki minimum uzaklk ise, oval uzunluun 2 katna eit alnacaktr.
Kalnl 16mm veya daha ince elemanlar iinde tekil edilen dairesel ve oval dolgu
kaynaklarn kalnlklar, eleman kalnlklarna eit alnacaktr. Kalnl 16mm yi aan
elemanlarda, kaynak kalnl en az eleman kalnlnn yars kadar alnacak; ancak bu deer
16mm den de az olmayacaktr.
13.2.4 Kaynakl Birleimlerin Dayanm
Kaynakl birleimlerin tasarm dayanm, Rn veya gvenli dayanm, Rn/, esas metalin
ekme ve kayma etkisinde krlma snr durumlar ile kaynak metalinin krlma snr durumuna
gre hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
Esas metal karakteristik dayanm, RnBM, ve kaynak metali karakteristik dayanm, Rnw,
srasyla, Denk.(13.1) ve Denk.(13.2) kullanlarak hesaplanacaktr.
RnBM FnBM ABM (13.1)
Rnw Fnw Awe (13.2)
FnBM : Esas metal karakteristik gerilmesi.
Fnw : Kaynak metali karakteristik gerilmesi.
170
ABM : Esas metal enkesit alan.
Awe : Etkin kaynak alan.
, , FnBM ve Fnw nin deerleri Tablo 13.5 te verilmitir.
Ke kaynaklarn karakteristik gerilmesi, Fnw, ke kaynaklarn boyuna eksenlerinin kuvvet
dorultusuyla yapt a gznne alnmakszn, Tablo 13.5 ten alnabilir.
Ke kaynaklarn boyuna eksenlerinin kuvvet dorultusuyla yapt a gznne alndnda
ise kaynaklarn mevcut dayanmlar (tasarm dayanm, Rnw veya gvenli dayanm, Rnw/),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
alnarak, aada verildii ekilde de hesaplanabilir.
(a) Arlk merkezinden geen eksenel yk etkisindeki, birbirine paralel veya ayn eksen
zerindeki niform kalnlkl ke kaynak grubunun karakteristik dayanm Denk.(13.3)
ve Denk.(13.4) kullanlarak hesaplanabilir.
Rnw Fnw Awe (13.3)
Fnw 0.60 FE 1.0 0.50sin1.5 (13.4)
(b) Arlk merkezinden geen eksenel yk etkisindeki, eksenine paralel ve eksenine dik yk
etkisindeki ke kaynaklardan oluan niform kalnlkl kaynak grubunun karakteristik
dayanm, Denk.(13.5) ve Denk.(13.6) ile hesaplanan deerlerin byne eit
alnacaktr.
Rnw Rnwl Rnwt (13.5)
Rnw 0.85 Rnwl 1.5 Rnwt (13.6)
FE : Kaynak metali karakteristik ekme dayanm.
: Kaynak boyuna ekseni ile yk dorultusunun oluturduu a (derece).
Rnwl : Eksenine paralel yk etkisindeki ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rnwt : Eksenine dik yk etkisindeki ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rnwl ve Rnwt, ke kaynaklarn boyuna eksenlerinin kuvvet dorultusuyla yapt a gznne
alnmakszn hesaplanan toplam karakteristik dayanmlardr.
13.2.5 Kaynaklarn Birlikte Kullanm
Eer iki ve daha fazla kaynak tipi (kt, ke, dairesel ve oval) tek bir dm noktasnda
birlikte kullanlyorsa, kaynak grubunun dayanm her birinin dayanm ayr ayr hesaplanarak
13.2.6 Esas Metal ve Kaynak Metali in Koullar
Blm 2.1.1 de tanmlanan farkl elik snflarndan oluan elemanlarn birbirleriyle kaynakl
olarak birletirilmesine izin verilir. Kaynak metalinin akma gerilmesi, ekme dayanm,
kopma uzamas ve minimum entik tokluu (CVN, Charpy-V-Notch) deeri daima
birletirdii elemanlarnkinden byk veya en az elemanlarnkine eit olacaktr. Ayrca,
kaynak dikiine nfuz edebilecek hidrojen miktarnn dk olmas (rnein, hidrojen ierikli
rtye sahip elektrotlarn kullanlmas) salanacaktr.
171
TABLO 13.5 KAYNAKLI BRLEMLERN (YDKT) VEYA (GKT) ESASLARINA
GRE TASARIM VE GVENL DAYANIMLARI
Yk Tipi ve Karakteristik Etkin Alan Kaynak Metali
lgili ve
Kaynak Eksenine Gerilme (FnBM (ABM veya Gerekli Dayanm
Metal
Gre Dorultusu veya Fnw) Awe) Dzeyi
TAM NFUZYETL KT KAYNAKLAR
Kaynak eksenine
Dm noktasnn dayanmnda esas metal belirleyicidir. Blm 13.2.6
dik ekme
Kaynak eksenine
Dm noktasnn dayanmnda esas metal belirleyicidir. Blm 13.2.6
dik basn
Kaynak eksenine
Kaynak eksenine paralel ekme ve basn etkilerinin dm
paralel ekme ve Blm 13.2.6
noktas tasarmnda gznne alnmasna gerek yoktur.
basn
Kesme Dm noktasnn dayanmnda esas metal belirleyicidir. Blm 13.2.6
KISM NFUZYETL KT KAYNAKLAR, ENKESTNN BR KENARI ERSEL VE ENKESTNN
K KENARI ERSEL KT KAYNAKLAR
Esas = 0.75
Fu Blm 13.4
Kaynak eksenine Metal = 2.00
dik ekme Kaynak = 0.80 Blm
0.60FE
Metali = 1.88 13.2.1.1
Esas = 0.90
Fy Blm 13.4
Kaynak eksenine Metal = 1.67
dik basn Kaynak = 0.80 Blm
0.60FE
Metali = 1.88 13.2.1.1 Blm 13.2.6
Kaynak eksenine
paralel ekme ve
basn
Esas = 0.75
Blm 13.4
Metal = 2.00
Kesme
Kaynak = 0.80 Blm
0.60FE
Metali = 1.88 13.2.1.1
KE KAYNAKLAR
Yk Tipi ve Karakteristik Etkin Alan Kaynak Metali
lgili
Kaynak Eksenine ve Gerilme (FnBM (ABM veya Gerekli Dayanm
Metal
Gre Dorultusu veya Fnw) Awe) Dzeyi
Esas
Blm 13.4
Metal
Kesme
Kaynak = 0.75 Blm
0.60FE
Metali = 2.00 13.2.2.1 Blm 13.2.6
Kaynak eksenine
paralel ekme ve
basn
DARESEL VE OVAL DOLGU KAYNAKLAR
Esas
Birleim yzeyine Blm 13.4
Metal
paralel etkin alanda Blm 13.2.6
kesme Kaynak = 0.75 Blm
0.60FE
Metali = 2.00 13.2.3.1
172
13.3 BULONLAR
13.3.1 Genel
Tm bulonlar, somunlar ve pullarn Blm 1.2.5 te verilen ilgili standartlara uygun olmas
salanacaktr. Bu standartlarda belirtilen esaslar Blm 2.2 de verilen bulon snflar iin
geerlidir. Ayrca, bu blmde verilen kurallar di alm ubuklar iin de uygulanacaktr.
13.3.2 Normal Bulonlar
Tablo 2.2 de verilen 4.6, 4.8, 5.6, 5.8 ve 6.8 bulon snflar normal bulonlar olarak dikkate
alnacak ve bu bulonlar, Blm 1.2.5 te verilen ilgili standartlarda belirtilen koullara uygun
olarak kullanlacaktr. Bu tr bulonlar basit skma ynteminin uyguland ezilme etkili
birleimlerde kullanlacak ve montajlar srasnda ngerme kuvveti uygulanmayacaktr.
13.3.3 Yksek Dayanml Bulonlar
Tablo 2.2 de verilen 8.8 ve 10.9 bulon snflar yksek dayanml bulonlar olarak
tanmlanacak ve bu bulonlar, Blm 1.2.5 te verilen ilgili standartlarda belirtilen koullara
uygun olarak kullanlacaktr.
Montaj srasnda tm dm noktas yzeyleri, yzey pullarndan temizlenecektir.
Bu tr bulonlar basit skma ynteminin uyguland ezilme etkili birleimlerde de
kullanlabilir.
Bulonlara uygulanacak skma yntemi proje izimleri zerinde ak olarak tanmlanacaktr.
nekme verilerek kullanlacak tm yksek dayanml bulonlara, Tablo 13.6 da verilen
ekme kuvvetlerinden az olmayacak ekilde nekme uygulanacaktr. nekme kuvveti
uygulamasnda, somun dndrme, ekme kuvvetini dorudan belirten gsterge, ekme
kontroll bulon, gstergeli skma anahtar yntemlerinden biri kullanlabilir.
TABLO 13.6 MNMUM BULON NEKME KUVVET, (kN)*
Bulon 8.8 10.9
M16 88 110
M20 137 172
M22 170 212
M24 198 247
M27 257 321
M30 314 393
M36 458 572
*
:Minimum nekme kuvveti, bulonlarn minimum ekme kuvveti dayanmnn %70 i olarak
belirlenmektedir.
13.3.4 Bulonlarn Karakteristik ekme ve Kayma Gerilmesi Dayanmlar
Bulonlarn karakteristik ekme gerilmesi dayanm, Fnt, Tablo 2.2 de verilen bulon malzemesi
karakteristik ekme dayanm, Fub ye bal olarak, Denk.(13.7) ile hesaplanacaktr.
Fnt 0.75 Fub (13.7)
Bulonlarn karakteristik kayma gerilmesi dayanm, Fnv, aadaki iki durum dikkate alnarak
elde edilecektir.
(a) Bulonun di alm gvde blm kayma dzlemi iinde ise Denk.(13.8) ile
hesaplanacaktr.
Fnv 0.450 Fub (13.8)
173
(b) Bulonun di alm gvde blm kayma dzlemi dnda ise Denk.(13.9) ile
hesaplanacaktr.
Fnv 0.563Fub (13.9)
Her bir bulon snf iin karakteristik ekme ve kayma dayanmlar Tablo 13.7 de verilmitir.
Normal bulonlarn (4.6, 4.8, 5.6, 5.8 ve 6.8) karakteristik kayma dayanmlar, di alm
gvde blmnn konumundan bamsz olarak sadece Denk.(13.8) ile hesaplanacaktr.
Perin malzemesinin akma gerilmesi ve ekme dayanmnn deneysel olarak belirlenmesi
kouluyla, perinlerin karakteristik ekme gerilmesi dayanm Denk.(13.7), kayma gerilmesi
dayanm ise Denk.(13.9) ile belirlenecektir. Perinlerin gvenli dayanmlar, ezilme etkili
bulonlar iin verilen esaslar kullanlarak hesaplanacaktr.
TABLO 13.7 BULONLARIN KARAKTERSTK GERLME DAYANIMLARI
Ezilme Etkili
Karakteristik ekme Birleimlerde
Di Alm Gvde
Bulon Snf Gerilmesi Dayanm, Fnt Karakteristik Kayma
Blmnn Konumu
(MPa)a Gerilmesi Dayanm, Fnv
(MPa)b
c
4.6 - 300 180
4.8c - 300 180
5.6c - 375 225
5.8c - 375 225
6.8c - 450 270
Kayma Dzlemi inde 360
8.8 600
Kayma Dzlemi Dnda 450
Kayma Dzlemi inde 450
10.9 750
Kayma Dzlemi Dnda 563
a
: Yorulma yklemesi altnda ekme etkisindeki yksek dayanml bulonlar iin Ek 2 ye baknz.
b
: Dorudan eksenel (ekme ve basn) yk etkisindeki bir birleim uzunluunun 950mm yi amas halinde,
tablodaki Fnv deerleri %15 orannda azaltlacaktr.
c
: Birleimin kalnl bulon apnn 5 katn atnda, aan her 2mm iin normal bulonlarn tabloda verilen
deerleri %1 orannda azaltlmaldr.
13.3.5 Bulon Delii Boyutlar ve Uygulamas
Bulonlar iin maksimum delik boyutlar Tablo 13.8 de verilmitir. Kolon ayaklar taban
levhalarnn temele ankraj iin daha byk bulon deliklerinin kullanlmasna izin verilir.
Ancak bu durumda, montajdan sonra byk delik blgelerini tam olarak kaplayan boyutlarda
levha pullarn kullanlmas ve bunlarn taban levhasna kaynaklanarak tekil edilmesi
salanacaktr.
Standart dairesel delik aplar veya kuvvet dorultusuna dik ksa oval delik aplar bu Esaslar
kapsamndaki koullar altnda kullanlacaktr. Standart dairesel delik apnn kullanld
srtnme etkili birleimlerde, 6mm kalnlnda parmak eklinde besleme levhalarnn,
bulonlarn karakteristik dayanmn azaltmadan kullanlmasna izin verilir.
Byk dairesel delikler srtnme etkili birleimlerin herhangi bir parasnda veya tmnde
kullanlabilir. Ancak, bu delik tipi ezilme etkili birleimlerde kullanlamaz. En dta
sertletirilmi pullarn kullanlmas zorunludur.
Ksa oval deliklerin ezilme etkili ve srtnme etkili birleimlerin herhangi bir parasnda veya
tmnde kullanlmasna izin verilebilir. Srtnme etkili birleimlerde oval dorultu yk
dorultusundan bamsz olarak konumlandrlabilir. Ancak ezilme etkili birleimlerde, oval
dorultu yk dorultusuna dik olarak oluturulacaktr. Yksek dayanml bulonlarn
174
kullanlmas halinde, en d para iinde yer alan ksa oval deliklerin zerinde sertletirilmi
pullar tekil edilecektir.
Oval veya byk dairesel deliklerin bulunduu d paralarda ap 24mm yi aan yksek
dayanml bulonlarn kullanlmas durumunda, en az 8mm kalnlnda sertletirilmi tek bir
pul kullanlacaktr.
Srtnme etkili veya ezilme etkili birleimlerde, belirli bir birleim yzeyi iin uzun oval
deliklerin, sadece birleen paralarn birinde bulunmas kouluyla kullanlmasna izin verilir.
Srtnme etkili birleimlerde oval dorultu yk dorultusundan bamsz olarak
konumlandrlabilir. Ancak ezilme etkili birleimlerde, oval dorultu yk dorultusuna dik
olarak oluturulacaktr. Uzun oval deliklerin en d paralarda kullanld yerlerde,
montajdan sonra oval blgeyi tam olarak kaplayan boyutlarda levha pullarn kullanlmas
salanacaktr. Yksek dayanml bulonlu birleimlerde, bu tr levhalar yapsal elik kalitesine
sahip olacak ve kalnl 8mm den az olmayacaktr. Bu tr pullarn sertletirilerek
kullanlmasna gerek yoktur. Eer yksek dayanml bulonlarn kullanm iin sertletirilmi
pullarn kullanlmas gerekiyorsa, bu pullar levha pullarn en d yzeyine yerletirilecektir.
TABLO 13.8 KARAKTERSTK DELK BOYUTLARI, (mm)
Delik Boyutlar
Standart Ksa Oval Delik Uzun Oval Delik
Bulon Byk Dairesel
Dairesel Delik (Genilik (Genilik
Delik aplar
aplar Uzunluk) Uzunluk)
M16 18 20 18 22 18 40
M20 22 24 22 26 22 50
M22 24 28 24 30 24 55
M24 26 30 26 32 26 60
M27 30 35 30 37 30 67
M30 33 38 33 40 33 75
M36 d+3 d+8 (d + 3) (d + 10) (d + 3) 2.5d
13.3.6 Minimum Bulon Aral

Standart dairesel, byk dairesel ve oval deliklerin merkezleri arasndaki uzaklk, s,
karakteristik bulon ap d nin 3 katndan az olmamaldr, (s 3d). Ancak yerinde
uygulanabilirliinin gsterilmesi kouluyla, bu uzakln, s < 3d olarak belirlenmesine izin
verilebilir.
13.3.7 Eleman Kenarna Minimum Uzaklk
Standart dairesel delik ap merkezinden itibaren para kenarna uzaklk, herhangi bir
dorultuda olmak zere, Tablo 13.9 da verilen veya Blm 13.3.13 n gerektirdii deerden
az olamaz. Byk dairesel delik veya oval delik merkezinden itibaren para kenarna uzaklk,
standart dairesel delik apnn gerektirdii deere, Tablo 13.10 da verilen uygulanabilir C
deeri ilave edilerek hesaplanan uzaklktan az olamaz.
13.3.8 Maksimum Bulon Aral ve Kenara Uzaklk
Herhangi bir bulonun merkezinin en yakn kenara olan maksimum uzakl, balad
parann kalnlnn 12 katn ve 150mm yi aamaz.
Boyal veya korozyon etkisinde olmayan boyasz elemanlarda, bir profil ile bir levhay veya
iki levhay srekli olarak birbirine balayan bulonlarn kuvvet dorultusundaki aralklar,
birleen ince parann kalnlnn 14 katn ve 200mm yi aamaz.
Bu boyutlar, temas halindeki iki profilin birbirine srekli olarak balantsn salayan bulonlu
birleimler iin geerli deildir.
175
TABLO 13.9 STANDART DARESEL DELK APIa MERKEZNDEN PARA
KENARINA OLAN MNMUM UZAKLIK, (mm)
Bulon ap Kenara Olan Minimum Uzaklk
16 22
20 26
22 29
24 32
27 36
30 40
36 48
> 36 1.30d
a
: Byk dairesel delik ap veya oval delik aplarna uygulanacak artm
deerleri iin Bkz. Tablo 13.10.
TABLO 13.10 KENARA UZAKLIK N ARTIM DEERLER C, (mm)
Karakteristik Oval Delikler
Byk Dairesel
Bulon aplar, Kenara Dik Boyuna Eksen Kenara Paralel
Delikler
mm Ksa Oval Delik Uzun Oval Delika Boyuna Eksen
22 2 3
24 3 3 0.75d 0
27 3 5
a
: Oval delik uzunluunun izin verilen maksimum deerden (Bkz. Tablo 13.8) daha ksa olmas halinde, C nin
maksimum uzunluk ile gerek oval delik uzunluu farknn yars kadar azaltlmasna izin verilir.
13.3.9 Bulonlarn ekme ve Kesme Kuvveti Dayanmlar

ngermeli yksek dayanml bulonlarn, basit sklan bulonlarn ve di alan ubuklarn
karakteristik ekme kuvveti veya kesme kuvveti dayanm, ekme etkisinde kopma veya kayma
etkisinde krlma snr durumlar esas alnarak, srasyla Denk.(13.10a) ve Denk.(13.10b) ile
hesaplanacaktr.
Rn Rnt Fnt Ab (13.10a)
Rn Rnv Fnv nsp Ab (13.10b)
Tasarm ekme kuvveti veya kesme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ekme
kuvveti veya kesme kuvveti dayanm, Rn/ (GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Ab : Di almam bulon gvdesi karakteristik enkesit alan.
Fnt : Tablo 13.7 de verilen karakteristik ekme gerilmesi dayanm.
Fnv : Tablo 13.7 de verilen karakteristik kayma gerilmesi dayanm.
Rnt : Karakteristik ekme kuvveti dayanm.
Rnv : Karakteristik kesme kuvveti dayanm.
nsp : Kayma dzlemi says.
Gerekli ekme kuvveti dayanm, birleim parasnn ekildeitirmesi nedeniyle meydana
gelen bulon boyuna eksenine paralel ilave kaldrma kuvvetini de kapsayacaktr.
Ezilme etkili birleimin karakteristik dayanm, kayma etkisinde bulon gvdesi krlma snr
durumu iin Denk.(13.10b) kullanlarak hesaplanan karakteristik kesme kuvveti dayanm ile
176
Blm 13.3.13 e gre hesaplanan, bulon deliinin karakteristik ezilme kuvveti dayanmlarnn
k olarak alnacaktr. Bulon grubunun dayanm ise, birleimdeki her bir bulonun
dayanmlarnn toplam alnarak hesaplanacaktr.
13.3.10 ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Ezilme Etkili Birleimler
ekme ve kesme kuvvetinin ortak etkisindeki bir bulonun karakteristik ekme kuvveti
dayanm kopma snr durumu iin Denk.(13.11) ile hesaplanacaktr.
Rn Fnt Ab (13.11)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Fnt : Kesme kuvveti etkisi dikkate alnarak elde edilen azaltlm karakteristik ekme
gerilmesi.
Fnt
Fnt 1.3Fnt f rv Fnt (YDKT)
Fnv
Fnt
Fnt 1.3Fnt f rv Fnt (GKT)
Fnv
Fnt : Tablo 13.7 de verilen karakteristik ekme gerilmesi dayanm.
Fnv : Tablo 13.7 de verilen karakteristik kayma gerilmesi dayanm.
frv : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda bulonun karakteristik gvde alanndaki en
byk kayma gerilmesi.
Birleimdeki her bir bulon iin karakteristik gvde alan gznne alnarak hesaplanan en
byk kayma gerilmesi, frv, deeri, YDKT iin tasarm kayma gerilmesi (=Fnv) veya GTK
iin gvenli kayma gerilmesi (=Fnv/) deerine eit veya daha kk olmaldr.
13.3.11 Srtnme Etkili Birleimlerde Yksek Dayanml Bulonlar
Srtnme etkili (kayma kontroll) birleimler, birleen paralarn temas yzeyleri arasnda
kaymay nleyecek ekilde ve ezilme etkili birleimlerin snr durumlar dikkate alnarak
boyutlandrlacaktr. Srtnme etkili birleimlerin bulonlarnn besleme levhasn da balad
durumlarda, kayma etkisindeki tm yzeyler mevcut kayma dayanmn salayacak ekilde
hazrlanacaktr.
Bir bulon iin srtnme etkili karakteristik kayma kuvveti dayanm, srtnme etkili kayma
snr durumu esas alnarak Denk.(13.12) ile hesaplanacaktr.
Rn Du hf Tb ns (13.12)
Srtnme etkili tasarm kayma kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya srtnme etkili gvenli
kayma kuvveti dayanm, Rn/ (GKT), aada tanmlanan durumlara gre,
(a) Standart dairesel delikler ve boyuna ekseni yk dorultusuna dik oval delikler iin
= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
(b) Byk dairesel delikler ve boyuna ekseni yk dorultusuna paralel ksa oval delikler iin
177
= 0.85 (YDKT) veya = 1.76 (GKT)
(c) Uzun oval delikler iin
= 0.70 (YDKT) veya = 2.14 (GKT)
Du : Bulon montaj srasnda uygulanan ortalama nekme kuvvetinin karakteristik minimum
nekme kuvvetine orann gsteren bir katsay olarak tanmlanr ve 1.0 deerine eit
alnacaktr. Uygunluu gsterilmek kouluyla, Du 1.13 olmak zere, farkl deerler de
kullanlabilir.
ns : Srtnme etkili kayma dzlemi says.
Tb : Tablo 13.6 da verilen minimum bulon nekme kuvveti.
: Tablo 13.11 de A, B, C ve D Snf yzeyler iin verilen veya deneysel olarak belirlenen
ortalama srtnme katsays.
TABLO 13.11 SRTNME KATSAYISI,
Srtnme Yzeyi Snf (TS EN 1090 2) Srtnme Katsays,
A 0.50
B 0.40
C 0.30
D 0.20
Not:
Srtnme yzeyi snflarnn tanmlar TS EN 1090 2 de verilmektedir.
Test ve muayene iin gerekli bilgiler TS EN 1090 2 de verilmektedir.
Yukarda verilen yzey snflar haricinde, yapda kullanlacak srtnme yzeyi
iin katsay, bu yzeyi temsil eden deney numuneleri kullanlarak TS EN 1090 2
gre belirlenmelidir.
Boya ile hazrlanan srtnme yzeylerinin kullanld durumlarda nekme
deerinde zaman iinde azalma meydana gelebilir.
hf : Aada tanmland ekilde belirlenen besleme levhas katsays.
(a) Besleme levhalarnn kullanlmad veya besleme levhalarnn bulonlarla baland
durumlarda, hf = 1.0 olarak alnacaktr.
(b) Besleme levhalarnn bulonlarla balanmad durumlarda,
(1) Birleen paralar arasnda bir adet besleme levhas kullanlmas halinde, hf = 1.0,
(2) Birleen paralar arasnda iki veya daha fazla besleme levhas kullanlmas halinde ise,
hf = 0.85 olarak alnacaktr.
13.3.12 ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Srtnme Etkili Birleimler
Bir srtnme etkili birleime ayrca bir d ekme kuvveti etkimesi halinde, her bir bulon iin
Blm 13.3.11 de hesaplanan srtnme etkili mevcut kayma kuvveti dayanm (YDKT iin
srtnme etkili tasarm kayma kuvveti dayanm veya GKT iin srtnme etkili gvenli
kayma kuvveti dayanm) aadaki ekilde elde edilecek ksc katsays ile arplarak
azaltlacaktr.
Tu 1.5Ta
ksc 1 (YDKT) veya ksc 1 (GKT) (13.13)
DuTb nb DuTb nb
178
Ta : GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli ekme kuvveti dayanm.
Tu : YDKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli ekme kuvveti dayanm.
nb : ekme kuvveti etkisindeki bulon says.
13.3.13 Bulon Delii Ezilme Kuvveti Dayanm
Bir bulon deliinin karakteristik ezilme kuvveti dayanm, Rn, kayma etkisinde ezilme snr
durumu esas alnarak, aada akland ekilde belirlenecektir.
(a) Ykn dorultusundan bamsz olarak, standart dairesel, byk dairesel delikler ve ksa
oval deliklerde veya oval boyuna ekseni yk dorultusuna paralel olan uzun oval
deliklerden tekil edilen birleimler iin Denk.(13.14a) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.2lctFu 2.4dtFu (13.14a)
(b) Oval boyuna ekseni yk dorultusuna dik uzun oval deliklerden tekil edilen birleimler
iin Denk.(13.14b) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.0lctFu 2.0dtFu (13.14b)
Tasarm ezilme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ezilme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Fu : Balanan eleman malzemesinin karakteristik ekme dayanm.
d : Bulonun karakteristik gvde ap (bulonun di almam gvdesinin ap).
lc : Kuvvet dorultusundaki delik kenar ile en yakn dier delik kenar arasndaki veya delik
kenar ile eleman kenar arasndaki net uzaklk.
t : Balanan elemann kalnl.
(c) Bulonlarn rijitletirilmemi boru ve kutu enkesitli elemanlarn tm enkesiti boyunca
geirilmesiyle tekil edilen birleimlerde, Blm 13.6 ve Denk.(13.21a) gznne
alnacaktr.
Birleimler iin ezilme kuvveti dayanm, her bir bulon delii iin hesaplanan ezilme kuvveti
dayanmlarnn toplam alnarak elde edilecektir.
Ezilme kuvveti dayanm, ezilme ve srtnme etkili birleimlerin her ikisi iin kontrol
edilecektir. Srtnme etkili birleimlerde, byk dairesel delikler ile oval boyuna ekseni
kuvvet dorultusuna paralel ksa ve uzun oval deliklerin kullanm Blm 13.3.5 e gre
snrlandrlmtr.
13.4 ELEMANLARIN BRLEEN ENKEST PARALARI VE BRLEM

ELEMANLARININ DAYANIMLARI
Bu blm, elemanlarn birleen enkesit paralar ile balant iin kullanlan levhalar, dm
noktas levhalar, korniyerler gibi birleim elemanlarnn tasarm iin uygulanacaktr.
179
13.4.1 ekme Etkisinde Dayanm
ekme etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik ekme kuvveti
dayanm, Rn, ekme etkisinde akma ve kopma (krlma) snr durumlar iin srasyla
Denk.(13.15) ve Denk.(13.16) ile belirlenecektir.
Tasarm ekme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT), aada (a) ve (b) ye gre hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
(a) = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn akma snr
durumu iin,
Rn Fy Ag (13.15)
(b) = 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn kopma (krlma)
snr durumu iin,
Rn Fu Ae (13.16)
eklinde hesaplanacaktr.
Bulonlu ek levhalar iin Ae = An 0.85Ag koulunun saland gsterilecektir. Bu koulun
salanmamas halinde, Ae = An = 0.85Ag alnacaktr.
An : Net enkesit alan.
Ae : Blm 7.1.3 te tanmlanan etkin net enkesit alan.
13.4.2 Kayma Etkisinde Dayanm
Kayma gerilmesi etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik kesme
kuvveti dayanm, Rn, kayma etkisinde akma ve krlma snr durumlar iin srasyla
Denk.(13.17) ve Denk.(13.18) ile belirlenecektir.
Tasarm kesme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT), aada (a) ve (b) ye gre hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
(a) = 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn akma snr
durumu iin,
Rn 0.60Fy Agv (13.17)
(b) = 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn krlma snr
durumu iin,
Rn 0.60 Fu Anv (13.18)
eklinde hesaplanacaktr.
Agv : Kayma gerilmesi etkisindeki kaypsz alan.
Anv : Kayma gerilmesi etkisindeki net alan.
180
13.4.3 Blok Krlma Dayanm
Karakteristik blok krlma dayanm, Rn, kesme yzeyi veya yzeyleri boyunca akma ve
krlma snr durumlar ile ekme yzeyi boyunca kopma snr durumlar esas alnarak,
Rn 0.60Fu Anv U bs Fu Ant 0.60Fy Agv U bs Fu Ant (13.19)
Tasarm blok krlma dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli blok krlma dayanm, Rn/
(GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Ant : ekme gerilmesi etkisindeki net alan.
Ubs : ekme gerilmeleri yayln gznne alan bir katsay.
ekme gerilmeleri yaylnn niform olduu yzeylerde, Ubs = 1.0, niform olmad
yzeylerde ise Ubs = 0.5 olarak alnacaktr, (ekil 13.9).
Korniyerin Bulonlu Korniyerin Kaynakl Korniyerin Kaynakl

Birleimi Birleimi Birleimi
Tek Sra Bulonlu Korniyerin Bulonlu Dm Noktas Levhasna

Kiri U Birleimi U Birleimi Bulonlu Birleim
a)U bs = 1.0 olan birleim tipleri
ok Sra Bulonlu
Kiri U Birleimi
b)U bs = 0.5 olan birleim tipi
ekil 13.9 Blok krlma snr durumunda ekme gerilmelerinin yayl

13.4.4 Basn Etkisinde Dayanm
Basn etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik basn kuvveti
dayanm, Pn, akma ve burkulma snr durumlar esas alnarak, aada verildii ekilde
belirlenecektir.
(a) Lc / i 25 iin karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, Denk.(13.20) ile hesaplanacaktr.
Pn Fy Ag (13.20)
181
(b) Lc / i > 25 iin karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, Blm 8 e gre hesaplanacaktr.
Tasarm basn kuvveti dayanm, Pn (YDKT) veya gvenli basn kuvveti dayanm, Pn/
(GKT),
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
Lc : Burkulma boyu (=KL).
i : Atalet yarap.
13.4.5 Eilme Etkisinde Dayanm
Birleen enkesit paralarnn durumu dikkate alnarak, tasarm eilme momenti dayanm
(YDKT) veya gvenli eilme momenti dayanm (GKT), akma, yerel burkulma, yanal
burulmal burkulma ve krlma snr durumlar iin hesaplanan mevcut dayanmlarn en
k esas alnarak belirlenecektir.
13.5 BESLEME LEVHALARI
13.5.1 Kaynakl Birleimlerde Besleme Levhalar

Birleimlerde kuvvet aktarmn salayan besleme levhalarnn kullanlmas gerektiinde, bu
levhalar ve balant kaynaklar Blm 13.5.1.1 veya Blm 13.5.1.2 de belirtilen ilgili
koullar salayacaktr.
13.5.1.1 nce Besleme Levhalar
Kalnl 6mm den ince olan besleme levhalar gerilme geiini salamak amacyla
kullanlamaz. Kalnl 6mm den ince olan besleme levhalar ile kalnl 6mm veya daha
kaln olan ancak birleen paralar arasnda kuvvet geii iin yeterli olmayan besleme
levhalar kullanlmas halinde, besleme levhas kenar, d taraftaki birleen elemann kenar
hizasnda sonlandrlacak ve kaynak kalnl, besleme levhas kalnln da kapsayacak
ekilde arttrlacaktr.
13.5.1.2 Kaln Besleme Levhalar
Birleen paralar arasnda kuvvet aktarm iin besleme levhalar kalnlnn yeterli olduu
durumlarda, besleme levhas, d taraftaki birleen elemann kenar hizas dna kadar
uzatlacaktr. D taraftaki esas eleman besleme levhasna balayan kaynaklar kuvvet
aktarmn salayacak yeterli dayanma, besleme levhas da yeterli kuvvet aktarma alanna
sahip olacaktr. taraftaki esas eleman besleme levhasna balayan kaynaklarn da kuvvet
aktarm iin yeterli dayanma sahip olmas salanacaktr.
13.5.2 Bulonlu Birleimlerde Besleme Levhalar
Yk aktarmn salayan bir bulonun, 6mm kalnlnda veya daha ince besleme levhalarnn
balantsnda kullanlmas halinde, kesme kuvveti dayanm azaltlmadan kullanlacaktr. Yk
aktarmn salayan bir bulonun, 6mm den daha kaln besleme levhalarnn balantsnda
kullanlmas halinde ise, aadaki koullardan biri uygulanacaktr.
(a) Bulonlarn kesme kuvveti dayanm aadaki katsay ile arplarak azaltlacaktr.
1 0.0154 t 6 0.85
182
t : Toplam besleme levhas kalnl.
(b) Besleme levhalar ile birleen elemanlar birbirlerine, balanan elemandaki toplam
kuvvetin niform olarak dalmasn salayacak ekilde kaynak veya yeterli sayda bulon
ile balanacaktr. Bu durumda,
(1) birleimin boyutu, (b) de belirtilen gerekli toplam bulon saysnn montajn salayacak
ekilde bytlecek veya
(2) birleim, Blm 13.3.11 e gre srtnme etkili olarak tekil edilecektir.
13.6 MESNETTE EZLME DAYANIMI
Temas halindeki yzeylerin karakteristik ezilme dayanm, Rn, ezilme (basn etkisinde yerel
akma) snr durumu esas alnarak aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) lenmi yzeyler, raybalanm delikler veya matkapla alan deliklerdeki mafsallar ve
uygun ekilde ilenen mesnet rijitlik levhalar iin Denk.(13.21a) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.8Fy Apb (13.21a)
(b) Hareketli mesnet silindirleri ve erisel yzeyli mesnet elemanlar iin
d 635mm iin Denk.(13.21b) ile
Rn 1.2 Fy 90 lb d 20 (13.21b)
d > 635mm iin Denk.(13.21c) ile

Rn 30.2 Fy 90 lb d 20 (13.21c)
hesaplanacaktr.
Tasarm ezilme dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ezilme dayanm, Rn/ (GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Apb : Ezilme etkisinde izdm alan.
Fy : Karakteristik akma gerilmesi, (MPa).
d : ap, (mm).
lb : Ezilme (temas) uzunluu, (mm).
13.7 KOLON AYAKLARI VE BETON ZERNE MESNETLENME
Kolon yklerinin ve eilme momentlerinin temele gvenle aktarlmas salanacaktr. Aksi

belirtilmedike karakteristik ezilme dayanm, Pp, betonun ezilme snr durumu esas alnarak,
Denk.(13.22) veya Denk.(13.23) ile aada verildii ekilde hesaplanacaktr.
(a) Beton yzey alannn taban levhas alanna eit olmas halinde,
Pp 0.85 f ck A1 (13.22)
183
(b) Beton yzey alannn taban levhas alanndan byk olmas halinde,
Pp 0.85 fck A1 A2 A1 1.7 fck A1 (13.23)
Tasarm ezilme dayanm, cPp (YDKT) veya gvenli ezilme dayanm, Pp/ c (GKT),
= 0.65 (YDKT) veya = 2.31 (GKT)
A1 : Beton yzeyine merkezi olarak mesnetlenen taban levhas yzey alan.
A2 : Merkezi yk etkisindeki, taban levhas geometrisiyle uyumlu beton yzeyinin
maksimum alan.
fck : Karakteristik beton basn dayanm.
13.8 ANKRAJ UBUKLARI VE BETONA YERLEM
Ankraj ubuklar, Blm 5.3 te belirtilen yk birleimleri altnda oluan eilme momentinin
ekme bileeni de dikkate alnarak, kolon tabannda meydana gelen tm etkilerin gvenle
aktarlmasn salayacak ekilde Blm 13.3.9 a gre boyutlandrlacaktr.
Betonarme temeller ile beton elemanlara kuvvet aktarlmasn salayan kolon ayaklar ve
ankraj ubuklarnn boyutlandrlmasnda, betonun gme snr durumlar da esas alnacaktr.
Betonun gme snr durumlar Blm 1.2 kapsamnda deerlendirilecektir.
Taban plakalarnda byk deliklerin ve oval deliklerin kullanlmas halinde, delii uygun
ekilde kaplamak zere, Blm 1.2.5 te verilen ilgili standartlardaki pullar veya levha pullar
kullanlarak somunlarn mesnetlenmesi salanacaktr.
Taban plakalarnn ankrajnda minimum 4 adet ankraj ubuu kullanlacaktr. Kk eksenel
kuvvet etkisindeki elemanlarn ankrajlarnn tasarmnda, yeterlilii gsterilmek kouluyla,
ekil 13.10 da verilen taban plakas kullanlmas halinde, en az 2 adet ankraj ubuu
kullanlmasna izin verilir.
Taban plakas
Kk eksenel kuvvet
etkisindeki eleman
ekil 13.10 Kk eksenel kuvvet etkisindeki elemanlarn ankraj
ekme etkisindeki bir ankraj ubuunun, minimum ap, d, 22mm den kk, etkin gmme
derinlii, hef, 15d den az olmayacaktr. Ankraj ubuklarna etkiyen herhangi bir ekme
kuvveti bulunmamas halinde, minimum ankraj ubuu ap, d, 20mm den kk ve etkin
gmme derinlii, hef, 300mm den az olmayacaktr.
Ankraj ubuklarnn beton kenar yzeyine uzakl, ankraj ubuu ap, d nin 6 katndan az
olmayacaktr.
184
13.9 BLGESEL KUVVETLER ETKSNDEK BALIK VE GVDE ENKEST
PARALARININ DAYANIMLARI
Bu blm, I-enkesitli ve benzeri elemanlarn balk yzeylerine dik dorultuda blgesel tek
kuvvet veya kuvvet ifti etkimesi halinde uygulanacaktr. Bu blgesel kuvvetler, ekme veya
basn olabilir.
Gerekli dayanmn, bu blmde tanmlanan snr durumlar esas alnarak belirlenen mevcut
dayanm amas halinde, rijitlik levhalar ve/veya gvde levhalar kullanlacak ve bu
elemanlar, ilgili snr durum iin mevcut dayanm ile gerekli dayanm arasndaki farka gre
boyutlandrlacaktr. Rijitlik levhalar ve gvde levhalar ayrca, srasyla Blm 13.9.7 ve
Blm 13.9.8 de verilecek koullar da salayacaktr.
Boyuna eksenleri etrafnda dnmelerinin baka bir elemana balanarak snrlandrlmad
kiri ularnda, gvde ykseklii boyunca bir ift enine rijitlik levhas kullanlacaktr.
13.9.1 Balkta Yerel Eilme
Bu blm, blgesel tek ekme kuvveti veya kuvvet iftinin ekme bileeni etkisindeki
baln eilmesinin snrlandrlmas iin uygulanacaktr.
Baln karakteristik dayanm, Rn, yerel eilme snr durumu esas alnarak, Denk.(13.24) ile
aada verildii ekilde belirlenecektir.
Rn 6.25 Fyf tf2 (13.24)
Tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm Rn/ (GKT),

= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT),
Elemann balk genilii boyunca kuvvet etkime uzunluu, balk geniliinin 0.15 katndan
(0.15bf) kk ise, Denk.(13.24) n kontrol edilmesine gerek yoktur.
Blgesel kuvvetin bir elemann balna, elemann ucundan itibaren 10tf ten daha kk bir
uzaklkta etkimesi halinde, Rn, deeri %50 orannda azaltlacaktr.
Gerektii durumlarda, enine rijitlik levhalar ift olarak kullanlacaktr.
Fyf : Balk malzemesinin karakteristik akma gerilmesi.
tf : Blgesel kuvvet etkisindeki balk kalnl.
13.9.2 Gvdede Yerel Akma
Bu blm, blgesel tek kuvvet veya kuvvet iftinin her iki bileeni iin uygulanacaktr.
Gvdenin karakteristik dayanm, Rn, yerel akma snr durumu esas alnarak aada verildii
(a) Blgesel kuvvetin bir eleman balna, eleman ucundan itibaren enkesit ykseklii, d den
daha byk bir uzaklkta etkimesi halinde, Denk.(13.25a) ile hesaplanacaktr.
Rn Fyw tw 5k lb (13.25a)
(b) Blgesel kuvvetin bir eleman balna, eleman ucundan itibaren enkesit ykseklii, d den
daha kk veya bu deere eit bir uzaklkta etkimesi halinde, Denk.(13.25b) ile
hesaplanacaktr.
185
Rn Fyw tw 2.5k lb (13.25b)
Tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm, Rn/ (GKT),

= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
Fyw : Gvde malzemesinin karakteristik akma gerilmesi.
k : Baln d yzeyinden gvde dz ksmnn balad noktaya kadar olan uzaklk.
lb : Mesnetlenme uzunluu (kiri ularnda k deerinden kk olamaz).
tw : Gvde kalnl.
Gerektii durumlarda, ift enine rijitlik levhas veya gvde takviye levhas kullanlacaktr.
13.9.3 Gvdede Yerel Buruma
Bu blm, blgesel tek basn kuvveti veya kuvvet iftinin basn kuvveti bileeni iin
uygulanacaktr. Gvdenin karakteristik dayanm, Rn, yerel buruma snr durumu esas
alnarak aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) Blgesel kuvvetin bir eleman balna, elemann ucundan itibaren enkesit yksekliinin
yars, d/2 den daha byk veya bu deere eit bir uzaklkta etkimesi halinde,
Denk.(13.26a) ile hesaplanacaktr.
lb tw EFyw tf
1.5
Rn 0.80t 1 3
2
w Qf (13.26a)
d tf tw
(b) Blgesel kuvvetin bir eleman balna, elemann ucundan itibaren enkesit yksekliinin
yars, d/2 den daha kk bir uzaklkta etkimesi halinde,
(1) lb / d 0.2 iin Denk.(13.26b) ile
lb tw EFyw tf
1.5
Rn 0.40t 1 3
2
w Qf (13.26b)
d tf tw
(2) lb / d > 0.2 iin Denk.(13.26c) ile

4l tw EFyw tf
1.5
Rn 0.40t 1
2
w
b
0.2 Qf (13.26c)
d tf tw
hesaplanacaktr.
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Fyw : Gvde malzemesinin karakteristik akma gerilmesi.
tf : Blgesel kuvvet etkisindeki balk kalnl.
186
d : Enkesitin ykseklii.
Qf : Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleimleri iin Blm 14 te tanmland ekilde,
dier durumlarda Qf = 1.0 olarak alnacaktr.
Gerektii durumlarda, en az gvde yksekliinin yarsna kadar uzayan, tek veya ift enine
rijitlik levhalar veya gvde takviye levhas kullanlacaktr.
13.9.4 Gvdede Yanal telenerek Burkulma
Bu blm, ekme ve basn balklarnn greli yanal hareketinin blgesel kuvvet uygulanan
alan iinde snrlandrlmad elemanlarda, sadece blgesel etkiyen tek basn kuvveti iin
uygulanacaktr. Gvdenin karakteristik dayanm, Rn, yanal telenerek burkulma snr durumu
esas alnarak aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) Basn balnn dnmesinin nlendii durum iin
(1) (h / tw) / (Lb / bf) 2.3 olmas halinde, Denk.(13.27a) ile hesaplanacaktr.
Cr tw3 tf h tw
3
Rn 2 1 0.4 (13.27a)
h Lb bf

(2) (h / tw) / (Lb / bf) > 2.3 olmas halinde ise gvdenin yanal telenerek burkulmas snr
durumu uygulanmayacaktr.
Gvdenin gerekli dayanmnn, mevcut dayanm amas halinde, ekme balnda yerel
yanal destek salanacak veya ift rijitlik levhas veya gvde takviye levhas kullanlacaktr.
(b) Basn balnn dnmesinin nlenmedii durum iin
(1) (h / tw) / (Lb / bf) 1.7 olmas halinde, Denk.(13.27b) ile hesaplanacaktr.
Cr tw3 tf h tw
3
Rn 2 0.4 (13.27b)
h Lb bf

(2) (h / tw) / (Lb / bf) > 1.7 olmas halinde ise gvdenin yanal telenerek burkulmas snr
durumu uygulanmayacaktr.
= 0.85 (YDKT) veya = 1.76 (GKT)
Gvdenin gerekli dayanmnn, mevcut dayanm amas halinde, blgesel kuvvet uygulanan
alanda her iki balk, yanal dorultuda yerel olarak desteklenecektir. Destek elemanlarnn
dayanm ve rijitlikleri Blm 16 da verilen kurallara uygun olarak belirlenecektir.
Cr : Kuvvetin etkime noktasnda, Mu < My (YDKT) veya 1.5Ma < My (GKT) iin
(=6.62106MPa)
: Kuvvetin etkime noktasnda, Mu My (YDKT) veya 1.5Ma My (GKT) iin
(=3.31106MPa)
Lb : Kuvvet etkime noktasnda her iki baln yanal dorultuda desteklenmesi kouluyla,
eleman uzunluu boyunca yanal destekler arasndaki en byk uzunluk.
Ma : GKT yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
187
Mu: YDKT yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
bf : Balk genilii.
h : Hadde rnleri iin ke blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak elde edilen
balklar arasndaki net gvde ykseklii, yapma enkesitli elemanlar iin bulon eksenleri
veya kaynaklar arasndaki net ykseklik.
13.9.5 Gvdede Basn Etkisinde Burkulma
Bu blm, ayn blgede her iki bala etkiyen blgesel tek basn kuvveti veya kuvvet ifti
eklindeki blgesel kuvvetlerin basn kuvveti bileenleri iin uygulanacaktr.
Gvdenin karakteristik dayanm, Rn, yerel burkulma snr durumu esas alnarak,
24tw3 EFyw
Rn Qf (13.28)
h
Burada, Qf, boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleimleri iin Blm 14 te tanmland
ekilde, dier durumlarda Qf = 1.0 olarak alnacaktr.
Blgesel basn kuvveti iftinin bir eleman balna, elemann ucundan itibaren enkesit
yksekliinin yars, d / 2 den daha kk bir uzaklkta etkimesi halinde, Rn, deeri %50
orannda azaltlacaktr.
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
Gerektii durumlarda, tm gvde ykseklii boyunca tek veya ift enine rijitlik levhas veya
gvde takviye levhas kullanlacaktr.
13.9.6 Gvde Panel Blgesinde Kayma Etkisi
Bu blm, ayn blgede elemann bir veya her iki balna etkiyen kuvvet ifti iin
uygulanacaktr.
Gvde karakteristik dayanm, Rn, panel blgesinin kayma etkisinde akma snr durumu esas
alnarak aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) Panel blgesinin plastik ekildeitirme durumunun ereve stabilite analizine etkisi
gznne alnmadnda,
(1) Pr 0.4Py iin Denk.(13.29a) ile
Rn 0.60Fy dctw (13.29a)
(2) Pr > 0.4Py iin Denk.(13.29b) ile

P
Rn 0.60Fy dctw 1.4 r (13.29b)
Py

hesaplanacaktr.
(b) Panel blgesinin plastik ekildeitirme durumunun ereve stabilite analizine etkisi
gznne alndnda,
188
(1) Pr 0.75Py iin Denk.(13.29c) ile
3b t 2
Rn 0.60 Fy dctw 1 cf cf (13.29c)
d b d ctw
(2) Pr > 0.75Py iin Denk.(13.29d) ile
3bcf tcf2 1.2Pr

Rn 0.60 Fy dctw 1 1.9 (13.29d)
d b d ctw Py
hesaplanacaktr.
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
bcf : Kolon balk genilii.
db : Kiri enkesit ykseklii.
dc : Kolon enkesit ykseklii.
Fy : Kolon gvde malzemesinin karakteristik akma gerilmesi.
Pr : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin gerekli eksenel dayanm.
Py : Kolon eksenel akma dayanm.
= FyAg.
tcf : Kolon balk kalnl.
tw : Kolon gvde kalnl.
= 1.0 (YDKT) veya = 1.6 (GKT).
Gerektii durumlarda, kiri ve kolon balklarnn snrlad birleim panel blgesi iinde,
gvde takviye levhas veya diyagonal rijitlik levhalar kullanlacaktr.
Gvde takviye levhas uygulama koullar Blm 13.9.8 da verilmektedir.
13.9.7 Blgesel Kuvvetler in Enine Rijitlik Levhas lave Uygulama Koullar
Blgesel ekme kuvvetlerinin aktarlmas amacyla kullanlacak rijitlik levhalar, Blm
13.4.1 de verilen koullar salayacak ve bu levhalar eleman gvdesi ile kuvvetin etkidii
bala kaynaklanacaktr. Balk kaynaklarnn boyutlandrlmasnda, mevcut dayanm ile
gerekli dayanm arasndaki fark esas alnacaktr. Gvde kaynaklar ise rijitlik levhas
ularndaki ekme kuvvetlerinin farkna gre boyutlandrlacaktr.
Blgesel basn kuvvetlerinin aktarlmas amacyla kullanlacak rijitlik levhalar, Blm
13.4.4 te verilen koullar salayacak ve bu levhalar eleman gvdesi ile kuvvetin etkidii
bala kaynaklanacaktr. Balk kaynaklar mevcut dayanm ile gerekli dayanm arasndaki
farka gre boyutlandrlacaktr. Gvde kaynaklarnn boyutlandrlmasnda ise rijitlik levhas
ularndaki basn kuvvetlerinin fark esas alnacaktr.
189
Kiri gvde ykseklii boyunca tekil edilen mesnet rijitlik levhalar Blm 8.4 ve Blm
13.4.4 te verilen kurallar uyarnca, eksenel basn kuvveti etkisindeki elemanlar olarak
boyutlandrlacaktr. Bu tr elemanlar, burkulma boyu 0.75h alnarak, ara rijitlik levhalar iin
iki adet rijitlik levhas ve 25tw geniliinde kiri gvde eridinden, u rijitlik levhalar iin ise
iki adet rijitlik levhas ve 12tw geniliinde kiri gvde eridinden oluan bir eleman enkesiti
esas alnarak boyutlandrlacaktr. Kiri gvde ykseklii boyunca tekil edilen mesnet rijitlik
levhalarn gvdeye balayan kaynaklar, herbir rijitlik levhasnn karlad basn kuvvetinin
gvde basn kuvvetine gre fark esas alnarak boyutlandrlacaktr.
Enine rijitlik levhalar ve diyagonal rijitlik levhalar aadaki ilave koullar da salayacaktr.
(a) Her bir rijitlik levhasnn genilii ile kolon gvde kalnlnn yarsnn toplam, blgesel
kuvveti ileten eleman balk geniliinin veya moment aktaran birleimin levha
geniliinin 1/3 nden az olamaz.
(b) Rijitlik levhasnn kalnl, blgesel kuvveti ileten eleman balk kalnlnn veya
moment aktaran birleimin levha kalnlnn yarsndan ve balk levhas geniliinin
1/16 sndan az olamaz.
(c) Enine rijitlik levhalarnn minimum uzunluu, Blm 13.9.5 te belirtilen koullar hari
olmak zere, eleman enkesit yksekliinin yars kadar olacaktr.
13.9.8 Blgesel Kuvvetler in Gvde Takviye Levhas lave Uygulama Koullar
Basn dayanm iin kullanlacak gvde takviye levhas Blm 8 de verilen esaslar dikkate
alnarak boyutlandrlacaktr.
ekme dayanm iin gereken gvde takviye levhasnn boyutlandrlmasnda Blm 7 de
verilen esaslar dikkate alnacaktr.
Kayma dayanm iin gereken gvde takviye levhasnn boyutlandrlmasnda ise Blm 10
da verilen esaslar uygulanacaktr.
Gvde takviye levhas aadaki ilave koullar da salayacaktr.
(a) Gvde takviye levhasnn kalnl ve ykseklii, gereken ilave dayanm salayacak
(b) Gvde takviye levhas, bu levhalara aktarlan toplam kuvveti aktaracak ekilde
kaynaklanacaktr.
13.10 EKME ELEMANLARININ ML BRLEMLER
13.10.1 ekme Dayanm

ekme elemanlarnn mil birleimlerinde tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn (YDKT) veya
gvenli ekme kuvveti dayanm,Tn/t (GKT) ekme krlmas snr durumu, kesme krlmas
snr durumu, ezilme ve akma snr durumlar esas alnarak hesaplanacak mevcut
dayanmlarn en k ile belirlenecektir.
(a) ekme krlmas snr durumunda karakteristik ekme kuvveti dayanm, Tn, Denk.(13.30)
ile hesaplanacaktr.
Tn Fu (2tbe ) (13.30)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/ t
(GKT),
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
190
(b) Kesme krlmas snr durumunda karakteristik kesme kuvveti dayanm, Tn, Denk.(13.31)
ile hesaplanacaktr.
Tn 0.6 Fu Asf (13.31)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/t
(GKT),
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
Denk.(13.31) de krlma izgisi alan, Asf, Denk.(13.32) ile tanmlanmaktadr.
Asf 2t (a d / 2) (13.32)
Fu : Yapsal elik karakteristik ekme dayanm.
t : Levha kalnl.
be : Etkin genilik.
= 2t + 16mm b
b : Delik kenarndan eleman kenarna olan, kuvvete dik dorultudaki uzaklk.
Asf : Kesme krlmas yzeyi etkili alan.
a : Delik kenarndan eleman kenarna olan, kuvvet dorultusundaki uzaklk.
(c) Ezilme snr durumu iin Blm 13.6(a) da verilen koullar uygulanacaktr.
(d) Kaypsz alanda akma snr durumu iin Blm 7.2.1 de verilen koullar esas alnacaktr.
13.10.2 Geometrik Koullar
Mil deliinin alaca birleim elemannn boyutlar iin aadaki koullar uygulanacaktr.
(a) Mil delii, delik alacak birleim elemannn ekme kuvveti dorultusuna dik boyutunun
iki kenarna gre eit uzaklkta almaldr.
(b) ekme elemannn mil birleiminde, maksimum yk etkisi altnda birleen paralarn
birbirine gre hareketinin nlenmesi iin, mil deliinin ap mil apndan en fazla 1mm
byk olmaldr.
(c) Mil birleim elemann geometrisi ekil 13.11 de verilen boyutlara uygun olmaldr.
a a 4 3 be w 2be d
c
a + d/2 ca
d b
ekil 13.11 ekme elemanlarnn mil birleimleri iin boyutlar
191
BLM 14 BORU VE KUTU ENKESTL ELEMANLARIN
BRLEMLER
Bu blm, Tablo 2.1B de verilen scak haddelenmi veya souk ekil verilmi boru ve kutu
enkesitli profillerin ve niform kalnlkl enkesit paralarndan (levhalardan) oluan yapma
kutu enkesitli elemanlarn birleimleri ile ilgili Blm 13 te verilenlere ilave kurallar
iermektedir. Bu kurallarn uygulama esaslar Blm 1.2 kapsamnda deerlendirilecektir.
Yapma kutu enkesitin paralar, birleim blgelerinde birbirine tam penetrasyonlu kt kaynak
ile balanacaktr. Boru ve kutu enkesitlerin cidar kalnl 2.5mm den kk olamaz.
Kalnln 25mm yi amas durumunda ise, kalnla dik dorultuda katmanlara ayrlma
biiminde krlmaya kar malzeme zelliklerinin yeterlilii testlerle kantlanacaktr.
Bu blmde verilen tablolar, uygulama snrlar ile uyumlu birleimler iin kullanlacaktr.
Aksi durumda bu tablolarn kullanlmasna izin verilmez.
14.1 LEVHALARIN BORU VE KUTU ENKESTL ELEMANLARA BRLEMLER
Boru ve kutu enkesitli elemanlara yk geiinin bu elemanlara kaynaklanan levhalar ile

saland birleimlerin tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm, Rn/ (GKT)
Blm 5.2.5 e ve bu blmn kurallarna gre belirlenecektir.
Levha-boru enkesitli eleman birleimlerinin mevcut dayanmlar Tablo 14.1.1 e gre
belirlenecektir. Bu birleimler iin uygulama snrlar Tablo 14.1.1A da verilmektedir.
Levha-kutu enkesitli eleman birleimlerinin mevcut dayanmlar Tablo 14.1.2 ye gre
tanmlanan gme snr durumlar iin hesaplanan deerlerin en k alnarak
belirlenecektir. Bu birleimler iin uygulama snrlar Tablo 14.1.2A da verilmektedir.
Bu blmn tablolarndaki terimler aada aklanmtr.
Ag : Boru ve kutu enkesitli elemanlarn kaypsz enkesit alan.
B : Kutu enkesitli elemann birleim dzlemine (birleen elemanlarn boyuna eksenlerinin
oluturduu dzlem) dik genilii.
Bp : Birleen levhann birleim dzlemine dik genilii.
Fc : Mevcut snr gerilme.
= Fy (YDKT) veya = 0.6Fy (GKT)
Fy : Boru ve kutu enkesitli elemanlarn karakteristik akma gerilmesi.
Fyp : Levhann karakteristik akma gerilmesi.
Fu : Boru ve kutu enkesitli elemanlarn karakteristik ekme dayanm.
H : Kutu enkesitli elemann birleim dzlemine paralel ykseklii.
lb : Boru veya kutu enkesitli elemann boyuna eksenine (u kapak levhalar kullanld
durumlarda eleman geniliine) paralel olarak llen ezilme uzunluu.
t : Boru ve kutu enkesitli elemanlarn tasarm et (cidar) kalnl, (Bkz. Blm 5.4.2).
tp : Levha kalnl.
192
14.2 BORU VE KUTU ENKESTL ELEMANLARDAN OLUAN KAFES SSTEM
BRLEMLER
Bu blm, eksenel kuvvet etkisinde olan boru veya kutu enkesitli rg elemanlarnn srekli
balk elemanna dorudan kaynakland kafes sistemleri kapsamaktadr. Boru veya kutu
enkesitli elemanlarn birbirine dorudan balantsnn saland kaynakl dm
noktalarnda birleimlerin tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm, Rn/
(GKT) Blm 5.2.5 e ve bu blmn kurallarna gre belirlenecektir.
Birleimler aadaki gibi snflandrlmaktadr.
(a) rg elemannn eksenel kuvvetinden dolay birleimdeki zmbalama yk, Pr sin nn
balk elemannda oluan kesme kuvveti ile dengelendii durumlarda birleim Y-birleimi
olarak adlandrlr. rg elemannn balk elemanna dik olmas durumunda birleime T-
birleimi ad verilir.
(b) rg elemannn eksenel kuvvetinden dolay birleimdeki zmbalama yk, Pr sin nn
balk elemannn bir tarafnda bulunan dier rg elemanlarndaki eksenel kuvvet ile
dengelendii durumlarda balant K-birleimi olarak adlandrlr. Bu birleimlerde, rg
elemanlar tarafndan aktarlan zmbalama ykleri arasndaki fark %20 den az olmaldr.
Ykleri birbirini dengeleyen rg elemanlarnn arasndaki mesafe, ara uzaklk, g, olarak
tanmlanr. rg elemanlarndan birinin balk elemanna dik olduu birleimler N-
birleimi olarak adlandrlr.
(c) rg elemannn eksenel kuvvetinden dolay birleimdeki zmbalama yk, Pr sin nn,
balk elemannn kar tarafnda bulunan dier rg elemannn eksenel kuvveti ile
dengelendii durumda birleim X-birleimi olarak adlandrlr.
(d) Bir birleimde ikiden fazla rg eleman bulunmas veya rg elemanlarnn birden fazla
dzlemde yer almas halinde birleim, srasyla genel birleim veya ok dzlemli birleim
olarak adlandrlr.
Bir birleimde rg elemanlar kuvvetlerini ksmen K-birleimi ve ksmen T-birleimi veya
Y-birleimi veya X-birleimi olarak aktard durumlarda, birleimin yeterlilii her bir
birleim durumu iin elde edilen dayanmlar uygun ekilde birletirilerek belirlenebilir. Bu
konu Blm 1.2 kapsamnda deerlendirilecektir.
Balk ve rg elemanlar eksenlerinin ayn dzlem iinde olmas salanacaktr. Kutu
enkesitli elemanlarn herhangi bir kenar bu dzleme paralel olacaktr. rg elemanlarnn
balk elemanna dorudan kaynakland kafes sistemlerde, birleimdeki dmerkezlik
nedeniyle oluan eilme momenti, birleimin uygulama snrlar iinde olmas halinde gzard
edilebilir.
Boru profillerin birbirine dorudan baland kafes sistemlerin kaynakl dm noktalarnda,
birleimlerin mevcut dayanmlar, Tablo 14.2.1 e gre tanmlanan gme snr durumlar iin
hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr. Bu birleimler iin uygulama snrlar
Tablo 14.2.1A da verilmektedir.
Kutu enkesitli elemanlarn birbirine dorudan baland kafes sistemlerin kaynakl dm
noktalarnda, birleimlerin mevcut dayanmlar, Tablo 14.2.2 ye gre tanmlanan gme snr
durumlar iin hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr. Bu birleimler iin
uygulama snrlar Tablo 14.2.2A da verilmektedir.
193
B : Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine (birleen elemanlarn boyuna
eksenlerinin oluturduu dzleme) dik genilii.
Bb : Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine dik genilii.
D : Boru enkesitli balk elemannn d ap.
Db : Boru enkesitli rg elemannn d ap.
= Fy (YDKT) veya = 0.6Fy (GKT)
Fy : Balk elemannn karakteristik akma gerilmesi.
Fyb : rg elemannn karakteristik akma gerilmesi.
H : Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Hb : Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Ov : Bindirmeli K-birleimde bindirme katsays, (ekil 14.1b).
= lov / lp100, (%)
e : Kafes sistemin dm noktas birleimlerinde dmerkezlik, (ekil 14.1a).
g : Ara uzaklkl K-birleimlerinde rg elemanlarnn, kaynak kalnlklar gznne
alnmakszn, kollar arasndaki mesafe, (ekil 14.1a).
lov : rg elemanlarnn balk elemanna baland birleim yzeyinde, iki rg
elemannn st ste binme uzunluu, (ekil 14.1b).
lp : Bindirme yapan rg elemannn balk eleman birleim yzeyindeki izdm
uzunluu, (ekil 14.1b).
t : Balk eleman tasarm et kalnl.
tb : rg eleman tasarm et kalnl.
: Boru enkesitli rg eleman apnn balk eleman apna oran, (=Db/D).
Kutu enkesitli rg eleman geniliinin balk eleman geniliine oran, (=Bb/B).
ef : K-birleimlerde etkin genilik oran, (iki rg elemannn evrelerinin toplam
uzunluunun balk eleman geniliinin sekiz katna oran).
: Balk elemannn narinlik oran, boru enkesitler iin D/2t ve kutu enkesitler iin B/2t.
: Sadece kutu enkesitler iin uygulanan yk etkime uzunluu parametresi, (birleim
dzleminde rg elemannn balk eleman ile birletii uzunluun balk eleman
geniliine oran).
= lb/B
lb = Hb /sin
: Balk ve rg elemanlar arasndaki dar a, (derece).
: Kutu enkesitlerin K-birleimlerinde ara uzaklk oran, (rg elemanlar arasndaki ara
uzakln balk eleman geniliine oran).
=g/B
194
Db Db
Hb Bb Hb

-e
tb tb Bb
B
D
lov
+e H lp
g Ov lov lp 100 , %
(a) Ara uzaklkl K-birleimi (b) Bindirmeli K-birleimi

ekil 14.1 lgili terimler iin aklama
14.3 BORU VE KUTU ENKESTL ELEMANLARIN MOMENT AKTARAN

BRLEMLER
Bu blm, eilme momenti etkisinde olan bir veya iki rg elemannn srekli olan bir balk
elemanna kaynakland, boru veya kutu enkesitli elemanlarn moment aktaran birleimlerini
kapsamaktadr. Bu birleimlerin tasarm eilme momenti dayanm, Mn (YDKT) veya
gvenli eilme momenti dayanm, Mn/ (GKT) Blm 5.2.5 e ve bu blmn kurallarna
gre belirlenecektir.
Birleimler aadaki ekilde snflandrlmaktadr.
(a) Tek bir rg elemannn baland durumlarda rg elemann balk elemanna dik
olduu birleimler T-birleimi ve dik olmad birleimler Y-birleimi olarak adlandrlr.
(b) Balk elemannn her iki tarafnda birer rg eleman bulunan birleimler X-birleimi
olarak adlandrlr.
Balk ve rg elemanlar eksenleri ayn dzlem iinde olmaldr.
Boru profillerin birbirine dorudan baland moment aktaran kaynakl birleimlerin mevcut
dayanmlar, Tablo 14.3.1 e gre tanmlanan gme snr durumlar iin hesaplanan
deerlerin en k olarak alnacaktr. Bu birleimler iin uygulama snrlar Tablo 14.3.1A
da verilmektedir.
Kutu enkesitli elemanlarn birbirine dorudan baland moment aktaran kaynakl
birleimlerin mevcut dayanmlar, Tablo 14.3.2 ye ve Blm 13 e gre tanmlanan gme
snr durumlar iin hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr. Bu birleimler iin
uygulama snrlar Tablo 14.3.2A da verilmektedir.
B : Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine dik genilii.
Bb : Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine dik genilii.
D : Boru enkesitli balk elemannn d ap.
Db : Boru enkesitli rg elemannn d ap.
195
= Fy (YDKT) veya =0.6Fy (GKT)
Fy : Balk elemannn karakteristik akma gerilmesi.
Fyb : rg elemannn karakteristik akma gerilmesi.
H : Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Hb : Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Wpb : rg elemannn eilme eksenine gre hesaplanan plastik mukavemet momenti.
t : Balk eleman tasarm et kalnl.
tb : rg eleman tasarm et kalnl.
: Boru enkesitli rg eleman apnn balk eleman apna oran, (=Db/D).
Kutu enkesitli rg eleman geniliinin balk eleman geniliine oran, (=Bb/B).
: Balk eleman narinlik oran, boru enkesitler iin D/(2t) ve kutu enkesitler iin B/(2t).
: Sadece kutu enkesitler iin uygulanan yk etkime uzunluu parametresi, (birleim
dzleminde rg elemann balk eleman ile birletii uzunluun balk eleman
geniliine oran).
= lb/B
lb = Hb /sin
: Balk ve rg elemanlar arasndaki dar a, (derece).
14.4 LEVHALARIN VE RG ELEMANLARININ KUTU ENKESTL

ELEMANLARA BRLEMLERNN KAYNAKLARI
Bu blm, levhalarn veya boru ve kutu enkesitli rg elemanlarnn kutu enkesitli balk
elemanlarna kaynakl birleimlerini kapsamaktadr.
rg elemanlarnn mevcut dayanmlar,
(a) enine levhann kutu enkesitli balk elemanna balantsnda birleen elemanlar arasndaki
rijitlik fark veya
(b) boru ve kutu enkesitli rg elemanlarnn dorudan kutu enkesitli balk elemanna
balantsnda birleen eleman cidarlarnn rijitlik fark
nedeniyle kaynak boyunca oluan niform olmayan gerilme durumu gznne alnarak,
aada verildii ekilde hesaplanacaktr.
Rn (levhal birleimler iin ilgili tablolardan) veya Pn Fnw aw le (14.4.1)
M n-ip FnwWip (14.4.2)
M n-op FnwWop (14.4.3)
Bileik etkiler iin Denk.(14.3.13) geerlidir.

Kaynakl birleimlerin tasarm dayanmlar, Rn, Mn, Pn (YDKT) veya gvenli
dayanmlar, Rn/, Mn/, Pn/ (GKT),
196
ke kaynakl birleimler iin,
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
ksmi penetrasyonlu kt kaynakl birleimler iin,
= 0.80 (YDKT) veya = 1.88 (GKT)
alnarak, Blm 5.2.5 e ve bu blmde verilen kurallara gre belirlenecektir.
Kaynaklarn, birletirdikleri rg elemanlarnn dayanmlarn salayacak ekilde
boyutlandrlmalar halinde, Tablo 14.4.1 de kaynaklar iin verilen kontrollerin yaplmasna
gerek yoktur.
rg elemanlarnn ke kaynakl birleimlerinde, kaynak boyuna ekseninin yk dorultusu
ile yapt a gznne alnmakszn ke kaynaklarn karakteristik gerilme deerleri Tablo
13.5 ten alnacaktr.
Fnw : Kuvvetin dorultusu gznne alnmakszn Blm 13 e gre belirlenen kaynak
metali karakteristik gerilmesi.
Wip : Dzlem ii eilme etkisinde kaynaklarn etkin elastik mukavemet momenti, (Tablo
14.4).
Wop : Dzlem d eilme etkisinde kaynaklarn etkin elastik mukavemet momenti, (Tablo
14.4).
le : Kutu enkesitli elemanlarda kaynak dayanmn belirlemek iin kullanlan, kt veya
ke kaynaklarn toplam etkin uzunluu, (Tablo 14.4).
aw : rg elemann veya levhann evresine uygulanan kaynan en kk etkin kalnl.
197
TABLO 14.1.1 LEVHABORU PROFL BRLEMLERNN MEVCUT
DAYANIMLARI
Gme Snr Durumlar ve Birleimin Levha Eilmesi
Birleim Tipi Karakteristik Dayanm Dzlem i Dzlem D
Eksenel kuvvet ve eilme momenti Boru profilde yerel akma
etkisindeki enine levhal T-birleimi
ve X-birleimi
R 5.5

M
Rn sin Fy t 2 Qf --- M n 0.5 Bp Rn
1 0.81 Bp

D t D
(14.1.1)
Bp = 0.90(YDKT) veya = 1.67 (GKT)

Eksenel kuvvet ve eilme momenti Boru profilde plastikleme
etkisindeki boyuna levhal T-
birleimi, Y-birleimi ve X-birleimi lb
M Rn sin 5.5 Fy t 2 1 0.25 Qf
R D M n 0.8lb Rn ---
(14.1.2)
D
t = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
lb
Kesme kuvveti etkisindeki boyuna Boru profilde zmbalama

levhal T-birleimi
Fu
t tp tp t (14.1.3)
Fyp
Levha ve kaynakta gme snr durumlar

iin Rn Blm 13 e gre belirlenecektir. --- ---
R
D
Eksenel yk etkisindeki kapak Boru profilde yerel akma
levhal birleimler
R Rn 2Fyt 5tp lb Fy A (14.1.4)
lb = 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)

tp --- ---
t
198
TABLO 14.1.1 LEVHABORU PROFL BRLEMLERNN MEVCUT
DAYANIMLARI (DEVAM)
Balanan yzeyin ekme etkisinde olduu durum iin Qf 1.0 (14.1.5a)
Balanan yzeyin basn etkisinde olduu durum iin Qf 1.0 0.3U 1 U (14.1.5b)
Pro M ro
U (14.1.6)
Fc Ag FcWe
Pro = Pu (YDKT); Mro = Mu (YDKT) veya Pro = Pa (GKT); Mro = Ma (GKT)

Pu : YDKT yk birleimleri altnda gerekli eksenel kuvvet dayanm.
Mu : YDKT yk birleimleri altnda gerekli eilme momenti dayanm.
Pa : GKT yk birleimleri altnda gerekli eksenel kuvvet dayanm.
Ma : GKT yk birleimleri altnda gerekli eilme momenti dayanm.
Boru ve kutu enkesitli elemanlarn gerekli dayanmlar, Pro ve Mro, birleimin daha kk basn
gerilmesi etkisindeki taraf iin belirlenecektir.
TABLO 14.1.1A TABLO 14.1.1 N UYGULAMA SINIRLARI

Levhadan etkiyen kuvvetin as 30o
Levhadan etkiyen eksenel kuvvet veya eilme momenti etkisindeki T-
D/t 50
birleimlerinde
Boru profil cidarnn
yerel narinlii
Levhadan etkiyen eksenel kuvvet veya eilme momenti etkisindeki X-

D/t 40
birleimlerinde
Levhadan etkiyen kesme kuvveti etkisinde D/t 0.11E/Fy
Basn kuvveti etkisindeki kapak levhas birleiminde D/t 0.11E/Fy
Enine levha birleimlerinde genilik oran 0.2 < Bp/D 1.0

Akma gerilmesi Fy 360 MPa
Sneklik Fy/Fu 0.8
199
TABLO 14.1.2 LEVHAKUTU ENKESTL ELEMAN BRLEMLERNN
MEVCUT DAYANIMLARI
Gme Snr Durumlar ve Birleimin
BirleimTipi
Karakteristik Dayanm
Eksenel kuvvet etkisindeki enine levhal T-birleimi Levhada yerel akma tm lar iin
ve X-birleimi 10
Rn Fy tBp Fyb tp Bp (14.1.7)
Bt
= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)

Kutu enkesit cidarnda kayma etkisinde akma
(zmbalama)
R 0.85B Bp B 2t iin
Bp
Rn 0.6Fy t 2tp 2Bep (14.1.8)
tp veya lb
H t = 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)

Kutu enkesit cidarnda yerel akma
B = 1.0 iin
Bp Rn 2Fy t 5k lb (14.1.9)
B
10Bp = 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
Bep Bp Kutu enkesit cidarnda yerel buruma
Bt T-birleimlerde levhann basn etkisinde olmas ve
k : Kutu enkesitin d ke yarap 1.5t = 1.0 iin
3lb
Rn 1.6t 2 1 EFy Qf (14.1.10)
H 3t
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)

Kutu enkesit cidarnda yerel buruma
X-birleimlerde levhann basn etkisinde olmas ve
= 1.0 iin
48t 3
Rn EFy Qf (14.1.11)
H 3t
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)

Eksenel kuvvet etkisindeki boyuna levhal T- Kutu enkesit cidarnda plastikleme
birleimi, Y- birleimi ve X-birleimi
Fy t 2 2lb tp
R Rn sin 4 1 Qf (14.1.12)
tp B B
tp 1
B
H t
= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
H
lb B
200
TABLO 14.1.2 LEVHA KUTU ENKESTL ELEMAN BRLEMLERNN
MEVCUT DAYANIMLARI (DEVAM)
Gme Snr Durumlar ve Birleimin Karakteristik
BirleimTipi
Dayanm
Eksenel kuvvet etkisindeki, profil gvdesini Kutu enkesit cidarnda plastikleme
yararak geen boyuna levhal T-birleimi ve Y- 2 Fy t 2 2lb tp
birleimi Rn sin 4 1 Qf (14.1.13)
tp B B
t tp 1
B B
= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
lb
R
Kesme kuvveti etkisindeki boyuna levhal T- Kutu enkesit cidarnda zmbalama

birleimi
Fu
t tp
B tp t (14.1.3)
Fyp
Levha ve kaynakta gme snr durumlar iin Rn, Blm

13 e gre belirlenecektir, ayrca levha kalnl yukarda
verilen koulu salayacaktr.
R
Eksenel kuvvet etkisindeki kapak levhal birleim Kutu enkesit cidarnda yerel akma
5t p
lb B iin Rn 2 Fy t 5t p lb (14.1.14a)
R
5t p
lb B iin Rn Fy A (14.1.14b)
lb = 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
tp
t
Basn etkisi iin kutu enkesit cidarnda yerel buruma
H 5tp lb B iin
6l t
1.5
t
Rn 1.6t 1 b
2
EFy p (14.1.15)
B tp t
=0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
201
TABLO 14.1.2 LEVHA KUTU ENKESTL ELEMAN BRLEMLERNN
MEVCUT DAYANIMLARI (DEVAM)
Balanan yzeyin ekme etkisinde olduu birleim iin
Qf = 1.0 (14.1.5a)
Balanan yzeyin basn etkisinde olduu enine levhal birleim iin
U
Qf 1.3 0.4 1.0 (14.1.16)

Balanan yzeyin basn etkisinde olduu boyuna levhal veya kutu enkesitli elemann gvdesini yararak
geen boyuna levhal birleim iin
Qf 1 U 2 (14.1.17)
Pro M
U ro (14.1.6)
Fc Ag FcWe

Kutu enkesitli elemanlarn gerekli dayanmlar, Pro ve Mro, birleimin daha kk basn gerilmesi etkisindeki
taraf iin belirlenecektir.

Levhadan etkiyen kuvvetin as 30o
Enine levhal birleimlerde kutu enkesitin kuvvet etkisindeki
B/t veya H/t 35
Kutu enkesit cidarnn
cidarnda
yerel narinlii
Boyuna levhal veya kutu enkesitli eleman gvdesini yararak

geen boyuna levhal birleimlerde kutu enkesitin kuvvet B/t veya H/t 40
etkisindeki cidarnda
(B3t)/t
Kesme kuvveti etkisindeki levhal birleimlerde kutu enkesitin veya
kuvvet etkisindeki cidarnda (H3t) /t 1.40 E Fy
Enine levhal birleimlerinde genilik oran 0.25 < Bp / B 1.0

Akma gerilmesi Fy 360 MPa
Sneklik Fy /Fu 0.8
202
TABLO 14.2.1 BORU PROFLLERDEN OLUAN KAFES SSTEM
BRLEMLERNN MEVCUT EKSENEL KUVVET DAYANIMLARI
BirleimTipi
Eksenel Dayanm
T-birleimi, Y-birleimi, X-birleimi ve ara Kayma etkisinde akma (zmbalama)
uzaklkl K-birleimlerinde 1 sin
Pn 0.6 Fy t Db
Db(ekme/basn) D 2t iin genel kontrol (14.2.1)
2sin
2
= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)

T-birleimi ve Y-birleimi Balk elemannda plastikleme
Db

Pn sin Fy t 3.1 15.6 Qf
2 2
0.2
(14.2.2)
P
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)

X-birleimi Balk elemannda plastikleme
b
5.7
Db Pn sin Fy t 2 Qf (14.2.3)
1 0.81
P
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
D
P
Bindirmeli ve ara uzaklkl K-birleimi Balk elemannda plastikleme
Db basn
tb basn tb ekme Pn sin basn Fyt 2 2.0 11.33 Qg Qf
D
D
b basn D (14.2.4)
Pekme b ekme
P b basn
basn
g
ekme
Pn sin ekme Pn sin basn (14.2.5)
t = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
203
TABLO 14.2.1 BORU PROFLLERDEN OLUAN KAFES SSTEM
BRLEMLERNN MEVCUT EKSENEL KUVVET DAYANIMLARI (DEVAM)
Balk elemannn balanan yzeyinin ekme etkisinde olduu birleim iin
Qf = 1.0 (14.1.5a)
Balanan yzeyin basnta olduu birleim iin
Qf 1.0 0.3U 1 U (14.1.5b)
Pro M
U ro (14.1.6)
Fc Ag FcWe

1.2
Qg 0.2 1 0.024 (14.2.6)
0.5 g

1.33
e t
1

Balk ve rg elemanlar arasndaki dar a 30o
K-birleimlerinde birleim dmerkezlii 0.55 e/D 0.25

T-birleimleri, Y-birleimleri ve K-birleimlerinde balk eleman
D/t 50
cidarnda yerel narinlik
X-birleimlerinde balk eleman cidarnda yerel narinlik D/t 40
Basn etkisindeki rg elemanlarnn yerel narinlii Db /tb 50 ve Db /tb 0.05E/Fyb

T-birleimleri, Y-birleimleri, X-birleimleri ve bindirmeli K-
0.2 < Db /D 1.0
birleimlerinde ap oran
Ara uzaklkl K-birleimlerinde ap oran 0.4 < Db /D 1.0
K-birleimlerinde ara uzaklk g tb basn tb ekme

Bindirmeli K-birleimlerinde Ov =lov / lp oran, 25% Ov 100%
Bindirmeli K-birleimlerinde rg eleman tasarm et kalnl tb (st eleman) tb (alt eleman)

Akma gerilmesi Fy 360 MPa Fyb 360 MPa
Sneklik Fy /Fu 0.8 Fyb /Fub 0.8
204
TABLO 14.2.2 KUTU ENKESTL ELEMANLARDAN OLUAN KAFES SSTEM
BRLEMLERNN MEVCUT EKSENEL KUVVET DAYANIMLARI
BirleimTipi
Karakteristik Eksenel Dayanm
T-birleimi, Y- birleimi ve X-birleimi Balk eleman cidarnda plastikleme, 0.85 iin
2 4
tb Pn sin Fy t 2 Qf (14.2.7)
1
Hb
1
P
Bb
= 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
Kayma etkisinde akma (zmbalama), 0.85 1 1
t
veya B t 10 iin
Pn sin 0.6Fy tB 2 2eop
H
(14.2.8)
B
= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)
P T- veya Y- birleimi iin
mevcut deildir
Balk eleman cidarnda yerel akma, =1.0 iin
Pn sin 2 Fy t 5k lb (14.2.9)
k : Kutu enkesitin d ke yarap 1.5t

= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
Balk eleman cidarnda kayma kontrol iin T-birleimi veya Y-birleimi iin balk eleman
cidarnda yerel buruma, =1.0 ve rg elemannn
basn etkisinde olmas durumu iin
3lb
Pn sin 1.6t 2 1 EFy Qf (14.2.10)
P H 3t
Kayma dzlemi
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
ara uzaklk X-birleimi iin balk eleman cidarnda yerel
buruma, =1.0 ve rg elemannn basn etkisinde
olmas durumu iin
48t 3
Pn sin EFy Qf (14.2.11)
H 3t
P
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle rg
elemanlarnda yerel akma, > 0.85 iin
Bp Pn Fyb tb 2H b 2beoi 4tb (14.2.12)

B = 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
10 Fy t
beoi Bb Bb (14.2.13)
B t Fyb tb
< 90o olan ara uzaklkl X-birleimi iin balk
eleman cidarnda kesme snr durumu,
Pnsin Blm 10.4 e gre belirlenecektir.
205
BirleimTipi
Karakteristik Eksenel Dayanm
Ara uzaklkl K-birleimi Balk eleman cidarnda plastikleme tm lar
iin
b tb Hb

Pn sin Fy t 9.8ef
2 0.5
Q
f (14.2.14)
b
tb = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)

P P Bb Kayma etkisinde akma (zmbalama)
Bb B 2t iin
Pn sin 0.6Fy tB 2 eop
g
t (14.2.15)
+e H = 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)
B Kare enkesitli rg elemanlarnda kontrole gerek

yoktur.
Ara uzaklk blgesinde balk eleman yan
cidarlarnda kayma snr durumu,
Pnsin Blm 10.4 e gre belirlenecektir.
Kare enkesitli balk elemanlarnda kontrole
gerek yoktur.
elemanlarnda yerel akma
Pn Fyb tb 2H b Bb 2beoi 4tb (14.2.16)
= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)
10 Fy t
B t Fyb tb
Kare enkesitli rg elemanlar veya B/t 15 iin
kontrol edilmeyecektir.
206
BirleimTipi
Eksenel Dayanm
Bindirmeli K-birleimi Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle rg
elemanlarnda yerel akma
b b tb Hb
= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)
tb P P Bb
j i
%25 Ov %50 iin
O
t Pn,i Fybi tbi v 2 H bi 4tbi beoi beov (14.2.17)
50
-e
H
%50 Ov %80 iin
Pn,i Fybi tbi 2H bi 4tbi beoi beov
B
(14.2.18)
Bindirmeli K-birleimlerinde kuvvetler ekilde
gsterildiinin tersi ynde olabilir. %80 Ov %100 iin
Pn,i Fybi tbi 2H bi 4tbi Bbi beov (14.2.19)
10 Fy t
beoi Bbi Bbi (14.2.20)
B t Fybi tbi
10 Fybjtbj
beov Bbi Bbi (14.2.21)
Bbj t bj Fybjtbi
i indisi stteki rg elemann, j indisi ise alttaki rg
elemann gstermektedir.
Fybj Abj
Pn,j Pn,i
F A
(14.2.22)
ybi bi
Balk elemannn balanan yzeyinin ekme etkisinde olduu birleim iin
Qf = 1.0 (14.1.5a)
Balk elemannda balanan yzeyin basn etkisinde olduu T-birleim, Y-birleim ve X-birleim iin
U
Qf 1.3 0.4 1.0 (14.1.16)

Balk elemannda balanan yzeyin basn etkisinde olduu ara uzaklkl K-birleim iin
U
Qf 1.3 0.4 1.0 (14.2.23)
ef
ef Bb H b basn rg eleman Bb H b ekme rg eleman / 4B (14.2.24)

5
eop (14.2.25)

Pro M
U ro (14.1.6)
Fc Ag FcWe
207
K-birleimleri iin birleim dmerkezlii -0.55 e/H 0.25

Ara uzaklkl K-birleimleri, T-birleimleri, Y-birleimleri,
B/t ve H/t 35
X-birleimlerinde balk elemanlarnn yerel narinlii
Bindirmeli K-birleimlerinde balk elemanlarnn yerel
B/t 30 ve H/t 35
narinlii
ekme kuvveti etkisindeki rg elemanlarnn yerel
Bb /tb ve Hb /tb 35
narinlii
Ara uzaklkl K-birleimleri, T-birleimleri, Y-birleimleri, Bb /tb ve Hb /tb 1.25
E
X-birleimlerinde basn kuvveti etkisindeki rg Fyb
elemanlarnn yerel narinlii Bb /tb ve Hb /tb 35
Bindirmeli K-birleimlerinde basn kuvveti etkisindeki Bb /tb ve Hb /tb 1.1
E
rg elemanlarnn yerel narinlii Fyb
T-birleimleri, Y-birleimleri, X-birleimleri ve bindirmeli
Bb /B ve Hb /B 0.25
K-birleimlerinde genilik oran
Enkesit oran 0.5 H /B 2.0 ve 0.5 Hb /Bb 2.0
Bindirmeli K-birleimleri iin Ov =lov / lp oran, % 25 Ov %100

rg eleman genilik ve tasarm et kalnl oran (i indisi
stteki rg elemann, j indisi ise alttaki rg elemann Bbi /Bbj 0.75 ve tbi /tbj 1.0
gstermektedir).

Ara uzaklkl K-birleimlerinde genilik oran Bb /B ve Hb /H 0.1 ve ef 0.35
50
K-birleimlerinde ara uzaklk oran g B 0.5 1 ef
g tb basn tb ekme
K-birleimlerinde ara uzaklk e/H orannn belirtilen snrlar amas halinde,

birleim iki Y-birleimi olarak gznne
alnacaktr.
ki rg elemann kare olmas durumunda
(Bb)kk eleman 0.63 (Bb)byk eleman
rg eleman boyutu
Akma gerilmesi Fy 360 MPa ve Fyb 360 MPa
Sneklik Fy/Fu 0.8 ve Fyb/Fub 0.8
208
TABLO 14.3.1 BORU PROFLLERN MOMENT AKTARAN BRLEMLERNN
MEVCUT ELME MOMENT DAYANIMLARI
BirleimTipi
Eilme Momenti Dayanm
Dzlemi iinde eilme momenti etkisindeki Balk elemannda plastikleme
T-birleimi, Y-birleimi ve X-birleimi rg
elemanlar M n sin 5.39 Fy t 2 0.5Db Qf (14.3.1)
b
M
Db = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
Kayma etkisinde akma (zmbalama)

t
Db D 2t iin
1 3sin
M n 0.6 Fy tDb2 (14.3.2)
4sin
2
D
= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)

Dzlemi dnda eilme momenti etkisindeki Balk elemannda plastikleme
T-birleimi, Y-birleimi ve X-birleimi rg
elemanlar 3.0
M n sin Fy t 2 Db Qf (14.3.3)
1 0.81
M
Db = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
Kayma etkisinde akma (zmbalama)

tb
Db D 2t iin
t
3 sin
M n 0.6 Fy tDb2 (14.3.4)
4sin
2
D
= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)
Pro M ro
U (14.1.6)
Fc Ag FcWe
Boru enkesitli elemanlarn gerekli dayanmlar, Pro ve Mro, birleimin en kk basn kuvveti etkisi altnda
kalan taraf iin belirlenecektir.
Balk elemann balanan yzeyinin ekme kuvveti etkisinde olduu birleim iin
Qf = 1.0 (14.1.5a)
Balanan yzeyin basn kuvveti etkisinde olduu birleim iin
Qf 1.0 0.3U 1 U (14.1.5b)
Eksenel kuvvet, dzlemi iinde ve dzlemi dnda eilme momenti veya bunlarn herhangi bileik etkileri
altnda olan T-birleimi, Y-birleimi ve X-birleimi rg elemanlar
2
Pr M r-ip M r-op
1.0 (14.3.5)
Pc M c-ip M c-op
Mc-ip : Dzlem ii mevcut eilme momenti dayanm, (= Mn) veya (=Mn / ), (Tablo 14.3.1).
Mc-op : Dzlem d mevcut eilme momenti, (=Mn) veya (=Mn / ), (Tablo 14.3.1).
Mr-ip : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli dzlem ii eilme momenti dayanm.
Mr-op : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli dzlem d eilme momenti dayanm.
Pc : Mevcut eksenel kuvvet dayanm, (=Pn) veya (=Pn / ), (Tablo 14.2.1).
Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli eksenel kuvvet dayanm.
209
T-birleimleri, Y-birleimlerinde balk elemanlarnn yerel
D/t 50
narinlii
X-birleimlerinde balk elemanlarnn yerel narinlii D/t 40
rg elemanlarnn yerel narinlii Db /tb 50 ve Db /tb 0.05E/Fy
Genilik oran 0.2 < Db /D 1.0
Akma gerilmesi Fy 360 MPa Fyb 360 MPa
Sneklik Fy/Fu 0.8 Fyb/Fub 0.8
210
TABLO 14.3.2 KUTU ENKESTL ELEMANLARIN MOMENT AKTARAN
BRLEMLERNN MEVCUT ELME MOMENT DAYANIMLARI
BirleimTipi
Eilme Momenti Dayanm
Dzlemi iinde eilme momenti etkisindeki rg Balk eleman kenar enkesit parasnda plastikleme,
elemanlar, T-birleimi ve X-birleimi 0.85 iin
b 1 2
M n Fy t 2 H b Qf (14.3.6)
1 1
tb
Bb 2
M
= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
Kutu enkesit cidarnda yerel akma, > 0.85 iin

M n 0.5Fy*t H b 5t
t 2
(14.3.7)
H
= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
B
M elemanlarnda yerel akma, > 0.85 iin
T-birleimi iin
mevcut deildir
b
M n Fyb Wpb 1 eoi Bb H b tb (14.3.8)
Bb
= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)

Dzlemi dnda eilme momenti etkisindeki Balk eleman cidarnda plastikleme, 0.85 iin
rg elemanlar, T-birleim ve X-birleimi
0.5 H b 1 2 BBb 1
Hb M n Fy t 2 Q (14.3.9)
1 1 f
tb
Bb = 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
M Kutu enkesitte yerel akma, > 0.85 iin
M n Fy*t B t H b 5t (14.3.10)
= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)

t
H Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle rg
elemanlarnda yerel akma, > 0.85 iin
B b
2
M n Fyb Wpb 0.5 1 eoi Bb2tb (14.3.11)
Bb

= 0.95 (YDKT) veya = 1.58 (GKT)
Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle balk

elemannda enkesit arplmas
M n 2Fyt H bt BHt B H (14.3.12)

= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
211
TABLO 14.3.2 KUTU ENKESTL ELEMANLARIN MOMENT AKTARAN
BRLEMLERNN MEVCUT DAYANIMLARI (DEVAM)
Balk elemannn balanan yzeyinin ekme kuvveti etkisinde olduu birleim iin,
Qf = 1.0 (14.1.15a)
Balk elemannn balanan yzeyinin basn kuvveti etkisinde olduu birleim iin,
U
Qf 1.3 0.4 1.0 (14.1.16)

Pro M
U ro (14.1.6)
Fc Ag FcWe
Kutu enkesitli elemanlarn gerekli dayanmlar, Pro ve Mro, birleimin en kk basn gerilmesi etkisi altnda
kalan ksm iin belirlenecektir.
T-birleim iin Fy Fy ve X-birleim iin Fy 0.8Fy

* *
10 Fy t
B t Fybtb
Eksenel kuvvet, dzlemi iinde ve dzlemi dnda eilme momenti veya bunlarn herhangi bileik etkileri
altnda olan T-birleimi, Y-birleimi ve X-birleimi rg elemanlar
Pr M r-ip M r-op
1.0 (14.3.13)
Pc M c-ip M c-op
Mc-ip : Dzlem ii mevcut eilme momenti dayanm, (= Mn) veya (=Mn / ), (Tablo 14.3.2).
Mc-op : Dzlem d mevcut eilme momenti, (=Mn) veya (=Mn / ), (Tablo 14.3.2).
Mr-ip : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli dzlem ii eilme momenti dayanm.
Mr-op : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli dzlem d eilme momenti dayanm.
Pc : Mevcut eksenel kuvvet dayanm, (=Pn) veya (=Pn / ), (Tablo 14.2.2).
Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda gerekli eksenel kuvvet dayanm.
TABLO 14.3.2A TABLO 14.3.2NN UYGULAMA SINIRLARI

Balk eleman yerel narinlii B/t ve H/t 35

Bb /tb ve Hb /tb 35
rg eleman yerel narinlii
Bb /tb ve Hb /tb 1.25 E / Fyb
Genilik oran Bb /B 0.25
Enkesit oran 0.5 Hb /Bb 2.0 ve 0.5 H/B 2.0
Akma gerilmesi Fy 360 MPa ve Fyb 360 MPa

Sneklik Fy/Fu 0.8 ve Fyb/Fub 0.8
212
TABLO 14.4.1 KUTU ENKEST ELEMANLARIN BRLEMLERNDE ETKN
KAYNAK ZELLKLER
BirleimTipi Etkin Kaynak zellikleri
Eksenel yk etkisinde enine levhal T-birleimi ve X-
birleimi
10 Fy t
R le 2 Bp 2Bp (14.4.4)
Bp B t Fyp tp
tp
le : Enine levhann her iki tarafndaki toplam etkin
kaynak uzunluu
H t
Eksenel yk ve eilme momenti etkisinde enine levhal T-

birleimi, Y-birleimi ve X-birleimi 2H b
le 2beoi (14.4.5)
tb Hb sin
M veya P 2
aw H b H
Bb Wip aw beoi b (14.4.6)
3 sin sin
t
a 3 Bb beoi
3
A A H
Wop aw b Bb w Bb2 w
a
H sin 3 Bb
B (14.4.7)
M veya P
T- ve Y- birleimi iin 10 Fy t
mevcut deildir beoi Bb Bb (14.2.13)
B t Fyb tb
A - A Kesiti
Hb
> 0.85 veya > 50o iin beoi /2 2t olacaktr.
sin Etkin kaynak
beoi
2
rg elemanlar eksenel yk etkisinde ara uzaklkl K-

birleimleri 50o iin
2 H b 1.2tb
Hb Bb tb Hb le 2 Bb 1.2tb (14.4.8)
sin
tb P P Bb 60o iin
g
2 H b 1.2tb
Bb 1.2tb
A t
A le (14.4.9)
sin
+e H
50o < < 60o iin le lineer interpolasyon ile
B bulunabilir.
A-A Kesiti H b1.2tb
sin Etkin olmayan
kaynak
Bb1.2tb
213
TABLO 14.4.1 KUTU ENKESTL ELEMANLARIN BRLEMLERNDE ETKN
KAYNAK ZELLKLER(DEVAM)
BirleimTipi Etkin Kaynak zellikleri
rg eleman eksenel kuvvet etkisindeki stte kalan rg eleman iin etkin kaynak zellikleri
bindirmeli K-birleimi (tm boyutlar stteki rg eleman, i, iin verilmektedir)
H bj Bbj
%25 Ov < %50 iin
tb H bi
O H O
1 v bi v
2Ov H bi
le,i beoi beov
100 sin i 100 sin i j
tb P P 50
j i Bbi
j (14.4.10)
A A i t %50 Ov < %80 iin
-e
H
O H O H bi
le,i 2 1 v bi v beoi beov
B
100 sin i 100 sin i j

(14.4.11)
Bindirmeli K-birleimlerinde kuvvet ynleri %80 Ov < %100 iin
ekilde gsterildiinin tersi ynde olabilir.
O H O H bi
le,i 2 1 v bi v Bbi beov
A-A Kesiti bj 100 sin i 100 sin i j

sin j
(14.4.12)
beoj 10 Fy t
beoi Bbi Bbi (14.2.20)
2 B t Fybi tbi
Bbj 10 Fybjtbj
0.85 ve j 50 olmas halinde, beov Bbi Bbi (14.2.21)
B Bbj t bj Fybjtbi
Denk.(14.4.13)
Bbi /B > 0.85 veya i > 50o iin beoi / 2 2t olacaktr.
Bbi /Bbj > 0.85 veya (180ij) > 50o iin beov /2 2tbj olacaktr.
A-A Kesiti H bj 1.2tbj
i indisi stte kalan rg elemann ve j ise altta kalan eleman
sin j tanmlamaktadr.
Bbj /B 0.85 veya j 50o iin
2 H bj
le,j 2beoj (14.4.13)
sin j
10 Fy t
beoj Bbj Bbj (14.4.14)
B t Fybjtbj
Bbj
0.85 ve j 50 olmas halinde, Bbj /B > 0.85 veya j > 50o iin
le,j 2 H bj 1.2tbj / sin j
B
(14.4.15)
Denk.(14.4.15)
214
BLM 15 KULLANILABLRLK SINIR DURUMLARI N
TASARIM
Bu blm, elik yap sistemlerinin kullanlabilirlik snr durumlar iin tasarmna ynelik
kurallar kapsamaktadr.
15.1 GENEL ESASLAR VE YK BRLEMLER
Kullanlabilirlik, ngrlen normal kullanm koullar ve ykleri altnda, yapnn kendisinden

beklenen fonksiyonlar yerine getirmesi, d grnmnn ve evresel etkilere kar
dayankllnn korunmas, yapsal olmayan elemanlarn olumsuz etkilenmemesi,
kullanclarn konforunun salanmas gibi durumlarn tm olarak tanmlanr. Yap sistemi,
d etkiler altnda yeterli bir dayanm, rijitlik ve stabiliteye sahip olacak ekilde
tasarlanmasnn yannda, kullanlabilirlik snr durumlar iin de kontrol edilecektir.
Kullanlabilirlik snr durumlar, ngrlen belirli yk birleimleri altnda, yap sisteminin
yerdeitirme ve ivme gibi davran byklklerine ait snrlar ile tanmlanr.
G sabit ykleri, Q hareketli ykleri, S kar yklerini ve W rzgar yklerini gstermek zere,
kullanlabilirlik snr durumlarnn kontrol edildii yk birleimleri aada sralanmtr.
(1) G+Q
(2) G + 0.5 S
(3) G + 0.5 Q
(4) G + 0.5 Q + W
Not:
(a) Sabit ykler ve ksa sreli hareketli ykler veya kar ykleri altndaki dey
yerdeitirme kontrollerinde (1) ve (2) numaral yk birleimleri gznne alnacaktr.
(b) Sabit ykler ve uzun sreli hareketli ykler altnda, elik-betonarme kompozit
elemanlarda rtre ve snme etkilerini de kapsayan dey yerdeitirme kontrollerinde (3)
numaral yk birleimi uygulanacaktr.
(c) Yapsal olmayan elemanlar etkileyen dey yerdeitirme kontrollerinde, G sabit
yklerinin sz konusu yapsal elemann inasndan sonra etkiyen blm gznne
alnacaktr.
(d) Yatay yerdeitirme kontrollerinde (4) numaral ykleme esas alnacaktr.
15.2 DEY YERDETRME (SEHM) KONTROLLER
Yapsal olmayan elemanlarn hasar grmemesi, fonksiyonlarnn olumsuz etkilenmemesi,

ikinci mertebe etkilerinin ar deerler almamas ve gz gvenliinin bozulmamas iin,
dey yerdeitirmelerin snrlandrlmas gerekmektedir.
Hareketli yklerden oluan dey yerdeitirmelerin (sehimlerin) akla oran, kat
demelerinde 1/360, at demelerinde 1/240 snr deerini amayacaktr.
Sabit ykler ve hareketli ykler (kar ykleri) altnda, Blm 15.1 de verilen ilgili yk
birleimleri ve notlar gznnde tutularak hesaplanan toplam dey yerdeitirmelerin
akla oran 1/300 snr deerini amayacaktr. Konsol elemanlarda dey yerdeitirmenin
konsol boyuna oran 1/150 snr deerini amamaldr.
215
15.3 YATAY YERDETRME KONTROLLER
zellikle rzgar yklerinin etkin olduu yk birleimleri (Bkz. Blm 15.1) altnda cephe
kaplamalarnn ve yapsal olmayan blme duvarlarnn hasar grmemesi ve fonksiyonlarnn
olumsuz etkilenmemesi iin yatay yerdeitirmelerin snrlandrlmas gerekmektedir. Yatay
yerdeitirmelerin snr deerleri, binann trne ve cephe kaplamalar ile blme duvarlarnn
cinsine bal olarak deiebilir.
15.4 DEY TTREM KONTROLLER
elik ve elik-betonarme kompozit deme sistemlerinde, dey hareketli ykler altnda

titreim hesaplarnn ve konfor kontrollerinin yaplmas gerekli olmaktadr.
Deme titreimlerinin deerlendirilmesinde nemli kriterler dey titreim ivmesi ve deme
sisteminin doal titreim frekansdr.
Dey titreim ivmesinin snr deerleri, yap elemannn kullanm koullarna (konutlar,
ofisler, alveri merkezleri, bina ii ve d yrme yollar vb.) bal olarak 0.005g0.05g
arasnda deimektedir.
Deme sistemlerinin n boyutlandrmasnda yararlanmak zere, deme sisteminin doal
titreim frekansnn yaklak deeri
18
f (15.1)

denklemi ile hesaplanabilir.
g : Yerekimi ivmesi.
f : Deme sisteminin doal titreim frekans, (Hz).
: Sabit dey ykler ve hareketli yklerin 0.5 katndan oluan dey yerdeitirme, (mm).
Bu ekilde hesaplanan yaklak frekansn snr deerleri, deme sisteminin kullanm
koullarna bal olarak deimektedir.
Titreim kontrolleri Blm 1.2 kapsamnda deerlendirilecektir.
15.5 RZGAR ETKS ALTINDA KONFOR KONTROLLER
Rzgardan kaynaklanan titreim hareketlerinin bina kullanclar tarafndan alglanmasnn

douraca olas rahatszlklarn belirlenmesi ve buna kar nlem alnmas amacyla, konfor
kontrollerinin yaplmas gerekmektedir. Bir yap sisteminde rzgar kaynakl titreimlerin
alglanma dzeyi, rzgarn zelliklerinin yannda, eitli yapsal etkenlere de baldr.
Bunlarn banda tayc sistemin doal titreim periyotlar ile snm oran gelmektedir.
Rzgar kaynakl titreim hareketlerinin alglanmasndaki etkenler arasnda, rzgar
etkilerinden oluan maksimum yatay yerdeitirme, hz, ivme ve ivme deiimi byklkleri
bulunmaktadr. Bununla beraber, rzgar etkilerine kar konfor kontrollerinde standart bir
kriter olarak, zellikle rzgar tneli testi ile llebilen titreim ivmesi bykl
kullanlmaktadr.
216
15.6 - SICAKLIK DEMELERNDEN OLUAN YERDETRMELER
Scaklk deimesi ve benzeri etkenlerden oluan genleme ve daralma yerdeitirmelerinin

yapnn kullanlmasn olumsuz etkilememesi iin gerekli nlemler alnmaldr. Bu etkilere
kar, binada uygun aralklarla, yeterli sayda ve boyutlarda genleme derzleri tekil edilerek
deme, cephe ve at kaplamalarnn hasar grmemesi ve fonksiyonlarn aksatmamas
salanmaldr.
Genleme derzlerinin konumlar, aralklar ve boyutlar (genilikleri) eitli etkenlere bal
olarak belirlenecektir. Bunlarn balcalar aada sralanmtr.
(a) Binann mr boyunca etkilenecei en byk pozitif ve negatif scaklk deiimlerinin
(maksimum ve minimum scaklk ile binann inas srasndaki ortam scakl arasndaki
farklar) deerleri.
(b) Binann plandaki eklinin U, L ve T gibi, farkl dorultudaki blmlerden olumas.
(c) Binann veya farkl dorultulardaki blmlerinin uzunluklar.
(d) Gznne alnan scaklk deimesi dorultusunda, yap tayc sisteminin belirli
blgelerinde rijit yap sistemlerinin bulunmas ( rnein; dey apraz sistemi vb.).
217
BLM 16 YAPISAL ELEMANLAR N STABLTE BALANTILARI
Eksenel basn kuvveti etkisindeki kolonlarn, eilme momenti etkisindeki kirilerin ve
eksenel basn kuvveti ve eilme momentinin ortak etkisi altndaki elemanlarn olas yanal
yerdeitirmesinin ve/veya burulmasnn nlenmesi amacyla u ve ara noktalarna uygulanan
stabilite balant elemanlar iin gerekli minimum dayanm ve rijitlik, bu blmde belirtilen
kurallara gre belirlenecektir. aprazl ereve sistemlerinin stabilite koullar iin Blm 6
da verilen kurallar uygulanacaktr.
16.1 GENEL ESASLAR
Eksenel basn kuvveti, eilme momenti ve eksenel basn kuvveti ile eilme momentinin
ortak etkisi altndaki elemanlarda, olas yanal yerdeitirmelerin ve/veya burulmann
nlenmesi amacyla, u ve ara noktalarna uygulanan stabilite balant elemanlar Blm
16.2, 16.3 ve 16.4 e uygun olarak belirlenen dayanm ve rijitlie sahip olacaktr.
Eksenel basn kuvveti, eilme momenti veya eksenel basn kuvveti ile eilme momentinin
ortak etkisi altndaki elemanlarn tasarmnda burkulma boyunun (Blm 8 ve Blm 9 da,
srasyla, genel burkulma durumu iin Lc ve yanal burulmal burkulma durumu iin Lb olarak
tanmlanan) eleman uzunluu boyunca u ve ara stabilite balantlar ile desteklenen (yanal
yerdeitirmenin ve/veya burulmann nlendii) noktalar arasndaki uzakla eit alnmasna,
(K=1.0), stabilite balant elemanlarnn Blm 16.2, 16.3 ve 16.4 de verilen kurallara uygun
olarak tasarlanmas koulu ile izin verilir.
Bir stabilite balants birden fazla eleman iin kullanldnda, stabilite balants
elemanlarnn gerekli dayanm ve rijitlii, destekledii tm elemanlar iin hesaplanan gerekli
dayanm ve rijitliklerin toplamna eit olarak alnacaktr. Stabilite eleman ile salanan rijitlik,
birleim detaylarnn rijitlii azaltc etkileri de gznne alnarak deerlendirilecektir.
Stabilite balants elemanlarnn ve birleimlerinin mevcut dayanm (YDKT iin tasarm
dayanm veya GKT iin gvenli dayanm), daha kk bir deer kullanlmas bilimsel bir
yntemle kantlanmad srece, bu blme gre hesaplanan gerekli dayanm ve rijitlikten az
olmayacaktr.
16.2 KOLONLAR N STABLTE BALANTILARI
Kolonlarn u ve ara noktalarnn yanal yerdeitirmesinin, kolon ykseklii boyunca aprazl

stabilite balants veya noktasal stabilite balants kullanlarak nlenmesi salanabilir,
(ekil 16.1).
Stabilite balantlarnn, kolonlarn boyuna eksenleri etrafnda dnmelerinin snrlandrlmas
amacyla, kolon enkesiti kayma merkezinde tekil edilmeleri salanmaldr. Bu durumun
salanamamas halinde, kolonlarn tasarm Blm 8.2.2 de verilen esaslar gznne alnarak
218
P P P P
K=1.0
Rijit
destek
A C
L br L br
d/2 B D
aprazl Noktasal
Dikme yanal yanal
stabilite stabilite
balants balants
P P P P
ekil 16.1 Kolonlar iin stabilite balantlar

16.2.1 aprazl Stabilite Balants
aprazl (panel) yanal stabilite balants bu blme uygun olarak belirlenen dayanm ve
rijitlie sahip olacaktr. aprazl stabilite balant elemanlarnn kolona birleimi, noktasal
stabilite balants iin Blm 16.2.2 de verilen dayanma sahip olacaktr.
Kolonun boyuna eksenine dik dorultuda, stabilite sisteminin gerekli kesme kuvveti dayanm,
Vbr, Denk.(16.1) ve gerekli kayma rijitlii, br, Denk.(16.2) ile belirlenecektir.
Vbr 0.005 Pr (16.1)
1 2P 2P
br r (YDKT) veya br r (GKT) (16.2)
Lbr Lbr
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Lbr : aprazl stabilite balant elemanlarnn kolona birletii noktalar arasndaki,
Pr : Gznne alnan aprazl stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalar
arasndaki kolon uzunluu iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli
eksenel basn kuvveti dayanm.
16.2.2 Noktasal Stabilite Balants
Kolon ularnda ve ara noktalarnda yanal yerdeitirmenin nlenmesi amacyla kullanlan
noktasal stabilite elemannn kolonun boyuna eksenine dik dorultuda gerekli dayanm, Pbr,
Denk.(16.3) ve gerekli rijitlii, br, Denk.(16.4) ile belirlenecektir.
Pbr 0.01Pr (16.3)
1 8P 8P
br r (YDKT) veya br r (GKT) (16.4)
Lbr Lbr
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
219
Lbr : Noktasal stabilite balant elemanlarnn kolona birletii noktalar arasndaki,
Pr : Noktasal stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalarn her iki tarafndaki
kolon uzunluklar iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli eksenel
kuvvet dayanmlarnn by.
Noktasal stabilite eleman tarafndan desteklenen noktann her iki tarafndaki kolon
blmlerinin farkl Pr/Lbr deerine sahip olmas durumunda, stabilite balantsnn gerekli
rijitliinin belirlenmesinde byk olan deer esas alnacaktr.
16.3 KRLER N STABLTE BALANTILARI
Mesnet noktalarnda kirilerin boyuna eksenleri etrafnda dnmesi nlenecektir. Gerekli

dayanm ve rijitlie sahip yanal stabilite balants, burulma stabilite balants veya ikisinin
birlikte kullanld noktalarda, kiri st ve alt balklarnn greli yerdeitirmesinin (kesitin
arplmasnn) nlendii varsaylr. ift erilikli eilme etkisindeki elemanlarda bkm
noktas (moment sfr noktas), bu noktann yanal yerdeitirmesi stabilite balantsyla
nlenmedii srece, desteklenen bir nokta olarak gznne alnamaz.
Simetri dzleminde eilme momenti etkisindeki (eksenel basn kuvveti etkisinde olmayan)
ift veya tek simetri eksenli I-enkesitli elemanlarn stabilite balantlar bu blmde verilen
kurallar ile uyumlu olarak boyutlandrlacaktr.
Kiri ara noktalarnn yanal yerdeitirmesi ve/veya burulmasnn, kiri akl boyunca
yanal stabilite balants ve/veya burulma stabilite balants kullanlarak nlenmesi
salanabilir, (ekil 16.2).
L br L br
h2
Rijit
destek
aprazl stabilite
balants
Noktasal stabilite Noktasal stabilite
balants balants (Dey
diyafram veya
aprazl ereve
sistemi)
h
Yanal Stabilite Balants Burulma Stabilite Balants
ekil 16.2 Kiriler iin stabilite balantlar

16.3.1 Yanal Stabilite Balantlar
Yanal stabilite balantlar, aada verilen durumlarn dnda, dolu gvdeli kiriin basn
balna uygulanacaktr.
(a) Dolu gvdeli konsol kirilerin ucunda, yanal stabilite balants ekme etkisindeki bala
uygulanacaktr.
220
(b) ift erilikli eilme etkisindeki dolu gvdeli konsol kirilerde stabilite balants, bkm
noktasna en yakn noktada her iki balkta da tekil edilecektir.
Yanal stabilite balantlar, aprazl yanal stabilite balantlar veya noktasal yanal stabilite
balantlar eklinde uygulanabilir.
16.3.1.1 aprazl Stabilite Balants
aprazl stabilite balantlarnn dayanm ve rijitlikleri, bu blmde verilen kurallara uygun
olarak belirlenecektir. aprazl stabilite balant elemanlarnn kirie birleimi, noktasal
stabilite balants iin Blm 16.3.1.2 de verilen dayanma sahip olacaktr. Stabilite balant
sisteminin gerekli dayanm, Vbr, Denk.(16.5) ve gerekli rijitlii, br Denk.(16.6) ile
belirlenecektir.
M C
Vbr 0.01 r d (16.5)
ho
1 4M r Cd 4M r Cd
br (YDKT) veya br (GKT) (16.6)
Lbr ho Lbr ho
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Cd = 2.0 (ift erilikli eilme etkisinde olan kirilerde bkm noktasna uygulanan stabilite
balants iin)
= 1.0 (dier durumlarda)
Lbr : aprazl stabilite balant elemanlarnn kirie birletii noktalar arasndaki,
Mr : Desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluu iin, YDKT veya GKT yk
birleimleri ile belirlenen gerekli eilme momenti dayanm.
ho : Balklarn arlk merkezleri arasndaki uzaklk, (= d tf).
Kiriin noktasal stabilite balantsnn kiri aklna dik dorultuda gerekli dayanm, Pbr,
Denk.(16.7) ve gerekli rijitlii, br, Denk.(16.8) ile belirlenecektir.
M C
Pbr 0.02 r d (16.7)
ho
1 10M r Cd 10M r Cd
br (YDKT) veya br (GKT) (16.8)
Lbr ho Lbr ho
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Cd = 2.0 (ift erilikli eilme etkisinde olan kirilerde bkm noktasna uygulanan stabilite
balants iin)
= 1.0 (dier durumlarda)
Lbr : Noktasal stabilite balant elemanlarnn kirie birletii noktalar arasndaki,
221
Mr : Noktasal stabilite balant eleman tarafndan desteklenen noktann her iki tarafndaki
kiri uzunluklar iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli eilme
momenti dayanmlarnn by.
Noktasal stabilite eleman tarafndan desteklenen noktann her iki tarafndaki kiri
blmlerinin farkl Mr / Lbr deerine sahip olmas durumunda, stabilite balantsnn gerekli
rijitliinin belirlenmesinde byk olan deer esas alnacaktr.
16.3.2 Burulma Stabilite Balantlar
Kiri burulma stabilite balantlarnn basn balna yakn uygulanmasna gerek
olmakszn, kiri ykseklii boyunca herhangi bir blgede uygulanmasna izin verilmektedir.
Burulma stabilite balantlar, noktasal burulma stabilite balants ve srekli burulma
stabilite balants olarak uygulanabilir.
Noktasal burulma stabilite balant elemanlar olarak, kirilerin alt ve st balklar arasnda
tekil edilen apraz sistem elemanlar veya kiriler arasnda rijit birleimli I- ve U-enkesitli
elemanlar kullanlabilir.
Kiriin noktasal stabilite balantsnn gerekli dayanm, M br, Denk.(16.9) ve gerekli rijitlii,
br, Denk.(16.10) ile belirlenecektir.
M br 0.02 M r (16.9)
T
br (16.10)
T
1
sec
Denk.(16.10) da, stabilite balants sisteminin tm iin gerekli rijitlik, T, Denk.(16.11) ve
gvde distorsiyon rijitlii, sec, ise Denk.(16.12) ile hesaplanacaktr.
2 2
1 2.4 L M r 2.4 L M r
T (YDKT) veya T (GKT) (16.11)
nEI yef Cb nEI yef Cb
= 0.75 (YDKT) veya = 3.00 (GKT)
3.3E 1.5hotw3 tst bs3
sec (16.12)
ho 12 12
Denk.(16.11), kiri boyunca desteklenen noktalar arasndaki uzakln yaklak olarak eit
olduu varsaymna dayandndan, bu durumun salanamamas halinde burulma stabilite
balantsnn rijitliinin, burkulma analizi veya dier bilimsel yntemlerle belirlenmesi
gerekmektedir.
Burulma stabilite balants olarak, kirilerin alt ve st balklar arasnda apraz sistem tekil
edildiinde veya kiriler arasnda yaklak olarak kiri ykseklii boyunca diyafram
oluturulduunda, sec deeri sonsuz olduundan br = T alnabilir.
Iyef : Basn balnn y-ekseni etrafndaki etkin atalet momenti.
= Iyc + (t/c)Iyt
222
Iyc : Basn balnn y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
Iyt : ekme balnn y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
L : Kiri akl.
Mr : Noktasal stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalarn her iki tarafndaki
kiri uzunluklar iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli eilme
momenti dayanmlarnn by.
Mr/Cb: Noktasal stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalarn her iki tarafndaki
kiri uzunluklar iin hesaplanan ve Cb moment dzeltme katsays (Bkz. Blm 9.1) ile
blnen, gerekli eilme momenti dayanmlarnn by.
bs : Bir enkesitteki rijitlik levhas/levhalarnn toplam genilii.
ho : Balklarn arlk merkezleri arasndaki uzaklk.
c : En d basn lifinin plastik tarafsz eksene uzakl.
n : Kiri akl boyunca kullanlan noktasal stabilite balants says.
t : En d ekme lifinin plastik tarafsz eksene uzakl.
tw : Kiri gvde kalnl.
tst : Gvde rijitlik levhas kalnl.
T : Stabilite balants sisteminin tm iin gerekli rijitlik.
sec : Gvde enine rijitlik levhalarnn etkisini ieren, gvde distorsiyon rijitlii.
sec < T olduunda, Denk.(16.10) negatif olacaktr. Bu durum, gvdenin yetersiz burulma
rijitlii nedeniyle, kiri burulma stabilite balantsnn etkin olmayacan gstermektedir.
Gvde rijitlik levhas, burulma stabilite balants ile desteklenen kiriin tm gvde
ykseklii boyunca devam ettirilecektir. Ayrca, stabilite balantsnn kiri balna
birletii durumda, bu rijitlik levhas bala da birletirilecektir.
Burulma stabilite balantsnn bala birlememesi halinde, rijitlik levhasnn balktan 4tw
kadar uzakta bitirilmesine izin verilmektedir.
16.3.2.2 Srekli Stabilite Balants
Deme sistemleri srekli burulma stabilite balants olarak kullanlabilir. Srekli stabilite
balantsnn dayanm ve rijitlii, aada belirtilen hususlar gznnde tutularak Denk.(16.9)
ve Denk.(16.10) ile belirlenecektir.
(a) Kiri birim uzunluu iin srekli stabilite balantsnn gerekli eilme momenti dayanm,
Denk.(16.9) ile hesaplanan deerin Lbr, ye blnmesiyle elde edilecektir.
Burada, Mr, kiri aklndaki en byk eilme momenti, Lbr ise mevcut eilme dayanmnn
belirlendii en byk desteklenmeyen uzunluk olarak alnacaktr.
(b) Birim uzunluk iin stabilite balantsnn gerekli rijitlii, (L/n=1.0) alnarak Denk.(16.10)
ve Denk.(16.11) ile belirlenecektir.
(c) Gvde distorsiyon rijitlii, sec, aada verilen Denk.(16.13) ile hesaplanacaktr.
3.3Etw3
sec (16.13)
12ho
223
16.4 ELME MOMENT VE EKSENEL BASIN KUVVETNN ORTAK
ETKSNDEK ELEMANLARDA STABLTE BALANTILARI
Simetri dzleminde eilme momenti ve eksenel basn kuvvetinin ortak etkisinde olan
elemanlarn stabilite balantlarnn tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
Stabilite balantsnn gerekli dayanm ve rijitlii eksenel basn kuvveti iin Blm 16.2 ye
gre, eilme momenti iin Blm 16.3 e gre belirlenerek, eilme momenti ve eksenel basn
kuvveti etkisinde olan elemanlarn stabilitesi aadaki koullar gznne alnarak
salanacaktr.
(a) aprazl stabilite balants kullanld durumda gerekli dayanm Denk.(16.1) ve
Denk.(16.5) ile bulunan deerlerin toplam ile belirlenecektir. Gerekli rijitlik ise
Denk.(16.2) ve Denk.(16.6) ile bulunan deerlerin toplam ile belirlenecektir.
(b) Noktasal stabilite balants kullanld durumda gerekli dayanm Denk.(16.3) ve
Denk.(16.7) ile bulunan deerlerin toplam ile belirlenecektir. Gerekli rijitlik ise
Denk.(16.4) ve Denk.(16.8) ile bulunan deerlerin toplam ile belirlenecektir.
Denk.(16.4) ve Denk.(16.8) de, Lbr, desteklenmeyen uzunluk olarak alnacaktr.
(c) Eksenel basn kuvveti iin aprazl veya noktasal stabilite balants ile eilme momenti
iin burulma stabilite balantsnn birlikte kullanld durumda, gerekli dayanm ve
rijitlikler toplanacaktr.
Burada tanmlanan balantlarn dnda, daha genel stabilite balantlar iin gerekli dayanm
ve rijitlik deerleri burkulma analizi veya dier bilimsel bir yntemle belirlenecektir.
224
EK 1 SU BRKMES (GLLENME) ETKS
Bu blm, at sisteminin su birikmesi etkisine kar yeterli dayanm ve rijitlie sahip olmas
iin gerekli koullar kapsamaktadr.
at yzeyinde su birikmesine kar yeterli nlemlerin alnmamas durumunda; su birikmesi
tehlikesine kar at sisteminin yeterli dayanm ve rijitlie sahip olduu bilimsel analiz
yntemleri kullanlarak gsterilmelidir.
Gvenli tarafta kalan bir yaklamla, at tayc sistemi iin aada verilen koullarn
salanmas durumunda, at sisteminin yeterli dayanm ve rijitlie sahip olduu kabul
edilebilir.
Cp 0.9Cs 0.25 (Ek 1.1)
I d 3940 S 4 (Ek 1.2)

504Ls L4p
Cp (Ek 1.3)
Ip
504SL4s
Cs (Ek 1.4)
Is
Id : kincil elemanlara mesnetlenen elik at kaplamas enkesitinin 1 metre geniliinin
atalet momenti, (mm4).
Ip : Ana elemanlarn atalet momenti, (mm4).
Is : kincil elemanlarn atalet momenti, (mm4).
Lp : Ana elemann uzunluu, (m).
Ls : kincil elemann uzunluu, (m).
S : kincil elemanlarn ara uzaklklar, (m).
Ana ve/veya ikincil tayc elemanlarn kafes kiri sisteminde tekil edilmesi halinde,
Denk.(Ek 1.4) te, Is atalet momenti %15 azaltlarak kullanlacaktr.
225
EK 2 YORULMA ETKS
Bu blm, yapsal elemanlarda ve birleimlerde atlak oluumuna ve bunu izleyen gmeye
neden olabilecek, elastik snrn almad, yeteri byklkte ve sayda tekrarlanan
gerilmelerin oluturduu yorulma etkilerini kapsamaktadr. Tekrarl ykler etkisindeki yapsal
elemanlar ve birleimler yorulma etkileri gznne alnarak kontrol edilecektir.
EK 2.1 GENEL ESASLAR
Yorulma etkileri altnda kontrollerde, ykler yk katsaylar ile arttrlmayacaktr. letme

ykleri altnda oluacak gerilme 0.66Fy deerinden kk olmaldr.
Tekrarl iletme yklerinin uygulanmas veya kaldrlmas srasnda oluan gerilmedeki
deiim miktar gerilme aral olarak adlandrlr. Basntan ekmeye geen gerilme
deiimlerinde gerilme aral, en byk ekme ve basn gerilmelerin mutlak deerlerinin
toplam alnarak hesaplanr. Kayma gerilmesi halinde ise gerilme aral, verilen noktada
birbirine ters ynde oluan en byk kayma gerilmelerinin mutlak deerlerinin toplamdr.
Gerilme aral atlak balangc olasl olan noktalarda hesaplanmaldr.
Tam penetrasyonlu kt kaynakl birleimlerde Denk.(Ek 2.1) ile hesaplanan gvenli gerilme
aral, TS EN ISO 17640 veya TS EN ISO 17636-1 kabul kriterlerine uygun olarak tekil
edilen ve ultrasonik veya radyografik olarak muayene edilen birleimlere uygulanmaktadr.
Aadaki durumlarda yorulma dayanm kontrolnn yaplmasna gerek yoktur.
(a) Tekrarlanan hareketli ykler iin hesaplanan gerilme aralnn Tablo Ek 2.1 de verilen
gvenli gerilme aral eik deeri, FTH den kk olduu durumlar.
(b) Profil veya levhalardan oluan elemanlarda gerilme tekrar saysnn 20000 den az olduu
durumlar.
(c) Bina tr yaplarda rzgar yk etkisindeki boru veya kutu enkesitli elemanlar.
Bu blmde verilen kurallar normal atmosfer koullar etkisindeki elemanlar veya korozyona
kar gerekli nlemlerin alnd elemanlar iin uygulanabilir.
Bu blmde verilen kurallar 150C den dk scakla maruz kalan yaplar iin geerlidir.
EK 2.2 MAKSMUM GERLMENN VE GERLME ARALIININ HESAPLANMASI
Gerilmeler dorusal-elastik teoriye gre hesaplanmaldr. Geometrideki sreksizliklerden

dolay meydana gelen gerilme ylmalar hesaba katlmamaldr.
Eksenel ekme kuvveti etkisindeki bulonlarda ve di alm ankraj ubuklarnda hesaplanan
gerilmeler, birleim levhasnn ekildeitirmesi nedeniyle oluabilecek kaldrma kuvveti
etkisini de iermelidir.
Bulonlu ve kaynakl birleimler eleman simetri eksenlerine gre dmerkezlik etkisi
oluturmayacak ekilde tekil edilmelidir. Aksi durumda, dmerkezlikten oluan gerilmeler
de gerilme aral hesabna katlmaldr.
Eksenel ekme kuvveti etkisindeki korniyerde, kaynaklarn arlk merkezinin korniyer
arlk merkezi ile korniyerin balanan kolunun arlk merkezi arasnda olmas durumunda
dmerkezlik etkileri terkedilebilir. Bu koulun salanamad durumda, gerilme aral
hesaplarna dmerkezlikten oluan gerilmelerin de katlmas gerekmektedir.
226
EK 2.3 ELEMANLARDA VE KAYNAKLI BRLEMLERDE YORULMA
Kaynakl birleimlerde ve elemanlarn kaynaklardan uzak olan blgelerinde, iletme ykleri

altnda oluan gerilme, gvenli gerilme aralndan kk olmaldr. Gvenli gerilme aral,
FSR, Tablo Ek 2.1 de verilen gerilme snflar iin aadaki kurallar ile belirlenecektir.
(a) Gerilme snf A, B, B, C, D, E, ve E iin gvenli gerilme aral, FSR, Denk.(Ek 2.1) ile
hesaplanacaktr.
0.333
C 329
FSR f FTH (Ek 2.1)
nSR
(b) Gerilme snf F iin gvenli gerilme aral, FSR, Denk.(Ek 2.2) ile hesaplanacaktr.
Cf 11104
0.167
FSR FTH (Ek 2.2)

nSR

(c) ekme etkisindeki levhalarn ularnda, gerilme dorultusuna dik olmak zere, tam
penetrasyonlu kt kaynak, ksmi penetrasyonlu kt kaynak, ke kayna veya bunlarn
birlikte kullanlmas ile +, T ekilli birleimler ve ke birleimi yaplmas halinde, ekme
etkisindeki levha enkesitinin kaynak enkesiti ucu ile birletii dzlemde gvenli gerilme
aralnn belirlenmesi iin aadaki zel durumlar geerlidir.
(1) atlak balangcnn kaynak enkesitinin ekme kuvveti etkisindeki levhaya birleen
yzeyinde olumas durumunun esas alnmas halinde (RKPK = 1.0) gvenli gerilme
aral, FSR, gerilme snf C iin Denk.(Ek 2.3) ile belirlenecektir.
0.333
14.4 1011
FSR 69 MPa (Ek 2.3)
nSR
(2) atlak balangcnn kaynak kknde olumas durumunun esas alnmas halinde, takviye
ke kaynann kullanld veya kullanlmad ksmi penetrasyonlu kt kaynakla
balanan ekme etkisindeki levhada ve kaynak enkesitinin levhaya birleen yzeyinde
gvenli gerilme aral, FSR, gerilme snf C iin Denk.(Ek 2.4) ile belirlenecektir. RKPK
= 1.0 olmas halinde, gvenli gerilme aral, FSR, gerilme snf C esas alnarak
hesaplanacaktr.
0.333
14.4 1011
FSR RKPK (Ek 2.4)
nSR
2a w
1.12 1.01 1.24
tp tp 1.0
RKPK (Ek 2.5)
tp0.167

(3) atlak balangcnn ekme etkisindeki levhann karlkl iki kenarndaki ke
kaynaklarn kknde olumas durumunun esas alnmas halinde, kaynak enkesitinin
levhaya birleen yzeyindeki gvenli gerilme aral, FSR, gerilme snf C iin
Denk.(Ek 2.6) ile hesaplanacaktr. RKK = 1.0 olmas halinde, gvenli gerilme aral, FSR,
gerilme snf C esas alnarak hesaplanacaktr.
227
0.333
14.4 1011
FSR RKK (Ek 2.6)
nSR
0.1 1.24 w tp
RKK 1.0 (Ek 2.7)
tp0.167

Cf : Farkl gerilme snflar iin Tablo Ek 2.1 de verilen sabit deer.
FSR : Gvenli gerilme aral, (MPa).
FTH : Gvenli gerilme aralnn eik deeri, sonsuz tasarm mrne kar gelen maksimum
gerilme, (Tablo Ek 2.1), (MPa).
nSR : Tasarm mr boyunca oluacak gerilme tekrar.
= (bir gn boyunca oluan gerilme tekrar) (365) (yl cinsinden tasarm mr)
RKPK : Takviye edilen veya takviye edilmeyen ksmi penetrasyonlu enine kt kaynak (KPK)
iin azaltma katsays.
2a : ekme etkisindeki levhann kalnl boyunca kaynaklanmayan kk yzeyinin
uzunluu, (mm).
w : ekme etkisindeki levhada kalnlk boyunca ke kaynak enkesitinin kol (kenar)
uzunluu, (mm).
tp : ekme etkisindeki levhann kalnl, (mm).
RKK : Sadece bir ift ke kaynak (KK) kullanlarak oluturulan birleimler iin azaltma
katsays.
EK 2.4 BULONLARDA YORULMA
Bulonlarda ve di alan elemanlarda iletme ykleri altndaki gerilme aral, aadaki

durumlar esas alnarak hesaplanan gvenli gerilme araln amayacaktr.
letme ykleri altnda kesme kuvveti etkisindeki bulonlu birleimlerin birleen
elemanlarndaki maksimum gerilme aral, Cf ve FTH sabitleri Tablo Ek 2.1 Blm 2den
alnmak suretiyle, Denk.(Ek 2.1) ile hesaplanan gvenli gerilme araln amayacaktr.
Yksek dayanml bulonlarda, normal bulonlarda ve di alm ankraj ubuklarnda, tm
etkiler altnda net enkesit alannda meydana gelen ekme gerilmelerinin maksimum aral,
Denk.(Ek 2.8) ile hesaplanan gvenli gerilme araln amayacaktr, (Gerilme Snf G).
ekme gerilmeleri etkisindeki net enkesit alan, At, Denk (Ek 2.9) ile hesaplanmaldr.
0.333
1.28 1011
FSR 48 MPa (Ek 2.8)
nSR

At d 0.9382 p
2
(Ek 2.9)
4
d : Bulonun karakteristik gvde ap, (mm).
p : Di yivinin birim adm uzunluu, (mm/di yivi).
228
TABLO EK 2.1 YORULMA TASARIMI N PARAMETRELER
Gerilme FTH Olas atlak
Tanm Cf
Snf (MPa) Balama Noktas
BLM 1 KAYNAK BLGELERNDEN UZAK LENMEM ESAS METAL
(1.1) Hava koullarna dayankl boyanmam elik Tm kaynaklardan
hari olmak zere, yzeyi haddelendii haliyle kalan veya yapsal
veya temizlenen esas metal. 25 m veya daha dk A 250 108 165 birleimlerden
yzey przllne sahip girintili ke uzakta
oluturmayacak ekilde sl ilemle kesilen kenarlar.
(1.2) Yzeyi haddelendii haliyle kalan veya Tm kaynaklardan
temizlenen, hava koullarna dayankl boyanmam veya yapsal
elik. 25 m veya daha dk yzey przllne B 120 108 110 birleimlerden
sahip girintili ke oluturmayacak ekilde sl ilemle uzakta
kesilen kenarlar.
(1.3) Delik alan elemanlar. Kaynak ulam delikleri Herhangi bir d
hari olmak zere, kesilerek karlan blgeler B 120 108 110 kenar veya delik
nedeniyle sreksizlikler ieren elemanlar. evresinde
(1.4) Kaynak ulam deliine sahip hadde profilleri. Kaynak ulam
Yatay yk bileeninin kk olduu apraz deliinin girintili
elemanlarn balants iin delik alan elemanlar. C 44 108 69 kesinde veya
herhangi bir kk
delikte
BLM 2 BULONLU BRLEMLERDE ESAS METAL
(2.1) Srtnme etkili birleimler iin tm gerekli Delik yaknnda
koullar salayarak yksek dayanml bulonlarla tekil kaypsz enkesit
B 120 10 8
110
edilen bindirmeli birleimlerde esas metalin kaypsz alan boyunca
enkesit alan.
(2.2) Ezilme etkili birleim olarak boyutlandrlan, Delik kenarndan
ancak uygulamas srtnme etkili birleim koullarna balayan net
B 120 10 8
110
uygun olarak yaplan yksek dayanml bulonlu enkesit alannda
birleimlerde esas metalin net enkesit alan.
(2.3) Mil birleimleri dndaki dier bulonlu Delik kenarndan
birleimlerde esas metalin net enkesit alan. D 22 108 48 balayan net
enkesit alannda
(2.4) Mil birleimlerinde esas metalin net enkesit alan. Delik kenarndan
E 11 108 31 balayan net
enkesit alannda
229
TABLO EK 2.1 YORULMA TASARIMI N PARAMETRELER (DEVAM)
Tanm Cf
BLM 3 YAPMA ELEMAN LEVHALARININ KAYNAKLI BRLEMLER
(3.1) Levha veya profillerin tam penetrasyonlu srekli Yzeyden veya
kt kaynak veya srekli ke kaynak kullanlarak kaynak ucundan
birletirilmesiyle elde edilen, ilave balantlarn B 120 108 110 uzaktaki i
olmad, yapma enkesitli elemanlarda esas metal ve sreksizlikten
kaynak metali. balayan
(3.2) Levha veya profillerin, altlk levhasnn Yzeyden veya
karlmad tam penetrasyonlu srekli kt kaynak altlk levhasn
veya ksmi penetrasyonlu srekli kt kaynak birletiren kayna
kullanlarak birletirilmesiyle elde edilen, ilave B 61 108 83 da kapsayacak
balantlarn olmad, yapma enkesitli elemanlarda ekilde i
esas metal ve kaynak metali. sreksizlikten
balayan
(3.3) Kaynak ulam delii oluturularak birleen Kaynak ucundan
yapma enkesitli elemanlarn kaynak ulam deliinde balayarak gvde
D 22 10 8
48
sonlanan boyuna kaynann ucundaki esas metal. veya bala doru
ilerleyen
(3.4) Boyuna dorultuda belirli aralklarla sreksiz Herhangi bir
olarak uygulanan ke kaynak (metot kayna) kaynak parasnn
paralarnn ucundaki esas metal. balang ve biti
E 11 10 8
31
blgelerinde
birleen
elemanlarda
(3.5) Kiri balndan daha dar, ucu pahl veya pahsz, Balkta aln
aln kayna uygulanan veya uygulanmayan, kaynakl kaynann bala
takviye levhalarnn ucundaki esas metal veya kiri birletii yzeyde
balndan daha geni, aln kayna uygulanan, veya boyuna
kaynakl takviye levhalarnn ucundaki esas metal. kaynan
Balk kalnl, tf 20 mm E 11 108 31 sonland noktada
veya geni takviye
Balk kalnl, tf > 20 mm E 3.9 10 8
18 levhal baln
kenarnda
(3.6) Kiri balndan daha geni, aln kayna Takviye
uygulanmayan, kaynakl takviye levhalarnn ucundaki levhalarnn
E 3.9 10 8
18
esas metal. ucundaki balk
kenarnda
230
BLM 1 KAYNAK BLGELERNDEN UZAK LENMEM MALZEMELER
1.1 ve 1.2
(a)
(b)
1.3
(a) (c)
(b)
1.4
apraz
kaldrldnda
grlen
(a)
(c)
(b)
BLM 2 BULONLU BRLEMLERLE BALANAN MALZEMELER
2.1
Bindirme levhas
kaldrldnda grlen
(c)
(a) (b)
Srtnme etkili (kayma kontroll) bulonlu birleimler iin
2.2
Bindirme levhas
kaldrldnda grlen
(c)
(a) (b)
Ezilme etkili birleim olarak boyutlandrlan, srtnme etkili birleim koullarn salayan bulonlu birleimler
iin
2.3
Bindirme levhas
kaldrldnda grlen
(c)
(a) (b)
Perinlerden veya basit sklan bulonlardan oluan birleimler iin

2.4
(a) (b)
231
BLM 3 YAPMA ELEMAN LEVHALARININ KAYNAKLI BRLEMLER
3.1
veya
TPK
(a) (c)
(b) veya TPK
3.2
TPK
(a)
(b) (c)
3.3
(a) (b)
3.4
50 150 mm
50 150 mm
(b)
(a)
3.5
tf
(a) (b) (c)

3.6
Kaynaksz
T ipik
(a)
(b)
232
Tanm Cf
BLM 4 BOYUNA KE KAYNAKLI U BRLEMLER
(4.1) Eksenel yk etkisindeki elemanlarn Herhangi bir
boyuna ke kaynakl u birleiminde esas kaynak dikiinin
metal. Kaynaklar eleman eksenine gre bitim noktasndan
dmerkezlik oluturmayacak ekilde balayan, esas
konumlanmaldr. metalde ilerleyen
Kalnlk, t 12 mm E 11 108 31
Kalnlk, t > 12 mm E 3.9 108 18
BLM 5 KUVVETE DK DORULTUDA KAYNAKLI BRLEMLER
(5.1) Kaynaklarnn uygunluu radyografik
veya ultrasonik tespitle belirlenen ve kaynaklar
Kaynak metalinde
gerilme dorultusunda talanan yapma
veya erime yzeyi
enkesitler veya hadde profillerinin tam B 120 10 8
110
boyunca oluan i
penetrasyonlu kt kaynakl eklerinde, esas metal
sreksizliklerde
ve kaynak metali iinde veya tam nfuziteyli
kt kaynan bitiiinde
(5.2) Kaynaklarn uygunluu radyografik veya Kaynak metalinde
ultrasonik tespitle belirlenen ve kaynaklar veya erime
gerilme dorultusunda talanan, eleman yzeyinde veya
kalnlklar veya genilikleri boyunca gei Fy 620 MPa iin
(pah) eimlerinin 1/2.5 ten byk olmad tam gei blgesinin
penetrasyonlu kt kaynakl eklerde esas metal balangcndaki i
ve kaynak metali iinde veya tam penetrasyonlu sreksizliklerde
kt kaynan bitiik yzeyinde
Fy < 620 MPa B 120 108 110
Fy 620 MPa B 61 108 83
(5.3) Kaynaklarn uygunluu radyografik veya Kaynak metalinde
ultrasonik tespitle belirlenen ve kaynaklar veya erime yzeyi
gerilme dorultusunda talanan, kt kaynak boyunca oluan i
ucunda bir teet noktas oluturulduu ve sreksizliklerde
eleman genilikleri boyunca erisel gei (pah)
yarapnn 600mm den kk olmad tam
B 120 108 110
penetrasyonlu kt kaynakl eklerde akma
gerilmesinin 620MPa a eit veya daha byk
olduu esas metal ve kaynak metali iinde veya
tam penetrasyonlu kt kaynan bitiik
yzeyinde
(5.4) Kaynaklarn uygunluu radyografik veya Kaynak
ultrasonik tespitle belirlenen ve takviye enkesitinden esas
kaynann talanmad, eleman kalnlklar metale doru veya
boyunca geilerin (pahlarn) uygulanmad erime yzeyi
veya uygulanan geilerin eimlerinin 1/2.5 ten C 44 108 69 boyunca oluan i
byk olmad tam penetrasyonlu kt kaynakl sreksizliklerde
eklerde, T ekilli veya ke birleimlerde esas
metal ve kaynak metali iinde veya tam
penetrasyonlu kt kaynan bitiik yzeyinde
233
BLM 4 BOYUNA KE KAYNAKLI U BRLEMLER
4.1
t = kalnlk t = kalnlk
(a) (b)
5.1
TPK-
Biti
(b)
(a)
5.2
TPK-
Biti
TPK-
Biti
(a) (b) (c)

(d)
F y 620 MPa
Gerilme snf B'
5.3
R 600
TPK-Biti
(b) (c)
(a)
F y 620 MPa
Gerilme snf B'
5.4
Eilme etkisinde ekme gerilmeleri
TPK nedeniyle oluan olas atlak
TPK balang blgesi
(a) (b)
(c) (d)
234
Tanm Cf
(5.5) ekme etkisindeki levhalarn ksmi
penetrasyonlu kt kaynakl, takviye ke
kaynan kullanld, uc uca veya T-ekilli
veya ke birleimlerinde esas metal ve kaynak
metalinde FSR, kaynaa bitiik esas metaldeki
atlak veya kaynak kk atlana kar gelen
gerilme aral deerlerinin k ile
belirlenecektir.
Kaynak enkesitine
bitiik balayp esas
atlan kaynaa bitiik olumas C 44 108 69 metal iinde
ilerleyen
ekme etkisiyle
kaynak kknde
Denk.
atlan kaynak kknde olumas C -- balayp kaynakta
(Ek2.4)
ve esas metalde
ilerleyen
(5.6) ekme etkisindeki levha elemanlarn, bir
levhann karlkl iki tarafna bir ift ke
kaynakla baland u birleimlerinde esas
metal ve kaynak metalinde FSR, kaynaa bitiik
esas metaldeki atlak veya kaynan kk
atlana kar gelen gerilme aral deerlerinin
k ile belirlenecektir.
Kaynak enkesitine
bitiik balayp esas
atlan kaynaa bitiik olumas C 44 108 69 metal iinde
ilerleyen
ekme etkisiyle
kaynak kknde
Denk.
balayp kaynakta
atlan kaynak kknde olumas C (Ek2.4) --
ve esas metalde
ilerleyen
(5.7) ekme etkisindeki levhalar ile yapma ve Kaynak enkesitine

hadde kiri gvdeleri veya balklarnda, enine bitiik balayp esas
C 44 108
69
rijitlik levhalarn balayan enine ke kaynak metal iinde
ularnda esas metal. ilerleyen
235
5.5
Eilme etkisinde ekme gerilmeleri
nedeniyle oluan olas atlak
KPK balang blgesi
KPK
2a 2a
(a) (b) (c) (d)
2a
(e)
5.6
Eilme etkisinde ekme gerilmeleri t

nedeniyle oluan olas atlak
(c)
(a) (b) t
(d)
5.7
(a)
(b) (c)
236
Tanm Cf
BLM 6 BRBRNE DK BALANAN ELEMANLARIN KAYNAKLI BRLEMLERNDE
ESAS METAL
(6.1) Kaynan uygunluu radyografik veya Eleman kenarndaki
ultrasonik tespitle belirlenen, kaynak biti gei eriliinin
yzeyi talanarak dzletirilen R gei teet olduu
yarapna sahip ve sadece ekseni dorultusu noktann yaknnda
boyunca yk etkisindeki tam penetrasyonlu kt
kaynakla balanan birleim detaylarnda esas
metal.
R 600 mm B 120 108 110
600 mm > R 150 mm 44 108
C 69
150 mm > R 50 mm 22 108
D 48
50 mm > R E 11 108 31
(6.2) Kaynan uygunluu radyografik veya
ultrasonik tespitle belirlenen, kaynak biti
yzeyi talanarak dzletirilen R gei
yarapna sahip ve ekseni dorultusu boyunca
yk etkisinde olan veya olmayan, enine yk
etkisindeki tam penetrasyonlu kt kaynakla
birletirilen eit kalnlkl esas metal.
Kaynak yzeyinin fazlal talandnda: Elemanda veya
R 600mm B 120 108 110 parada veya
600mm > R 150mm C 44 108 69 kaynakta gei
150mm > R 50mm D 22 108
48 eriliinin teet
olduu noktann
50mm > R E 11 108 31 yaknnda
Kaynak yzeyinin fazlal talanmadnda:
Elemann veya
R 600mm C 44 108 69
parann kenar
600mm > R 150mm
8
C 44 10 69
boyunca kaynan
150mm > R 50mm 22 108
D 48 ucunda
50mm > R E 11 108
31
(6.3) Kaynan uygunluu radyografik veya
ultrasonik tespitle belirlenen, kaynak biti
yzeyi talanarak dzletirilen R gei
yarapna sahip ve ekseni dorultusu boyunca
yk etkisinde olan veya olmayan, enine yk
etkisindeki tam penetrasyonlu kt kaynakla
birletirilen farkl kalnlkl esas metal.
Kaynak yzeyinin fazlal talandnda:
Daha ince metalin
R > 50 mm D 22 108
48 kenar boyunca
kaynan ucunda
Kk gei
R 50 mm E 11 108 31 yarap iinde
kaynak bitiminde
Kaynak yzeyinin fazlal talanmadnda:
Daha ince metalin
Herhangi bir yarap iin E 11 108 31 kenar boyunca
kaynan ucunda
237
BLM 6 BRBRNE DK BALANAN ELEMANLARIN KAYNAKLI BRLEMLERNDE ESAS
METAL
6.1
TPK TPK
R R
(a) (b) (c)
6.2
TPK
(c) (d)
(a) R
TPK
(e)
(b) R
6.3
TPK Talanm TPK Talanm
R (c) Talanm
(a)
TPK Takviyeli
(e)
(b) R (d)
238
Tanm Cf
BLM 6 BRBRNE DK BALANAN ELEMANLARIN KAYNAKLI BRLEMLERNDE
ESAS MALZEME
(6.4) Kaynak biti yzeyi talanarak Kaynak bitiminde
dzletirilen R gei yarapna sahip, enine yk veya kaynak u
etkisinde olan veya olmayan, boyuna yk blgesinde esas
etkisindeki enine elemanlarn, yk dorultusuna metal iinde
paralel ksmi penetrasyonlu kt kaynak veya balayarak esas
ke kaynak ile birleiminde esas metal. metal iine doru
ilerleyen
R > 50 mm D 22 108 48
R 50 mm E 11 108 31
BLM 7 GERLME DEMNDE SREKSZLE YOL AAN KISA ELEMANLARIN
BALANDII ESAS METAL
(7.1) Gei yarapna sahip olmayan, yk Kaynak bitiminde
dorultusunda uzunluu, a olan, b veya kaynak u
kalnlndaki elemann baland, yk blgesinde esas
dorultusuna dik veya paralel kaynakl metal iinde
detaylarda esas metal. balayarak esas
metal iine doru
ilerleyen
a < 50mm C 44 108 69
50mm a min (12b veya 100mm) D 22 108 48
a > 100mm ise b >20mm E 11 108 31
a > min (12b veya 100mm) ise b 20mm E 3.9 108 18
(7.2) Kaynak biti yzeyi talanarak Kaynak bitiminde
dzletirilen R gei yarapna sahip, enine yk esas metal iinde
etkisinde olan veya olmayan, boyuna yk balayarak esas
etkisindeki ksmi penetrasyonlu kt kaynakl metal iine doru
veya ke kaynakl birleim detaynda esas ilerleyen
metal.
R > 50 mm D 22 108 48
R 50 mm E 11 108 31
BLM 8 DER DURUMLAR
Esas metalde
(8.1) Balkl elik ankrajn otomatik kaynak
C 44 108 69 kaynak enkesiti
veya ke kayna ile birletirildii esas metal.
kenarnda
(8.2) Srekli veya sreksiz olarak (metot Ke kaynan
150 10 10
kayna), yk dorultusu boyunca veya buna kknde balayan,
F Denk. 55
dik tekil edilen ke kaynaklarn gme kaynak iinde
(Ek 2.2)
yzeyinde. ilerleyen
Dairesel veya oval
dolgu kaynan
(8.3) Dairesel veya oval dolgu kaynakl
E 11 108 31 kenarnda esas
birleimlerde esas metal.
metalde balayan ve
ilerleyen
Kaynak birleim
150 10 10
(8.4) Kayma etkisindeki dairesel veya oval yzeyinde balayan
F Denk. 55
dolgu kaynakl birleimlerde kaynak metali. ve kaynak iine
(Ek 2.2)
doru ilerleyen
(8.5) Basit sklm yksek dayanml bulonlar, Di yivinin
normal bulonlar, di alm ankraj ubuklar. kknde balayarak
Hareketli yk etkisinde, birleimin davran ilerleyen
G 3.9 10 8
48
nedeniyle, eer varsa, ilave kaldrma yknn
etkisi de dikkate alnarak, net ekme alanndaki
gerilme aral.
239
BLM 6 BRBRNE DK BALANAN ELEMANLARIN KAYNAKLI BRLEMLERNDE ESAS
METAL
6.4
KPK
veya KPK
(b) R
R
(a)
G
TPK
(c) Talanm
(d)
BLM 7 GERLME DEMNDE SREKSZLE YOL AAN KISA ELEMANLARIN
BALANDII ESAS METAL
7.1
a
(a)
b
(d)
a
b
(b)
b
a
a
a (e)
(c) b
7.2
KPK
veya
R
(a) (b)
240
BLM 8 DER DURUMLAR
8.1
(a) (b)
8.2
(a)
(b) (c)
8.3
(a)
(b)
8.4
(a)
(b)
8.5
atlak Blgesi
atlak Blgesi
(a)
(c)
atlak Blgesi
(b)
(d)
241
EK 3 DYAFRAMLAR VE YK AKTARMA ELEMANLARI
Diyaframlar, deme sistemine etkiyen yatay kuvvetlerin yatay yk tayc sisteme
aktarlmasn salayan yk aktarma elemanlarn (diyafram dikmeleri) ve diyafram
balklarn iermektedir, (ekil Ek 3.1).
Diyafram balklar, deme dzlemindeki yatay kuvvetlerin yatay yk tayc sisteme
aktarlmasndan doan eilme etkisi nedeniyle, ekme ve basn etkileri oluturan kuvvet ifti
gznne alnarak boyutlandrlr. Diyafram bal ekme kuvvetinin, betonarme deme
iine yerletirilecek ilave ekme donats veya sadece elik eleman tarafndan gvenle
tanmas salanmaldr.
Diyafram dikmeleri (yk aktarma elemanlar) ve birleimleri, yatay yk tayc sistemin
dndaki yap blmlerine etkiyen kuvvetleri tayc sistemin elemanlarna gvenle
aktarlmasn salayacak ekilde boyutlandrlr.
1 2 3 4 5
A
Yatay Kuvvet
Diyafram Tayc ereve Diyafram
Dikmesi Dikmesi
B
Yatay Kuvvet Yatay Kuvvet
Tayc ereve Diyafram Tayc ereve
Dikmesi
Diyafram Bal
ekil Ek 3.1 Tipik yk aktarma elemanlar (diyafram dikmeleri) ve diyafram balklar
242
EK 4 KAYNAKLAR
ACI 318-11 Building Code Requirements for Structural Concrete, American
Concrete Institute, Farmington Hills, Michigan, USA.
ANSI/AISC 360-10 Specification for Structural Steel Buildings, American Institute of Steel
Construction, Chicago, Illinois, USA.
ANSI/AISC 360-16 Specification for Structural Steel Buildings, (Draft), American Institute
of Steel Construction, Chicago, Illinois, USA.
Kulak, G.L., Fisher, J.W., and Struik, J.HA., Guide to Design Criteria for Bolted and Riveted
Joints, 2 nd.ed., 2001, John Willey&Sons, New York.
European Commission,Technical Steel Research: Generalisation of criteria for floor

vibrations for industrial, office, residential and public building and
gymnastic halls, RFCS Report EUR 21972 EN, ISBN 92-79-01705-5,
2006, http://europa.eu.int
Murray, T.M., Allen, D.E. and Ungar, E.E., Floor Vibrations due to Human Activity, Steel
Design Guide Series 11, 2003, AISC, Chicago.
Packer, J., Sherman, D. and Lecce, M., Hollow Structural Section Connections, Steel Design
Guide Series 24, 2012, AISC, Chicago.
243

Celik Yapilar Yonetmeligi 7-5-22822-Ek

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Celik Yapilar Yonetmeligi 7-5-22822-Ek

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ELK YAPILARIN

BLM 1 GENEL ESASLAR

Betona gml kompozit eleman

Burulma stabilite balants

Kullanlabilirlik snr durumu

Rijitletirilmemi enkesit paras

Tam penetrasyonlu kt kaynak (TPK)

BLM 1 GENEL ESASLAR

Bu Esaslar, yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap elemanlarnn ve yap

Yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap elemanlarnn tasarmna ilikin bu

1.3 LGL STANDART VE YNETMELKLER

2.1 YAPISAL ELK

2.1.1 Malzeme zellikleri

TABLO 2.1B YAPISAL BORU VE KUTU PROFLLERDE KARAKTERSTK

S275 NH/NLH 275 390 255 370

S275 NH/NLH 275 370

S275 MH/MLH 275 360

2.2 BULONLAR, SOMUNLAR, PULLAR ve PERNLER

Bulonlar, somunlar ve pullar, Blm 1.3.5 te verilen standartlara uygun olacaktr. Bu

TABLO 2.2 BULONLARIN KARAKTERSTK AKMA GERLMELER, Fyb VE

Bulon snf 4.6 4.8 5.6 5.8 6.8 8.8 10.9

Perin malzemesinin akma gerilmesi ve ekme dayanm deneysel olarak belirlenecektir.

2.3 ANKRAJ UBUKLARI

2.4 KAYNAK MALZEMES

2.5 BALIKLI ELK ANKRAJLAR

Bu Esaslar kapsamnda elik betonarme kompozit yap elemanlarnda kullanlacak balkl

3.2 HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERNE LKN KURALLAR

3.3.1 Kaynakl Yapm

3.3.7 malat Srasnda Korozyona Kar Koruma

antiye koullarnn hazrlanmas, yapsal elik elemanlarn montaj ve antiyede yaplacak

BLM 4 KALTE KONTROL

malat ve montaj aamalarndaki ilerin kalite kontrol, imalat ve yklenici tarafndan TS

4.2 MALATI ve YKLENC KALTE KONTROL PROGRAMI

malat ve yklenici, fabrika imalat ve antiye montaj kontrollerinin yaplmas ve

4.3 ELK YAPIYA AT BELGELER

malat ve yklenici, aada belirtilen hususlar TS EN 1090 2 ye uygun olarak

5.1 GENEL ESASLAR

Yap sistemini oluturan elemanlarn ve birleimlerin tasarm, yapsal analizin temel

5.2 TASARIM PRENSPLER

elik yap elemanlarnn ve birleimlerin tasarm aada esaslar verilen Yk ve Dayanm

5.4 ELEMAN ENKEST ZELLKLER

5.4.1 Yerel Burkulma Snr Durumu in Enkesitlerin Snflandrlmas

dikdrtgen ve kare 1.40

TABLO 5.1B ELME MOMENTNN BASIN BLEEN ETKSNDEK

Tek ve ift simetri [a] [b]

15 simetri eksenli I- h/tw h h

TABLO 5.1B ELME MOMENTNN BASIN BLEEN ETKSNDEK

6.1 GENEL ESASLAR

Yap sistemlerinin stabilite tasarm, eleman bazndaki ve sistem genelindeki geometri

6.2 KNC MERTEBE TEORSNN DAYANDII ESASLAR

Bu blmde, geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne alan ikinci

6.2.1 Yapsal Analizin Esaslar

b 4(Pr / Pns ) 1 (Pr / Pns ) (6.3)

6.3 GENEL ANALZ YNTEM LE TASARIM

6.3.1 Yntemin Uygulama Snrlar

6.4 BURKULMA BOYU YNTEM LE TASARIM

6.4.1 Yntemin Uygulama Snrlar

ekil 6.1 Yanal yerdeitirmesi nlenmi sistemlerde burkulma boyu katsays, K

(2) Yanal yerdeitirmesi nlenmemi (dm noktalar hareketli) moment aktaran

ekil 6.2 Yanal yerdeitirmesi nlenmemi sistemlerde burkulma boyu katsays, K

6.5 YAKLAIK KNC MERTEBE ANALZ

Bu blmde, ikinci mertebe etkilerin dorudan doruya hesaba katlmas yerine

Pr Pnt B2 P1t (6.8)